MườiVạnCâuHỏiVìSao?:KhoaHọcCôngTrình

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfree

CộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach

TableofContentsLỜINHÀXUẤTBẢN1.Giaothôngtrongtươnglaisẽnhưthếnào?2.Tạisaocácphươngtiệngiaothôngcóthểđồngthờihoạtđộngmàkhôngcảntrởlẫnnhau?3.Tạisaoxevượtdãcóthểtrèoleo,vượtsuốidễdàng?4.Xeviệtdãởđịacựccógìkhácvớixethôngthường?5.Tạisaocácxekháchcaotốcsửdụngrộngrãilốpkhôngsăm6.Xe"chạyràtrơn"hay"chạyrà"cóýnghĩagì?7.Tạisaoôtôxitéccóthùngchứadạngtròn?8.Xeđônglạnhcógìđặcbiệt?9.Tạisaoloạixetaxicódungtíchxilạnhnhỏsẽbịđàothải?10.Tạisaolạicó"ôtônămbánh"?11.Thếnàolàsiêuxe?12.Ôtôantoàntrongtươnglaisẽnhưthếnào?13.Tạisaoôtôtrongtươnglaicóthểkhôngdùngchìakhóa?14."Xemini"nhỏđếnmứcnào?15."Ôtôbiếndạng"biếndạngnhưthếnào?16.Tạisaohìnhdạngcủaxe"côngthức"lạirấtkỳquái?17.Xehơithểthaovàxethểthaocógìkhácnhau?18.Thếnàolàôtôbay?19.Thếnàolà"ôtôthôngminh"?20.Thếnàolàxe"kháiniệm"?21."Ôtômạng"cónhữngđặcđiểmgì?22.Tạisaotrênnócxeđiệnbánhhơilạicócầngạt?23.Tạisaogiữacầngạtcủaxeđiệnbánhhơivàđườngdâyđiệntrênkhôngcókhitóeratialửaxanh?24.Tạisaoôtôđiệncóthểkhôiphụcđịavị?25.Tạisaonhấnphanhthìôtôdừnglại?26.Tạisaokhiphanhôtônhấtđịnhphảiphanhbánhsau?27.Tạisaophầnlớnôtôlạidùngbánhsauđẩybánhtrước?28.Tạisaotrênlốpxeôtôcầncógânrãnh?29.Tạisaomáykéolạicóbánhtrướcnhỏbánhsauto30.Tạisaobánhtrướcôtôphảinghiêngrangoài?31.Tạisaođaiốchãmbánhxeởbênphảivàbêntráilạicórenngượcnhau?32.Tạisaođènphaôtôphảilắpkínhkhuếchtáncógânngangvàdọc?

33.Tạisaocửakínhtrướcxeôtôlạilắpnghiêng?34.Tạisaođènphachốngsươngmùcủaôtôlạicóánhsángmàuvàng?35.Tạisaomùađôngkhởiđộngôtôkhóhơn?36.Tạisaođằngsauôtôcókéotheomộtcái"đuôisắt"?37.Tạisaoôtôkhichạyphảihạnchếtốcđộ?38.Cácchữcáivàcácconsốởloạihìnhxethểhiệnýnghĩagì?39.Tạisaotrênôtôcónhiềuđènđếnthế?40.Tạisaocóloạiôtôkhôngcótayláilạicóthểchuyểnđộnghướngbìnhthường?41.Tạisaođènsaucủaxeđạpkhôngcóbóngđènmàlạicóthểlấplánhánhsáng?42.Tạisaokhiđixeđạp,xekhôngbịđổ?43.Tạisaomộtsốxeđạpcóthểthayđổitốcđộ?44.Xeđạptrongtươnglaisẽpháttriểnnhưthếnào?45.Tạisaocầnphảihạnchếsốlượngxegắnmáychạyxăng?46.Tạisaocầnpháttriểnxemáyđiện?47.Tạisaomạnglướigiaothôngởthànhphốlạixâydựngvớinhiềuhìnhthứckhácnhau?48.Cácconđườngởthànhphốđượcphâncáchnhưthếnào?49.Tạisaocómộtsốđoạnđườnglạilàđườngmộtchiều?50.Tạisaocóquyđịnh"láixengồibêntráiđitheohướngbênphải"?51.Trongtrườnghợpkhôngcóđèntínhiệugiaothônghoặcbiểnbáogiaothôngthìxecộđilạinhưthếnào?52.Giaothôngxạnhcóthậtlàmàuxanhkhông?53.Tạisaotrênđườngcaotốckhôngcóđènđường?54.Tạisaođườngcaotốckhôngcónhữngđoạnthẳngdàivàđườngcuagấp?55.Đườngcaotốctựđộngcógìđặcbiệt?56.Tạisaolạicầnphảixâydựnggiaolộlậpthể?57.Trongtươnglaimặtđườngsẽxuấthiệnnhữngbiếnđổimớinhưthếnào?58.Tạisaocómộtsốconđườngcầnphảinhuộmmàu?59.Tạisao"đườngtiêuâm"cóthểkhửđượctiếngồn?60.Tạisaocầnphảiưutiên"giaothôngcôngcộng"?61.Tạisaocácxevượtquátốcđộkhôngthể"quamắt"đượccảnhsát?62.Tạisaokhiđixephảithắtdâyantoàn?63.Tạisaocầndùnggốmsứđểchếtạođộngcơôtô?64.Tạisaocầnkhuyếnkhíchsửdụngxăngkhôngphachì?65.Ôtôdùngnitơlỏnglàmnguồnnănglượngcólợigì?66.Bãiđỗxenàothíchhợpvớiđôthịlớnhiệnđạihoá?67.Tạisaođoàntàuchạytrênđệmtừcóthể"bay"lênđược?

68.Tạisaođoàntàukiểunghiênglắclạiưuviệthơnđoàntàuthôngthường?69.Tạisaocóđoàntàuđượcgọilà"đoàntàuquántrọ"?70.Trêntàuhoảcóthểgửithưđượckhông?71.Khitàuhoảchạytrongđườnghầm,việcthuphátthôngtinvôtuyếnnhưthếnào?72.Vìsaolạiphảichiacụmchocácđoàntàu?73.Tạisaotàuhoảphảichạytrênđườngraythép?74.Tạisaoởphíatrongcủađườngraytrêncầuđườngsắtphảiđặtthêmhaithanhraynữa?75.TạisaocácthanhrayđườngsắtđềuphảilàmtheohìnhchữI?76.Cóphảiđườngraytàuhỏachỉcómộtkhổ?77.Tạisaocácđoạncongởđườngsắtthìtàuchạykhôngantoàn,còntrênđườngcaotốcthìchạyxelạiantoàn?78.Đườngsắtsiêudàikhôngcókhenốikhácvớiđườngsắtthôngthườngnhưthếnào?79.Đườngsắtleonúicóđiểmgìđặcbiệt?80.Đườngsắtmộtraycónhữngưuđiểmđộcđáonào?81.Tạisaođoàntàutrọngtảicósứcchởđặcbiệtlớn?82.Tạisaophảixâydựngđườngsắttrênmặtnước?83.Cóthểxâydựngđườngsắtởdướinướcđượckhông?84.Tạisaocầnphảităngtốcđộchạytàuđườngsắt?85.Ởnhữngthànhphốlớndâncưđôngđúcvàcáccôngtrìnhkiếntrúcdàyđặcthìxâydựngđườngtàuđiệnngầmthếnào?86.Tạisaotàuđiệnngầmngàycàngtrởnênquantrọngtronggiaothôngthànhphố?87.Làmthếnàođểphânbiệtđườngsắtraynhẹvàđườngtàuđiệnngầm?88.Giaothôngđườngraynhẹvàxeđiệnchạytrênđườngraykiểucũcógìkhácnhau?89.Tàuđiệntrênkhôngtrongthànhphốcóantoàn?90.Tạisaocóđoàntàutrênkhôngchạyởhaibêndầmthép?91.Cóthể"khôiphục"loạihìnhgiaothôngcóđườngraytrongthànhphốkhông?92.Tạisaomáybaytrướckiacócánhđôi,cònhiệnnaythìphầnlớncócánhđơn?93.Cóphảimáybayđềuphảibayrấtcao?94.Tạisaocánhmáybaycaotốcngàycàngngắn?95.Tạisaomáybaykhicấtcánhvàhạcánhđềuphảibayngượcchiềugió?96.Tạisaotrênmáybayphảilắpđènhiệu?97.Tạisaoloàichimkhibaycầnvỗcánh,còncánhmáybaythìlạicốđịnhbấtđộng?98.Tạisaomáybaytrựcthăngcóthểdừnglạiởtrênkhông?99.Chỉmáybaytrựcthăngmớicóthểcấtcánhvàhạcánhthẳngđứng?100.Tạisaomáybaytànghìnhcóthể"tànghình"được?101.Tạisaophảinghiêncứuchếtạomáybaysảicánhvềphíatrước?

102.Tạisaomáybaykhicấtcánh,hạcánhvàkhibayđềuphảiđiềukhiểnbằngrađa?103.Tạisaomáybaycóthểtiếpdầuởtrênkhông?104.Bầutrờirộnglớnnhưthế,tạisaomáybaylạicóthểvachạmnhau?105.Tạisaoloàichimlạicóthểtrởthành"kẻthù"củamáybayphảnlực?106.Xâydựngsânbaytrênbiểncónhữnglợiíchgì?107.Sosánhmáybayhaiđộngcơvớimáybaybốnđộngcơcónhữngđặcđiểmgì?108.Tạisaocáctàuthuỷlớnnặngnhưthếlạicóthểnổitrênmặtnước?109.Tạisaothuyềnbuồmcónhiềukiểucánhbuồmnhưthế?110.TạisaotàuthuyềncóthểqualạidễdàngởđậpCátChâu?111.Tạisaotàungầmcóthểchạythoảimáiởdướinước?112.Tạisaotàungầmlặnxuốngdướinướcthìkhôngcònsợsónggiónữa?113.Tạisaoloạitàuthuỷđệmkhícóthểchạyrờikhỏimặtnước?114.Tạisaotàucánhngầmcótốcđộđặcbiệtnhanh?115.Tạisaotàuphábăncóthểpháđượcbăng?116.Tàuchởdầusiêucấpcónhữngưuđiểmvànhượcđiểmgì?117.Tạisaocầnphảixâydựngkênhđào?118.Cáccảnghiệnđạicónhữngchứcnănggì?119.Tạisaocầnpháttriểnphươngthứcvậnchuyểnbằngcôngtenơ?120.Thếnàolàhệthốnggiaothôngthôngminh?121.Vìsaocầnquảnlýcầuvượttrênkhông?122.Thếnàolàthiếtkếgiaothôngkhôngcóchướngngạitrênđường?123.Thangmáyvậnhànhnhưthếnào?124.Tạisaohệthốngđườngốngsẽtrởthànhhìnhthứcgiaothôngvậntảiquantrọngtrongtươnglai?125.Thếnàolàhệthốngvậnchuyểnđườngốnggiaothôngcôngcộng?126.Tạisaonóicáptreolàmộtbiệnphápgiaothôngtốttrongtươnglai?127.Bộđồbaycóthểtrởthànhphươngtiệngiaothôngcánhântrongtươnglaikhông?128.Cóphảitênlửavàđạnđạolànhưnhaukhông?129.Làmthếnàođểxửlýmốiquanhệgiữakiếntrúchiệnđạivàgiaothông?130.Tạisaovậtliệunhựacũngcóthểdùnglàmnhà?131.Giấycũngcóthểdùngđểlàmnhàđượcsao?132.Thựcvậtsốngcũngcóthểlàmnhàđượcsao?133.Tạisaoráccũngcóthểdùnglàmnhà?134.Tạisaotườngkínhmỏnghơntườnggạchnhưnglạigiữnhiệttốthơn?135.Kiếntrúctườngkínhcónhữngnhượcđiểmgì?136.Tạisaotấmlợpthủytinhthépphảilàmthànhhìnhlượnsóng?

137.Cốtthépđượcđặttrongbêtôngcốtthépnhưthếnào?138.Tạisaobềmặtcốtthépcóloạicógân,cóloạilạitrơnnhẵn?139.Tạisaocầnchokhôngkhívàotrongbêtông?140.Tạisaocóthểtrồnghoacỏtrênbêtông?141.ThếnàolàbêtôngVũTrụ?142.Tạisaocáccôngtrìnhsưcóthể"nhìnthấy"ứngsuấtởbêntrongvậtliệu?143.Trongtươnglaichúngtadùngvậtliệugìđểlàmnhà?144.Thếnàolàkiếntrúcthôngminh?145.Tạisaocầnphảixâydựngkiếntrúcnạpkhí?146.Kiếntrúcvỏmỏngcónhữngưuđiểmgì?147.Tạisaocầnxâydựngkiếntrúckiểukimtựtháp?148.Tạisaocầnxâydựngkiếntrúckimtựthápngược?149.Kiếntrúccaotầngcónhữngloạihìnhgì?150.Tạisaocóthể“treo”toànhàmấychụctầnglên?151.Tạisaocầnpháttriển"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"?152.Thếnàolàkiếntrúckhôngtrởngại?153.Thếnàolà"kiếntrúchộp"?154.Tạisaophảinghiêncứuxâydựng"nhàởkhônghoáhọc"?155.Tạisaokiếntrúcthơmcóthểkhiếntinhthầnngườitathoảimái?156.Thếnàolànhàởkiểu“hoahướngdương”?157.Tạisaophảixâydựngkiếntrúcngầmởdướiđất?158.Cáckiếntrúcnằmsâudướilòngđấtcóđiềugìkỳdiệu?159.Các"toànhàsiêucấp"trongtươnglaicónhữngchứcnănggì?160.Tạisaophầnlớncácmáinhàtriểnlãmvàcungthểthaolạicóhìnhdạngrấtkỳlạ?161.TạisaonóikiếntrúcSânvậnđộngThượngHảicótrìnhđộtiêntiếnquốctế?162.TạisaobềmặtbênngoàicủatoànhàNgânhàngTrungQuốcởHồngKônglạicórấtnhiềuhìnhtamgiác?163.Tạisaonhàởôtôrấtđượcmọingườihoannghênh?164.Tạisaocáctoànhàchọctrờilạisợnhấtlàhoảhoạn?165.Tạisaocầnphảixâydựng"tườngbaochịutải"?166.Tạisaotrướckhithiếtkếcôngtrìnhcầnphảitiếnhànhthămdòđịachất?167.Tạisaocáckiếntrúccaotầngcàngngàycàngđượcxâycaohơn?168.Tạisaokhixâydựngnhữngtoànhàcaotocầnphảiđóngcọcthậtsâu?169.Tạisaocáckiếntrúccaotầngnếuxâydựngtầnghầmởdướithìcóthểthaychođóngcọc?170.Cáckiếntrúccaotầngchốnggiónhưthếnào?171.Cáckiếntrúccaotầngchốngđộngđấtrasao?

172.Tạisaocáckiếntrúccótínhđànhồicóthểchốngảnhhưởngcủađộngđất?173.Cáctoànhàchọctrờiphòngcháynhưthếnào?174.Tạisaothangmáytrongcáctoànhàchọctrờichỉcóthểbốtríphânđoạn?175.Tạisaonhàănquaytròntrênnócnhàlạicóthểquayđược?176.Cóthể"dời"cảtoànhàđiđượcchăng?177.CáccôngtrìnhkiếntrúcsửdụngnănglượngMặtTrờinhưthếnào?178.Thápnănglượnggióđượcxâydựngvàphátđiệnnhưthếnào?179.Tạisaophánhàbằngbộcpháđượcđiềukhiểnvừanhanhvừaantoàn?180.Tạisaotialazecóthể"làmđẹp"côngtrìnhkiếntrúc?181.Tạisaokhẩuđộcủadầmcànglớnthìdầmphảicàngdày?182.Tạisaodùngvòmcuốncóthểvượtquakhoảngcáchlớnhơnsovớidùngdầm?183.Tạisaomộtsốkiếntrúcnạpkhícócửamàkhôngsợròkhí?184.Tạisaotrongtườnggạchcònphảixâycộtbằngbêtôngcốtthép?185.Thiếtkếkiếntrúcmôphỏngtheokếtcấucủasinhvậtnhưthếnào?186.Thếnàolàkếtcấusứccăng?187.TạisaokiếntrúccổcủaTrungQuốcthườngcómáihiênvểnhngượclên?188.KiếntrúchoaviêntruyềnthốngcủaTrungQuốccógìđặcsắc?189.Kiếntrúcthànhphốhoàhợpvớiconngườivàthiênnhiênnhưthếnào?190.Tạisaocôngtrìnhxâydựngcũngcó"sinhmệnh"?191.Tạisaonóirằngkiếntrúccóthểphảnánhcátínhcủathànhphố?192.Tạisaokiếntrúccủacácnướckhácnhaucóđặctrưngvềmàusắckhácnhau?193.Tạisaocầnphảibảovệcáckiếntrúccổcủathànhphố?194.Kiếntrúchiệnđạivàkiếntrúchậuhiệnđạicógìkhácnhau?195.TạisaoTrungtâmvănhoánghệthuậtPompidouđượcxâydựngnhưmộtnhàmáy?196.Tạisaothànhphốsinhtháicóthểsảnxuất"khôngcóchấtphếthải"?197.Thếnàolàthànhphốđiềnviên?198.Tạisaophảixâydựngthànhphốsốhoá?199.Dướilòngđấtcủathànhphốtươnglaisẽnhưthếnào?200.Thànhphốbiểntươnglaisẽthếnào?201.Thànhphốlậpthểtrongtươnglaisẽnhưthếnào?202.ThếkỷXXIsẽxuấthiệnnhữngkiếntrúcnhưthếnào?203.Cácgiànkhoanchịuđựngsựvađậïpcủasóngbiểnnhưthếnào?204.CóthậtlàconngườicóthểxâydựngthànhphốtrongVũTrụkhông?205.Vậtkiếntrúcvàvậtcấutrúccógìkhácnhau?206.Giaolộlậpthểkếtnốivớinhaucónhữngđặcđiểmgì?

207.Tạisaophảixâydựngđườnghầm?208.Tạisaokhixâyđậpnướccầnphảilàmmươngmángchobègỗvàcáqualại?209.Tạisaothânđêphảixâydướirộngtrênhẹp?210.Tạisaoánhsángtrênngọnhảiđăngphảiluônluônnhấpnháy?211.Conngườisốngởdướinướcthếnào?212.Tạisaomộtcâycầulạinhiềugầmcầu?213.Tạisaocócầuxâycao,cócầuxâythấp?214.TạisaocầuTriệuChâuquahơnmộtnghìnnămmàvẫnrấtvữngchắc?215.Tạisaocầnphảixâycầuchuyểnđộng?216.Cầudâyvăngvềkếtcấucógìđặcbiệt?217.Thếnàolàcầucáptreo?218.Thếnàolàcầutrêncống?219.Tạisaocáccầulớnphảixâylầuđầucầu?

LỜINHÀXUẤTBẢNMườivạncâuhỏivìsaolàbộsáchphổcậpkhoahọcdànhcholứatuổithanh,thiếuniên.Bộ

sáchđãdùnghìnhthứctrảlờihàngloạtcâuhỏi"Thếnào?","Tạisao?"đểtrìnhbàymộtcáchđơngiản,dễhiểumộtkhốilượnglớncáckháiniệm,cácphạmtrùkhoahọc,cácsựvật,hiệntượng,quátrìnhtrongtựnhiên,xãhộivàconngười,giúpchongườiđọchiểuđượccáclílẽkhoahọctiềmẩntrongcáchiệntượng,quátrìnhquenthuộctrongđờisốngthườngnhật,tưởngnhưaicũngđãbiếtnhưngkhôngphảingườinàocũnggiảithíchđược.BộsáchđượcdịchtừnguyênbảntiếngTrungQuốcdoNhàxuấtbảnThiếuniênNhiđồngTrung

Quốcxuấtbản.DotínhthiếtthựctínhgầngũivềnộidungvàtínhđộcđáovềhìnhthứctrìnhbàymàngaykhivừamớixuấtbảnởTrungQuốc,bộsáchđãđượcbạnđọctiếpnhậnnồngnhiệt,nhấtlàthanhthiếuniên,tuổitrẻhọcđường.Dotácdụngtolớncủabộsáchtrongviệcphổcậpkhoahọctronggiớitrẻvàtrongxãhội,năm1998BộsáchMườivạncâuhỏivìsaođãđượcNhànướcTrungQuốctrao"GiảithưởngTiếnbộkhoahọckĩthuậtQuốcgia",mộtgiảithưởngcaonhấtđốivớithểloạisáchphổcậpkhoahọccủaTrungQuốcvàđượcvinhdựchọnlàmộttrong"50cuốnsáchlàmcảmđộngNướcCộnghoà"kểtừngàythànhlậpnước.BộsáchMườivạncâuhỏivìsaocó12tập,trongđó11tậptrìnhbàycáckháiniệmvàcáchiện

tượngthuộc11lĩnhvựchaybộmôntươngứng:Toánhọc,Vậtlí,Hoáhọc,Tinhọc,Khoahọcmôitrường,Khoahọccôngtrình,TráiĐất,Cơthểngười,Khoahọcvũtrụ,Độngvật,ThựcvậtvàmộttậpHướngdẫntracứu.Ởmỗilĩnhvực,cáctácgiảvừachúýcungcấpcáctrithứckhoahọccơbản,vừachútrọngphảnánhnhữngthànhquảvànhữngứngdụngmớinhấtcủalĩnhvựckhoahọckĩthuậtđó.Cáctậpsáchđềuđượcviếtvớilờivăndễhiểu,sinhđộng,hấpdẫn,hìnhvẽminhhoạchuẩnxác,tinhtế,rấtphùhợpvớiđộcgiảtrẻtuổivàmụcđíchphổcậpkhoahọccủabộsách.Dochứađựngmộtkhốilượngkiếnthứckhoahọcđồsộ,thuộchầuhếtcáclĩnhvựckhoahọctự

nhiênvàxãhội,lạiđượctrìnhbàyvớimộtvănphongdễhiểu,sinhđộng,Mườivạncâuhỏivìsaocóthểcoinhưlàbộsáchthamkhảobổtrợkiếnthứcrấtbổíchchogiáoviên,họcsinh,cácbậcphụhuynhvàđôngđảobạnđộcViệtNam.Trongxãhộingàynay,conngườisốngkhôngthểthiếunhữngtrithứctốithiểuvềvănhóa,

khoahọc.Sựhiểubiếtvềvănhóa,khoahọccủaconngườicàngrộng,càngsâuthìmứcsống,mứchưởngthụvănhóacủaconngườicàngcaovàkhảnănghợptác,chungsống,sựbìnhđẳnggiữaconngườicànglớn,càngđadạng,càngcóhiệuquảthiếtthực.Mặtkháckhoahọchiệnđạiđangpháttriểncựcnhanh,trithứckhoahọcmàconngườicầnnắmngàycàngnhiều,dođó,việcxuấtbảnTủsáchphổbiếnkhoahọcdànhchotuổitrẻhọcđườngViệtNamvàchotoànxãhộilàđiềuhếtsứccầnthiết,cấpbáchvàcóýnghĩaxãhội,ýnghĩanhânvănrộnglớn.Nhậnthứcđượcđiềunày,NhàxuấtbảnGiáodụcViệtNamchoxuấtbảnbộsáchMườivạncâuhỏivìsaovàtintưởngsâusắcrằng,bộsáchnàysẽlàngườithầytốt,ngườibạnchânchínhcủađôngđảothanh,thiếuniênViệtNamđặcbiệtlàhọcsinh,sinhviêntrênconđườnghọctập,xáclậpnhâncách,bảnlĩnhđểtrởthànhcôngdânhiệnđại,mangtốchấtcôngdântoàncầu.

NHÀXUẤTBẢNGIÁODỤCVIỆTNAM

1.Giaothôngtrongtươnglaisẽnhưthếnào?CóbaogiờbạntưởngtượngrằngbạnngồivàotênlửađểđidulịchVũTrụchưa?Bạncóthể

tinrằngôtôcóthểchạytrênđườngbộ,lạicóthểbaytrênbầutrờivàlộidướinướcđượckhông?Nếubạnmuốnđidulịchkhắpthếgiớibạnchỉcầnngồiởnhàđưakếhoạchdulịchvàomáyvitính,thìmọilộtrìnhđềuđượcsắpxếpthoảđáng...Nhữngđiềuấyngheragiốngnhưlàảotưởng,nhưng"giấcmộng"đóhoàntoàncóthểtrởthànhhiệnthựctrongtươnglaikhôngxa.

Trongtươnglaitheođàpháttriểnkhôngngừngcủakhoahọckỹthuật,dùlàhìnhdángbênngoài,tínhnăngvànhiênliệucủaphươngtiệngiaothôngkiểumới,haylàquanniệmvàhìnhthứcgiaothôngđềusẽcónhiềubiếnđổiquantrọng.Chẳnghạnnhưloạiôtôdùngchocảtrênbộ,dướinướcvàtrênkhôngđượcđiềukhiểnhoàntoànbằngmáyvitínhsẽrađời.Khibạnđitrênđườngbộgặpphảiáchtắc,nócóthểtựđộngbaylên,khibạnđếnbờbiển,nócóthểtrựctiếpchạyrabiểncả,nhưcácduthuyềnvậy.Tốcđộxelửatrongtươnglaisẽvượttốcđộâmthanh,tiêubiểulàloạixelửachạytrênđệmtừsiêudẫn,phốihợpvớiđườnghầmchânkhôngđặcbiệt,tốcđộcủaxelửasẽvượtquá1000km/giờ,lúcđó,cónhiềungườisẽchọnxelửachứkhôngchọnmáybaylàmphươngtiệnđilại.Chắcchắnbạnbiếtloạitàuthuỷchởkháchhaithân.Đặcđiểmchínhcủaloại

tàunàylàổnđịnh,chởđượcnhiềungười.Hiệnnay,cácnhàkhoahọcđangnghiêncứuđưahìnhthứcgiaothôngnàylênkhônggian.Dựkiếnđốivớiloạimáybaychởkháchloạilớnhaithân,bốnđộngcơsẽcóthểchở2000hànhkháchtrởlên,hơnnữatốcđộ,độổnđịnhcũngđượctăngcườngrấtnhiều.Trongmộttươnglaikhôngxa,tàungầmsẽkhôngcònlàphươngtiệnchuyêndùngchoquân

sựvànghiêncứukhoahọcnữa.Conngườisẽđitàungầmthamquanđáybiển,tàungầmsẽlặnxuốngđáybiểnsâuhàngtrămmét,ngắmcảnhsắckỳdiệuởdướiđáybiển.Ngoàiratàungầmsẽtrởthànhmộtloạiphươngtiệngiaothôngcỡlớnthựcdụng,bởivìchạyởdướinướckhôngchịuảnhhưởngcủasónggió,hànhkháchsẽcảmthấyđặcbiệtthoảimái,dễchịu.Trongmộttươnglaikhôngxa,cácloạiphươngtiệngiaothôngsẽdùngnhiênliệuchủyếulà

nănglượngMặtTrờivànănglượngnguyêntử,cácloạinănglượngnàysạch,khôngônhiễm,màđộnglựclạilớn,sửdụngvôtận.Cácloạiôtô,xelửa,máybay,tàuthuỷđềuđượcđiềukhiểnbằngmáyvitính,vừachuẩnxác,vừaantoàn.Mặtkhác,cácphươngtiệngiaothôngtươnglaisẽcódángvẻbềngoàimỹquan,trangbịthíchhợp,tiệnlợi,làmchohànhkháchcócảmgiácrấtthoảimáikhiđitàuxe.

Từkhóa:Phươngtiệngiaothôngtrongtươnglai.

2.Tạisaocácphươngtiệngiaothôngcóthểđồngthờihoạtđộngmàkhôngcảntrởlẫn

nhau?Chúngtađềubiếtrằng,muốnđiquabiểnhoặcquasôngmàkhôngcócầuthìphảidùngtàu

thuyền,đươngnhiêncũngcóthểdùngmáybay,cònđilạiởtrênbộ,nếuquãngđườngdài,thìthườngđitàuhỏahoặcmáybayđểrútngắnthờigiancủahànhtrình,đoạnđườngngắnhơnthìdùngôtôlàthuậntiệnnhất.Hiệnnay,tìnhhìnhgiaothôngởnhiềuvùngvàđôthịrấtpháttriển,chẳnghạnnhưgiữaNamKinhvàThượngHảithìcómáybay,xelửa,ôtôvàtàuthuỷ,tuỳhànhkháchlựachọn.Cáchìnhthứcgiaothôngđócạnhtranhlẫnnhau,nhưngvẫncóthểcùngtồntại,tạisaovậy?

Mọihìnhthứcgiaothôngđềucóưuđiểmriêng,dođóđềucógiátrịđểtồntạivàpháttriển.Xelửavềcơbảnkhôngchịuảnhhưởngcủakhíhậu,thờitiết,chodùtrờicóđổmưahaynổigió,sươngmùhaytuyếtrơi,thìthôngthườngxelửavẫnkhởihànhđúnggiờ,đếngacũngđúnggiờ,tốcđộcủaxelửacũngtươngđốinhanh,độantoàntươngđốicao,dođótừlâu,xelửavẫnlàphươngtiệnchủyếuchoviệcvậnchuyểnđườngdàiởtrênbộ,chẳnghạnnhưviệcđiềuvậnvậttưtừđôngsangtây,từnamsangbắcởTrungQuốc,chủyếulàsửdụngđườngsắt.Vậnchuyểnđườngbộlàmộttrongnhữnghìnhthứcgiaothôngvậntảipháttriểnnhấttrongmấynămlạiđây.Đặcbiệt,cùngvớiviệcxâydựngđườngcaotốcởcácđịaphươngvàtínhnăngcủaôtôngàycàngđượcnângcaomạnhmẽ,tốcđộcủaôtôđãcóthểsosánhvớixelửa.Ưuthếlớnnhấtcủagiaothôngvậntảiđườngbộlàmạnglướiđườngbộchằngchịtkhắpnơi,ôtôvậnhànhcơđộnglinhhoạt,cóthểđiđếnmọingõngáchcủathànhphốvànôngthôn,dùlàhànhkháchhaylàhànghoáđềucóthểphụcvụ"đếntậnnhà",dođórấtđượcmọingườiưachuộng.Tuynhiên,sovớixelửavềmặtnhânlực,vậtlựcvànhiênliệuthìôtôhaophínhiềuhơn.Trongtấtcảcácphươngtiệngiaothôngmáybaycótốcđộnhanhnhất,nhưngtiêuthụnhiên

liệuvàchiphívậnchuyểncũngcaonhất,còntàuthuỷthìtốcđộchậmnhấtvàdễbịảnhhưởngcủathờitiếtxấu.Đốivớixãhộihiệnđại,conngườirấtcoitrọnggiátrịcủathờigian,dovậyđilại,chuyênchởnhanhbằngmáybayrõrànglàmộtsựlựachọnlýtưởng.Tuynhiên,mặcdùtốcđộvậnchuyểncủatàuthuỷcóchậmhơn,nhưngnếuvậnchuyểncácloạihànghoánhưthanđá,xăngdầu,quặng,lươngthực,vậtliệuxâydựng,v.v.dothểtíchvàsốlượngrấtlớn,giátrịlạitươngđốithấp,hơnnữathườngcầnvậnchuyểntrênđườngdài,vượtbiểnkhơi,chonênchọnphươngthứcvậnchuyểntheođườngthuỷlàthựctếhơncả.Đồngthờivớitưcách,làmộtphươngtiệnvậnchuyểndulịchthamquan,tàuthuỷlàphươngtiệngiaothôngkếthợpnghỉngơivàdulịchrấttốt.Songsongvớisựpháttriểnvềxãhộivàkinhtế,tốcđộpháttriểngiaothôngvậntảicũng

tănglênnhiều.Tốcđộcủamáybaychởkháchtừlâuđãvượtquátốcđộâmthanh,tốcđộtàucaotốcđãđạtđến200km/giờ,ôtôchạytrênđườngcaotốcvượtquá100km/giờlàkháphổbiến,ngaycảloạitàuthuỷcaotốccũngđạttốcđộgầnbằngtốcđộôtô,là80km/giờ.Đồngthời,đờisốngvậtchấtcủaconngườicũngngàycàngphongphú,cáchoạtđộngdulịch,côngtácxahayvậnchuyệnhànghoábằngcácphươngtiệnhiệnđạidiễnrangàymộtnhiềuv.v.Cóthểcăncứvàocácyếutốthờigian,chiphí,khíhậu,sởthíchcủatừngngườiđểchọnphươngtiệngiaothôngvàvậnchuyểnthíchhợpnhất,đólànguyênnhânkhiếnchocácloạiphươngtiệngiaothôngcóthểđồngthờihoạtđộngmàkhôngcảntrởlẫnnhau.

Từkhóa:Phươngtiệngiaothông

3.Tạisaoxevượtdãcóthểtrèoleo,vượtsuốidễdàng?

Nếubạnlàmộtngườiyêuthíchthểthao,chắcchắnbạnsẽkhônglấylàmlạtrướccuộcđuavềsứckéocủaôtômộtcáchđầykíchthíchvàcăngthẳng.Dùlànơisamạcđầygiócát,hoặcvùngđườngnúilầylộigậpghềnh,hayquanhữngbãingầmđầyđásỏi,trơntrượtkhóđi,tấtcảđềukhôngthểngăncảnnhữngchiếcbánhxecủaxeviệtdãdũngmãnhtiếnlên...Nguyêndolàkếtcấuthiếtkếcủaxeviệtđãkhácvớicácxethôngthườngkhác.Côngsuất

củaxeviệtdãthườnglớnhơn,cảbốnbánhxeđềulàbánhchủđộng,cònnhữngxethôngthườngkhácthìthườngchỉcóhaibánhchủđộng,dođóxeviệtdãkhileodốcthườngtỏrađặcbiệt"nhẹnhàng".Tínhnăngphanhcủaxeviệtdãcũngrấtưuviệt,rấtthíchhợpchoviệcphanhgấpvàchạynhanhtrongđiềukiệnđườngsáphứctạp.Điềuquantrọnghơnlàgầmxeviệtdãcáchmặtđấtkhácao,nhưvậy,khiđitrênmặtđường

gồghề,khôngbằngphẳng,khógâyravachạmvàothânxe.Đồngthời,khảnăngquayvòngcủaxeviệtdãcũngrấtcao,cóthểvòngxe,quayđầutrongmộtphạmvirấtnhỏ,điềuđóđươngnhiênrấtthíchhợpvớitrườnghợpláixeởđườngmiềnnúi.

Ngoàira,bánhxeviệtdãkhátovàrộng,nhưvậycóthểlàmtăngkhoảngcáchgiữagầmxevớimặtđất,tăngdiệntíchtiếpxúcgiữabánhxevớimặtđất.Chúngtahiểurằng,khixechạytrênđườngđấtxốpvàtrênbãicát,bánhxebịlúnxuốngbùn,cát,làmảnhhưởngđếntốcđộxe,nếulốpxerộngthìcóthểlàmgiảmbớtmứcđộlúnxuốngsâucủabánhxe,dođóbảođảmtínhnăngtruyềnđộngcủaxe.Hiệnnay,đãcónhiềuxeviệtdãsửdụnglốpxeđiềuáp,khixechạy,ngườiláicóthểcăncứvàotìnhhìnhmặtđườngkhácnhauđểthayđổiđộrộngcủalốpxe.Chẳnghạn,nếuôtôchạytrênmặtđườngcứng,thìcóthểduytrìápsuấthơibêntronglốpxecao,đểgiảmbớtlựccảnlănvàsựmàimòncủalốp,khiôtôchạytrênđườngđấtsétvàcátcóthểgiảmbớtápsuấthơitronglốpxexuốngkhoảngmộtnửa,nếuôtôchạytrênđườngbùnlầyvàphủtuyết,thìápsuấthơigiảmxuốnghơnmộtnửa,đểtăngdiệntiếpxúcgiữalốpvàmặtđất,giảmbớtáplựccủalốpvớimặtđất,làmtăngđộbámcủanó...Xeviệtdãcónhiềutínhnăngưuviệtnhưvậy,thảonàonótrèođèo,vượtsuốimộtcáchdễ

dàngđếnthế!Từkhóa:Xeviệtdã

4.Xeviệtdãởđịacựccógìkhácvớixethôngthường?

TiếnhànhkhảosátkhoahọcởhaicựccủaTráiĐấtlàmộtbướcrấtquantrọngvàrấtkhókhăncủaconngườitrongquátrìnhthămdòmôitrườngsinhsốngcủamình.Địacực,đốivớiđạiđasốconngườimànói,làmộtkháiniệmrấtxaxôivàmơhồ,nhưngđốivớinhữngngườilàmcôngtáckhoahọc,thìtàinguyêntiềmtàngcủađịacựcvàảnhhưởngcủanóđốivớimôitrườngtoàncầuvànhiềumặtkhác,làmộttrongnhữnglĩnhvựcquantrọng,đòihỏiphảikhảosáttìmhiểu.Muốntiếnhànhkhảosátkhoahọcđốivớiđịacực,vấnđềgặpphảiđầutiênlàphươngtiện

giaothông.Tuyrằngtàuphábăngcóthểphálớpbăngrấtdày,đưanhàkhảosátlênlụcđịaNamCực,nhưngtừvenbờlụcđịaNamCựcvượtquamộtvùngmênhmôngkhôngbờkhôngbến,quanhnămphủđầybăngtuyết,đisâuvàotrungtâmđịacực,nếukhôngcóphươngtiệngiaothôngthíchhợpthìrõrànglàkhôngthểthựchiệnđược.ĐimáybaytuycóthểbaytrựctiếpđếnnộiđịaNamCực,nhưngmuốntiếnhànhhoạtđộngkhảosátkhoahọctrongphạmvirộngthìcầnphảicómộtloạiphươngtiệngiaothôngđặcbiệt.Nhiềungườiđềubiếtrằng,nhữngôtôthôngthườngkhichạytrênmặtđườngbằngtuyết,vì

lựcmasátquánhỏ,bánhxethườngquaytrơn(bịpatinê),dođórấtkhótiếnlên.Xetrượttuyếtlàmộtphươngtiệngiaothôngtruyềnthốngđểđitrêntuyết,nóđượcdùngrộngrãiởnhữngvùnggiárét,nhưngxetrượttuyếtcầnphảidùngchóhoặchươuđểkéo,chởngườichởhànghoárấthạnchế,tốcđộcũngchậm,rõrànglàkhôngthểthoảmãnnhucầukhảosátkhoahọcvớiquymôlớn.Vậythìcóthểcómộtloạiphươngtiệngiaothôngvàvậnchuyểntốthơnởvùngđịacựckhông?Cácnhàkhoahọcquanhiềulầnnghiêncứuvàthựcnghiệm,đãthiếtkếvàchếtạomộtloại

xeviệtdãởđịacựcmớinhất.Sovớiloạiôtôthôngthường,đặcđiểmlớnnhấtcủaxeviệtdãđịacựclàbộphận"bánhxe"đãđượcthayđổimộtcáchcănbản.Cácnhàkhoahọcquanghiêncứucơthểcủaloàichimcánhcụtvàbáobiểnsốngởvùngđịacựcđãcósựgợiý:Conchimcánhcụtbìnhthườngđilạiloạngchoạng,lạchbạch,cókhinằmbòxuống,dùnghaicánhđã

thoáihoáphốihợpvớiđôibànchâncómàng,dùnglựcđạplênbăngtuyết,làmchocơthểtrượtnhanhchóngởtrênbăngtuyết;cònconbáobiểntrôngrấtphụcphịchnặngnề,nhưngnhờcócóbốnbộchânvây,báobiểncóthểdễdàngbámvàomặtbăngvàtrượtđimộtcáchlinhhoạt.Dođóhệthốngdichuyểncủaxeviệtdãởđịacựcđượcthiếtkếkiểubánhxerấtđặcbiệt,nógầngiốngnhưbànchân,lạigiốngnhưxíchxetăng.Khidichuyển,gầmxebámsátmặtbăng,bánhxequayrấtnhanh,khôngngừng"xới"lớpbăngtuyết,khiếnchoxetiếnlênphíatrước.Phươngthứcdichuyểnnàykhácvớiviệctrượttrênmặtbăngđơngiản,bởivìthôngquacơcấuđiềukhiển,nócóthểquayvòngvàthayđổitốcđộmộtcáchlinhhoạt,chínhxác.Hiệnnay,cácxeviệtdãởđịacựccótínhnăngkhátốt,tốcđộđãđạtđến50km/h.Điềuđó

khiếnchocôngtáckhảosátđịacựccóđượccơsởgiaothôngvàvậnchuyểnrấttốt.Từkhóa:Xeviệtdãởđịacực.

5.Tạisaocácxekháchcaotốcsửdụngrộngrãilốpkhôngsăm

Điđôivớixuhướngngàycàngcaotốchoágiaothôngởcácthànhphố,đườngcaotốctrongcácthànhphốvànốiliềngiữacácthànhphốvớinhaungàycàngđượchoànthiện,cácxechởkháchcaotốccóchỗngồithoảimái,điềukhiểnlinhhoạt,rấtđượcmọingườihoannghênh,vàđãbắtđầuthaythếchoviệcvậnchuyểnbằngđườngsắttruyềnthống,trởthànhphươngtiệnđilạichủyếucủakháchlữhành.Tuynhiên,nhiềunămlạiđây,sựpháttriểncủaxekháchcaotốclạibịgòbóbởinhượcđiểm

củabảnthânnó,đólàbánhxe,bánhxebịnổlốpđãtrởthànhnguyênnhânchủyếucủanhiềusựcốgiaothôngtrênđườngbộ.Hiệnnay,nhiềunhàmáysảnxuấtbánhxeởtrongvàngoàinướcđềuđangrasứcnghiêncứuloạibánhxecaotốc,đồngthời,khánhiềuloạiôtôkhácnhautrênthếgiớiđãsửdụngloạilốpkhôngsăm.Thếnàolàlốpkhôngsăm?Theoýnghĩathìbánhxechỉcólốpmàkhôngcósăm.Hìnhdáng

bênngoàicủanótươngtựnhưbánhxethôngthường,nhưnghơiđượcbơmtrựctiếpvàolốp.Điểmnổibậtcủalốpkhôngsămlàvừađơngiản,nhưnglạiquantrọng,đólàchỉkhinàobánh

xebịnổmớimấthiệuquả.Ởloạilốpkhôngsăm,hơichỉcóthểlọtratừthâncủabánhxe.Khibánhxebịxérách,hơichỉròratừlỗbịxuyênthủng,dođóhơithoátrarấtchậm,ápsuấtkhôngthểtụtxuốngnhanhchóng,thôngthườngbánhxevẫncóthểtiếptụcchạyantoàntrongmộtthờigiankhádài.Thậmchítrongmộtsốtrườnghợpnàođó,khibánhxebịvậtsắcnhọnđâmthủng,vìbảnthânbánhxeởtrongtìnhtrạngnénépnênđãbóchặtlấyvậtsắcnhọn,lúcnàynóhầunhưkhôngbịròhơi;ngaycảkhirútvậtsắcnhọnra,cũngcóthểtạmthờiduytrìápsuấtbêntrongbánhxe,ôtôcóthểtiếptụcchạy.Vìloạibánhxenàykhôngcósămvàlớplót,khixechạy,nhiệtlượngcủabánhxetoảrado

masátcóthểtrựctiếptruyềnquavànhbánhxe,dođónhiệtđộkhichạyxecủaloạilốpkhôngsămthôngthườngthấphơn20-25%sovớibánhxethường,điềuđórấtcólợichoviệcchạyxetốcđộcao.Ngoàira,cấutạocủalốpkhôngsămđơngiản,nhẹ,tuổithọsửdụngdàihơnbánhxethôngthườngkhoảng20%.Đươngnhiên,lốpkhôngsămcũngkhôngphảilàưuviệthoàntoàn,yêucầuvềvậtliệuchế

tạovàcôngnghệsảnxuấttươngđốicao,độkíngiữatanhvàvànhbánhxekhóthựchiệnđượchoànhảo,bơmhơiphảicódụngcụchuyêndùng,việcsửachữadọcđườngcũngkhôngthuậntiệnlắm.

Từkhóa:Lốpkhôngsăm;Xekháchcaotốc

6.Xe"chạyràtrơn"hay"chạyrà"cóýnghĩa

gì?Trênđườngcáixecộnườmnượpqualại,trongcácloạixeđóthỉnhthoảngbạnthấyởtấm

kínhđằngsaumộtsốôtôcótreotấmbiển"Xechạyràtrơn".Nhưvậylàcóýnghĩagì?Sựchuyểnđộngcủaôtôtrênthựctếlàtổnghợpcủasựvậnđộngcủanhiềumáymócbên

trong,đượcthựchiệnthôngquasựchuyểnđộngphốihợplẫnnhaugiữanhiềunhómchitiết.Loạiôtômớisảnxuấthoặcôtômớisửachữalớnởxưởngsửachữara,mặcdùđãquamàiràtrongquátrìnhsảnxuất,nhưngbềmặtgiacôngcủacácchitiếtvẫncònnhữngsailệchvềhìnhhọc,vàsựmấpmôkhôngđềumàmắtthườngrấtkhónhìnthấy,khehởchuyểnđộnglẫnnhaugiữacácchitiếtrấtbé,nhiệtđộbềmặtchitiếtvàdầubôitrơncũngrấtcao,dođócácchitiếtbịmònrấtnhiều.Nếulúcnàyxechochạyvớitốcđộcao,thậmchíchởnặngđủtải,thìsẽlàmtăngsựmàimòncủacácchitiết.Vìvậyngườitaphảiquyđịnhthờikỳ"chạyràtrơn".ýnghĩacủachạyràtrơnlàchỉôtôtrongquátrìnhvậnhànhđượccọxátdầndần.Trongthờikỳchạyràtrơn,cáclinhkiệntrênôtôđượctrảiquamộtquátrìnhcọxát"ônhoà"cảithiệnđượctìnhhìnhmasátbềmặtcủachitiết,dầndầnhoànthànhbềmặtlàmviệctươngđốitrơnnhẵn,chịumàimònvàbềnvững,đểchịuđựngphụtảilàmviệcbìnhthường.Hiệnnay,thuậtngữ"cọxát"cònđượcdùngđểhìnhdungquátrìnhthíchứnglẫnnhauvàtăngcườngphốihợpgiữacácthànhviêncủamộtđộibónghoặcmộttậpthểnàođó.Thờikỳchạyràtrơncủaôtôthườnglà1000-1500kmtươngđươngvới40-60giờlàmviệc.

Trongthờikỳchạyràtrơn,tảitrọngnóichungkhôngđượcvượtquá80%tảitrọngđịnhmức,khôngđượckéorơmoóchoặccácloạicơgiớikhác,tốcđộnóichungkhôngđượcvượtquá40-45km/giờ.Ngoàira,khikhởiđộngđộngcơ,nhiệtđộhâmmáyphảilớnhơn50oC.Ôtôtrongthờikỳchạyràtrơn,cònphảihếtsứctránhchạytrênnhữngđườngsáquáxấu,đểgiảmbớtsựrungđộngvàvađậpcủacácbộphận.Saukhichạy150kmcầnphảikiểmtrakĩcácbộphậnchitiết,xửlýcáchiệntượngrònước,ròdầuvàròhơi,saukhichạy500km,cầnphảithaydầubôitrơn.

Từkhóa:Xechạyràtrơn;Chạyràtrơn.

7.Tạisaoôtôxitéccóthùngchứadạngtròn?Ôtôxitéclàmộtphươngtiệnvậntảicócôngdụngđặcbiệt,dùngđểchởchấtlỏng.Đặcbiệt

làkhichởmộtsốchấtdễcháyvàbốchơi,nhưxăng,dầuđiêzenv.v.Lúcnàytrênôtôcònviếthaichữ"cấmlửa"cóôtôcòncắmmộtlácờmàuvàngởđầuxe,bêntrênviếthaichữ"nguyhiểm",nhưngđiềunàynhằmmụcđíchnhắcnhởngườiđiđườngvàxecộqualại,chúýnhườngđường.Nếuquansátkỹhơn,bạnsẽpháthiệncácthùngxitécđềucódạngtròn,tạisaovậy?Cácbạnđãhọchìnhhọcđềubiếtrằng,cùngmộtvậtliệucódiệntíchnhưnhau,nếubạncuộn

thànhhìnhtrònthìsẽđượcthểtíchlớnnhất,nhưngđókhôngphảilàmộtcăncứchủyếuđểngườitathiếtkếbềngoàixitéccódạngtròn.Vìôtôxitécdùngđểchởchấtlỏngdễcháyvàcácchấtlỏngkhác,ởbêntrongxitéccầnphảichừamộtkhoảngtrốngnhấtđịnh,mụcđíchlàđểđềphòngchấtlỏngnởrakhibịnóng,làmchoxitécbịnộiứnglựcquálớnmàbịvỡ.Thôngthườngkhichởchấtlỏngdễcháyhoặccácchấtlỏngkhác,bêntrongxitécítnhấtphảichừamộtkhoảngtrốnglà5%.Tuynhiên,ôtôkhichạy,vìtìnhtrạngmặtđườngcóthểbịxócvàcónhữngrungđộngcơgiới,vìtrongxitéccómộtkhoảngtrốngnhấtđịnh,nênkhixebịrungxócthìchấtlỏngcũngbịlắc,sảnsinhramộtlựcvađậpvàováchxitéc.Nếuxitéccódạnghìnhtròn,thìsóngvađậpdoxebịrungxócgâyrasẽphântánđềulêntheochuvihìnhtròncủathânxitéc,khôngthểtạonênhiệntượngứnglựcquátậptrung,làmchoxitécbịnứtvỡ.Nếubềngoàicủaxitéccódạnghìnhchữnhậtnhưcôngtennơthìlựcvađậpcủachấtlỏngtạonênkhixebịrungđộngsẽdễtạothànhứnglựctậptrung,cácgóccạnhcủaxitécdobịứnglựcquálớn,cóthểphávỡxitéc.

Ngoàiraôtôxitéchìnhtrònnóichungkhichạysẽtươngđốiổnđịnh,sứcbềnkếtcấutươngđốicao,ngaycảkhibịvaquệtcũngkhóbịhưhỏnghơnsovớixitéchìnhvuông.

Từkhóa:Ôtôcóxitéc;Xitéctròn.

8.Xeđônglạnhcógìđặcbiệt?TrungQuốclàmộttrongnhữngnướcrộnglớnnhấtthếgiới,nhưngdotừNamlênBắccách

nhauhàngngànkm,việcvậnchuyểnnhiềuloạivậttưthậtlàbấttiện,đặcbiệtlànhữngloạithựcphẩmdễbịhưhỏng,trướckiathườngkhóchởđixa.NgaytừđờiĐường,truyềnthuyếtkểrằng,đểlấylòngDươngQuýPhi,vuaĐườngHuyền

Tôngđãralệnhchoquầnthầndùngngựachạytiếpsức,quacáctrạmdịch,ngàyđêmthầntốcvậnchuyểnvải,mộtloạiquảnhiệtđớiđặcsảnởmiềnNamlênTrườngAn(thànhphốTâyAnngàynay)đểchoDươngQuýPhithưởngthức.Mặcdùvậy,loạiquảdễbịnáthỏngnhưquảvải,khiđưađếnTrườngAn,thìkhôngcòntươinữa.Điđôivớisựpháttriểncủangànhgiaothôngvậntảicácloạiphươngtiệngiaothôngnhanh

đãkhiếnchoviệcvậnchuyểnvậttưngàycàngthuậntiện,nhanhchóng.Nhưmáybaychẳnghạn,nếuchởquảvảitừmiềnNamlênbấtcứthànhphốnàoởmiềnBắc,nhiềunhấtcũngchỉmấtvàigiờđồnghồ,tuynhiên,giáthànhvậnchuyểnbằngmáybaytươngđốicao,hơnnữaphươngthứcvậnchuyểnnàomàchiphírẻ,khốilượngvậnchuyểnlớnvàgiữchohàngđượctươilâukhông?Sựpháthiệncủaxeđônglạnhđãkhiếnchonhiềuloạithựcphẩmdễhỏng,biếnchất,nhưtrái

cây,thịt,đồuốngv.v.,cóthểvậnchuyểnđượctrênmộtcựlydàimàvẫnbảođảmđượcđộtươicủachúng.Xeđônglạnhchialàmhailoạilớnlàôtôđônglạnhvàxeđônglạnhchạytrênđườngsắt.Ôtô

đônglạnhchủyếudùngđểvậnchuyểnthựcphẩmtrongnộithành,nhưvậnchuyểnnướcgiảikhát,quảtươi,cá,thịtv.v.từnhàmáyđếncáccửahàng,cókhicũngtiếnhànhvậnchuyểngiữacácthànhphốvớicựlytrungbìnhvàngắn.Xeđônglạnhchạytrênđườngsắtđảmnhậnnhiệmvụvậnchuyểnthựcphẩmđônglạnhvớicựlytrungbìnhvàxa.Trướckiamộtsốxeđônglạnhdùngphươngphápđônglạnhbằngnướcđá,tứclàngườita

chấthỗnhợptảngnướcđávàmuốivàotrongthùngxe,làmnhưvậycóthểgiữchomôitrườngtrongxeđạtđếnnhiệtđộ-8oCtrởxuống.Tuynhiênphươngpháplàmđônglạnhkiểunàychỉcóthểduytrìmộtkhoảngthờigiancóhạn,nếumuốnvậnchuyểnđônglạnhđườngdàithìphảithiếtlậpcáctrạmtiếpđávàmuốiởdọcđường,đểluônluônbổsung"nguồnlạnh"duytrìhiệuquảlàmlạnh.Hiệnnay,loạixeđônglạnhcơgiớiđangđượcsửdụngrộngrãi.Nguyênlýlàmviệccủanóvề

cơbảncũnggiốngnhưtủlạnhtronggiađình,tứclàthôngquachấtlàmlạnh,saukhihấpthụnhiệtlượngthìhoáhơi,chấtlàmlạnhsaukhihoáhơisẽđượcđưavàomộtmáynéntăngápvàtăngnhiệtđộ,lạitiếptụcđivàoốngngưngtụvàđượclàmlạnhthànhchấtlỏng,sauđóđivàomộtquátrìnhthunhiệtlàmlạnhmới.Xeđônglạnhcơgiớicóthểduytrìnhiệtđộbêntrongxetrongmộtthờigiandàiở18oCtrởxuống,dođó,nhiềungườigọixeđônglạnhmộtcáchhìnhtượngvàchínhxáclà"tủlạnhsiêulớndiđộng".

Điđôivớinhucầuvềđờisốngcủaconngườikhôngngừngđượcnângcao,kỹthuậtđônglạnhcũngngàycàngpháttriển.Ngoàiviệcxửlýcóhiệuquảđốivớibảnthâncácloạithựcphẩmđòihỏiphảigiữđượcđộtươilâu,cácloạiphươngtiệnvàphươngthứctàngtrữvậnchuyểnbằngtàuthuỷđônglạnh,côngtennơđônglạnhcũngtiếptụcxuấthiện,điềuđólàmchocôngviệcvậnchuyểnđônglạnhcàngthêmthuậnlợi,thựctế.

Từkhóa:Xeđônglạnh;Đônglạnh;Bảoquảntươi.

9.Tạisaoloạixetaxicódungtíchxilạnhnhỏsẽbịđàothải?

Nhiềunămlạiđây,ởnhiềuthànhphốcủaTrungQuốc,loạixeHạLợidoThiênTânsảnxuấtvớiloạihìnhtươngđốinhỏ,giácảphảichăngđãchiếmphầnnửathịtrườngtaxiđanglưuhành.TheothốngkêtrongsốxetaxicủathànhphốThượngHải,loạixeconcódungtíchxilanh(haycòngọilàlượngxả)nhỏhơn1,6lítchủyếulàxeHạLợiđãtừngchiếm55%toànbộsốxetaxi.ỞcácthànhphốkháccủaTrungQuốc,tỷlệđócũngkhôngkémhơn.Tuynhiênbắtđầunăm1995,cơquanquảnlýxetaxiThượngHảiđãquyđịnh,cácloạixetaxicódungtíchxilanh1,6líttrởxuống,thờihạnsửdụngkhôngđượcquánămnăm,hoặctổngsốhànhtrìnhxechạykhôngđượcquá300.000km.Trênthựctế,đâylàsựbắtđầuđàothảidầndầnloạixetaxiđó.Tạisaolạinhưvậy?Thựcrathì,vớimộtđôthịlớnhiệnđạihoánhưThượngHải,điđôivớisựhoànthiệndầncơ

sởhạtầnggiaothôngvàđườngsácủathànhphố,tìnhhìnhchenchúcgiaothôngcũngđãđượccảithiệnrấtnhiều.Điềuđótạođiềukiệnchoviệcvậnhànhnhanhchóngvềmặtgiaothôngcủathànhphố,đồngthờicũngđặtrayêucầucaohơnđốivớitínhnăngthôngquavớitốcđộnhanhcủacácloạixe.Xetaxilàmộtphươngtiệnquantrọngcủagiaothôngthànhphố,đươngnhiêncũngphảithíchứngvớisựbiếnđổiđó.Chúngtabiếtrằng,tốcđộcủaôtôphụthuộcvàocôngsuấtcủaxe,màcôngsuấtcủaxelạiđượcbiểuthịbằngdungtíchxilanh.Ôtôcódungtíchxilanhlớnthìtấtnhiêntốcđộxecaohơn.Cònloạiôtôcódungtíchxilanh1,6líttrởxuốngmuốnđạttốcđộcao,thìphảiluônluônởtrạngtháiphụtảilớn,dođólàmchođộngcơchóngbịmònhỏng,lượngxăngtiêuthụtăng,hơnnữadoxăngcháykhônghoàntoànlàmchomôitrườngbịônhiễm.Mặtkhác,taxilàmộtphươngtiệngiaothôngcầnthiếtđòihỏimôitrường,chỗngồithoải

mái,cómáyđiềuhoànhiệtđộv.v.Nhưngđộngcơcủamáyđiềuhoànhiệtđộlạibắtnguồntừđộngcơ,điềuđócónghĩalà,muốnsửdụngmáyđiềuhoànhiệtđộthìphảihysinhmộtphầnđộnglực,dođótấtyếuđặtrayêucầucaohơnđốivớicôngsuấtđộngcơ.Trênthựctế,mộtsốxetaxidungtíchxilanhnhỏkhichochạymáyđiềuhoànhiệtđộđủcôngsuất,thìkhôngnhữngtốcđộxegiảmxuốngrấtnhiều,màcólúclêndốcđộtnhiênbịtắtmáychếtgígiữađườnglàmáchtắcgiaothông.Dođó,việccầnthảiloạixetaxicódungtíchxilanhnhỏvềcơbảnmànói,làđểthoảimáiyêu

cầugiaothôngởthànhphốhiệnđạiđangngàycàngpháttriển.Từkhóa:XeTaxi;Dungtích

10.Tạisaolạicó"ôtônămbánh"?Cácôtômàtathườngthấyhằngngày,nóichungchỉcóbốnbánh.Cómộtsốôtôtảilớn,tuy

rằngcónhiềubánh,nhưngchúngluônluônhìnhthànhnhómbốnbánh,tạothànhbánhtrướcphải,bánhtrướctrái,bánhsauphảivàbánhsautráicủaxe,điềuđótấtnhiênkhôngbaogồmloạiôtôkháchcỡlớn,cóhai"toaxe"vàloạixechuyêndùngcỡlớnsiêutrường.Tuynhiên,bạnđãthấyloạiôtônămbánh(hoặcnămnhómbánh)chưa?

Ôtônămbánhthườngthiếtkếcholoạixetảihạngnặng100-200tấntrởlên,chủyếudùngchonhữngcôngtrìnhkhaithácmỏ.Loạixenàytuytảitrọnglớn,nhưngcónhượcđiểmlà"taychânlóngngóng",đặcbiệtlàkhichuyểnhướng,quayđầuđềukhônglinhhoạt,đểnângcaotínhlinhhoạtcủanó,cácnhàthiếtkếôtôđãlắpthêmchonóbánhxethứnăm.Bánhxethứnămđượclắpởvịtríchínhgiữaphíatrướcxe.Khixechạytrênđườngbình

thường,bánhxethứnămđượccấtlên,thumìnhphíatrướcbađờsốc(đònbảohiểm).Khixequayvòng,ngườiláixeấnnútchuyêndùng,mởmáynénthuỷlực,hạbánhthứnămxuống.Lúcnàyhaibánhxeởphíatrướcbịnânglênkhỏimặtđất,ôtôđượcđỡbằnghaibánhsauvàbánhthứnămởphíatrước.Tácdụngkỳdiệucủabánhthứnămlàvớibađiểmtựathìxedễquayhơnbốnđiểmtựanhiều:Khiquayxe,chỉcầnnhấnphanh,làmchobánhsauđứngyênbấtđộng,sauđóquaytaylái,điềukhiểnbánhxethứnămđểquayxe,bánhsausẽchỉnhphươnghướng.Dựavàobabánhxeđểquay,chỉtrong15phút,xecóthểquayđược180o.Vớixebốnbánhthôngthường,ngườiláixedùcókinhnghiệmnhất,muốnquaymộtvòngnhưvậytrênmặtđườnghẹp,cầnphảitốnnhiềuthờigianvàsứclựchơn.Hơnnữa,vớiloạixetảihạngnặng,muốnchuyểnhướng,quayđầutrênmặtđườngchậthẹpthìcũnggiốngnhưláimộtchiếnhạmlớnvàomộtluồngsôngnhỏ,quảlàrấtkhóxoayxở.Cònkhiđãcóbánhxethứnăm,thìxetảihạngnặnggiốngnhưđượclắpthêmmộtcáikhớprấtlinhhoạt,cóthểquayđượcdễdàng.

Từkhóa:Ôtônămbánh;Quayđầuxe;

11.Thếnàolàsiêuxe?Gầnđây,TrungQuốcvàrấtnhiềunướcpháttriểntrênthếgiớiđãkhôngngừngtraođổivề

phươngdiệnkĩthuậtôtô.CácloạixehơicaocấpcũngdầndầnđổvàoTrungQuốc,nhưMercedes-Benz,Cadillac,Chrysler,GongjueWang,BMW...Nhữngxehơihạngsangnàykhiláitrênđườngthườngđậpngayvàomắtmọingười,nênlạicànggiànhđượcsựtánthưởngcủanhữngngườimêxe.Ngườitathườnggọichúnglàsiêuxe.Rútcụcthìthếnàolàsiêuxe?Siêuxe,trướchếtlàcóthiếtkếvẻngoàicầukì,tạodángđặcbiệttrangnhã,côngsuấtlớn,

nộithấtsangtrọng,thiếtbịđầyđủ;thứđếnlàngồitrênxecócảmgiácdễchịuvàđượcthưởngthức,thaotácthôngminh,vàđiềuquantrọnghơncảlàtừđómàsảnsinhrađượcdanhvọngvàsứcảnhhưởnglâudài.Từrấtlâunay,ngườitaluôncoiloạixehơiRolls-RoycesảnxuấttạiAnhlàđỉnhcủasiêuxe.

Thựcra,nhìnlạilịchsửpháttriểnôtôtheođồngđại,thìsiêuxexếpsố1phảikểđếnxehơihiệuVerriersảnxuấttạiCôngTyAstonMartinLagondacủaAnh.Đâylàloạixehơicỡlớn,xeđượctạodángtheophongcáchcổđiển,đườnggờtrơnbóng,quayđầuvàquađườnghếtsứcthoảimái,chuẩnxác.Trênxecólắpđặtcácthiếtbịthôngtinđiệntửtiêntiến,nộithấtcựckìsangtrọngdễchịu,làđạidiệnkiệtxuấtnhấttrongthếgiớixesang,cógiátới600.000đôlaMĩ.XếpthứhaitrongsốsiêuxelàxehơicaocấpBugattiEB112doCôngtiRodascủaItaliasản

xuất,cógiátới500.000đôlaMĩ.VềtổngthểtươngđươngvớiVerrier,chỉkháclàcửasổtohơn,cốpxevàkhoangxeliềnmộtkhối.Loạixenàytừkhởiđộngđếntăngtốc1000m/hchỉmấtcó4,7giây,tốcđộtốiđacủaxelà300km/h.CònloạixehơiRolls-Roycequenthuộcmàxếptronghàngngũsiêuxethìchỉđứngởvịtrí

thứba.Thựcra,Rolls-Roycekhôngphảilàthươnghiệucủaxe,màlàtêngọicủacôngti,côngtinàysảnxuấtcácxehơivớimấychụcthươnghiệuthuộc2xêriRolls-RoycevàBentley,caocấpnhấttrongsốđólàxeSilverSpirit.

Từkhóa:Siêuxe

12.Ôtôantoàntrongtươnglaisẽnhưthếnào?

Sốlượngôtôtrêntoànthếgiớicóđếnhàngtrămtriệuchiếc,trongđóphầnlớntậptrungởcácthànhphốlớn.Cácsựcốgiaothôngdoôtôgâynênđãđemlạimộtyếutốkhôngantoànrấtlớnchoxecộvàngườiđibộ.Theothốngkê,ởTrungQuốcmỗinămcókhoảngnămvạnngườibịthươngvongdotainạngiaothôngbởiôtôgâynên.Dođó,tínhantoànkhiláixeluônluônlàmộttrongnhữngchỉtiêuthuộctínhnăngkỹthuậtquantrọngcủaôtô.Hiệnnay,điềuđóđượcthựchiệnthôngquamứcđộđángtincậycủahệthốngláivàtínhhiệuquảcủahệthốngphanhcủaôtô.Vìvậy,điđôivớisựhoànthiệnkhôngngừngvềcơsởhạtầngvànănglựcgiaothông,ôtô

trongtươnglaisẽnhưthếnàođểnângcaotínhantoàn?Đốivớingườiláixe,thìnhữngôtôantoànđượcthiếtkếtinhxảosẽlàmchoviệcláixecàng

đượcnhẹnhàngvàantoàn.Vídụ,cómộtloạiôtôcóghếngồibungrađược,ghếôtôđượcgắnvớimộtcơcấucólòxomạnh,bêntrongghếcótrangbịdù.Khiôtôgặpsựcốgâynguyhiểmchotínhmạnghànhkháchvàngườilái,thìchỉcầnấnnút,nắptrầnxetựđộngmởra,lòxosẽnhanhchóngbắncảngườivàghếlênđếnđộcaohàngchụcmét,đồngthời,dùsẽmởrakhiếnchocảngườiláicùngvớihànhkháchvàghếngồitừtừhạxuốngđấtmộtcáchnhẹnhàng.Cácnhàthiếtkếôtôcònthiếtkếloạiôtôcó"cánhdài".Loạiôtônàycóchứcnăngbaylượn

đặcbiệt.Khiôtôbịnạnđâmxuốngvực,hoặcvọtrakhỏiđườngcaotốc,chỉcầnấnnút,cáccửahaibênôtôsẽbiếnthànhcánh,đồngthờikhởiđộngđộngcơởtrêncánh,làmchoôtôtăngnhanhtốcđộtrượtđimộtcáchbìnhổnvàhạxuốngantoànnhưmáybayvậy.Ngoàira,còncómộtloạiôtôphảnlựcxungkích.Loạiôtônàyngoàiđộngcơcủabảnthân

còncómộtbộphậngiốngnhưbộphậnphụtkhícủatênlửa.Khiôtôphóngnhanhgặpsựcố,chỉcầnbậtcôngtắcbộphậnphụtkhí,ôtôsẽphụtramộtluồngkhírấtmạnh,làmchoôtôchạylùilại,dođókịpthờitránhđượctainạn.Ngườitacònthiếtkếmộtloạiôtôcóthểbiếndạngđược.Vỏngoàicủaloạiôtônàyđược

chếtạobằngmộtloạinhựađặcbiệt,cóthểbiếndạng,cogiãn.Khiôtôsắpgặptainạn,bánhxesẽlậptứccolại,thuvào"bụng".ngoạihìnhôtôtronggiâylátbiếnthànhlớpvỏbọckín,mềmvàcótínhnăngđànhồi,khiếnchoôtôdùcóbịlật,lộnnhàocũngkhônggâynguyhiểmchongườingồitrongxe.Hiệnnay,cácnhàthiếtkếđangđưavàocáckỹthuậtđiệntử,kỹthuậttiahồngngoạitiêntiến

v.v.đểgiảiquyếtvấnđềantoàn,đặcbiệtlàđiđôivớisựpháttriểncủakỹthuậtđiềukhiểnbằngmáytính,tínhnăngantoàncủaôtôsẽđượcnângcaorấtnhiều.

Từkhóa:Ôtôantoàn.

13.Tạisaoôtôtrongtươnglaicóthểkhôngdùngchìakhóa?

Trongđờisốnghằngngàycủachúngta,cácloạiôtô,môtôthậmchícảxegắnmáyđềukhôngtáchrờikhỏichìakhoá:Mởcửaxephảidùngchìakhoá,mởkhoanghànhlýphảidùngchìakhoá,mởthùngxăngphảidùngchìakhoá,quantrọngnhấtlàđánhlửakhikhởiđộngxecũngkhôngrờikhỏichìakhoá.Cóthểnóirằng,khôngcóchìakhoáthìôtôthậtkhóvậnhành.Tuynhiên,cáingàymàôtôthoátkhỏisự"khốngchế"củachìakhoá,cóthểkhôngcònxa

lắmnữa.Hiệnnay,mộtsốcôngtychếtạoôtôđangnghiêncứusảnxuấtmộtloạiôtôkhôngdùngchìakhoá.Loạiôtônàysửdụngmộthệthốngđiềukhiểnđiệntửtiêntiến,loạichìakhoáôtôtruyềnthốngđượcthaythếbằngthẻđiệntửcókíchthướcbằngmộtthẻtíndụng.Ởtrênthẻnàycómộtbộthuvàpháttínhiệu,dùngpinsiêunhỏ,ngườisửdụngcóthểmangtheongườimộtcáchthuậntiện.Khisửdụngchỉcầncắmthẻvàochỗchuyêndùngtrênthânxe,cơcấuđiệntửởtrênthânxesẽphátratínhiệu,saukhiđốichiếuđúngmậtmã,cửaxesẽtựđộngmởra.Saukhilênxe,chỉcầnấnnúttươngứng,ôtôsẽđánhlửakhởiđộng.Đồngthời,thẻnàycòncócácchứcnăngkhácnhưđóngmởcửagara,pháttínhiệubáođộng,v.v.

Từkhóa:Chìakhóaôtô

14."Xemini"nhỏđếnmứcnào?Rấtnhiềunướcđãcónhữngquyđịnhvàhạnchếnhấtđịnhđốivớikíchthướcbênngoàicủa

ôtôđilạitrênđườngphố,nhưvậylàđểlàmchokíchthướcbênngoàicủaôtôphùhợpvớitiêuchuẩnvậntảiđườngbộ,cầuphà,đườnghầmvàđườngsắt,đểbảođảmchạyxeantoàn.ỞTrungQuốcquyđịnhkíchthướcgiớihạncủaxecộđườngbộnhưsau:Tổngchiềucaokhôngquá4m,tổngchiềurộngkhôngquá2,5m,tổngchiềudàiđốivớiloạixechởhàngvàxechởkháchlớnthôngthườngkhônglớnhơn12m,ôtôkéotheorơmoóckhôngquá20mv.v.Tuynhiên,khôngcóquyđịnhnàovềgiớihạnđộnhỏcủaôtôcả.Màtrongcácthànhphốhiệnđại,xecộchenchúcnhau,đườngsáchậthẹp,đãkhiếnchocácloạixeôtôcỡnhỏ,ngàycàngđượcyêuthích,"xemini"rađờitừđó.

Thuậtngữ"xemini"làtiếngAnh"mini-car"màra,nghĩalàôtôsiêunhỏ.Đếnnhữngnăm90củathếkỷXX,cáchãngsảnxuấtôtôchủyếucủathếgiớiđềurasứcnghiêncứuvàchếtạoloạixeminisiêunhỏ.Vậythì,xemininhỏđếnmứcnào?TrongmộtcuộctriểnlãmởFrankfurtnướcĐứcnăm1996,mộtcôngtysảnxuấtôtônổi

tiếngđãchorađờimộtloạixeminithếhệmới,dùngởthànhphố,vớichiềudài3,06m.SauđóởTôkyôNhậtBản,hãngôtôNissangiớithiệumộtchiếcsiêuminichạyđiệnHypermini,chỉdài2,5m,rộng1,47m.Côngtynàydùngbiệnphápnângcaotrầnxeđểkhắcphụccảmgiácchậtchộikhingồivàoôtô,chiềucaocủanólà1,55m,caohơncácloạixeminithường,hơn10cm.Ưuđiểmlớnnhấtcủanólàdùngbiệnphápthunhỏthânxeđểlàmgiảmtrọnglượng,đồngthờikhắcphụcđượcsựhạnchế,vềtốcđộcủaloạiôtôchạyđiện,tốcđộtốiđacủanócóthểđạt100km/giờ.Nhiềunhàsảnxuấtôtôminidùngcácloạivậtliệucóđộbềngầnbằngsắtthép,đểlắpráp.

Điềuđókhiếnxeminivừanhỏlạivừanhẹ,độantoàncũngkhácao.Điđôivớisựpháttriểncủanềncôngnghiệpôtô,baogồmviệcứngdụnghệthốngláiantoàncủađườngbộthôngminhvàôtôthôngminh,đãmởramộtlĩnhvựcrộngrãiđểpháttriểnhơnnữaloạixemini.

Từkhóa:Xemini,Ôtôcỡnhỏ

15."Ôtôbiếndạng"biếndạngnhưthếnào?TạimộtcuộctriểnlãmôtôởGiơnevơ,côngtyôtôGeneralcủaMỹđưaramộtloại"ôtôbiến

dạng"rấtđộcđáo.Theocáchgọicủanóthìưuđiểmlớnnhấtlàloạiôtônày,đườngnhiênlànócóthể"biếndạng"!Mọingườicóthểtuỳtheosởthíchvàmụcđíchsửdụng,cóthểtuỳýthayđổihìnhdạngbênngoàivàtrangbịbêntrongôtô.Dođó,loạiôtôbiếndạngnàycóthểthoảmãncácyêucầukhácnhaucủanhiềungười.CôngtyôtôGeneralsảnxuấtloạiôtôbiếndạngnày,vớiýtưởnglàmuốnkhaiphámộtloại

côngnghệchếtạohoàntoànmới,đểđổimớicôngnghệsảnxuấtthépcántruyềnthống.Đầutiênngườithiếtkếdùngloạinhômđượcgiacôngchếtạođặcbiệtthànhmộtcáikhungxe,rồihàncácbộphậnlạivớinhau.Sauđódùngcáctấmlàmthânxebằngnhômhoặcbằngnhựaghépvàokhunghoặcbắtchặtbằngbulông.Loạixebiếndạngnàychỉcầnvàiphútlàcóthểthayđổitừmộtxeconchởkháchthôngthườngthànhmộtxeconmuitrầnnhỏnhẹ.Cũngvớiphươngphápnhưvậy,cũngcóthểcảitiếnthànhxehaicôngdụngvừachởkháchvừachởhàngloạinhỏ.Loạinhômchếtạođặcbiệtcóđộdẻodailớnhơnnhiềusovớithépcán,trongđiềukiệncùng

dùngcôngcụchếtạonhưnhau,thìloạinhômnàydễlàmchoxethayđổinhiềuhìnhdạnghơn.Độdẻodaimàôtôbiếndạngcóđược,còncóthểlàmchokháchhànglắprápvàsửachữaôtôcủamìnhđượclinhhoạthơnvàcóthểđạtđượcđộchínhxáccao.Chẳnghạn,cáchbàitríkhônggianbêntrongxevàlắpđặtghếngồi,hìnhdạngcủaxevàtrangthiếtbịcầnthiếttrongxe,đềucóthểđạtđếntrìnhđộlýtưởng.Cóthểtinrằng,loạiôtôtươnglainàysẽkíchthíchmạnhmẽbảnnăngtìmtòivàhưởngthụ

củaconngườivàsởthíchcủanhữngngười"sànhđiệu".Từkhóa:Ôtôbiếndạng

16.Tạisaohìnhdạngcủaxe"côngthức"lạirấtkỳquái?

Từkhirađời,ôtôluônluônlàmộtphươngtiệngiaothôngquantrọngnhấtcủaconngười.Đồngthời,ôtôcũnggianhậpvàohàngngũcủacáccuộcđuathểthao.Đuaôtôkhôngnhữnglàmộtthửtháchvềmặtkỹnăngláixecủavậnđộngviên,nócũnglàmộtphươngthứcđểkiểmnghiệmmứcđộhoànhảovềtínhnăngcủacácloạiôtô.Rấtnhiềuxưởngchếtạoôtôdosựkíchthíchcủacáccuộcđuaôtô,đãkhôngngừngdùngnhữngvậtliệumới,nghiêncứukỹthuậtmới,đểthểhiệnchấtlượngsảnphẩmcủamình.Trongcáccuộcđuaôtôdiễnrathườngxuyên,xeđuadùngloạixeđua"côngthức1"(loạixe

côngthức1bắtđầuđượcchấpnhậntừnăm1946)làcăngthẳngnhất,hấpdẫnhàngtriệungườihâmmộđuaxetrêntoànthếgiới.Vậythếnàolàxeđua"côngthức"?Nguyêndolà,loạixeđuanàycóchiềudài,chiềurộng,trọnglượngvàđườngkínhbánhxeđềuđượcquyđịnhchặtchẽ,độphứctạpvàđộchínhxáccủanógiốngnhưcôngthứctoánhọcvậy.Vìvậy,loạixeđuanàyđượcgọilàxeđua"côngthức".Căncứvàodungtíchxilanhvàcôngsuấtcủaxe,xeđuacôngthứclạichiathànhcôngthức1,côngthức2vàcôngthức3.Trongđó,xeđuacôngthức1códungtíchxilanh3,5l,côngsuất350-380kw,tốcđộđạtđến300km/giờ,làloạixeđuacótốcđộnhanhnhất.Nhiềungườicảmthấythúvịđốivớihìnhdạngbênngoàicủaxeđuacôngthức1:Thânxe

đặcbiệtthấp,đằngtrướccònlắpmộttấmmỏngnhưhìnhmỏvịt,bánhxevừacaovừato,rấtkhácvớiôtôthôngthường.Vậytạisaoxeđualạithiếtkếcóhìnhdángkỳquáinhưvậy?Nguyêndolà,tốcđộxeđuacôngthứcđặcbiệtnhanhdođó,việchạthấpthânxexuốngcó

lợichoviệcgiảmbớtlựccảncủakhôngkhí.Tuysửdụnghìnhdángxecódạnghìnhgiọtnướcdẹt,nhưngkhixechạyvớitốcđộcaovẫncómộtluồngkhôngkhíởphíatrướcchuivàogầmxe,tạoramộtlựcnângrấtlớn,khiếnchoxecókhuynhhướng"nổi"lên,dođókhôngđiềukhiểnđược.Quanghiêncứupháthiệncủacácnhàkhoahọc,nếuởđầuxevàđuôixelắpmộttấmgâynhiễuluồngkhôngkhícóhìnhcáicánh,thìcóthểđềphòngluồngkhôngkhíchuivàogầmxe,giảmđượclựcnângcủagió;vảlại,luồngkhôngkhílướtquaởnócxelạicóthểtăngcườngcholựcbámcủabánhxevớimặtđất,làmtăngnhiềuđộổnđịnhkhiđiềukhiểnxe.

Bánhcủaxeđuarấttovàcao,đểnhằmmụcđíchtăngcườngtốiđasứcbámcủaxeđuavớimặtđất.Xeđuakhiquayvònggấphoặctăngtốc,toànbộtrọnglượngchủyếurơivàobánhsau,dođó,bánhsauđượcthiếtkếtohơn,caohơn,đểtăngđộổnđịnhcủaxe.Trongkhiđua,ngườitathườngthấyxeđượcláivàotrạmsửachữa,nhânviêncôngtácnhanhchóngthaybánhxe,rồilạiláichạyrađườngđua.Bởivìbánhxecủaxeđuađượclàmbằngcaosumềmdính,trênbềmặtkhôngcógânrãnh,nhưvậycũngnhằmlàmtăngtốiđadiệntiếpxúccủabánhxeđốivớimặtđất.Nhưngđồngthời,bánhxequayvớitốcđộcaosẽmasátmạnhvớimặtđất,khiếnchonómònđinhanhchóng.Vìvậytrongquátrìnhmộtcuộcđua,xeđuathườngphảithaybánhxeđếnmấylần.

Từkhóa:Xeđua,Xeđuacôngthức;Loạihìnhxe

17.Xehơithểthaovàxethểthaocógìkhácnhau?

Trongsốnhiềuchiếcxecóvẻngoàibóngbẩy,thìxehơithểthaovàxethểthaothườngđềunhìnrấtđẹpmắt.Song,bạncóbiếtgiữachúngcógìkhácnhaukhông?Xethểthaolàloạiôtônhỏhaicửamộtdãyghế,cómuicốđịnh,cũngcóthểlàmuihailớp;xe

hơithểthaolàchỉmộtloạixehạngsanggiatốc,điềukhiểnổnđịnh,tínhnănghãm...khátốt,tốcđộxecũngkhánhanh,cóthểlàhaicửahoặcbốncửa.Xehơithểthaolàmộtloạiôtôđạttớisựthoảimáivàthựcdụng,cònxethểthaothìlàđối

tượngchơixecủanhữngngườimêxe.Vớingườiláixethểthaothìbảnthânviệcláixechínhlàmụcđích,họcoitrọngniềmvuicầmlái,đòihỏichuyểnhướngphảichuẩnxác,quayđầunhanh.Chonên,xethểthaophầnnhiềudùngđộngcơởgiữa,cốsứclàmchođộngcơchuyểntốcmàvẫngiữđượcởtrạngtháitốiưu,hơnnữadùnghộpsốcơgiớichứkhôngdùnghộpsốtựđộng.Khiláixethểthaođườngdàithườngkhôngcảmthấymệt,bởivìtínhtuyếntínhcủaloạixenàykhátốt,khiláitốcđộcaotiếnggiókhánhỏ;ngoàira,dovịtríngồihànhkháchđượcđặtởgầntrọngtâmxe,chonêncảmthấyxeítxóc.Vậythì,làmthếnàođểcóthểngaythoángquađãnhậnbiếtđượcsựkhácnhauvềvẻngoài

giữaxehơithểthaovớixethểthao?Sựkhácnhauvềvẻngoàigiữahailoạixenàychủyếulàởlốpxe:Xethểthaovìcôngsuấtlớn,chonêndùngloạilốpcótiếtdiệnrộng.Khiđộrộngtiếtdiệnlốpcủaxehơihaicửacùngcấplà195mm,thìđộrộngtiếtdiệnbánhkhôngtruyềnđộngcủaxeththaolà205mm,cònđộrộngtiếtdiệnbánhtruyềnđộngthìphảitới225mm.

Từkhóa:Xehơithểthao;Xethểthao

18.Thếnàolàôtôbay?Ôtôcóthểbayđượcsao?Đúng!Nólàloạixeconvừacóthểchạytrênđường,lạivừacóthể

"baylượn"trênkhôngđấy.Ởtrênđườngcái,xebaychạyvớitốcđộ105km/giờ,ởtrênkhôngnócóthểbayvớitốcđộ

320-640km/giờ.ĐólàmộtkiệttácthiếtkếcủamộtnhàphátminhngườiMỹtênlàVôníc.Vôníclàmcôngtácnghiêncứuchếtạomáybaycấtcánhvàhạcánhthẳngđứngởmộtcôngtychếtạomáybaytrựcthăngđã35năm.Ôngtinrằng,ôtôbayđượcthiếtkếbằngcánhngắn,khôngnhữngcóthểgiảiquyếtđượcsựphiềnphứcvềtháocánh,màcòncóthểgộpviệcláichoxeôtôbayvàchạytrênmặtđấtthànhmộthệthốngthốngnhất,dovậy,khichoxebaykhôngcầncósựchuẩnbịtrước.Cánhđượcchếtạođặcbiệtvàđượclắpởmặtsauxe,nhưvậyvừabảođảmổnđịnh,lạigiảmđượclựccản,giảiquyếtđượcvấnđềkhókhănlàxecóthểbịlật.Hiệnnay,Vônícđãhoànthànhđượccôngviệcthựcnghiệmđộnglựctrênmôhìnhcókích

thướctheotỷlệ1/3.Trongtươnglai,ôtôbaycó4chỗngồi,dài7,3m,nặng1270kg,mộtlầnthaydầucóthểchạy20.000kmtrênmặtđường,hoặcbay2100kmởtrênkhông,baycao3000m.Nhưvậy,cựlybayxahơnphầnlớncácmáybaytrựcthănghiệnnay.Ôtôbaydùngmộtđộngcơởtrênđườngbộ,cánhquạtđượccốđịnhtheochiềuthẳngđứng,độngcơthôngquahaimôtơthuỷlựckéoxíchtruyềnđộngđểtruyềnđộngbánhsau,nếumuốnbaylên,ngườiláichỉcầnnhấnbànđạpbánhláidẫnhướng,khiếnchođộngcơkéocánhquạtquay,quátrìnhchuyểnđổinàykhôngcầndừngxe.Ôtôbaylàmộtthiếtkếchotươnglai,nhưngkhôngcònlàảotưởngnữa.

Từkhóa:Ôtôbay

19.Thếnàolà"ôtôthôngminh"?

Cómộtloạiôtônhưthếnày,khinóchạynhanhtrênđường,nếuđằngtrướcbỗngnhiêncóngườibăngqua,hoặcpháthiệnđằngtrướccóvậtchướngngại,ôtôsẽlậptứcphanhlại,vàkhingườikiađãđikhỏiđườnghoặcvậtchướngngạiđãđượcdọndẹp,thìnólạitừtừkhởiđộng,tiếptụcchạy.Đólàloạiôtôthôngminhđượcnghiêncứuchếtạothànhcônggầnđâyởnướcngoài.Nócóthểtựkhởiđộng,tựhãmxe,cũngcóthểtựchạyvòngquanhđểtránhcácvậtchướngngạithôngthường.Đặcđiểmchủyếucủaôtôthôngminhlàtrongtìnhhìnhđườngsáphứctạprốirắm,nócóthể"tuỳcơứngbiến",tựđộngchọnphươngántốtnhất,vậnhànhantoànnhất.Vìsaoôtôthôngminhlại"thôngminh"nhưvậy?Nguyêndolà,hệthốngđiềukhiểnláicủaôtôthôngminhđượchợpthànhbởibabộphậnlà

cơcấunhậnbiếthìnhảnhđườngsá,máytínhđiệntửcỡnhỏvàcôngtắctựđộngđiềukhiểntínhiệuđiện.Cơcấunhậnbiếthìnhảnhđườngsáchủyếulàhaimáycamêrađặtởphíatrướcxe.Nógiốngnhưhaiconmắtcủaconngười,dùngđểnhậnbiếtcácvậtchướngngạiởphíatrước,hơnnữahaimáycamêranàycóthểpháthiệnrõràngbóngđenhayvậtchướngngại,cơcấuphânbiệthìnhảnhnàycóthể"nhìnthấy"rõkhoảngkhônggiantừ5-20mởphíatrướcxe,vàcăncứvàotínhnăngvậnđộngcủaxeđểxửlý,nhữngvậtcóchiềucaotừ10cmtrởlênđượccoilàvậtchướngngại,nóquétlênmặtđườngvàghihìnhvới16điểmtrongmộtkhoảngcách1m.Trongkhighihìnhnếupháthiệnphíatrướccóvậtchướngngại,thìnósẽphátraxungđiện.Vìquétvàghihình16điểm,nênsựphânbốvậtchướngngạiởphíatrướcđượcnhậnbiếtrõràng.Máytínhđiệntửcỡnhỏ,như"bộóc"củaconngười,dùngđểphánđoánvàđưaraquyếtđịnh.

Saukhinhậnđượctintứctừcơcấunhậnbiếthìnhảnhđườngsá,nóliềnđưaraphánđoán,ôtôtiếptụctiếnlênhaydừnglại,tănghaygiảmtốc?Nhữngđiềuđócăncứvàotìnhhìnhthựctếởnơiđó,lúcđó,đểchọnđộngtáctiếptheothíchhợpnhấtvớihoàncảnhlúcđó.Cácnhàthiếtkếôtôđãdựtínhđầyđủmọitìnhhuống,đưamộtnhómthôngsốđiềukhiểnvàobộlưutrữcủamáytínhđiệntử:Tronglúcxechạychỉcầnsửdụngchứcnăngkiểmtradòtìmcaotốccủamáytínhđiệntửđểchọnphươngánthaotáclàđược.Khiláixe,cầnphảitôntrọngluậtlệgiaothông,tuântheosựchỉhuycủacảnhsátgiaothôngvàbiểnbáogiaothông.Dođó,máytínhđiệntửcủaôtôcòncókhảnăngthunhậnlưugiữvàxửlýcáctintứcnày.Trênôtôthôngminh,cáccôngtắctrướckiađượcthaotácbằngtay,chân,đãbiếnthành

côngtắctựđộngdotínhiệuđiệnđiềukhiển.Taylái,phanhv.v.đềuđượcđiềukhiểnbằngtínhiệuphátlệnh,dođókhixechạykhôngnhữngcóthểquayvòngmàcòncóthểvượtxetrướcmộtcáchantoàn.Ngoàira,trênôtôthôngminhcònlắpbộphậnkiểmtraápsuấthơitrongbánhxevàcảnh

báotìnhtrạngngủgậtcủangườilái.Cómộtsốôtôthôngminhcòncóbộphậncóthểtựđộngdựđoánsựcốdọcđườngcơđấy!

Từkhóa:Ôtôthôngminh

20.Thếnàolàxe"kháiniệm"?Điđôivớisựpháttriểnmạnhmẽvềkhoahọckỹthuậtvàthựchiệnchínhsáchcảicáchmở

cửa,mọingườicùngcónhiềucơhộitiếpxúcvớikỹthuậtxecộtiêntiếnnhấttrênthếgiới.Thôngquacácnhàmôigiới,chúngtacóthểthấy,trongmộtsốcuộctriểnlãmôtôcỡlớn,thườngxuấthiệncácloạixekiểumớicóhìnhdángđộcđáo,chúngthườngđượcmangcáitên"xekháiniệm"(hayxetrưngbày).Thuậtngữ"xekháiniệm"làtừtiếngAnh"conceptcar"(hayconceptverlucle)nólàmộtsản

phẩmtrunggiangiữaýtưởngvàhiệnthực,chủyếudùngtrongviệcnghiêncứuvàthínghiệmvềxecộ,cóthểđưaramộtcăncứkhoahọcđángtincậyvềnghiêncứutạohìnhôtô.Cóthểnóirằng,quátrìnhkhaipháxekháiniệm,trênthựctếlàthờikỳthửnghiệmchorađờingànhthiếtkếôtôkiểumới.

Hiệnnaychưathểnhìnthấyxekháiniệmởtrênđườngphố,vậythìcôngdụngcủanónhưthếnào?

Tuyrằngxekháiniệmcònchưaxuấthiệntrênthịtrường,nhưnglàmộtloạithiếtkếcótínhchấtthửnghiệm,nólàmộtmảnhđấtđểpháthuyđầyđủtrítưởngtượngvàđưaramộtphongcáchđặcthùtrongviệcthiếtkếtạohìnhôtô.Việcthiếtkếxekháiniệm,phầnlớnđềucómụcđíchcảitiếntínhđộnglựckhôngkhícủaôtô,đặcbiệtlàchútrọnglàmgiảmlựccảnkhôngkhítrongquátrìnhxechạy.Vìvậy,hìnhdángcủaxecódạnggiọtnướcthườnggâymộtấntượngsâusắcđốivớimọingười.Đươngnhiên,ngoàingoạihìnhmớimẻra,xekháiniệmnhưlàmộtxemẫuởcáccuộctriển

lãm.Cấutạobêntrongcủaxecũngsửdụngkỹthuậtsiêuviệtnhất,vớivậtliệumớinhấtvàkỹthuậtthiếtkếhợplýnhấtcủamọithờikỳ.Cóthểnóirằng,xekháiniệmđãtậptrungnhữngthànhquảkhoahọckỹthuậttiêntiếnnhấttrongmọilĩnhvựckhoahọckỹthuậtcủathếgiớiđươngđại,làsảnphẩmmũinhọntrongngànhchếtạoôtô.Tuyrằngxekháiniệmvềmộtsốmặtnàođóchưacóđầyđủđiềukiệntrởthànhxethương

phẩm,nhưgiáthànhchếtạocao,mộtsốýtưởngthiếtkếchưahoàntoànphùhợpvớitìnhhìnhthựctếv.v.nhưnglàmộtloạiôtôlýtưởngsiêuviệt,khôngthểxemthườngtácdụnggợiývàthúcđẩysựpháttriểncủasựnghiệpthiếtkếchếtạoôtô.

Từkhóa:Xekháiniệm

21."Ôtômạng"cónhữngđặcđiểmgì?"Ôtômạng"làmộtloạiôtôkỹthuậtcaocókhảnăngthôngtintoàncầu.Nótậphợphếttất

cảcácphụkiệnđiệntửtiêntiếnnhưđiệnthoại,vitính,tivi,thuvệtinh,hệthốngđịnhvịtoàncầuv.v.hìnhthànhởtrênxemột"autonet"cóchứcnăngphithường.Ôtômạngcónhiềuưuđiểm.Vídụ,nócóthểtốiưuhoátuyếnđườngchạyxe.Lợidụngmáy

vitính,ngườiláicóthểđưavàovitínhthờigianbiểuchạyxe,lúcnàyôtôcóthểchạytheotuyếnđườngtốtnhấtđểđếnnơiđãđịnh.Hệthốngdẫnđườngcủaxecòncóthểghilạihànhtrìnhchạyxe.Ôtômạngcòncóthểduytrìliêntụcvớibênngoàibấtcứlúcnào.Ngoàiđiệnthoạira,cácthưđiệntửgửiđến,ngườiláichỉcầnbấmphímởtrongxe,nộidungthưđiệntửsẽhiệnratrênkínhchắngió,cũngcóthểchuyểnthưđiệntửthànhtiếngnói,ngườiláicóthểdùngốngnghe.Ôtômạngcòngiốngnhưmộtphònglàmviệchoặcmộtphònggiảitrídiđộng,khiđiđường

cóthểtuỳýmởnghetintức,xemcáctiếtmụcvănnghệ.Hànhkháchtrênxengoàiviệccóthểdùngngônngữđểgọiđiệnthoại,lựachọnđàiphátthanhmàmìnhyêuthích,còncóthểlênmạnginternettheodõicáctintứcgiaothôngmớinhất,cungcấptìnhhìnhcổphiếu,nghetintứcphátthanh,ngoàirahànhkháchcòncóthểthôngquamáyphụcvụvệtinhchuyêndùngđểchọncáctiếtmụcđiệnảnhvàtivicóthutiềnv.v.Đươngnhiên,nhữngdịchvụnàychỉđượcthựchiệnvớiđiềukiệnchạyxeantoànhoặckhidừnglạinghỉngơi.Khiôtômạnggặpsựcố,ôtôsẽtựđộngpháttínhiệucảnhbáo.Nếuchủxegọiđiệnthoại

đếntrungtâmphụcvụnhờgiúpđỡ,thìtrungtâmphụcvụcóthểsẽtiếnhànhchẩnđoánsựcốtừxa,kiểmtrasửachữavàghilại;nếuôtôbịchếtdọcđườnghoặclạcđường,cóthểsửdụnghệthốngđịnhvịtoàncầutrênôtôđểđịnhvịvàthôngbáovớitrungtâmphụcvụ,trungtâmsẽlậptứccửngườiđếnsửachữavàchỉđường.Ôtômạngcòncóchứcnăngphòngtrộmrấtsiêuviệt.Chủxecóthểthôngquamạngđểkhoá

xe,tắtđèntừxa.Saukhixácnhậnđượcxebịđánhcắp,chủxecóthểkhoávàtắtđộngcơ,khiếnchotêntrộmkhôngsaoláixechạyđược.Chứcnăngưuviệtôtômạngđãthuhútnhiềucôngtyđiệntử,máytính,thôngtinvàcácnhà

máysảnxuấttrênthếgiới.Theodựđoán,loạiôtôkỹthuậtcaonàycótriểnvọngtungrathịtrườngvào10nămđầucủathếkỷXXI.

Từkhóa:Ôtômạng

22.Tạisaotrênnócxeđiệnbánhhơilạicócầngạt?

Nóiđếntàuđiệnbánhhơi(hayxeđiệnbánhhơi),chắcrằngkhôngaicảmthấylạlẫm,điềulàmchongườitachúýnhất,đươngnhiênlàcáicầngạttrượtdướiđườngdâyđiệnởtrênnóctàu.ỞTrungQuốc,ngaytừnăm1914,ởThượngHảiđãbắtđầucótàuđiệnkhôngray,từnăm

1950trởlạiđâyliêntụccó24thànhphốxâydựnghệthốngtàuđiệnkhôngray.Trongviệcgiaothôngcủathànhphố,tàuđiệnbánhhơicónhiềumặtưuviệthơnsovớiôtôbuýt,chẳnghạn,nókhôngxảrachấtkhícóhại,tiếngồnkhixechạynhỏ,tínhnăngkéotốt,thaotácláirấtgiảntiện.Nhấtlàthờiđạingàynaykhimàconngườiyêuchuộngmôitrườngxanh,sựpháttriểncủatàuđiệnbánhhơicũngđượccoitrọng.Tuynhiên,đitàuđiệnbánhhơicũnggặpmộtsốphiềnphức,đólàvìcáicầngạtđãhạnchếtốcđộxeởmộtmứcđộnhấtđịnh,hơnnữatrênđườngcònbịhạnchếvềphạmvi,nếuhơithiếucẩnthậnmộtchút,làcáicầngạtbịtrậtrakhỏiđườngdâyđiệnlàmchotàuđiệnbánhhơibịdừnglại.

Vậythìtàuđiệnbánhhơicóthểkhôngdùngđếncáicầngạtđượckhông?Tuyrằngngoạihìnhvàkếtcấucủatàuđiệnbánhhơigầngiốngnhưôtôbuýt,nhưngnguồn

độnglựccủachúngkhácnhau.Ôtôthìdùngđộngcơđốttrongchạybằngxănghoặcdầuđiêzen,còntàuđiệnbánhhơithìdựavàonguồnđiệnnăngđểkéo.Tuynhiên,điệnnăngtrêntàuđiệnbánhhơikhôngphảidomáyphátđiệntựnómangtheocungcấp,màdựavàomộtthiếtbịđặcbiệtđểcóđượcđộnglực.Trênnóctàuđiệncólắpcáicầngạtcóhaithanhgọilàcầngópđiện,cầnnàytiếpxúcvớihaidâyđiệnởtrênkhông.Dòngđiệntừmộtdâychạyvàomộtthanhcủacầngạt,quathiếtbịđiềukhiểnđếnđộngcơđặttrongtàuđiện,sauđóquathanhkiacủacầngạtchạyvàođườngdâythứhaiởtrênkhông,hìnhthànhmộtmạchkín,dođótàuđiệncóđượcđộnglựccầnthiếtđểvậnhành.Mộtkhimộtthanhnàođócủacầngạtbịtrậtkhỏiđườngdây,thìcũnggiốngnhưmạchđiệnbịngắt,dòngđiệnkhôngchạyqua,tàumấtnguồnđộnglực,tấtnhiênlàkhôngthểtiếptụchànhtrìnhđược.Dovậycáicầngạttuykhôngthuậntiệnlắmđốivớitàuđiệnbánhhơi,nhưnglạirấtcầnthiếtkhôngthểthiếuđược.

Từkhóa:Xeđiện,cầngạt

23.Tạisaogiữacầngạtcủaxeđiệnbánhhơivàđườngdâyđiệntrênkhôngcókhitóeratia

lửaxanh?Trongđờisốnghằngngày,nếuquansáttỉmỉngọnlửa,chúngtacóthểpháthiệncácvật

cháykhácnhausẽphátrangọnlửacómàusắckhácnhau.Chẳnghạn,lửacồncómàuxanhrấtnhạt,lửađèndầuhoảcómàugiốngnhưmàuxanhlácây,chấtaxitcacbonicnguyênchấtkhicháycómàuxanhlácâyrấttươi,v.v.Trongthiênnhiên,khôngnhữngdầuhoả,cồncóthểcháy,màngaycảkimloạicũngcóthể

cháy,chẳngqualàkimloạicónhiệtđộbốccháycaohơnrấtnhiềusovớidầuhoảvàcồnmàthôi.Ởnhiệtđộcao,rấtnhiềukimloạibốccháy,kimloạicháycũngcómàusắcđặcbiệt,vídụ,natrikhicháycómàuvàng,kalikhicháycómàutím,đồngkhicháycómàuxanhlácây.Ởđầucầngạttrênnócxeđiệncómộtmánglõmđểtiếpxúcvớiđườngdâyđiệntrênkhông,

ởchỗtiếpxúcthườngphátrahồquang,tứclàmộtchùmtialửamàuxanhlácâychóimắt.Nguyênnhânphátrahồquang,chủyếulàkhitàuchạycósựrungđộngnhẹ,làmchocầngạttáchkhỏiđườngdâyđiệntronggiâylát,tạorakhehởgiữađườngdâyvàcầngạt,khôngkhíởkhehởnàychịutácdụngcủađiệntrởthànhvậtdẫnđiện,dođósảnsinhrahồquangđiệnvớinhiệtđộrấtcao.Vìđườngdâyđiệntrênkhônglàmbằngđồng,hồquangđiệncóthểlàmchonótạmthờibốccháyvàphátratiasángmàuxanhlácâyvốncócủanguyêntửđồng.Khicầngạttiếpxúctốtvớiđườngdâythìtialửađiệnhồquangcũngtựmấtđi.

Từkhóa:Hồquang

24.Tạisaoôtôđiệncóthểkhôiphụcđịavị?Ôtôđiệnlàchỉloạiôtôkhôngdùngđộngcơđốttrong,khôngdùngxăng,màdùngđộngcơ

điệnmộtchiềuđểkéo.

Ôtôđiệnlàsảnphẩmcùngthờivớiôtôchạybằngđộngcơđốttrong,vàogiữathếkỷXX,đãtừngđượchoannghênhnhiệtliệtdothiếuxăng.Từnăm60trởvềsaucủathếkỷXX,dokhaithácrộngrãicácmỏdầu,giáxănglạitươngđốirẻ,màkỹthuậtắcquylạipháttriểnchậm,điềuđókhiếnchoôtôđiệnxétvềmặttínhnăngđộnglựchaydunglượngắcquyđềukhôngthểcạnhtranhnổivớiôtôchạybằngđộngcơđốttrong.Dovậyôtôđiệnhưngthịnhmộtthời,dầndầnbịmọingườilạnhnhạt.Điđôivớiviệcnângcaoýthứcbảovệmôitrườngcủaconngườitrongxãhộihiệnđại,con

ngườicũngnhậnthứcđượcnguycơcủaôtôchạybằngxăngdầuđemlại.Cácchấtmànóthảiranhưkhícacbonnic,nitơoxit,cáchợpchấthyđrocacbuagâybệnhungthưvàchìv.v.đãlàmnguyhạinghiêmtrọngđếnsứckhoẻconngười,trởthànhmộtnguồnônhiễmlưuđộngtrongbầukhôngkhímàtađangsống.Cộngthêmtiếngồnàohỗntạp,đãảnhhưởngnghiêmtrọngđếnmôitrườngsốngvàlàmviệccủaconngười.Tráilại,ôtôđiệnkhônggâyônhiễmkhôngkhí,ônhiễmtiếngồnnhỏ,điềukhiểndễdàng,tuổithọsửdụngdài,hiệuquảkinhtếcao.Đặcbiệt,quathờigiandàinghiêncứu,tínhnăngcủaắcquycũngnhưcáctínhnăngsửdụngkháccủaôtôcũngđượccáitiếnnhiều.Dovậy,ôtôđiệnlạiđược"phụchưng"ởnhiềunướctrênthếgiới.NướcĐứcđãchếtạomộtloạiôtôđiện,sửdụngắcquynatrisunfua,saukhinạpđiệncóthể

chạyliêntục180km,tốcđộcaonhấtlà125km/giờ.NướcPhápsảnxuấtmộtloạiôtôđiệncócôngsuấtđộngcơlớnnhấtlà20kw,tốcđộcaonhấtlà91km/giờ,mỗilầnnạpđiệncóthểchạy80kmvàcứ10kmchỉtiêutốn1euro1,vừabảovệmôitrường,lạivừatiêuhaonănglượngít,tỏrõtínhkinhtếvàthíchdụngcủanó;đượctônvinhlàphươngtiệngiaothônglýtưởngnhấtcủakhuvựcthànhphố.MộtsốvùngởThuỵSĩvàMỹđãđưaranhữnghạnchếđốivớiloạiôtôthảirakhíthảicóhại.Điềunàyvềkháchquanđãthúcđẩyviệcsảnxuấtvàsửdụngôtôđiện.Theodựđoán,trong10-20nămtớiđây,75%ôtôchạyxăngsẽđượcthaythếbằngôtôchạyđiện.Tronglànsóngbảovệmôitrườngtoàncầu,ôtôđiệnsẽđượckhôiphục,sẽdẫnđầumộttrào

lưumớivềpháttriểnôtô.Từkhóa:Ôtôđiện,Bảovệmôitrường

25.Tạisaonhấnphanhthìôtôdừnglại?"Tăngtốcnhấnga,giảmtốcnhấnphanh".Đólàphươngthứccơbảnnhấtkhiláixe.Trong

cuộcsống,conngườikhôngtáchkhỏiphươngtiệnvậnchuyểnnhanhvàthuậntiệnnhưôtô.Nhưngtạisaomỗikhinhấnbànđạpphanhmàtathườnggọilà"phanhxe"thìôtôlạidừnglại?Chúngtabiếtrằng,lựctácdụnglànguyênnhânlàmthayđổitrạngtháichuyểnđộngcủavật

thể.Đốivớiôtô,ngoạigiớimànótiếpxúcchỉcómặtđất,vìvậylựctácdụngnàychỉcóthểlàlựctácdụngcủamặtđất.Vậythì,bànđạpphanhôtôvàmặtđấtcóquanhệvớinhaunhưthếnào?Cơcấutruyềnđộngphanhcủaôtôchủyếulàdođạpphanh,cầnkéo,bánhcam,v.v.hợpthànhtácdụnghãmdochitiếtquaynhưtrốngphanhvàcácchitiếtcốđịnhnhưguốcphanh,chốtđỡvàlòxohồivịv.v.hợpthành,bànđạpdongườiláiđiềukhiển.

Hệthốngphanhkhônglàmviệcthìgiữamặttrụctrònbêntrongcủatrốngphanhvàmá

phanhcómộtkhehởnhấtđịnh,làmchotrốngphanhcóthểchuyểnđộngtựdotheobánhxe.Khigiảmtốcđộxe,ngườiláinhấnbànđạpphanh,thôngquacầnđẩycánhtayđònkhiếnchobánhláicamquayđimộtgóc,dođóthắngđượclựccủalòxohồivị,đẩyguốcphanhquayquanhchốtđỡ,đầutrênguốcphanhtáchrahaibên.Nhưvậy,guốckhôngquay,sảnsinhramộtmômenmasátbêntrêntrốngquay,chiềucủanóngượcvớichiềuquaycủabánhxe.Saukhimômennàytruyềnlựcbánhsau,dotácdụngbámcủabánhxevớimặtđường,nênbánhxesảnsinhramộtlựctácdụngtiếptuyếnhướngvềphíatrước,đồngthờitheonguyênlýlựctácdụngvàphảnlực,mặtđườngcũngtácdụngtrởlạimộtphầnlựccóđộlớnbằngnhau,cónhiềutráingượclạivớibánhxe,đólàlựchãmcảntrởôtôtiếnlên.Dođókhingườiláixenhấnbànđạpphanh,quamộtloạtquátrìnhtácdụngcủahệthống

hãm,cóthểlàmdừnglạimộtcáchổnđịnhtrongthờigianrấtngắn.Từkhóa:Phanhxe;Hệthốngphanh

26.Tạisaokhiphanhôtônhấtđịnhphảiphanhbánhsau?

Nếucóngườihỏibạn,khiphanhôtôthìphanhbánhsauhaybánhtrước.Cólẽbạnkhôngtrảlờingayđược.Nếuquansáttỉmỉquátrìnhphanhxe,bạnsẽpháthiệnkhiphanhxe,vẫnlàphanhbánhsau.Tạisaovậy?Lýdolà,cácđộngcơôtôthườngkéobánhsau,khingườiláichuẩnbịkhởiđộngđộngcơ,thì

độngcơkéobánhsauquay,saukhibánhsaulăntrênmặtđườngthìbánhtrướcmớiquaytheo,vàtoànbộthânxecũngchuyểnđộnglênphíatrước.Nhiệmvụcủabánhtrướclàgiữchoxecânbằng,vàdẫnhướngchoxechạy,nóliênkếtvớivòngtayláitrongtayngườilái,ngườiláiquayvòngtaysangphải,thìbánhtrướcquaysangphải,vòngtayláiquaysangtráithìbánhtrướcquaysangtrái.Vìchứcnăngcủabánhxetrướcvàbánhxesaukhácnhaunêntêngọicủachúngcũngkhácnhau,bánhtrướcgọilàbánhdẫnhướng,bánhsaugọilàbánhdẫnđộng,haybánhchủđộng.Khiláiôtôchạyvớitốcđộnhanh,mộtkhigặpphảitìnhhuốngkhẩncấpphảidừngxecấp

tốc,nếubộphậnhãmlắpởbánhtrước,thìdùphanhbánhtrướcthìbánhsauvẫnquay,nóvẫncưỡngbứcôtôxônglênphíatrướckhôngthểkhiếnchoxedịchchuyểnlênphíatrước,cònnửaphầnsaucủaxesẽchồmlên,thậmchílàmchocảthânxelấybánhtrướclàmđiểmtựavàlộnnhàovềphíatrước.Bạnxem,nhưvậythậtlànguyhiểmbiếtnhườngnào.Vậythì,khiphanhbánhsau,tạisaokhôngbịlộnnhào?Bởivìlúcđócảthânxelấybánhsau

làmđiểmtựa,vìthânxebịmặtđấtcảntrở,quántínhxônglênphíatrướckhôngthểlàmchoxebịlộnnhàovềphíatrướcđược.Cácnhàthiếtkếôtôcũngvìxétđếnvấnđềtrênthựctếsảnsinhrakhiphanhxe,nênmớilấybánhsaulàmbánhdẫnđộng.

Từkhóa:Phanhxe;Bánhkéo;Bánhđịnhhướng

27.Tạisaophầnlớnôtôlạidùngbánhsauđẩybánhtrước?

Chúngtađềubiếtrằng,phầnlớncácôtôđềudùngbánhsauđểdẫnđộng.Nhưngcóđiềukỳlạlà,phầnlớnđộngcơxeđềuđặtởtrướcxe.Điềuđóđãđặtramộtcâuhỏi:Tạisaođộngcơôtôkhôngtrựctiếpdẫnđộngbánhtrước,màphảithôngquamộttrụctruyềnlựckhádàigọilàtrụccácđăngđểdẫnđộngbánhsau?Quảthực,nếuđộngcơtrựctiếpdẫnđộngbánhtrước,thìkhôngnhữngcóthểbớtđượccái

trụccácđăngđó,màcònhạthấptrọngtâmcủaôtôxuống,khiláicàngthêmổnđịnh.Nhưngnếulàmnhưthế,thìcùngmộtchiếcôtônhưnhau,sứckéocủanósẽkhônglớnbằngcáchdẫnđộngbánhsau,màkhảnăngleodốccũngkémđi.Cóthểbạnsẽhỏi:Thếthìkhithiếtkếôtô,tạisaokhôngchobánhtrướccótảitrọnglớnhơn

bánhsau?Đólàvìkhiôtôchạytăngtốc,cácvậtthểtrênôtôthành"trướcnặngsaunhẹ",thìkhileodốcsẽtốnsức,cònkhixuốngdốclạicómốinguyhiểmlàxebịlộnnhàovềphíatrước.Ngoàinhữngđiềuđóra,buồngláinóichungvẫnluônluônđặtởtrướcxe,đểtiệnquansát,dođó,trọnglượngcủahànhkháchvàhànghoácànggầnbánhsauhơn.Giảdụbánhtrướcđểdẫnđộng,đồngthờiđểquayvòngchuyểnhướng,thìcơcấudichuyểncủaôtôsẽcàngphứctạphơn,khôngtiệnchothaotácđiềukhiển.Trongmộtsốtrườnghợpđặcbiệt,cũngcómộtsốôtôcóbánhtrướcdẫnđộng,bánhsau

chuyểnhướng,ngoàiracòncóôtôcảbánhtrướcvàbánhsauđềudẫnđộngđấy!Nhưxejépquânsựvàmộtsốmáykéochạybằngbánhhơidùngtrongnôngnghiệp,đểcó

đượclựckéolớnhơn,thíchứngvớinhữngloạiđườnggậpghềnhxấu,lầylội,bánhtrướcvàbánhsaucủanóđềucóthểdẫnđộng.

Từkhóa:Bánhkéo

28.Tạisaotrênlốpxeôtôcầncógânrãnh?Tuyệtđạiđasốcácxecộ,nhưôtôtảilớn,ôtôcon,ôtôbuýt,tàuđiệnkhôngray,xebabánh,

xegắnmáy,xeđạpv.v.đềudùnglốpcaosu,điềuđócónghĩalà,cáclốpkhôngphảitrơnnhẵn,màđềucógânrãnhgọilàhoalốphaytalông.Hơnnữalốpkhácnhauthìhìnhdạngvàkíchthướccủagânrãnhtrênlốpxecũngkhácnhau.Đâycóphảilàmchođẹpchăng?

Nguyêndolà,cácgânrãnhtrênbánhxecótácdụnglàmtănglựcmasátgiữabánhxevàmặtđường,đềphòngbánhtrượttrênmặtđường.Vídụnhưtađigiàycóđếđãmònnhẵnthìkhiđitrênđường,rấtdễbịtrượtngã,đólàvìmặtmasátgiữađếgiàyvàmặtđườngquánhỏ,dođókhóbướclên.Tráilạikhitađigiàymớicógânrãnhởđếthìkhóbịtrượtngã.Cácloạigânrãnhtrênbánhxeôtôcũngtheonguyênlýđó.Gânrãnhtrênbánhxexuấthiệnvàokhoảngnăm1892.Banđầucáchọatiết

gânrãnhrấtđơngiản,chỉlànhữngđườngthẳng.Vềsauđiđôivớisựtăngtảitrọngvàtốcđộxengàycàngđượcnângcao,vàmặtđườngđượccảitiến,gânrãnhcủabánhxedầndầntrởthànhđadạng,phứctạphơn.Hiệnnayngườita

quenchiagânrãnhtrênbánhxethànhbaloạilớn,làgânrãnhthôngdụng,gânrãnhviệtdãvàgânrãnhkếthợp.Hìnhdạnghìnhhọccủachúngcónămloạilàđườngthẳngngang,đườngthẳngdọc,đườngchéo,hìnhkhốivàkiểuhỗnhợp.Gânrãnhthôngdụnglàloạiphổbiếnnhất,đượcdùngsớmnhất,nhưgânrãnhhìnhthẳngdọchoặchìnhrăngcưathườngthấytrêncáclốpôtôbuýt,chúngcóthểkhửtiếngồn,chonêncòngọilà"gânrãnhkhôngtiếng".Gânrãnhviệtdãdùngchocácôtôchạytrênnhữngvùngđấthoangdãđườngxấu,lốpto,cácgânrãnhcórãnhsâuvàrộng,khixechạybánhxekhóbịkẹtsỏiđávàbịquaytrơn(patinê),đặcbiệtđượcsửdụngchocácmáykéovàxecầncẩuđòihỏicólựckéovàlựcbámđấtcao.Bánhxecógânrãnhkếthợpvừacóthểdùngtrênnhữngmặtđườngcứngvànhữngconđườngđầysỏicát,vừacóthểdùngtrênnhữngmặtđườngxốp,bùnlầyvàbăngtuyết.Vớitìnhhìnhđịahìnhphứctạpvàchấtlượngmặtđườngchênhlệchnhaunhiềunhưnướcta,loạigânrãnhkếthợpnàycógiátrịsửdụngđặcbiệtcủanó.

Từkhóa:Bánhxeôtô;Gânbánhxe

29.Tạisaomáykéolạicóbánhtrướcnhỏ

bánhsautoNóichungôtôđềucóbốnbánhbằngnhau.Máykéocũngcóbốnbánh,nhưngthậtkìlạlàhai

bánhsauto,haibánhtrướcnhỏ.Tạisaothế?Lýdolà,bánhtrướccủamáykéochủyếudùngđểdẫnhướng,chonêngọilàbánhdẫn

hướng,nếuchếtạobánhtrướcvừatovừacao,thìkhingườiláichomáychuyểnhướng,quayvòng,đểkhắcphụclựccảncủabánhxesẽphảihaotốnrấtnhiềusứclực,hơnnữađiềukhiểncũngkhônglinhhoạt.Máykéothườnglàmviệctrênđồngruộng,màchấtđấtởđồngruộngthìmềmxốpvàlạimấpmô,gậpghềnh,nếubánhtrướcvừacaovừato,thìlựccảncủamặtđấtđốivớinósẽlớn,nhưvậy,máykéosẽhaophírấtnhiềuđộnglựcmộtcáchvôích.Bánhsaucủamáykéolàbánhdẫnđộng.Tứclàđộnglựccủađộngcơtrựctiếptruyềncho

bánhsau,trọnglượngđặtlêncủanócũnglớnhơnbánhtrước.Khimáykéolàmviệcởđồngruộng,cònluônluônkéotheomáynôngnghiệpnhưmáygieohạt,máycấy,máycày,v.v.Cácloạimáychếtạobằngsắtthépnàykhimắcvàomáykéo,mộtphầntrọnglượngcủachúngsẽchuyểndịchsangmáykéo.Bảnthânmáykéorấtnặng,bâygiờlạithêmgánhnặngnữa,trọngtâmtoànmáysẽrơivàobánhsaucủamáykéo.Trongtrườnghợpđó,nếubánhsaucũngtobằngbánhtrước,thìbánhsauchịutrọnglượnglớnhơnbánhtrướcnhiều,nósẽbịlúnsâuvàogiữađámruộng.Bánhsaulàmtohơn,thìdiệntiếpxúcvớimặtđấtsẽlớn,khiếnchotrọnglượngtácdụnglênmộtđơnvịdiệntíchsẽnhỏđi,nhưvậytrọnglượngbìnhquânđặtlênbánhxetrướcvàbánhxesaucủamáykéomớikhôngchênhlệchnhauquálớn.Đươngnhiên,khibánhsauđótohơn,thìlựccảncủanóphảichịucũngtănglên,tuynhiên,đólàdoyêucầuvề"tráchnhiệm"mànóphảigánhchịu.Ngoàira,sovớinhữngôtôcùngcôngsuất,tốcđộcủamáykéokhôngđòihỏiphảicao,thay

vàođólàcầnlấylựckéolớn.Dođó,cùngmộtvậtnặngnhưnhau,ôtôkhôngkéođược,nhưngmáykéocùngcôngsuấtlạikéođược.

Từkhóa:Máykéo;Bánhđịnhhướng;Bánhkéo;Lựckéo

30.Tạisaobánhtrướcôtôphảinghiêngrangoài?

Trongấntượngcủachúngta,cácbánhxeôtôvẫnlắpthẳngđứngvàvuônggócvớimặtphẳngnằmngang.Nhưngthựcrathìmặtphẳngthẳngđứngcủabánhtrướchơinghiêngrangoài,hơihơigiốngnhưhìnhchữ"V",hơnnữa,tảitrọngcànglớn,thìgócnghiêngcànglớn,nóichungkhoảng1o.Tạisaovậy?Tácdụngnghiêngrangoàicủabánhtrướclànhằmnângcaosựantoànchạyxekhibánhxe

quay.Nóivềsựchuyểnđộngtươngđốigiữacácchitiết,nóichunglắprápcầnchừamộtkhehởnhấtđịnh.Dovậygiữamoayơvàvòngbicủabánhxevàcácbềmặtchuyểnđộngtươnghỗkhác,đềucókhehởlắpráp,cáckhehởđóảnhhưởngđếnsựlàmviệcbìnhthườngcủabánhxetrước.

Nếuôtôchạykhôngthìbánhxevừanằmvuônggócvớimặtđường,cònkhixechởđầyhàng,

thìcáckhehởbịtriệttiêu.Cầuxecũngbịchịutrọnglượngcủahànghoámàbịbiếndạngcong,oằnxuống,điềuđócóthểlàmchobánhxevốnvuônggócvớimặtđườnglạibịnghiêngvềphíatrong.Bánhxenghiêngvềphíatrongsẽlàmtăngngoạilựctácđộnglêncầuxevàđaiốchãmbánhxe,dođórútngắntuổithọ,trongtrườnghợpnghiêmtrọngcóthểlàmhỏngđaiốchãm,làmchobánhxelongrarấtnguyhiểm.Ngoàira,bánhxekhilăntrênđườngsẽxuấthiệnhiệntượngtrượttươngđối,nếunghiêngvềbêntrong,lốpsẽbịmònnhanhchóng.Vìvậy,đểtránhviệcbánhtrướccủaôtônghiêngvềphíatronggâynênhậuquảnguyhiểm,khilắpbánhxecầnphảichừasẵngócnghiêngngoài,làmchoxekhichởđầytải,bánhxevàmặtđườnggầnvuônggócvớinhau.Ngoàira,mặtđườnggiaothôngtrongđườngphốđềucóhìnhcongvồnglênởgiữa,bánh

trướccủaôtônghiêngrangoàivàvặntiếphợpkhớpvớimặtđường,dođóluônluôngiữđượcđộthẳnggóccủabánhxevớimặtđường,cóđượcsứcbámmặtđườnglớnnhất.

Từkhóa:Bánhtrướcôtônghiêngrangoài

31.Tạisaođaiốchãmbánhxeởbênphảivàbêntráilạicórenngượcnhau?

Nếuchúngtachúý,sẽthấyphíabênngoàicủabánhxe,theochiềucủachuvihìnhtròn,cónhữngđaiốccáchđềunhau,cácbánhxecủaôtôchínhlàdựavàonhữngđaiốcđóđểbắtvàocầutrướcvàcầusauxe.Thôngthường,chúngtavẫnquenvớiđaiốcvặnchặttheochiềuphải.Nhưngđaiốcởbánhôtôlạirấtđặcbiệt,nếutalấychiềucủađầuxelàmphíatrước,tasẽthấybánhxebêntrái,dùngđaiốchãmcórentrái,cònbánhxebênphảithìdùngđaiốchãmcórenphải.Tạisaovậy?Sựthựcthờikỳmớirađời,cácđaiốcdùngchobánhxephảivàtráiôtôkhôngcósựphân

biệtchặtchẽnào,bởivìlúcđótốcđộôtôcònchậm,ôtôcònlàmộtphươngtiệnđilạithờithượng.Vềsau,điđôivớisựpháttriểnnhanhchóngcủacôngnghiệpchếtạoôtô,tốcđộôtôcàngnhanh,thìsựcốvềbánhxebịlongratrongquátrìnhxechạyxảyrathườngxuyên.Quaphântích,ngườitapháthiệnranguyênnhâncủasựcốlàdocácđaiốchãmbánhxebịlong,làmchobánhxebịlongra.Thếnhưngtạisaocácđaiốchãmlạibịlỏng?Chúngtahãylàmmộtthínghiệmnhỏ:hãyđeomộtcáivòngnhỏvàongóntaytrỏcủabàn

tayphảicủabạn,sauđóbạnquayliêntụctayphải,bạnsẽthấycáivòngtrênngóntaytrỏcùngkhôngngừngquayquanhngóntay.Lúcnàynếubạnđộtnhiêndừngtaylại,thìcáivòngkhôngdừngngaymàtiếptụcquaymộtlúctheochiềuquaybanđầurồimớidừnglại,đólàdoquántínhĐaiốchãmvàsựquaycủabánhxenóitrêncũngtheonguyênlýđó.Nguyênnhânlà,khi

bánhxeđangquayvớitốcđộcaobỗngnhiêndừnglại,thìđaiốchãmtrênbánhxecũngsinhraquántínhtiếptụcchuyểnđộng,khiếnchođaiốcquaythêmmộtítnữatheochiềuquaybanđầu.Lúcnàynếuchiềuvặncủacácđaiốccùngvớichiềuquay,thìđaiốccàngsiếtvàocàngchặt,tráilại,nếuchiềuvặncủađaiốcngượcchiềuvớichiềuquaycủabánhxe,thìkhiphanhxecấptốc,đaiốcsẽcósựlỏngnhẹcứdầndầnnhưvậy,đaiốcluônluônbị"lỏng"đósẽkhôngcònsiếtchặtnữa.Cuốicùngđaiốcsẽlongragâynênsựcố.Vìtrongquátrìnhôtôtiếnlên,chiềuquaydoquántínhsảnsinhrađốivớihaibánhxephảivàtráikhácnhaunênbánhxephảidùngđaiốchãmcórenphải,cònbánhxebêntráithìdùngrentrái.Nhưvậymớicóthểlàmchođaiốchãmcàngngàycàngsiếtchặt,tránhđượcmốinguyhiểmdobánhxebịlongra.

Từkhóa:Bánhxe;Ốccốđịnh;Hướngxoay.

32.Tạisaođènphaôtôphảilắpkínhkhuếchtáncógânngangvàdọc?

Bạnđãdùngđènpinbaogiờchưa?Phíatrướcđènpincómộttấmkínhphẳng.Bạnđãchúýđếnđènphaôtôchưa?Đènphaôtôcũngcómộttấmkínhởtrướcđèn,nhưngkhácvớikínhcủađènpin,ởtrênmặtkínhcónhữnggânngangvàdọc,gọilàkínhkhuếchtán.Tạisaothế?Trongđêmtối,bạnhãybấmđènpinquansátxem,chùmánhsánghẹpvàthẳng.Lúcnàyđối

vớingườiđiđêm,tấtnhiênlàrấtcóích,nhưngđốivớimộtchiếcôtôđangchạyvớivậntốcnhanhmànói,phươngthứcchiếusángnhưvậylạiẩnchứanhữngmốinguyhiểmrấtlớn.

Thựctếlà,chùmánhsánghẹpvàngănrõgiớihạn.Tuycóthểlàmchongườitanhìnthấyrõphíatrước,nhưnghầunhưkhôngthấygìởbênđường,điềuđókhiếnchoviệcquansátđườngsárấtkhókhăn.Hơnnữa,chỗsángthìsángchoangchoang,chỗtốithìtốimòmò,sựđốinghịchbênsángbêntốiđócònlàmchongườiláibịhoamắt,đặcbiệtlàkhiôtôbịrungxóc,vìchỗsángliêntụcthayđổivịtrínhanhchóng,ngườiláimuốnthíchnghivớisựthayđổikhôngngừngcủatìnhhìnhchiếusángđó,thịgiácsẽrấtmệtmỏi.Dođó,đènphaôtôkhôngthểdùngphươngthứcchiếusángnhưđènpin.Cácđènphaôtôhiệnnay,lúcđầuthìdùngloạibóngđènmờ,thôngquasựtăngcườngđộ

khuếchtánánhsánglàmyếutácdụnghoamắtcủaánhsángđèn,khiếnchongườiláicóthểphânbiệtrõràngquangcảnhchungquanh,nhưcácđườngnhánhrẽtráirẽphải,câyumtùm,mépđườngv.v.Vềsaulạicóngườidùngkínhmờlắptrướcđèncómứcđộkhuếchtánánhsángtươngtựđểthaychobóngđènmờ.Tuynhiêntácdụngkhuếchtáncủabóngđènmờvàkínhmờkhôngnhữngphátsinhởbêncạnhvàphíatrướcxe,màcònphátsinhracảbêntrênxe,dođócónhiềuchùmánhsánglàmtổnhaomộtcáchlãngphí.Dùngkínhkhuếchtánánhsángcócácgânngangdọcthìcóthểkhắcphụcnhượcđiểmđó.Loạikínhkhuếchtánánhsángnày,thựcchấtlàmộttổhợpcácthấukínhvàlăngkính,nócó

tácdụnglàmkhúcxạánhsángrồiphântántheonhữngphươnghướngcầnthiết.Chonên,saukhicácôtôhiệnđạilắploạikínhnày,đènphaôtôcóthểchiếusángmộtcáchđềuđặnvàêmdịuđườngsávàcảnhvậthaibênđường.Ngoàira,loạikíchkhuếchtánánhsángnàycòncóthểlàmchomộtphầnánhsángkhúcxạhơilệchsanghaibênvàphíatrênmộtchútđểchiếusángcácbiểnbáohiệuvàcộtcâysốv.v.Mộttấmkínhđènphakhôngcógìlànổibật,lạicótácdụngquantrọngnhưvậyđó!

Từkhóa:Đènpha;Kínhkhuếchtán

33.Tạisaocửakínhtrướcxeôtôlạilắpnghiêng?

Tốcđộpháttriểncủaôtôhiệnđạithậtphithường,chodùhìnhdángbênngoàihaykếtcấubêntrong,thậmchívậtliệu,nhiênliệuvàcôngnăngcủaxecũngđềucónhữngbiếnđổicựckỳnhanhchóngtrongmộtthờigianrấtngắn.Tuynhiên,khôngbiếtbạncóđểýkhông,chodùôtôcóthayđổinhưthếnào,thìkhilắpcửakínhtrướcôtô,bêntrênbaogiờcũngnghiêngraphíasaumộtgócnhấtđịnh.Tạisaonhưvậy?

Kínhtrướcôtôlắpnghiêngnhưvậycórấtnhiềuđiềulợi.Thứnhất,kiểulắpnhưthếnàylàmchovẻdángôtôthêmđẹp,cógóclượnđều,khônguốngập.Thứhaitrongquátrìnhôtôchạylênphíatrướcsẽgặpsứccảnlớncủakhôngkhí,cửakínhtrướccủaôtôlắpnghiêngvềphía

sausẽlàmcholuồngkhôngkhítừphíađốidiện"dễdàng"lướtquaphíatrêntấmkính.Dođó,lắpkínhnghiêngnhằmmụcđíchlàmgiảmlựccảncủakhôngkhí,điềuđólàmộtbộphậnhợpthànhđốivớihướngpháttriểntheodạnghìnhgiọtnướccủaôtô.Tuynhiên,nguyênnhânquantrọnghơncủaviệclắpnghiêngkínhtrướcôtôlàđểbảođảm

chạyxeantoàn.Chắcchắnbạncóthểhiểubiếtnhưthếnày.Buổitốikhibạnđiôtôbuýt,nếubạnnhìnquacáccửakínhhaibênđểnhìnrangoài,nếubêntrongxesánghơn,thìcảnhvậtbêntrongxesẽhìnhthànhảoảnhrấtrõtrênkính,ảoảnhđósẽchồnglêncáccảnhvậtởbênngoài,thườnggâychongườitaảogiáckhóphânbiệtbêntrongvàbênngoài.Lúcnàycửakínhgiốngnhưmộttấmgươngtrongsuốt.Nếucửakínhtrướcôtôcũnglắpthẳngđứng,thìảoảnhtrongôtôsẽphảnánhvàocửakínhđó,nóchồngchéohỗnhợpvớihìnhảnhcảnhvậtbênngoài,nhưvậysẽlàmnhiễuloạnthịgiáccủangườiláixekhiquansáttìnhhìnhđườngsá,xecộvàngườiđiđường,rấtdễgâyratainạngiaothông.Vậythì,tạisaosaukhiđểnghiêngkínhtrướcmộtgócnhấtđịnhlạicóthểtránhđượcsựgây

nhiễuđốivớithịgiác?Nguyêndolà,cảnhvậtởphíatrướcxelàdotiasángchiếuxuyênquatấmkínhrồirọivàomặtngườilái,cònảoảnhcủacảnhvậttrongxethìngườiláinhìnthấydotiasángbịphảnxạquatấmkính.Dovậy,khitấmkínhđặttrướcxenghiêngđi,ánhsángchiếuxuyênquakhôngthayđổi,tráilại,ảoảnhcủacảnhvậtbêntrongxedokínhphảnxạlạithìbịlệchxuốngphíatrướctầmnhìncủangườilái,dođósẽantoànhơnchoviệcchạyxe.

Từkhóa:Kínhtrước;Ảoảnh

34.Tạisaođènphachốngsươngmùcủaôtôlạicóánhsángmàuvàng?

Sươngdàyđặclàmộttrởngạilớnchoviệcgiaothôngbằngxecộ.Khiôtôgặpsươngmùthườngphảibậtđènphachốngsươngmùởtrướcxe,đènsẽphátraánhsángmàuvàngchóilọiđểmởđường,vừachiếusángđoạnđườngởphíatrước,đồngthờichỉrõvịtrícủamình,làmchoxecộvàngườiđibộởphíatrướccóthểnhìnthấyxequalớpsươngmùdầyđặc,nhanhchóngnhườngtránh,đềphòngsựcốvaquệtcóthểphátsinh.Ánhsángdođènphachốngsươngmùphátracómàuvàng,điềuđóđượccácnhàkhoahọc

saukhiđãnghiêncứukỹcàngvàcholàtốtnhất.Tạisaokhôngdùngmàuđỏnổibậthơn.Vìánhsángloạiđènnàycótácdụngkhuếchtán,mớicóthểlàmchochùmtiasángphânbổphíatrướcvớimộtdiệntíchrộngnhất,khiếnchongườiláixevừacóthểnhìnrõmụctiêulạikhôngcảmthấychóimắt.Màcườngđộkhuếchtáncủaánhsángvànglạigấpnămlầnsovớimàuđỏ.Dođódễthấyrằng,dùngánhsángvàngchođènphachốngsươngmùthìhiệuquảcaohơnnhiềusovớiánhsángđỏ.Màuvàngkhôngchỉdùngchođènphachốngsươngmùtrênôtô.Ởcácngãtưđườngphố,

vàođêmkhuya,ngườiđibộthưathớt,đèntínhiệugiaothôngchỉcómộtngọnđènmàuvàngphátraánhsángnhấpnháykhôngngừng,giúpngườiláitrongđêmkhuyacóthểnhìnthấytừxa,kịpthờigiảmtốcđộ,antoànláiquangãtư.Cóngườihỏi,trongquangphổánhsáng,độkhuếchtáncủamàuxanhdatrời,xanhlácâyvà

tímkhônglớnhơnmàuvànghaysao?Tạisaolạinhấtthiếtdùngmàuvàngchođènphachốngsươngmù.Nguyêndolàánhsángmàuxanhlácâytừlâuđãđượcdùnglàmtínhiệu"antoàn"và"cóthểthôngqua"rồi,cònnhưmàuxanhdatrờivàmàutím,tuyrằngbướcsóngcủachúngđềurấtngắn,độkhuếchtánkhálớn,nhưngchúngcómộtnhượcđiểmlàmàusắctối,hơnnữamàusắccủachúngrấtgầngiốngvớimàusắcbầutrờilúcrạngđông,buổihoànghônvàkhitrờirâm,màsươngmùlạirấthayxảyravàonhữnglúcđó.Trongnhữngtrườnghợpấy,nếudùngánhsángmàuxanhdatrờihoặcmàutímrõrànglàkhôngphùhợpvớiyêucầuvềtiêuchítínhiệu.

Từkhóa:Đènchốngsươngmù;Ánhsángvàng;Tácdụngtánxạ

35.Tạisaomùađôngkhởiđộngôtôkhóhơn?Vềmùađông,khikhởiđộngôtôthườngcầncómộtthờigianlàmnóngmáy,sauđómớicó

thểchạybìnhthường.Cókhi,ôtôbuýtsaukhidừngxe,khikhởiđộnglại,thườngmáykhôngnổđược.Tạisaonhưvậy?Chúngtađềucócảmgiácnhưthếnày:Vềmùađôngnhiệtđộxuốngthấp,dathịtcủatacăng

ra,cáckhớpcũngkhônglinhhoạt.Lúcnày,nếumuốnhoạtđộngthểthao,thườngphảikhởiđộngthânthểtrước,sauđómớicóthểbướcvàocuộcđuatranhcăngthẳng.Vềmùađông,ôtôcũngnhưcơthểconngườivậy,cầnphảicómộtquátrình"hâmnóng".Ôtôlàmộtloạixemáymóc,bộphậncủanóđượcbôitrơnbằngdầunhờn,màcácchấtlỏng

đềucóđặctínhlàkhigặpnóngthìnởra,gặplạnhthìcolại,dầunhờncũngvậy.Mùađôngđến,dầunhờngặplạnhdínhkếtlại,hiệuquảbôitrơngiảmđirấtnhiều,điềuđókhiếnchođộngcơôtôkhởiđộng,lựccảncácchitiết,bộphậntănglên,rấtkhóđạtđượcsốvòngquaycầnthiếtđểkhởiđộng.Hơnnữa,ởnhiệtđộthấp,xănglànhiênliệudùngchođộngcơ,tínhbốchơicủanócũngkémđi,tốcđộlưuthôngcủachấtkhítrongốnghơichậmlại,làmchohỗnhợpkhíkhôngđạtđượcnồngđộđểcóthểbốccháy,dovậy,ôtôkhởiđộngkhókhăn.Ngoàira,ắcquylàthiếtbịcungcấpđiệnchoôtô,dungdịchđiệnphâncủanósẽcóđộnhờnlớndotrờilạnhgiá,điệntrởdođómàtănglên,điệnápgiảmxuốngrõrệt,khiếnchođộngcơkhôngcóđủcôngsuấtcầnthiết,dođómàđộngcơkhókhởiđộng.Bởivậy,vềmùađông,việckhởiđộngôtôcầncómộtquátrìnhdựnhiệtchođộngcơ.Chọn

dùngloạidầunhờnvàxăngchấtlượngcao,cóthểcảithiệntìnhhìnhbị"nhiễmlạnh"củađộngcơkhikhởiđộng.

Từkhóa:Khởiđộngôtô;Thờigiannóngmáy

36.Tạisaođằngsauôtôcókéotheomộtcái"đuôisắt"?

Trênđườngcái,bạncóthểpháthiệncónhiềuôtôkéolêtrênmặtđấtmộtcáixíchsắtởphíasau.Cóphảivìngườiláicốtìnhđểxíchsắtthòngxuốngkhôngkéolênchăng?Tuynhiên,mộtsốxeconởđằngsauđuôicũngcómộtthanhsắtngắn,khixechạythanhsắtluôntiếpxúcvớimặtđất.Nguyêndovìsao?Trongcuộcsống,chắnchắnbạnkhônglạlẫmgìđốivớihiệntượngtĩnhđiện:Mùađôngkhi

mặcáolen,thườngnghethấytiếngkêu"lẹtxẹt"nhènhẹ,theođólàtrênáolencónhữngtialửanhỏ;Mùahè,mộtsốáoquầnbìnhthườngcóthểbámchặtvàongườikhôngkéorađược.Đólàdohiệntượngtĩnhđiệngâynên.

Nóichung,tĩnhđiệnkhônggâynguyhạigìđếncơthểngười.Nhưngđốivớiôtôchạynhanhtrênđườngthìtĩnhđiệnlàmộtmốinguyhiểmtiềmtàng,nhấtlànhữngxexitécchởxăngdầudễcháy.Hiệntượngtĩnhđiệnởôtôcónguyênnhântừđâu?Nguyênnhânthìcórấtnhiều,vídụnhư

ôtôkhichạynhanhthânxemasátvớikhôngkhícóthểsảnsinhratĩnhđiện;nhưmasátgiữa

ốngxảcủađộngcơvớikhíthảithoátravớitốcđộnhanhcũngcóthểsinhratĩnhđiện;đốivớicácôtôxitécchởxăngdầu,sựmasátvàvađậpgiữaxăngdầuvớithànhxebằngkimloạivớiđườngống,sẽsảnsinhranhiềulựctĩnhđiện.Tuynhiên,lốpcaosucủaôtôlạicáchđiện,nêntĩnhđiệndoôtôsảnsinhramàkhôngtruyềnxuốngđấtđược,sẽlàmchothânxetíchđiệnngàycàngnhiều.Khicácđiệntíchtĩnhtíchlạiđếnmộtmứcđộnàođó,thìđiệnápgiữaxevàcácvậtthểlâncậncóthểđạtđếnhàngngànvôn(điệnápdândụngthườnglà220V).Đốivớiđiệnápcaonhưvậy,rấtcóthểđánhthủngmôichấttrunggian,dođósảnsinhratialửavìphóngđiện,điềuđólàhếtsứcnguyhiểmđốivớiôtôkhiphóngnhanh.

Từkhóa:Tĩnhđiện,Thanhsắttiếpđất

37.Tạisaoôtôkhichạyphảihạnchếtốcđộ?Năm1885,mộtngườiĐứcđãchếtạochiếcôtôbốnkỳchạybằngđộngcơđốttrongđầutiên

trênthếgiới.Suốtquátrìnhlịchsửpháttriểnhơn100nămnay,việcthiếtkếchếtạoôtôđềuluônluônlấyviệctheođuổitốcđộcaolàmmụcđích.Việcphânchiacácđườngcaotốcvàtốcđộthấpchoôtôởcácthànhphốhiệnđạivàxâydựngđườngtrênkhông,cũngnhằmmụcđíchpháthuyđầyđủtínhnăngcaotốcnộitạicủaôtô.Tuynhiên,tốcđộcủaôtôcóthểtăngnhanhmộtcáchkhônghạnchếđượckhông?Ôtôđượccoilàphươngtiệngiaothôngnhanhởtrênbộ,nódựavàolựcmasátgiữabánhxe

vàmặtđườngđểđẩyôtôtiếnlên.Ôtôdựavàotrọnglượngbảnthânnólàmtănglựcmasátđốivớimặtđất,nếuôtôtáchkhỏisựtiếpxúcvớimặtđất,thìsẽkhôngđiềukhiểnđược,rấtnguyhiểm.Khiôtôchạyvớitốcđộcao,vìsựđốilưucủakhôngkhíđãsảnsinhramộtlựcnângđốivớiôtô,ôtôcàngchạynhanh,lựcnângcànglớn,lựcnângcànglớn,càngdễdànglàmtăngkhảnăngôtôtáchrờikhỏimặtđất,trongkhitrọnglượngcủaôtôkhôngthểkhắcphụcđượclựcnâng,thìsẽxảyrahiệntượnglậtxe.Dođó,hạnchếtốcđộxelàmộtbiệnphápcầnthiết.Cácnướctrênthếgiớiquyđịnhhạnchếtốcđộxekhácnhau.NướcĐứclàmộttrongsốít

nướckhônghạnchếtốcđộxe,nhưngchuyểnhướngvàphanhgấpởtốcđộcaovẫnbịcoilàviphạmluậtlệgiaothông.Cácnướcchophéptốcđộôtôcaonhất130km/hlàPháp,áo,ThuỵSĩ,tốcđộcaonhất120km/hcóBungari,NamTư,PhầnLan,Bỉ,Luýchxămbua,TâyBanNha,BồĐàoNha;tốcđộcaonhất110km/hcóNhậtBản,Hunggari,HyLạp,ĐanMạch,HàLan;tốcđộcaonhất90km/hcóRumani,ThổNhĩKỳ,NaUy,v.v.Mỹlànướccótainạnôtônhiềunhất,nênquyđịnhtốcđộcaonhấtlà88km/h.Ngoàira,PhápvàHunggaricòncóquyđịnhđốivớinhữngngườiláixemới(nhậnbằnglái

chưađầyhainăm)tốcđộxetrêncáctuyếnđườngchínhkhôngquá80km/h.CònởThuỵSĩ,ởnhữngkhudâncư,ôtôkhôngđượcvượtquá50km/h,trêncácđườngchínhtrongthànhphốchophépđạtđến60km/h.ỞTrungQuốcquyđịnhtốcđộxetrênđườngcaotốcthườngkhôngđượcquá120km/h.

Điềuthúvịlà,trênđườngcaotốc,còncósựhạnchếđốivớitốcđộthấpnhất,nóichungkhôngđượcthấphơn50km/h.Nhưvậylàđểngănngừamộtsốxecótốcđộquáchậmchạytrênđườngcaotốc,ảnhhưởngđếntốcđộgiaothôngbìnhthườngcủaxecộ.

Từkhóa:Tốcđộxe;Giớihạntốcđộ

38.Cácchữcáivàcácconsốởloạihìnhxethểhiệnýnghĩagì?

Kểtừchiếcxeđầutiênrađời,sựpháttriểncủaôtôđãcótớihàngtrămnămlịchsử.Đểthỏamãncáccôngdụngkhácnhau,cácloạihìnhxecũngxuấthiệnsựkhácnhaurấtlớn,đồngthờicũngvìthếmàđãsảnsinhranhữngmãxekhônggiốngnhau.Chỉnóivềxehơinhỏđãcórất

nhiềuloạinhưMercedes-Benz200,Mercedes-Benz500,Santananăm2000,Mercedes-Benz560SEC,Toyota4500GT,Ferrari348...Chữcáivàconsốtrongcácmãxenàythểhiệnýnghĩagì?Nhìnchung,cácmãxeđượccấuthànhtừnhữngmãhiệusauđây,xếptheothứtựlà:Mãhiệu

tênnhàmáy,mãhiệuloạihìnhxe,mãhiệuthamsốchính,mãhiệuthứtựsảnxuất,mãhiệutựđịnhcủanhàmáy.Đốivớicácxechuyêndụng,trongthứtựmãhiệu,mãhiệutựđịnhcủanhàmáyđứngtrước,ngoàiracònthêmmộtmãhiệuphânloạixe.ỞTrungQuốc,,mãhiệuloạihifnhxelầnlượtlà:Xetảilà1,xeviệtdãlà2,xetựbốcdỡlà3,

xerơmooclà4,xechuyêndụnglà5,xekháchlà6,xehơilà7.Vậythìthếnàolàmãhiệuthamsốchính?Vớicácloạihifnhxekhácnhau,ýnghĩacủamãhiệuthamsốchínhcũngkhônggiốngnhau.Chẳnghạn,mãhiệuthamsốchínhcủaxechởhàng,xeviệtdã,xetựbốcdỡ,xerơmooc,xechuyêndụngthểhieejntoorngtảitrọng(tấn),trongđótổngtảitrọngcủaxerơmoocbaogồmtảitrọnglớnnhấttrênrơmooc;mãhiệuthamsốchínhcủaxekháchthểhiệnđộdàixe(mét);mãhiệuthamsốchínhcủaxehơithểhiệnthảilượngcủađộngcơ(lít).LấyxeCátPhổBJ212làmvídụ,“BJthểhiệnCôngtihữuhạnôtôCátPhổBắcKinh,2thểhiện

xeviệtdã,1thểhiệntảitrọngdưới1tấn(thựctếlà0,6tấn),2thểhiệnsảnphẩmthếhệhai.LạinhưxechởhàngEQ1091,“EQthẻhiệnCôngtichếtạoôtôĐôngNhị,1thểhiệnxechởhàng,09thểhiệntảitrọngkhoảng9tấn,1thểhiệnsảnphẩmthếhệmột.Mãhiệuphânloạixechuyêndụngthườngđượccấuthànhtừ3chữcái,chữcáithứnhấtlà

mãhiệuđặctrưngkếtcấu,nhưxetoalàX,xegoònglàG,xetựbốcdỡchuyêndụnglàZ,xecẩulàJ,xecómuichelàC,xecókếtcấuđặcchủnglàT;haichữacáisaulàmãhiệuđặctrưngcôngdụngcủachúng.LấyxechởbiaSQ5090CGYsảnxuấttạiNhàmáychếtạoôtôThạchGiaTranglàmvídụ,“SQ

thểhiệnnhàmáychếtạoxenày,5thểhiệnxechuyêndụng,090thểhiệntổngtảitrọng9tấnvàsảnphẩmthếhệmột,“Gthểhiệnxegoòng,“SYthểhiệnthựcphẩm,dạnglỏng.Nhưvậy,nếuđãbiếtđượcmãhiệucủamộtchiếcxe,thìbạnsẽcóthểhiểuđượcvềđạithểvẻngoài,chứcnăngvàcôngdụngcủachiếcxeấy.Hàmnghĩacủacácchữcáivàconsốởcácloạixehơinướcngoàithườngkhônggiốngnhau,

cóconsốchỉthảilượngcủađộngcơ,như2.0,2.6,2.8...,thểhiệnthảilượngcủađộngcơlầnlượtlà2.0,2.6,2.8lít,còncácsố323,929,264...ởmãhiệuxecủacáccôngtiMazda,Peugeot,Volvolàchỉmãhóa.Ngoàira,cácchữcáitrongmãhiệucókhichỉmứcđộsangtrọngcủanộithấtxenhưGL,GLS,SGL...;cókhichỉmứcđộcườnghóacủađộngcơ,nhưTurbochỉtăngáptuabinđộngcơ,SELthểhiệnphundầuđiềukhiểnđiệntử...

Từkhóa:Loạihìnhxe;Mãhiệuxe

39.Tạisaotrênôtôcónhiềuđènđếnthế?Đườngphốtấpnập,xecộđilạinhưmắccửikhôngngừngnghỉ.Khôngbiếtbạncóchúý

không,trêntấtcảcácloạiôtôlớnnhỏ,đằngtrướcđằngsauđềucólắprấtnhiềuđèn.Nhữngchiếcđènôtôấycócáilớn,cáinhỏ,cáitròn,cáivuông,cócáilạivừadẹtvừadài,ngaycảkínhđènôtôcũngmuônhìnhmuôndạng,ánhđènnhấpnháycũngrấtkhácnhau.Trênôtôvìsaolạiphảilắpnhiềuđènnhưvậy?Chẳnglẽchúngđềucócôngdụngsao?Vềcôngdụngcủacácloạiđèntrênôtô,thiếumộtcáicũngkhôngđược.Trướctiênchúngta

sẽthửxemmặttrướcxe.Haichiếcđènkhálớnlàđènpha,chủyếuđượcdùngđểchiếusángmặtđườngphíatrướckhiláibanđêm.Đènphathườngchiathànhhaigióng,cóthểđiềukhiểnbằngtay.Mộtloạilàviễnquang,tiasángrấtmạnh,cóthểchiếusángtrongphạmvimấychụcmétphíatrước;mộtloạilàchốngquángmắt,tiasángyếuvàchiếuxuốngdưới,loạiđènphanàykhônglàmcholáixeđốidiệnbịquángmắt.Nếunhưphíađốidiệncóxeláitới,thìphảibậthaiđènnhỏởbêncạnh,haiđènnhỏnàygọilàđènđộrộng,dùngđểbảochođốiphươngbiết:Xecủatôirộngchừngnào.Đằngtrướcôtôcòncóhaiđènvàngnhỏ-đènxinhan,đènsángvề

hướngbênnàothìchobiếtxesắprẽvềhướngbênấy.Gặpphảitrờisươngmù,đểxeđiđượcantoàn,cònphảibậtcảhaiđènmùmàuvàng.Tìnhtrạngđènởmặtsauxecũnggầngiốngvớimặttrướcxe,haiđènchiếusángđượcdùng

khiquayxelúctrờitốt,haiđènđộrộngvàhaiđènxinhancũngđượcdùngđểthểhiệnđộrộngcủaxevàxesẽrẽvềbênnào.Điểmkhácvớimặttrướcxelàmặtsauxekhôngcóđènmù,nhưnglạicóthêmhaiđènđỏgọilàđènphanh.Khinónhấpnháythìchừngnhưcóýbảo:“Tôisắpphanhxeđây!.Ôtôláitrênđườngcaotốccòncómộtđènhậucao,nócóthểnhắcnhởchoxeởđằngsaulưuý.Ngoàira,ởchỗbiểntreobiểnmặtsauxecòncómộtđènbiểnxe,khicầnthiết,bậtđènbiển

xelênthìngaycảbanđêmcũngcóthểnhìnrõđượccácchữcáivàconsốtrênbiểnxe.Trênôtôcòncóbốnđènnhảyképdùngkhiứngcứu,mặttrướcmặtsaumỗimặtcóhaiđèn.Đènnhảyképbìnhthườngrấtítsửdụng,chỉkhiôtôphátsinhsựcốtrênđườngthìbốnđènnhảyképnàymớinhấpnháyliêntục,đểnhắcnhởcácxequalạilưuý:ởđâycómộtchiếcxeđangđượcsửachữahoặcđangđợisửachữa.

Từkhóa:Đènxeôtô

40.Tạisaocóloạiôtôkhôngcótayláilạicóthểchuyểnđộnghướngbìnhthường?

Mọingườiđềubiếtrằng,ôtôđượcđiềukhiểnchuyểnhướngthôngquataylái.Khiquaytayláitheochiềukimđồnghồthìôtôquaysangphải,khiquaytayláiquayngượcchiềukimđồnghồthìôtôquaysangtrái.Khitayláicótrụctrặctasẽkhôngthểđiềukhiểnđượcphươnghướng.Tuynhiên,ngườitađãnghiêncứuchếtạomộtloạiôtôkhôngcótaylái,điềuđóngheracó

vẻkỳlạ:Ôtôkhôngcótayláithìláinhưthếnào?Mộtsốnhàmáysảnxuấtôtô,chếtạomộtloạiôtôdùngcầnđiềukhiểnthaychotaylái.Loại

ôtônàysửdụngkỹthuậtđiệntửvàkỹthuậthàngkhôngmớinhất.Khiláixe,chỉcầnkéocầnđiềukhiểnthìbộtruyềncảm,mạchđiệntửvàmáytăngápdầuv.v.sẽbắtđầulàmviệc,dođólàmdẫnđộngbánhxe.Trongquátrìnhxechạy,ngườiláichỉcầnđặttaylêncầnđiềukhiểnởbêncạnhghếngồithìcóthểđiềukhiểnxemộtcáchdễdàng,chodùcóchạyđườngxacũngkhôngcócảmgiácmệtmỏi.Đểđềphòngtrườnghợpkhôngđiềukhiểnđượcphươnghướng,trênôtôthườngtrangbịhaihệthốnghoàntoànđộclậpvớinhau,mộthệthốngkhôngđiềukhiểnđược,thìhệthốngthứhaisẽtựđộnghoạtđộng,thaythếđiềukhiển.Hệthốngmáytínhtrangbịtrênôtôcóthểphảnảnhtìnhtrạngvậnhànhcủaxemộtcáchchínhxácvàrõràng,cònhìnhthứcláixetheokiểudùngcầnđiềukhiểnlà"họctheo"cáchláicủamáybay,dùlàtiếnlên,lùilạihayquayvòng,đềuhếtsứctiệnlợi.Loạiôtôkhôngcótayláihiệnđangởtronggiaiđoạnthửnghiệm,nhưngvìôtôkhôngcótay

láimàcầnđiềukhiểnlạiởbêncạnhghếngồi,nênkhoảngkhônggiantrongloạiôtôtươnglainàyrấtrộngrãi,thoảimái.

Từkhóa:Taylái;Cầnđiểukhiển

41.Tạisaođènsaucủaxeđạpkhôngcóbóngđènmàlạicóthểlấplánhánhsáng?

Trêncáichắnbùnđằngsauxeđạpcómộtđènmàuđỏhoặcmàudacam.Điềuthúvịlàbêntrongđènkhôngcóbóngđèn,nhưngkhinhìnvàotalạithấylấplánhánhsáng,nhấtlàvàobanđêm,ánhsángcủanócàngrõ.Tạisaovậy?Ngaytừnăm30củathếkỷXX,xeđạpđãtrởthànhphươngtiệngiaothôngthờithượngở

mộtvốvùngthànhthị.Tuynhiên,vàobanđêm,xeđạpđiđilạilạikhắpđầuđườngngõphốđãgâynênnhiềuphiềntoáichoôtô,sựcốgiaothôngxảyrathườngxuyên.Thếlà,ChínhphủAnhđãyêucầucácnhàsảnxuấtxeđạpcầnphảilắpđènchiếusángvàkínhphảnquangởtrướcvàsauxeđạp.Trongđóviệcthiếtkếkínhphảnquangđãlàmchocácnhàsảnxuấtrấtđauđầu,bởivìcáckínhphẳngthôngthườngkhôngthểphảnxạánhsángcủaôtôtrởlạitheo"đườngcũ".Quanhiềulầnnghiêncứunguyênlýphảnxạcủatiasáng,cuốicùngngườitađãchếtạoramộtcơcấuphảnxạkhálýtưởng.Bềmặtcủanólàmộttấmkínhphẳng,bêntrongcónhiềuhìnhchóp,mỗihìnhchópcóbamặtcônthẳnggócvớinhauhợpthành,hìnhthànhbamặtphảnxạánhsáng.Đólàbộphảnxạgóc.Vì3mặtphảnxạcủabộphậncủabộphảnxạgócthẳnggócvớinhau,chonêndùánhsángchiếuvàomặtkínhởbấtcứgócđộnào,thìánhsángvẫnphảnhồitrởlạitheophươnghướngbanđầumộtcách"thầnkỳ",điềuđókhiếnchongườiláiôtôđiđằngsauxeđạp,dùởgócđộnàocũngthấyđượcánhsángphảnxạ.Hơnnữa,ởbộphậnphảnxạgócngườitadùngkínhmàuđỏhoặcmàudacam,choánhsángphảnxạtrởthànhmàuđỏhoặcmàudacamcó"sứcxuyênqua"rấtmạnh,nêncàngcóthểgâychúýcủathịgiác.Ngoàira,kínhphảnquangmàuđỏcóvẻđẹpriêng,lắpđằngsaunhưmộtvậttrangtrícũngkhátuyệtđấychứ!Đặctínhquanghọcmàbộphảnxạgóccóđượcđãgâynênsựchúýđặcbiệtcủacácnhàkhoa

học,nóđãđượcsửdụngtrongviệcthămdòVũTrụ.Vớibộphảnxạgóckhálớnchếtạobằngthạchanh(quartz)cóthểlắptrênvệtinhnhântạo,ngoàiracònđượcđặttrênnhữngđịađiểmkhácnhaucủabềMặtTrăng.KhiconngườitừTráiĐấtpháttialazelênMặtTrăng,cácbộphảnxạgócđócóthểphảnxạcáctiasángđótrởvềmáyphát,cácnhàkhoahọcnhờđóđểnghiêncứuVũTrụ.Dovậy,cóthểthấyrằng,côngdụngcủabộphảnxạgócnhonhỏđólạikhôngnhỏchútnào!

Từkhóa:Đènsauxeđạp;Độphảnxạgóc

42.Tạisaokhiđixeđạp,xekhôngbịđổ?Trongđờisống,chúngtađềucókinhnghiệmnhưthếnày:Mộtvậtthểcầnphảicóbađiểm

tựamớicóthểbìnhổnchẳnghạnnhưmáychụpảnhcógiábachânkhichỉnhphảidựavàotườngmớikhôngbịđổ.Khiđểxeđạphaibánhtrướcvàsaulàhaiđiểmtựa,cầnphảicómộtđiểmthứbanữa-cáichânchống-mớiđứngđược.Tuynhiên,chiếcxeđạpchỉcóhaiđiểmtựa,nhưngkhichạylạikhôngbịđổ,làthếnào?Trướckhitrảlờivấnđềnày,tahãylàmmộtthínghiệmnhỏ,đơngiản:Tadùngngóncáivà

ngóntrỏxoaymạnhđầunhọnmộtcáiđinhmũrồinémlênmặtbàn,cáiđinhcóthểtựavàođầunhọnvàquaythẳngđứngtrênmặtbàn,chođếnkhidừnglạimớiđổxuống.Talạilấymộtđồngxu,haingóntaykẹpvàođồngxurồiấnnhẹlênmặtbànvàxoaymạnhđồngxucũngquaytrênmặtbàn,chođếnkhisắpdừnglạimớiđổxuống.Haisựthựcđónóivớichúngtamộtnguyênlýkhoahọc:Mộtvậtthểchuyểnđộngvớitốcđộ

nhanhđềucókhảnăngcốduytrìchochiềucủatrụcquaykhôngđổi?Màbánhtrướcvàbánhsauxeđạpkhichạylàhaivậtthểquaynhanh,nênnócũngcókhảnăngnhưvậy,dovậymàkhixeđạpchạykhôngbịđổ.

Ngườicưỡitrênxeđạp,cókhicóthểlàmchoxeđạpnghiêngvềmộtbênlàmmấtthăngbằng,lúcnàychỉcầnquaythẳngghiđông,thìcóthểđiềuchỉnhđượcvịtríbánhtrước,hơnnữa,ngườingồitrênxecũngkhôngngừngthayđổitưthếdophảnxạcóđiềukiệnkhiếnchoxeluônởtrạngtháithăngbằng.Khixeđạpdừnglại,bánhxekhôngquaynữa,khôngcònkhảnăngtựđộngduytrìchiềutrục

quaykhôngđổinữa,xedễdàngđổxuống.Nếukhôngdùngchânchốngmàmuốnchiếcxekhôngđổ,thìcóthểdựavàođộngtácthăngbằngcủangườingồitrênxegiữchoxeđứngyên.Cácdiễnviênxiếccóthểbiểudiễnnhiềutiếtmụcđặcsắcởtrênmộtchiếcxeđạpđứngyên,chínhlàvìhọđãnắmvữngthànhthạocáckỹxảogiữthăngbằng.

Từkhóa:Xeđạp;Thăngbằng

43.Tạisaomộtsốxeđạpcóthểthayđổitốcđộ?

Nếuđixeđạptrênđường,bạnsẽthườnggặptrườnghợpsau:Bêncạnhbạnluônluôncóngườiđixeđạpvượtqua,sốlầnđạpbànđạpcủaanhtaíthơnnhiều,chodùbạncốnhấnmạnhbànđạp,bạncũngkhôngthểđuổikịpanhtangồiungdungtrênxe.Tạisaovậy?Chúngtabiếtrằng,bànđạpxeđạpliênkếtvớitrụccủabánhsau,thôngquaxích.Khiđạplên

bànđạpsẽlàmquayđĩa,dođókéoxích,xíchchạylạikéolíplắpởtrụcbánhsaulàmchoquaybánhxe.Vìvậy,muốntăngtốcxethìphảităngsốlầnđạpxe,nhưngnhưvậy,ngườitađixecũngdễmệt,đặcbiệtlàkhiđingượcgióhoặcleodốc,muốnxechạynhanhthìcàngmệtsứchơn.Vậythìlàmthếnàođểtăngtốcđộxe,màkhôngcầnphảitốnsứcđạpnhanhbànđạp?Các

nhàthiếtkếxeđạp,đãnghĩramộtcáchlà:Lốplắpởbánhsaucàngto,thìnếuđạpbànđạpvớisốlầnnhưnhau,sốvòngquaycủabánhxetrongmộtđơnvịthờigiancàngíthơn,tốcđộquaycàngthấp;lốpcàngnhỏtốcđộquaycànglớn.Dođó,chỉcầnthayđổiđườngkínhcủalíp,thìcóthểcóđượccáctốcđộkhácnhau.Hiệnnay,khánhiềuxeđạpdùngởmiềnnúivàxeđua,đềulắpđĩavàlípcó3-5cặpbánhrăngcótỷsốđườngkínhkhácnhau,ngườiđixecóthểgạttaygạtởghiđông,sẽlàmchoxíchchuyểntừcặpbánhrăngnàysangrăngbánhkhác,vớisốlầnđạpkhôngđổi,nhưngtốcđộxelạikhácnhaurấtnhiều.Đólànguyênlýbiếnđổicủatốcđộxeđạptheotừngcấpkiểuhộpsố.Xeđạpcólắpbộphậnbiếnđổitốcđộ(đềrayơ),khileodốchoặcđingượcgió,chỉcầngạt

xíchsangbánhrăngcóđườngkínhlớnhơn,thìcóthểgiảmđượcsứclựckhánhiều,cònkhitốcđộtươngđốichậm,chỉcầngạtxíchsangbánhrăngnhỏhơn,thìcóthểtăngnhanhtốcđộ.Xeđạpđượclắpmộtbộphậnbiếnđổitốcđộnhưvậy,cóthểtuỳtheoyêucầucủangườiđixeđểchọntốcđộhợplýnhất.

Từkhóa:Xeđạp;Bánhrăng;Biếntốc

44.Xeđạptrongtươnglaisẽpháttriểnnhưthếnào?

Xeđạplàphươngtiệngiaothôngcánhânvớiđoạnđườngngắntiệnlợihữuích,nóđãcólịchsửhơn200năm.Ngaytừnăm1890,ởHàLan,đãxâydựngđườngđichoxeđạpđầutiêntrênthếgiới,đượcthếgiớicôngnhậnlàvươngquốccủaxeđạp.TrungQuốcđôngdân,hiệncótrên100triệuchiếcxeđạp,chiếmkhoảng1/4tổngsốxeđạptoànthếgiới.Hiệnnay,khimàôtôtưnhâncònchưađượcphổcậptrongphạmvilớn,xeđạpvẫnlàphươngtiệnđilạiđượcđasốngườilựachọn.Điđôivớisựpháttriểncủathờiđạivànhucầungàycàngtăngcủaconngười,xeđạptrong

tươnglaisẽpháttriểnnhưthếnào?Giảmtrọnglượngvàtăngđộbềnvững,đólàkỳvọnglớnnhấtcủamọingườiđốivớixeđạp.

Vậtliệusợicacboncókhốilượngnhẹ,độbềnlớn,cộngthêmthiếtkếkếtcấudạngtổong,sẽlàmchotrọnglượngchiếcxegiảmnhiều,bởivậy,đósẽlàsựlựachọntốtnhấtđốivớivậtliệuchếtạoxeđạp.Ngoàira,mộtsốvậtliệuhợpkimsiêunhẹvàhợpkimnhẹ,vìchấtlượngtốt,giárẻ(vậtliệusợicacbontươngđốiđắt),cũngsẽđượccácnhàsảnxuấtyêuthích.Nếudùngvậtliệunhômđểchếtạomộtloạixeđạpkiểumới,chỉnặng9,1kg,cưỡihoặcđẩyđềurấtnhẹnhàng.Chấtlượnglốpxecũngrấtquantrọng,xeđạptrongtươnglaisẽđượclắpcácloạilốpphù

hợpvớicácmôitrườngkhácnhau,nhưloạilốptrơn(khôngcógânlốp)dùngtrêncácđườngnhẵnphẳng,cácloạilốpcógânlồinhưmũiđinhdùngtrêncácđườnglầylộihoặcbăngtuyết.Ngoàira,loạilốpchếtạođặcbiệtbằngchấtdẻoxốpsẽkhiếnchongườiđixesẽkhôngphảibịphiềnnhiễuvìbịxìhơixịtlốp,cònloạilốpbềnvữngcóquétvậtliệumớicườngđộcao,cũngsẽkhôngsợbịráchthủngbởikimloạivàgạchđánữa.Cácnhàthiếtkếxeđạpsẽcảitiếnhìnhthứcbiểnđốitốcđộtừngcấp(lípnhiềutầng)có

phầnbấttiệnnhưhiệnnay,tỷsốtruyềngiữađĩavàbánhchủđộngcóthểdùngkiểuđiềutốcvôcấp.Thậmchícònnghiêncứukiểuxeđồngthờidẫnđộngcảbánhtrướcvàbánhsau,khiếnchokhiđitrênđườngbùn,cáthoặctrêntuyết,đềunhẹnhàng,tốcđộkhônggiảm.Ngoàira,loạixeđạpkiểumớicònlắpnhípgiảmsócchocảhaibánhxe,chodùlàđitrênđườngổgàcũngrấtổnđịnh.Thiếtkếhìnhdạngcủaxecũnglàmộthướngquantrọngđểpháttriểnxeđạptrongtương

lai.Điềuđókhôngnhữngthoảmãnýmuốncủangườiđixe,màquantrọnghơnlàgiảmtốithiểusứccảncủakhôngkhí,tăngtốcđộxe,hơnnữagiúpngườiđixecảmthấynhẹnhàng,thoảimái.Chẳnghạncómộtloạixeđạp,ngườiđixevàmộtphầncủaxeđượcđặttrongmộtcáichụpnhẹhìnhgiọtnước,rấtthíchhợpchoviệcđixa.Cácbộphậnkhác,nhưbánhxe,khung,ghiđông,phanhv.v.cũngcónhữngthayđổiphùhợpvớinhucầucủamọingười.Cóthểthấy,xeđạplàmộtphươngtiệngiaothôngvàphươngtiệngiảitrínhẹnhàng,linh

hoạt,khôngônhiễm,sẽngàycàngđượcnhiềungườiưathích,coitrọng.Từkhóa:Xeđạptrongtươnglai

45.Tạisaocầnphảihạnchếsốlượngxegắnmáychạyxăng?

Xegắnmáylàmộtphươngtiệngiaothôngkiểumớiđượcmọingườihoannghênh,docóđặcđiểmđiềukhiểndễdàng,xechạylinhhoạt,nhanh,nhỏnhẹ,giácảphảichăng,thíchhợpvớinhiềuđốitượnglứatuổikhácnhau.ChỉriêngởthànhphốThượngHải,bắtđầutừnăm1991đếnnăm1996đãcóchừng500.000chiếcxeđăngkýlưuhành,trởthànhmộtphươngtiệngiaothôngquantrọngcủanhândânthànhphố.Điềuđókhôngnhữngkíchthíchmạnhmẽnhiềuhãngsảnxuấtxegắnmáytrongvàngoàinước,màtrênmộtmứcđộnhấtđịnhđãgiảiquyếtđượcmâuthuẫnphátsinhdoviệcxâydựngcơsởhạtầngcủađôthịchưađồngbộvàsựđilạikhôngthuậntiệncủanhândân.Cùngvớiviệcmởrộngđôthị,quãngđườngvàthờigianđilạicủangườidândàirarấtnhiều.

Chonênchọnxegắnmáylàmphươngtiệnđilạiđãtrởthànhmột"bướcđệm"trongquátrìnhnângcấpgiaothôngcủacánhân.Gọilà"bướcđệm"vìbắtđầutừnăm1996,xegắnmáybịhạnchếnghiêmngặtvềsốlượng.Tạisaovậy?Bởilẽ,cùngvớiviệcthuậntiệnkhiđilại,xemáycũngkhiếnchotìnhtrạnggiaothôngđông

đúctrênđườngtrởnêntrầmtrọnghơn,đồngthờilàmchoviệcquảnlýgiaothôngcàngkhókhănhơn.Xemáytuycóđộngcơnhưngdungtíchxilanh(phânkhối)nhỏvàtốcđộchậmhơn(sovớiôtô)nênđượcquyđịnh,khôngđượctranhphầnđườngcủaxecơgiới.Nhưngtốcđộ

củaxelạinhanhhơnrấtnhiềusovớixeđạpthôngthường,dovậyxegắnmáyrấtdễviphạmluậtlệgiaothông,láivàophầnđườngxecơgiới,hoặcchạyluồnlách,phóngnhanhvượtẩutrênphầnđườngxeđạp.Loạiphươngtiệngiaothông"khôngnhanh,khôngchậm"nàymộtkhichạyrađườngphốlàtạonênhiệntượnghỗnloạngiaothôngmới,làmchosựcốgiaothôngxảyrathườngxuyên.Tuynhiên,nguyênnhânchủyếuhơnlàmchoxegắnmáybịhạnchế,làdokếtcấumáymóc

vàphươngthứcđốtcháynhiênliệucủanócónhữngđiềubấtcập,dođóđãgâyônhiễmkhíthảivàônhiễmtiếngồnhếtsứcnghiêmtrọng.Theođiềutra,tronglượngkhíthảicủaxegắnmáy,thìcacbonoxitnhiềugấp3,3lần,còncáchợpchấthyđocacbuathìgấp8lầnsovớiôtô.Trongkhíthảithoátraởsauxecónhiềuvậtchấtcóhại,thườnglànhữnghạtrấtnhỏdưới2micromet,conngườicóthểdễdàngtrựctiếphítvàophổi,lànguycơgâyungthư.Mứcđộnghiêmtrọngvàônhiễmcủachấtkhídoxegắnmáythảira,cònbởiđâylàmộtnguồnônhiễmcỡnhỏ,gầngũivớingườiđiđườngvàkhusinhhoạt,vậynênconngườikhótránhkhỏisựônhiễmđó.Đặcbiệtlànhữngchấtônhiễmđóbaylơlửngởchiềucaogầnmặtđất,trẻconcàngbịtrựctiếpảnhhưởnghơn.Ônhiễmtiếngồnkhikhởiđộngvàkhixechạycũngrấtnghiêmtrọng,nókhôngnhữngảnh

hưởnglâudàiđếnthínhgiáccủangườiđixevàngườiđiđường,màcònmangsựnguyhạiđóvàotậnngócngáchmỗingõphố,mỗikhudâncư,làmchongườitacảmthấyồnàokhôngyên.Đứngtrướcvấnđềônhiễmcủaxemáychạyxăngđốivớiđôthị,xuấtpháttừtráchnhiệm

đốivớisứckhoẻcủanhândân,việchạnchếsốlượngxegắnmáychạyxăng,rõrànglàmộtbiệnphápcótầmnhìnxatrôngrộng.

Từkhóa:Xegắnmáy;Ônhiễm;Tiếngồn;Khóisauxe.

46.Tạisaocầnpháttriểnxemáyđiện?Xegắnmáychạyxănggâyônhiễmkhôngkhívàônhiễmtiếngồnhếtsứcnghiêmtrọngđối

vớimôitrườngđôthị,đãthànhmộtsựthựckhôngcònphảitranhluậnnữa.Cácbanngànhliênquanđãđưarabiệnphápquảnlýhạnchếsốlượngxe,đồngthờitíchcựcpháttriểnloạixegắnmáydùngnguồnnănglượngsạchđểthaythế.Trongtìnhhìnhhiệnnay,pháttriểnvàphổbiếnxemáyđiệnlàmộtbiệnphápkhátíchcực.Vậythìxemáyđiệnsovớixegắnmáychạyxăngcónhữngưuthếgì?Trướchết,xemáyđiệnlắpắcquycóhiệusuấtcao,dođộngcơđiệndẫnđộng,khôngxảkhí

thảiđộchại,vìvậykhônggâyônhiễmmôitrường.Thứhai,khiđộngcơđiệnquay,phátratiếngồnnhỏhơnnhiềusovớiđộngcơchạyxăng,khônggâyônhiễmtiếngồnnghiêmtrọngởđầuđườngngõphố.Ngoàira,sựcốxemáyđiệngâyrarấtít,đốivớingườisửdụngmànói,cóthểtiếtkiệmđượckhánhiềuchiphíbảodưỡngsửachữa.Kỹthuậtthenchốtđểpháttriểnxemáyđiệnlàgiảiquyếtvấnđềtuổithọvàhiệusuấtcủa

ắcquy,đồngthờihạthấpgiáthành.Trongđónhữngvấnđềkỹthuậtnhưắcquykhônggâyônhiễm,ắcquyniken-cađimivàniken-hyđro,namchâmvĩnhcửu,namchâmđấthiếm,bộđiềutốcquangđiệnvôcấpđãđượcpháttriểnnhiều,thờigiannạpđiệncũngđượcrútngắn,điềuđókhiếnchongườisửdụngthấythuậntiệnhơn.MộthãngsảnxuấtNhậtBảnđãchorađờimộtloạiắcquykiểumớidùngthanhoạttínhđặchiệulàmđiệncực,thờigiannạpđiệnchỉ15phút,màdunglượnglạigấp30lầnắcquythôngthường,hơnnữacóthểnạpđiệnmộtvạnlần.Loạiắcquynàylắptrênxemáyđiện,rõrànglàdùngđượcrấtnhiềuvàthuậntiện.MộtsốnướcChâuÂuđangchuẩnbịpháttriểnhệthốngnạpđiệnbằngnănglượngMặtTrời,nhằmphụcvụchoyêucầu"giaothôngxanh"trongđócóxemáyđiện,hạgiáthànhvậnhànhkhisửdụngxe.Điđôivớiýthứcbảovệmôitrườngngàycàngtăngcủacưdânthànhthị,mọingườicũngý

thứchơnvềsựônhiễmmôitrườngcủaxechạyxăng.Trongtìnhtrạngcácphươngtiệngiaothông,trongđócóôtôchưathểhoàntoànđápứngnhucầugiaothôngởthànhthị,nhiều

ngườiđãtựgiácchọnxeđạplàmphươngtiệngiaothôngtrênđoạnđườngngắnchocánhânmìnhmàtrênthựctếbảnthânxemáyđiệncũngthuộcvềphạmtrùcủaxeđạp,gọinólà"xeđạpchạyđiện"lạicàngphảnánhđúngbảnchấtcủanó.

Cóthểdựđoánrằng,thếkỷXXI,mộtthếkỷtônsùngviệcquaylạivớithiênnhiênvàchútrọngchấtlượngmôitrường,xemáyđiệnsẽtrởthànhphươngtiệngiaothôngcánhânphổbiến.

Từkhóa:Xemáyđiện

47.Tạisaomạnglướigiaothôngởthànhphốlạixâydựngvớinhiềuhìnhthứckhácnhau?Trướckia,aiđếnBắcKinhcũngđềucómộtấntượngsâusắcđốivớimạnglướigiaothông

củathànhcổBắcKinh:PhầnlớncácconđườngđềutheohướngĐôngTâyhoặcNamBắc,giaochéonhauthànhvôsốhìnhvuông.Toànhệthốnggiaothôngvớinhữngconđườngvuôngvứcnhưbàncờ,dođóđượcgọilà"phốbàncờ".Hệthốnggiaothônghìnhvuôngnày,tuyrấtdễnhậnbiếtvàquảnlý,nhưngtừmộtgócphốnàyđisangmộtgócphốkhác,vìkhôngcóđườngchéo,nênphảiđitheohaicạnh,đườngđitươngđốidài.ĐườngsáởthủđôOasinhtơn,MỹtươngtựnhưBắcKinh,cũnglàphốbàncờvuôngvức.

NhưnggiữacáckiếntrúcquantrọngnhưNhàtrắng,gaxelửa,nhàQuốchộiv.v.đãtăngthêmmộtsốđườngtrụcrộngrãichạythẳng,làmchongườiđibộvàxecộđilạiđượcthuậntiệnnhanhchóng.Nhữngnămgầnđây,giaothôngvàđườngsáBắcKinhđãcósựthayđổirấtlớn.LấyThiênAn

Mônlàmtrungtâm,ởngoạivicứcáchvàicâysốlàcómộtđườngvànhđailớn.Đườngvànhđainàychạyvòngquanhkhuvựcthànhphố,từtrongrangoàicóđếnbốnđườngnhưvậy.Mỗiđườngđềucónhiềulốiravàonốiliềnvớitrụcđườngchínhđivàotrungtâmcủathànhphố,nhưvậy,đãgiảmrấtnhiềuxecộđivàotrungtâmtrướckia,từđầunàyđếnđầukiacủathànhphố,cóthểtrựctiếpđitheođườngvànhđaiởngoàicùng,thờigianđilạirútngắnrấtnhiều.Thựcrathìloạiđườngvànhđaibaoquanhtrungtâmnày,cónhiềuđườngchạythẳngvàotrungtâmtheođườngrẻquạt,làmộtmôhìnhquyhoạchmạnglướigiaothôngởthànhphố,đượclưuhànhtươngđốirộngrãihiệnnaytrênthếgiới,nhưLodon,thủđônướcAnhvànhiềuthànhphốtrênthếgiới.Đươngnhiên,tìnhhìnhcụthểcủacácthànhphốcókhácnhau,dođóphươngthứcquyhoạch

mạnglướigiaothôngtuỳtheobảnsắcriêngcủathànhphốđó.Vídụ,thànhphốThượngHải,trêncơsởđườngvànhđaichạyquanhkhutrungtâm,đãxâydựngđườngtrêncaoNamBắcxuyênquatrungtâmthànhphốvàđườngtrêncaoởtrênđườngDiênAntheohướngĐôngTâycủathànhphố.Ngoàira,phốĐôngNamKinhphồnhoanhộnnhịpcủathànhphốnày,trongnhữngngàytếtvàngàylễcòncấmxecộqualại,tạocơhộichongườidânthànhphốvàkháchdulịchđingắmcảnh,muahàng.ThựcrakhôngchỉcóThượngHải,màNgânToạ-mộtthànhphốbuônlớnnổitiếngcủathủđôTôkyôNhậtBản,vàongàytếtvàngàylễcũngquyđịnhlàphốdànhchongườiđibộ,mộtphốlớndài3km,chỉthấykháchbộhànhchenvaithíchcánh,tuyệtnhiênkhôngcómộtchiếcxenàoqualại...

Từkhóa:Phốbàncờ,Đườngvànhđai;Đườngrẻquạt;Phốđibộ.

48.Cácconđườngởthànhphốđượcphâncáchnhưthếnào?

Trênmộtsốconđườnglớn,bạncóthểthấymộtvạchlớnmàutrắnghoặcmàuvàngphâncáchluồngxeđilại,ởngãba,ngãtư,cóđườngkẻsọcdànhchongườiđibộđingangquađường,cònởgiữamặtđườngngườitakẻcácmũitêntomàutrắngđểchỉchiềuxerẽphải,rẽtráihoặcđithẳng.Cáckýhiệuđó,chỉdẫncácluồngxechạytheophầnđườngcủamìnhmộtcáchtrậttự,thôngsuốt.Vậythìgiaothôngtrênđườngnóichungđượcphâncáchnhưthếnào?Trênmộtsốđườngtrụcquantrọng,theochiềurộngcủamặtđường,đượcphânchiathành

baphần,đólàphầnđườngxecơgiới,phầnđườngxethôsơvàphầnđườngngườiđibộ.Phầnđườngxecơgiớichiếmphầnchínhởgiữamặtđường,ởgiữacácđườngcólưulượngxeđặcbiệtlớn,thườngcódảicâyxanhhoặclancanphâncáchluồngxetheochiềungượcnhau,mặtkháccònlàmchocácxechạycóchiềungượclạikhôngthểvượtraphầnđườngcủamìnhđểtránhgâytainạnvàlàmáchtắcgiaothông.Phầnđườngxethôsơnằmởhaibênphầnđườngxecơgiới,nócũngđượccáchlyvớiphầnđườngxecơgiớibằngdảiphâncách,đểtránhchoxecơgiớivàxethôsơchạylấnvàonhau.Phầnđườngxethôsơdànhchoxeđạp,xexíchlôvàxegắnmáy,cácloạixenàycótốcđộchậmhơnxecơgiới.Haibênphầnđườngxethôsơlàđườngđibộ,đườngđibộthườngcaohơnđườngxecộkhoảng10-15cm,đểtránhchoxecộkhỏileolênđườngđibộ.

Trênmộtsốconđường,sựphâncáchmặtđườngthườngđơngiảnhoábằngcáchchiarathànhhaiphần;phầnđườngxecộvàphầnđườngngườiđibộ,phầnđườngngườiđibộnằmởhaibêncũngcaohơn.Ngoàiramộtsốđườngtươngđốihẹpcònđượcquyđịnhlàđườngmộtchiều,tránhđượcviệctranhlànđường,quayđầuxegâynênsựchenchúc,ùntắcnhưđihaichiều.Trênđườngcaotốc,đểbảođảmtốcđộvàantoàn,ngườitakhônglàmriêngphầnđườngxe

thôsơvàngườiđibộ,nhưngvẫnphảicósựphâncáchmặtđường.Thôngthường,đườngcaotốccósựhạnchếnhấtđịnhđốivớitốcđộxe,hơnnữacònquyđịnhphầngiữacủađườnglàphầnđườngxecótốcđộnhanhhoặcsiêunhanh,ởhaibênlàxecótốcđộchậmhoặcđườngđibìnhthường.Việcphâncáchmặtđường(chialàn)choxecộ,đãlàmtăngrấtnhiềumứcđộantoànkhixe

chạy,ngoàira,mỗiloạixechạytheophầnđườngcủamìnhđãcótácdụnglàmtăngtốcđộxemộtcáchphổbiến.

Từkhóa:Đườngphâncách;Đườngxecơgiới;Đườngxethôsơ;Đườngchongườiđibộ.

49.Tạisaocómộtsốđoạnđườnglạilàđườngmộtchiều?

Khiđitaxi,bạnthườnggặptrườnghợpthếnày:Rõrànglàcóconđườngđithẳngthuậnlợi,

thếmàngườiláixecókhilạitránhkhôngđi,màlạiđiđườngvòng.Đâykhôngphảilàngườiláitaxilừakhách,màvìcómộtsốđườngquyđịnhđimộtchiều.Tạisaolạiphảiđimộtchiều?Đimộtchiềuhaygiaothôngmộtchiều,làchỉtrênmộtconđườngnàođó,xecộchỉđược

phépđitheomộtchiềunhấtđịnh.Đólàmộtbiệnphápquảnlýnhằmnângcaolượngthôngquacủađườngsá.Mọingườiđềubiếtrằng,mấuchốtcủasựùntắcvàchenchúcgiaothôngởthànhphốlàtạicácnútgiaothông(ngãba,ngãtư...).Ởđườnghaichiều,khiôtôquađiểmnútthườngbịáchtắcdothờigianchờđợiquálâu.Saukhithựchiệnđườngmộtchiều,ôtôchỉđượcđimộtchiềuvàrẽphải,khôngđượcđingượcchiềuvàrẽtrái,thìlưulượngxeởnútgiaothôngtănglênrõrệt,tốcđộxetăngnhanhvàsựcốgiaothôngcũnggiảmrấtnhiều.LấyvídụcácđườngThạchMôn,ThuỵKimvàThiểmTâyởthànhphốThượngHải,từnăm1994saukhithựchiệnđimộtchiều,thìtốcđộxetăng20%,lưulượngxetăng30%.Hiệnnay,chỉriêngthànhphốThượngHảiđãcóhơn300đườngphốthựchiệngiaothôngmộtchiều.Khiquyđịnhđườngmộtchiều,thườngphảiphốihợpđốivớiluồngxeđingượclại,nhưhai

đườngsongsonggầnnhau,cóthểđồngthờiquyđịnhlàđườngmộtchiều,nhưngngượcchiềunhau,hoặcởmộtsốngãtưcóthểchophépxecộrẽtrái,nhưvậy,cóthểđápứngnhucầuđilạicủaluồngxecộcóchiềukhácnhau.Xenhiềuđườngít,làmâuthuẫntồntạiphổbiếncủanhiềuthànhphốnướcta,nhấtlàởmột

sốthànhphốlớn,trongmộtthờigiankhádài,mâuthuẫnnàykhógiảiquyếttriệtđểđược,dođóchỉcóthểkhaitháctiềmlựcvềmặtquảnlýgiaothông.Trêntừngđoạnđườngthựchiệngiaothôngmộtchiềulàmộttrongnhữngbiệnphápcóhiệuquảnhanhchóng.Đươngnhiên,muốngiảiquyếttriệtđểtìnhtrạngđườngsáchậtchộicòncầnphảipháttriểnvànângcaonhiềuhơnvềcácmặtxâydựngđườngsá,hìnhthứcgiaothôngvàquảnlýxecộ,v.v.

Từkhóa:Đườngmộtchiều

50.Tạisaocóquyđịnh"láixengồibêntráiđitheohướngbênphải"?

ỞTrungQuốc,mọingườiđãhìnhthànhmộtthóiquen:ởtrênđường,xecộchạyvềbênphải.Vìxechạyvềbênphải,nênngồiởbêntráicàngdễquansátcácxeởđằngtrước,đằngsau,bênphảibêntrái,dođó,tayláiđặtởbêntráixe.Vìvậynêngọilà"láixengồibêntrái,đixeđườngbênphải".

LuậtlệgiaothôngquyđịnhxecộchạyvềbênphảilàxuấtpháttừthờicáchmạngPhápthếkỷXVIII,sauđóliêntiếpđượcnhiềunướcChâuÂuvàMỹsửdụng.Tuynhiên,nướcAnh,NhậtBảnvàphầnlớncácnướcChâuálạithựchiệnquytắcxechạyvềbêntrái,trongcácnướcđó,tayláiđặtởbênphải.Thựcra,quytắc"láixebêntrái,chạyxebênphải"khôngphảilúcnàocũngđượcthựchiệnở

TrungQuốc.TrongthờigiantừChiếntranhNhaphiếnnăm1840đếnKhángchiếnchốngNhậtthắnglợinăm1945,xecộởTrungQuốcđãtừngcótìnhtrạnglộnxộn:60nămchạybêntrái,30nămchạybênphải.

SaucuộcChiếntranhNhaphiếnnăm1840,điđôivớiviệckýkết"ĐiềuướcNamKinh"vớiAnhvàmởcửanămhảicảngthôngthươnglớn,quytắcxechạybêntráicủaAnhcũngđượcđưavàoTrungQuốc.SaucuộcchiếntranhGiápNgọnăm1894,loạixekéotaycủaNhậtBảnchạylềbêntráicũngcóảnhhưởngrấtlớnđốivớiTrungQuốc.Năm1900saukhiliênquântámnướcxâmlượcTrungQuốc,cáccườngquốccátcứ,tôgiớimọclênkhắpnơi.Tronghoàncảnhđó,cácloạiôtôláitráichạyphải,láiphảichạytráihìnhthànhkhắpTrungQuốc,tìnhtrạnghỗnloạnđókéodàiliêntụcđếnnhữngnăm30củathếkỷXX.Ngày24tháng12năm1934,ChínhphủQuốcdânhồiđóbanbố"quytắcquảnlýgiaothôngtrênbộ",chínhthứcxácđịnh"mọixecộđềuphảiđivềbêntrái",nhưngquytắcđóchỉthựchiệnhơn10năm.SaukhicuộcchiếntranhchốngNhậtthắnglợi,vìcácnướcđồngminhđểlạirấtnhiềuôtôláibêntráichạybênphải,đồngthời,mọingườirấtáccảmđốivớiquytắcchạyxebêntráicủabọnđếquốcxâmlược.BộGiaothônglúcđóđềraquytắcquyđịnh"cácxecộtrongnộiđịaTrungQuốcchạyvềbênphải",đếnlúcđómớithựchiệnđượcquytắcngườivàxecộđềuđivềbênphảithốngnhấttrongcảnước.SaukhinướcCộnghoànhândânTrungHoathànhlập,chếđộláibêntráiđibênphảiđược

tiếptụcthựchiện.Ngày9/3/1988,Quốcvụviệnbanbố"ĐiềulệquảnlýGiaothôngđườngbộcủanướcCộnghoànhândânTrungHoa",trongđócóquyđịnhrõràng"láixe,chăndắtsúcvậtđềuphảitôntrọngnguyêntắcđivềbêntayphải".

Từkhóa:Láixebêntrái,chạyxebênphải;Láixebênphải,chạyxebêntrái.

51.Trongtrườnghợpkhôngcóđèntínhiệugiaothônghoặcbiểnbáogiaothôngthìxecộ

đilạinhưthếnào?"Đènđỏdừnglại,đènxanhhãyđi","ngườiđibộđitrênvỉahè",đólànhữngcâunóiquen

thuộcvềluậtlệgiaothôngcũnglàchuẩntắcmàmỗicôngdânđềuphảituânthủkhirađường.Tuynhiên,khiôtôđiquangãtưmàkhôngcóbiểnbáogiaothông,thìlàmthếnào?Lúcnày,nếuaicũngtranhlêntrướcthìrấtdễlàmáchtắc,gâysựcốgiaothông.Thựcra,ĐiềulệquảnlýGiaothôngtừlâuđãquyđịnhthànhvănbản:Xecộkhiđiquangãba,

ngãtưkhôngcótínhiệugiaothônghoặcbiểnbáogiaothôngthìphảituântheocácquyđịnhsauđây:Trướchết,xechạytrênđườngnhánhthìnhườngchoxechạytrênđườngchínhđitrước,để

giảmbớtsốlượngxebịùntắc.Nếukhôngrõđườngchínhhayđườngnhánhthìxethôsơphảinhườngchoxecơgiới,trongđóxebuýtvàxeđiệnđượcưutiênđitrước.Đốivớixecùngloại,khicùngđếnngãba,ngãtư,nóichung,theoquytắcbênphảikhông

vướngđượcđitrước.Đốivớixeđịnhrẽphải,thìxerẽtráinhườngchoxeđithẳnghoặcxerẽphảiđitrước.Nhưvậysẽgiảmđượckhảnăngbịùntắcvàgâysựcố.Ngoàira,khivàođườngvànhđaithìnhườngchoxeđãnằmtrongngãbađườngvànhđaiđitrước.Tómlại,khiláixecầnphảicóýthức,tựgiáctuânthủquytắcchạyxe,nhưvậyvừacóthể

tăngđượctốcđộlưuthôngxe,lạibảođảmgiaothôngantoàn,thôngsuốt.Từkhóa:Nguyêntắcgiaothông

52.Giaothôngxạnhcóthậtlàmàuxanhkhông?

Màuxanhtượngtrưngchomùaxuânvàsựsống.Điđôivớiđờisốngvậtchấtngàycàngphongphú,conngườicũngđặtrayêucầucaohơnvềchấtlượngmôitrườngsinhsống,sảnphẩmxanhkhôngônhiễmkhôngngừngrađời.Màgiaothôngxanhchínhlàchỉcáchìnhthứcgiaothôngkiểumớikhôngônhiễm,hoặcítônhiễm,phùhợpvớiyêucầubảovệmôitrường.Chúngtabiếtrằng,sựrađờivàpháttriểncủaôtôlàmộtcốnghiếntolớnchonềnvănminh

củanhânloại.Nhưnglượngkhíthảixảracủamộtsốlượngrấtlớnôtôcũngdầndầntrởthànhnguyênnhânchủyếugâyônhiễmbầukhôngkhícủathànhphố.Rấtnhiềuchấtcóhạidoxăngcháysảnsinhrakhôngnhữngtrựctiếpgâynguyhạichosứckhoẻconngười,màcòngâynênsựônhiễmmôitrườngmộtcáchrộnglớn,điềuđóngàynayaicũngnhậnthấy.Dovậy,pháttriểngiaothôngxanh,trênthựctếchínhlàmộtquátrìnhđadạnghoánguồnnănglượng,cũnglàquátrìnhpháttriểnvàđềxướngviệcsửdụngcácphươngtiệngiaothôngdùngnguồnnănglượngtrongsạch.Hiệnnay,nhiềunướcsửdụngnhiềunhânlực,vậtlựcđểchếtạocácloạiphươngtiệngiao

thôngxanhkhôngônhiễmvàítônhiễm.Vídụ,ởtrongcácthànhphốđãpháttriểnmạnhmẽtàuđiệnngầm,xelửachạytrênđệmtừ,giaothôngđườngraynhẹ,v.v.,cònvềphươngtiệngiaothôngcánhânthìcácloạiôtôđiện,ôtôkhíthiênnhiênhoặckhíhoálỏng,ôtôkhíhyđro,ôtôrượumetylicvàrượuetylic,v.v.đềucókhảnăngtrongmộttươnglaikhôngxatrởthànhchủngloạichínhcủaloạiôtôxanh.

Muốngiảmbớtmộtcáchcóhiệuquảsựônhiễmcủachấtthảiôtô,điềumấuchốtlàgiảiquyếtvấnđềchấtđốtcủaôtô.Vídụloạiôtôdùngkhíthiênnhiênthaychoxănglàmộtloạiôtôítônhiễmlýtưởngnhất.Sovớiôtôchạyxăng,chấthyđrocacbuatrongkhíthảigiảm90%,chấtcacbonoxitgiảm80%.chấtlưuhuỳnhđioxitgiảmchừng40%.Đồngthời,giáthànhsửdụngkhíthiênnhiênchạyxăngtiếtkiệmđược50%.Hiệnnay,ôtôchạybằngkhíthiênnhiênđãđượcsửdụngrộngrãiởnhiềunước,toànthếgiớihiệnđãcóhơn5.250.000chiếc,ởTrungQuốcđãbướcđầusửdụngôtôkhíthiênnhiên,hiệnnayđãcóhơn6000chiếc.Đếnnăm2000,trongphạmvitoànTrungQuốcthựchiệnsửdụngôtôchạyxăngkhôngchì,

ngừngsảnxuấtvàsửdụngxăngmácthấp.Đồngthờiyêucầutoànbộcácôtôconmớisảnxuấtphảidùnghệthốngphunxăngđiềukhiểnbằngđiệnvàcóbộphậnlọckhíthải.Thựchiệncácbiệnphápđósẽgiảmrấtnhiềusựônhiễmdokhíthảicủaôtô.Riênghệthốngphunxăngđiềukhiểnbằngđiện,nếusosánhvớicácôtôtruyềnthống,thìlượngkhíthảicóthểgiảmkhoảng90%.Dovậy,tiềnđồcủagiaothôngxanhsẽrấttốtđẹp.

Từkhóa:Giaothôngxanh;Ôtôxanh;Ôtôchạybằnggas

53.Tạisaotrênđườngcaotốckhôngcóđènđường?

Vàobanđêm,khiđiôtôtrênđườngcaotốc,bạnsẽthấycácôtôchạyởphíatrướcđủmàusắcrựcrỡ,nhữngbiểnbáobênđườngsánglấplánhnhưđènmàungàylễ,ngàytết,cácvạchkẻtrênmặtđườngrõràngsángloángchỉhướngtiếnlêncủaôtô.Tuynhiên,nếubạnquayđầunhìnrasau,bạnsẽkhôngcònthấycảnhrựcrỡấynữa,chỉthấymộtmànđêmtốibưng,ngaycảđènđườngthôngthườngcũngkhôngthấy.Tạisaovậy?Trênđườngcáithôngthường,nóichungđềucóđènchiếusáng.Nhưngđộchiếusángcủa

đènđườngrấtkém,ngoàira,cònphátraánhsángkhuếchtán,dễkhiếnchongườiláiloámắt,cólúclạigâykhókhănchoviệcnhậnbiếtcácbiểnbáogiaothông,vạchkẻchỉdẫnmặtđườngvàcácchướngngạivật.Lưulượngxetrênđườngcaotốctươngđốilớn,tốcđộnhanh,yêucầuchiếusángcao,nếuvìánhsángđènđườngchiếuxuốngmàảnhhưởngđếnsựquansátcủangườiláixethìsẽrấtnguyhiểm.Dođó,trừnhữngđoạnđườngmàởdọcđườngcótrạmbơmxăng,trạmsửachữa,bốtđiềukhiển,v.v.,nóichungtrênđườngcaotốckhôngdùngđènđườngđểchiếusáng.Tuynhiên,khiláixetrênđườngcaotốc,cũngkhôngphảitốiđennhưmực.Ngườitađãdùngmộtloạivậtliệumới-màngphảnquangđượcchếtạobằngnhữnghạtthuỷtinhcựcnhỏ,màngnàyphảiđượcphủlêncácbiểnbáogiaothông,cácvạchkẻchỉdẫnmặtđườngvàcácthiếtbịcủavậtkiếntrúckhác,trởthànhnhữngbiểnbáophảnquang.Bìnhthườngchúngkhôngphátquang,chỉkhinàođènphaôtôchiếuvào,chúngmớiphảnxạánhsángtrởlạimắtngườilái.Loạibiểnbáophảnquangnàycóhiệusuấtphảnxạánhsánglớngấptrămlầnloạisơnthôngthường,cóthểphảnxạđến1000m.Cónghĩalà,ngườiláiởxangoài1000mcóthểpháthiệnđượccácđiểmphátquangđó;ởchỗcách400mcóthểphânbiệtmàusắchìnhvẽvàkýhiệucủabiểnbáohiệu,ởcáchtrêndưới200mcòncóthểnhìnthấyrõcácchữtrênbiểnbáo.Nhờvậymàbảođảmchạybanđêmđượcantoàn.Màngphảnquangbằnghạtthuỷtinhcựcnhỏđượclàmbằngthuỷtinhquanghọccóchỉsố

khúcxạcao,sauđóđemdánlênmàngkimloại.Đườngkínhcủahạtthuỷtinhchỉbằng1/2đườngkínhsợitóc.Thôngthường,sựphảnxạcủavậtthểtrênđườngđốivớiánhsángđènlàphảnxạchânkhôngcóquytắc.Nghĩalàhầuhếtánhsángđềuphảnxạraxungquanhmộtcáchlãngphí,chỉcómộtbộphậnnhỏphảnxạtrởlạinguồnsáng,dotácdụngkhúcxạcủacáchạtthủytinhvàtácdụngphảnxạcủamàngkimloạikhiếnchotiasángphảnxạsongsongđịnhhướngtrởvềnguồnsáng,làmchomặtphẳngđượcchiếusángcóthểnhìnthấytốtnhất.Dođó,màngphảnquangcóthểphátraánhsángrựcrỡtrongbóngtối,màbảnthânkhôngcầntiêutốnnănglượng.Hiệnnay,vậtliệuphảnquangkhôngnhữngdùngtrênđườngmàcònđượcdùngtrêntrang

phụccủanhânviênquảnlýgiaothông,trêncặpsáchcủahọcsinh,trênlốpxeđạp,v.v.,nósẽpháthuytácdụngđốivớicôngtácantoàngiaothông.

Từkhóa:Đườngcaotốc;Biểnbáophảnquang;Đènđường

54.Tạisaođườngcaotốckhôngcónhữngđoạnthẳngdàivàđườngcuagấp?

Thôngthườngcáckháchdulịchvànhữngngườiđicôngtácrangoàiđềucókinhnghiệmnhưthếnày:Khiđiôtôtrênđườngcaotốc,hầunhưkhôngcónhữngđoạnthẳngrấtdài,cũngkhôngcónhữngđườngcuarấtgấpvàlênxuốngdốcrấtcao.Tạisaovậy?Mọingườiđềubiết,đườngthẳngnốiliềnhaiđiểmlàđườngngắnnhất,tuynhiênởđường

caotốclạikhôngcónhữngđoạnthẳngrấtdài.Đólàvìkhixechạytrênđườngcaotốc,nếuchạytrênđườngthẳngvớitốcđộlớnvàthờigiankéodài,sẽlàmchothịgiáccủangườiláixemệtmỏi,sứcchúýbịphântán,thậmchígâymơmàngbuồnngủ,bấtlợichoviệcantoànchạyxe.Nếusaukhichạymộtđoạnthẳng,lạicómộtđoạncong,thìcóthểkíchthíchsựtậptrungcủangườilái,duytrìsựthậntrọngkhilái.Hơnnữa,trênthựctếkhixâydựngđườngcaotốccũngthườnggặpmộtsốđoạncầnphảichạyvòngtránhnhưnúicao,hồđầmvànhữngđoạncócấutạođịachấtkhôngtốt,dovậy,đườngcaotốctấtnhiênphảicónhiềuđoạncong.VídụđườngcaotốcBắcKinh-ĐườngSơndàihơn150kmđãcómấychụcđoạncong.Vậythì,tạisaotrênđườngcaotốckhôngcóđoạncuagấpvàdốccao?Sốlà,ôtôkhichạytrênđườngcong,sẽsảnsinhralựclytâmtheohướngngang,đườngcong

cànggấp,tốcđộcàngnhanhthìlựclytâmcànglớn.Khilựcmasátgiữamặtđườngvàbánhxenhỏhơnlựctheohướngngang,thìôtôcóthểbịlậtrangoài,gâytainạngiaothông.Muốntránhhiệntượngđó,cóhaibiệnpháplàgiảmtốcđộxevàtăngbánkínhcongcủađoạnđường.Trênđườngcaotốc,tốcđộôtôđềurấtnhanh,dođókhithiếtkếđườngcong,ngườitacốgắngtăngbánkínhcong,giảmlựclytâm,nhưvậycóthểkhiếnchoôtôkhichạyvớitốcđộcaovẫncóthểchạytrênđườngcongđượcdễdàng.Đườngcaotốclàdonhiềuđoạnđườngcongcóbánkínhrấtlớnnốiliềnvớinhau,đườngcongdàithìngườiđitrênxekhôngcảmthấyảnhhưởngcủalựclytâm.Đườngcaotốccònquyđịnh,ởvùngđồngbằngđộdốctốiđalà3%,cónghĩalàcứchạy100

mthìchỉcóthểlênxuốngnhiềunhấtlà3m.Bởivìđộdốccànglớn,thìxechạycàngchậm,khópháthuyđặcđiểmcủađườngcaotốc.Khixuốngdốc,xetrượtxuống,khóđiềukhiển,cóthểgâytainạn.Cònkhixechạyquađoạnđườnglồilên,xesẽchịumộtlựclytâmthẳnggóchướnglêntrên,nếulựclytâmrấtlớn,thìxegầngiốngnhưmấttrọnglượng,thaotácchuyểnhướngmấthiệunghiệm,rấtbấtlợichoviệcchạyxeantoàn.Đồngthời,độdốcquálớn,còncóthểảnhhưởngđếntầmnhìncủangườiláixe,khôngnhìnthấyđườngởphíatrước.

Từkhóa:Đườngcaotốc;Đoạnđườngthẳng;Đườngcuagấp

55.Đườngcaotốctựđộngcógìđặcbiệt?

Giảsửbạnnhìnthấymộtngườiláixengồitrongôtômàkhôngcầnlàmgìcả,ôtôvẫncứchạyđếnnơimàanhtamuốn,bạnsẽkhẳngđịnhrằngđólàmộtcảnhtrongphimhoặctrongtiểuthuyếtkhoahọcviễntưởng.Tuynhiên,ngày22/7/1998,trênđườngcaotốcsố15nốiliềnSantiagovàLosAngelesbangCaliforniacủaMỹđãhiệnramộtcáchrõràngtấtcảnhữngđiềuđó:Lúcđó,cómườimấychiếcôtôchạytựđộngcảchụckm,ngườiláixekhônghềcầmtaylái,chânkhôngnhấngavàphanh,thậmchímắtcũngkhôngnhìnđường...Đólàcảnhtượngđoạnđườngcaotốctựđộngđầutiêntrênthếgiớiđượckhaithông.Vậythìđườngcaotốctựđộngkhácvớiđườngcaotốcthôngthườngnhưthếnào?Nguyêndo

là,ởbêndướicủađườngcaotốc,ngườitađãtrộnhơn92.000tấmnamchâmlớnnhỏkhoảng2-3cm,khoảngcáchgiữacáctấmnamchâmlà120cm.Cònloạiôtôchạytrênđườngnàycũngkhôngphảilàloạiôtôthường,màlàmộtloạiôtôtựđộngcủahãngôtôGeneralcủaMỹsảnxuấtđượcgọilàôtôvitínhkhôngngườilái.Nhìnbênngoàinókhôngkhácgìsovớiôtôthôngthường,nhưngởthùngsaucủaxecólắpmộtmáyvitính,đólà"tráitim"và"khốióc"củatoànbộchiếcxe,nócóthểcăncứvàocáctintứctừcácnơitruyềnđến,saukhiphântíchvàphánđoán,đềranhữngmệnhlệnhthíchđáng,điềukhiểnhoạtđộngcủataylái.Ởmặtsaucủakínhphảnhậucómộtcamêracựcnhỏ,dùngđểquansáttìnhhìnhmặtđường,vàtruyềnhìnhảnhvàomáyvitính.Phíatrướcvàhaibênxe,đềucólắprađathămdòcựlygần,mộtkhirađapháthiệntrênmặtđườngcóvậtchướngngạithìsẽtựđộngphanhxe.Đểgiữchoôtôluônởtrongphạmvinhấtđịnhtrênđườngđi,trênôtôcònlắprấtnhiềubộtruyềncảm,ghilạimàusắc,chấtđất,nếpnhăntrênmặtđườngvàđáláttrênmépđườngvàcảvếtxetrênđường,đồngthờitiếnhànhphântíchquavitính.Phíatrướcchỗngồitrongxecòncómộtmànhuỳnhquang,hiểnthịtìnhhìnhđườngsáphíatrướcvàcáctìnhhuốngkhácởtrướcvàsauxe.Chodùtrờimưatonhưtrútnước,loạixetựđộngnàychạycáchnhau2-3mvớitốcđộ100km/giờvẫnkhôngcósựvaquệtnào.Hiệnnay,loạixevitínhkhôngngườiláinàyvẫncòncóchỗchưathậthoànthiện,vídụchỉ

tiếnmàkhônglùiđược,khôngnhạycảmvớinhữngvậtthểphikimloạinhưngườiđiđường,gặpkhókhănvớithờitiếtsươngmùdàyđặc.Tuynhiên,cóthểtinrằng,điđôivớisựpháttriểnkỹthuậtcao,loạiôtôtựđộngkhôngcầnngườiđiềukhiểnsẽkhôngcònxavờiđốivớichúngtanữa.

Từkhóa:Đườngcaotốctựđộng;Xevitínhkhôngngườilái.

56.Tạisaolạicầnphảixâydựnggiaolộlậpthể?

Điđôivớimậtđộdânsốngàycàngcao,mâuthuẫngiữalượngxetănglênmạnhmẽvàđườngsácóhạnởcácthànhphốngàycàngsâusắc.Đặcbiệtlàvàogiờcaođiểm,ởrấtnhiềuđiểmnútgiaothôngxuấthiệnhiệntượngôtôùnlạikéodàinhưrồngrắn,sốlượngxeđạp,xegắnmáychenchúctầngtầnglớplớpvàcộngthêmdòngngườiđibộtừbốnphươngtámhướngđổvề.Cácđiểmnútgiaothôngtrởthànhcái"yếthầu"làmáchtắcgiaothông.Theotínhtoáncủacáccơquanhữuquan,sựvậnhànhcủaxecơgiớiởtrungtâmthànhphố

tạicácđiểmnútchiếmmất2/3thờigian,đồngthời1/2sựcốgiaothôngcũngphátsinhởđây.Ngoàira,sựônhiễmkhíthảithoátraởxecơgiớiliêntụcvàtậptrungkhikhởiđộngvàdừngxecònnghiêmtrọnghơnnhiềusovớikhichạy.Dođó,đểnângcaokhảnăngthôngxe,giảmbớtsốlầndừnglạicủaxecơgiớiởcácđiểmnútvàgiảmônhiễm,vấnđềxâydựnghìnhthứcgiaothôngmớiđãtrởthànhcấpbách.Trongđó,xâydựnggiaolộlậpthểlàmộtbiệnphápquantrọngđểgiảiquyếttìnhhìnhùntắcgiaothông.

Vậythếnàolàgiaolộlậpthể?Giaolộlậpthểcòngọilàgiaolộkhônggian,giaolộnhiềutầngchỉhaiđườngbộ,hoặcmột

đườngbộvàmộtđườngsắt,giaonhauởtrêncácmặtphẳngnằmngangkhácnhau.Nólàmchocácluồngxeđốiđầunhausẽchạytrêncácđườngvớiđộcaokhácnhau,khiếnchoxenàođitheođườngấykhônggâycảntrởlẫnnhau.Giaolộlậpthểgồmbabộphậnhợpthànhlàcầuvượt,đườngdẫnvàđườngdốc.Cầuvượtlàcầubắctrêncaovượtquađườngởmặtđất;đườngdẫnlàđườngquáđộcủacầuvượtxuốngmặtđất;đườngdốclàđoạnđườngnốiliềnphíadướiđườngdẫnvớiđườngởmặtđất.Giaolộlậpthểcónhiềuhìnhthức,tuỳtheochứcnăngvàkếtcấukhácnhau,cóthểchia

thànhgiaolộkiểucáchlyvàgiaolộkiểuliênthông.Nhưngdùlàloạinào,cũngđềukhiếnchogiaothôngtrênđườngchuyểntừgiaonhautrênmặtphẳngthànhgiaonhautrongkhônggian,bảođảmtốcđộgiaothôngvớihiệuquảcaovàcũngnângcaođộantoànkhixechạy.Xâydựngcácgiaolộlậpthểtođẹp,đãtrởthànhxuthếtấtyếucủasựpháttriểnđườngsávàcũnglàmộtbiểutrưngcủacôngcuộcxâydựnghiệnđạihoá.

Từkhóa:Giaolộtậpthể;Cầuvượt

57.Trongtươnglaimặtđườngsẽxuấthiệnnhữngbiếnđổimớinhưthếnào?

Mộtchiếcôtôcótínhnăngưuviệt,lạichạytrênmặtđườngvừabằngphẳngvừathẳng,sẽchạynhanhvàổnđịnh;nhưngnếugặpphảimặtđườngổgà,thìdùôtôcótốtmấycũngkhóthểhiệnkhảnăngcủanó.Đốivớiôtôthìmặtđườngcũngquantrọngnhưnướcvớicávậy.Trongsựpháttriểncủangànhgiaothông,việcxâydựngđườngsácũngcónhiềutiếnbộvề

mặtkỹthuật.Nhiềuđườngkiểumới,cácmặtvềvậtliệukếtcấucôngnăngvàhìnhthứcđềukhácrấtnhiềusovớimặtđườngtruyềnthống,cũnglàđểchuẩnbịtốtchogiaothôngtươnglai.Ởnhiềunướcngườitađãsángchếmộtloạimặtđườngcóthể"chuyểndời"được,nóđược

chếtạobằnghợpkimnhômnhẹ.Khipháthiệnmộtđoạnđườngnàođóbịhỏng,thìcóthểdùngôtôkịpthờivậnchuyểnloạimặtđườngđóđếnhiệntrường,đểvátạm.Cácchuyêngiavềmặtđườngđócòndùngvậtliệunhựahữucơđặcbiệtđểvámặtđường,saukhivánhựalênđoạnđườngbịhỏng,nhựaởdướiđáychảyra,kếthợpchặtvớiđườngcũrấtvữngchắc.Loạimặtđườngnàycòncóđặcđiểmchốngmụcnát,tuổithọsửdụnglâudài.Thôngthường,mọingườivẫncảmthấyrằngmặtđườngbằngphẳngtrơnnhẵnlàtươngđối

"caocấp",thựcra,đốivớiôtôchạytrênđườngcaotốc,nếumặtđườngcóhoavănvàhơixùxìmộtchútthìtốthơn.Bởivì,khiôtôchạyvớitốcđộ100km/giờ,việcđềphòngmặtđườngbịtrơntrượtlàrấtquantrọng.Dođó,cáckỹsưcầuđườngđãdùngmáylàmđườngđặcbiệttạonênnhữnghoavănvớihìnhdạngkhácnhauởtrênmặtđường,nógiốngnhưgạchchốngtrơnởtrongnhàvậy,dùôtôcóchạyvàolúctrờimưacũngkhóbịtrơntrượt.Ngoàira,dùnghỗnhợphạtcaosuvớiximăng,chovàonướckeohoáhọcchuyêndùngrồirảilênmặtđường,cũngcóhiệuquảđềphòngtrơntrượt.Hơnnữa,loạimặtđườngnàyđặcbiệtchịumàimònvàcườngđộcủanócaohơnnhiềusovớimặtđườngbằngnhựahắcín.

ĐiềuthúvịlàcómộtkỹsưngườiMỹquansáthiệntượngôtônénlênmặtđườngđãnảyrasángkiếnđặtởdướimặtđườngmộttrụcquaykiểubànđạp.Khiôtôchạyquabànđạp,sẽđèlênnómộtsứcnặnglớnlàmquaytrụcquay,kéotheomáyphátđiện,điệnnăngphátrađượcdùngđểchiếusángmặtđường,thậtlàtiệnlợi.Ngoàira,ngườitacòncăncứtheocácyêucầukhácnhauđểthiếtkếnhiềuloạimặtđường

kiểumới,nhưmặtđườngmàu,mặtđườngphátsáng,mặtđườngđiềukhiểnbằngđiệntử,mặtđườngchốngnướcv.v.Tinrằngtrongmộttươnglaikhôngxachúngtasẽnhậnthứcđượcnhữngthànhtựucủacáckỹthuậtcaovàtânkỳđómanglạichođờisốngvàgiaothôngvậntải.

Từkhóa:Mặtđườngkiểumới

58.Tạisaocómộtsốconđườngcầnphảinhuộmmàu?

Nhữngconđườngmàchúngtathườngthấynếukhôngphảilàmặtđườngnhựamàuđenthìlàmặtđườngximăngmàuxám.Nóiđếnđườngmàu,erằngchỉthấytrongcáctranhvẽcủatrẻemmàthôi.Kỳthực,thìởnhiềunơitrênthếgiớicómộtsốthànhphốquảlàđãxâydựngmộtsố"đường

màu"đấy!VídụnhưởĐôngBắcthủđôParinướcPhápmộtconđườngmàudài32km.Conđườngnàytuỳtheotìnhtrạngvàphươnghướngcủađường,ngườitasơnlênnhiềuloạimàusắckhácnhau.Nhuộmmàuchođườngkhôngphảilàđểchođẹp,chủyếulàmongmuốnthôngquasựbiểnđổicủacácloạimàuấm(màuđỏ),màulạnh(màuxanhlam),dầndầnthaychocácmàuđơnđiệutrêncácmặtđườngvàbiểnbáogiaothông,loạitrừnhữngcảmgiácđơnđiệucăngthẳng,sốtruộtcủangườilái.Mặtkhác,ngườiláiluônluôncóthểcăncứvàomàusắcvàcáchìnhvẽdọctheomặtđườngđểcósựphánđoánchínhxác,dùngbiệnphápcầnthiếtđểbảođảmantoànkhichạyxe.Thôngthường,màuấm(màuđỏ)cóthểlàmchongườiláiđềcaocảnhgiác,màunàythường

đượcquétlênđoạnđườnggầnphốxáđôngđúchoặcsắpvàođườngrẽ,nhắcnhởngườiláithậntrọng;màulạnh(màuxanhlam)cóthểkhiếnchongườiláicómộtcảmgiácnhẹnhõm;ngoàira,còncóthểdùngcáchìnhmàucódạnghìnhcầuhoặchìnhnónđểchỉrõtìnhhìnhlênxuốngcủamặtđường;ởmỗiđầucầungườitaquétcácmàukhácnhau,cóthểdùngđểchỉrõcáchướngđôngtâynambắckhácnhau.Cùngvớiviệcmởrộngthànhphố,ngườitacũngđềrayêucầurấtcaođốivớitốcđộxe.Hiện

nay,mộtsốthànhphốtrênthếgiớicònxâydựngcácđườngdạquang,tứclàquétlênmặtđườngmộtlớpvậtliệuphátsáng,mụcđíchcũnglàlàmchongườiláinângcaocảnhgiác,bảođảmantoànkhiláixebanđêm.

Từkhóa:màusắccủađường;Đườngmàu.

59.Tạisao"đườngtiêuâm"cóthểkhửđượctiếngồn?

ỞmộtsốnơicủanướcAnh,ngườitaxâydựngnhữngconđườngrấtkỳlạ.Nhữngconđườngnàytuycũnglàmbằngximăng,nhưngcóđiềukháclàtiếngồnsảnsinhrakhixechạytrênđườngthấphơncácđườngthôngthườngkhác2-3dB(đêxiben),vìvậyđượcgọimộtcáchđẹpđẽlà"đườngtiêuâm".Việcnghiêncứuxâydựngđườngtiêuâmnảysinhtừđặctínhcủacáctấmxốpcủabuồng

cáchâm.Cácnhàkhoahọcđãápdụngnguyênlýcáctấmxốpcóthểkhửtiếngồnđãsángchếmộtloạibêtôngnhựađườngxốpđểlàmđường,giảmđượctiếngồngiaothông.Bêtôngnhựađườngxốpcóthểlợidụnglỗrỗngvàtínhđànhồiởbêntrongvậtliệuđểhấpthụsóngứnglực

đànhồisảnsinhrakhixechạy,làmtiêutanphầnlớnnhiệtnăngbêntrongvậtliệudochấnđộnggâyra,dođólàmchocảsựchấnđộngvàtiếngồnđềubịsuygiảmnhanhchóng.Tuynhiên,loạiđườngnàysaukhibịbăngtuyếtphủlênthìtoànbộcáclỗrỗngtrênmặtđườngđềubịđóngbăng,đườngkhôngsửdụngđược.Vậythìcóthểtìmđượcmộtvậtliệumớilàmmặtđườngmàkhôngbịảnhhưởngcủakhíhậukhông?CácnhàkhoahọcAnhđãsángchếmộtloạivậtliệumớigọilàximănghạt.Khisửdụngloại

ximănghạtnàyđểrảilênmặtđường,trướchếtcầnđổmộtlớpbêtôngcóchiềudàychừng20cm,tạothànhmộtmặtđườngbằngphẳng,sauđórảimộtlớpximănghạtdàykhoảng2cm,bêntrênlạiphunmộthoáchấtngănngừavữaximăngđôngkếttrênmặtđường.Sau12giờdùngmáychảisạchlớpvữaximăngđi,dođóhìnhthànhmặtđườngcóhạttrồilên.Mặtđườnglàmnhưthếnàydobềmặtcủanócósựmấpmôcựcnhỏkhôngtheomộtquytắcnào,dođócũnggiốngnhưđườngbêtôngnhựađườngxốp,cũngcóthểhấpthụsóngứnglựcđànhồidotiếngồngiaothônggâynên,đạtđượcmụcđíchkhửtiếngồn.Ưuđiểmcủaloại"đườngtiêuâm"nàylàdùvềmùahètrờinắngchangchanghaymùađôngbăngtuyếtcũngkhôngảnhhưởngđếngiaothôngbìnhthườngvàchứcnăng"tiêuâm"củanódoảnhhưởngcủasựbiếnđổithờitiết.Dùngximănghạtđểlàmđườngcaotốc,khôngnhữngcóthể"khửhết"tiếngồngiaothông

trênmặtđường,màcòndocáchạtximăngtrồilênlàmchosựphảnquangcủamặtđườnggiảmđi,màusắccủamặtđườngtươngđốihàihoàvớimôitrườngđiềuđósẽlàmchonótrởthànhmộtthựctếcóíchchoviệcpháttriểngiaothôngđườngbộtrongtươnglai.

Từkhóa:Đườngtiêuâm;Tiếngồngiaothông.

60.Tạisaocầnphảiưutiên"giaothôngcôngcộng"?

Đốivớiđạiđasốngườidânsinhsốngởthànhphố,áchtắcgiaothônglàđiềulongạinhấtmỗikhirakhỏinhà.Vấnđềgiaothôngởthànhphốlànhucầuvềgiaothôngthìlớnmàkhônggiangiaothôngthì

lạinhỏhẹp,muốngiảiquyếtmộtlượngnhucầugiaothônglớntrongmộtkhônggiannhỏhẹpthìphảichọnphươngthứcgiaothôngnàomàchởđượcnhiềukháchnhưngchiếmdụngkhônggianíthơn,đóchínhlàgiaothôngcôngcộng.ỞnhữngnướcvàkhuvựckhôngcócôngnghiệpsảnxuấtôtônhưSingapore,HồngKôngv.v.thôngquasựtíchcựcpháttriểngiaothôngcôngcộng,đãgiảiquyếtrấttốtvấnđềgiaothôngởthànhphố.Thậmchíởmộtsốnướclấyôtôlàmtrụcộtchonềnsảnxuất,giaothôngcôngcộngcũngchiếmtỷtrọngtuyệtđốitronggiaothôngthànhphố,nhưNewYork(86%),London(80%),Pari(56%),Tôkyô(70,6%)...Muốngiảiquyếttìnhtrạngcăngthẳngvềgiaothông,thìchínhsáchgiaothôngphảichiphối

toàncục,còncơcấucôngtrìnhchiếmvịtríthứhai.ChẳnghạnnhưởThượngHảicủaTrungQuốc,theodựtínhthìchodùcácđườngtrêncaotheoquyhoạchđềuđượcxâydựngtoànbộ,cácđườngdướiđấttheoquyhoạchđềuđượcmởrộng,khiôtôconpháttriểnđếntrêndưới1,5triệuchiếc,thìmạngđườngsácũngsẽbãohoàtoànbộ,màsốôtôconđócũngchỉchởđược15-20%lượnghànhkhách.Hơnnữa,đốivớiđạiđasốtầnglớplàmcôngănlươngtrongmộtthờigiantươngđốidài,giaothôngcôngcộngvẫnlàphươngthứcgiaothôngmàhọkhôngcócáchlựachọnnàokhác.Vìvậy,ưutiêngiaothôngcôngcộnglàxuthếtấtyếuphảithựchiện.Vậythìthựchiệnưutiêngiaothôngcôngcộngnhưthếnào?Điềunàybaogồmưutiênvềmặttàichính,ưutiênvềxâydựng,ưutiênvềquảnlýgiao

thông.Trướchết,thôngquabiệnpháplậppháp,xácđịnhnguồnvốncốđịnhchoviệcpháttriểngiaothôngcôngcộng.Hiệuíchcủagiaothôngcộngcônglàgiúpngườidânđilạithuậntiện,dođónângcaohiệusuấtcôngtácxãhội,cảithiệnmôitrườngthànhphố.Thứhailà,tăng

nhanhviệcxâydựnggiaothôngcóđườngraykiểumớivàôtôbuýt,đồngthờipháttriểnrộngrãimộtcáchcóđiềukiệncáctuyếnđườngvàxalộchuyêndùngchogiaothôngcôngcộngởtrênmặtđất,đểcóthểgiảmtốiđaảnhhưởngcủacácphươngtiệngiaothôngkhác.Ngoàira,mởcáctuyếnđườnggiaothôngcôngcộngmới,quyhoạchvàđiềuchỉnhhợplý

chiềuđicủatuyếnđườngvàxâydựngbếnđỗ,chocácxecộgiaothôngcôngcộngquyềnưutiêngiaothôngv.v.đềulàbiểuhiệncủaviệcưutiêngiaothôngcôngcộngởthànhphố.

Từkhóa:Ưutiêngiaothôngcôngcộng;Giaothôngcôngcộng.

61.Tạisaocácxevượtquátốcđộkhôngthể"quamắt"đượccảnhsát?

Cómộtsốláixechoxechạyvượtquátốcđộbịphạtthìnghĩ:Tạisaocảnhsátbiếtđượcmìnhchạyvượttốcđộ?Lẽnàomắtcủacảnhsátcóthểđođượctốcđộxe?Quảthực,muốntheodõitốcđộcácxecộchạynhưmắccửiởtrênđườngkhôngphảilà

chuyệndễ,nhưngcómộtchiếcmáythầnkỳgọilàmáyrađađotốcđộ(súngbắntốcđộ)đãgiúpcảnhsátgiảiquyếtvấnđềkhókhănđó.Máyđotốcđộcóhìnhdạngrấtgiốngmộtkhẩusúnglụclớn,cónòngsúng,bángsúngvàcò.Cảnhsátchỉcầnngắmđúngnòngvàochiếcxecầntheodõi,rồibópcòmáysẽphóngmộtchùmsóngrađavàochiếcxe,sóngrađaphảnxạtrởlạisẽbiểuthịlênốngcókhắcchữsốtốcđộcủachiếcxeđó,vừanhanhlạivừachuẩnxác.Bìnhthường,loạisúngrađanàycóthểđeobênhôngcủacảnhsát,cũngcóthểlắptrênxetuầntragiaothônghoặcđặtởnhữngđoạnđườngquantrọngtrênđườngcaotốc.Cósúngrađa,cóthểlàmgiảmnhiềusựcốgiaothông,vàcũngcóthểphátantâmlýnhờmayrủicủamộtsốláixevượttốcđộ.Vậythìtạisaodùngsúngrađacóthểđođượctốcđộcủaxevượttốcđộ?Chắcchắnbạnđãcócảmgiácnhưthếnày:Khimộtđoànxelửakéocòichạylướtquabên

cạnhbạn,âmđiệucủanóngàycàngcao;cònkhinóchạykhỏibạn,âmđiệulạingàycàngthấp.Hơnnữa,tốcđộtàucàngnhanh,sựbiếnđổikhácnhaucủaâmđiệucũngcànglớn,đólàhiệuứngĐốple.Súngrađađượcchếtạotheonguyênlýđó.Khichiếcxedừngbấtđộngởđằngxa,sóngrađaphảnxạtrởlạigiốnghệtnhưsóngrađaphátđi.Nếuchiếcxeởđằngxađangchạy,thìtheohiệuứngĐốplesóngrađaphảnxạtrởlạisẽtươngđươngvới"âmthanh"củachiếcxephátđi,xechạycàngnhanh,sựsaikhácgiữasóngphảnxạvàsóngphátđisẽcànglớn.Máytínhởtrongrađasẽtựđộngtínhtoánsựsaikhácđó,lạiquasựchuyểnđổicủamạchđiệnkỹthuậtsố,trênốngchữsốsẽhiệnratốcđộcủachiếcxeđó.TêngọichínhthứccủaloạisúngrađanàylàrađaâmthanhĐốple,phạmvitốcđộcủanó

trongkhoảng24-199km/giờ.Vìđộchínhxáccủanócao,lạisửdụngtiệnlợi,nênngàycàngđượcsựhoannghênhcủacơquanquảnlýgiaothông.Trênmỗiđườngcaotốc,đềucóđặtbiểnbáohạnchếtốcđộ,tốcđộnàylàcăncứtheochiều

rộng,độbằngphẳngcủađườngvàtìnhhìnhgiaothôngnóichungđểđịnhramộtcáchkhoahọc.Chỉcầnngườiláixenghiêmkhắcvớibảnthân,tôntrọngluậtlệgiaothông,thìcóthểtạoramôitrườngchạyxetốtđẹp,tuyệtđốikhôngnênmạohiểmchạyvượttốcđộ,đừngnghĩrằngmaymắnthoátkhỏi"conmắt"củasúngbắntốcđộ.

Từkhóa:Súngrađa;Rađaâmthanh;Đốple;Láixequátốcđộ.

62.Tạisaokhiđixephảithắtdâyantoàn?Hiệnnay,trênnhiềuôtôconđềucódâyantoàn.Nếubạnthườngxuyênđitaxibạnsẽphát

hiện,ngườiláitaxiluôntựgiácthắtdâyantoàn.Hơnnữa,ởhàngghếđầucủataxithườngcònviếtdòngchữ"Đềnghịhànhkháchthắtdâyantoàn".Mộtsợidâynhỏthìbảođảmantoànchohànhkháchnhưthếnào?Cùngvớisựpháttriểnkhôngngừngcủangànhgiaothông,điềukiệnđườngsáluônluôn

đượccảithiện.Tínhnăngcủaxecộcũngngàycàngtốthơn,mộttrongnhữngtiêuchícủanólàtốcđộxengàycàngnhanh.Trướctìnhhìnhđó,vấnđềantoàngiaothôngtrởnênquantrọnghơn.Cácôtôtốchành,khiphanhgấp,vàocuagấp,dướitácdụngcủaquántính,hànhkháchđixesẽbịngãchúivềphíatrướchoặcnghiêngvềhaibênmộtcáchkhôngtựgiác.Lúcnày,sợidâyantoànnhonhỏấysẽpháthuytácdụngquantrọng.Nócóthểđềphòngngườiđixengãchúivềphíatrước,đậpđầuvàokínhchắngió,cũngcóthểtránhchongườiđixebịvađậpsang

haibênlàmbịthương,thậmchícònbịhấtrangoàixe.Theothốngkêtrongcácsựcốvaquệtcủaôtô,nếusửdụngdâyantoànthìcóthểlàmcho

60%sốngườiđixetránhđượcthươngvong.Đặcbiệtlàxecon,dotrọnglượngnhẹ,khivaquệtvớiôtôlớn,thìnguycơthươngvongcủangườiđixegấptámlầnsovớiloạiôtôcỡlớn.Cáchthắtdâyantoànthườnglàtừvaiđếnthắtlưngnhưvậycóthểgiữchothânthểkhông

đổvềphíatrước.Nócómộtphạmvicogiãnnhấtđịnh,thíchhợpvớimọingườicóthểhìnhkhácnhau,khônglàmchobạncảmthấybịgòbóquá.Hơnnữa,khithiếtkếôtôhiệnđại,chấtlượngcủadâyantoànđãtrởthànhchỉtiêuquantrọngđểđánhgiáđộantoàncủaôtô.Vậynên,vìantoàncủamình,khiđiôtôbạnhãynhớthắtdâyantoàn!

Từkhóa:Dâyantoàn

63.Tạisaocầndùnggốmsứđểchếtạođộngcơôtô?

Năm1991,chiếcôtôbuýtcỡlớnđầutiêncóđộngcơđượcchếtạobằnggốmsứđãhoànthànhmộthànhtrìnhtừThượngHảiđếnBắcKinh.Việcchạythửthànhcôngtrênmộtkhoảngcáchxanhưvậy,chứngtỏviệcnghiêncứuchếtạovàứngdụngthựctếcủađộngcơlàmbằnggốmsứcủaTrungQuốcđãđạtđượctrìnhđộquốctế.Trướcđó,trênthếgiớichỉcóMỹ,NhậtvàĐứchoànthànhthựcnghiệmtươngtự.Tạisaocầnphảidùnggốmsứthaythếkimloạiđểchếtạođộngcơ?Bởilẽ,độngcơôtôthôngquasựđốtcháynhiênliệuđểsảnsinhrachấtkhícóáplựcvà

nhiệtđộcao,từđóhìnhthànhđộnglựcđẩyôtôtiếnlên.Hơnnữa,nhiệtđộcháyởtrongđộngcơcàngcao,thìđộnglựcsảnsinhcànglớn,hiệusuấtcủanhiênliệucàngcao.Tuynhiên,trongthiếtkếchodùcódùngđộngcơđượcchếtạobằnghợpkimchịunhiệtcao,nhiệtđộchịuđựngcaonhấtcũngchỉchừng1100oC,vượtquá"giớihạn"đó,vậtliệukimloạichếtạođộngcơsẽbịmềmra,thậmchíbốccháy.Vìvậy,khánhiềuôtôđềutrangbịhệthốnglàmmát,đểbảođảmđộngcơcóthểtiếptụcvậnhànhbìnhthường.Nhưngnhưvậy,khôngnhữnglàmgiảmhơnnữahiệusuấtnhiệtmàcònlàmtăngthểtíchvàtrọnglượngcủatoànbộđộngcơ,ảnhhưởngđếnviệctăngtốcđộxe.Vậythì,cóloạivậtliệunàovừachịunhiệtđộcaomàtrọnglượnglạinhẹthaythếchokim

loạiđểchếtạođộngcơkhông?Cácnhàkhoahọcđãnghĩđếngốmsứ.Điđôivớisựpháttriểnkỹthuậtvậtliệugốmsứ,ngườitađãsảnxuấtđượcloạigốmsứmớicóđặctínhchịunhiệtđộcao,siêubền,đólàcácloạigốmsứsilicnitrua,cobanoxit,siliccacbuav.v.chúngđềucóthểchịunhiệtđộcaotrên1400oC,cácđộngcơchếtạobằngcácloạigốmsứnàydùnhiệtđộbêntrongđạtđến1300oCcũngkhôngcầnđếnhệthốnglàmmátphứctạp.Hơnnữa,bảnthâncácvậtliệugốmsứđóđềunhẹhơnkimloại.Dođó,độngcơgốmsứcóthểtíchnhỏ,trọnglượngnhẹ,hiệusuấtnhiệtcủanócóthểđạtđến50%,tiếtkiệmđượchơn20%nhiênliệusovớiđộngcơkimloại.Trongấntượngcủamọingười,gốmsứlàmộtloạivậtliệurấtgiòn,Cácnhàkhoahọcđã

khôngngừngnghiêncứu,chovậtliệugốmsứnhưsiliccacbuachẳnghạnkếthợpvớigraphit,hìnhthànhmộtvậtliệutổnghợpmớicótínhchịunhiệtđộcaovàrấtdẻodai.Dùngloạivậtliệugốmsứnàychếtạođộngcơôtôthìhoàntoàncóthểthíchứngvớitìnhtrạngrungxócmạnhcủaôtôkhichạytrênđường,vừapháthuyđượcưuđiểmchịunhiệtđộcaocủagốmsứ,lạiduytrìđượcưuđiểmvềđộbềncaovốncócủađộngcơ.Dođó,nólàmộtloạiđộngcơkiểumớirấtcótriểnvọng.

Từkhóa:Độngcơbằnggốmsứ

64.Tạisaocầnkhuyếnkhíchsửdụngxăngkhôngphachì?

Ôtôlàmộttrongnhữngphươngtiệnchínhcủagiaothôngđôthịhiệnđại.Hằngngàyhàngvạnchiếcôtôchạytrênkhắpcácphốlớnphốnhỏcủathànhphố,giúpconngườiđilạithuậntiện,đồngthờicũnggâyônhiễmnghiêmtrọngmôitrường.Chúngtabiếtrằng,ôtônhờđốtcháyxăngđểcóđượcđộnglực.Trongquátrìnhcháy,xăngtoảracácchấtkhícóhại,chẳnghạnnhưchì,sẽtạonênsựnhiễmđộcvềchì,ảnhhưởngđếnsứckhoẻconngười.Tạisaotrongxănglạicóchì?Đólàdongườitađãchếvàoxăngmộtchấtphụgiachốngkích

nổlàchìtetraetyl,chấtnàycóthểcảithiệntìnhtrạnglàmviệccủađộngcơôtô,giảmmasát.Theotiêuchuẩnquốctế,loạixănghàmlượngchìíthơn0,013gam/lítthìgọilàxăngkhôngchì,hàmlượng0,013-1,1gam/lítgọilàxăngchìthấp,hàmlượngchìlớnhơn1,1gam/lítgọilàxăngphachì.Tuynhiên,chínhlàchấttetraetylđóđãgâynênsựônhiễmchìtrongbầukhôngkhí.Mộtmặtnótheosựcháycủaxăngbaythẳngvàobầukhôngkhí,mặtkhácchuyểnhoáthànhchấtdễbayhơithảiratheokhíxảcủaôtô.Chìcóthểlàmtổnthươngđếnhệthầnkinhvàđạinãocủaconngười,đồngthời,còncókhảnănggâyungthư.Theotínhtoán,mỗingườimỗingàycóthểhítvào30microgamchì,trongđócó40%bịcơthểhấpthụ,nótíchtụdầndầntrongcơthể,gâynguyhạichosứckhoẻconngười.Ngoàira,vìtỷtrọngcủacáchợpchấttrongchìthườnglớnhơnkhôngkhí,saukhithảirakhỏiôtô,thườnglơlửngcáchmặtđất0,5mét,dođóđốivớitrẻemcóchiềucaovàkhônggianhoạtđộngởtầmcaoấycũngbịđedoạnghiêmtrọng.Trúngđộcchìlàmộtquátrìnhrấtchậmchạp,nócóthểlàmchậmsựphátdụcvàlàmgiảmtrílựcởtrẻem.Đểbảovệsứckhoẻcủanhândân,cảithiệntìnhtrạngônhiễmmôitrườnghiệnnay,việcđề

xướngsửdụngxăngkhôngchìđãtrởthànhcấpthiếtkhôngthểtrìhoãn.CơquanbanngànhcóliênquancủaNhànướcTrungQuốcđãraquyếtđịnhyêucầutámthànhphốlớnnhưBắcKinh,ThiênTân,ThượngHảiv.v.thựchiệnđiđầutrongviệcdùngxăngkhôngchì,đếncuốinăm2000hoàntoàncấmsảnxuất,tiêuthụvàsửdụngxăngcóphachì.

Từkhóa:Xăngkhôngphachì.

65.Ôtôdùngnitơlỏnglàmnguồnnănglượngcólợigì?

Mọingườiđềubiết,cácôtômàchúngtathấytrênđườngcái,hầunhưđềuchỉdùngnguồnnănglượngbằngxănghoặcdầuđiêzen.Tuynhiên,cácnguồnnănglượngấykhôngthểcháyhoàntoàntrongđộngcơđốttrong,dođósẽxảramộtlượngkhíthảinhấtđịnh,gâyônhiễmvớimôitrường,ảnhhưởngđếnsứckhoẻconngười.Điđôivớisốlượngôtôngàycàngnhiều,tìnhtrạngônhiễmkhôngkhícũngtrởnênngày

càngnghiêmtrọng,cácnhàkhoahọcbắtđầutìmkiếmnguồnnănglượngmớichoôtô.Cuốinăm1997,cácnhàkhoahọcMỹđãchếtạoramộtchiếcôtôkiểumớilấynitơlỏnglàm

độnglực.Sựdẫnđộngcủaloạiôtônàyđượcphátđộngbằngnitơlỏngmànitơlỏngthìdomộtbộtraođổinhiệtcungcấp.Khikhôngkhícónhiệtđộcaohơntừbênngoàichạyvàobộtraođổinhiệt,thìsẽlàmchonitơlỏngbiếnthànhchấtkhí,lạidochấtkhíđókéocánhgạtlàmchođộngcơôtôquay.Tómlại,nguyênlýcơbảncủanólàchonitơlỏngbốchơi,khiếnchấtkhínởra,vìvậymàcóngườigọiôtôchạybằngnitơlỏnglà"đầumáyhơinướckhôngcómáyhơinước".Ôtôchạybằngnitơlỏngsovớiôtôthôngthườngcónhữngđiểmưuviệtnào?Điềuquantrọngnhấtlàloạiôtônàycólợihơnchoviệcbảovệmôitrường.Vìdùngnitơlỏng

đểlàmnguồnnănglượngnênkhíthảiduynhấtcủaôtôlànitơ,màtrongbầukhôngkhíchung

quanhtacóchừng80%lànitơ,vìvậynókhôngthểlàmtổnhạiđếncơthểconngười.Ngoàira,ôtôlấynitơlỏnglàmđộnglực,thìdùcógặpsựcốgiaothông,mứcđộnguyhiểm

cũnggiảmnhiềusovớiôtôthôngthường,bởivìnhiênliệucủanólànitơlỏng,khítrànrakhỏi"thùngdầu"sẽlậptứcbayhơitrongkhôngkhí,khôngthểgâynêncáctìnhhuốngđángsợnhưcháy,nổv.v.

Từkhoá:Nitơlỏng;Nănglượngôtô

66.Bãiđỗxenàothíchhợpvớiđôthịlớnhiệnđạihoá?

Từnhữngnăm80củathếkỷXX,cácthànhphốlớncủanhiềunướcđềugặpphải"vấnnạnđỗxe",làmchomọingườirấtđauđầu.Cácchuyêngiavàhọcgiảcủacácnướcđềucoivấnđềcấutrúcchỗđỗxeởthànhphốnhưthếnàonhưmộtđặctrưngcơbảncủaviệcxâydựnggiaothôngcủađôthịlớn.Thếlà,xuấthiệncácgara,cácbãiđỗxevớihìnhthứcđadạngvàchứcnăngkhácnhau.Phươngthứcđỗxetrênmặtđấttruyềnthống,vìvịtríđỗxevàhànhlangxechạyđềunằm

trênmộtđộcao,nênxecộravàothuậntiện,quảnlýcũngđơngiản,nhưngkhuyếtđiểmlớnnhấtlàhiệusuấtsửdụngđấtđairấtthấp.Cùngvớisựpháttriểncủakiếnthiếtđôthị,ngườitabắtđầutìmcáchpháttriểncôngtrìnhđỗxeởtrênkhôngvàdướiđất,cácgarađỗxetheokiểuđườngdốclậpthểlànhưthế.Loạigaranàynóichungcó2-4tầng,lợidụngđườngdốcxelênxuốngđểnốitiếpcáctầng,dođóhìnhthànhgaralậpthểnhiềutầng.Đểtăngchỗđỗxe,ngườitacòndùngthiếtbịchuyểnvậnthẳngđứng(vậnthăng)đểthaychođườngdốclênxuốngcủaxe.Nhưvậy,đãlầnlượtxuấthiệncácloạihìnhgaracơgiớikiểugiáđỡ,kiểuhầmngầmvàkiểulênxuốngtheochiềungangnhiềutầng,loạinàyhiệnnayđượcdùngnhiềuhơncả.Garađỗxelênxuốngtheochiềungangkiểunhiềutầngcókếtcấurấtđơngiản,giáđỡcủaxe

ởtầngtrêncóthểdichuyểnlênxuốngtheochiềuthẳngđứng,giáđỡtầngdướicóthểdichuyểntheochiềungang.Nhưvậy,chỉcầntầnggiữavàtầngdướiđềucómộtchỗtrốngxethìbấtcứmộtxenàoởtronggarađềucóthểtựdoravàođược.Bướcvàothậpkỷ90củathếkỷXX,điđôivớisựpháttriểncủaviệcvitínhhoácôngtácquản

lývàtựđộnghoákỹthuậtkhotàng,ngườitalạisángtạoramộtloạigarađỗxecơgiớihoávàtựđộnghoá,giúpviệcsửdụngđấtđaiđạtđếnhiệusuấttốiđa.Loạigaranàycóhaihìnhthứclàmặtphẳngkiểutấmghépvàlậpthể.Trongđó,hìnhthứcmặtphẳnggiốngnhưkiểughéphình(tròchơixếphình)đượcvitínhhoátoànbộquátrìnhlàmviệc.Ngườiláichỉcầnchokýhiệuởcửaravào,máytínhsẽđiềukhiểncơcấutruyềnđộng,vớiquátrìnhvậnhànhngắnnhất,thôngquasựdichuyểnvịtrítrướcsauphảitráicủagiáđỡ,nhanhchóngđưaxerangoài.Dựatrêncơsởđóđãrađờimộtsảnphẩmnhấtthểhoávềcơđiệnvớikỹthuậtcao,đólà

thápđỗxelậpthể,kiểuthangmáy,dầndầnđượcnhiềuthànhphốtrênthếgiớisửdụng.Đólàmộtkiếntrúckếtcấukiểutháp,vịtríđỗxeởtrongthápđượcđặtởhaibênđườnglênxuống,việcchoxeravàodothángmáycaotốcthẳngđứngthựchiện,cácquátrìnhthaotáctronggarađềudomáytínhđiềukhiển.Loạigaracómậtđộchứaxerấtcaonày,trêndiệntích45m2cóthểchứatheochiềuthẳngđứng60chiếcxe,thôngthườngchỉcần90giâylàcóthểchovàohoặclấyramộtchiếcxe.

Từkhoá:Bãiđỗxe.

67.Tạisaođoàntàuchạytrênđệmtừcóthể"bay"lênđược?

Trongcáckiểuđoàntàukỹthuậtcao,đoàntàuchạytrênđệmtừcóthểlàmộtloạiphương

tiệngiaothônglýtưởngnhất.Loạitàunàykhivậnhànhkhácvớicáctàukháckhôngchạybámvàođườngray,màtheohìnhthứcnổi,baylàlàtrênmặtđườngray.Nókhôngnhữngcótốcđộnhanhmàcònantoàn,ổnđịnh,khôngrungđộng,khôngônhiễmvàtiếtkiệmnguồnnănglượng.Vậythì,đoàntàutrênđệmtừđã"bay"nhưthếnào?Điềunàyphảidựavàocôngnghệsiêu

dẫnmới.Năm1911,mộtnhàvậtlýHàLanđãlàmmộtthínghiệmsau:ônglàmlạnhthủyngânđến

-40oC,khiếnchonóđóngbăngthànhmộtsợidây,vàchodòngđiệnchạyqua.Khinhiệtđộxuốngđến-268,9oC,ôngpháthiệnđiệntrởtrongthủyngânđộtnhiênmấtđi.Vềsaumọingườigọihiệntượngđiệntrởđộtnhiênmấtđiđólàhiệntượng"siêudẫn".

Quanghiêncứusâuhơnngườitapháthiện:Cácvậtchấtởtrạngtháisiêudẫncóhaiđặctínhcơbảnlàcótínhdẫnđiệnhoàntoànvàtínhkhángtừhoàntoàn.Tínhkhángtừhoàntoàncủachấtsiêudẫnsẽsinhramộtsứcđẩylêntrênđốivớithanhnamchâm,đủđểtriệttiêutrọnglượngrơixuốngcủathanhnamchâm;thếlàthanhnamchâmsẽnổilơlửngtrênkhông.Đoàntàuchạytrênđệmtừchínhlàlợidụngnguyênlýđẩynhaucủahaitừcựccùngtên,lắpmộtkhốitừsiêudẫnởdướigầmđoàntàu,chodòngđiệnkíchthíchchạyliêntụctrongcuộndâycủanó,sảnsinhramộttừtrườngrấtmạnh,lạirảiliêntụclênđườngraytấmmỏngliêntụcdẫnđiệntốt.Khidòngđiệnchạyquavậtsiêudẫn,sảnsinhratừtrường,hìnhthànhmộtlựcđẩyxuốngdưới,khilựcđẩycânbằngvớitrọnglựccủađoàntàu,thìđoàntàusẽnổilơlửngtrênđườngrayvớimộtđộcaonhấtđịnh.Thôngquaviệcthayđổicườngđộdòngđiệnđểkhốngchếcườngđộtừtrường,cóthểđiều

chỉnhđượcđộcaonổilêncủađoàntàu.Loạiđoàntàunổinàyvìgiữatoaxevàđườngraykhôngcósựtiếpxúcmasátcơgiới,chonênkhichạykhôngbịrungđộng,khôngônhiễm,cũngkhôngbịtrậtray,hơnnữavìlựccảnmasátnhỏnêntốcđộchạytàucóthểnângcaorấtnhiều.Ởđoàntàunàycóđủcáckỹthuậtcaohiệnđạinhưmáytính,cảmứngviđiệntử,điềukhiển

tựđộng,v.v.tấtcảcáckhâunhưnânglênkhỏiđườngray,khởiđộng,tăngtốc,chạyvàocua,giảmtốc,dừngtàu,hạtàuxuống,v.v.đềuthựchiệnđiềukhiểntựđộngmộtcáchchuẩnxáckhôngcósaisótgì,đồngthờicũngrấtantoàn.Hiệnnay,tốcđộcủađoàntàusiêudẫnđãđạtđến500km/giờtrởlên.Trongứngdụngthựctế,tốcđộcủanócóthểchiaratốcđộthấp,tốcđộtrungbìnhvàtốcđộcao.Tốcđộthấpthườnglàdưới125km/giờ,dùngchogiaothôngcôngcộngtrongthànhphố;tốcđộtrungbìnhvàokhoảng250km/giờ;dùngchogiaothôngởngoạithành,tốcđộcaovàokhoảng500km/giờdùngchogiaothônggiữacácthànhphố.Tháng3năm1994,ChínhphủĐứcquyếtđịnhxâydựngđườngsắtđệmtừcaotốcđầutiên

trênthếgiớinốiliềngiữaBéclinvàHămbua.ĐoàntàuđệmtừsiêudẫnMLX01củaNhậtBảnđãthửnghiệmthànhcôngvàsángtạokỷlụcmớicủathếgiớivớitốcđộ531km/giờ.ĐườngtàuđệmtừtốcđộthấpđầutiêncủaTrungQuốcđượcxâydựngvàotháng12/1997ởthànhphốĐôGiangYếnthuộctỉnhTứXuyên.

Từkhoá:Đoàntàuđệmtừ;Siêudẫn.

68.Tạisaođoàntàukiểunghiênglắclạiưuviệthơnđoàntàuthôngthường?

Nhữngngườihayđitàuhoảđềubiếtrằng,tàuchạytrênđườngsắtkhiquanhữngđoạncong,dotácdụngcủalựclytâm,toatàusẽsảnsinhralựcxungkíchhướngrangoàirấtlớn,khôngnhữnglàmchohànhkháchcảmthấykhóchịu,màcòncóthểlàmchotàubịnghiêngđổ.Tốcđộtàuchạycàngnhanhhoặcbánkínhđườngcongcàngnhỏ,thìlựclytâmcànglớn.Trongtrườnghợptốcđộđoàntàukhôngnhanhlắm,dùngphươngpháptăngchiềucaothanhrayphíangoàiđườngcong,làmchotoatàuhơinghiêngvềphíatrong,thìcóthểtriệttiêulựclytâmnày.Khiđoàntàuchạyvớitốcđộcao,nếuthanhrayngoàihơicaolênthìtráilạicóảnhhưởngđếnđộantoàncủađoàntàu.Hiệnnay,cácnướctrênthếgiớitrongkhipháttriểnviệcvậnhànhvớitốcđộnhanh,vềcơbảnsửdụnghaibiệnpháp:Mộtlà,khixâydựngđườngtàucaotốcmới,dùngbiệnpháptăngbánkínhđườngcong(tăngđến400-6000m),nhưngbiệnphápnàycầnđầutưlớn,thờigianxâydựnglâu;hailà,cảitạomộtíttuyếnđườnghiệncóchủyếulàcảitạokếtcấutoatàu,làmchokhichạytrênđườngcong,toatàucóthểnghiênglắcmộtcáchtươngứng,đểgiảmbớtlựclytâm.Đólàloạiđoàntàukiểunghiênglắcmàtađangnóiđến.Đoàntàunghiênglắclàđoàntàucaotốckiểumới,cókỹthuậtmớihiệnđạidùngmáytính

điềukhiểntựđộng.Nhờvậymàkhivàođườngcong,toaxesẽtựđộngnghiêngtriệttiêutácdụngcủalựclytâm.Khiđoàntàuchạytrênđườngthẳng,toatàulạitrởvềnguyêntrạng,giốngnhư"conlậtđật"vậy.Nókhôngcầnsựcảitạonhiềuđốivớituyếnđườnghiệncó,màdựavàosựnghiênglắctựđộngcủatoatàuđểthựchiệnvậnhànhcaotốc,vàcóthểđạtđượcyêucầuvừaantoànlạithoảimái.Thựctiễnchứngminhrằng,loạitàunàykhiquađườngcong,tốcđộcóthểtăng20-40%caonhấtlà50%.

CộnghoàliênbangĐứclànướcsửdụngloạitàunàysớmnhấtvàrộngrãinhất,hiệnđãcó120đoàntàuchạytrêncáctuyếnđườngsắtdài6600km.ĐoàntàukiểuX2000docôngtyABBcủaThuỵĐiểnnghiêncứuchếtạo,saunàyđãdẫnđầuvềmặtkỹthuậttiêntiến.Nóđượccảitạotrêntuyếnđườnghiệncó,mỗikilômétđầutư50vạnđôlaMỹ,chỉbằng3-5%sovớixâydựngđườngcaotốcmới.TrungQuốcđãnhậptàuđócủaThuỵĐiểnvàsẽđưavàovậnhànhtrêntuyếnđườngQuảngChâu-ThâmQuyến-HồngKôngCửuLong.

Từkhoá:Đoàntàukiểunghiênglắc;Lựclitâm.

69.Tạisaocóđoàntàuđượcgọilà"đoàntàuquántrọ"?

"Đoàntàuquántrọ"haycòngọilà"đoàntàuchiềuđisángđến"làtàukháchchạytrongcựly1500kmtrởlại,thờigiankhoảng12tiếng.Thôngthường,đoàntàuquántrọbắtđầuchạylúc16-23giờtối,5-11giờsánghômsauđếnnơi.Dođó,vàobuổichiềutốihànhkháchlêntàu,ngủmộtgiấctrêntàu,sánghômsautỉnhdậythìkếtthúchànhtrình.Chonêndùcôngtáchay

điviệcriêng,đềukhôngbịnhỡviệc,hơnnữatiếtkiệmđượcmộtphầnchiphínhàtrọ,kháchsạn.Nếucóthể,ngaytốihômđóbạnlêntàuđểtrởvề,lạingủmộtgiấctrêntàu,ngàyhômsaulạiđilàmnhưthường.Điloạitàunày,giốngnhưđicôngtáctrúởnhàtrọ,buổitốingủtrêntàu(haytrongnhàtrọ),banngàyrờitàu(nhàtrọ)đểlàmviệc,thờigianđiđườngvàngủđêmcơbảnnhấttrívớinhau,dovậyđượcgọilà"đoàntàuquántrọ"."Đoàntàuquántrọ"còntạođiềukiệnthuậntiệnchohànhkháchđidulịchtronghaingày

nghỉcuốituần.Vídụ,ngườiởBắcKinhmuốnđichơiThượngHải,tốithứsáucóthểlêntàunhanhrờiBắcKinh,thứbảyđếnThượngHải,saukhixuốngtàucóthểđichơimộtngàyrưỡiởThượngHải,tốichủnhậtlạilêntàunhanhtrởvề,sángsớmthứhailạiđếnBắcKinh,vềcơbảnkhôngảnhhưởngđếncôngviệcvàhọctập.Haibuổitốitrongthờigiannàyđềuởtrêntàu,đoàntàubiếnthànhquántrọlưuđộngkhiđinghỉ."Đoàntàuquántrọ"cótiệnnghithoảimái,điềukiệnphụcvụkhátốt.ỞTrungQuốcnăm

1998bắtđầuưutiênthựchiệnđoàntàunhanhkếthợpvớiquántrọ"chiềuđisángđến",trangbịnhữngtoakháchkiểumới,tàucóđiềuhoàlàmchohànhkháchkhôngbịnóng,rét,toatàusạchsẽ,dễchịu,vàcótrangbịthiếtbịthôngtinhiệnđạinhưđiệnthoạitrêntàu;việcănuốnggiảitríđềuđượcphụcvụnhưởnhàtrọvậy.

Từkhoá:Đoàntàuquántrọ;Đoàntàuchiềuđisángđến.

70.Trêntàuhoảcóthểgửithưđượckhông?Nếubạnđãviếtxongthư,nhưngvìvộilêntàukhôngkịpgửi,hoặcđangđitàumàmuốnviết

thưchongườinhàhoặcbạnbè,thìlàmthếnào?Hiệnnay,cáctàukháchchạytrêncáctuyếnđườngsắtcủaTrungQuốc,phầnlớnđềucótoa

xebưuchính,trongmỗitoaxebưuchínhđềucónhânviênbưuđiện,họkhôngnhữngphụtráchphânphátbưuphẩmđếncácnơidọctheođườngtàu,màcònnhậnchuyểncảthưthường,thưbảođảmvàthưmáybay.Haibêntoaxebưuchínhcómộthòmthưcốđịnh,khitàudừngởga,hànhkháchcóthểbỏthưđãdántemvàohòmthư.Nếubạnmuốngửithưbảođảm,cũngcóthểđưathưchonhânviênbưuđiệnlàmthủtục.Điềumàkhôngaitưởngtượngđượclàgửithưtrêntàu,thưlạiđinhanhhơngửiởbưuđiệnởnhàhoặcgửiởcáchòmthưdọctheođườngtàu.Tạisaolạinhưvậy?Nguyêndolàvìbỏthưởbưuđiện,cầnphảiquamộtquátrìnhchuyểnđivàchọnthư,sauđó

mớiđưalêntoabưuchínhcủacácđoàntàucóliênquan.Còngửithưquatoabưuchính,vìsaukhinhânviênbưuđiệnđãchọnxong,cóthểtrựctiếpđưađếngagầnđó,chonêncóthểrútngắnthờigianchuyểnthư.Nhữngbứcthưmànếuthôngquahòmthưthôngthườngphảimất3-5ngàymớinhậnđượcthư,thìkhigửiquatoaxebưuchính,nóichungcóthểnhậnđượcsớmhơn1-2ngày.

Từkhóa:Gửithư;Hòmthưbưuđiện.

71.Khitàuhoảchạytrongđườnghầm,việcthuphátthôngtinvôtuyếnnhưthếnào?

Trướckiatrêntàuhoảrấtkhóthuđượctínhiệuvôtuyếnđiện,vìtoatàuđượclàmbằngkimloại,phầnlớncácsóngđiệntừtrongphạmvisóngtrungvàsóngngắnsẽbịchặnlại.Cònhiệnnay,trongquátrìnhtàuchạykhôngnhữngcóthểthựchiệnthôngtinvôtuyếnởnhữngđoạntrốngtrải,màkhitàuvàovùngnúithậmchívàođườnghầmcũngcóthểthựchiệnthôngtinvôtuyếngiữađoàntàuvànhàga.Tạisaovậy?Saunày,cùngvớisựpháttriểncủakỹthuậttruyềnthônghiệnđại,cácchuyêngiađãdùng

nhiềubiệnphápđểtăngcườngkhảnăngtruyềnthôngcủađườngsắt.Vídụphươngthứcbứcxạtrựctiếp,nógồmcóhaibộăngtentăngíchlầnlượthướngvàonhàgavàđườnghầm.Phầnchínhcủaăngtencóhìnhốngtròn,mộtđầucólắptấmphảnxạhìnhbátgiáccóthểphátsóngcựctrònvàođườnghầmcủađườngsắt,đườnghầmcủađườngbộvàhầmmỏ,dùnghiệuứngdẫnsóngcủađườnghầmđểtruyềnsóngvôtuyến.Màphươngthứccápròkhácvớicápthôngthường,làcứcáchmộtkhoảngnhấtđịnhthìcómộtlỗhở,cóthểlàmchosóngđiệntừtrongdâycápròrangoài,chungquanhdâycáphìnhthànhđiệntừtrường,vìdâycápcáchtrungtâmđườngsắtrấtgần,điệnđàiởđầumáyrấtdễthuđượctínhiệusóngđiệnởngoàiđườnghầm.Thôngtinđườngsắtcókhicòndùngphươngthứccảmứng.Bằngcáchđặt1-2dâydẫnsóng

ởhaibênđườnghầm,tínhiệusóngđiệndođiệnđàiởnhàgaphátrasẽđivàodâycảmứng,quacảmứngđiệntừ,xungquanhdâycảmứnghìnhthànhmộttrườngđiệntừ,làmchođiệnđàiởđầumáytrongđườnghầmcóthểthuđượctínhiệusóngđiện.Ngượclại,tínhiệucủađiệnđàiởđầumáycũngcóthểthôngquadâycảmứngđểtruyềnđếnđiệnđàicủanhàga.Ngoàira,còncóthểlợidụngdâydẫnmạngtiếpxúccủađườngsắtđiệnkhíhoálàmdâycảmứng,đểtiếnhànhtruyềndẫnthôngtin.Trênđoàntàukiểucảmứngcólắphệthốngcảmứngvôtuyếnđiện,baogồmđiệnđàicảmứng,ăngten,thiếtbịtínhiệucaotầnvàthiếtbịchuyểntiếphữutuyến-vôtuyến.

Từkhoá:Truyềnthôngđườngsắt;Tínhiệuvôtuyến.

72.Vìsaolạiphảichiacụmchocácđoàntàu?TrungQuốclàmộtnướccóđấtđairộnglớnnhưngtàinguyênthiênnhiênthìlạihếtsứcmất

cânđối,vìthế,vậnchuyểngiaothôngđườngsắtdãphảigánhvácnhiệmvụđiềuvậntàinguyênnặngnề.TrungQuốcxâydựngmộtmạnglướiđườngsắtlớn,phânbốkhắpcácthànhphốlớnvàvừatrêntoànquốc.Trongsốđócónhữngthànhphốquimôkhônghềlớn,nhưnglạilàmắtxíchgiaothôngcựckìtrọngyếu,ởnhữngthànhphốấythườngđượcđặtcácnhàgacụmtàu.Vìsaolạiphảichiacụmchocácđoàntàu?TrungQuốchiệncótớihàngchụcnhàgacụmtàulớnnhỏ,nếucăncứtheonhiệmvụcần

phảiđảmnhậnởvịtrígiaothôngchúngởvào,thìcóthểchiathànhnhàgacụmmạngđường,nhàgacụmvùngvànhàgacụmđịaphương.Cácnhàgacụmmạngđườngởnhữngđịađiểmtrọngyếucủakhuvựcmắtxíchmạngđường,lànhàgacụmcỡlớn,đảmnhậnviệcđiềuphốimộtlượnglớncácđoàntàutrungchuyển,chiacụmkĩthuậtmộtlượnglớncácđoàntàuđếnvàcácđoàntàuqua,nhưGacụmNamTườngThượngHải,GacụmNamKinhĐông,GacụmChâuChâuBắc...,tấtcả15nhàga;cácnhàgacụmvùngởnhữngnơiquantrọngcủatrụcđườngsắtchính,lànhàgacụmcỡvừa,đảmnhậnviệcđiềuphốimộtlượngtươngđốinhiềucácđoàntàutrungchuyển,chiacụmkĩthuậtmộtlượnglớncácđoàntàuđếnvàcácđoàntàuqua,nhưcácGacụmTâyAnĐông,ThànhĐôĐông,TrùngKhánhTây,QuảngChâuBắc,CápNhĩTân...,tấtcả17nhàga;cácnhàgacụmđịaphương,lànhàgacụmcỡnhỏ,đảmnhậnviệcđiềuphốicácđoàntàutrungchuyển,nhưcácGacụmThanhĐảoTây,TháiNguyênBắc,AnKhánhĐông,CấnSơnMônHàngChâu...,tấtcả17nhàga.

Ngườitathườngnhìnthấynhữngđoàntàuchởhànggồmmấychụctoaláithànhhìnhrồngrắn,nhưngchúngkhôngnhấtthiếtsẽđếncùngmộtđích.Cáctoachởhàngđầutiênđượcchiacụmởgaxuấtphát,giữađườnglạiđượcchiacụmnữathìmớiđượcđếncácđíchriêngcủamình.LấycáctàuchởhàngtừkhuvựcThượngHảichởhàngđếnmộtgacụmvùngnàođóởThẩmDươnglàmvídụ:Đầutiên,saukhihànghóađãđượcchấtlênmộtkeganàođóởnhàgaDươngPhố,đầumáysẽgắnnhữngtoahàngnàyvớicáctoađãchấthàngởmộtkegakhác.Nhữngtoatàunàycóthểsẽláiđitheonhiềuhướngkhácnhau,nhưngtrướctiênđềuphảikéovềGacụmNamTườngđã,ởđónhữngtoahàngnàysẽđượcdỡxuống,đưamộtsốtrongđóquatuyếnThượngHảiHàngChâuláivềphíanamkéocátoahàngởQuảngChâu,CôMinhra,rồilạiquatuyếnThượngHảiNamNinhmócvớicáctoahàngởphíabắcchođủ50toathìđượcchiacụmthànhmộtchuyếntàu..NhàgacụmđầutiênmàchuyếntàungượcbắcnàysẽđếnlàGacụmNamKinhĐông,lúcnày,sẽtáchcáctoahàngđitheocáchướngVôHồ,ĐồngLăngra,đưacáctoahàngngượcbắcvùngNamKinhvàocụm,rồitiếptụcđilênphíabắc.Cứnhưvậy,trướckhiđếnThẩmDương,đòantàucònphảiquamấynhàgacụmnhưTừChâuBắc,TềNamTây,SơnHảiQuan...,mỗinhàgacụmđềuphảitiếnhànhviệcđiềuphốitươngtựnhưởGacụmNamKinhĐông,tứcđưacáctoahàngchạytuyếnThượngHảiđếnSơnHảiQuansẽđếngaThẩmDươngxếpvàocụm,rồicuốicùngláiđếnđíchThẩmDương.Cóthểthấy,việcchiacụmđãlàmtốiưuhóaviệcđiềuphốihướngláivàhiệusuấtvận

chuyểncủacácđoàntàulênrấtnhiều,khiếnchohànghóavậttưđilạitừnamđếnbắcđếnđíchđượckịpthờinhờvàosựđiềuđộtheokiểuchiacụmhợplí.

Từkhoá:Chiacụmđoàntàu;Nhàgacụm;

73.Tạisaotàuhoảphảichạytrênđườngraythép?

Chắcchắnbạnđãtừngđitàu.Từngtoatàunốidàivớinhaumộtcáchchỉnhtề,chạyvùnvụttrênđườngraythẳngtắpvềphươngxa.Tuynhiêncóbaogiờbạnđãnghĩrằngtạisaotàuhoảlạiphảichạytrênđườngraythépkhông?Khibạnđixeđạptrênđườngbằngphẳng,bạncảmthấyrấtnhẹnhàng,songkhigặpphải

đườngđágồghề,thìsẽcảmthấytốnsức,khilốpxebơmcăng,thìđạpxecảmthấynhẹnhành,khilốpnonhơi,thìđạpthấymệt.Tạisaovậy?Nhữngđiềuđóđềulàvấnđềlựccảnlăn.Đườngsábằngphẳngvàlốpxeđạpbơmcăng,làm

cholựccảnlăngiảmđi,vìvậyngườiđixeđạpcảmthấynhẹnhàng.Dođó,làmgiảmlựccảnlănlàmấuchốtđểnângcaohiệusuấtvậnchuyển.Tàuhoảbanđầulàloạitàubánhgỗchạytrênđườngraybằnggỗ,lựccảnlănrấtlớn.Mãiđến

hơn100nămtrước,saukhiphátminhrađầumáyhơinước,bánhxevàđườngrayđềulàmbằngsắtthép,dođóđãlàmgiảmrấtnhiềulựccảnlăn.Theothínghiệm,mộtchiếcôtôchởđầytải,nếuđỗtrênmặtđườngbằngđádăm,phảicần125ngườimớiđẩynóchạylênđược,nhưngmộttoatàuhoảcócùngtrọnglượngnhưthếđỗtrênđườngraybằngphẳng,thìchỉcầnhaingườilàcóthểđẩyđược.Rõrànglàchạytrênđườngraythép,cóthểlàmchotàuhoảtiếtkiệmđượcnhiềunănglượng,vàcũnglàmtăngrấtnhiềuhiệusuấtvậnchuyển.Ngoàira,vìbảnthântàuhoảtonặng,nếubánhcủanótrựctiếpchạytrênđườngsỏiđáhoặc

đườngximăngthìsẽlàmchomặtđườnglúnxuống,nêndùngraythépvàtàvẹtgỗthìsẽgiảmđượcápsuấtcủatàuđốivớinềnđường.Hơnnữa,giữahaithanhraycómộtkhoảngcáchnhấtđịnh,nóvừavặnvớikhoảngcáchgiữahaimépgờcủabánhxeđồngtrụccủatàu.Nhưvậy,vớisựănkhớpgiữabánhxecủatàuvàđườngray,tàusẽchạytheophươngđườngray,đócũnglàmộtnguyênnhânvìsaotàuhoảphảichạytrênđườngraythép.

Từkhoá:Tàuhỏa;Đườngraythép.

74.Tạisaoởphíatrongcủađườngraytrêncầuđườngsắtphảiđặtthêmhaithanhray

nữa?Khôngbiếtbạncónhậnthấynhưthếnàykhông?Nếubạnđixeđạpvôýbịngã,bạnsẽthấy

sovớichạybộmàbấtngờbịngãthìtaihạihơngấpnhiềulần.Nguyêndo,vìtíchgiữakhốilượngcủacơthểngườivớitốcđộxeđạp,trongvậtlýhọcgọilàđộnglượng,lớngấpnhiềulầnsovớitíchgiữakhốilượngcơthểngườivớitốcđộchạybộ.Nếuchẳngmaymàtàuhoảđangchạybịtrậtbánh,thìsứcpháhoạicủacontàuvừatovừanhanhsẽlớnbiếtchừngnào.Đâmvàocây,câyđổ;đâmvàonhà,nhàsập;nếuđâmvàocầubằngthép,thìchodùcáccấukiệncủacầucótocókhoẻđếnmấy,cũngkhótránhkhỏibịpháhỏng.Vìvậy,khithiếtkếcầuđườngsắt,ngoàiviệcthâncầuphảirấtvữngchắc,bảođảmchotàu

chạyantoàn,ổnđịnh,mặtcầucầnphảicóbiệnphápantoànđểngănngừasựcốtàubịtrậtray.Biệnphápantoànđólàđặtthêmmộtthanhraynữaởsátphíabêntrongvàsongsongvớiđườngray,gọilàraybảovệbánhxe.Tácdụngcủaraylà:Nếukhôngmaymàtàubịtrậtbánhởđầucầuhoặctrêncầu,thìkhibánhxebênphảitrậtraphíangoàiđườngray,thìbánhxebênphảibịthanhraybảovệchặnlại,khiếnchobánhxelọtvàogiữahaithanhray,màkhôngtiếptụcdịchchuyểntheochiềungang.Tươngtựnhưthế,nếubánhxebêntráibịtrậtrangoàiđườngray,thìdotácdụngcủathanhbảovệởbêntrongđườngraybênphải,nêntàucũngkhôngbịdịchchuyểntheochiềungangnữa.Thiếtkếđườngraynhưvậykhôngnhữngbảođảm,chạytàuantoàn,màcũngtránhđượcđoàntàubịtrậtbánhđâmhỏngcầu,hoặcbịlậttàu.Vậythì,cóphảilàmọicâycầutrênđườngsắtđềuđặtthêmthanhraybảovệhaykhông?

TheoquyđịnhcủaCụcĐườngsắtTrungQuốc,thìchỉnhữngcầutươngđốidàivàthâncầurấtcaomớiđặtthêmraybảovệbánhxe.

Từkhoá:Thanhraybảovệ;Cầuđườngsắt.

75.TạisaocácthanhrayđườngsắtđềuphảilàmtheohìnhchữI?

Tàuhoảchạytrênđườngraybằngthépđặtsongsongvớinhau,ởphíadướiđườngraycứcáchmộtkhoảngnhấtđịnhlạiđặtmộtthanhtàvẹtgỗto,vuôngvắn,điềuđókhiếnchonềnđườngcóthểchịuđượcáplựcrấtlớn.KhôngbiếtbạncóđểýcácthanhrayđườngsắtkhôngphảicóhìnhchữTngượcđơngiản

(⊥)màlàhìnhchứInhưngtrênhẹpdướirộng.Tạisaovậy?

Mọingườiđềubiếtrằng,tảitrọngcủatàuhoảrấtlớn.Đểchịuđượcáplựccủacáctoatàurấtnặngđó,thìmặttrêncủathanhrayphảicómộtchiềudàyvàmộtchiềurộngnhấtđịnh;tươngtự,đểtăngtínhổnđịnhcủađườngray,mặtđáycủathanhraycũngphảicómộtchiềurộngnhấtđịnh;hơnnữa,đểkhớpvớibánhxecógờ,thanhraylạiphảicómộtchiềucaonhấtđịnh.RayhìnhchữIchínhlàthoảmãnbayêucầuđó.Vảlạitheoquanđiểmsứcbềnvậtliệu,thìcácthanhraythéptheokiểunàycóđộbềncaonhất,cóthểlợidụnghợplývậtliệuthép.Dođó,mặtcắthìnhchữIđượcchọnlàmmặtcắttốtnhấtchođườngray.ĐườngraythéphìnhchữIđãđượcsửdụnghơn100năm,ngoàiviệcđểthíchứngvớisự

tănglêncủatảitrọngvàtốcđộtàu,màngườitalàmtăngmặtcắtcủathanhrayvàcảitiếnthiếtkếcácchitiếtnhỏra,hìnhdángcủathanhrayhầunhưkhôngcógìthayđổi.Tuynhiên,điềuđócũngkhôngphảilàbấtbiến,cáccôngtrìnhsưđườngsắtluônnghiêncứuvềmặtnày,hyvọngtìmđượchìnhdạngthanhrayhợplýhơn,kinhtếhơn.

Từkhoá:ĐườngrayhìnhchữI.

76.Cóphảiđườngraytàuhỏachỉcómộtkhổ?Chúngtabiếtrằng,tàuhoảchạytrênhaiđườngraybằngthépsongsongnhau.Vìkhoảng

cáchgiữahaibánhxeđốidiệnnhauởhaibêntoatàulàcốđịnh,dođókhoảngcáchthẳnggóc-khoảngcáchgiữahaithanhray,haychiềurộngđườngtàu,cũngcốđịnhkhôngđổi,nókhớpvớikhoảngcáchgiữahaibánhxecủatàu,chỉnhữngchỗđườngcongthìkhoảngcáchgiữahaiđườngraycóhơinớirộngra,đểtránhchotàukhỏibịtrậtbánh.Khổraytiêuchuẩncủađườngsắtlà1435mm,nguồngốccủanócũnglàmộtcâuchuyệnlý

thúđấy!Ngaytừhơn2000nămtrước,nướcLaMãcổđạiđemquânxâmchiếmnướcAnh,vôsốcácchiếnxatrànquacácvùngrộnglớncủanướcAnh,đểlạitrênđườngvếtbánhxerấtsâu.Lúcđó,vếtbánhxecókhoảngcáchgiữahaibánhchừng1435mm,khiếnchocácxengựabốnbánhcủaAnhrấtdễtụtxuốngđó.NướcAnhvìmuốnchoxecủamìnhcũngcóthểđitheovếtlõmrấtsâuđómộtcáchthuậnlợi,nênquyếtđịnhkhoảngcáchgiữahaibánhcủaxengựađềucảitạotheomộtchiềurộngnhưnhau-1435mm.Kếtquả,truyềnthốngđóđượckéodàiđếnsaunày.Mãiđếnnăm1825,đườngsắtđầutiêntrênthếgiớiđượcxâydựngởAnh,khoảngcáchgiữahaithanhraycũngquyđịnhrõrànglà1435mm.Vềsau,cùngvớisựpháttriểncủacuộccáchmạngcôngnghiệp,rấtnhiềunướccũngđềuxây

dựngđườngsắt,vàđềubắtchướckíchthướcnhưnướcAnh.Năm1937,Hiệphộiđườngsắtquốctếquyđịnh:Khoảngcáchtiêuchuẩngiữahaithanhraylà1435mm.Vậythìcóphảimọiđườngsắttrênthếgiớiđiềutheotiêuchuẩnnàykhông?Thựcra,dotính

đặcthùcủatìnhhìnhpháttriểnđườngsắtcủacácnướcvàcácthờikỳ,khánhiềunướcdùngloạiđườngsắtlớnhơnhoặcnhỏhơn1435mm,chẳnghạnchiềurộngđườngsắtcủaLiênXôtrướcđâylà1524mm,củaTâyBanNhacònrộnghơn1667mm,cònNhậtBảnthìđườngsắttrướckiatươngđốihẹp,chỉbằng1067mm.PhầnlớnmạnglướiđườngsắtTrungQuốcđềutheotiêuchuẩnquốctế1435mm,nhưngcó

mộtvàinơinhưởbiêngiớiTrungQuốc-Myanma,TrungQuốc-ViệtNam,trướckiađãtừngxâydựngđườngsắthẹpdùngchotàuhoảloạinhỏởđịaphương,đólàtìnhhìnhcụcbộtrongmộtthờikỳlịchsửđặcbiệt.Ngoàira,mộtsốđườngsắtởvùngrừngnúiĐôngBắc,vìchuyêndùngđểchởgỗ,sứckéotươngđốinhỏ,chiềurộngtoatàuhẹp,dođóđãdùngphổbiếnloạiđườngsắthẹp762mm.

Từkhoá:Khổđườngray;Khổraytiêuchuẩn;Đườngrayhẹp;Đườngrayrộng.

77.Tạisaocácđoạncongởđườngsắtthìtàuchạykhôngantoàn,còntrênđườngcaotốcthì

chạyxelạiantoàn?Đườngcaotốcrộnglớn,phẳngphiu,cóđủnhữngđiềukiệntốtchoxechạy,tuynhiên,khi

chạytrênđườngcaotốcquáthẳngtắp,quábằngphẳng,âmđiệucủađộngcơôtôđềukhôngđổi,nênchạylâunhưvậy,ngườiláixevìthiếusựkíchthíchcủathínhgiác,cóthểdầndầnsinhramệtmỏivềtinhthần,cảmgiácvềtốcđộvàkhảnăngphảnứngnhanhsẽtheođómàsuygiảmđi;mặtkhác,đôimắtcủangườiláixenếumộtthờigiandàiluônluônnhìnvềphươngxavôhạn,cũngsẽsảnsinhramộtsựsaibiệtvềthờigian,nhìnxeởgầnthànhxeởxa,tạonênphánđoánnhầmlẫn,ảnhhưởngđếnantoàngiaothông.Dovậy,rấtnhiềunướccónềnkinhtếpháttriểnđãhạnchếbớtcácđoạnđườngthẳngkhôngđượcvượtquá1/40-1/20sốkilômettrên1giờchạyxetheothiếtkế.Đồngthời,phảicăncứtheođặcđiểmvềđịahìnhvàcảnhquan,v.v.dọctheoconđườngđểthiếtkếmộtsốđoạncongcóbánkínhrấtlớn,đểđiềutiếttâmlýngườilái,giảmbớttainạnxảyra.Bởivậy,cácđoạncongtrênđườngcaotốclàcólợichoviệcchạyxeantoàn.Tuynhiên,đốivớiđườngsắtthìnhữngđoạnconglạikhác.Ởnhữngđoạncong,đểgiảmbớt

độmòncủathanhray,bảođảmtàuchạyantoàn,khixâydựngđườngsắtngườitalàmchođườngrayởphíangoàicaohơnởphíatronggọilà"rayngoàisiêucao".Nếutàuvàođườngcàngcongthìsựthayđổichiềuchuyểnđộngsẽcàngnhanh,lúcnày"rayngoàisiêucao"sẽcànglớnhơn.Tuynhiên"rayngoàisiêucao"nóichungkhôngđượcquá150mm,nếukhôngthìdễbịlậtnghiêngnguyhiểm.Dođó,ngườiláitàukhiđoàntàuvàođườngcong,buộcphảigiảmtốcđộ,đểđảmbảoantoàn,nếukhôngtrọngtâmđoàntàusẽlệchkhỏiđườngray,xảyrasựcố.Vìvậy,cácđoạnđườngcongcủađườngsắttrởthànhvậtchướngngạiquantrọng,đoạncongcàngnhiều,việctăngtốcđộtàucàngkhókhăncàngcầnchúýđếnvấnđềantoàn.Chínhvìvậy,ởmộtsốđườngsắtthôngthườngcủaTrungQuốckhicảitạothànhđườngsắtcaotốctiêuchuẩn,ngườitasửanhữngđoạncongnhỏthànhđoạnconglớn,hoặcnắnđoạncongthànhđoạnthẳngvớibiệnphápnhưvậyđãđápứngđượcyêucầunângcaotốcđộđoàntàuđốivớituyếnđường.

Từkhoá:Đoạnđườngcong;Đườngsắt;Đườngcaotốc.

78.Đườngsắtsiêudàikhôngcókhenốikhácvớiđườngsắtthôngthườngnhưthếnào?

Trướckiamỗilầnđitàuhoả,tathườngcảmthấyđoàntàukhôngnhữngrungđộng,toatàukhôngngừngvađậpvớiđườngray,phátratiếngkêu"cắccụp"nghethậtkhóchịu.Hiệnnayđitàu,cólúccảmthấytàuchạyrấtêm,lâulâumớinghethấytiếngvađậpcủabánhxevớiđườngray.Tạisaovậy?Rấtnhiềungườiđềubiếtrằng,trênđườngsắtthôngthường,mỗithanhraydài25cm,trong

quátrìnhrảiđường,ngườitadùngđầunốinốicácthanhraylạivớinhau.Loạiđườngraynàycứcách25cmthìcómộtđiểmtáchra,vàchừalạimộtkhehởvớichiềurộngnhấtđịnh,mụcđíchlàđểchothanhraythíchứngvớisựbiếnđổicủanhiệtđộ,nóngthìnởra,lạnhthìcolại.Tuynhiên,khicácbánhxecủađoàntàulănquakhehởsẽgâyrasựrungđộngvàtiếngồnliênmiên,khôngnhữngảnhhưởngđếnđiềukiệnvậnhànhcủađoàntàuvàsựthoảimáicủahànhkhách,màvềlâudàichỗđầunốicủacácthanhraycòndễbịmònhỏngvàbịsụtxuống,gâynênbiếndạnghìnhhọc,hạnchếviệcnângcaotốcđộchạytàuvàảnhhưởngđếnsựantoànchạytàu.Đểkhắcphụcnhượcđiểmđócủađườngsắtthôngthường,bắtđầutừnhữngnăm30củathế

kỷXX,ngườitadầndầnsửdụngphươngpháphànnốicácthanhray,dùngđườngsắtkhôngcókhenốithaychođườngsắtthôngthường.Từnăm1958,TrungQuốcđãbắtđầusửdụngđườngsắtkhôngcókhenối,hiệnnaytoàntuyếndàigần2vạnkm,chiềudàibanđầucủamỗithànhraydài250m,500m,nốidàithành1-2km.Loạithanhraydàinàyởhaiđầucónối

thêm2-4thanhrayngắnloại25m,đểlàm"vùngđệm"dùngđểđiềuchỉnhsựcogiãnrấtnhỏởchỗnối.Đườngsắtkhôngcókhenốinhưvậytuyđãlàmgiảmđirấtnhiềusựrungđộngkhitàuchạy,nhưngvìở"vùngđệm"vẫncòncóchỗnốivàkhehởgiữacácthanhray,dođóvẫnhạnchếtốcđộchạytàu,vàcũngkhôngthíchhợpvớiyêucầuhiệnđạihoáđườngsắtvớitốcđộcaovàtảitrọnglớn.Đườngsắtsiêudàikhôngkhenốilàloạicóchiềudàithanhrayvượtquánhữngphânkhu

hẻolánhvàghiđườngtàucủanhàga.Kếtcấuloạiđườngnàyđãcảithiệnrấtnhiềuđiềukiệnchạytàu,rấtthíchhợpvớiyêucầupháttriểnvậntảinhanh,trọngtảilớn,ngoàiracòngiảmhaophíthép,giảmlượngcôngtácduytubảodưỡngđường.Hiệnnay,đườngsắtcủaPhápnóichungmỗiđoạnraydài6-8km,dàinhấtlà50km;ởĐứcđãtrựctiếphànnối,11vạnnhómghiđườngtàuvớiđườngkhôngcókhenối;ởAnh,mộtđoạnđườngdài645kmtừXiustonđếnGlasgouđãthựchiệnkhôngcókhenốihoàntoàn,đứngđầuthếgiớivềchiềudàicủamộtthanhray.ỞNhậtBảntrongđườnghầmdướiđáybiểnAmoriHakodateđặtthanhraydài53,8km.ỞÔtxtrâyliacómộtđườngchuyêndùngđểchởthandùngraysiêudàikhôngcókhenốidài297km.ỞTrungQuốc,bướcvàonhữngnăm90củathếkỷXX,haiđườngsắtKinhSơn,vàKinhQuảngđãlầnlượtđượcđặtđườngraysiêudài21,1kmvà23,7km.Hiệnnaytổngchiềudàicủacácthanhraysiêudàichạyquacácphânkhuhẻolánhđãđạtkhoảng2000km.

Từkhoá:Đườngsắtkhôngkhenổi;Đườngsắtsiêudàikhôngkhenổi;Khenổi.

79.Đườngsắtleonúicóđiểmgìđặcbiệt?Đườngsắtlàmộthìnhthứcgiaothôngtrênbộđượcsửdụngrộngrãinhất,nócóthểvượt

quasôngbằngcầulớn,cũngcóthểvượtquanúicaobằngđườnghầm.Tuynhiên,nếumọingườimuốnleolênnúicao,thìchỉcóthểleotrèobằngchân,hoặclàđiôtôđitừtừtheoconđườngchạyvòngquanhsườnnúi,vìđộdốccủađườngsắtnóichungkhôngvượtquá20%,nếulớnhơnthìtàuchạysẽnguyhiểm.Tuynhiên,cácnhàthiếtkếđườngsắtvàtàuhoảđãnghĩramộtbiệnphápgiúptàucóthểleo

lêndốcrấtcao.Đólàđườngsắtleonúi.Đườngsắtleonúikhácvớiđườngsắtthôngthường,ởgiữahaiđườngraythôngthườngchạy

songsongnhau,ngườitatăngthêmmộtđườngraycórăng,chonêncòngọilàđườngsắtbarayhayđườngsắtraycórăng.Hìnhdángbênngoàicủatàuhoảleonúikhôngkhácgìsovớitàuhoảthôngthường,nhưngởdướigầmtàucólắpmộtdãybánhrăngdẫnđộng.Khileonúi,bánhrăngởgầmtàuănkhớpvớiraycórăngởgiữađườngtàu,tàuhoảdođóđượckéovà"bò"lên,giốngnhưcácvậnđộngviênleonúibámvàocácgờđáđểleolênvậy,cơcấuđặcbiệtnàycủađườngsắtleonúikhiếnchođoàntàucóthểantoànleolêncaovớiđộdốc20%.

Đườngsắtleonúivàtàuleonúidocósứcchởtươngđốinhỏ,khoảngcáchvậnchuyểntươngđốingắn,tốcđộcũngkhôngyêucầucao,vàcóbộphậnhãm,nêntrongquátrìnhleonúiđượcbảođảmantoàn.VùngnúiAlpescủaThuỵSĩcóxâydựngđườngsắtnhưthế,chuyêndùngđểleonúithamquandulịch.Dukháchngồivàotoatàucóthểthấysựtânkỳcủađoạnđườngleonúi,lạicóthểngắmcảnhđẹp,thựcsựcảmthấythíchthúkhiđidulịch.

Từkhoá:Đườngsắtleonúi;Đườngsắtbaray;Thanhraycóbánhrăng;Tàuhỏaleonúi.

80.Đườngsắtmộtraycónhữngưuđiểmđộcđáonào?

Nóiđếnđườngsắt,chắcchắnbạnsẽnghĩđếnhaiđườngraychạythẳngtítvềphươngxa.Nhưngbạnđãthấyđườngsắtmộtraychưa?Đoàntàuchạytrênmộtraynhưthếnào?Đườngsắtmộtray,làchỉloạitàuchạytrênđườngmộtrayởtrêncao.Theotrạngtháichạy

tàukhácnhaumàchiarahailoại,làkiểutreovàkiểuđặt.Dầmcủađườngmộtraykiểutreođượcđặttrênnhữngcộtthéphoặcbêtôngcốtthéptheomộtkhoảngcáchnhấtđịnh,đoàntàuđượctreovàodầm,cònkiểuđặtthìđoàntàuchạytrêndầm.Dầmđườngraynóichunglàmộtdầmhìnhthùngtủlàmbằngbêtôngchịulựctheodựkiến,khivượtquasôngvànhữngtuyếnđườnggiaothôngkhác,vìđộdàicủadầmlớnnêncũngcólúcngườitadùngdầmbằngthép.Đoàntàucóbánhchủđộngvàbánhdẫnhướng.Bánhchủđộnglấymặttrêncủadầmlàmđườngrayvàđỡtoànthântàu;bánhdẫnhướnglấyhaimặtbêncủadầmlàmđườngchạy,dùngđểduytrìsựổnđịnhcủathântàuvàdẫnhướng.Đườngsắtmộtraycónhiềuưuđiểmđộcđáo.Trướchết,diệntíchchiếmđấtcủanónhỏ,rất

dễthíchứngvớiđiềukiệnđịalý,nóchỉcầnsửdụngdiệntíchbệđỡcộtchốngởtrênmặtđấtlàcóthểmởmộttuyếngiaothôngmớiởbêntrênthànhphố.Nócũngcóthểlợidụngkhoảngkhônggianởbêntrênnhữngdảiphâncáchởgiữanhữngconđườnghiệncóhoặcphíatrênnhữngconsôngcủathànhphốlàmđườngraytrênkhông,màkhôngcầndidờicáckiếntrúctrênmặtđất,lạikhôngảnhhưởngđếnhướngđivốncócủahệthốngđườngốngởdướiđất.Mặtkhác,lượngchởkháchcủađườngsắtmộtraykhálớn,khảnăngvậnchuyểnmạnh,mỗigiờcóthểvậnchuyển1-2vạnlượtngười.Hơnnữa,chiphíxâydựngđườngsắtmộtraythấp,thicôngtươngđốigiảnđơn,tiềnchiphíxâydựngchỉbằng1/4-1/3đườngtàuđiệnngầm,chiphívềbảodưỡngvàduytucũngthấphơnsovớiđườngtàuđiệnngầmvàđườngsắtthôngthường.Ngoàirakhảnăngleodốccủanócũnglớn,cóthểchạytrênđườngdốc60‰vàđườngvòngcóbánkínhcongnhỏ100m;nócòntiệnlợichoviệckếthợpvớithamquandulịch,hànhkháchcóthểngồibêncửasốngắmphongcảnhthànhphố.Tàutreotrênđườngmộtray,khichạycóthểrơixuốngkhông?Sựthựcthìkhithiếtkếđãđặt

vấnđềantoànlênhàngđầu,toànbộthiếtbịtínhiệuvàvậnhànhcủađoàntàuđềuđượcgiámsátvàđiềukhiểnvớitrangthiếtbịhiệnđạinhất,cóthểnóilàrấtantoàn.VídụđườngtàumộtrayởthànhphốWupertalcủaĐức,đãchạy80năm,tổnghànhtrìnhlà250triệukm,tươngđương6000vòngvòngquanhxíchđạocủaTráiĐất,màchưaphátsinhsựcốnào.ĐườngsắtmộtraycủathànhphốSydneycủaÔtxtrâyliavàBắcKyushucủaNhậtBảncótrìnhđộhiệnđạihoácaonhấthiệnnay.Trongđó,đườngsắtmộtraycủaSydneyđượcđưavàosửdụngnăm1988đãnốiliềnkhuthươngnghiệptrungtâmvớikhucảng,đoàntàudùngkếtcấuhìnhhòmkínlàmbằngthép,thựchiệnđiềukhiểntựđộngbằngmáytínhtrêntoàntuyến,cứhaiphútthìcómộtchuyếntàu,tốcđộcaonhấtlà35km/giờ,mỗigiờcóthểvậnchuyển5000lượtngười,vừanhanhlạivừaantoàn.

81.Tạisaođoàntàutrọngtảicósứcchởđặcbiệtlớn?

TrongmạnglướigiaothôngđườngsắtcủaTrungQuốccómộttuyếnđườngvậntảiđặcbiệt,đólàđườngsắtđiệnkhíhoátừĐạiĐồngcủatỉnhSơnTâyđếnđảoTầnHoàngcủatỉnhHàBắc.ĐólàtuyếnvậnchuyểntrọngtảibằngđườngsắtđầutiêncủaTrungQuốc,đoàntàuchạyquatuyếnđườngnàyùnùnchuyểnthancủamỏthanĐạiĐồngvềcảngTầnHoàngĐảo-mộtcảngtậptrungvàphânphốithanquantrọng,rồitừđóchuyểnthanlêntàuthuỷđưađicáccảnglớncủaTrungQuốcvàthếgiới.Sosánhvớicácđoàntàuthôngthường,sứcchởcủađoàntàutrọngtảilớnhơnnhiều,

thườnglớnhơngấp2-3lần.Tạisaođoàntàutrọngtảilớn"khoẻ"nhưvậy?Nguyêndolà,sứckéocủađoàntàutuỳthuộcvàocôngsuấtcủađầumáylớnhaynhỏvàtính

năngcủanótốthayxấu.Đoàntàutrọngtảithườngdùngđầumáycósứckéokhoẻlàmđộnglực,hoặcdohaiđầumáytrởlêncủatàuhoảthôngthườngđểkéo.Sứcchởlớnnhấtcủađoàntàutrọngtảikéobằngđầumáycôngsuấtlớnthườnglà5000tấntrởlên,cònđầumáythôngthườngchỉkéođược2000-3000tấn.Khiđoàntàutrọngtảiđượckéobằngnhiềuđầumáy,thìcácđầumáyđượcsựđiềukhiểnvàđiềuđộthốngnhất"cùngphátlực",dovậysứckéođượctănglênrấtnhiều,sứcchởđươngnhiêncũngđặcbiệtlớn.Đặcđiểmrõnétcủađoàntàutrọngtảilànângcaokhảnăngvậnchuyểncủađoàntàu,điều

nàyrấtquantrọngởnhữngnơicósựvậnchuyểnthườngxuyên.Điềuthúvịlà,cónhữngđoàntàutrọngtảikéobằngnhiềuđầumáythườnglàmộttổhợptạmthờicủanhiềuđoàntàu.Khinhiềuđoàntàuchởhàngđềucầnđiquatrêncùngmộtđoạnđườngthườngngườitanốichúnglạivớinhau,đầutàunàynốivàođuôitàukia,hợpthànhmộtđoàntàutrọngtảitạmthời.Cácđầumáycủanhữngđoàntàuđóđượcchỉhuythốngnhất,duytrìnhịpnhàngtốcđộchungvàhãmphanhchung,thựchiệnthaotácđồngbộ.Saukhicùngchạyquamộtđoạnđường,đoàntàutrọngtảilạiphântánthànhtừngđoàntàuthường,lầnlượtđitheocáctuyếnđườngvớiphươnghướngkhácnhau,đểđếnđịađiểmcủamình.

Từkhoá:Tàitrọngtải;Đầumáycôngsuấtlớn.

82.Tạisaophảixâydựngđườngsắttrênmặtnước?

Đườngsắttrênmặtnướckhôngphảilàđặtđườngraylêncầuvượtquasôngquabiển,màlàđưađoàntàulênmộtloạiphàlớnđượcchếtạođặcbiệt,rồivượtquasônghồhoặcquabiểnđưatoànbộđoàntàusangbênkiabờ.Dođó,đườngsắttrênmặtnướcgiốngnhưmộtchiếccầunổicótácdụngnốiliềnvàlàmthôngsuốtđườngsắtởhaibờ.Hiệnnay,đườngsắttrênmặtnướcđãtừsôngpháttriểnrabiển,từphàchạyvớikhoảng

cáchngăngiữahaibờsôngpháttriểnthànhphàvượtbiểnvớicựlydài.Nótậptrungưuthếvềcácmặtnhưđườngsắtvậntảithuỷ,côngtenơhoávậntảiliêntụcv.v.làmchocáctoatàuchạytrựctiếplênphà,nhưvậycóthểtránhđượcviệcbốcchuyểnhànghoátrênbếntàu,giảmtổnthấthànghoá,đẩynhanhhiệusuấtchuyểnhàng,nângcaokhảnăngănhàngcủacảng.

Điềuquantrọnghơnlàđườngsắttrênmặtnướckhôngnhữngcóthểgiảmnhẹáplựcvậnchuyểnđốivớiđườngsắttrênđấtliền,màcònrútngắnrấtnhiềuviệcvậnchuyểnvòngquanhvớikhoảngcáchdàicủatàuhoả.Vídụ,cómộttuyếnđườngsắttrênmặtnướctừLiênXôđiĐức,tổngchiềudài540km,thờigianchạytàuchỉtươngđươngvới1/6sovớivậnchuyểntrênđấtliền.Hiệnnaynhữngnướccótuyếnbờbiểndài,thuỷvựcrộngnhưMỹ,Canađa,ĐanMạch,ThuỵĐiểnv.v.đềurasứcpháttriểnđườngsắttrênmặtnước.Sovớiviệcxâydựngđườngsắttrênđấtliền,đườngsắttrênmặtnướckhôngcầnphảilàm

nềnđườngvàđườngraydài,dođólượngcôngtrìnhnhỏ,tiếtkiệmđầutư,thờigianthicôngngắn,hiệuquảnhanh.VùngduyênhảiTrungQuốccónhiềuthànhphố,chiềudàibờbiểnhơn18.000kmcónhiềutiềmnăngđểkhaipháđườngsắttrênmặtnước.VídụnhưtừThượngHảiđiNinhBa,dùngđườngsắttrênmặtnướcvượtquavịnhHàngChâu,khoảngcáchvậnchuyểnsẽrútngắn1/3;đoạnđườngsắttrênmặtnướctừĐạiLiênđiNhiênĐàiđangxâydựngcóthểrútngắnhơn1800kmsovớixâydựngtrênđấtliền.DovậypháttriểnvậntảiđườngsắttrênmặtnướclàrấtthíchhợpvớitìnhhìnhTrungQuốc,cũnglàmộtbiệnphápđểgiảmbớtsựcăngthẳngcủangànhvậntảiđườngsắthiệnnay.

Từkhoá:Đườngsắttrênmặtnước.

83.Cóthểxâydựngđườngsắtởdướinướcđượckhông?

Chúngtabiếtrằng,3/4diệntíchTráiĐấtlàbiển.Ởdướibiểncónhiềutàinguyênvôcùngphongphú,khaitháctàinguyênbiểnlàmụctiêuquantrọngnhấtcủaconngườiởthếkỷXXI.Đườngsắtdướinước,tứclàconđườngchạytừlụcđịađixuyênquabiển,cũngsẽlàmộttrongnhữngphươngthứcgiaothôngkiểumớiantoàn,thoảimáinhất.Quanhiềunămnghiêncứuđườngsắtdướinướcvềmặtkỹthuậtđãkháhoànthiện.Theo

nhậnthứccủaconngườiđốivớibiển,khiđoàntàuchạytốchànhởdướinước,thườnggặpphảicácvấnđềvềlựccảncủanướcbiển,luồngnướcngầmvàdòngđốilưucủanướcbiển.Dođóthântàuởdướinướcsẽdựavàobánhxedẫnhướngđểcốđịnhvàonềnđườngcủađườngsắtmộtrayởdướinước,đồngthờidựavàoổnđịnhthẳngđứngvànằmngangdùngchotàungầm,đểchođoàntàucóthểchạymộtcáchổnđịnhởdướinướcsâu.Ngoàira,trênđoàntàucólắpđộngcơtuyếntínhtiêntiến,dođókéođoàntàuchạyvớitốcđộcaoởdướinước.Mộtkhigặpđiềubấttrắc,cơcấutựđộngcủanócóthểkhiếnchođoàntàutựđộngtáchkhỏiđườngrayvànổilêntrênmặtnướcgiốngnhưtàungầmvậy.Đoàntàudướinướckhôngnhữngcóthểchởcácloạihànghoá,màcòncóthểchởhànhkháchđidulịchdướiđáybiển.Khitàuchạydướibiển,hànhkháchnhìnquacửasổgiốngnhưởtrongthuỷcungcủaHảiLongVương,thậtlàthúvịvuimắt.Xâydựngđườngsắtởdướibiển,kinhphíítmàhiệuquảcao.Theothốngkê,cứmỗikilômet

đườnghầmcần100-800triệuđôlaMỹ,còn1kilômetđườngsắtdướibiểnchỉbằng3-30%sốđó.HiệnnaynướcNhậtđangxâydựngđườngsắtdướibiển,dựtínhsẽchochạythửvàođầuthếkỷXXI.

Từkhoá:Đườngsắtdướinước.

84.Tạisaocầnphảităngtốcđộchạytàuđườngsắt?

Điđôivớisựpháttriểncủanềnkinhtếquốcdân,tốcđộvậnchuyểnđườngsắtngàycàngcótầmquantrọng.CụcĐườngsắtTrungQuốcquyếtđịnh,bắtđầutừnăm1995,từngbướctăngtốcđộđoàntàuchởkháchtrêncáctuyếnđườngsắtchínhnhộnnhịpnhất,khiếnchotốcđộđạtđến140-160km/giờ,cácđoàntàuchởhàngcũngtăngtốcđộmộtcáchtươngứng.Hiệnnaytrênthếgiới,tốcđộđườngsắtthườngđượcphânchiathành:100-120km/giờgọi

làtốcđộbìnhthường(thườngtốc);120-160km/giờgọilàtốcđộtrungbình(trungtốc);160-200km/giờgọilàtốcđộcaotiêuchuẩn(chuẩncaotốc)hoặctốcđộnhanh;tốcđộ200-400km/giờgọilàtốcđộcao(caotốc);tốcđộtrên400km/giờgọilàsiêutốc.Tuynhiênđiđôivớisựtiếnbộkỹthuật,tiêuchuẩn"caotốc"cũngdầndầnđượcnângcao.Chẳnghạnnhưnăm1995,UỷbankinhtếChâuÂucủaLiênhợpquốcthôngquamộthiệpnghịquyđịnh:tốcđộđườngsắtcaotốcmớixâydựngchuyêndùngchođoàntàuchởkháchlà300km/giờ,tốcđộđườngsắtcaotốcmớixâydựngđểchởcảhànhkháchlẫnhànghoálà250km/giờ.

Vềmặttrangbịkỹthuậtvớiứngdụngcủanó,nhấtlàvềtốcđộvậnhànhcủađoàntàu,thìTrungQuốccòncómộtkhoảngcáchrấtlớnsovớiyêucầuthựctế.Sosánhvới"tốcđộquốctế"thìcànglạchậuhơn.Năm1995,tạiTrungQuốc,tốcđộtrungbìnhcủatàukháchlà58,3km/giờ,tốcđộtàulữhànhlà49km/giờ,tốcđộtàuchởhànglà30,2km/giờ.Dođó,việctăngtốcđộchạytàulàmộtyêucầubứcthiếtcầnphảilàm.Phươngphápcơbảnđểtăngtốcđộchạytàulà:Lợidụngtốiđacácthiếtbịhiệncó,tiếnhành

cảitạokỹthuật,trêncơsởbảođảmantoàn,tăngsứckéo,dùngtoaxekiểumới,cảitiếncôngtácquảnlývậnchuyểnv.v.Cụthểnhưđốivớicácthiếtbịvàcơsởhạtầngnhưtuyếnđường,ghiđầumáy,toaxe,thôngtintínhiệu,trangthiếtbịantoànv.v.Cầntiếnhànhcảitạovàđổimớivớiquymôlớn,thiếtkếmộtloạtđầumáytăngtốc,toaxechởkháchvàchởhàng,nhậpngoạimộtloạtcácthiếtbịvàkỹthuậtquảnlýtiêntiến,cảitạovàxâydựngcácđầumốigiaothông.Quamộtthờigianthửvậnhành,tốcđộđoàntàunhanhđãđạtđược120-140km/giờ,thờigianchạytàugiảmbớtđược1/4sovớitrước.NhưđoàntàuK81/82từBắcKinhđiĐạiLiêntoànbộhànhtrìnhlà12giờ,rútngắnđược4giờ11phútsovớitrước;đoàntàuK65/66từBắcKinhđiNamKinh,toànbộhànhtrìnhlà13giờ11phút,rútngắn5giờ,đoàntàu105từBắcKinhđiThâmQuyến,toànbộhànhtrìnhlà35giờ,rútngắn12giờ49phút.Ngoàira,từnăm1995bắtđầuchovậnhànhđoàntàunhanhtừQuảngChâuđiThâmQuyến,tốcđộcaonhấtlà167km/giờđạttiêuchuẩncaotốcquốctế.

Từkhoá:Tàuhỏacaotốc;Đườngsắtcaotốctiêuchuẩn.

85.Ởnhữngthànhphốlớndâncưđôngđúcvàcáccôngtrìnhkiếntrúcdàyđặcthìxâydựng

đườngtàuđiệnngầmthếnào?Tàuđiệnngầmhiệnnayđãtrởthànhmộtphươngtiệngiaothôngquantrọngcủathànhphố,

nóđãlàmgiảmnhiềutìnhtrạnggiaothôngchenchúcởtrênmặtđất,nhanhchóngvậnchuyểnmộtlượnglớnhànhkháchđiđếnnhữngnơikhácnhau.

Ởcácthànhphốlớnhiệnđại,dâncưđôngđúc,kiếntrúcdàyđặcthìlạicàngphảixâydựngđườngtàuđiệnngầm.Tuynhiên,xâydựngđườngtàuđiệnngầmởnhữngthànhphốđó,thườngphảixétđếnnhiềuyếutố.Khixuốnggatàuđiệnngầm,bấtgiácchúngtasẽthầmhỏi,ngườitađào

đườnghầmnhưthếnàonhỉ?Xâydựngđườngtàuđiệnngầmởthànhphốlớn,khôngthể"moiganmổ

bụng"diệntíchlớntrênmặtđất,nhấtlàkhixâydựngđườnghầmởlớpđấtmềmvàlớpnhamthạch.Vìthế,ngườitathườngsửdụngphươngphápvừađàoxuyêntheochiềungangvừaxâyốp,ngườitadùngmộtthiếtbịcơgiớichuyêndùng,hìnhdạngbênngoàithườnglàkếtcấukimloạikiểulắpghéphoặckiểuhànnốihìnhống,kếtcấucónhiềuloại,nhưngcấutạocơbảngồmcóvỏ,thiếtbịđàovàxây.

Đườngtàuđiệnngầmsố1vàsố2ThượngHảiđềuđượcđàotheophươngphápnày.Khithicôngthiếtbịđàođượcdùngkíchđểlàmđộnglực,vànhlưỡicắttiếpxúcvớiđấtbùn,đólàmộtdaocắthìnhtamgiáccólưỡicắtrấtsắc.Khikíchđẩyvànhlưỡicắttiếnvàothìlưỡidaosẽcắtvàolớpđấtbùnvàhìnhthứccắtbùngiốngnhưcáigọtbútchìvậy.Khikhoảngcáchtiếnvàođạtđượcmộtmứcđộnhấtđịnhthìcầnpittôngcủakíchcolại,sauđótiếnhànhxâyốp.Vậtliệudùngđểxâyốpđườnghầmkhiđàoxong,tươngtựnhưtaốpgạchhoahoặcgạchmen,khilàmnhà.Tuynhiên,ởđường1,5-2,0m.Saukhiốpxong,đầusaucủakíchlạiđỡphầnđãốpđó,cáclưỡicắtlạitiếptụcđàosâuvàotuầntựvừakhoétvừaxâynhưthếdầndầnhìnhthànhmộtđườngtàuđiệnngầmkhádài.

Từkhoá:Đườnghầnđườngsắt.

86.Tạisaotàuđiệnngầmngàycàngtrởnênquantrọngtronggiaothôngthànhphố?

Theodựtính,đếnđầuthếkỷXXI,sốthànhphốcótrênmộttriệudântrêntoànthếgiớisẽtănglênhơn400,cácphươngtiệngiaothôngtruyềnthốngtrênmặtđấtởtrongthànhphốvìcólượngchuyênchởnhỏ,tốcđộchậm,nênkhôngthểthoảmãnnhucầuvậnchuyểnhànhkhách,vìvậytàuđiệnngầmngàycàngtrởnênquantrọng.Tàuđiệnngầmsovớicácphươngtiệngiaothôngkháctrongthànhphố,ngoàiviệccóthể

tránhđượcgiaothôngùntắcởtrênmặtđấtvàtậndụngkhônggian,nócòncórấtnhiềuưuđiểm.Mộtlàlượngvậnchuyểnlớn:nănglựcvậnchuyểncủatàuđiệnngầmlớngấp7-10lầnôtôcôngcộngởtrênmặtđất,cácphươngtiệngiaothôngcôngcộngởbấtcứthànhphốnàocũngkhôngthểsosánhkịpnó;Hailà,tốcđộnhanh.Tàuđiệnngầmchạyvunvútdướiđườnghầm,thôngsuốtkhônggặpchướngngạigì,tốcđộcủanósovớixecộtrênmặtđấtnhanhgấp2-3lần,cókhivượtquá100km/giờ;balà,khôngônhiễm;tàuđiệnngầmdùngđiệnlàmđộnglực,khôngtồntạivấnđềônhiễmkhôngkhí.Ngoàira,tàuđiệnngầmcòncócácưuđiểmlàchạyđúnggiờ,tiệnlợi,thoảimáivàtiếtkiệmnguồnnănglượng.Phầnlớncácgacủađườngtàuđiệnngầmđềucómáybánvétựđộngvàmáysoátvétựđộng,

đơngiảnhoárấtnhiềuviệcmuavévàquátrìnhravàogacủahànhkhách.Trêntàuđiệnngầmcólắpthiếtbịtựđộngdừngxe,khingườiláivìsơsuấtmàquêndừngxe,thìthiếtbịđócóthểcưỡngbứcđoàntàudừnglại,dođóbảođảmtàuchạyantoàn.Đoàntàucòncóthểcăncứvàoquyđịnhcủatínhiệutrênmặtđấtđểtựđộngđiềuchỉnhtốcđộ.

Nhânviênđiềuhànhtàuđiệnngầmthôngquamànhìnhhiểnthịởbuồngđiềukhiểntrungtâmđểgiámsátvàđiềukhiểnsựvậnhànhcủađoàntàuđồngthờidùngmáytínhđiệntửđểđiềukhiểntựđộng.Khitàuchạy,nếuvìnguyênnhânnàođómàtạonênsựhỗnloạncụcbộ,thìmáytínhcóthểkịpthờiđiềuchỉnh,dođónhanhchóngphụchồisựvậnhànhtrậttựbìnhthường.Nhiềunướcđãdùngkỹthuậttiêntiếnkhôngcóngườiđiềukhiểntàuđiệnngầm.Ởhệthống

tiêntiếntựđộnghoácaođó,dọctheođườnghầmngườitađặtrấtnhiềucamêravàcácđiểmkiểmtratrắcnghiệm,cáctínhiệuvàhìnhảnhđềuđượcthuvàomàntivivàmáytínhởtrungtâmđiềukhiển,toànbộtuyếnđườnghoàntoànđượcthựchiệntựđộnghoá.Trungtâmđiềukhiểntàuđiệnngầmchỉcó3-4nhânviêncôngtác,nhữngngườinàythôngquacáctintứcphảnhồiđểtiếnhànhđiềukhiểntừxa,thựchiệntựđộnghoá.Sựpháttriểncủađườngtàuđiệnngầmhiệnđạihoáđượcnhândânhoannghênhvàcổvũ

nhiệtliệt.HiệnnayởdướilòngđấtcácthànhphốlớnnhưLondon.NewYork,Pari,MatxcơvavàTôkyôv.v.đềuđãtrởthànhmộtmạngđườngtàuđiệnngầmnhiềutầng,thôngđinhiềunơi,cóthànhphốcònxâydựngởdướiđấtcácquầnthểkiếntrúcthươngnghiệpvàcảđiểmvuichơigiảitrí,cùngvớiđườngtàuđiệnngầmhìnhthànhmộtthànhphốdướimặtđất,ởrấtnhiềuthànhphố,đườngtàuđiệnngầmkếthợpvớiđườngsắttrênmặtđấtvàđườngsắttrênkhôngtạothànhmộtmạnglướiđườngsắtcaotốc,đểgiảiquyếtvấnđềgiaothôngvậntảicăngthẳngcủathànhphố.Sựpháttriểncủađườngtàuđiệnngầmhiệnđạihoáđãtrởthànhmộttrongnhữngtiêuchíquantrọngđốivớiviệchiệnđạihoágiaothôngđôthị.Hiệnnay,cácnhàkhoahọcđangnghiêncứuchếtạomộtloạiđườngtàuđiệnngầmkiểumới

-đườngtàuđiệnngầmvượtâm,vớiýtưởnglàởđộsâu100mdướimặtđất,ngườitađàomộtđườnghầm,sauđórúthếtkhôngkhíra,khiếnchonótrởthànhmộtđườnghầmchânkhôngthậtsự,đoàntàuchạytrongđườnghầmnàycótốcđộvượtxarấtnhiềutốcđộâmthanh,đạtđến2000km/giờcơđấy.

Từkhoá:Tàuđiệnngầm

87.Làmthếnàođểphânbiệtđườngsắtraynhẹvàđườngtàuđiệnngầm?

Việcvậnchuyểnhànhkháchởcácđôthịhiệnđạihoá,đãtừphươngthứcgiaothôngđơngiảnnhấtpháttriểnthànhkếtcấugiaothôngđanguyênhoá,tứclàvừacóôtôcôngcộngvàtaxitruyềnthống,lạirasứcpháttriểngiaothôngchạytrênđườngray.Trongđó,giaothôngđườngraynhẹlàmộthệthốngvậnchuyểnkiểumớicótốcđộnhanh,lượngvậnchuyểnlớnvàítônhiễm.Cóngườichorằng,xâydựngởdướiđấtlàtàuđiệnngầm,cònchạyởtrênmặtđấtlàtàuđiện

raynhẹ(trainway).Lạicóngườichorằngđườngsắtraynhẹvìtrọnglượngcủacácthanhraynhẹhơnsovớiđườngrayxeđiệnngầm,nêncótêngọinhưvậy.Cóphảithậtnhưvậykhông?Thựcrathì,sựkhácnhaugiữađườngsắtraynhẹvàđườngtàuđiệnngầm,khôngphảiởchỗ

thanhraycủachúngnặngnhẹkhácnhau,hoặclàchạytrênmặtđấthaydướiđất,màchủyếulàcăncứvàosứcchởcủachúngđểphânbiệt.Đườngsắtraynhẹnóichungdùngcáctoaxecólượngchởhànhkháchtrungbình,mỗitoacó

thểchứa202người,lượngchởvượtmứctốiđalà224người,vàogiờcaođiểmlưulượnghànhkháchtốiđalà1,5-3vạnlượtngười.Còntàuđiệnngầmthìdùngtoaxecỡlớn,mỗitoacóthểchở310người.Vượtmứctốiđalà410người,ởgiờcaođiểm,lưulượnghànhkháchtốiđamỗigiờlà306vạnlượtngười.Mặtkhác,sốtoacủađườngsắtraynhẹnóichungkhôngquásáutoa,cònsốtoacủatàuđiệnngầmthìthườngvượtquá10toa.Ngoàira,đườngsắtraynhẹcóthểxâyởtrênkhôngcũngcókhixâyởdướilòngđất.Còntàu

điệnngầmthìchạyởdướilòngđất,nhưngcũngcóthểchạytrênmặtđất,thậmchícònxâyởtrênkhông,loạitàuđiệnngầmnàycókhicũngđượcgọilàgiaothôngđườngray.

Từkhoá:Đườngsắtraynhẹ,tàuđiệnngầm

88.Giaothôngđườngraynhẹvàxeđiệnchạytrênđườngraykiểucũcógìkhácnhau?

Giaothôngđườngraynhẹlàcáchgọiđơngiảnloạixeđiệnchạytrênđườngraycỡnhỏvànhẹhơnđườngxelửathôngthường.Nóchưacómộtđịnhnghĩachặtchẽnào,cáchgọicủamỗinướccũngkhácnhau.AnhvàMỹthìgọilà"vậnchuyểnđườngraynhẹ"hoặc"hệthốngđườngraynhẹ".Nhậtthìgọilà"xeđiệnnhanhnhẹ",TháiLanthìgọilà"đườngraytốcđộnhanh",HồngKôngthìgọilà"đườngsắttiệnlợi"v.v.Trênthựctế,cácloạigiaothôngđườngraynằmgiữaxeđiệncórayvàtàuđiệnngầmthuộcloạigiaothôngđườngraynhẹ.Giaothôngđườngraynhẹđượcpháttriểntrêncơsởxeđiệnchạytrênđườngraykiểucũ,nó

tiếpthukỹthuậttiêntiếncủađườngtàuđiệnngầmvàđườngsắtởngoạiôthànhphố.Nóvừacómộtsốđặcđiểmcủaxeđiệnchạytrênđườngray,nhưnglạikhácnhaurõrệtsovớiloạixeđiệnkiểucũchạychậmrìrìlắclư,kêulengkengởngoàiđườngphố.Điềukhácnhauchủyếugiữagiaothôngđườngraynhẹvàxeđiệnkiểucũlà:Giaothôngđườngraynhẹcóđườngchuyêndùngriêng,cònxeđiệnkiểucũthìchạychungcùngđườngvớicácloạixekhác;tốcđộcủaloạitrênlà50km/giờtrởlên,cònxeđiệnkiểucũthìchỉđạtđến15-17km/giờ;giaothôngđườngraynhẹcóthểlắpghépthànhđoàntàuđểvậnhành,nănglựcvậnchuyểnmộtchiềucóthểđạtđến12000-25000lượtngười,còncáctoacủaxeđiệnkiểucũthìcốđịnh,nănglựcvậnchuyểnmộtchiềuchỉcó6000lượtngười;tuyếngiaothôngđườngraynhẹcóthểđặttrênmặtđất,cũngcóthểởdướiđấthoặctrênkhông,cònxeđiệnkiểucũchỉcóđườngtrênmặtđất.Vìgiaothôngđườngraynhẹthuhútđượcnhiềukỹthuậtmớicủađườngtàuđiệnngầm,nênsovớixeđiệnkiểucũthìtiếngồnnhỏhơn,tiếtkiệmđiệnhơn,vậnhànhbìnhổn,antoàn,thoảimái,chiphíxâydựnglạiíthơnrấtnhiềusovớiđườngtàuđiệnngầm.Dođó,giaothôngđườngraynhẹđượcpháttriểnnhanhchóngtrongnhiềuthànhphốởcácnướctrênthếgiới.

HệthốnggiaothôngnhanhởthànhphốVancouvercủaCanađalàmộthệthốnggiaothôngđườngraynhẹtântiếntrênthếgiới.Toaxebằngnhômnhẹ,cứhaitoahợpthànhmộtđôibạnvĩnhcửu,mỗiđôicóthểvậnhànhđơnđộc,cũngcóthểkếthợpthànhđoàntàu.Tổngchiềudàituyếnđườnglà21km.Trongđó1.6kmchạydướiđườnghầmởtrungtâmthànhphố,có6kmởtrênmặtđất,phầncònlạilàởtrêndầmxâyởtrêncaobằngbêtôngcốtthép.Toànbộquátrìnhvậnhànhbaogồmláitàu,điềuchỉnhtốcđộ,đóngmởcửa,dừngxev.v.đềuđượcđiềukhiểntựđộngdomộthệthốngbamáytínhhợpthành.Trêntàukhôngcóngườiláivànhânviênphụcvụ,chỉcó"nhânviêntrựcbangiaothôngnhanh"lưuđộng,mặcđồngphục,phụtráchgiámsát,bảođảmantoànvàkiểmtravé.Tốcđộcủatàulà70-80km/giờ,vậnchuyểnhànhkháchmộtchiềumỗigiờtrênbavạnlượtngười.

Từkhóa:Giaothôngđườngraynhẹ;Xeđiệnchạytrênđườngray.

89.Tàuđiệntrênkhôngtrongthànhphốcóantoàn?

Tàuđiệntrênkhôngkiểu"lêntrời"làmộthệthốnggiaothôngđườngsắttrongthànhphốmàđạibộphậnđườngrayđặttrêncầuởtrêncao,nócũnggiốngnhưđườngtàuđiệnngầm"chuixuốngđất",đólàbiệnphápcóhiệuquảđểgiảiquyếtvấnđềgiaothôngkhókhăncủathànhphốlớn.Tuynhiêngiáthànhxâydựngvàchiphíkinhdoanhvậntảicủatàuđiệntrênkhôngthấphơnnhiềusovớiđườngtàuđiệnngầm,dođó,từthậpkỷ80củathếkỷXXtrởlạiđây,loạiđườngsắtnàypháttriểnrấtnhanh,nhưcácthànhphốOsaka,Tôkyô,Manila,Singapore,Vancouverđềukếtiếpnhauxâydựng.ĐườngsắtraynhẹmàThượngHảixâydựngthựctếlàmộtloạitàuđiệntrênkhông.Tàuđiệntrênkhôngđượcxâydựngtrongkhuvựcthànhphố,đãtăngthêmchonhândân

thànhphốmộtloạiphươngtiệngiaothôngtiệnlợi,hơnnữanócòntạonênsựphồnvinhởkhuvựcdọctheoconđường.Tuynhiên,nhândânthànhphốrấtquantâmđếntiếngồn,cảnhquanmôitrườngvàvấnđềantoàncủaloạihìnhgiaothôngnày.Tiếngồncủatàuđiệntrênkhôngchủyếulàtiếngmasátvàvađậpgiữabánhxevớiđường

ray,vàcảtiếngồnvềđộnglựccủacontàu.Tuynhiên,córấtnhiềubiệnphápchồngồncủatàuđiệntrênkhông,chẳnghạnnhưcáctoaxecóbánhxeđànhồi,bánhxebằngcaosu,máyđiệnkéotuyếntính,giáchuyểnhướnglinhhoạtv.v.;vềmặtđườngraycóraythépdài(đườngraykhôngcómốinối)đệmcaosuthiếtbịgiảmtiếngđộngv.v.Saukhichọnmộtsốbiệnphápnóitrên,cóthểlàmchotiếngồngiảmxuốngrấtnhiều.Trênthựctếsovớiđườngsắtthôngthườngthìtàuđiệntrênkhôngdocótrọnglượngnhẹ,tốcđộchậm,nêntiếngồnnhỏhơnrấtnhiềusovớiđườngsắtthôngthường,thậmchítiếngồncònnhỏhơncảôtônữa.

Tàuđiệntrênkhôngcólàmtrởngạiđốivớicảnhquanthànhphốkhông?Quacáctàuđiệntrênkhôngđãđượcxâydựng,phầnlớnđềutỏrahùngvĩ,gọnnhẹ,mỹquanvàhàihoàvớimôitrườngxungquanh.Tàuđiệntrêncaokhôngnhữngtrởthànhmộttiêuchíquantrọngcủamộtthànhphốhiệnđạihoávàhiệnđạihoángànhgiaothông,ngoàiracòntăngthêmcảnhsắcmớichothànhphố.Đườngsắttrêncaocũnggiốngnhưđườngbộtrêncao,cóthểthôngquabiệnphápkỹthuậtcôngtrìnhthiếtkếmỹhọccaosiêu,khiếnchonócóđượcsựtạohìnhmỹquanvàphốihợphàihoàvớicảnhquanmôitrường.Cònnhưvấnđềantoànđốivớitàuđiệntrênkhông,cómộtsốngườicảmthấysợhãikhi

đoàntàuchạyquatrênđầu,ngườiđitàucũngcókhilolắngsợđoàntàubịtrậtbánhlậtnhàoxuốngđất.Trênthựctế,sựvậnhànhcủađoàntàutrêncaocónhiềubiệnphápđểbảođảmantoànmộttrongnhữngbiệnphápđólàkhichạy,nóđượcsựkhốngchếcủađườngraythépdẫnhướngkiêncố,bảnthânnólàrấtantoàn,ngaycảkhinhỡbịtrậtđườngray,vẫncóthanhraybảovệbánhxevàtườngphònghộđểđềphòngsaukhibịtrậtraylàmchotàubịlật.Dovậytàuđiệntrênkhônglàmộtphươngtiệngiaothônghếtsứcantoàn,thoảimáivàtiệnlợi.

Từkhoá:Đườngsắttrênkhông;Tàuđiệntrênkhông.

90.Tạisaocóđoàntàutrênkhôngchạyởhaibêndầmthép?

Bạnđãbaogiờthấyloạitàuđiệntrênkhôngmàđoàntàulạichạyởhaibênđầmthépchưa?Hiệnnay,ởMỹđangkhaiphávàthửnghiệmloạiphươngtiệngiaothôngtrêncaokiểumớiđó.Nóđượcmệnhdanhlà"hệthống21"hiểnnhiênlàloạitàunàyđượcthiếtkếhướngvàothếkỷXXI.Điềukhácnhaulớnnhấtsovớiphươngtiệngiaothôngđườngraynhẹtruyềnthống,làđoàn

tàucủa"hệthống21"chạyởhaibêndầmthép.Đỡdầmthéplànhữngtrụximăngcáchnhau24,7m.Mỗiđoàntàucótreo2-4toaxe,tốcđộlà96,5km/giờcóthểdomộtngườiláihoặcđiềukhiểnbằngtivi.Mỗitoatàudomộtcặpbánhxebằngthépliênkếtvớidầmthépvàvậnhànhtheoquỹđạoởphíadướidầmthép.Đểđềphòngtoatàubịtrượtrayhoặcbịlật,hệthốngnàysửdụnggiáđỡcánhtayđòn,chếtạobằngthépcómócantoàn,nóliênkếtchặtchẽmócnốitoatàuvớiđầuđỉnhdầmthép,bảođảmtoatàuvậnhànhantoàn,bìnhổn,đitàuthoảimái.Vìnhàgađượcthiếtkếtheotiêuchuẩnhoá,nênhầunhưcóthểđặtởbấtcứchỗnàodọctheođườngtàu.Hànhkháchđitàucóthểlênxuốngbằngthangcuốnhoặcthangmáy.

Ưuđiểmchínhcủaphươngtiệngiaothôngnàylà:chiếmđấtrấtít,cóthểgiảiquyếtđượcvấnđềáchtắcgiaothôngởtrênmặtđất,lạicóthểtiếtkiệmkinhphíxâydựng.Giácảxâydựng1kmlà12,4triệuđến15,5triệuUSD,màhiệnnaygiáthànhxâydựnghệthốngvậnchuyểnởmộtsốthànhphốđãlêntớihàngtrămtriệuUSDchomỗikmđường.Mặtkhác,hệthốnggiáđỡtrêncaonàycóthểxâydựngởbênngoàihiệntrườngthicông,sauđólắprápnhanhlêntuyếnđường,dođólàmgiảmbớthiệntượngtắcnghẽngiaothôngdothicônggâynên.Cácdầmthépnhỏhẹpcũngcóthểlàmgiảmrấtnhiềutrởngạivềthịgiácnóichung.Dotàuđiệntrênkhôngnàycóthểchuyểnhướngtrênđườngcongcóbánkính27,4mđiềuđócónghĩalàcácthanhraydẫncóthểchuyểnhướnggầnnhưvuônggócởbêntrêncácnútgiaothôngnhiềungả,đồngthờitiếptụcvươndàiradọctheocácđườngphốhiệncó,dođóthuậnlợichoviệcmởrộngđườnggiaothông,việctăngthêmđườngnhánhcàngdễdàng.Vềmặtantoàngiaothông,loạiđườngsắtcaohơnmặtđấtkhoảng5mnày,cóthểchống

chịuđượcnhữngcơnlốclớncótốcđộgió193,1km/giờ,khôngnhữngkhôngcósựcốđâmtàu,màcòncókhảnăngchốngđộngđấtởmộtmứcđộnhấtđịnh.

Từkhóa:Đườngsắttrênkhông;Dầmthép.

91.Cóthể"khôiphục"loạihìnhgiaothôngcóđườngraytrongthànhphốkhông?

ThếhệngườigiàởThượngHảinhấtđịnhcònnhớxeđiệncóđườngrayngàyxưa.Nóthườngchỉcóhaitoaxe,phíatrướclàxeđộnglực,cómộtcầngạtgọilà"đuôisamnhỏ",kéotoaxeđằngsauchạylengkengquacácphố.Vìxeđiệntốcđộchậmchạp,cộngthêmviệcđặtđườngrayngaytrênphốnênđãảnhhưởngđếnviệcđilạicủacácphươngtiệngiaothôngkhácvàngườiđiđường.Dođó,xeđiệnbịcoilàphươngtiệngiaothônglạchậu,dầndầnbịđẩyrakhỏicácloạiphươngtiệngiaothôngcôngcộng.Tuynhiênvìquymôcủathànhphốngàycàngmởrộng,dânsốpháttriểnnhanhchóng,vấn

đềgiaothôngđôthịcũngtrởnênnghiêmtrọnghơn.Giờđâyxeđiệnlạicócơhộikhôiphụclạivịtrítrướcđây.Đươngnhiên,điềuđókhôngcónghĩalàlạilôiloạixeđiệncũkỹđãchovàoViệnbảotàngradùnglại,màlàcókếhoạchtừngbướcứngdụngcácloạigiaothôngcóđườngrayvàogiaothôngcủathànhphố.Mọingườithườngchorằngxelửalàphươngtiệnvậnchuyểnchoquãngđườngtrungbình

dài,thựcrađólàmộtsựhiểulầm.VídụcácthànhphốlớnnhưPari,Matxcơva,NewYork,CápNhĩTân,v.v.hệthốngđườngsắtởngoạithànhphầnlớnđềutusửathànhtuyếnđườngvànhđaiđểđưahànhkháchđivềcáchướngởngoạithành.Ởcácthànhphốđó,cưdânđilàmvàtrởvềnhàđềucóthểđibằngxelửa.Ngoàira,docáchướnggiaothôngđềucóxâynhàga,cáchànhkháchđixelửatừnơikhácđến,đivàocácnơicủathànhphốcũngrấttiệnlợi,chỉcầnlênxelửaởvànhđaingoạithànhlàđược.Nănglựcvậnchuyểncủađườngtàuđiệnngầmlớngấp7-10lầnôtôcôngcộngtrênmặtđất.

LấyđườngtàuđiệnngầmởMatxcơvalàmvídụ,lượngvậnchuyểntrongngàyđêmlàsáutriệulượtngười,chiếm41,2%lượngchởkháchcủatoànthànhphố.Dođườngtàuđiệnngầmítbịgâynhiễu,nênngàycàngcónhiềungườichọntàuđiệnngầmlàmphươngtiệngiaothônglýtưởngcủamình.ỞTrungQuốccũngcómộtsốthànhphốđãxâydựngđườngtàuđiệnngầm.Giaothôngđườngraynhẹ,còngọilà"đườngsắtraynhẹ".Gọilà"raynhẹ"khôngcónghĩalà

đườngraycủanónhẹhơnđườngraycủađườngsắtthôngthường,màtrọnglượngchởcủatàuchạytrênloạiđườngraynàynhẹhơnsovớiđườngsắtthôngthường.Cóthểnóinóđượcpháttriểntrêncơsởxeđiệncóraykiểucũtrướckia,nócóđặcđiểmcủađườngsắtthôngthường,đườngtàuđiệnngầmvàxeđiệncóray.Đườngsắtraynhẹnóichungcótốcđộvàokhoảng25-50km/giờ,đoàntàuđadạngthườngcó2-6toa.Câuchuyệnlạiđưatatrởvềvớivấnđềxeđiệncóray,loạiphươngtiệngiaothông"kiểucũ"

ấy,giờđâylạiđượccoitrọngởnhiềunướcnhưthànhphốMenbuốccủaÔtxtrâyliacómạnglướixeđiệndàihơn200km,mộtsốthànhphốlớncủaĐức,Mỹ,Nhậtcũngđãtrùngtulạixeđiện.Đươngnhiên,cácloạixeđiệncórayấyvềmặtkỹthuậtđãđượccảitiếnrấtnhiềusovớixeđiệnkiểucũ.Cácloạigiaothôngcóđườngraynóitrên,còncóthểphốihợpvớinhau,nhưchuyểntiếp,

liênvận.Dođó,cóthểthấy,giaothôngcóđườngrayđangđượcphụchồitrởlạivàđãtrởthànhmộtbộphậnquantrọngngànhgiaothôngcủathànhphố.

Từkhóa:Giaothôngcóđườngray.

92.Tạisaomáybaytrướckiacócánhđôi,cònhiệnnaythìphầnlớncócánhđơn?

Từnăm1903,haianhemWrightlầnđầutiênláimáybaybaylêntrờixanh,lịchsửhàngkhôngmáybayđãcóthờigiandàihơnmộtthếkỷ.Trongthờigiantrên100nămđó,hìnhdáng

bênngoàicủamáybayđãthayđổirấtnhiều.Chỉnóiriêngvềsốlượngcánhmáybay,loạimáybaybanđầukhôngnhữngcócánhđôi(haitầng),màcòncócảcánhba(batầng).Loạimáybaynàycóbacánh,cánhnàychồnglêncánhkia,ởgiữađượcliênkếtbằngnhiềutrụđỡ,rấtgiốngnhưmộtgiáđỡsách.Tuynhiênkếtcấucủamáybaycánhbarấtphứctạp,hiệuquảcũngkhôngtốthơnsovớimáybaycánhđôi,thựctếvềsaukhôngcópháttriểnnhiềuhơn,chonên,máybaythờikỳđầuhầunhưđềulàloạicánhđôi.Tuynhiên,từsaunhữngnăm30củathếkỷXX,máybaycánhđôichỉcórấtít,hầunhưđềulàmáybaycánhđơnbayđibaylạitrênbầutrời.Tạisaonhưvậy?Cánhmáybaydùngđểsảnsinhralựcnâng.Máybaycóthểbaylượntrênkhôngmàkhôngbị

rơixuốngnhưmộthònđá,làdựavàolựcnângcủacánhmáybayđểcânbằngtrọnglượng.Nếumộtchiếcmáybaybaogồmcảhànhkhách,hànghoávànhiênliệu,tổngcộnglà50tấn,thìkhinóbayngangbằngởtrênkhôngtrung,cáccánhcủanóphảisảnsinhralựcnânglà50tấn,nhưvậymớiduytrìđượcthăngbằng,làmchomáybaykhôngrơixuống.Cánhmáybaycóthểsảnsinhrasứcnângđẩyđihaykhông,chủyếulàcăncứvàotốcđộbay

vàdiệntíchmặtphẳngcủacánhmáybay.Tốcđộbaycàngnhanhdiệntíchcánhmáybaycànglớn,thìsảnsinhralựcnângcànglớn.Điềuấycũnggiốngnhưchơithảdiềuvậy:Haicáidiềucótrọnglượngnhưnhau,diềunàocódiệntíchlớn,aikéodâychạynhanh,thìdiềucủangườiđóbaylêncàngnhanh,càngcao.

Cácmáybayởthờikỳđầu,vìkhôngcóđộngcơtốt,vậtliệukếtcấucũngrấtthôsơ,dođótốcđộbaycủamáybaykhôngnhanh.Tốcđộkhôngnhanhmàlạicầnkhắcphụcmộttrọnglượngnhấtđịnh,thìcầnphảirasứctăngdiệntíchcánhmáybayđểcóđượclựcnângcầnthiết.Mộtcánhmáybaykhôngđủthìdùnghaicánh,haicánhvẫnchưađủthìdùngbacánh.Nhưvậy,máybaycánhđôi,cánhbarađời.Tuynhiêntăngcánhmáybaylênnhiềuthìtráilạilàmtăngphụtảichomáybay,làmchomáybaybaycàngchậm.Cùngvớisựcảitiếndầncủađộngcơhàngkhôngvàsựcảicáchvậtliệukếtcấuhàngkhông,

tốcđộcủamáybayđượctănglênrấtnhiều,dođókhôngcầnphảicódiệntíchcánhmáybaythậtlớnmớicóthểsảnsinhlựcnângcầnthiết;dovậyhầuhếtcácmáybayhiệnđạiđềuđãcảitiếnthànhmáybaycánhđơn,dođóđãlàmgiảmnhiềutrọnglượngcủamáybay,đồngthờibảođảmtốcđộbay.Vậythì,loạimáybaycánhđôikhôngcòncóíchnữasao?Thựcrathìcómộtsốmáybaykhôngcầnthiếtphảicótốcđộnhanh,giốngnhưloạimáybay

đadụngđượcsửdụngrộngrãitrongnôngnghiệp,làmáybaycánhđôi.Loạimáybaynàycóthểdùngđểrảithuốctrừsâu,gieohạt,trồngrừng,diệtcỏv.v.nóphảibaychậm,bìnhổn,mớicóthểhoànthànhnhiệmvụrảiphân,gieohạt,dođónócầncódiệntíchcánhmáybaylớn,mớicóthểsảnsinhralựcnângcầnthiết.

Từkhóa:Cánhmáybay;Máybaycánhđơn;Máybaycánhđôi.

93.Cóphảimáybayđềuphảibayrấtcao?Mọingườiđềubiếtrằng,máybaythôngthườngnóichungcàngbaycaocàngtốt,vìxétvề

mặtquânsự,khikhôngchiến,nếubaycaohơnmáybaykẻthù,thìcóthểởtưthếcaohơnnhìn

xuống,dễcôngkíchđốiphương;cònđốivớimáybaynémbomvàmáybaytrinhsát,baycàngcaothìcàngcólợi,dễthoátkhỏisựcôngkíchcủamáybayđốiphươngvàsựchặnđánhbằnghoảlựccủapháomặtđất.

Xétvềmặtdândụngkhibaycao,lựccảnkhôngkhísẽnhỏ,luồngkhôngkhítươngđốiổnđịnh,hànhkháchngồitrongmáybaycóthểítbịxóc.Nếubayởtrênvùngcaonguyên,nhưvùngcaonguyênThanhHải,TâyTạng(TrungQuốc),nóichungđộcaosovớimựcnướcbiểnphầnlớnlàtrên4-5000m,cộngthêmđịahìnhtươngđốiphứctạp,cầnphảibaycaomớibảođảmantoàn.Tuynhiên,dosựpháttriểncủakỹthuậtphòngkhônghiệnđại,hiệnnaycóloạimáybay

quânsựthìngượclại,máybaykhôngđòihỏibaycao,tráilạibaycàngthấp,càngtốt.Điềunàyngherahìnhnhưlàkhóhiểu,tạisaophảibaythấp.Lýdolà,máybayquânsựbaycaorấtdễbịrađacủađốiphươngpháthiện.Sóngđiệnvô

tuyếndorađaphátrakhigặpmáybayđịchởtrênkhông,sẽphảnxạtrởlạimànhìnhrađasẽhiểnthịhìnhảnhcủamáybayđịch.Tuynhiên,sóngđiệnrađacómộtđặcđiểmlàchỉcóthểtruyềnthẳng,khôngthểuốncong.NếumáybaybayrấtthấpthìdobềmặtTráiĐấtcongnhưhìnhcánhcung,máybaybay

ngoàimộtcựlynhấtđịnhthìsẽnằmngoàiphạmvisụcsạocủarađa,sóngđiệnrađakhôngtìmđượcmáybay.

Dođó,cácmáybaynémbomvàtrinhsáthiệnđại,đểđộtphákhuvựcphòngkhôngcủađốiphương,thườngdùngphươngthứcbaysátmặtđất.Máybaybaythấpbaynhanhvàolãnhthổđốiphương,khibịrađađốiphươngpháthiện,thìđãnhanhchóngbayđếntrênđầurồi.Nhưvậy,đốiphươngtừkhipháthiệnmáybayđếnlúcphóngtênlửahoặcchomáybaychiếnđấucấtcánh,thờigianchuẩnbịrấtngắn,cókhithậmchíkhôngkịpnghênhchiến.Chínhvìmáybaybaythấpđếnđộtpháphòngtuyếncủađốiphươnglàhếtsứcbấtngờ,vìvậymáybayrấtítbịbắntrúng.Baythấpvớitốcđộcao,khôngphảilàchuyệndễdàng.Bởivì,ởmặtđấtcónúinon,cócác

côngtrìnhkiếntrúctolớn,nếukhôngchúýthìsẽbịđâmhỏngmáybay,chếtngười.Cácmáybaycaotốchiệnđạicónănglựcbaythấpđộtphá,đềuđượclắpđặtmộthệthốnggiámsátđịahìnhdùngmáytínhđểtínhtoánkhoảngcáchđốivớimặtđấtmộtcáchkịpthời,tựđộngđiềukhiểnmáybaybaycaohaythấpđểtránhđượcmốinguyhiểmđâmvàocácchướngngạivậtởmặtđất.Ngoàimáybayquânsự,cóloạimáybaydândụngcũngcầntiếnhànhbaythấp.Vídụ,trong

nôngnghiệp,dùngmáybayđiphunthuốctrừsâuvàtrừcỏdại,nhữngmáybaynàycầnbayrấtthấpởtrênđồngruộng,chỉcáchmặtđấtvàimét,gọilàbaysiêuthấp.Nếubaycaoquá,thìbộtthuốctrừsâuphunrasẽbịgióthổibạtđi,giảmhiệuquảcủathuốc.Tuynhiên,loạimáybaynày,cótốcđộrấtchậm,khôngcầnlắpđặthệthốngtựđộnggiámsátđịahìnhquáđắttiền,màchỉcầndongườiláiđiềukhiểnlàđược.

Từkhóa:Baythấp.

94.Tạisaocánhmáybaycaotốcngàycàngngắn?

Bạnđãcólầnnàochúýđếncánhmáybaychưa?Điđôivớisựtăngtốcđộbay,cánhmáybayngàycàngngắnlạisovớithânmáybay.Vídụnhư,mộtmáybaycótốcđộbay1000km/h,chiềudàicủatoànthânmáybaykhoảngchừng20m,thìtoànbộchiềudàicủacánhmáybaykhoảngchừng33m;nhưngmộtchiếcmáybaykháccótốcđộbayđạtđến1700km/h,toànbộchiềudàithânmáybayvẫnlàkhoảng20m,thìtráilạichiềudàicủacánhmáybaychỉcần12mlàđủ.Tạisaotốcđộbaycàngnhanhthìcánhmáybaylạicàngngắn?

Máybaydolựcnângcủađôicánhđểđẩymáybaybaylêncao,cánhmáybaycànglớn,lựcnângcànglớn.Tuynhiên,xétvềmộtmặtkhác,trongquátrìnhbay,cánhmáybaycũngsảnsinhralựccản,cánhcànglớn,lựccảncũngcànglớn.Khitốcđộbaytươngđốichậm,đểsảnsinhmộtlựcnângđầyđủ,cầnphảilàmcánhmáybaydàihơn,vídụnhưcánhmáybaytàulượnđặcbiệtdài;saukhităngtốcđộ,đặcbiệtlàkhibayvớitốcđộvượtâm,nếucánhmáybaydài,thìlựccảnsảnsinhrasẽrấtlớn.Tuynhiênsaukhirútngắncánhmáybay,cóthểlàmcholựcnângđượcsảnsinhrakhôngđủkhông?Cóhaitrườnghợp:khimáybayởtrênkhông,tốcđộcàngnhanhlựcnângsảnsinhrasẽcànglớn,dođólựcnângdocánhmáybayngắnsảnsinhralàđủ;nhưngkhimáybaycấtcánhhoặchạcánh,tốcđộtươngđốithấp,lựcnângdocánhmáybayngắnsảnsinhracóthểkhôngđủđểkhắcphụctrọnglượngcủamáybay,cầnphảichạytrênmặtđấtmộtquãngrấtdài,khiếnchomáybayđạtđếntốcđộnhấtđịnhmớicóthểrời

khỏimặtđất,hoặcsaukhihạcánhphảichotốcđộmáybaychậmlạidầndần.Điềuđócũnglànguyênnhânchủyếukhiếnchocácmáybaycaotốchiệnđạicầncóđườngbăngởsânbayrấtdài.Điđôivớisựpháttriểnkhôngngừngvềkỹthuậthàngkhôngviệcthiếtkếmáybayvàvật

liệuchếtạođãthuđượcnhiềuthànhquảđộtphá,vídụmộtsốmáybayđãsửdụng"cánhbiểnđổi";loạicánhmáybaynàykhibayvớitốcđộcaocóthểcongắnlạiđểgiảmbớtlựccảnkhibay,cònkhicấtcánhvàhạcánh,thìcánhmáybaylạiduỗidàirađểtănglựcnâng.

Từkhóa:Cánhmáybay;Độdàicánhmáybay.

95.Tạisaomáybaykhicấtcánhvàhạcánhđềuphảibayngượcchiềugió?

Nhữngngườihayđimáybayđềubiếtrằng,máybaykhicấtcánh,thườngphảingoặttráingoặtphảitrênđườngbăng,sauđóchạyđếnmộtđườngbăngchínhrộnglớn,chạytheochiềungượcgióđểbaylên...Kỳthực,giốngnhưkhicấtcánh,máybaykhihạcánhcũngphảihạngượcchiềugió.Tạisao

vậy?Cóhainguyênnhânchínhkhiếnchomáybaycấtcánhvàhạcánhngượctheochiềugió.Một

làcóthểrútngắnquãngđườngchạytrênđườngbăngkhicấtcánhvàhạcánh,hailà,bảođảmantoàn.Khimáybaycấtcánh,chỉkhinàolựcnângdocánhmáybaysảnsinhralớnhơntrọnglượng

củamáybay,thìmáybaymớicóthểrờikhỏimặtđất.Màlựcnânglớnhaybécóquanhệrấtlớnđốivớitốcđộluồngkhôngkhíbayquabềmặtcủacánhmáybay:Tốcđộnàycànglớn,lựcnângsẽcànglớn.Nếukhôngcógió,tốcđộluồngkhôngkhíbayquabềmặtcánhbaysẽbằngtốcđộchạytrênđườngbăngcủamáybay;nếucógióthổingượclại,thìtốcđộluồngkhôngkhí

quacánhmáybaysẽbằngtốcđộchạytrênđườngbăngcủamáybaycộngvớitốcđộgió.Dovậy,khicấtcánhngượcchiềugió,lựcnângdomáybaysảnsinhrasẽtươngđốilớn;trongđiềukiệntốcđộbaynhưnhau,quãngđườngchạytrênđườngbăngcóthểngắnhơnkhikhôngcógió.Khihạcánh,chúngtamongmuốntốcđộmáybaygiảmnhanhchóng,Hạcánhngượcchiều

gió,tứclàcóthểlợidụngsứccảncủagióđểgiảmtốcđộmáybay,khiếnchokhihạcánhquãngđườngchạytrênđườngbăngngắnhơn.Cấtcánhvàhạcánhngượcchiềugiócòncóthểlàmtăngmứcđộantoàncủamáybay.Đólà

vìtốcđộmáybaykhicấtcánhhoặchạcánhđềutươngđốichậm,độổnđịnhkém,nếulúcnàygặpphảiluồnggiómạnhthổitạtvềmộtbên,thìmáybaycóthểbịthổilật,gâynênsựcố.Cònbaytheochiềungượcgióthìkhóbịảnhhưởngcủagióthổingang,màcòncóthểlàmchomáybayduytrìmộtlựcnâng,dovậytươngđốiantoàn.Chínhvìnhữnglýdonóitrên,nênchiềucủacácđườngbăngởsânbaykhôngthểxácđịnh

tuỳtiện,nóđượcchọntheochiềugióởvùngđó.Tuynhiên,chiềugiócủamộtđịaphươngthườngcósựthayđổitheobốnmùatrongmộtnăm,dođóchiềucủađườngbayởsânbaythườngchọnvàochiềugióthổinhiềunhấttrongmộtnăm,chiềugióđógọilàchiềugióchủđạo.Trướckia,tốcđộmáybaytươngđốichậm,tínhổnđịnhcũngkhôngcaolắm,chonênyêucầu

về"cấtcánhhạcánh"ngượcchiềugiótươngđốicao.Cósânbay,chiềugiótrongmộtnămthayđổitươngđốinhiều,ngườitaphảixâydựngvàiđườngbăngcóchiềukhácnhau,hoặcxâydựngđườngbăngthànhnhiềuđườnggiaochéonhaucóhìnhrẻquạt,đểthíchứngvớichiềugiótrongcácmùakhácnhau.Nhượcđiểmcủacáchlàmnàylàchiếmdiệntíchđấtquánhiều,phítổnxâydựngsânbaylớn.Nhữngnămgầnđây,vìtốcđộmáybayđượctăngnhanhvàtínhổnđịnhđượcnângcao,ảnhhưởngcủachiềugióđếnviệclênxuốngcủamáybaykhônglớnnhưtrướckia,dođó,cácsânbayhiệnđạithườngchỉcầnxâydựngmộthoặcvàiđườngbăngsongsongvớichiềugióchủđạolàđược.

Từkhóa:Hướnggióchính;Cấtcánh;Hạcánh.

96.Tạisaotrênmáybayphảilắpđènhiệu?Ởcácngãtưgiaothông,ngườitathườngđặtđènxanhđènđỏ,aiaicũngnhậnthấyrõràng.

Xecộvàngườiđibộđềutựgiáctuânthủnguyêntắc"đènđỏthìdừng,đènxanhthìđi",nhưvậycóthểtránhđượcsựhỗnloạnvàgâytainạngiaothông.Điềucóýnghĩalàtrênmáybaycũnglắpđènxanhđènđỏ,tạisaovậy?Trongnhữngđêmtrờiquangđãng,cónhữnglúctanghetiếngầmcủamáybay,lúcđóchúng

tacóthểpháthiệnánhđènđỏ,xanh,trắngtừtừbayquatrênbầutrời.Đólàđènhàngkhôngởtrênmáybay,tácdụngcủanócũnglàđểtránhsựcốgiaothôngởtrênkhông.Bầutrờituyrấtrộnglớn,nhưngcácloạimáybayhiệnđạibayrấtnhanh,dođóvẫncóthể

đâmvàonhaurấtnguyhiểm.Đểtránhsựcốởtrênkhông,ngoàiviệcquyđịnhđườngbaycốđịnhđốivớimáybaydândụngbayđịnhkỳ,cácnhânviênláimáybaytrongkhibayphảiluônchúýquansáttìnhhìnhhaibênvàđằngtrướcđằngsau.Đểthuậntiệnchongườiláiquansátchungquanhcómáybayhaykhông,tìmhiểucácmáybaykháccóquanhệnhưthếnàođốivớiđườngbaycủamình,khibaybanđêm,cầnphảibậtbangọnđènởhaibênvàđằngsaumáybay:nhìntừvịtríngườiláithìđènđỏlắpởđầucánhmáybaybêntrái,đènxanhlắpởđầucánhphải,đèntrắnglắpởđuôimáybay.Bangọnđèncóthểliêntụcphátsáng,cũngcóthểnhấpnháyliêntục.

Máybaybayđêmsaukhibậtcácngọnđèn,ngườiláiquansáttìnhhìnhcàngthuậntiệnhơn.Nếungườiláithấymộtchiếcmáybaycùngđộcaovớimình,màlạichỉthấycóhaingọnđènđỏvàxanh,thìchứngtỏrằngđốiphươngđangbayvềphíamình,cóthểbịvachạmnguyhiểm,cầnphảitìmcáchtránhxara.Nếuchỉnhìnthấymộtngọn,thìchứngtỏmáybayđốiphươngđangbayởbêntráihoặcbênphảimình.Nếuđồngthờithấycảbangọnđèn,thìchứngtỏđốiphươngđangbayởbêntrênhoặcbêndướimình;haitrườnghợpnàykhôngcógìlànguyhiểm.Đươngnhiên,trongtrườnghợphiệnnaycácmáybayhiệnđạibayvớitốcđộrấtnhanh,nếu

chỉdựavàoánhsángđènchỉthịthìvẫnchưađủ.Vídụ,nếutrờixấu,cómây,cósươngmùthìlàmthếnào?Hiệnnayđãcómộtthiếtbịgọilà"bộchỉthịmáybaytiếpcận",cóthểgiúpchongườiláipháthiệnmáybaybaygầnsátmình,trênloạithiếtbịnàycólắpđènchỉthị,đồngthờithôngquarađaởtrênmáybayliêntụcphátsóngvôtuyếnrachungquanh.Khimáybaykháclạigần,sóngrađasẽbịphảnxạtrởlại,làmchođènchỉthịsánglấplánh.Từcácđènchỉthịkhácnhau,cóthểphảnánhhướngđivàkhoảngcáchtươngđốicủamáybaybaygầnmình.

Từkhóa:Máybayđêm;Đènhiệuhàngkhông.

97.Tạisaoloàichimkhibaycầnvỗcánh,còncánhmáybaythìlạicốđịnhbấtđộng?

Máybayvàloàichimđềucóthểbayởtrênkhông,nhưngcánhmáybaythìbấtđộng,cònđôicánhchimthìthườngphảiđậplênđậpxuống.Lẽnàochimkhôngbiếtmỏicánhsao?Tạisaocánhcủachimkhôngthểcốđịnhởmộtvítrínhưmáybay.Cóvẻnhưmáybay"thôngminh",cònloàichimthì"ngốcnghếch"?Nhưngsựthựcthìtráilại.

Nóivềkhảnăngbaythìchim"khéoléo"hơnmáybaynhiều.Cácloạimáybayhiệnđại,dùlàquânsựhaydândụng,máybaylớnhaynhỏ,đềuphảicó

đồngthờihaiyếutốmớicóthểbayđược.Haiyếutốđó,mộtlàcánh,hailàmáyđẩy.Cánhmáybaydùngđểsảnsinhralựcnâng,khiếnchomáybaylơlửngtrênkhông;cònmáyđẩy,thìdùngđểsảnsinhralựckéovàlựcđẩy,đẩymáybayvềphíatrước.Nếukhôngcómáyđẩymàchỉcócánhthìsẽthànhtàulượn.Tàulượnchỉcóthểdựavàomộtlựckhácđểđẩylêntrời,tựnókhôngthểbaylên.Dođócóthểthấy,cánhmáybaychỉcótácdụngduytrìtrongkhibay,chứkhôngcókhảnăngđẩymáybaybayđi.Nhưngcánhcủaloàichimthìkhác.Loàichimkhôngcóbộphậnđẩy.Trênmìnhchúngkhông

cóđộngcơpittônglàmquaycánhquạt,cũngkhôngcóđộngcơphảnlựcphụtrakhícháyđểđẩychúngtiếnlên.Độngcơcủaloàichimchínhlàbảnthânnó,cònđẩynótiếnlênlạidựavàođôicánh.Dođó,cánhcủaloàichimđồngthờiphảihoànthànhhainhiệmvụ:mộtlàsảnsinh

lựcnângđểtreomìnhtrênkhông,hailàsảnsinhralựcđẩyđểtựmìnhtiếnlên.Chỉcóvỗcánhchimmớicóthểđồngthờisảnsinhralựcnângvàlựcđẩy.Vìvậycánhcủamáybaycóthểcốđịnhbấtđộng,nhưngcánhcủachimthìphảiđậplênđậpxuống.

Vậythìcóthểlàmchocánhcủamáybaycũngđậplênđậpxuốngđượckhông?Đâylàmộtướcmơmànhânloạitừxưađếnnayđềucóýđồthựchiệnmàchưathểthựchiệnđược.Nghiêncứuvềđộnglựchọckhôngkhíchotabiết,dùngphươngthứcvỗcánhđểbaythìtốnítsứchơn,nếutasửađổiloạimáybaybaybằngcánhcốđịnhthànhcánhmáybaybaybằngcáchvỗcánhthìsẽtiếtkiệmrấtnhiềucôngsuấtcầnthiếtchomáybay.Nhưngdonguyênlývàhiệntượngbayvỗcánhkháphứctạp,hiệnnayconngườicònchưahoàntoànnắmvữngquyluậtvềphươngdiệnnày,dođócònchưađưavàosửdụngmáybayvỗcánh.Vềvấnđềnày,conngườicònphảihọctậploàichimnhiều.

Từkhóa:Cánhmáybay;Cánhloàichim;Bayvỗcánh.

98.Tạisaomáybaytrựcthăngcóthểdừnglạiởtrênkhông?

Ôtôchạytrênmặtđất,muốndừngthìdừng,muốnchạythìchạyhếtsứctựdo;nhưngmáybaybaylêntrờithìkhôngthểtựdotựtạinhưvậyđược.Thậtkhótưởngtượngmộtchiếcmáybayđangbaybìnhthường,bỗngnhiêndừnglạibấtđộnggiữachừngởtrênkhông.ítnhấtđốivớiloạimáybaythôngthường,điềuđócũngkhôngthểthựchiệnđược.Chúngtabiếtrằng,bấtcứmộtvậtgìnếumuốnrờikhỏimặtđấtđểbaylênkhôngtrung,đều

phảikhắcphụctácdụngcủatrọnglực.TrọnglựclàlựchấpdẫncủaTráiĐấtđốivớicácvậtthểchungquanh,chiềucủatrọnglựcTráiĐấthướngxuốngdưới,nókhiếntấtcảcácvậtthểchungquanhTráiĐấtđềubámvàomặtđất.Điềuđókhiếnchotakhinhảylên,sẽrơitrởlạimặtđấtkhôngmộtchútchủđịnhnào,màkhôngthểmuốnnhảylêncaobaonhiêucũngđược.Tươngtựnhưvậy,máybaymuốnbaylêncao,thìcầnphảicómộtsứcmạnhhướnglêntrênđểkhắcphụctácdụngcủatrọnglực,điềunàydựavàolựcnângdocánhmáybaytạonên.Tuynhiêncánhmáybaymuốntạonênlựcnângcầncómộtđiềukiện,tứclànóphảicósựvậnđộngtươngđốivớikhôngkhí,cóvậnđộngmớicólựcnâng,khôngcóvậnđộngthìkhôngcólựcnâng.Dovậy,máybaychỉcóbaylên,phảibaymớicóthểsinhralựcnâng;nếudừnglạithìcánhmáybaykhôngcósựvậnđộngtươngđốiđốivớikhôngkhí,lựcnângcũngsẽtheođómàmấtđi.Nếumáybaykhôngcònsựduytrìcủalựcnâng,thìsẽbịrơixuốngnhưmộthònđávậy.

Thếnhưng,cómộtloạimáybaylạicóbảnlĩnhdừnglạiởlưngchừngbầutrời.Đólàmáybaytrựcthăng.Vậythìtạisaomáybaytrựcthăngcóthểdừnglạiởtrênkhông?Máybaytrựcthăngcũngcần

cólựcnângđầyđủđểchốnglạitrọnglượngcủabảnthânnó,mớicóthểbayởtrênkhông.Lựcnângcủamáybaytrựcthăngdocánhquạtquayởtrênlưngnótạonên.Khimáybaytrực

thăngdừnglạiởlưngchừngbầutrời,cánhquạtcủanóvẫnquaytítkhôngngừng,lựcnângdocánhquạtsảnsinhravừavặnbằngtrọnglựcmàmáybaytrựcthăngphảichốngchịuvàcóchiềungượclại.Dođómáybaytrựcthăngcóthểkhôngtiếnlên,cũngkhônglùilại,khôngbaycaolênvàcũngkhônghạthấpxuống,nócóthểdừnglạimộtcáchổnđịnhởgiữalưngtrời.

Từkhóa:Máybaytrựcthăng;Cánhquạt;Trọnglực.

99.Chỉmáybaytrựcthăngmớicóthểcấtcánhvàhạcánhthẳngđứng?

Ưuđiểmnổibậtnhấtcủamáybaytrựcthăng,đươngnhiênlàkhôngcầndùngđườngbăngđểlấyđàkhicấtcánh,màthôngquacánhquạtvớitốcđộnhanhởtrênlưngnóđểsảnsinhramộtlựcnângđủđểmáybaycóthểcấtcánhvàhạcánhthẳngđứng.Đâylàđiềumàcácmáybaykháckhôngthểthựchiệnđược.Tuynhiên,trongđạigiađìnhcácmáybayphảnlựcđồsộ,còncómộtloạimáybayhầunhưkhôngcầnđườngbăngcũngcóthểcấtcánhvàhạcánh,đólàmáybaytrựcthăngcựlyngắn,màtiêubiểulàmáybaychiếnđấukiểu"Diềuhâu".Độngcơcủamáybaykiểu"diềuhâu"rấtđặcbiệt,nócóbốnlỗphụtkhí,nhìnlêntươngtự

nhưmộtchiếcáoliềnquần.Lỗphụtkhícủađộngcơđặtởbêncạnhthânmáybay,cóthểchuyểnđộnglinhhoạt.

Khimáybaysắpcấtcánh,lỗphụtkhíquayđốidiệnvớimặtđất,độngcơphụtraluồngkhícaotốc,giốngnhưbốncộttrụcựckhoẻ,nângmáybaylênkhôngtrung,khimáybaylênđếnmộtđộcaonhấtđịnh,lỗphụtraphíasau,lựcđẩycủaluồngkhísảnsinhrasẽlàmchomáybaybayvềphíatrướcvớitốcđộcao;khimáybaysắphạcánh,ngườiláicóthểđiềuchỉnhmộtlầnnữacholỗphụtkhíquaythẳnggócvềphíamặtđất,đồngthờivớiviệcmấtđilựcđẩytiếnlên,máybaybắtđầuhạxuống,trọnglượngcủanóđượcđỡbởiluồngkhíphụtrathẳnggócvớimặtđất.Khilượngkhíphụtranhỏdầnthìmáybaysẽtừtừhạcánhthẳnggócxuốngmặtđất.Trong

quátrìnhbayngườiláichỉcầnđiềuchỉnhgócđộcủalỗphụtkhíthìcóthểdễdàngthayđổitưthếbaycủamáybay.Máybay"Diềuhâu"cũngcóthểcấtcánhvớimộtquãngchạylấyđàtrênđườngbăngrấtngắn,nócókhảnănglênxuốngthẳngđứngcựlyngắn,rấtthíchhợpkhiởcácđảonhỏhẹpvàtrêntàusânbay.Nóichung,máybay"Diềuhâu”khôngcầnđườngbăng,chỉcầncómộtkhoảngđấttrốngvớidiệntích35x35mlàđược,vìvậynórấtthựcdụngvềmặtquânsự.Máybay"Diềuhâu"rađờitừnhữngnăm70củathếkỷXX,vềsauquanhiềulầnkhôngngừng

cảitiến,đãtrangbịchohạmđộihảiquân,làmộtloạimáybayhảiquânđadạngưutú.Từkhóa:Máybayhạcánhthẳnggóc;MáybayDiềuhâu;Lỗphụtkhí.

100.Tạisaomáybaytànghìnhcóthể"tàng

hình"được?Máybaytànghìnhlàloạimáybaychiếnđấuquânsựdùngkỹthuậttànghìnhđểthiếtkếchế

tạonên.Tuynhiên,sự"tànghình"củamáybaytànghìnhchỉlàmộtcáchnóiẩndụ,khôngcónghĩalàkhimáybaybayđếntrênđầu,trongtầmnhìncủamắtthườngtakhôngthểnhìnthấy,màlànóiđến"conmắtngàndặm"củarađakhôngpháthiệnđượcnó.Chùmsóngđiệntừcủarađaphátracóđặcđiểmlà:chỉkhinàochùmsóngchiếuthẳnggóc

tớimộtvịtrínàođó,trênbềmặtmáybay,sóngphảnxạdonósảnsinhramớiđitheochiềuchiếuxạbanđầucủachùmsóngđểphảnhồitrởlạivàăngtencủarađathuđược,đồngthờitrênmànhuỳnhquangcủarađahiệnramộtđiểmsáng.Tiếtdiệntánxạrađacủamáybaycàngnhỏ,thìxácsuấtmàrađa"bắt"đượcnócàngnhỏ.TiếtdiệntánxạrađacủamáybaynémbomtànghìnhF-117AdoMỹchếtạochỉcó0,01m2,chỉbằng0,01%-0,1%tiếtdiệntánxạrađacủacácloạimáybaychiếnđấukhác,dođo,nógiốngnhưlàtànghìnhvậy,đủđểvượtqua"thiênlađịavõng"củasóngrađa.

Máybaytànghìnhcóthể"tànghình"đượcchủyếulàsửdụngmộtloạikỹthuậttànghìnhcaocấptântiếntrongđóbaogồmcácvậtliệutànghìnhgiákhungvàlớpvỏ,vậtliệusơntànghìnhbềmặt,kỹthuậtkếtcấutànghìnhngoạihình,kỹthuậthạthấpbứcxạhồngngoại,kỹthuậtgiảmtiếngồnvàkỹthuậtgâynhiễuđiệntửv.v.Cácvậtliệudùngchokỹthuậttànghìnhcónhiềuloại.Cácvậtliệunàyvữngchắcvànhẹ,cóthểhấpthuđượcsóngrađa.Máybaytànghìnhngoàiviệcdùngvậtliệutànghìnhđểchếtạothânmáybay,kếtcấungoại

hìnhkỳlạcủanócũnglàmộtyếutốquantrọnglàmchomáybaycóthểtànghình.Hìnhdạngthânmáybaykiểuốngtròncủacácmáybaythôngthườngcùngvớikếtcấuliênkếtthẳnggócgiữathânmáybay,cánhvàđuôiđứng,đềucóthểlàmchocácsóngrađaphátratừcáchướngkhácnhausẽphảnxạvềăngtenthucủarađa.Cácnhàthiếtkếmáybaytànghìnhpháthiệnrarằngnếucảitiếnhơnnữathânmáybaythìcóthểphátácdụngphảnhồisóngrađa,làmchosóngphảnhồigiảmđếnyếunhất,thậmchíkhôngcònnữa.CácmáybayF-117AvàB-2củaMỹcósảicánhdài52,43m,thânmáybaydài21m,mộtmáybaycỡlớnnhưvậy,nhưngtiếtdiệntánxạrađachỉcó0,05m2,hiệusuấttànghìnhrấtcao.Dothiếtbịthámtrắcmáybayngoàirađara,còncómáythámtrắchồngngoại,dođó,máy

baytànghìnhngoàiviệctànghìnhrađa,cònphảitànghìnhcảmáythámtrắchồngngoại.Biệnpháplàđặtlỗnạpvàlỗxảkhílêntrênđỉnhmáybay,đồngthờiởlỗxảkhílắpđặtmộtmáyxảkhívàthiếtbịthunhiệt,làmcholuồngkhícónhiệtđộcaoxảrađượchútkhôngkhílạnhvàotrướckhixả,nhanhchónghạnhiệtđộ,giảmbớtnguồnnhiệtởlỗxảcủađộngcơ,khôngđểchomáythámtrắchồngngoạimặtđấtđođượcbứcxạhồngngoạicủamáybay.Đốivớitiếngồncủamáybaykhibaycóthểgiảiquyếtbằngcáchdùngthiếtbịthuâmhoặcthiếtkếđộngcơcótiếngồnđặcbiệtnhỏ.

Từkhóa:Máybaytànghình;Sóngrađa.

101.Tạisaophảinghiêncứuchếtạomáybaysảicánhvềphíatrước?

Cácmáybaynóichungđềusảicánhraphíasau,vậythìcóloạimáybaynàosảicánhvềphíatrướckhông?Tháng9/1997,sânbayGiucôpskiởngoạiôMatxcơvacómộtchiếcmáybaychiếnđấuS-37kiểumới,sảicánhvềphíatrước,lầnđầutiênbaylênbầutrờixanh.

Hiệnnay,nhiềumáybaysảicánhraphíasauđãcótốcđộbayrấtcao,tốcđộcủamộtsốmáybaythậmchíđãvượtquátốcđộcủaâmthanh,tuynhiênloạimáybaysảicánhnhưvậycónhữngnhượcđiểmrấtlớn:Khimáybaybayvớitốcđộcao,luồngkhôngkhísẽlướttheobềmặtcủamáybay,khimộtbộphậnluồngkhôngkhímentheocánhmáybaytừtrongchuyểnđộngrangoài,cóthểlàmchomútngoàicủacánhmáybayxuấthiệnmộtluồngkhôngkhíhỗnloạnđángsợ.Luồngkhôngkhíhỗnloạnnàyảnhhưởngrấtlớnđếnlựcnângphíangoàicủacánhmáybay,nghiêmtrọnghơn,nócònảnhhưởngđếnhiệusuấtbềmặtbánhláikhốngchếphươnghướngbay,dẫnđếnhiệntượngmáybaycóthểtựđộngquaylộnvòngởtrênkhông,gâymấtantoànchomáybayvàngườilái.Ngượclạimáybaysảicánhvềphíatrướckhôngcónhượcđiểmđó.Tươngtự,khidòng

khôngkhílưuthôngtrênbềmặtmáybaysảicánhvềphíatrước,sẽlàmchodòngkhôngkhílướtquabềmặtcánhmáybaylưuđộngtừngoàivàotrong,nhưvậysẽlàmchodòngkhôngkhícủacánhmáybaybịphântán.Vìdòngkhôngkhílưuđộngtừngoàivàotrong,nênchúngsẽtụlại,cùngbámvàocánhmáybayvàlướtqua,khôngcóảnhhưởnggìđếnlựcnângcủamáybay,lạicàngkhôngảnhhưởnggìđếntrạngtháilàmviệccủamáybay.Dovậy,máybaysảicánhvềphíatrướccóđặctínhkhíđộnghọctốthơn,cóthểcóđượclựcnângtươngđốilớn,hơnnữalựccảnrấtnhỏ.Điềuđángquýlà,máybaychiếnđấusảicánhvềphíatrướccóthểbaytrênkhôngvớigócđónđầulớn,điềuđósẽlàmtăngrấtnhiềutínhcơđộngcủamáybay,khiếnchomáybaychiếnđấucóthểnhanhchóngbámsátmáybayđịch,chiếmưuthếtrênkhông.Vậythìtạisaocácmáybaytrướckiađều"sảicánhraphíasau"?Điềunàydovậtliệuchếtạo

cánhmáybaylúcđóchưađủđộbền,nếumáybaysảicánhvềphíatrước,thìkhibaysẽlàmchokhảnăngchốnguốnbịgiảm,cộngthêmtácdụngcủadòngkhôngkhí,phíangoàicủacánhmáybaysẽxuấthiệnhiệntượngbịuốnconglên,khigócđónvàlựcnângtănglên,lạikhiếnchocánhmáybayởphíasautiếptụcuốncong.Vớisựtuầnhoànáctínhnhưvậy,sẽdẫnđếnlàmgãycánhmáybay.Nếumuốntránhchocánhmáybaykhôngbịuốngãy,thìphảilàmchocánhdàylênđểtăngkhảnăngchốnguốncủanó.Nhưngnhưvậytrọnglượngmáybaysẽtănglên.Dođó,cáccôngtrìnhsưđànhphảivứtbỏthiếtkếcánhsảivềphíatrướcmàphổbiếndùnghìnhthứcsảicánhvềphíasau.Cácvậtliệutổnghợpkiểumớirađờiđãmanglạicơhộipháttriểncholoạimáybaysảicánh

vềphíatrước.Cácvậtliệutổnghợpnàyvừanhẹ,bềnmàđộcứnglạicao,khảnăngchốnguốnrấtkhoẻ.Dođó,ngườitalạitiếnhànhđisâunghiêncứuloạimáybaysảicánhvềphíatrước.Năm1984nướcMỹđãchếtạomáybaythửnghiệmsảicánhvềphíatrướckiểuX-29Atoànlàmbằngvậtliệutổnghợp,cuốicùngđãchếtạođượcmáybaysảicánhvềphíatrướcvớitínhnăngưuviệt,mởramộttươnglairộnglớncholoạimáybaykiểumớithếkỷXXI.

Từkhóa:Máybaysảicánhvềphíatrước.

102.Tạisaomáybaykhicấtcánh,hạcánhvàkhibayđềuphảiđiềukhiểnbằngrađa?

Sânbaythườngđượcgọilà"cảnghàngkhông",đấylàmộtđầumốigiaothôngvôcùngnhộnnhịp,mỗingàyđềucónhiềumáybaycấtcánhvàhạcánh.Tuysânbayrấtlớn,nhưngvìtốcđộmáybayrấtnhanh,nênđểtránhmáybayvachạmvào

nhau,nhânviênđiềuhànhbaycầnphảikịpthờinắmvữngvịtrí,tốcđộvàhướngbaycủatấtcảcácmáybayởtrongphạmvivàitrămkilôméttrênkhôngphậnsânbay,sauđómớicóthểđưaranhữngchỉthịchuẩnxácchocácmáybay,lệnhchochiếcnàocấtcánhvàhạcánhtrước,chiếcnàocấtcánhvàhạcánhsau.Muốnhoànthànhcôngviệcđiềuhànhvấtvảvàtinhtếđó,rađalàmộtcôngcụkhôngthể

thiếuđược.Trênsânbaycólắpđặtrađa,nhânviênđiềuhànhbaycóthểtừmànhìnhrađa,nhìnthấyrõtoànbộtìnhhìnhtrongphạmvihàngtrămkilômétởtrênkhôngphậnsânbay,đểtiếnhànhđiềukhiểnđườngbaytrênkhông.Trênmànhìnhrađa,cóthểhiểnthịtrướcmộtquỹđạohạcánhlýtưởngchomáybay,trong

quátrìnhmáybayhạcánh,rađaliêntụcđovịtrícủamáybayvàthôngquamáyđiệnthoạivôtuyếnđểhướngdẫnngườiláibaytheođườngbaychínhxác,chođếnkhihạcánhxuốngđườngbăng.Khôngnhữngphảidùngrađađểđiềukhiểnkhimáybaycấtcánhvàhạcánh,màtrongquá

trìnhbaycũngphảidùngđếnrađa.Thôngthường,cácmáybaydândụngđềuphảibaytheođườngbayđãquyđịnhtrước.Khiđêmtốivàbầutrờicónhiềumâymù,hoặcngườihoatiêukhôngthuộcđườngbay,thìphảidùngrađađểdẫnđường.Trênmáybaycólắpmộtbộrađa,ăngtenhướngxuốngmặtđất,trênmànhìnhsẽhiểnthịmột"bảnđồrađa",ngườihoatiêuthôngquabảnđồrađa,thườngxuyêntheodõi,thìcóthểbiếtđượcvịtrícủamáybay,đảmbảochomáybaybaytheolộtrìnhchínhxác.Trongquátrìnhbay,ngườiláicònphảiluônluônnắmvữngđộcaocáchmặtđấtcủamáy

bay,dođótrênmáybaycònlắpmộtrađađođộcao.Nhờvậy,khibaytrênbiển,cóthểbiếtđượcđộcaocáchmặtbiểnlàbaonhiêu;khibaytrênđồngbằng,cóthểbiếtđượcđộcaocáchmặtđất;khibaytrênvùngnúinontrùngđiệp,cóthểbiếtđượcchiềucaocáchcácngọnnúi.Trênmộtsốmáybayquânsựdùngđểngănngừasựđộtkíchởtầmthấp,cònphảilắpmộtloại"rađaphòngvachạm",khimáybaybaythấpvớitốcđộcao,nócóthểkịpthờinhắcnhởngườiláitránhnúicaovàcáccôngtrìnhkiếntrúclớn.

Từkhóa:Rađa;Điềukhiểnbaybằngrađa.

103.Tạisaomáybaycóthểtiếpdầuởtrênkhông?

Ngày22tháng7năm1948,bachiếcmáybayB-2củaMỹcấtcánhtừcăncứkhôngquânĐavít-MôngXơn,baythínghiệmvòngquanhTráiĐất,haichiếctrongđótrênđườngđicótámlầnhạcánh,mất15ngàymớihoànthànhchuyếnbayvòngquanhTráiĐấtvớichiềudài32.187km.Đếnngày16tháng1năm1957,nămchiếcmáybayB-25BcủaMỹcấtcánhtừcăncứkhôngquânCaserrởCalifornia,vớiđiềukiệntiếpdầuởtrênkhông,chỉmấtcóbangàyđểhoànthànhchuyếnbayvòngquanhTráiĐất,thựctếthìthờigianbaychỉmất45giờ19phút.Vậythìtạisaomáybaycóthểtiếpdầuởtrênkhông?Tiếpdầuởtrênkhôngđượchoàn

thànhbởisựphốihợpgiữamáybaytiếpdầuvàmáybaynhậndầu.Ởthờigianđầu,thiếtbịtiếpdầuởtrênkhôngrấtthôsơ,dongườitiếpdầucắmốngtiếpdầuđúngvàolỗnhậndầu,dựavàosựchênhlệchvềđộcaogiữamáybaytiếpdầuvàmáybaynhậndầu(máybaytiếpdầubayởphíatrên,máybaynhậndầubayởphíadưới),đểtiếpdầutheotrọnglực.

Vềsaungườitachếtạothànhcôngkhoangtreotiếpdầuởtrênkhông,làmchoviệctiếpdầuởtrênkhôngpháttriểnđếnmộtgiaiđoạnmới,vàđãthựchiệnđượcmộtmáybaytiếpdầuđồngthờicóthểtiếpdầuchovàimáybay(nhiềunhấtlàbachiếc),cácmáybaycùngkiểutiếpdầuchonhau.Nóichung,khidùngthiếtbịtiếpdầukiểuđầucắmhìnhcôn,tốcđộtiếpdầuvàokhoảng1500lít/phút;nếudùngthiếtbịtiếpdầukiểuốngcogiãn,thìtốcđộtiếpdầucaonhấtcóthểđạtđến6000lít/phút.Trongquátrìnhtiếpdầungườiláicủamáybayđượctiếpdầuchủyếutậptrungtinhthầnvàoviệcbảođảmtrạngtháibayổnđịnhlàmchogiáncách,cựlyvàchênhlệchđộcaogiữamáybaytiếpdầuvàmáybaynhậndầuluônluônkhôngđổi.

Từnhữngnăm90củathếkỷXX,MỹvàmộtsốnướcChâuÂuđãtăngcườngcảitiếnmáybaytiếpdầungoàiviệcthayđổiđộngcơkiểumới,vềkỹthuậttiếpdầuđãápdụnghệthốngquảnlýtiếpdầutựđộngvàhệthốngkếthợpốngtiếpdầutựđộng.Hệthốngquảnlýtiếpdầutựđộng,cóthểlàmchomáybaytiếpdầunhanhchóngtiếpmộtlượngdầulớnchomáybaynhậndầu,đồngthờilạicóthểduytrìvịtrítrọngtâmvàtrạngtháibaytốtnhất,vàdùngmáytínhđểtínhtoánthờigianđóngmởtốtnhấtvanthùngdầuvàbơmdầu;hệthốngkếthợpốngtiếpdầutựđộngcóthểthaythếnhânviênđiềukhiểnốngcogiãn,ngườiláimáybaynhậndầuchỉcầnduytrìmộtvịtrínhấtđịnhcủakhuvựctiếphợpởphíasaumáybaytiếpdầu,hệthốngkếthợpcủamáybaytiếpdầusẽtựđộngnắmbắtlấyhệthốngkếthợpcủamáybaynhậndầuvàthựchiệnsựnốighépốngtiếpdầu.Tiếpdầuởtrênkhông,ngoàiviệcdùngchomáybaydândụngra,nócònlà"máybộităng"

củalựclượngtrênkhông,làmộtbiệnphápbảođảmquantrọngđốivớiviệctácchiếnởtrênkhônghiệnđại,cótácdụngquantrọngđốivớiviệcvậnchuyểnquânđộivàtrangbịvũkhímộtcáchnhanhchóngvớikhoảngcáchtrungbìnhvàxa.

Từkhóa:Tiếpdầutrênkhông.

104.Bầutrờirộnglớnnhưthế,tạisaomáybaylạicóthểvachạmnhau?

Ngườixưacócâu"Thiêncaonhiệmđiểuphi"dùngđểhìnhdungtrênbầutrờibaolavôcùngtận,loàichimcóthểtựdothahồbaylượn.Nhưngngàynaykhiviệcvậnchuyểnhàngkhôngđãpháttriểnđếncaođộ,nếuthiếuthậntrọngcóthểphátsinhsựcốhaimáybayvachạmnhau.Theothốngkê,trongthờigiantừnăm1981đến1987nướcMỹxảyra35vụmáybayvachạmtrêntrời.ỞTrungQuốc,từnhữngnăm60đến80củathếkỷXX,cũngxảyrabalầnhaimáybayđangbayvavàonhau.Loạisựcốnàytuytỷlệkhônglớntrongcácsựcốvềmáybay,nhưngmộtkhixảyrathìtổnthấthếtsứcnghiêmtrọng.Vídụ,nhữngnăm70củathếkỷXXởTâyBanNhaxảyrasựcốhaichiếcBoeing747vavàonhau,làmchếttạichỗ555người,sauđóchếtthêm35ngườinữa.Vậythìtạisaomáybaybaytrongbầutrờirộnglớn,lạicóthểvavàonhauđược?Chúngtabiếtrằng,ôtôchạytrênmặtđấtthìcóđườngcái,tàuthuỷchạytrênbiểnthìcó

đườnghànghải,cònmáybaytrêntrờicũngcóđườnghàngkhông.Đườnghàngkhôngcóchiềucao,chiềurộngvàphươnghướngnhấtđịnh,mỗimáybayđềuphảicăncứvàophươnghướng,chiềucaovàtuyếnđườngđểbay.Tuynhiên,ngườiláikhiláimáybayởtrênkhông,khôngkịp

dùngmắtđểquansátnhưkhiláixetrênmặtđất.Bởivì,mộtkhimáybayđộtnhiênbayvàophạmvithịlựccủangườilái,thìkhoảngcáchgiữahaimáybaythườngnhỏhơn900m.Hiệncótàiliệunóirằng:từkhimáybaybayvàophạmvithịlựccủangườilái,thầnkinhthịgiáchìnhthànhhìnhảnhđivàođạinão,quaphântíchphánđoánxácđịnhkhoảngcáchcủahaibên,chọnphươngántốtnhất,chođếnkhiđiềukhiểnmáybayđểtránh,đạithểcần2-5giâymớicóthểhoànthànhđượcđiềuđó.Nếutổngtốcđộcủahaimáybayđạtđếntrên500m/s(1800km/h)thìhaigiâylàđãvượtquáhoặctiếpcậnkhoảngcáchthịlựccóhiệuquảcủangườilái,trongthờigianngắnngủinhưvậy,ngườiláicủahaibêncầnkịpthờiláimáybaynhườngtránh,điềuđóhầunhưkhôngthểthựchiệnđược.Haimáybayvavàonhauởtrênkhông,phầnlớnxảyraởchỗgiaonhauởđộcao,hoặcchỗ

giaonhaucủatuyếnđường.Giaonhauởđộcaolàchỉtrongcùngmộtthờigian,cùngmộtđịađiểm,xuyênquatầngđộcaocủađốiphương;giaonhaucủatuyếnđườngchỉtrongcùngmộtthờigian,cùngmộtđịađiểm,cùngmộtđộcao,xuyênquahướngbaycủađốiphương.Sânbaylàtrungtâmtậptrungvàphântáncủamáybay,cácmáybaycấtcánhvàhạcánhthườngxuyênxuyênquahướngbayvàđộcaocủađốiphương.Đểđềphòngxảyrasựcố,cácnướctrênthếgiớingoàiviệcthayđổithểchếquảnlýgiaothôngởtrênkhông,cảitiếnthứtựbayvàovàrờikhỏisânbay,cònphảilắpđặthệthốngtựđộngcảnhbáođườngbaycủamáybayvàhệthốngđềphòngvachạm(viếttắtlàTCAS).Hệthốngnàycóhaiăngten,mộtcáilắpởbêntrênthânmáybay,mộtcáilắpởdướibụngmáybay,dùngđểphảnxạvàthunhậntínhiệucủamáybayđốiphương.Khihaimáybaygầnnhautrêncùngmộttuyếnđường,thìcácăngtenTCAScủamỗichiếcsẽthuđượctínhiệutừđốiphươngphátra,đồngthờitrênmànhìnhmáytínhsẽhiệnratiêuchícảnhbáokhoảngcáchkhácnhau,tiếpđó,hệthốngmáytínhtrênhaimáybaysaukhitínhtoánxongsẽđưarachỉthịtránhvachạmtrênmànhìnhhiểnthị.Hiểnnhiên,TCASsẽkhiếnchongườiláicóthểdễdàngxửtrísựkiệnđộtngột,dođóbảođảmantoànbay.

Từkhóa:Vachạmmáybay;Hệthốngvachạm.

105.Tạisaoloàichimlạicóthểtrởthành"kẻthù"củamáybayphảnlực?

Máybaycấtcánhvàhạcánhđươngnhiêncầnphảicósânbay.Trongquátrìnhxâydựngsânbay,ngoàicáctrangthiếtbịcầnthiết,cònphảichúýmộtvấnđề,đólàởgầnsânbaycóđànchimlớnkhông.Cólẽbạncảmthấykỳquái:nhữngconchimnhỏđangbaykialẽnàolạitrởthành"kẻthù"củamáybay.Sựthựcđúnglànhưvậy:Theothốngkê,chỉriêngởMỹ,domáybayvàchimvavàonhauđã

gâynêncáigọilà"sựvachạmcótínhchấtpháhoạicủachim"khiếnchohànhkháchđitrênmáybaybịthươnghoặcmáybaybịhỏng,bìnhquânmỗinămcótrên35vụ.Tạisaoloàichimlạithích"gâykhódễ"chomáybayvậy?Điềunàylàdohiệnnayphầnlớncácmáybayđềulàmáybayphảnlực,độngcơcủachúng

cầnphảihútthậtnhiềukhôngkhíởchungquanhmớicóthểlàmviệcđượcdođólỗnạpkhícủamáybayđềuđượcthiếtkếrấtto,khibay,nhưhámộtcáimồmlớnnuốtchửngmộtcáchthamlamluồngkhôngkhíởphíatrước.Nếuchimđangbayởgầnđóthìcóthểbịđộngcơmáybayhútvàocùngvớiluồngkhôngkhí.Tốcđộbaycủamáybayphảnlựcvốnrấtnhanh,cơthểchimtuyrấtmềmmại,nhưngvớisựvachạmởtốcđộcao,sứcpháhoạicủanócũngrấtlớn;hơnnữakếtcấubêntrongcủađộngcơphảnlựclạirấttinhvi,saukhichimvavàothườngthườngcóthểlàmchoquátrìnhlàmviệccủađộngcơbịảnhhưởngnghiêmtrọng,thậmchíbuộcđộngcơphảidừnglại,khiếnchomáybaymấtđiđộnglựctiếnlên;kếtquảgâynêntainạnmáybay.Đươngnhiên,mốinguyhạicủachimđốivớimáybayphảnlựchiệnđại,cònbiểuhiệnởchỗ

nóvachạmtrựctiếpvàovỏmáybay,vìtốcđộmáybayphảnlựcrấtnhanh,sựvachạmnàycũnggâynguyhiểm.Đãtừngcómộtmáybaytiêmkíchbayvớitốcđộ600km/h,vavàomột

conchimnhạnđangbayởtrênkhông,kếtquảlàconchimnhạnđólạicóthể"phácửasổchuivào",vavàongườiláikhiếnchoanhtabịhônmê.Nhữngsựvachạmtrựctiếpnghiêmtrọngnhưvậy,tuyrấthiếmthấy,nhưngrõràngđãmanglạinguyhiểmrấtlớnđốivớimáybaycaotốc.Theotưliệuthốngkê,sựkiệnchimbịhútvàvachạmvớimáybayphảnlựchayxảyraở

Châuá,kếđếnlàChâuMỹ,ChâuÂuítnhất.Vảlạicácsựkiệnđóchủyếuphátsinhởtầngthấp900mtrởxuống,cònởdưới600mlàkhuvựcnguyhiểmnhất.Cũngcónghĩalàvấnđềchủyếuxảyrakhimáybaycấtcánhvàhạcánh.Vậythì,làmthếnàođểđốiphóvớiđànchimởvùngphụcậnsânbay.Conngườiđãtừngnghĩranhiềubiệnphápđểđốiphóvớichim.Chẳnghạnnhư,đặtnhững

conbùnhìnbằngcỏcóthểchuyểnđộngđượcởsânbay,hoặcbắnsúngtrongquátrìnhmáybaycấtcánhvàhạcánhlàmchođànchimởquanhsânbaysợhãibayđi;ngoàiratrướckhimáybaycấtcánhhoặchạcánhcòncóthểdùngloaphátbăngghiâmtiếngkêugàothảmthiếtcủachimđểchúngkhiếpsợphảibayđi,hoặcđểcáctiêubảnchimđãchếtởcácnơitrênsânbay,khiếnchochimtrôngthấykhiếpsợmàtránhđi.Ngoàiracòncóthểdùngkỹthuậtđiệntửvàkỹthuậtrađahiệnđại,lắpđặtrađagiámsáttừxa,cảnhbáochomáybaytránhxađànchimtrênđườngbay;ởtrênsânbaydùngrađamạchxungngắn,theodõichặtchẽtìnhhìnhhoạtđộngcủađànchimởgầnđườngbăng,đểkhicầnthiếtthìhoãnthờigiancấtcánhhoặchạcánhcủamáybay.Đươngnhiên,cảitiếnmáybayvàkếtcấucủađộngcơ,đểnhỡcóvavàochimcũngkhôngsợ,đómớilàbiệnphápgiảiquyếtcơbản.

Từkhóa:Antoànbay;tainạntừchim.

106.Xâydựngsânbaytrênbiểncónhữnglợiíchgì?

Cùngvớisựpháttriểncủangànhhàngkhông,sốlượngvàdiệntíchsânbaycầnthiếttănglênvàmởrộngkhôngngừng.Đốivớinhữngthànhphốởvùngduyênhải,xâydựngsânbayởtrênbiểngầnkhuvựcthànhphốlàmộtphươngánhếtsứclýtưởng.Xâydựngsânbaytrênbiểncórấtnhiềulợiích.Trướctiên,vấnđềđấtdùngchosânbaynói

chungkhôngliênquanđếnvấnđềdidời,giảitoả,diệntíchsânbayhầunhưkhôngbịhạnchế,hơnnữa,chiphíxâydựngthấphơnsovớixâydựngởtrongkhuvựcthànhphố.Thứhailàtầmnhìncủasânbaytrênbiểnhếtsứcrộngrãibaola,khôngbịnúicaovàcáccôngtrìnhkiếntrúccaolớnchechắn,máybaylênxuốngvàviệcquảnlýsânbayrấtantoànvàchuẩnxác.Ngoàiraxâydựngsânbaytrênbiển,tiếngầmầmcủahàngloạtmáybaysảnsinhrakhicấtcánh,hạcánhvàkhíthảidochúngxảra,docáchkhudâncưcủathànhphốtươngđốixanênkhônggâyônhiễmthànhphố.SânbayNagasakicủaNhậtBảnlàsânbaytrênbiểnđầutiêncủathếgiới.Sânbaynaylấy

nềnmónglàmộthònđảonhỏtrongvịnh,sanbằngchỗđấtcao,lấpbiểnthànhlụcđịamàxâydựngnên.Thờigianxâydựngkhoảngbanăm,đến1975thìchínhthứcsửdụng.Giữasânbaytrênbiểnvàđấtliềncònxâydựngmộtcâycầulớn,khiếnchoviệcgiaothôngởkhuđôthịnốiliềnmộtcáchthôngsuốtvớiviệcvậnchuyểnhàngkhôngcủasânbay.Từtrêncaonhìnxuống,sânbaynàytrônggiốngnhưmộthàngkhôngmẫuhạmtolớncóhìnhdạnghìnhchữnhật,yêntĩnhneođậutrongvùngvịnhxanhbiếc.

Hìnhthứcxâydựngsânbaytrênbiểncórấtnhiều.Vídụ,cóthểđóngcọcthépxuốngđáybiểnởvùngbiểntươngđốicạn,dohàngngànhàngvạncọcthépchốnggiữmặtsànbằngphẳngcủasânbay.SânbayLaguađiacủathànhphốNewYorkMỹlàmộtsânbaytrênbiểnđầutiênđượcxâydựngtheokiểuđóngcọcnhưthế.Loạisânbaytrênbiểnkiểulấnbiểnđượcxâydựngởbênbờbiển,ngườitađắpđêbaobọcmộtphầnbiểncạn,húthếtnướcrarồidùngđấtđálấpthànhmộtsânbaybằngphẳng.Loạisânbaytrênbiểnkiểunổilàmộtkiểusânbaytiêntiếntươngđốimớimẻ.Nócódạng

hìnhhộpchếtạobằngthép,nửatrênnổitrênmặtnướclàmđườngbăngchosânbay,nửadướingâmtrongnước,cótácdụngnânggiữmặtsànnổicủasânbay.Đểđềphòngsânbaybịtrôidạtdoảnhhưởngcủathuỷtriều;ởdướinướccủasânbaykiểunổicónhiềuchiếcneotolớn,để"cốđịnh"sânbayvàovùngbiểnxácđịnh.

Từkhóa:Sânbaytrênbiển.

107.Sosánhmáybayhaiđộngcơvớimáybaybốnđộngcơcónhữngđặcđiểmgì?

Bạnđãtừngnghenóivềmáybayhaiđộngcơvớimáybaybốnđộngcơchưa?Thựcra,máybayhaiđộngcơchínhlàchỉloạimáybaycólắphaiđộngcơ,cònmáybaybốnđộngcơthìchỉloạimáybaycólắpbốnđộngcơ.MáybaybốnđộngcơhiệnđangđượcsửdụngcóBoeing707,747-400,AirbusA340,MD-12...;máybayhaiđộngcơhiệnđangđượcsửdụngcóBoeing757,767,777vàAirbusA300,A310,A320,A330...Nếulàmphépsosánh,thìmáybayhaiđộngcơđượcdùngphổbiếnhơnmáybaybốnđộngcơ.Ưuđiểmchủyếucủamáybaybốnđộngcơlàcóthểthíchứngđượcvớiyêucầucủamọi

tuyếnhàngkhông,khôngchịusựhạnchếbởicáckhuvựchảidươngvàkhuvựcsamạcrộnglớn.Nhưng,máybaybốnđộngcơcógiáthànhchếtạocao,giáđắt,mộtchiếcBoeing747-400loạichởkháchcógiátới150triệuđôlaMĩ.Trongkhiđó,phạmvithíchứngvớimọituyếnhàngkhôngcủamáybayhaiđộngcơchịusựhạnchếnhấtđịnh,songgiáthànhchếtạolạithấphơn.Máybayhaiđộngcơkhiđangbay,nếumộtđộngcơbịgặpsựcốphảingừnghoạtđộng,thì

máybayhànhkháchvẫncóthểtiếptụcbaynhờvàođộngcơkia.Nhưng,độnglựcbayvàđiện,khínénđượccungcấpbởihaiđộngcơvốncólúcnàychỉđượccungcấpbởimộtđộngcơ.Trongtìnhhuốngnày,đòihỏiphảilắpthêmđộnglựcphụtrợtrênmáybaykhởiđộng,điện,khísẽđượccungcấptừnólênmáybay.Nếunhưđangtiếptụcbay,màđộngcơkialạibịcháy,thìmáybaysẽbịmấttoànbộđộnglựcvàrơivàovòngnguyhiểm.Vìthế,xuấtpháttừyêucầubảođảmchomáybaybayđượcantoàn,rấtnhiềunướcđãđềranhữnghạnchếnghiêmngặtđốivớicáctuyếnhàngkhôngmáybayhaiđộngcơ.Nhưquiđịnhcáctuyếnhàngkhôngmáybayhaiđộngcơphảiđểbấtcứđiểmđỗnàocủamáybaytrêntuyếnbaycũngphảicáchhànhtrìnhbaycủasânbaylâncậnkhôngquá60phúthànhtrìnhbay,khimáybayấybayvớimộtđộngcơ,nếukhôngthìkhôngchobay.Đólàđiềugọilàhạnchế60phút.Căncứtheoquiđịnhnàycùngtìnhtrạngphânbốcácsânbaytrênthếgiớihiệnnay,máybayhaiđộngcơkhôngđượcbayvượtđạidương,vàcũngkhôngđượcbayquacácvùnghoangmạcrộnglớn.Vídụ,tuyếnhàngkhôngvượtquahoangmạcTâyátơiChâuÂucủaTrungQuốc,loạiBoeing707lắpbốnđộngcơcóthểđượcbay,nhưngcácloạiBoeing757,767đờimớithìlạikhôngđượcbayvìlàmáybayhaiđộngcơ.Rấtnhiềutuyếnhàngkhôngchophépmáybayhaiđộngcơđượcbayđềuhạnchếtrongphạmvigiớihạncủanhữngbờbiểnliềnkề.

Thựcra,hạnchế60phútlàđượcđềrachotìnhtrạngbaycủacácmáybayhànhkháchhaiđộngcơdùngđộngcơpittông.Mấychụcnămgầnđây,kĩthuậthàngkhôngđãcósựpháttriểnđộtphá,độngcơmáybaycùngcáctínhnăngkhácđãcósựthayđổivượtbậc,nhấtlàđộtincậytrongvậnhànhcủađộngcơđãđượcnângcaorấtnhiều.Vìthế,hạnchế60phútđãdầnđượcnởirộng,cácmáybayhaiđộngcơsaukhidãquakiểmđịnhhợpchuẩnlàcóthểkéodàithờigianbayởbấtcứđiểmnàotrêntuyếnbayđếnsânbaysẽhạcánhtừ60phútlênđến120phút.Thựctiễnchothấy,việckéodàithờigianhạnchếchomáybayhaiđộngcơlàtươngđốiđángtincậy.Theothốngkêcủa12côngtihàngkhông,trongthờigiannửanăm,khisửdụngBoeing767haiđộngcơkéodàihànhtrìnhbaytới120phút,trong13000lầnlênxuốngxuấthiện25lầnmộtđộngcơdừngtrongkhôngtrung.Trongsố25lầnấy,máybayđápđượcxuốngsânbaysẽhạcánhđược21lần,đáptớiđíchđếntớiđược4lần,tỉlệthànhcôngđáptớiđíchđếnlà99,838%.CònvớiBoeing747cóbốnđộngcơthìtỉlệthànhcôngđáptớiđíchđếnlà99,222%.Xétthấynhữngbiểuhiệntốtcủamáybayhaiđộngcơ,hạnchế120phútmànóđãtrảiqualạiđượcnớithêmthànhhạnchế180phút.MáybayBoeing777làmộtloạimáybaychởkháchđờimớiđượcnghiêncứuchếtạothành

côngvàonhữngnăm90củathếkỉ20.Nókhôngchỉlàmáybayhaiđộngcơphảnlực,màđộngcơcủanócòncósứcđẩylớnnhấttínhchođếnnay.MáybayBoeing777khiđưavàovậnhànhđãđạtđượcchuẩnmáybayhànhkháchhaiđộngcơkéodàihànhtrìnhbay180phút,điềuđócũngcónghĩalàloạimáybayhaiđộngcơnàyđãcóthểbayđượctrênbấtcứtuyếnbaynào,kểcảcáctuyếnbayvượtđạidươngvàvượtchâulục.Khôngchỉcóthế,cảgíathànhchếtạolẫnđộtiêuhaonhiênliệuvàtiếngồncủamáybayBoeing777đềuthấphơnsovớicácloạimáybaybốnđộngcơnóichung.

Từkhóa:Máybayhaiđộngcơ;Máybaybốnđộngcơ;Giớihạn60phút.

108.Tạisaocáctàuthuỷlớnnặngnhưthếlạicóthểnổitrênmặtnước?

Cáctàuthuỷlớnhiệnđạiđềulàmbằngthép,thépnặnghơnnướcsáulần,phầnlớncáchànghoáchởởtrongtàunhưlươngthực,máymóc,vậtliệuxâydựngv.v.cũngđềunặnghơnnướcrấtnhiều,thếmàtạisaocáctàuchởnặngnhưvậylạicóthểnổitrênmặtnước?Đểhiểuvấnđềnày,chúngtacóthểlàmmộtthínghiệmsauđây:Đặtmộttấmtônmỏng

xuốngnước,nósẽbịchìmngay;nếulàmtấmtônấythànhhìnhhộp,trọnglượngkhôngthayđổi,nólạicóthểnổitrênmặtnước;khôngnhữngthế,nếuchomộtsốđồvậtvàohộp,hộpcũngchỉhơichìmxuốngnhưngvẫncóthểnổitrênmặtnước.Đólàvìởđáyhộpchịumộtsứcđẩycủanướchướngthẳngđứnglêntrên.Chỉcầnlựcđẩylớnhơntrọnglượngcủahộptôn,thìhộpsẽđượcđẩylênmàkhôngthểchìmxuốngđược.Đươngnhiênxungquanhhộpđồngthờicũngchịuáplựccủanước,chẳngqualàđộlớncủaáplựcnướcởhaimặttrướcvàsaucủahộpbằngnhau,nhưngngượcchiềunhau,nênđãbịtriệttiêu,áplựcởhaimặttráiphảicũngbịtriệttiêunhưvậy.Sứcđẩytănglênnếuthểtíchcủabộphậnngâmtrongnướctănglên.Vìthểtíchcủahộptônlớnhơntấmtônrấtnhiều,trọnglượngnướcbịgiãnracũnglớnhơnnhiều,chonênchịusứcđẩycũnglớnhơnnhiều,dođó,cácthứđựngtronghộpvẫncóthểnổitrênmặtnước.Tàuthuỷlớncóthểnổitrênmặtnướccũngtheolẽđó.ĐịnhluậtchìmnổicủavậtthểlàdoAcsimét,mộtnhàkhoahọccổHyLạppháthiệncáchđây

2000năm;ôngphátbiểumộtcáchchínhxácrằng:"Độlớncủalựcđẩytácdụngvàovậtthểởtrongnướcbằngtrọnglượngnướcdovậtthểgiãnra".Chìnhvìthếnêntàuthuỷnặngđếnhàngvạntấn,thểtíchđồsộ,nhưngdođộngâmnướccàngsâu,cónghĩalàtrọnglượnggiãnnướccủatàucànglớn,nósẽchởđượccàngnhiềuđồđạc,hànghoá.

Từkhóa:Lựcđẩy;ĐịnhluậtArchimedes;Trọnglượng.

109.Tạisaothuyềnbuồmcónhiềukiểucánhbuồmnhưthế?

Bạnđãnhìnthấythuyềnbuồmchưa?Trênthếgiớicórấtnhiềucuộcđuathuyềnbuồmnổitiếng.Khiđuatachỉnhìnthấyhàngnghìnchiếcthuyềntranhnhaubănglên,trêncộtbuồmcaongườitakéolêncáckiểubuồmmàusắckhácnhau;dựavàosứcgió,đẩythuyềnvượtsóngtiếnlên.

Chúngtabiếtrằng,bảnthânthuyềnbuồmkhôngcóđộnglực,màlợidụngsứcgióthổivàobuồmlàmchothuyềnchạy.Dođó,sovớichiếcthuyềnthìbuồmthườnglμmrấtto,rấtrộng,nhưvậymớicóthểlợidụngsứcgió.Thựcrathì,cánhbuồmcóthểdựatheochiềugióđểthayđổigócđộcủanó.Khichạyngược

chiềugió,ngườitathườngquayngangthânthuyền,lúcnμy,buồmvμthânthuyềnhìnhthμnhmộtgócnhấtđịnh,mộtmặtcủabuồmcóthểhứngnogió,cònmặtkiathìchịuáplựctươngđốinhỏ.Lợidụngsựchênhlệchvềáplựcđó,thuyềncóthểtiếnlênphíatrước.Vìphươnghướngtiếnlêncủathuyềncósựsaikhácvớiphươnghướngmànơithuyềncầnđến,dođó,saukhichạyđượcmộtđoạn,cầnphảiđiềuchỉnhlạiphươnghướngcủabuồm,đểthayđổihướngđicủathuyền,khiếnchothuyềnchạydíchdắctheohìnhchữ"Z".Buồmdùngchothuyềncónhiềuloạikhácnhau.NgaytừthếkỷXIV,cácthuyềnbuồmchạy

trênvùngbiểnBắcÂuchủyếulàbuồmhìnhtứgiác.Loạibuồmnàycódiệntíchhứnggiólớn,nhưngkhóthayđổiphươnghướngcủabuồm,cầnphảicónhiềuthuỷthủmớithaotácđược.CònthuyềnbuồmchạyởvùngĐịaTrungHảithìphầnlớnlàbuồmhìnhtamgiác,rấtdễđiềuchỉnhphươnghướng,nhưngtốcđộchậmhơn.Vềsau,ngườitakếthợphailoạibuồmđólắplênthuyềnbuồmcỡlớn,khiếnchochúngbổsungchonhau,tốcđộvàthaotácđềurấtưuviệt.Ngoàira,trênthuyềnbuồmcòncónhiềucộtbuồmvớichiềucaokhácnhau,dùngđểtreocáccánhbuồmcóhìnhdạngkhácnhauvàbốtrítheotrìnhtựkhácnhau.

Tốcđộcủathuyềnbuồmthườngvàokhoảnghơn10km/giờ,tuytốcđộkhôngnhanhlắm,nhưngvìsứcgiólàđộnglựcthiênnhiênvôtận,nênsửdụngthuyềnbuồmhầunhưkhôngtốnnănglượng,cũngkhônglàmônhiễmmôitrường.

Hiệnnay,ngườitathườngdùngthuyềnbuồmđểđidulịch,ngoàiracòntổchứccáccuộcthithểthaođuathuyềnbuồmvàlướtváncóbuồm.Mộtsốtàuchạybằngmáy,nếulắpthêmbuồm,cũngtiếtkiệmkhôngítnhiênliệuđấy!

Từkhóa:Thuyềnbuồm;Cánhbuồm

110.TạisaotàuthuyềncóthểqualạidễdàngởđậpCátChâu?

Năm1984,trênsôngTrườngGiangởthànhphốNghiXươngthuộctỉnhHồBắc,TrungQuốc,ngườitaxâydựngmộtconđậpngănnướclớn,dài2595m,cao47m,đólàconđậpcủanhàmáythủyđiệnđậpCátChâunổitiếng.XâydựngthànhcôngđậpCátChâu,khôngnhữngđãcungcấpmộtlượngđiệnnăngphongphúchocácvùngchungquanh,màcòncảithiệnrấtnhiềuđiềukiệnvậntảiđườngsôngthuộcvùngtrungduvàthượngdusôngTrườngGiang.Cólẽbạnsẽrấtlấylàmlạ,chiềucaomựcnướcởhaibênconđậplớnchênhlệchnhauđếnmấychụcmét,cáctàuthuyềnqualạitrênsôngTrườngGiangthuậntiệnkhông?Sốlà,ởquãnggiữađậpCátChâudàivàrộng,ngườitaxâymộtâuthuyềnlớnnhấtởtrong

nước,nógiốngnhưmộtcáihộphìnhchữnhật,dài280m,rộng34m,đólàkhuvựcquáđộchotàuthuyềnđiquađậpcóđộchênhlệchmựcnướcrấtlớnđó,nólàmộtâuthuyềnđóngkínbởicáccửađậptrênvàdưới.Khitàuthuyềnchạyxuôitheodòngnước,đầutiênquacửatrênđểvàoâuthuyền,sauđóđóngcửatrênlại,nướcởtrongâuthuyềnđượcxảratheođườngống,tàuthuyềnđượchạthấpdầntheomựcnước.Khimựcnướcởtrongâuthuyềnngangbằngvớimựcnướcởphíahạlưu,thìcóthểmởcửadưới,tàuthuyềnsẽgiốngnhưđãxuốngmộtbậcthềm,từâuthuyềnchạyramặtsôngrộnglớn.Tráilạikhitàuthuyềntừphíahạlưuchạylên,thìtrướctiênngườitachonướcvàoâuthuyền,khiếnchothântàucũngnânglêncaodầntheovớimựcnướcđượcdânglên,chođếnkhingangbằngvớimựcnướcởthượnglưu.CửađậpởtrênâuthuyềnđậpCátChâucựckỳlớn,chiềurộngmỗicánhcửalà19,7m,cao34

m,dày2,7mnặngđến600tấn.Mỗicửađậptovànặngnhưthế,đươngnhiêncầndựavàosựđiềukhiểnbằngcơgiớimớiđóngmởđược,ởtrênâuthuyềncónhiềutrangthiếtbịchỉhuybằngtínhiệuvàhệthốngđiềukhiểnbằngvitính,quátrìnhtàuthuyềnquađậpđượcthựchiệntựđộnghoáhoàntoàn.

Từkhóa:ĐậpCátChâu,Củađập.

111.Tạisaotàungầmcóthểchạythoảimáiởdướinước?

Tàuthuỷthôngthườngchỉcóthểchạyởtrênmặtbiển,nhưngtàungầmthìtráilại,nókhôngnhữngchạyởtrênmặtnước,màcòncóthểlặnxuốngbiểnsâu,chạyởdướinước.Tạisaotàungầmcóthểlặnxuốngvànổilênđược?Đâylà"tròảothuật"biếnhoágiữatrọnglựccủatàuvàsứcnângđẩylêntrên,khisứcnâng

lớnhơntrọnglực,thìvậtthểcóthểnổitrênmặtnước;khisứcnângnhỏhơntrọnglựcthìvậtthểchìmxuống;khisứcnângbằngtrọnglựchoặchơnkémnhaurấtít,thìvậtthểnằm"lơlửng"ởmộtvịtrínhấtđịnhdướinước.Vìvậy,chỉcầnđiềuchỉnhtrịsốhơnkémcủatrọnglựcvàsứcnângđốivớitàungầm,thìcóthểlặnxuốnghoặcnổilên.

Tuynhiên,hìnhdạngcủatàulàcốđịnhkhôngđổi,sứcđẩymànóchịutácdụngởdướinướccũnglàmộttrịsốcốđịnh.Dođó,muốnđiềuchỉnhtrịsốhơnkémđó,chỉcóthểthựchiệnbằngcáchthayđổitrọnglượngbảnthâncontàu.Thântàungầmđượctạothànhbởihailớpvỏtrongvàngoài,khoangtrốnggiữahailớpvỏ

nàyđượcphâncáchthànhnhiềukhoangchứanước.Mỗikhoangđềucóvanhútnướcvàvanxảnướcra.Khitàungầmnổitrênmặtnướcmuốnlặnxuống,thìchỉcầnmởvanhútnướcvàokhoang,khiếnchonướcbiểnnhanhchóngchứađầycáckhoang,trọnglượngcủatàutănglên,khitrọnglượngvượtquásứcnângthìnólặnxuống.Tàungầmđangởdướinướcmuốnnổilên,thìchỉcầnđóngcácvanhútnướcvàokhoang,dùngkhôngkhínénvớiápsuấtlớnthôngquavanxảđểđẩynướcrangoài,nhưvậytàusẽnhẹđi,sứcnânglạilớnhơntrọnglực,tàulạinổilênmặtnước.Nếutàungầmcầnchạyởkhoảnggiữamặtbiểnvàđáybiển,thìcóthểchonướcvàohoặcxả

nướcraởmộtsốkhoangđểđiềuchỉnhtrọnglượngtàu;khiếnchotrọnglựcbằnghoặclớnhơnsứcnângmộtít,lúcnàytàucóthểchạydướinước,nếubánhláiởđầutàuhướnglêntrên,ởđuôitàuhướngxuốngdưới,thìtàusẽnổilên,ngượclạithìtàusẽchạyởmộtđộsâunhấtđịnhởdướinước.

Từkhóa:Tàungầm;Khoangnước.

112.Tạisaotàungầmlặnxuốngdướinướcthìkhôngcònsợsónggiónữa?

Biểnluôncósónggió,rấtítkhibìnhlặng,"khôngcógióthìkhôngthànhsóng",sónglàdogiótạonên.Gióthổivàomặtnước,khiếnchocácchấtđiểmcủanướcdaođộngcótínhchukỳ,do

đótạothànhsóngnhấpnhô.Sóngdânglênvàhạxuống,ởchỗcaonhưngọnnúigọilàđỉnhsóng,ởchỗthấpnhấtgọilàchânsóng.Khoảngcáchtheochiềuthẳngđứnggiữahaingọnsóngvàchânsóngliềnkềnhaugọilàchiềucaocủasóng.Khoảngcáchgiữachânsóngvàngọnsóngcànglớnthìnănglượngcủasóngcũngcànglớn.Giómạnhsóngcao,ngọnsóngậpđến,cóthểkhiếnchotrênmộtdiệntích1m2chịumộtsứcmạnhvàitấn,thậmchívàichụctấn.Dođó,khigióbãosắpậptới,cáctàuthuyềnđangđitrênbiểnthườngphảinhanhchóngchạyvàocảngvịnhđểtránh.Tuynhiên,tàungầmởngoàibiểnthìkhôngcầnphảilolắnggì,khigặpgióbão,chỉcầnlặn

xuốngsâuhơnmộtchútlàcóthểbìnhyênvôsự.Tạisaovậy?Theotínhtoán,cáctàuchởdầucóđộngcơvớicôngsuất10vạnkw,tốcđộđitrênbiểnmỗi

giờcóthểđạtđến23hảilý.Nếudùngđộngcơvớicôngsuấtnhưvậymàchạyngầmởdướibiểnthìcóthểđạtđược27hảilý.Nguyêndolà,khitrênmặtbiểnsónggiócuồncuộn,thìởđộsâunhấtđịnhdướibiểnlạilàmộtthếgiớibìnhyên.Ởđó,lựccảncủagiógiảmđinhiều,đồngthờilạikhôngbịảnhhưởngcủasóngtogiólớn.Tabiếtrằng,khisóngtruyềntheomặtphẳngnằmngang,thườngcóhiệntượnglànsóngsau

đuổilànsóngtrước.Khiếnchosóngtruyềnđirấtxa,khoảngcáchgiữahaingọnkềnhau(tứcbướcsóng)cũngcóthểkéorarấtdài.ỞTháiBìnhDươngbaolamênhmông,ngườitatừngđođượcconsóngcóbướcsóngdàiđến600mét!Tuynhiên,khisóngtruyềnxuốngphíadưới,thìtráilạichúngsuyyếuđinhanhchóngkhiđộsâutănglên.Theotínhtoán,mỗikhiđộsâutăngbằng1/9bướcsóng,thìchiềucaocủasónggiảmxuốngmộtnửa;ởdướisóngcóđộsâubằng1/2bướcsóng,thìchiềucaocủasóngkhôngbằng5%banđầu;ởđộsâubằngmộtbướcsóng,thìđộcaocủasóngchỉbằng0,2%banđầu.Dođó,ởdướiđộsâu200mcủabiển,nướcbiểnluônluônyêntĩnh,nóichungrấtítbịảnhhưởngcủasóng.Dovậy,mặcdùởtrênmặtbiểnsóngtogiólớn,sứcmạnhphithường,nhưngtàungầmvẫnđi

lạitựdoởdướibiểnsâu,khônghềbịảnhhưởngcủasónggió.Từkhóa:Tàungầm;Sóng.

113.Tạisaoloạitàuthuỷđệmkhícóthểchạyrờikhỏimặtnước?

Tàuthuỷlàmộtphươngtiệngiaothôngrấttiệnlợiởtrênmặtnước,nhưngcórấtnhiềungườichênóchạyquáchậmchạp,đólàvìkhitàuchạytrênmặtnước,thântàuchịulựccảncủanướcrấtlớn.Nếucóthểlàmchothântàutáchkhỏimặtnước,thìcóthểlàmgiảmnhiềulựccản,tăngnhanhtốcđộcủatàu.Đólànguyênlýcơbảncủatàuđệmkhí.

Tàuđệmkhíkhichạy,thântàuhoàntoànrờikhỏimặtnước,nóchỉchịulựccảncủakhôngkhí,lựccảnnàygiảmđinhiềusovớikhichạytrênmặtnước.Loạitàunàycóthểchởđượcvàitrămhànhkhách,mỗigiờcóthểchạyđược100km.Vậythìsứcmạnhnàođãnângcontàunặnghàngtrămtấnlênkhỏimặtnước?Nguyêndolàtrêntàuđệmkhícólắpnhữngchiếcmáythônggiórấtlớn,cácmáythônggió

nàysảnsinhrakhôngkhínénphunratheođườnghìnhvòngxuyếnởchungquanhđáytàu,vớimộtáplựcrấtlớnnénvàomặtnước.Theonguyênlýtácdụngvàphảntácdụng,thântàusẽ

đượcmộtlựcphảntácdụnghướnglêntrên.Khilựcphảntácdụngnàyđạtđếnmứcđộcóthểnângtrọnglượngthântàu,thìthântàusẽnânglênkhỏimặtnước.Lúcnày,giữamặtnướcvàthântàuhìnhthànhmộtlớpđệmkhí.Sauđó,lợidụngsứcđẩycủachânvịtthọcxiênvàotrongnướchoặcchongchóngkhôngkhí,đểtàutiếnlên.Khôngkhínénởtronglớpđệmkhôngngừngbịpháttán,đồngthờihìnhthànhmộtmànkhí

đểduytrìđệmkhí,nócầntiêuhaocôngsuấtrấtlớn.Hơnnữa,tàuđệmkhíkhichạytrênmặtbiển,còncóthểgâynênnhữngconsóngkhálớn,làmtungtoénhiềubọtnước,nhữnghiệntượngnàycũngđềutiêuhaokhôngítnănglượng.Dođó,tàuđệmkhítuycóthểtăngnhanhtốcđộ,nhưnglạicầncôngsuấtrấtlớn.Tàuđệmkhíkhôngnhữngcóthểchạytrênmặtnước,màcòncóthểchạytrênbộ,nólàmột

phươngtiệngiaothôngthuỷlẫnbộ,khichạytrênbộ,ởgiữatàuvàmặtđấtcũnghìnhthànhlớpđệmkhínângtàulên.Dolớpđệmkhítươngđốidày,nêntàucóthểbìnhổnchạytrênnhữngđoạnđườnggồghề,lầylội,nócóthểkhônggặptrởngạigìngaycảkhichạytrênđầmlầy,đồngcỏ,samạchoặctrênmặtbiểnđóngbăng.Trừmáybaytrựcthăngra,hầunhưtàuđệmkhícóthểchạyđếnđượcnhiềunơinhất.

Từkhóa:Tàuthủyđệmkhí;Khôngkhínén.

114.Tạisaotàucánhngầmcótốcđộđặcbiệtnhanh?

Trongcácloạiphươngtiệngiaothông,tốcđộcủatàuthuỷlàchậmnhất.Nóchậmhơnôtônhiều,lạicàngkhôngthểsosánhvớimáybaybaylượnởtrênkhông.Hơnnữa,từthờiđạithuyềnbuồmchođếnhômnaytốcđộcủatàuthuỷtănglênhếtsứcchậmchạp,dođóđãhạnchếmộtcáchnghiêmtrọngsựpháttriểncủangànhgiaothôngvậntảiđườngthuỷ.

Tạisaokhótăngtốcđộcủatàuthuỷ?Lýdolà,mậtđộcủanướclớngấp800lầncủakhôngkhí,dođó,lựccảnmàtàugặpphảikhichạyởdướinướclớnhơnrấtnhiềusovớicácphươngtiệngiaothôngởtrênbộvàtrênkhông.Hơnnữa,khitàuchạysẽgâynênnhữngconsóngmạnh,điềuđósẽtiêuhaomộtphầnlớnđộnglựccủacontàu,dođóảnhhưởngđếntốcđộtàu.Bởivậy,nếumuốntăngtốcđộcủatàulênhơnnữa,thìngoàiviệctăngđộnglựccủacontàu,phảitìmbiệnpháplàmsaochothântàuchịulựccảnítnhấtcủanướcvàsóng.Cácnhàthiếtkếtàuthuỷquanghiêncứumàngchâncủavịttrờicóđượcsựgợiýnhưsau:

Khivịttrờitừmặtnướcbaylên,sẽduỗimàngchânraphíasau,đồngthờivớiviệcvỗcánhbay,màngchânvịtdẹtphẳngcủanósẽsảnsinhralựcnângnhấtđịnh.Khilựcnângvượtquátrọnglượngcủabảnthânnó,thìvịttrờicóthểbaylêntrời.Thếlàngườitanghĩcáchlắpxuốngđáytàumộtbộphậnvừagiốngcánhchimlạivừagiốngmàngchâncủavịttrời.Loạitàuthuỷkiểumớiđógọilàtàucánhngầm.Ởphíatrướcvàphíasaucủađáytàuđềucólắpcánhtorộngvàphẳngdẹt,chúngbắtliềnvới

thântàuvàtrụđỡ.Khikhởiđộngvàtàuchạy,cánhởdướinướccũngtươngtựnhưcánhmáybay,nósảnsinhramộtlựcnânghướnglêntrên.Tốcđộcàngnhanh,lựcnângcànglớn,dođólàmchothântàudầndầnnổilên.Khilựcnângdocánhsảnsinhragầnbằngtrọnglượngcủathântàu,thìthântàucóthểhoàntoànnhôlênkhỏimặtnướcmàchạy,dođó,nóchỉchịulực

cảncủakhôngkhí,chỉcòncánhbánhláivàchânvịtcònnằmởdướinướcmớichịulựccảncủanước,dođó,đãtăngtốcđộtàuchạylênrấtnhiều.Hiệnnay,tốcđộcaonhấtcủaloạitàucánhngầmđãđạtđến100km/giờ,nhanhgấp2-3lầntàuthuỷthôngthường.Hơnnữavìtàucánhngầmcóthểchạynhanhởtrênmặtnước,nênđãlàmgiảmnhiềuảnhhưởngcủasóng,ngaycảtrongtrườnghợpsóngtogiólớncũngcóthểchạymộtcáchbìnhổn,antoàn.Hiệnnay,trọngtảicủatàucánhngầmcòntươngđốinhỏ,nóichungkhôngquá3-400tấn.Đi

đôivớisựnghiêncứusâuhơnvềnguyênlýchạytàucánhngầmvàcảitiếnvềmặtkỹthuật,sẽxuấthiệnloạitàulớnhơn,chạynhanhhơn,vàsẽcàngđượcứngdụngrộngrãitrongngànhgiaothôngvậntải.

Từkhóa:Tàucánhngầm;Lựccản;Tốcđộtàu.

115.Tạisaotàuphábăncóthểpháđượcbăng?

Mỗikhimùađôngđến,cácvịnhcảngvàmặtbiểnởphươngBắcthườngbịđóngbăng,làmcảntrởtàubèđilại.Đểtiệnchoviệctàubècóthểravàocảng,ngườitathườngdùngtàuphábăngđểphábăng.

Tạisaotàuphábăngcóthểpháđượcbăng?Sovớicácloạitàukhác,tàuphábăngcóđặcđiểmriêng:Kếtcấuthântàurấtvữngchắc,théptấmlàmvỏtàurấtdàysovớicáctàuthôngthường,tàurộng,to,nhưngthânphíatrênnhỏ,đểtiệnchoviệcmởđườngrộngtronglớpbăng,thântàungắn(tỷlệgiữachiềudàivàchiềurộngcủacáctàuthôngthườngvàokhoảngtừ7:1đến9:1,tàuphábănglà4:1),dođó,tiếnlùivàchuyểnhướnglinhhoạt,tínhnăngđiềukhiểntốt;độsâungậmnướclớn,cóthểphálớpbăngtươngđốidày;côngsuấtlớn,tốcđộnhanh,dođókhihúcmạnhvàolớpbăngnócóxunglựclớn;mũitàuhìnhdángđườnggấpkhúc,khiếnchođườngởđáyđầutàutạothànhvớiđườngnằmngangmộtgóc20-350,mũitàucóthể"bò"lêntrênmặtbăng;ởhaibênmũitàu,đuôitàuvàbụngtàuđềucókhoangchứanướcrấtlớn,dùnglàmthiếtbịphábăng.Khigặplớpbăng,mũitàuvểnhlênsẽápvàomặtbăng,dựavàotrọnglựccủaphầnmũitàu

làmchobăngbịépvỡvụn.Trọnglựcnàythườngđạttớitrêndưới1000tấn,nhữnglớpbăngkhôngvữngchắclắm,dướisứcépcủatàusẽbịvỡvụnrangay.Nếulớpbăngtươngđốivữngchắc,thìcontàuthườngluilạimộtđoạn,sauđóhúcmạnhvào,cólúcphảihúcnhiềulầnmớicóthểpháđượclớpbăng.Trườnghợpgặpphảilớpbăngrấtdày,khôngthểphávỡtrongchốclátđược,tàuphảimởmáybơmnướcvớicôngsuấtrấtlớn,làmchokhoangnướcởđuôitàuchứađầynước,khiếnchotrọngtâmcủacontàutiếnlênmộtít,làmchomũitàugáclênlớpbăngdày,tiếpđólạihúthếtnướctrongkhoangởđuôitàubơmđầyvàokhoangởmũitàu.Nhưvậy,mũitàuvốnđãrấtnặng,bâygiờlạităngthêmtrọnglượngcủahàngtrămtấnnướcvàokhoangnướcởmũitàu,lớpbăngdùrấtdàycũngbịépvỡra.Tàuphábăngcứtừtừtiếnlênkhôngngừngnhưvậyđểmởramộtconđườngchotàuchạy.Cókhi,tàuphábănggặpphảilớpbăngdàyvàrắnhơn,khitàuépvàomặtbăng,lớpbăngvẫn

khôngbịvỡ,màchìmxuốngkhiếnchotàubịmắccạntrênbăng,thântàubịkẹtvàogiữa,dùcómởhếtcôngsuấtcũngkhôngthểnhíchlênđược.Gặpphảitìnhhuốngnày,cầndùngphươngpháplắclưqualạikhiếnchocontàuthoátkhỏivòngvâycủabăng.Muốnchocontàucóthểtựlắclưđược,dọctheohaimạntàuởphầngiữacủacontàucóđặtmộtkhoangnướclắclư,khoangnướcnàyvừacóthểchứanướcngọtdùngchonồihơivàdùngđểănuống,vừacóthể

bảovệthântàukhôngbịchìmxuốngdonướcbịròkhimạntàuhưhỏng,tácdụngthứbalàgiúpchocontàuthoátkhỏitìnhcảnhkhókhăn.Saukhicontàubịkẹtgiữalớpbăngchỉcầnnhanhchóngchứađầynướcvàokhoangnướcởmộtmạn,tàusẽnghiêngsangmộtbên,sauđólạihútnướcvàokhoangởmạnbênkia,contàulạinghiêngvềphíangượclại.Cứhútnướcqualạinhưvậy,contàusẽlắclưsangphảisangtrái,tiếptụcmởhếtcôngsuất,contàusẽluirakhỏimặtbăngdễdàng.

Từkhóa:Tàucánhngầm;Lựccản;Tốcđộtàu.

116.Tàuchởdầusiêucấpcónhữngưuđiểmvànhượcđiểmgì?

Nóiđếntàuthuỷ,ngườitathườngkinhngạcthốtlêntrướcsựđồsộtolớncủacontàuvạntấn.Tuynhiên,từnhữngnăm60củathếkỷXX,trênmặtbiểnởcácnơitrênthếgiới,đãxuấthiệnmộtloạitàukhổnglồsiêudài,nếusosánhcontàuvạntấnvớinóthìgiốngnhưchiếc"thuyềnván".Contàukhổnglồtrênbiểnđóchínhlà"tàuchởdầusiêucấp".

Sựxuấthiệncủatàuchởdầusiêucấplàdosựtăngnhanhmạnhmẽvềlượngtiêuthụdầulửavàsựphátđạtcủangànhvậntảidầulửatrênthếgiới.Lúcđó,dầulửavớitưcáchlànguồnnănglượngquantrọngnhấtđượcpháthiệnvàkhaithácrộngrãi,nhưngmộtlượnglớndầuthườngbịdồnứlạidokhókhănvềvậnchuyển,vìvậnchuyểnbằngđườngsắtchỉcóthểtiếnhànhởtrênđấtliền,cònvậnchuyểnbằngđườnghàngkhôngthìgiáthànhlạiquácao.Trướcnhữngnăm60,việcvậnchuyểndầulửagiữacácchâulụcnóichungdựavàocáctàudầuvàivạntấnmàthôi.Đứngtrướcmâuthuẫnsâusắcgiữanhucầuvềdầulửavàchiphívậntải,ngườitanhậnthấyrằng,đóngmộtcontàusiêucấptrọngtải20vạntấnrẻhơnnhiềusovớiđóngnămcontàubốnvạntấn,thếlàviệcđóngcáctàuchởdầusiêucấpđãcócơsởvềmặtkinhtế.Nhữngnăm60,NhậtBảndẫnđầutrongviệcđóngtàuchởdầusiêucấp20vạntấnđầutiêntrênthếgiới,sauđómộtsốnướcvàtậpđoàntàichínhcóthựclựccũnggianhậpvàohàngngũkinhdoanhvàđóngtàusiêucấp,ôngvuatàuthuỷnổitiếngcủaHyLạpnhờđómàthuđượclợinhuậnkếchsù.Lượngchởdầulớnchưatừngcólàcơsởgiảmbớtchiphívậnchuyểndầu.Theotínhtoán,

nướcPhápchếtạochiếctàudầusiêucấplớnnhấtmangtên"Patilis"cótrọngtải54vạntấn,chiphívậnchuyểnbìnhquânrẻhơn22%sovớimộtcontàusiêucấpkháccótrọngtải22vạntấn.NhậtBảnkhôngcamchịutụthậu,họcảitạocontàudầumangtên"Ngườikhổnglồtrênbiển"cótrọngtải43vạntấnthànhtàusiêucấp50,3vạntấn.Trongnhữngnăm70củathếkỷXX,khimàtàuchởdầusiêucấppháttriểnthịnhđạtnhất,thìsốlượngtàuchởdầuđãchiếmtrên2/5tổnglượngtàuchởhàng,màphầnlớnnhiệmvụchởdầuởtrongđólàmộtsốtàusiêucấpđặcbiệt.Lượngchuyênchởcủatàuchởdầusiêucấpđặcbiệtlớn,dođóviệcchứadầuvàovàhútdầu

racầnphảidựavàocácthiếtbịtiêntiếntựđộnghoámớihoànthànhđược.Phầnlớncáctàudầusiêucấpđềucótrangbịhệthốngchứadầuvàhútdầuđượcđiềukhiểntựđộng.Cáckhoangcủatàuchiếmphầnlớnthântàu.Đểtránhchodầu,mộtchấtdễcháy,bịlắclưchaođảotrongquátrìnhvậnchuyểngâynguyhiểm,khoanghàngthườngđượccáchlybằngmộtkhoangcáchly.Đươngnhiêncáctrangthiếtbịphòngcháyvẫnkhôngthểthiếuđược.Phươngthứccáchlykhoanghàngcòncómộtđiềuíchlợi,đólàtiệnchoviệcphânbiệtcácloạidầu

khácnhau,đẳngcấpvàphẩmchấtkhácnhau.Tàuchởdầusiêucấpcómộtthờikỳpháttriểnvàngson,nhưngvẻbềngoàiđồsộcủatàu

cũngmanglạichonókhôngítvấnđề.Vìđộsâungậmnướccủatàuchởdầusiêucấpkhálớn,nênkhôngthểláivàonhiềucảngmàthườngchỉcóthểneođậuởngoàibiểnquốctếrồidùngloạitàucỡnhỏvậnchuyểnvàocảng.Cókhitàudầusiêucấpchạyởmộtsốeobiểntươngđốihẹp,còngâyáchtắcgiaothông.Điđôivớiviệcđadạnghoánguồnnănglượngtoàncầuvàtràolưusửdụngnguồnnănglượngsạch,tầmquantrọngcủadầulửavàtàuchởdầusiêucấpcũngkémdần.Ngoàira,cácsựkiệnròdầuthườngxuyêncủatàudầusiêucấpxảyradonhiềunguyênnhânkhácnhaucũnggâynênsựxungđộtvớinguyệnvọngbảovệmôitrườngcủaconngười.Dođó,sựpháttriểntrongtươnglaicủatàuchởdầusiêucấpthậtkhóđoántrướcđược.

Từkhóa:Tàuchởdầusiêucấp;Vậnchuyểndầu.

117.Tạisaocầnphảixâydựngkênhđào?Kênhđàolàmộtloạikênhdocònngườiđàoradùngđểnốithôngthủyvựccủacácsônghồ

vàbiển,nócóthểcảithiệnđiềukiệnvậntảithuỷ,rútngắnthờigianvàkhoảngcáchgiaothôngvậntải.Trênthếgiới,TrungQuốclànướclàmkênhđàosớmnhất,ngaytừđờiTầnhơn2000nămvề

trước,trênđườngphânthủygiữahaiconsôngTươngvàsôngLy,ngườitađãđàomộtkênhgọikênhLinhCừ,dàihơn20km.Đâylàkênhđàokiểuâuthuyềnđầutiêntrênthếgiới.Vìthuyềnbècóthểthôngquatừngâuthuyềnđể"trèođèovượtnúi",dođó,kênhđàocònđượcgọilà"chiếccầu"nốithôngđườngthuỷ.ViệcxâydựngthànhcôngkênhLinhCừkhiếnchogiaothôngvậntảigiữaHồNamvàQuảngTây(TrungQuốc)hồiđótrởnênthôngsuốt.RiêngkênhđàoKinhHànglớnnhấtthếgiớilạilàmchonămhệthốngthuỷvựclàcácsôngHảiHà,sôngHoàngHà,sôngHoài,sôngTrườngGiangvàsôngTiềnĐườngliênhệvớivùngđấtrộnglớntừBắcKinhđếnHàngChâu,trởthànhmộtmạchmáulớnvềvậntảithôngsuốttừNamchíBắctronglịchsửTrungQuốc.KênhđàoPanamachạyngangquamiềnTrungMỹ,tuychỉdài83km,nhưnglạinốiliềnsự

giaothônggiữahaiđạidươnglớnnhấtlàTháiBìnhDươngvàấnĐộDương.Đâylàmộtconsôngnhântạocaohơnmặtbiển,rộng91-204m,sâu12,6-26,5m,dọctheokênhcósáuâuthuyềndùngđểthayđổimựcnước.Conkênhđàonàysaukhithôngthương,mỗinămcóthểchothôngkhoảng1,5vạntàubè.KênhđàoPanamacótầmquantrọngrấtlớnvềmặtđịalý,nhưngquymôcủanónhỏ,nênđãhạnchếtrọngtảicủatàu,nóchỉcóthểcholoạitàucótrọngtải4-5vạntấnđiqua.Sosánhvớinó,kênhXuyênốiliềnĐịaTrungHảivớiHồngHảilàmộtconkênhđườngbiển

nhộnnhịpnhấtthếgiới,nónốiliềnngànhthươngmạiquốctếtrênbiểncủabachâulụclớn:ChâuÂu,Châuá,ChâuPhikhiếnchothờigianvàkhoảngcáchchạytàuđượcrútngắnrấtnhiều.KênhđàoXuyêcótổngchiềudàilà193,5km,saukhimởrộng,cóthểcholoạitàucỡlớncóđộsâumớnnướcđạtđến16m,tàuđầytải21vạntấnđiqua.

Từkhóa:Kênhđào.

118.Cáccảnghiệnđạicónhữngchứcnănggì?Trênthếgiớicónhiềuthànhphốlớnphồnthịnhđượcxâydựngởsátbiển,ngoàigiaothông

vềđườngbộvàđườngkhôngra,bếncảngnhộnnhịpvàcótrậttựlàhìnhảnhthunhỏcủacôngcuộcxâydựnghiệnđạihoácủacácthànhphốđó.Cảnglàmộtđầumốiquantrọngvềgiaothôngvậntảicủacácthànhphốvenbiển.Hằng

ngày,cóhàngngànhàngvạnhànhkháchlênxuốngtàukhách,lạicóvôsốhànghoáđượcbốcxếpởđây,điềunàyđượcnóimộtcáchhìnhtượnglà"lượngnhậpvàoxuấtra"củacảng.Cáccảnghiệnđạihoá,córấtnhiềucầncẩulớn,chúnglàthiếtbịquantrọngnhấtcủacảng,bởivì

trên4/5tổnglượnghànghoácủanềnthươngmạitrênthếgiớivàcôngtenơcỡlớnđềuphảithôngquacảngrồivậnchuyểntheođườngbiển.Cácloạicầncẩuvớichứcnăngkhácnhaucóthểđưahànglêntàulớn,hoặccẩuxuốngôtôcótrọngtảilớnmộtcáchdễdàng.Ởcảngcòncóthiếtbịđườngốngdẫndầu,nócóthểbơmvàhútdầuthôchocáctàudầulớn.Cóthểnóirằng,cáccảnghiệnđạihoálànơitậpkếthànghoáquantrọngnhất.Hảicảnglànơidừnglạinghỉngơicủacáctàuđibiểnxa.Cáctàuviễndươngkhigặpsónggió

dữdội,hoặcvìthiếunhiênliệu,thựcphẩmvànướcngọt,đềuphảichạyvàocảng.Dođó,cáccảngcònđượcgọilà"cảngtránhgió"và"cảngbổsung".Tuynhiên,ngoàichứcnănglà"trạmdừngxe"ra,cảngcònlànơitiếnhànhsửachữacáccontàusaunhữngchuyếnđidài.Trongcảngcónhữngvũngtàurộnglớn,cácvũngnổicóthểthôngquaviệcđiềutiếtđộchìm

nổicủahòmnổiđểnângthântàulên;cácvũngkhôcóthểthôngquaviệcđóngmởcáccánhcửacốngđểxảnướcrakhiếnchothântàuđượcđỗtrêngiáđỡởđáyvũngtàu,sauđótiếnhànhsửachữa.

Hiệnnayphầnlớncáccảngtrênthếgiớiđượcchiathànhhailoạilàcảngthôngdụngvàcảngchuyêndụng.Cảngthôngdụngcóthểdùngđểtậpkếtthiếtbịchuyêndùngđểbốcdỡvàvậnchuyểnhànghoácácloại,còncảngchuyêndụngthìcótrangbịmộtsốthiếtbịchuyêndùngđểbốcdỡvàvậnchuyểnhànghoá,vídụcảngchuyêndụngcôngtenơthìkhôngbốcxếpcáchàngrời.Hiệnnay,cáccảnghiệnđạihoáđangcóxuhướngpháttriểnthànhcảngchuyêndụng,để

nângcaohiệusuấtbốcxếpvàvậnchuyển.Ngoàira,việcpháttriểncácbếntàunướcsâu,dùngbiệnphápbốcxếpvàquảnlýtựđộnghoáv.v.cũnglàhướngpháttriểnquantrọngcủacảnghiệnđại.

Từkhóa:Hảicảng;Vậnchuyểnđườngbiển.

119.Tạisaocầnpháttriểnphươngthứcvậnchuyểnbằngcôngtenơ?

Trêncácconđườngcủacácthànhphốhiệnđại,bạnthườngcóthểthấynhữngchiếcxetảilớn,kéotheođằngsaumộtchiếchòmsắtlớnhìnhchữnhật.Ởmộtsốbếntàu,nhữngchiếchòmsắtđóthườngđượcchồngxếplênnhaumộtcáchtrậttựngănnắp,domáycầncẩuloạilớncẩulêntàuhàngloạilớn.Vậycáchòmsắtđódùngđểlàmgì?Hoára,cáchòmsắtlớnđógọilàcôngtenơ,vỏcủanólàmbằngthép,chuyêndùngđểtập

trungchuyênchởmộtsốhànghoádễbịchènéphỏnghoặcbịbiếndạngtrongquátrìnhvậnchuyển.Côngtenơcóquycáchkíchthướcquốctếthốngnhất,thôngthườngcóchiềudàibằng6,096m,chiềurộngvàchiềucaođềulà2,438m.VìMỹlànướcpháttriểncáchvậnchuyểnnàysớmnhất,xetảicủahọchophépcóchiềurộnglớnnhấtlà2,438m,kíchthướcđóvềsaudần

dầnđượccácnướcápdụngtheo.Ngoàiquycáchđóra,cũngcóloạicôngtenơsiêulớn,dàiđến9,14mvà12,2m.Sựxuấthiệncôngtenơđãnângcaorấtnhiềuhiệusuấtvậnchuyểnhànghoá,dođócóthể

manglạihiệuquảkinhtếrấtlớn.Theothốngkê,sosánhtàuchởcôngtenơvàtàuhàngcólượnggiãnnước(trọngtải)tươngtự,nănglựcvậnchuyểnhàngnămcủatàucôngtenơtănggấpsáulần.Trongtrườnghợpbìnhthườngchuyểnmộtcôngtenơlêntàuchỉmấtbaphút,mỗicôngtenơtiêuchuẩncóthểchứa20-30tấnhàng,dođó,mỗigiờcóthểxếplêntàu400-600tấn;cònchởhàngtheokiểu"xếprời"truyềnthống,thìmỗigiờchỉcóthểxếplêntàuđượcchừng35tấn,sựhơnkémnhauvềhiệusuấtcủahaitrườnghợpđóthậtlàlớn.Ngaytừnăm1965,mộtchiếctàuchởdầubằngcôngtenơcủaMỹ,chỉchạytrongbathángđãlàmchochiphívậnchuyểnbanđầulà6đôlamỗitấnbỗngchốcgiảmxuốngcòn1,5cent(xu).Từđó,hìnhthứcvậnchuyểnbằngcôngtenơđượcchúýrấtnhiềuvàbắtđầupháttriểnnhanhchóngtrêntoàncầu.NgaytừđầuthếkỷXIX,đãcóngườinghĩđếndùnghìnhthứccôngtenơđểnângcaohiệusuấtvậnchuyểnnhưngnguyệnvọngđómãiđếntrướcsaunhữngnăm50củathếkỷXXmớiđượcthựchiện.

Tạisaovậy?Nguyêndolà,pháttriểnvậnchuyểnbằngcôngtenơsẽliênquanđếnnhiềutrangthiếtbịmới,chẳnghạnnhưcầnphảicóôtôtảicỡlớnmớicóthểchởđượccôngtenơ.Saukhivậnchuyểncôngtenơđếnbếntàu,phảicósânbãirộng,vữngchắcđểchứanó.Ngoàiracònphảicóthiếtbịcầncẩuchuyêndùngđểcẩulêntàu.Cáctàuvậnchuyểnbằngcôngtenơchuyêndùngkhácvớitàuhàngthôngthường,thântàuphảithậtrộng,kíchthướcboongtàucũngphảithiếtkếthíchhợpvớiviệcsắpxếpcôngtenơ,nhiềutàuvậnchuyểnbằngcôngtenơcầncókhoangtàucóthểnânglênhạxuốngthuậntiệnvàcócầncẩuloạilớn.Cóthểthấyrằng,vậnchuyểnbằngcôngtenơphảitrêncơsởpháttriểncácngànhôtô,côngnghiệpcơgiớicẩutrụcvàcôngnghiệpđóngtàu.Hơnnữa,đầutưchovậnchuyểncôngtenơrấtlớn,cầnthiếtphảicómạnglướivậntảitiêntiếnvớiquymôtươngđốilớnvàcácthiếtbịchuyêndùng.Vậnchuyểnbằngcôngtenơthíchhợpvớisựvậnchuyểnhànghoávớikhoảngcáchdài,đặc

biệtlàvậnchuyểngiữacácchâulục.Dođó,vậntảiđườngbiểnlàphươngthứcchủyếucủavậnchuyểnbằngcôngtenơ.Thôngquaviệcsắpxếpcácđộitàucôngtenơđểthựchiệnvậnchuyểnliênvậntrongphạmvi

toàncầu.Từkhóa:Côngtennơ;ThuyềnCôngtennơ;VậnchuyểnCôngtennơ.

120.Thếnàolàhệthốnggiaothôngthông

minh?BạnđãnghenóiđếnITSchưa?ĐólàbachữtiếngAnhviếttắtcủacụmtừ"Hệthốnggiao

thôngthôngminh".Từgiữanhữngnăm80củathếkỷXXđếnnaymộtsốnướccónềnkinhtếpháttriểnđuanhaudùngnhữngkhoảnđầutưlớn,sửdụngkỹthuậttântiếnđểnghiêncứuvàkhaipháhệthốnggiaothôngthôngminh,đồngthờiđãtổchứcmộtHộiđồngthếgiớivềhệthốnggiaothôngthôngminh,phụtráchviệctraođổitintứcgiữacácnướcvàxâydựngkhosốliệutintứcquốctế.Tạisaocầnphảitiếnhànhnghiêncứuvàkhaipháhệthốnggiaothôngthôngminh?Nguyên

nhânchínhlàtrongphạmvitoànthếgiới,việcxâydựngđườngsáluônluônkhôngtheokịpvớisựtăngtrưởngcựckỳnhanhchóngcủalưulượnggiaothông,hơnnữamâuthuẫnvềantoàngiaothôngvàđườngsángàycàngnổibật.Đươngnhiên,hệthốnggiaothôngthôngminhcũnggiúpíchrấtnhiềuchosựpháttriểnsảnnghiệpmớivàcạnhtranhthịtrườngmới.Hệthốnggiaothôngthôngminhlàvậndụngmộtcáchcóhiệuquảcáckỹthuậtcao,tiêntiến,

nhưkỹthuậtđịnhvịbằngvitính,kỹthuậtmáytính,kỹthuậtxửlýhìnhảnh,kỹthuậtthôngtinsốliệu,kỹthuậtbộcảmbiến,kỹthuậttinhọc,kỹthuậtđiềukhiểnđiệntửv.v.vàocáccôngviệcvậnchuyển,phụcvụ,điềukhiển,quảnlýgiaothôngvàchếtạoxe.Từđó,cácphươngtiệngiaothôngtrởnên“thôngminh”đểtựđiềukhiểnluồnggiaothôngởtrạngtháitốtnhất.Dựavàosự“thôngminh”củahệthống,ngườiláihiểurõtìnhhìnhgiaothôngnhưlòngbàntay,ngườiquảnlýgiaothôngvàvậntảinắmrấtvữngtìnhtrạnggiaothôngởtrênđường.Nhưvậy,người,xecộvàđườngsákếthợpchặtchẽ,thốngnhất,hàihoà,sẽnângcaohiệusuấtgiaothôngvậntải,bảođảmgiaothôngantoàn,cảithiệnchấtlượngmôitrườngvàtănghiệusuấtsửdụngnguồnnănglượng.Cácnướctrongkhinghiêncứuvàkhaipháhệthốnggiaothôngthôngminh,dotìnhhình

giaothôngvàđườngsácókhácnhau,chứcnănghệthốngthựchiệnkhaiphácũngkhônghoàntoàngiốngnhau,nhưngchứcnăngchủyếucủanóthìgiốngnhauvềđạithể,chỉkhácnhauvềchitiết.Nóichunglàlàmchoxecộcóthểtựđộngphânbiệtđượccácchướngngạivậtởtrênđường,vàcóthểtựđộngcảnhbáo,tựđộngchuyểnhướng,tựđộngphanhxe,tựđộngduytrìkhoảngcáchvàtốcđộantoàn,cungcấpchokháchhàngthôngtinvềđiềukiệnđườngsá,tìnhhìnhgiaothông,cáctintứccậpnhậtvềcơsởhạtầngphụcvụgiaothôngvàchứcnăngđịnhvị;cungcấpchoxínghiệpgiaothôngvậntảicáctintứcvềđườngsá,tìnhhìnhgiaothôngvàchứcnăngđịnhvị,theodõi,giámsát,thôngtinvàđiềuhànhxe;cungcấpchobộphậnquảnlýđườngsánhữngtintứccậpnhậtvềlưulượnggiaothôngvàtựđộngthuphíđỗxe;cungcấpchocơquanquảnlývềsựkhaithông,khốngchếcậpnhậtluồnggiaothôngtrênđườngvàphảnứngkịpthờiđốivớinhữngsựkiệnphátsinhđộtngột.

Từkhóa:Hệthốnggiaothôngthôngminh.

121.Vìsaocầnquảnlýcầuvượttrênkhông?Chúngtabiếtrằng,giaothôngmặtđấtphảichịusựràngbuộcvàquảnlícủacácluậtlệgiao

thông,đólàđểbảođảmsựthôngsuốtvàantoànchogiaothông.Vậythì,trênkhôngtrungrộnglớnbaola,máybaybaycóphảicũngđòihỏiphảicósựkiểmsoátgiaothônghaykhông?Chiếcmáybayđầutiênbaylênbầutrờivàonăm1903,nhưngmãichôđếnnăm1918mới

bắtđầucóvậnchuyểnhàngkhôngtheođịnhkì.Kểtừđó,suốtmộtthờigiantươngđốidàiđãkhôngcósựkiểmsoátgiaothôngtrênkhông,máybaybaytrêntrờikhôngcótuyếnbay,ởvàotìnhtrạngmấttrậttựtựdotựtại.Cùngvớisựpháttriểnnhanhchóngcủangànhvậnchuyểnhàngkhông,giaothôngtrênkhôngđãngàycàngtrởnênnhộnnhịp.Lượngchởkháchcủamáybayngàycànglớn,sốlầnbayngàycàngnhiều,tốcđộbaycũngngàycàngnhanh.Nhấtlàsânbay,trênnhữngđườngbăngnhỏhẹpmỗigiờcótớimườimấychiếcmáybaylênxuống,nếukhôngcónhữngquiđịnhnghiêmngặtvàsựchỉhuybắtbuộc,thìtấtyếusẽdẫnđếnsựhỗnloạn.Baylộnxộntrênkhôngtrungkhôngchỉsẽdẫnđếncácsựcốgiaothôngtrênkhông,màcònkhiếnchocáctiểuđộibaykhólònglênxuốngđượcchođúnggiờ,gâyảnhhưởngnghiêmtrọngđếnhiệusuấtbay.Đểbảođảmantoànbay,đểgiaothôngtrênkhônggiữđượcsựthôngsuốtvàtrậttự,nhằmnângcaohiệusuấtbay,việcthiếtlậpsựkiểmsoátgiaothôngtrênkhôngtươngtựvớisựquảnlígiaothôngmặtđấtđãtrởthànhnhiệmvụbứcthiếtchungcủacácnướctrongviệcpháttriểnngànhhàngkhông.Kiểmsoátgiaothôngtrênkhônglàchỉsựquảnlívàkhốngchếcáchoạtđộngtrênkhôngđối

vớicácphươngtiệnhàngkhông,thườngngườitalậpcáctrungtâmkiểmsoátgiaothôngtrênkhông,cácphòngkiểmsoáttiếpcậnvàcácthápkiểmsoátsânbay.Cáctrungtâmkiểmsoátgiaothôngphụtráchnghiệpvụkiểmsoátcáckhuvực,cácđườnghàngkhông.Cácphòngkiểmsoáttiếpcậnchịutráchnhiệmkiểmsoátcácphươngtiệnhàngkhôngvàosânbay,rờisânbayvàbayquasânbaytrongphạmvikiểmsoátđầucuối,phạmvicủanóthườngchỉcáckhuvựclấysânbaylàmtâm,vớibánkínhtừ50-100km,nhưngkhôngbaogồmkhoảngkhônggiandothápkiểmsoátsânbaykiểmsoát.Thápkiểmsoátsânbaychịutráchnhiệmkiểmsoátcácphươngtiệnhàngkhôngbayqua,lêxuốngtrongphạmvisânbaycủamình.Kiểmsoátgiaothôngtrênkhôngdocácnhânviênkiểmsoátchuyêntráchthựcthi,họthông

quaviệctìmhiểucácthôngtinvềvịtrívàcaođộ...củamỗiphươngtiệnhàngkhôngtrongphạmvikiểmsoátcủamình,màthựcthisựkiểmsoátgiaothôngtrênkhôngvềcáckhoảngcáchtheochiềudọc,chiềungangvàchiềubêncầnthiếtgiữacácphươngtiệnhàngkhông.Hiệnnay,cóhaiphươngphápkiểmsoátchủyếulàkiểmsoáttheothủtụcvàkiểmsoátbằngrađa.Kiểmsoáttheothủtụclàchỉviệcviệcsửdụngcácthiếtbịdẫnđườngvôtuyếnđểxácđịnhđườnghàngkhôngvàcáctuyếnhàngkhôngtrongphạmvikiểmsoát.Cácphicôngtrướckhicấtcánhđềuphảiđệtrìnhchươngtrìnhbaychođơnvịkiểmsoátgiaothôngtrênkhông.Cáckiểmsoátviênsẽcăncứtheochươngtrìnhbay,kếthợpvớitìnhtrạngtrênkhôngkhiấy,màcấpphátgiấyphépbaycùngnhữngchỉđạocóliênquan.Trongkhibay,phicôngbáocáobằngvôtuyếnvớikiểmsoátviênvềvịtrívàcaođộcủamáybay.Khipháthiệnthấykhoảngcáchgiữacácmáybaynhỏhơnchuẩnthấpnhất,kiểmsoátviênlậptứcchỉđạomáybaythayđổicaođộ,hoặcralệnhchomáybayphảiliệngvòngđợiởmộtđiểmnàođótheobáocáo.Ởnhữngsânbaynhộnnhịp,nhấtlànhữngkhithờitiếtxấu,đểbốtríchomáybaytiếpđấtđượcsuônsẻ,thườngphảiápdụngthủtụcchờđợi.Phươngphápkiểmsoáttheothủtụctốcđộchậm,độtinhxáckém,đểngănkhôngđểchocácphươngtiệnhàngkhôngđâmvàonhau,phảiquiđịnhkhoảngcáchchuẩnthấpnhấtlớnhơn,vìthếmàlượnggiaothôngcóthểdungchứađượctrongmộtkhônggiannhấtđịnhlàtươngđốiít.Khisửdụngrađađểtheodõi,kiểmsoátviêncóthểtìmhiểuđượcvềvịtríchínhxáccủatất

cảcácphươngtiệnhàngkhôngtrongphạmviphủsóngrađaởvùngkhôngtrungdomìnhkiểmsoát,vìthếmàcóthểthuhẹpđượcrấtnhiềukhoảngcáchthấpnhấtgiữacácphươngtiệnhàngkhông,từđómàgiatăngđượclượnggiaothôngtrongmộtvùngkhônggiannhấtđịnh,đóchínhlàsựkiểmsoátbằngrađa.Nhấtlàkhisửdụngrađathứcấp,bắtđầuphốihợpsử

dụngvớibộthămdòmặtđấtvàbộứngđáptrênkhông.Khimạchxungđộngvôtuyếncủabộthămdòmặtđấtkíchphátbộứngđáptrênkhông,khiếnchonóphátraxungmạchứngđáprõnét,kiểmsoátviênsẽnhìnthấyngayđượcvịtríbaycụthểcủaphươngtiệnhàngkhôngnàytrênmànhiểnthịrađa,điềunàykhiếnchokiểmsoátviêndưthừathờigianhơnđểđiềuchỉnhkhoảngcáchgiữacácphươngtiệnhàngkhông,bảođảmđượcđộantoànbay.Cùngvớisựpháttriểnnhanhchóngcủakhoahọckĩthuật,hệthốngkiểmsoátgiaothông

trênkhôngcũngngàycàngpháttriểntheohướngvệtinhhóa.Vớivệtinhhàngkhônglàmnòngcốt,hệthốngkiểmsoáthàngkhôngkếthợpvớirađa,máytínhtạothànhmộtmạnglướiđãbắtđầuđượcsửdụngởMĩvàmộtvàinướcChâuÂu.Hệthốngnàysẽdầndầnchophépcácphicôngđượclựachọnđườngbayriêngchomình,sẽbaytheosựchỉdẫncủahệthốngdẫnđườngvệtinh,còntráchnhiệmcủacáckiểmsoátviênchỉcònlàngănkhôngchosựcốxảyra.Cóthểdựkiến,việcvệtinhhóahệthốngkiểmsoátgiaothôngtrênkhôngtấtsẽtrởthànhmộtsựthayđổimangtínhcáchmạnglầnmộttronglịchsửhàngkhụngthếgiới.

Từkhóa:Quảnlýgiaothôngtrênkhông.

122.Thếnàolàthiếtkếgiaothôngkhôngcóchướngngạitrênđường?

Mộttrongnhữngtiêuchuẩnđánhgiáchấtlượngvàtrìnhđộvănminhcủamộtthànhphốhiệnđạilàthànhphốcócungcấp"hệthốngkhôngcóchướngngại"đượcthiếtkếchongườigiàvàngườitàntậtkhông?"Hệthốngkhôngcóchướngngại"baogồmhaimặtlàmôitrườngsốngvàmôitrườngxãhội.Môitrườngsốngnhằmgiảiquyếtvấnđềnhàởchongườigiàvàngườitàntật,môitrườngxãhộilàthoảmãnnhucầu"đilại"củahọ.Nhữngnămgầnđây,nhiềunướcđãcósựpháttriểnvềmặtthiếtkếgiaothôngkhôngcó

chướngngạitrênđường.NướcMỹquyđịnhtạođiềukiệnthuậnlợichongườigià,ngườitàntậtngồixelănhoặcxecôngcộngđểđirangoàilànghĩavụcầnphảilàmcủangànhgiaothông.ĐanMạchquyđịnhmỗingàyítnhấtphảicómộtchuyếnxecôngcộngvớichặngđườngtrên100km,trênxecóghếchuyêndùngchongườingồixelănlênxuốngdễdàng.NướcĐứcmỗinămtríchtừtrongngânsáchcủaChínhphủmộtkhoảntiềnđểcảitạoôtôcôngcộng,khiếnchongườingồixelăncóthểđilạithuậntiện.Đồngthời,mộtsốnướccòntiếnhànhthiếtkếchỉnhlýcụcbộmộtsốtiêuchuẩnđốivớicácgatàuđiệnngầmvàxeđiệncóđườngray;xâydựngcácđườngqualạichuyêndụng,đểchongườingồixelăncóthểdễdàngđitrựctiếptừsângavàotoaxe.

Đểthuậntiệnchongườigià,ngườitàntậtđibộhoặcngồixelănđirangoài,hệthốnggiaothôngphảithiếtkếkhôngcóchướngngại.Đườngngườiđibộphảiliêntục,bằngphẳng,mặtđườngkhôngnêntrơnlì,ởtấtcảnhữngchỗđườngđibộ(vỉahè)nốitiếpvớiđườngchínhcầntháodỡbậcđá,thaybằngđườngcóđộdốcnhỏ,cốgắngkhôngdùngcầuvượtquađườngmàthaybằngđườnghầm,độdốcởđầuravàđầuvàophảinhỏhơn2%vàởváchđườnghầmcólancantayvịn,giúpngườingồixelăncóthểtựmìnhlênxuốngđườnghầmquaphố.Ngườigià,ngườitàntậtđirangoài,thườnglàđinhữngquãngngắnvàhaydừnglạinghỉlấysức,dovậy,dọctheođường,bốtrícáccửahàngnhỏcũngrấtcầnthiết.Ngoàira,cáctínhiệugiao

thông,còixebiểnbáov.v.thíchhợpvớingườigià,ngườitàntậtcũngcầnđượcquyhoạchvàbốtríhợplý.TrungQuốchiệncó120triệungườigià,50triệungườitàntật.Dođó,thiếtkếđườnggiao

thôngkhôngcóchướngngạithuậntiệnthậtlàquantrọng.ỞBắcKinh,năm1988đãtừngtiếnhànhthiếtkếcảitạovùngVươngPhủTỉnh,mộtphầnđườnghầmquaphốdànhriêngchongườiđixelăn.ThànhphốThượngHảiđangtiếnhànhxâydựngbãingoạiThanmới,cũngxemxétđếnviệcthiếtkếđườngkhôngcóchướngngại.Tuynhiên,nhìnchung,trongcảnước,thìviệcthiếtkếđườngkhôngcóchướngngạicònchưađượcphổcập,việcrakhỏinhàmộtcáchantoànđốivớingườigiàvàngườitàntậtvẫncầnnhờvàosựgiúpđỡcủangườikhác,khảnăngđilạicủahọbịhạnchếrấtlớn,bởiđiềukiệngiaothôngởtrênđườngphố.Bởivậy,việcthiếtkếđườnggiaothôngkhôngcóchướngngại,khôngchỉlàmộtvấnđềkỹ

thuật,màcầnphảiđượcsựthônghiểuvàquantâmcủatoàndân.Từkhóa:Đườnggiaothông;Thiếtkếkhôngchướngngại.

123.Thangmáyvậnhànhnhưthếnào?Điđôivớisựpháttriểnkhôngngừngcủaviệcxâydựngthànhphố,rấtnhiềunhàcaotầng

mọclên,thangmáycũngdođómàtrởthànhcôngcụlêncaokhôngthểthiếuđượctrongđờisốngcủaconngười.Dùlàsốngtrongnhữngkiếntrúccaotầnghaylàmviệcởnhữngcaoốc,hoặcđimuahàngởcáccửahànglớn,đếnănởcáckháchsạncaosangđềucầnđếncáccầuthangmáylênxuốngtựđộngđểphụcvụbạn.Vậythìthangmáylàmviệcnhưthếnào?

Ýtưởngxâydựngthangmáyđượcgợiýtừviệclấynướcởdướigiếngrấtsâulênbằngdâycuốnròngrọc,vìvậykhoảngkhônggianđặtthangmáykiểubuồngđượcgọilàgiếngthangmáy.ỞnướcPháp,ngaytừhơn300nămtrước,ngườitađãchếtạomộtloại"ghếbay",nóđượcbuộcvàomộtsợidâythừng,mộtđầudâythừngbuộcquamộtròngrọcđặtởtrênđỉnhnhà,nốiliềnvớimộtvậtnặngđểgiữcânbằng.Ngườingồitrênghếtựa,cóthểlàmchoghếbaylênxuốngbằngcáchđiềuchỉnhtrọnglượngcủavậtnặng.Đólàhìnhthứcbanđầucủathangmáy.Vềsau,ngườitadùngthangmáythuỷlựcvàmáybơmnướclàmđộnglựckéothangmáylên.

Năm1850,nướcMỹxuấthiệnchiếcthangmáyđầutiênkiểumáycẩubằngtời,nhưngvìlúcđóchưacódâycápthép,thangmáykéobằngdâygaichỉcóthểdùngđểvậnchuyểnhànghoá,chởngườikhôngantoàn.Mấynămsau,chiếcthangmáychởngườiđầutiênrađời,nóđượclắpmộtthiếtbịantoànmới,cómóccâubằngkimloại,trongtrườnghợpdâycápbịđứtnócóthểgămvàoquỹđạovậnhànhcủathangmáy,đềphòngthangmáybịrơitựdo.Trênđỉnhcủagiếngthangmáykiểubuồnghiệnnaycólắpđộngcơđiện,dobộphậnthăng

bằngthôngquadâycápthépcócườngđộcaođểkéobuồngthanglênxuống.Bêntrongcầuthangmáycònlắpcácthiếtbịantoànnhưmáygiảmtốc,kìmantoànvàđệmhoãnxung,chodùdâycápthépđộtnhiênbịđứt,buồngthangmáycũngkhôngthểtrựctiếprơixuốngđáygiếng.

Loạithangmáydốccótayvịntựđộnglạilàmộtloạithangmáycuốncỡlớn,thôngthườngđượcđặtởcáctrungtâmthươngmại.Vềhìnhthức,loạicôngcụchởkhách"tựbiếtđi"nàycànggầngũivớihìnhdạngbênngoàicủacầuthangthườngcủanhàcaotầng.Loạithangcuốnnàydonhiềubậcthanghoạtđộnghợpthành,bêntrongcólắpdâyxích,

ròngrọcnhỏvàđườngdẫn,cóthểduytrìchomặtnghiêngcủacầuthangchạylêntheokiểucầuthangthường.Trênđỉnhcủathangcuốn,đườngdẫncủabánhsauhạthấpdần,khiếnchocácbậcthangtrướcvàsaudầndầngầnnhưbằngphẳng,khiếnchohànhkháchlênxuốngcầuthangthuậntiệndễdàng.Thangcuốntựđộngcótayvịncóthểchuyểnvậnvòngđivònglại,dođótuytốcđộkhôngnhanh,nhưngkhảnăngchuyểntảilạirấtlớn.Hiệnnay,ngườitacònthiếtkếthangcuốntựđộngcótayvịnmới,lênxuốngkiểuxoắnốc.Ngoàiracònloạithangcuốncótayvịnchạytheochiềunằmngangvớikhoảngcáchdàidùngđểchởhànhkháchởsânbay,mỗikhihànhkháchrakhỏimáybaychỉcầnbướcvàocầuthangmáylàcóthểnhanhchóngđithẳngracửasânbay.

Từkhóa:Thangmáy;Thangcuốn.

124.Tạisaohệthốngđườngốngsẽtrởthànhhìnhthứcgiaothôngvậntảiquantrọngtrong

tươnglai?Tàuthuyềnchạytrênsôngbiển,xecộchạytrênđấtliền,máybaybaytrêntrời,làbahình

thứcgiaothôngvậntảilớnmàchúngtađềuquenthuộc,cònhệthốngvậnchuyểnbằngđườngốngmớipháttriểngầnđâythìđượcgọilàđộngmạchvậnchuyểnlớnthứtư.Hơn2000nămtrước,TrungQuốcđãcótruyềnthốngđụcthôngcácđốtcâytrerồinốichúng

lạivớinhauđểlàmốngdẫnnước,cóthểnóiđólàhệthốngđườngốngcổxưanhất.HệthốngđườngốnghiệnđạibắtđầutừthếkỷXIX,lúcđầudùngđểvậnchuyểndầumỏsaukhikhaithác.Sauđóhìnhthứcđườngốngngầmdướiđấtdùngđểvậnchuyểndầukhíđượcpháttriểnnhanhchóng,đếnnhữngnăm80củathếkỷXX,hệthốngđườngốngdầukhíngầmdướiđấtcủatoànthếgiớiđãdàigầnhaitriệukm,trongđóTrungQuốccóhơnmộtvạnkm.Đườngốngngầmdướiđấtngoàiviệcvậnchuyểnchấtlỏngvàchấtkhíra,nócòncóthểdùng

đểvậnchuyểnthanđávàquặngmỏ.Cáccôngtrìnhsưđãnghiêncứunhiềulần,họnghiềnvụncáccụcthan,sauđóchovàonướcthànhhỗnhợpthannhão,cóthểquađườngốngvàtrạmbơmtăngápđểchởđi.Ngườitacònnghiêncứuchếtạohệthốngđườngốngdùngsứckéobằngđiệnđểvậnchuyểnhànghoá,làmgiảmnhiềuáplựcmàđườngốngphảichịuđựng,tiếtkiệmkhánhiềuchiphíxâydựngvàbảotrìsửachữa.NướcPhápđãchếtạomộtloạiđầumáychạyđiệnkiểunhỏđặttrongđườngốngngầmdướiđất,dùngđểchuyênchởbưukiện.Ngoàira,còncóthểlợidụngsựchênhlệchcủaápsuấtkhôngkhítrongđườngống,đểchocáchànghoáchấttrongcôngtenơnhanhchóngtrượttheováchcủađườngống.

Hiệnnayhệthốngđườngốngphầnlớndùngđểvậnchuyểnhànghoá,làmthếnàođểcóthểchuyênchởhànhkháchlàmụctiêunghiêncứuquantrọngtiếptheocủacácnhàkhoahọc.Thựcra,đườngtàuđiệnngầmlàmộtloạiđoàntàuđườngống,còncácđườngngầmởdưới

đáybiểncũnglàmộthìnhthứcgiaothôngđườngống.Trêncơsởđó,ngườitađangsuynghĩsángchếcácphươngthứcgiaothôngđườngốngcàngnhiều,càngmớihơn.Vídụ,cácnhàkhoahọcNhậtBảnnghĩcáchđưađườngbaytừtrênkhôngxuốngsâudướilòngđất,xâydựngđườngốnghàngkhôngcóđườngkínhhàngchụcmétởdướiđất,vàdomộtloại"máybaylòngđất"làmnhiệmvụchuyênchởkháchvàhànghoá.CácchuyêngiavềđườnghầmcủaItaliađãthiếtkếmộtloạiđườnghầmlơlửngởdướinướctheomộtkháiniệmhoàntoànmới.Đólàđườngốngbêtôngcốtthéprộng42m,cao24m,nólợidụngsứcnânglớncủanướcbiển,khiếnchođườngốngđượcduytrìởđộsâu30mdướinước,vàdocácdâycáplớncốđịnhvàoneoởđáybiểnlàmchonókhôngnổilênđược.Bêntrongđườnghầmcóhaiđườngôtôvàmộttuyếnđườngsắt,tổngchiềudàihơn3000m.Loạiđườnghầmlơlửngởdướinướcnàyrấtưuviệt,sovớicáccầulớnvượtbiểnhàngngànmétnóvữngchắchơn,khôngbịảnhhưởngbởigiólốclớnởeobiển,ngoàiracòncóthểchốnglạisựxungkíchcủanhữngtrậnđộngđấtmạnh,hơnnữachiphíxâydựngcũngrẻhơnnhiềusovớilàmnhữngcâycầulớn.Sựpháttriểncủahệthốnggiaothôngvậntảiđườngống,ởmộtmứcđộrấtlớncóthểtránh

đượcảnhhưởngcủakhíhậuthiênnhiênkhắcnghiệt;vềkỹthuậtthiếtkếlạidễthựchiệnđiềukhiểntựđộnghoá;đặcbiệtlàhệthốngđườngốngrấtcólợichoviệcbảovệmôitrường,giảmbớtônhiễmtrênmặtđất,điềunàyrấtphùhợpvớitưtưởngcủaconngườiđốivớikhảnăngpháttriểnliêntụcvềgiaothôngvậntảitrongtươnglai.

Từkhóa:Giaothôngđườngống;Vậnchuyểnđườngống.

125.Thếnàolàhệthốngvậnchuyểnđườngốnggiaothôngcôngcộng?

Hệthốngvậnchuyểnđườngốnggiaothôngcôngcộnglàmộthìnhthứcgiaothôngcôngcộnghoàntoànmới,đặcđiểmlớnnhấtcủanólàcóthểvậnchuyểnhànhkháchliêntụckhôngngừng.Hệthốngnàychủyếugồmcóbốnbộphậnhợpthànhlà:đườngống,trụđỡ,cầuthangcótay

vịnvàthiếtbịbăngchuyền.Trụđỡlàmnhiệmvụchốngđỡđườngởtrêncao5mtrởlên,cầuthanglàmnhiệmvụliênlạcgiữađườngốngvàmặtđất,tiệnchohànhkháchlênxuống.Đườngốngtươngđươngvớivỏtàu,bêntrongchứathiếtbịbăngchuyềnvàthiếtbịvậnchuyển.Thiếtbịbăngchuyềnlàchủthểcủahệthống,chủyếudocácbăngke,băngtrunggian,băngchínhvàcơcấuđộnglựchợpthành.Băngkedùngchokháchchờtàu,băngtrunggiankhidừngkhichạy,nólàbăngquáđộchohànhkháchtừbăngkeđivàobăngchính,cũnglàbăngquáđộđểhànhkháchtrướckhiđếngatừbăngchínhđivàobăngkeđểchờtàu.Băngchínhdovàibăngnhánhhợpthành,trênbăngnhánhcóghếtựachohaingườingồi,cóthểdùngchokháchngồihoặcđứngtựavào.Cơcấuđộnglựcđượcđặtởtrongbuồngbăngchuyền,ởdướibăngchínhvàbăngtrunggian.Hệthốngnàykhivậnhành,hànhkháchtừđườngngườiđibộleolêncầuthangcótayvịn,

qualốiravàođểvàođườngống,đợitàuởbăngke.Cáclancanởphíatrongcáchlybăngkevớibăngtrunggian,bảođảmantoànchohànhkháchởhaibên.Khibăngtrunggiandừnglại,hànhkháchcóthểtừlốiravàocủalancanđivàobăngtrunggian,đểđềphòngkhitàukhởiđộngbịđổ.Saunửaphút,băngtrunggiankhởiđộng,tốcđộgiốngnhưbăngchính.Lúcnàyhànhkháchcóthểtừlốiravàocótayvịnđivàobăngchính,ngồivàoghếtựahaingười.Thờigianbăngtrunggiandừnglạivàthờigianvậnhànhkhoảng1/2phút,luânlưuthaynhau.Khidừng,hànhkháchqualạigiữabăngkevàbăngtrunggian;khichạy,hànhkháchqualạigiữabăngtrunggianvàbăngchính.Khihànhkháchđếnnơiđãđịnh,cóthểtừbăngchínhđivàobăngtrunggiantrongkhibăngtrunggianđangvậnhành,rồitừbăngtrunggianđivàobăngke.Khibăngtrunggiandừnglại,hànhkháchđirakhỏiđườngốngquacầuthangxuốngđườngngườiđibộ.Tốcđộvậnchuyểncủađườngốnggiaothôngcôngcộngkhôngnhanhlắm,khoảng18

km/giờ.Nhưngdovậnchuyểnliêntụckhôngdừnglạigiữađường,nênthờigianđitàucủahànhkháchngắnhơnnhiềusovớicácôtôcôngcộnghiệnnay,hơnnữalượngvậnchuyểnrấtlớn.Theotínhtoán,nếumộtbăngchínhdobabăngnhánhhợpthànhthìmỗigiờmỗibăngnhánhcóthểchởđược10,8vạnlượtngười,nhưvậy,lưulượngtrênmặtcắtngangcóthểđạttới32,4vạnlượtngườimỗigiờ.Vìhệthốngvậnchuyểnnàyxâydựngriêngbiệtởtrênkhông,nênkhônggâynhiễucácphươngtiệnvậnchuyểnkhác,dođókhôngxảyrahiệntượnggiaothôngbịùntắc.Đồngthời,hệthốngnàychiếmítdiệntíchđất,hiệuquảđầutưcaocộngthêmviệcđitàuthuậntiện,antoàn,tiếtkiệmnănglượng,ítônhiễmmôitrường,nênđặcbiệtthíchhợpvớicácthànhphốlớn,dânsốđôngđúc,giaothôngchenchúc.

Từkhóa:Hệthốngvậnchuyểnđườngống.

126.Tạisaonóicáptreolàmộtbiệnphápgiaothôngtốttrongtươnglai?

BạnđãđếnthànhphốnúiTrùngKhánhchưa?ThànhphốnàynằmởchỗhợplưucủahaiconsôngTrườngGiangvàsôngGiaLăng,làmộtthànhphốbánđảo,trênnúidướisông.Nhiềunămlạiđây,dâncưsốngởhaimiềnNamBắcsôngGiaLăng,việcquasônghếtsứcbấttiện.Năm1981,trênbầutrờicủasôngGiaLăng,lầnđầutiên,TrungQuốcđãxâydựngmộtđườngdâycáphaidâyđểchởkhách,toànbộchiềudàilà740m.Mỗica-bincóthểchở46người,chạyquachạylạikhôngngừng,vậnhànhtrongmọithờitiết,hànhkháchmỗilầnquasôngchỉcầnbaphút.ThếmàtrướckiamọingườiđixequacầuGiaLănghoặcquaphà,phảimất40phút.Năm1987,thànhphốTrùngKhánhlạixâydựngmộtđườngdâycápvượtquasôngTrườngGiang,dài1166m,khôngnhữngthuậntiệnchoviệcgiaothôngquasôngmàcòntrởthànhmộtcáchthứcchodukháchthưởngngoạnphongcảnhsôngTrườngGiangnữacơđấy!

Sựthựcthìđườngdâycáptrênkhôngđãcótừxaxưa,nhưngcácđườngdâycápcổđạichỉdodâyđồng,ròngrọcvàthùngxehợpthành,khôngcóthiếtbịđộnglực,màchỉcóthể"trượt"từtrêncaoxuốngthấp.ĐườngdâycáphiệnđạiđượcdầndầnpháttriểntừgiữathếkỷXX.Hiệnnaytoànthếgiớiđãcóhơn16.000cácloạiđườngcáp,trongđó,nhiềunhấtlàởThuỵSĩ.VìThuỵSĩlàthiênđườngtrượttuyếtnổitiếngcủathếgiới,cảnhsắcnúinonlàmchongườitarấtyêuthích.Dođó,cáptreochởkháchnốiliềncácnúicaotựnhiêntrởthànhphươngtiệngiaothôngởtrênnúirấtthựcdụng,rấtlýtưởng.Giaothôngchởkháchbằngđườngdâycápcórấtnhiềuưuđiểm.Trướchếtlàkhảnăngthích

nghivớimôitrườngcao,dùlànúicaovựcsâu,haygiótosươngmù,cáptreođềucóthểlàmviệcbìnhthường.MọingườiđềubiếtthànhphốnúiTrùngKhánhnổitiếngvìnhiềusươngmù,mỗikhicósươngmùdàyđặc,việcgiaothôngquasôngbằngcầuhayphàđềubịhạnchếrấtnhiều,tráilạixechạytrênđườngdâycápkhôngbịảnhhưởnggì,vẫnqualạibìnhthườnggiữahaibờsônglớn.Đườngdâycáptrênkhôngcòncóthểtrựctiếpvượtsông,leodốccaomàkhôngcầnphảichạyvòngvèoquanhnúinhưđườngbộ,dođóđãnângcaorấtnhiềuhiệuquảvậnchuyển.Đừngchorằngđixecápởtrêncaolàrấtnguyhiểm.Theophântíchthốngkê,mứcđộan

toànkhiđixecápgấpkhoảng30lầnsovớiđiôtô.Đólàvìdâycáprấtdai,bền,hơnnữacòncó

cácloạithiếtbịđiềukhiểnphanhhãmđểbảođảmantoàn.Đườngcápchởkháchdodâycápchịutảichịutrọnglượngcủaca-bin,ngoàiracòncódâycápkéođểvậnhànhxe.Tuỳtheosựkhácnhaucủaviệcvậnhànhvàcấutạo,thôngthườngcóthểchiarahaiphươngthứcchạyđichạylạivàchạyvòngquanh.Chiphíxâydựngvàduytusửachữađườngdâycáptươngđốithấp,diệntíchchiếmđấtrấtít,

khônggâyônhiễm.Dođó,ngoàipháthuytácdụngởvùngnúi,ởnhữngđiểmdulịchra,cáptreorấtcókhảnăngtrởthànhmộthìnhthứcgiaothôngcôngcộngquantrọngvàlýtưởngcủangànhgiaothôngtrongtươnglai.

Từkhóa:Đườngdâycáptreo;Giaothôngcáptreo.

127.Bộđồbaycóthểtrởthànhphươngtiệngiaothôngcánhântrongtươnglaikhông?

Năm1984,tạilễkhaimạcThếvậnhộiÔlympiclầnthứ23cửhànhởLosAngelesnướcMỹ,trênbầutrờisânvậnđộngrộnglớn,cómột"ngườibay"từtrêncaobaytớisaulưngkéotheomộtluồngkhóicómàusắc.Anhtabaymộtvòngchungquanhsânvậnđộng,rồihạcánhnhẹnhàngvàchuẩnxácxuốngchínhgiữasâncỏ.Toànthểngườixemtrênsânvậnđộngđãvỗtayhoanhôcuộcbiểudiễnđặcsắcấy,bầukhôngkhíbuổilễkhaimạctrongchốclátcuồngnhiệthẳnlên...Lẽnàolạicóngườibiếtbay?Đươngnhiênlàkhông.Điềubímậtmà"ngườibay"biểudiễnthựcralàhoàntoànnằmtrong

cáctúiđeoởsaulưng.Cáctúinàyrấtgiốngthùngphunthuốctrừsâucủangườinôngdân,nhưngbêntronglạichứaoxythểlỏngvớinồngđộ90%.Ngườibayđeoởsaulưng,saukhibậtcôngtắcphun,oxygiàphunradođượctăngáp,khiqualướilọccóhàmlượngbạcởtrênvòiphun,oxybịphângiảithànhhơinướcvàkhíoxy,hìnhthànhmộtluồngkhíphuncaotốcvàphunratheovòiphunởphíadướicáctúi,tạonênmộtsứcđẩycựclớn,đẩy"ngườibay"rờikhỏimặtđất,baylênkhôngtrung.Khibaylêngiữalưngtrời,ngườibaycóthểdùngcầnđiềukhiểnbằngtayđểkhốngchếluồngkhíphunrađểđiềuchỉnhphươnghướngbay,nhìnlênthậtgiốngnhưanhtacóthểtựdobaycaobaythấp,sangphảisangtráivậy.Cáitúibayđeoởsaulưnglàmộtđộđồbaycánhânrấtnhẹ,rấtnhỏ,nhưnggiáthànhlạirất

đắt,vídụnhưchấtoxygiànồngđộcaorấtdễphângiảikhigặpánhsángvànhiệt.Ngoàirakỹthuậtđiềukhiểnbộđồbaynàycũngrấtphứctạp,phảithựchiệnthànhthạobayantoàn,ngườibayphảiluyệntậpkỹthuậtvàthựchànhbaynhiềulần,dovậychiphíkhácao.Vìthế,túibayđeosaulưngcònphảicảitiếnvàhoànthiệnvềkỹthuậtvàthiếtbị,mớicóthểthựcsựtrởthànhcôngcụbaycánhânthựcdụng.Ngoàitúibayra,hiệnnayphươngtiệnbaycánhântươngđốihiệnthựclàloạimáybaysiêu

nhẹcóhìnhdạnggiốngnhưmáybaythường.Cácmáybaynàycókếtcấurấtđơngiản,dùngđộngcơloạinhỏ,khốilượngchỉhơn100g.Trướcmắt,loạimáybaydễláinàygiácảtươngđốithấp,chủyếudùngchothểthaovàgiảitrícánhân.Dohiệntượnggiaothôngchậtchộiởthànhphốvẫncònkéodàimộtthờigiankhálâu,nên

bộđồbaycánhânsẽrấtnhanhchóngtrởthànhmộtđềtàihấpdẫn,vàpháttriểnthànhmộtphươngtiệngiaothôngcánhânkiểumớinhanhgọn,tiệnlợi.

Từkhóa:Bộđồbay;Túibay;Máybaysiêunhẹ.

128.Cóphảitênlửavàđạnđạolànhưnhaukhông?

Mộtsốngườichorằngtênlửavàđạnđạo2làcùngmộtloạinhưnhau.Thựcrathìtênlửađãcótừhàngtrămnămtrước,cònđạnđạothìmớixuấthiệnkhiChiếntranhthếgiớilầnhaisắpkếtthúc.KhoảngsauthếkỷXIII,TrungQuốcđãcómộtloạivũkhítácchiếnmàtrướcđóchưacó.Loại

vũkhínàylàtrênmộtmũitênlôngchimthôngthường,ngườitabuộcmộtốngthuốcnổđầutrướckínđầusauhở.Saukhichâmlửa,luồngkhísảnsinhradothuốcnổcháyphụtmạnhralỗhởphíasau,tạoraphảnlựcđẩymũitênđi.Loạivũkhímớiđó,hồiấyngườitagọilàtênlửa(rocket).Cáitêngọi"tênlửa"ngàynay,làxuấtpháttừđó.ĐếnthờiMinh,cáccuộclụcchiếnvàhảichiếnđềucódùngtênlửa,cóthểbắnxa3-4trămbộ(bộ-đơnvịchiềudàicũcủaTrungQuốc,bằngkhoảng1,6m-ND).Tênlửahiệnđại,sovớitênlửamấytrămnămtrước,đươngnhiênphứctạphơnnhiều,tuy

nhiênvềnguyênlýcơbảnthìkhôngcógìthayđổi,nólàmộtvậtbaylợidụngchấtkhídobảnthânnóphunravớitốcđộnhanh,sảnsinhraphảnlựcđẩynóbayđi.Ởphầnđầucủatênlửahiệnđạicólắpthuốcnổhoặcđầuđạnthìtrởthànhmộtloạivũkhí;nếuởphầnđầulắpcácmáythámtrắckhoahọcthìtrởthànhmộtcôngcụnghiêncứukhoahọc,nhưtênlửathămdòkhítượngchẳnghạn,khinókếthợpvớicontàuVũTrụchởngười,thìtrởthànhmộtphươngtiệnvậntảibaytrongVũTrụ.ĐạnđạohayđạntựhànhxuấthiệnkhiChiếntranhthếgiớilầnhaisắpkếtthúc.Lúcđó,nước

Đứcphátxíttrongcơngiãygiụacuốicùng,đãchếtạohailoại"vũkhíkiểumới",lầnlượtđặttênlàV-1vàV-2.HailoạivũkhínàyđãtừngtừlụcđịaChâuÂuvượtquabiểnMancheoanhkíchLondon,thủđônướcAnh.Trênthựctế,loạivũkhínàylàmộtloạibom,chẳngqualàbảnthânloạibomnàycólắpđộngcơvàhệthốngđiềukhiểndẫnđường,trongđiềukiệnkhôngcóngườiláicóthểtựđộngbayđếnmụctiêuđểoanhtạc.Dođó,loạivũkhínàygọilà"đạnđạo",cónghĩalàloạibomhoặcđạnpháocóthểđiềukhiểnvàdẫnđường.Hiểnnhiên,tênlửavàđạnđạorấtkhácnhau.Tênlửacóthểdựavàođộnglựccủabảnthân

màbayđi,làmộtloạicôngcụvậntảicócôngdụngrộngrãi;cònđạnđạolàloạivũkhíquânsự,bảnthânnókhôngthểbay,màphảidựavàođộngcơtênlửahoặcđộngcơphảnlựcmớicóthểbayđược.

Từkhóa:Tênlửa;Đạnđạo.

129.Làmthếnàođểxửlýmốiquanhệgiữakiếntrúchiệnđạivàgiaothông?

Tínhkhoahọccủaviệcquyhoạchthànhphốhiệnđạikhôngthểtáchrờisựphốitríhợplýgiữacôngtrìnhkiếntrúcvàđườngságiaothông,đồngthờicònphảichúýđếnchứcnăngkhácnhaugiữađườngtrụctốcđộnhanhvàđườngphố.Nóichocùng,cũngtứclàphảixửlýtốtmốiquanhệgiữakiếntrúcvàgiaothông.Quyhoạchđườngsáởkhuphốthươngnghiệpsầmuất,cầnhìnhthànhkếtcấudạnglướitỉ

mỉ,mậtđộđườngphốlớnnhưngkhuvựcphốxáthìtươngđốingắn.Đặcđiểmlàbốnmặtcủacáckiếntrúclớnởtrongkhuthươngnghiệp,nhưcáccửahànglớnhoặccácđiểmănuống,giảitrívuichơilớnđềulàđườngphố,cácđườngphốcủakhuthươngnghiệplantoảrakhắpnơichungquanh.Mạnglướiđườngphốcómậtđộlớnđó,cóthểlàmchoxecộđilạithuậntiện,duytrìsựgiaothôngthuôngsuốt.Vìnhiềungãbangãtư,xecộcầnphảichạychậm,màxecộchạychậm,thìsẽgiảmtiếngồnkhixechạy,tránhđượcsựcốgiaothông.Mạnglướigiaothôngcókếtcấudạngmắtlướinhỏ,nóichungkhôngcầnlàmcầuvượtđể

ngườiđibộquađường,màchỉcầnkẻtuyếnđingangquađườngchongườiđibộ,đồngthờiquyđịnhxecộnhườngđườngchongườiđibộtrêntuyếnđó.Ngoàira,ởmộtbênhoặchaibêncầnkẻtuyếndừngxe,đồngthờiđặtđồnghồchuyêndùngởmỗivịtríxedừng,đểhạnchếthờigiandừngxe,làmnhưvậymộtlàcóthểtăngthunhậpchonhànước,hailàthuậntiệncho

ngườitiêudùngvànhânviênlàmviệc.Cóđồnghồđó,cóthểđềphòngmộtsốngườibiếnchỗdừngxethànhchỗđỗxelâudài,hoặcbịmộtsốxetuỳtiệndừngđónkhách,nhưvậycóthểgiảmbớtsựùntắctrênđường.Đồngthời,dođườngphốcókếtcấudạnglưới,nênkhiđặttênchomỗiđườngphốcóthểtươngđốicóquytắc,tứclàthuậntiệnchoviệctìmđường,lạicólợichoviệcgiaothôngthôngsuốt.Chínhvìphươngphápphốitríđườngsácókếtcấudạngmắtlướinhỏcónhiềuưuđiểmnhưvậy,nênđãdầndầnđượccácthủđôlớntrênthếgiớiápdụng.

Ngoàirađểthuậntiệnchokháchmuahàngvàgiaothônglinhhoạt,cólúccòncầnphảichútrọngđếnchứcnăngcủađườngtrụccótốcđộnhanhchoxecộ.Điềunàychủyếuthểhiệnvềmặtbốtrívàhoànthiệncáccơsởhạtầnggiaothông,vídụnhưchuyểntuyếnđingangquađườngchongườiđibộthànhcầuvượt,hoặcxâydựnghệthốnggiaolộlậpthểđadạng,linhhoạtởcácngãtưvàđặtcáclancanngăncách,v.v.

Từkhóa:Kiếntrúc;Giaothông.

130.Tạisaovậtliệunhựacũngcóthểdùnglàmnhà?

Hàngtrămhàngngànnămnay,nhàởcủaconngườiphầnlớnlàlàmbằngtre,gỗhoặcđất,đá.Trongkiếntrúchiệnđại,kếtcấubêtôngcốtthéprắn,nặnglạitrởthànhvậtliệuchủyếuđểxâynhà.Điềulàmchomọingườikinhngạclàchấtnhựanhẹnhàngcũngđượcdùngđểlàmnhà!MộtcôngtychếtạođồnhựacủaMỹ,đãtỏrõchomọingườithấytínhđanăngcủanhựavà

đadụngcủasảnphẩmbằngnhựa,họđãdùng20tấnvậtliệu,làmthànhmộtcáinhàbằngnhựa.Máicủangôinhànày,lànhữngtấmtổnghợpbằngnhựa(resin)dẻovàsợithủytinh,nókhôngnhữngrấtnhẹ,màlắprápcũngrấtđơngiản,ngoàiracòncótínhnăngchốngcháyrấttốt.VậtliệulàmtườngnhàlàmbằngcáctấmépbằngnhựaPVC,mặtngoàisơnmộtlớpnhựacótínhnăngcao,chịuđượcmưagió.Loạitườngnàykhôngnhữngmàusắcđadạng,rấtmỹquan,màcòncótínhđànhồi,cócườngđộvàcókhảnăngchịunénrấtlớn.Cácloạivậtliệuxâydựnglàmbằngnhựadùngởtrongnhàlạicànglunglinhđẹpmắt.Tường

trongnhàlàcáctấmváncóhìnhlượnsóngchếtạobằngchấtnhựadẻovàhợpchấtsợigỗ.Mặtngoàicủacáctấmváncóphủmộtlớpnhựaxốprấtđẹp,cóhiệuquảcáchnhiệtvàcáchâmrấttốt,đồngthờicóthểtăngcườngđộvữngchắccủatường.Loạivậtliệulàmtườngbêntrongnhànàykhôngcầnphảisơn,đươngnhiêncũngkhôngcầnphảidángiấydántườngnữa.Vậtliệulàmsànnhàlàloạinhựacứngvừacóđộđànhồicủasàngỗ,lạikhôngcóvếtnứthaylồilõm,bằngphẳngchịumàimòn,dùngnướcđểlaucũngkhônglobịmụcnát.Nộithấttrangtrícũngchọnnhữngloạinhựacónhiềutínhnăngkhácnhau.Nhưđườngống

thìdùngốngnhựapolyetylen,vớiđặcđiểmlàcóđộdẻocao,dễdànglắpđặt,ngoàiratránhđượcnhữngvấnđềbịmòn,gỉ…nhưốngnướcmáythôngthường.Trongnhàbếpdùngcácvậtliệunhựacótínhchốngcháy,còncácdụngcụởbuồngvệsinhđềulàđồnhựađúc,nhẹnhàng,vữngchắc,hơnnữagiáthànhlạirẻhơnnhiềusovớivậtliệuthủytinh,théphiệnnay.

Phươngphápdùngvậtliệunhựađểlàmnhàtuyrằngcònchưađượcphổcập,nhưngcácđặctínhvốncócủavậtliệunhựakiểumớiđãkhiếnchocáckiếntrúcsưkhixétđếnphươngthứcxâynhà,cóthểthểhiệnhợplýhơntínhđanăngvàgiáthànhthấpcủahìnhthứckiếntrúc,điềunàyrấtphùhợpvớiquanniệmpháttriểnnhàởtrongtươnglai.

Từkhóa:Nhàởvậtliệunhựa.

131.Giấycũngcóthểdùngđểlàmnhàđượcsao?

Trongquanniệmcủamọingười,giấyvừamỏngvừamềmkhôngchịuđượcnước,khôngchịuđượclửa.Mộtvậtliệu"yếuớt"nhưvậylạicóthểdùngđểlàmnhàđượcsao?Thựcra,giấydùngđểlàmnhàkhôngphảilàloạigiấythôngthườngdùngđểviết,inấnvà

baogói,màlàmộtloạigiấytổnghợprấtmớimẻ.Nguyênliệulàmloạigiấynàykhôngphảilàxenlulôthiênnhiênmàlàbằngnhựatổnghợp,dođórấtnhiềutínhchấtnhưđộbền,độdẻodai,tínhchịunước,chịubẻgãy,chịuánhsáng,chịunhiệtđộcaovàchịuănmòn,đềucaohơnrấtnhiềusovớigiấythôngthường.Vềbảnchấtmànói,giấytổnghợptrênthựctếlàmộtmàngmỏngcóhìnhthứcvàchứcnăng(nhưđểviết,inấn)nhưtờgiấy.Saunhữngnăm70củathếkỷXX,ởnướcngoàixuấthiệnnhữngngôinhàlàmbằnggiấy.

Tườngváchcủaloạinàylànhữngtấmbìakiểunhiềulớphoặccódạnglượnsóngđãđượcxửlýđặcbiệt,chiềudàykhoảng5cm.Bênngoàitấmbìacósợithuỷtinhvànhựatổnghợp,khiếnchocườngđộcủanóvượtxasovớitấmvángỗcócùngchiềudày,hơnnữacóthểchịuđựngđượcnhiệtđộcao,mốimọtvàthấmnước.Cácnhàkhoahọccònbôivàokhoảnggiữatấmbìamộtlớpnhựapolyamon,dùnglàmváchtường,tínhgiữnhiệtcáchnhiệtcòntốthơncảtườnggạch;bêntronggiấytổnghợpngườitachovàomộthoáchấtcómùithơmkhôngnhữngtỷtrọngnhẹmàcòncótínhcáchđiệnrấttốt,điểmnóngchảycũngcaođến400oCtrởlên.Saukhicholưuhuỳnhvàovậtliệulàmbìagiấy,thìcóthểtăngcườngđộ,hơnnữacòntăngtínhchốngthấmnước.Giấytổnghợpnhiềulớplàmbằngvậtliệuetylen,giấythôngthườngvàtấmnhômmỏng,cótínhgiữnhiệtrấttốt,dùnglàmváchtườngnhà,cóthểtiếtkiệm20%lượngđiệntiêuthụcủamáyđiềuhoànhiệtđộ...MộtcôngtychếtạogiấycủaMỹđãlàmmột"ngôinhàgiấy"diệntíchsửdụnglà6,1x6,2m,

trọnglượngcủangôinhàchỉbằng204kg.Khilắpráp,khôngcầndùngđinh,bulông,chốtmàchỉcầndánbằngkeodán,bacôngnhânchỉmấtnămgiờlàlắpxong,saukhitháora,bìagiấycóthểxếpvàohaihòmgiấylớn,vậnchuyểnrấtthuậntiện.Ngoàiracòncómộtloạinhàbằnggiấychếtạobằngnhựapolyamon,kếtcấuvỏngoàicủanógấpxếpthànhhìnhtrước,quátrình"làmnhà"hếtsứcđơngiản,chỉcầntừtừkéonhàgiấyranhưkéođànaccoocđêonlàđược.Đươngnhiên,khivậnchuyểncũngchỉxếplại,làcóthểcholênxechởđi.Theotínhtoán,tuổithọsửdụngcủanhàgiấycóthểkéodàitrên10năm.Làmnhàgiấydễ

dàng,giáthànhrấtrẻ,rấtthíchhợpchonhữngngườilàmviệcởlâmtrường,ởkhuchănnuôihoặcđidãngoại,cũngcóthểdùnglàmkhotạm,kiốtbánhàng,khigặpcáctaihoạthiênnhiênnhưlũlụt,độngđất,v.v.còncóthểdùngnhàgiấyđểgiảiquyếtvấnđềnhàởtạmthời.

Từkhóa:Nhàgiấy;Giấytổnghợp.

132.Thựcvậtsốngcũngcóthểlàmnhàđượcsao?

Dùnggỗ,tresaukhiđãgiacôngđểlàmnhà,làphươngphápkiếntrúctruyềnthốngtừcổxưa.Tuynhiên,cáccâycỏsốngphảichăngcũngcóthểtrởthànhvậtliệuxâydựngcáctoànhàlớn.Thờikỳđầunhữngnăm80củathếkỷXX,ởChicagô,Mỹđãxâydựngmộttoànhàhànhchính

tránglệ.Bêntrongtoànhàkhôngcótườnggạch,cũngkhôngcóváchngăn,màngườitatrồngcâyngaytrênvịtríđánglẽdùngđểxâytường,bằngcáchđóđểngăncáchcácgianphòng.Ngườitagọinómộtcáchhìnhtượnglà"bứctườngxanh".Toànhàvừahoànthànhđãđượcmọingườitánthưởng,gọikiểukiếntrúckhácthườngđólà"kiếntrúcthựcvật"."Kiếntrúc

thựcvật"còngọilà"Kiếntrúcxanh"đãcómộtlịchsửlâudàiởvùngScanđinavơlạnhgiáthờicổđại.Ngườitachocỏmọctrêncànhcâyrồibệnthànhmáinhà,kếtquảđãhìnhthànhmộtmáinhàkhádàydocâycỏmọclênmộtcáchtựnhiên,dùngđểduytrìnhiệtđộtrongnhà.CưdânởbangNewMêhicôcủaMỹđãđàotừngmảngđấtbùncócỏmọcởlòngsôngkhôcạn,mangvềxâytườngvàđắpmáinhà,đợisaukhicỏởtrongbùnmọcrậmlên,rễvàthâncỏkếtliềnvớinhau,nhưvậyvừatăngđộbềncủakiếntrúc.Hơnnữacòncóthểcáchnhiệt,chốngrét,làmđẹpmôitrường,mọingườigọimộtcáchthíchthúđólà"nhàởđồngcỏ".Tuynhiên,các"kiếntrúcthựcvật"hiệnđạikhôngcònlàkếtcấubùn,cỏđơngiảnnữa,màlà

dùngcâycốiđangsinhtrưởngđểlàmnhà,vậtliệugỗxâydựngđượcthaythếbằngnhữngcâysốngđãđượcuốnnắn,tạothànhdầm,cộtvàthântường.Phươngphápthicôngcác"kiếntrúcthựcvật"cũngkhôngphứctạp,khôngcầncácthiếtbịthicôngcơgiớitolớn.Phươngpháphiệnđạinàycóhailoại:Mộtlà"phươngphápuốngấp",tứclàtheochiềucongtựnhiêncủacây,cắtmộtlỗvát,rồichonógậpkhớplạimộtcáchtựnhiên,hailà"phươngphápnốitiếp"tứclàghéphaicànhcâybịgãylạivớinhau,dùngphươngphápnhântạocho"câyliềncành".Dùnghaiphươngphápcơbảnđó,cáckiếntrúcsưthôngminhcóthểtạonênnhữnghànhlangkiểuvòm,nhữngcầucong,nhữngbìnhphong,nhữngtườngvâycỏ,tạohìnhkhéoléo,mớilạ,thậmchícòndùngnhữngthựcvậtsốngđóxâycảnhàhàng,nhàởvàvănphònglàmviệchoànchỉnh.Saukhikếtthúc"thicôngkiếntrúc",các"phòngốcthựcvậtđangsinhtrưởng"đósẽhiệnramộtphongcảnhđẹp,lácâyxanhtốt,trămhoadiễmlệ,tráiquảquanhnăm.Conngườiởnhữngngôinhàđó,cảmthấynhưtắmmìnhtrongcảnhthiênnhiêntươiđẹpkhiếnchotâmhồnvuitươithanhthản.Kếtcấu"kiếntrúcthựcvật"đơngiản,thicôngdễdàng,cóthểlấyvậtliệungaytạichỗ,giácả

xâydựngrẻ,hơnnữacóthểkếthợprấttốtviệcxâydựngnhàcửavớiviệclàmxanhmôitrường;ngoàiracòncóthểngăntiếngồnvàtránhônhiễmkhôngkhímộtcáchcóhiệuquả.Ởnhữngcôngviên,vùngrừngnúi,ngoạithànhcácđôthị,loạikiếntrúcmớimẻkhácthườngđóđềucótiềmnăngpháttriểnrộngrãi,nhấtlàởcácthànhphốhiệnđại,nhàlầusansát,dânsốchenchúc,khôngkhívẩnđục,thìviệcxâydựngkiểu"kiếntrúcthựcvật"đólạicàngcómộtphongcáchđộcđáo.

Từkhóa:Kiếntrúcthựcvật.

133.Tạisaoráccũngcóthểdùnglàmnhà?Trênthếgiớihiệnnay,dânsốngàycàngđông,tàinguyênthiênnhiênngàycàngcạnkiệt,trái

lạirácdosảnxuấtcôngnghiệpvàquátrìnhsinhhoạtcủaconngườisảnsinhrangàycàngtănglên.Cóthểbiếnrácthànhmộtloạitàinguyênđượckhông?Bắtđầutừnhữngnăm90củathếkỷXX,việcthuhồivàtáisửdụngphếliệulạicómộtsự

pháttriểnmới,Vídụ,dùngphếliệucôngnghiệpvàcáclinhkiệnphếthảicủaôtôđểlàmbónggôn,dùngvỏđồhộpđểsảnxuấtbộphậncủaphanhvàcầnlyhợpcủaôtôv.v.Hiệnnaylạixuấthiệnmộtsángkiếnmớichưatừngcóvềviệcgiảiquyếtvấnđềnhàởtrongtươnglai:Dùngrácthuhồiđểlàmnhà.Đólàcáimàngườitagọilà"kiếntrúcrác".ỞbangIdaho,Mỹcómộtcôngtykiếntrúcvàkhaiphátđịaốccỡnhỏ.Côngtynàyđãdùng

phếliệuđểxâydựnglênmộtngôinhàcóthểlợidụngnănglượngMặtTrời.Cácváchtườngđượcchếtạobằnglốpbánhxevàvỏđồhộpbằngnhômthuhồi,đạibộphậnvậtliệuthépdùnglàmkhungnhàđềulàvậtliệuthuhồitừôtôvàcầuhỏng.Nhưvậykhôngnhữnggiảmsửdụnggỗ,màcònvữngchắcantoànhơn,đồngthờitránhđượcmốimọt.Ởmặttiềnkhôngdùngvángỗdán,màdùngtấmépbằngmạtcưacủagỗvụncộngthêm20%polyetylen.Điềuđócónghĩalàgiấybáocũđãtrởthànhnguyênliệuchủyếulàmmáinhàvàlàmvậtcáchđiệnchobềmặttường,khiếnchongôinhàcóthểtậndụngnguồnnănglượnghiệuquảhơn.Ngoàira,ởdướibãicỏởngoàinhàcònchônmộtsốtấmđồngphếthải,dùngđểhấpthunhiệtcủađất,cólợichoviệcduytrìnhiệtđộchungquanhngôinhàvềmùađông.Cáckiếntrúcsưđãxâydựng"kiếntrúcrác"đótrênmộtdiệntích330m2,baogồmbốnphòngở,haibuồngtắmvàmột

garaôtôrộngrãi,cáctrangthiếtbịtrongnhàđềurấtđầyđủ.Loạinhàkiểumớinàyđãkhiếnnhiềungườithấythíchthú,vànhậnđược"Giảithưởng

phongcáchnhàở"củaHiệphộikinhdoanhxâydựngvàbuônbánnhàđấtcủaMỹ,hơnnữacònđượcchínhthứcmệnhdanhlà"nhàbảovệtàinguyên".Dùngrácthuhồiđểxâydựngnhàởkhôngnhữngđãtíchcựctậndụngkimloại,giấy,gỗphếtháiv.v.màcòngiảiquyếtrấttốtvấnđềthiếuthốnnhàởcăngthẳngvàbảovệmôitrường...Điềuđócóýnghĩahếtsứctolớnđốivớicácnướcvàkhuvựckémpháttriển.

Từkhóa:Kiếntrúcrác;Bảovệmôitrường.

134.Tạisaotườngkínhmỏnghơntườnggạchnhưnglạigiữnhiệttốthơn?

Cácvậtliệuxâydựngtườngngoàiphầnlớnlàbằngđáhoặcbằnggạch,hiệnnaycũngthườngdùnggạchbêtônghoặccácloạigạchrỗng,chúngkhôngnhữngcótácdụngcáchly,màcònchịutảitrọngcủamáinhàvàsàngác.Trọnglượngcủatườnggạchrấtlớn,mộttườngdày24cm(trongxâydựnggọilàtườngmộtviêngạch,bởivìchiềudàimộtviêngạchlà24cm)nếucao3m,rộng1mthìtrọnglượnglà1,5tấn,tứclàrấtnặng,màtốcđộthicôngcũngchậm.Ởcáckiếntrúchiệnđại,đặcbiệtlàcáckiếntrúccaotầnghoặckiếntrúccôngcộngcỡlớn,

tườngngoàiphầnlớnkhôngchịutảitrọng,bởivìcườngđộcủagạchcănbảnkhôngđủđểchịutrọnglượngcủatoànhàmấychụctầng.Vìvậy,cácbứctườngngoàichỉcótácdụngbảovệvàcáchly,thườngdùngvậtliệunhẹ,dođóđãgiảmrấtnhiềutrọnglượngcủatoànbộkiếntrúc.Loạitườngngoàinàygiốngnhưcáimànsânkhấu,vừamỏng,vừanhẹ,chonênđượcgọilà"tườngbao",nếuvậtliệulàmtườngbaolàkínhthìgọilà"tườngkính".Tườngkínhđầutiênchỉdùngcụcbộtrongmộtkiếntrúc.Năm1910,nướcĐứclầnđầutiên

dùngtườngkínhvớidiệntíchlớnởgócquànhcủanhàxưởngcôngnghiệp,đượccoilàthểhiệnphongcáchhiệnđại.Nhưngtườngkínhthếhệthứnhấtđượcsửdụnglúcđólàkínhthôngthường,tínhnăngcáchnhiệtkém,mùahètrongphòngrấtnóng,mùađôngthìlạnhgiá.

Năm1952toànhàLiwoacao22tầngđượcxâydựngởNewYorknướcMỹ,lầnđầutiêndùngtườngkínhtrêntoànbộkiếntrúc.Kínhđượcsửdụnglúcđócótrộnthêmvậtliệukhoángchất,khôngnhữngcónhiềumàusắc,màcòncóthểngănchặnmộtphầnbứcxạcủaánhsángMặtTrời,mùahèthìphảnxạánhsángMặtTrờiởbênngoàinhà,mùađôngthìphảnxạnhiệtlượngởtrongnhàkhôngchothoátrangoài,cóhiệuquảgiữnhiệt.Đólàtườngkínhthếhệthứhai.Năm1962,phòngthựcnghiệmđiệnthoạiBellecủaMỹđãxâydựngởbênhồmộtkiếntrúc

caotầngrấtrộng,họđãdùng"kínhmặtgương"làmtườngbao,cóhiệuquảcựckỳtốt.Toànbộtườngngoàicủakiếntrúcgiốngnhưmộtmànbạcrộng"siêucấp"đứngsừngsữngởbênhồ,phảnchiếucảnhsắclunglinhđẹpđẽcủamặthồ.Kínhmặtgươngđãdùngcácbiệnphápnhiệtluyệntrầmtíchchânkhôngvàphươngpháp

hoáhọc,khiếnchobềmặtkínhhìnhthànhmộtmàngmỏngkimloại,nócónhiềuloạimàusắccủavàng,bạc,đồngcổ,xanhlamv.v.Hơnnữacònphảnxạánhsángvàbứcxạnhiệtnhưmộttấmgươngvậy,nêncótácdụngcáchnhiệtrấttốt,kínhmặtgươngcómàusắckhácnhau,chiềudàivàsốlớpkhácnhauthìmứcđộánhsángxuyênquacũngkhônggiốngnhau.Vídụ,kínhthôngthườngdày6mmcóthểcho78%ánhsángMặtTrờixuyênqua,nhưngkínhmặtgươngcóchiềudàytươngtựchỉchokhoảng26%,kínhmặtgươnghailớpthìchỉcho9%-20%nhiệtlượngxuyênqua.Nhưvậyvềmùahècóthểphảnxạphầnlớnnhiệtlượngởbênngoàinhà,vềmùađôngcóthểphảnxạnhiệtlượngởtrongphòngđểduytrìnhiệtđộphòng,dođóđãtiếtkiệmnguồnnănglượngrấtlớn.Bởivậyđộdàycủakínhtuychỉbằngmộtphầnmấymươicủađộdàytường

gạch,nhưngtínhnănggiữnhiệtcáchnhiệtlạihơnhẳntườnggạch.Từkhóa:Kiếntrúctườngkính.

135.Kiếntrúctườngkínhcónhữngnhượcđiểmgì?

Trongcácthànhphốlớnhiệnđạihoá,nhiềukiếntrúccaotầngđãdùngkếtcấu"tườngkính"mớimẻđẹpmắt.Đólàmộtloạikínhđặcbiệt,dùngcôngnghệchếtạođặcbiệtnhưgianhiệt,phun,traođổiion,hútchânkhôngvàmạmànghoáhọcđểmạcáckimloạinhưđồng,crôm,niken,sắt,vàngv.v.vàomộtmặtcủatấmkính,hìnhthànhmộtmàngmỏngcómàusắcphảnxạđượcánhsáng.Điđôivớitínhđộtphávềchấtlượngcủakeogắnkínhxêtônsilic,tườngkínhcókhungkínngàycàngđượccáckiếntrúcsưvàngườisửdụngưathích.Tuynhiênkiếntrúctườngkínhcũngcómộtsốnhượcđiểmkhôngngờtới.Vídụ,mộtsốgian

nhàkhithiếtkếdùngtườngkínhkiểutổong,khiếnchokhoảngkhônggiantrongnhàtảnnhiệtkhôngtốt,phảidùngđiềuhoàđểgiảmnhiệtđộ,nhưvậyđãlàmtăngphụtảiđiệnlựcrấtnhiều.Đồngthời,dotínhnăngphảnquangmạnhcủatườngkính,tạonênhiệntượngloámắtrấtphổbiến,tiềmẩnnguycơnghiêmtrọngvềantoàngiaothông.Làmthếnàochotườngngoàicủangôinhàvừachịutrọnglượngcủabảnthânnó,chống

độngđất,chốnggiólớn,nhưnglạigiảmhiệntượngloámắtvàtốnđiệnđiềuhoànhiệtđộ.Cácchuyêngiachorằng,kiếntrúcdùngtườngbaomớimẻđểthaychocácbứctườngđặcchắctruyềnthốnglàxuthếtấtyếucủakỹthuậtkiếntrúcvànghệthuậtkiếntrúcpháttriểnđếnnhữngnăm90củathếkỷXX.Tuynhiên,vậtliệutườngbaongoàikính,trênthếgiớihiệnđãxuấthiệntườngbaobằngkhungthépnhẹ.Loạicấukiệnnàydùngtấmthépmỏnglàmvậtliệugốc,quacánnguộimàthành,saukhilắpghépcóthểtạothànhmộthệthốngkếtcấuchịungoạilựcvàhiệuquảcáchâm,cáchnhiệtrấttốt.Hiệnnay,loạivậtliệunàyđãđượcsửdụngrộngrãiởAnh,Mỹ.Tuyvậy,tườngbaobằngvậtliệukínhcũngcóýnghĩanhấtđịnh.Nếudùngởvịtríthíchhợptrongmộtngôinhàhoặcbốtrícóýđồtrongmộtquầnthểkiếntrúcđểlàmnổibậtcáckiếntrúcquantrọngkhác,thìhiệuquảcóthểrấttuyệtvời.

Từkhóa:Kiếntrúctườngkính.

136.Tạisaotấmlợpthủytinhthépphảilàmthànhhìnhlượnsóng?

Tấmlợpthuỷtinhthéplàmộtvậtliệuxâydựngnhẹ,nửatrongsuốtđượcchếtạobằngcáchdùngvảisợithuỷtinhlàmlớpgốc,sauđóphếtlênmộtlớpkeonhựarồiđemcánnóngđểtạohình,nóthườngdùnglàmlớpchemưaởtrênmáinhàcủacáckiếntrúcđơngiảncótínhchấttạmthời,cũngcókhidùnglàmmặttường.Phầnlớncáctấmlợpmáinhàđềutươngđốimỏng,vínhưtấmtôntrắngcógânchỉdàytrên

dưới1mm,tấmlợpthủytinhthépdàyhơnmộtchút,trongkhoảng0,8-1,5mm,tấmlợpamiăngdàynhấtcũngchỉ6-8mm.Tấmlợpthủytinhthépchỉdày0,8-1,5mm,thậtkhótưởngtượngnócóthểchịuđựngbao

nhiêusứcnặngđèlên.Nhưngchỉcầnlàmthànhnhữngtấmhìnhlượnsóngthìchúngcóthểchịutrọnglượngkhálớn,đừngnóitrọnglượngtuyếtđọngmùađông,màngaycảngườiđứnglêntrêncũngkhôngbịnứtvỡ.Tạisaovậy?Tabiếtrằngmộttờgiấytrắngthôngthường,nếutagáchaiđầunằmphẳngnganglêncaothì

ởgiữavẫnbịvõngxuống.NhưngnếutagấpkhúctờgiấythànhhìnhchữW,thìnócóthểnằmthẳngmàkhôngbịvõngxuống,chodùcóđặtlênnócácthứnhưbútchì,tẩyv.v.thìnócũngcóthểchịuđựngđược.Đólàvìđộcứngcủamộttờgiấymỏngrấtnhỏ,nhưngsaukhigấpvàilần,thìđộcứngtănglênrấtnhiềutuỳtheosựbiếnđổihìnhdạngcủanó.Sứcchịunéncủacáctấmlợpthủytinhthéphìnhlượnsóngcũngtheonguyênlýđó.Chúngtacóthểcắtđimột"sóng"củatấmlợpcóhìnhlượnsóng,tứclàhaihìnhbánnguyệt

kếtiếpnhau.Nếutachồngúphaihìnhbánnguyệtlạivớinhau,thìsẽthànhmộtốngtròn,khiếnchochiềudàymỏngmanhcủatấmthuỷtinhthéptănglênrấtnhiều,trởthànhmộtcáixàbiếndạng.Thảonàocáctấmlợpthủytinhthépcóthểchịuđượctrọnglượngtươngđốilớn,hơnnữa,biênđộcủasóngcàngcaothìcóthểchịuđựngngoạilựccànglớn.

Từkhóa:Tấmlợpthủytinhthép.

137.Cốtthépđượcđặttrongbêtôngcốtthépnhưthếnào?

Bêtônglàmộtloạivậtliệuxâydựngquantrọngthườngdùng,nóđượctrộnbằngximăng,cátvàđátheomộttỷlệnhấtđịnh,rồiđổvàovánkhuôncóhìnhdángvàkíchthướcnhấtđịnhtheoyêucầusửdụng,sauđódùngmáyđầmđểđầmchođặcsít,nóichungsaukhoảng28ngày,mỗicm2bêtôngcóthểchịuđượclựcnén2000-4000N(N-niutơnđơn,vịlực-ND)tươngđươngvớiđộrắncủađácứng.Tuynhiên,khảnăngchịukéocủabêtôngrấtkém,chỉbằng1/10khảnăngchịunén,nghĩalà

mỗicm2chỉchịuđượclựckéotrêndưới100-200N.Nếudùngbêtôngđểlàmcácdầmngangcủavậtkiếntrúcthìphầnchịunénởphíatrênnóichungkhôngbịpháhỏng,nhưngphầnchịukéoởphíadướithìrấtcókhảnăngxuấthiệnnhữngvếtnứt,đếnmứclàmgãycảdầm.Đểlàmtăngkhảnăngchịukéocủabêtông,pháthuytínhưuviệtvềsứcchịunén,cóthểđặt

cốtthépvàodầmbêtông.Cốtthéplàmộtloạivậtliệuxâydựngcókhảnăngchịukéorấtlớn,trênmỗicm2cóthểchịuđượclựckéo24.000-60.000N,khảnăngchịukéocủaloạithépcócườngđộcaolạicànglớn,dođócóthểdùngnóđểthaythếsứcchịukéocủabêtông.Loạivậtliệuphứchợpnàygọilàbêtôngcốtthép.Sởdĩbêtôngvàcốtthépcóthểkếthợpvớinhau,pháthuytácdụngchịunénvàchốngkéo,

chủyếulàdohệsốgiãnnởnhiệtcủachúngrấtgiốngnhau.Bấtcứvậtliệuxâydựngnàocũngđềuphảichịuđựngnhiệtđộnóngbứcmùahèvàgiálạnhmùađông,cácvậtliệuxâydựngcũngphảitrảiquasựkhảonghiệmcủanhiệtđộcaovànhiệtđộthấp.Cácvậtliệuđềucóđặcđiểmgặpnóngthìnởra,gặplạnhthìcolại,màmỗiloạivậtliệusaukhichịunhiệt,mứcđộgiãnnởcủachúngcũngkhácnhau,tỷsốgiữachiềudàigiãnravàchiềudàibanđầugọilà"hệsốgiãnnở".Hệsốgiãnnởcủathéplà0,000012,củabêtônglà0,000010~0,000014,điềuđókhiếnchochúngcóthểkếthợpchặtchẽvớinhaukhinhiệtđộthayđổi.Khicácdầmbêtôngcốtthépchịusứcnénlớncủangoạilực,lựckéosảnsinhraởtrongmặt

cắtnganglàởphíadướicủadầm,vìvậycáccốtthépcầnđặtởgầnmépởhaibênphíadướidầm,nhưvậydầmbêtôngcốtthépmớicóthểchịusứcnéncủatrọnglực.Cótrườnghợp,ởmặttrêncủadầm,cũngcócốtthép,nhưngđiềuđóchỉdùngđểduytrìtínhhoànchỉnhđồngđềucủacốtthépbêntrongdầmmàthôi,bảnthânnókhôngphảichịulựckéođángkể.

Từkhóa:Cốtthép;Hệsốgiãnnở.

138.Tạisaobềmặtcốtthépcóloạicógân,cóloạilạitrơnnhẵn?

Trêncôngtrườngxâydựngthườngchấtđầycácloạicốtthéptonhỏkhácnhau,trongđó,cómộtsốcốtthépbềmặtcủanóđượccánthànhgânkiểuxoắnốc,tráilạimộtsốhoàntoàntrơnnhẵn.Tạisaovậy?Vậtliệuthépthôngthườngtrongxâydựng,tuỳtheocườngđộchịukéocủanó,cóthểchia

thànhbốncấp,trongđóthépcấpIcócườngđộthấpnhất,trênmỗicm2cóthểchịulựckéo2,35x10N,thépcấpIImỗicm2cóthểchịuđượclựckéo3,34x10N,chúnglàvậtliệuthépchủyếuđểđúcbêtôngcốtthépởcôngtrường.CườngđộcủathépcấpIIIvàcấpIVđươngnhiênlàcànglớnhơn,thườngdùngđểchếtạocấukiệnbêtôngcốtthépđúcsẵnởtrongnhàmáy.Độtonhỏcủacốtthépđượcbiểuthịbằngsốmmcủađườngkính,cáchnhautừngbậc2mm,

vídụđườngkính4mm,6mm,8mm,10mmv.v.chođến22mm;cốtthépcóđườngkínhvượtquá22mmthìlạicáchnhautừngbậc3mm,vídụ25mm,28mmv.v.

CườngđộthépcấpItươngđốithấp;thườngdùngởnhữngchỗchịulựctươngđốinhỏ.Dùbềmặtcốtthéptrơnnhẵn,mứcđộkếthợpgiữanóvớibêtôngcũngcóthểthoảmãnyêucầu,vìvậythépcấpIlàthéptrơnthườnggọilà"théptròn",phạmviđườngkínhcủanóbắtđầutừ4mm.Nhưngđểnângcaokhảnăngchịukéocủacốtthéptrongbêtông,ởhaiđầucủanóthườnguốncongnhưhìnhcánôchemưa.ThépcấpIIcócườngđộcao,thườngdùngởnhữngnơichịulựctươngđốilớn.Vìchịulựclớn,nêngiữacốtthépvàbêtôngcần"cắn"chặtvớinhau,dođó,bềmặtcủaloạicốtthépnàyđượccánthànhgânxoắnốc,nênđượcgọilà"thépgânxoắn".Đườngkínhcủanótươngđốilớn,bắtđầutừ10mmtrởđi.

Từkhóa:Théptròn;Thépgânxoắn.

139.Tạisaocầnchokhôngkhívàotrongbêtông?

Bêtônglàmộtloạivậtliệuxâydựngrấtnặng,thôngthường1m3bêtôngnặngkhoảng2tấn,tươngđươngvớitrọnglượngcủađá.Bêtôngcónhiềucôngdụng,đểđápứngcácyêucầukhácnhau,ngườitatìmcáchsảnxuấtloạibêtôngtươngđốinhẹhơn,chokhôngkhívàotrongbêtônglàmộtcáchđó,gọilàbêtôngnhẹ,haybêtônggiakhí.Sảnxuấtbêtônggiakhí,khôngcónghĩalàchokhôngkhívàotrongbêtông,màtrongnguyên

liệulàmbêtôngngườitatrộnthêmmộtloạithuốcsinhbọt.Bọtkhímànósảnsinhrasẽphânbốđềutrongbêtông,saukhibêtôngđôngcứngsẽđểlạinhữnglỗrỗngtheomộttỷlệnhấtđịnh,cólỗrỗngto,lỗrỗngnhỏ,lỗrỗngít,lỗrỗngnhiều,vìvậymàđãsảnxuấtđượccácloại

bêtônggiakhícótỷtrọngkhácnhau.Loại"bêtôngbọt"nổitiếngmỗimétkhốichỉnặng0,4tấn,bằngkhoảng1/5khốilượngbêtôngthường.Ưuđiểmtrướctiêncủabêtônggiakhílàtươngđốinhẹ,làmchotrọnglượngcủacảkiếntrúc

nhẹđinhiều,vừadễthicông,lạiđặcbiệtthíchhợpvớicácvùnghayxảyrađộngđất.Mặtkhác,vìtrongbêtôngcórấtnhiềubọt,nêntínhnănggiữnhiệtrấtthíchhợpchocácvùnggiáréthoặcnóngnực.ỞmộtsốnướcvùngTrungĐông,diệntíchsamạcrấtlớn,vậtliệucátdùngđểsảnxuấtbêtônggiakhílàvôtận.Dùngbêtônggiakhíđểxâydựngnhàở,tínhnăngcáchnhiệt,chốngcháyrấtưuviệt.Hơnnữa,bêtônggiakhílạirấtdễcưa,bào,gọt,đóngđinh,giacông.Bêtônggiakhírấtcótiềnđồpháttriển.Đươngnhiên,vìcườngđộtươngđốithấp,nênbêtônggiakhíkhôngnêndùngđểxâydựng

cáckiếntrúccaotầng,nóichungchỉcóthểdùngđểlàmtườngchịutảitrọngcủacáckiếntrúcthấp,íttầng.

Từkhóa:Bêtônggiakhí.

140.Tạisaocóthểtrồnghoacỏtrênbêtông?Bêtônglàmộtloạivậtliệuxâydựnghếtsứccứngmàhoacỏchỉmọcởnơiđấtbùn,trong

quanniệmthôngthườngcủamọingườithìbêtôngvàhoa"khôngcóchútgìliênquanvớinhaucả".Thếnhưng,nhữngđiềuthườngthứccũngcólúccóthểthayđổi.Cáckiếntrúchiệnđạiphần

lớnlàmbằngbêtông,dùlàđêđiềuhaynhàcaotầng,quảngtrường,trênmặtbêtôngtrốngtrơn,khôngcólấymộtcànhcâymộtngọncỏ,thậtlàđơnđiệukhócoi,haylàtahãylàmthêmmảnhđấtcócâyxanhđểbùvào.Đểgiảiquyếtmâuthuẫnđó,mộtloạibêtôngcóthểtrồngcâyđãrađời,gọilà"bêtôngthảmthựcvật".NódoViệnnghiêncứucôngtrìnhxâydựngthànhphốBắcKinhthínghiệmthànhcông.Loạibêtôngthảmthựcvậtnàyđãcungcấpmộtcơsởvậtchấttốtđẹpđốivớiviệcmởrộngphạmvitrồngcâyxanhchothànhphố,ngănngừađấtmàubịtrôi,bảovệđêđiều,ngăncảnsựxâmthựccủagiócát,điềutiếttiểukhíhậucủathànhphốv.v.Hiệnnaytrênbêtôngthảmthựcvậtchỉcóthểtrồngcáccâyhoacỏtươngđốinhỏ.Trong

chiềudàynhấtđịnhởbềmặtcủabêtông,cáclỗrỗngbêtôngtươngđốilớn,tỷlệcáclỗchừng25-30%trởlên,cáccâycỏcóchiềudàibộrễ30cmtrởxuốngcóthểmọcđược.Mặtkhác,lớpbêtôngnàydùngcáchạtđádămcóđườngkính25mmlàmcốtliệu,dođóvẫncómộtcườngđộnhấtđịnh.Quátrìnhsửdụngbêtôngthảmthựcvậtnhưsau:Trênbềmặtbêtôngngườitaphủmộtlớp

chấtmôigiớivunbón,dàykhoảng1-2,5cmdođấttrocỏvàđấtthườngtrộnlẫnvớinhautheomộttỷlệnhấtđịnh,chấtdinhdưỡngvàcáchạtgiốnghoacỏđangtronggiaiđoạnnảymầmđượcrắctronglớpchấtmôigiớiđó.Ởtrongcáclỗrỗngcủalớpbêtông,còncầnphảiđộnthêmđấttrocỏđểtíchtrữmộtlượngnướcvàchấtdinhdưỡngnhấtđịnh,nhưvậycólợichobộrễcủacáccâyconsinhtrưởngvàbắtrễ,saukhibộrễtrưởngthành,câymọcbìnhthườngthìbêtôngcóhoacỏmọcởlớptrênđócóthểdùngtrongxâydựng,khôngảnhhưởnggìđếnkiếntrúcmàlạicóthểlàmxanhmôitrường.

Từkhóa:Bêtôngthảmthựcvật.

141.ThếnàolàbêtôngVũTrụ?Từmấynghìnnămtrước,conngườiđãcóýtưởngđivàoVũTrụ,nhưngphảimãiđếnthểkỷ

XXmớicóthểthựchiệnđược.Ngày20tháng7năm1969contàuVũTrụchởngười"Apôlô"baylênMặtTrăngthànhcông,vàdừnglạihoạtđộng29giờ39phútởtrênbềMặtTrăng.ĐólàlầnđầutiênconngườiđilênMặtTrăng,cũnglàbướcđầutiênđivàoVũTrụ.ConđườngđisâuhơnvàoVũTrụlàkhôngthểdừnglại,cácnhàkhoahọcđangchuẩnbịđổ

bộxuốngsaoHoả.ĐồngthờiđangcókếhoạchxâydựngtrạmkhônggianlàmcăncứđểđisâuhơnvàoVũTrụ,hơnnữacònxâydựngcăncứtrênMặtTrăng,lậpmột"Lầuquỳnhgácngọc"thựcsựchoconngườisinhsốngtrênđó.

XâydựngnhàtrênMặtTrăngcầnnhiềuloạivậtliệuxâydựng,nhấtlàmộtlượnglớncácbêtông,cácnguyênliệunhưximăngvànướckhôngthểhoàntoàndùngtênlửachởtừTráiĐấtlên.CácnhànghiêncứuquaphântíchchấtđấtởtrênMặtTrăng,họpháthiệntrongchấtđấtđócóchứa17,5%canxi,vàchorằng75%cốtliệuvàximăngtrongbêtôngcóthểlấytrênMặtTrăng.Quanhiềulầnthửnghiệm,đãchếtạođượcnhữngmẫuđothửbêtôngMặtTrăngđểkiểmnghiệmcườngđộvàtínhnăngchịusựthayđổinhiệtđộtrongkhônggian.Ngoàira,ngày11tháng1năm1988,vệtinh"NgườithámhiểmMặtTrăng"pháthiệnởhaicựcNamBắccủaMặtTrăngcóbăng,nếubiếnchúngthànhnước,thìđủcho1000hộdâncưdùnghơnmộtthếkỷ.ĐiềuđóđãgiảiquyếtđượcvấnđềnướcdùnglàmbêtôngVũTrụ.Đểxâydựngmộttrạmkhônggiansiêulớn,trướctiêncầnxâydựngmộtnhàmáychếtạo

bêtôngquaychungquanhMặtTrăng.Dùngmáyphátxạkiểucung(đểbắnđạn)cóthểkhắcphụcđượctrọnglựcbénhỏcủaMặtTrăngđểđưaphầnlớnnguyênliệuchếtạoximăngtừMặtTrănglênnhàmáychếtạobêtông,mộtsốítvậtliệulấytừTráiĐấtthìdùngmáybayVũTrụđểđưalên.Nhàmáydùngtênlửacỡnhỏsảnsinhtrọnglựcmôphỏngtựquayvàtrộnbêtông,hơinướcthừakhiđổbêtôngsẽđượcthuhồisửdụnglại.LoạibêtôngđóđượcgọilàbêtôngVũTrụ.Cácnhàkhoahọcdựtính,trongmấychụcnăm

đầuthếkỷXXI,conngườisẽbắtđầudicưlênVũTrụ,thiếtlậpcáccơsởđểsinhsốngtrongVũTrụ,việcsảnxuấtcôngnghiệpởtrênMặtTrăngcũngđượcđưavàomụctiêu,baogồmcáchạngmụcvềcôngnghiệpsảnxuấtvàbàochếthuốc;việcđidulịchtrongVũTrụcũngsẽđượcmởra.KháchsạnVũTrụđầutiênsẽđượcxâydựngtrênMặtTrăng.Tómlại,trênMặtTrăngởthếkỷXXIsẽtrởnênphồnhoanáonhiệtbởisựxuấthiệnngàycàngnhiềucáckiếntrúcởtrênđó.Hiệnnaykếhoạchxâydựngtrạmkhônggianquốctếtốnkém50tỷUSDđãđượckhởiđộng,

bêtôngVũTrụvớitưcáchvậtliệuxâydựngtiềntrạmsẽpháthuytácdụngquantrọngtrongcôngcuộcxâydựngVũTrụtươnglai.

Từkhóa:BêtôngVũTrụ.

142.Tạisaocáccôngtrìnhsưcóthể"nhìn

thấy"ứngsuấtởbêntrongvậtliệu?Cácngoạilựcmàkếtcấucôngtrìnhphảichốngchịutrongquátrìnhsửdụng,thườngbao

gồmtrọnglượngbảnthânkếtcấu,phụtảidohoạtđộngcủaconngườivàcácloạitrangthiếtbịđặttrongkiếntrúccùngvớicáclựctựnhiênnhưmưa,gió,tuyết,độngđấtv.v.Căncứtheonguyênlýcânbằnggiữalựctácdụngvàlựcphảntácdụng,trịsốnộilựccủakếtcấutấtnhiênphảibằngngoạilực.Trêncùngmộtcấukiện,nếulấytổngsốmộtlựcchiachodiệntíchmặtcắtngangcủacấukiện,thìtađượclựctrênmộtđơnvịdiệntích,đólàứngsuấtởbêntrongvậtliệu.Ứngsuấtlàmộtthứkhôngnhìnthấyđượcvàkhôngsờmóđược,thếnhưngconmắtcủacác

côngtrìnhsưcóthểnhìnthấyứngsuấtnhưtiaXquangchiếuxuyênquavậy,dođócóthểthiếtkếhợplýkíchthướcởtiếtdiệncấukiệncôngtrình.NhưđậpnướcĐểTrụởvùngtrunglưusôngHoàngHàcóthểngănchặncáccơnlũlớn,cácbệphóngtênlửađứngsừngsữnggiữatrờicóthểchốngchọivớilựcchấnđộngnhưchớpgiậtsóngrềnkhiphóngtênlửa.Đólàdocáccôngtrìnhsưvớiconmắtnghềnghiệpđãnhìnthấyứngsuấtởbêntrongcôngtrình,sửdụngphốihợpcácvậtliệumộtcáchthíchđáng.Vậythìcáccôngtrìnhsư"nhìnthấy"ứngsuấtởbêntrongvậtliệunhưthếnào?Hoára,biếndạnglàcái"bóng"củalực,chúngnhưcâyvàbóngrâmởdướiánhsángMặt

Trời,luônluônnhưhìnhvớibóng.Lựcchiachodiệntíchmặtcắtngangcủacấukiệngọilàứngsuất,cònđộbiếnđổichiềudài(giãnrahaycolại)hoặcđộuốngócchiachochiềudàibanđầucủacấukiệnthìgọilàbiếndạng.Trongcấukiệncóứngsuấtthìmớicóthểphátsinhbiếndạng.Mốiquanhệcùngtồntạiđócủalựcvàbiếndạngđãđặtcơsởlýluậnchomộtbộmônkhoahọcgọilà"Sứcbềnvậtliệu",chínhlàthôngquabiếndạngcóthểthấyđượcmàcáccôngtrìnhsưnhậnbiếtđượcứngsuấtkhôngthểnhìnthấy.QuanhệtỷlệgiữaứngsuấtvàbiếndạngdonhàkhoahọcngườiAnhHúc(Hooke)pháthiện

vàothếkỷXVII,năm1678căncứvàokếtquảthựcnghiệmHúcđãđưarađịnhluậtHúcnổitiếng:"Trongvậtthểcótínhđànhồi,độlớncủabiếndạngtỷlệthuậnvớingoạilực".Vídụbạndùnghaitaykéodâychun,nếudâychunbịkéoracàngdài,tứclàtaybạndùnglựccũngcànglớn.Nóimộtcáchkhác,dâychunbiếndạngcànglớn,thìlựckéomàbêntrongnóphảichịucũngcànglớn.Điềuthúvịlàquanhệgiữabiếndạngvàlựccònlàmộtquanhệđịnhlượng.Vídụmộtcánbằngcaosutobằngchiếcbútmáy,dàikhoảng1m,ởđầudướitreomộtvậtnặng10kg,cáncaosusẽdãnrachừng5cm,nếutreomộtvậtnặng20kgthìdãnra10cm.Điềuđóchứngtỏquanhệcủachúnglàtheotỷlệthuận.Hệsốtỷlệđó,đượcgọilà"môđunđànhồi".Quanhệtinhtếgiữaứngsuấtvàbiếndạnglàđiềubíẩnđặcthùcủa"ánhmắt"cáccôngtrình

sư,lựctuykhôngthểnhìnthấybằngmắt,hìnhnhưkhôngcódấuvếtđểcóthểtratìmrấtdễlọtquatầmnhìncủangườithường,nhưngkhôngthoátkhỏiconmắtcủacáccôngtrìnhsư.

Từkhóa:Ứngsuất.

143.Trongtươnglaichúngtadùngvậtliệugìđểlàmnhà?

Trongtươnglaichúngtasẽdùngvậtliệugìđểlàmnhà?Ngàycàngnhiềucácvậtliệuvàkỹthuậtmớiđượckhaiphá.MộtloạikỹthuậtgiacôngmớicóthểkhiếnchobêntrongbêtôngchứađầyCO2siêulạnh.Loạibêtôngkiểumớiđórắnchắchơnbêtôngthôngthường,hơnnữacòncóthểchốngthấm,chốngẩmvàcáchnhiệt.ChấtCO2siêulạnhcólựctácdụnglẫnnhaurấtmạnhđốivớicácloạivậtliệuxâydựng,nócóthểkếthợprấttốtcácvậtliệuxâydựngkhác.Khôngítcácvậtliệuxâydựngtrướckiacóảnhhưởngkhôngtốtđốivớicơthểconngười,

nhưtrongmộtsốvậtliệucóchứachấtphóngxạ,cácvậtliệutráttườngcũngcóthểtoảrachấtkhícóhại,làmônhiễmmôitrườngbêntrongnhà.Hiệnnayconngườingàycàngcoitrọngứng

dụngcácvậtliệuxâydựngxanh.Từlâucácnhàkhoahọcđãdùngthựcvậtvàongànhkiếntrúc,nhưdùngsợicủadâyđay,câygaidầu,câydứagaivàcâybôngđểchếtạomộtloạichấtdẻovànhựatăngcường.ỞÔtxtrâylia,mộtcôngtyđangsảnxuấttấmtườngbảovệchếtạobằngcáchtẩmnhựavàolôngcừu.Từnayvềsau,sẽcóngàycàngnhiềucácloạisợithiênnhiênxuấthiệntronghàngngũcácvậtliệuxâydựngdướihìnhthứcphứchợp.Cácloạivậtliệuđócónhữngđặcđiểmlànhẹ,đẹp,vữngchắcvàcóthểgiacôngthànhnhữnghìnhdạngđặcbiệt.Cáctườngngăncủanhàởtrongtươnglaisẽkhôngdùngloạisơntrongsuốtchếtạobằng

sảnphẩmhoádầuđểphunnữa,màdùngmộtsốloạisơnmớichếtạobằngchấtchiếtxuấttừthựcvật.Bềmặttườngngoàitrongtươnglaisẽchếtạobằngvậtliệuđặcbiệttươngtựnhưpinquangđiện,cóthểbiếnnănglượngMặtTrờithànhđiệnnăng,nhưvậycóthểcungcấpđiệnsinhhoạttrongnhà.Mộtsốchấtnhựacôngtrìnhcũngđượcdùngđểlàmnhà,loạichấtnhựanàyvừanhẹ,đẹp,giácảlạirẻ,sứcbềnkhôngkémgìsắtthép.Nhựacòncóthểchếtạothànhcác"linhkiện"củanhà,ngườitacóthểlắpdựngthànhnhànhưlàchồngxếpgỗvậy.Bêtôngthôngthườngđềulànhững"chàngtraikiêncườngbấtkhuất"khôngthểbẻcong

được,nhưngkhixảyrađộngđấtthìsậpđổtanhoang.Nếumuốnnghiêncứuloạibêtôngchịuđượcđộngđấtthìcóthểkhiếnchocáctoànhàlớntránhđượchiểmhoạđộngđất.Saukhinghiêncứu,ngườitapháthiệnrarằngloạibêtôngbìnhthườngtrôngcóvẻnhưđặcchắc,nhưngdướikínhhiểnvi,bêntrongnóđâuđâucũngđềucónhữnglỗrỗngnhỏhơncảsợitóc,thảonàobêtôngdễbịbẻgãy.Cácnhàkhoahọcđãnghiêncứuđượcmột"liềuthuốc"đểđiềutrịcáclỗnhỏđóbằngcác

chấtsợidàipolypropilen,bộtsắt,bộtthuỷtinhv.v.sauđótrộnkỹ,rồiépthànhbêtông.Trongquátrìnhđócầnphảiloạibỏhếtcáclỗrỗngnhỏởtrongbêtông,húthếtcácchấtkhícònsótlạitrongkhoảngchânkhôngcủacáclỗrỗng,vàloạitrừbọtkhí,thếlàđãchếtạođượcloạibêtôngchốngđộngđấtkiểumới.Loạibêtôngnàycótínhnăngchốnguốncaogấp100lầnsovớibêtôngthường,cócườngđộcaogấpbốnlần.Dùngnóchếtạothànhcáctấmbêtôngchỉcầndày1,27cmlàtươngđươngvớibêtôngthườngcóchiềudày15cm.Hoáralàsaukhichosợipolypropilenvàotrongbêtông,chấtsợicóthểkéokínchặtcáckhenứtmớixuấthiện,tứclà"chốtchặt"cácvếtnứt,khôngchochúngpháttriểntolên.Ngoàiraloạibêtôngnàymỗimétdàicóthểkéodàithêmra1cm,tínhnăngchốngkéonàylàkhôngthểtưởngtượngđượcđốivớicácloạibêtôngthường.Điđôivớisựpháttriểncủakhoahọckỹthuật,cácvậtliệudùngchoxâydựngtrongtươnglai

ngàycàngnhiều,conngườisinhsốngtrongnhữngngôinhànàysẽcàngthoảimái,tiệnlợi.Từkhóa:Vậtliệukiếntrúc.

144.Thếnàolàkiếntrúcthôngminh?Năm1984,ởthànhphốHarford,bangConnecticutcủaMỹ,ngườitatiếnhànhcảitạomột

toànhàlớnkiểucũ.Cácbanngànhliênquanđãdùngmáytínhđểgiámsátvàđiềukhiểncácthiếtbịcủatoànhànhưmáyđiềuhoànhiệtđộ,cầuthangmáy,chiếusángvàcảthiếtbịchốngtrộmnữa,đồngthời,mởcácdịchvụnhưtruyềnthôngtiếngnói,xửlývăntự,thưđiệntử,kiểmtratìmkiếmtưliệuv.v.chocáchộthuênhà.

Toànhàtolớnnàyđượccôngnhậnlàmột"kiếntrúcthôngminh"đầutiêntrênthếgiới.Năm1985,nướcNhậtcũngxâydựngtoànhàthôngminhcóđiệnthoạiđiệnbáocủaNhậtBản.ToànhàthôngminhđầutiêncủaTrungQuốclàtoànhàQuốctếQuảngĐôngởthànhphốQuảngChâu.Sauđó,các"kiếntrúcthôngminh"đượcpháttriểnnhanhchóng,mọclênnhưnấmsaumưa.Theothốngkê,đếnnăm1995nướcMỹđãcóhàngvạn"kiếntrúcthôngminh",đếnđầuthếkỷXXI,nướcNhậtsẽcó65%cáckiếntrúcthựchiệntrítuệhoá."Kiếntrúcthôngminh"thậtsựcótrítuệhaysao?Thếnàomớicóthểxứngdanhlàmột"kiếntrúcthôngminh"?Cácnướckhácnhauhiểuvề"kiếntrúcthôngminh"cũngkhácnhau.Hiệphộikiếntrúcthông

minhMỹchorằng"kiếntrúcthôngminh"làthôngquatínhtốiưucủabốnyếutốcơbảnlàkếtcấu,hệthốngphụcvụ,quảnlývàmốiliênhệnộitạigiữachúngđốivớitoànhà,đểcungcấpmộtmôitrườngsinhsốngthoảimáiđượcđầutưhợplývàcóhiệuquảcao.ỞSingapore,"kiếntrúcthôngminh"phảicóbađiềukiện:Mộtlàtoànhàphảicóđủhệthốngđiềukhiểntựđộngtiêntiến,cóthểgiámsátvàđiềukhiểncácthiếtbịđiềuhoànhiệtđộ,chiếusáng,bảođảmantoàn,báođộnghoảhoạnv.v.dođócungcấpmôitrườnglàmviệcthoảimáichocáchộcưtrú;hailà,toànhàphảicómạnglướitruyềnthôngtốt,khiếnchocácsốliệucóthểlưuthônggiữacáckhuvựctrongtoànhà;balà,toànhàcóthểcungcấpđầyđủcáctrangthiếtbịtruyềnthôngđốingoại.HộinghiêncứukiếntrúcthôngminhNhậtBảnđềra:"Kiếntrúcthôngminh"cầncungcấpcácdịchvụtruyềnthôngtiêntiếnbaogồmcácchứcnănghỗtrợvềthươngnghiệpvàtruyềnthôngcóhệthốngquảnlýtựđộnghoácaođộcủatoànhàđểbảođảmmộtmôitrườngdễchịu,antoàn,nhằmnângcaohiệusuấtcôngtác.ỞTrungQuốchiệnnaynóichunglấythiếtbịtựđộnghoáđượclắpđặttrongngôinhàđểđịnhnghĩathếnàolà"kiếntrúcthôngminh",như"hệthống3A"hoặc"hệthống5A"Thậtrathì"kiếntrúcthôngminh"làsảnphẩmcủasựphứchợpgiữakỹthuậtxửlýthôngtin

củamáytínhvànghệthuậtkiếntrúc,nóbaogồmbahệthốnglớn(gọitắtlà"hệthống3A"),là"hệthốngtựđộnghoálàmviệc(OA)","hệthốngtựđộnghoákiểmtoán(BA)"và"hệthốngtựđộnghoátruyềnthông(CA).Nếutáchhệthốngbáođộnghoảhoạnvàtựđộngdậplửaởtrongđórakhỏihệthốngquảnlýtựđộnghoácủangôinhà,hìnhthành"hệthốngtựđộnghoáphòngcháychữacháy(FA)"độclập,đồngthờiđểchomộthệthốngquảnlýtổnghợphướngvềphíacáchệthốngtrítuệhoácủacảngôinhàcũnghìnhthànhmột"hệthốngtựđộnghoáquảnlýtintức(MA)"độclập,nhưvậycũngcóthểgọilà"hệthống5A".Trongkiếntrúcthôngminh,cáchệthốnghợpthànhmộtthểhữucơkhôngthểphâncách.

"HệthốngBA"bảođảmchocácthiếtbịcơđiệnvàquảnlýantoàntựđộnghoá,nhưtựđộngtiếnhànhđocácthôngsốvềnhiệtđộ,độẩm,hàmlượngoxy,cảnhbáotheoyêucầucủangườisửdụng,nhanhchóngtiếnhànhđiềutiếtvàquảnlýtổnghợp;khimộtnơinàođótrongtoànhàcósựtrụctrặc,hỏnghóc,thìhệthốngantoàntựđộngsửachữa,bảođảmthiếtbịvậnhànhbìnhthường;"hệthốngCA"baogồmcácloạithiếtbịcungcấpphươngtiệntruyềnthônghiệnđạihoá,thôngquaviệclắpđặthệthốngrảidâytổnghợpkếtcấuhoá,khiếncho"hệthốngOA"manglạitiệnlợirấtlớnchocáchộsửdụng,cáchộsửdụngcóthểquacácbiệnphápgọiđiệnthoạitrựctiếp,điệnthoạicóhình,thưđiệntử,hộpthưthoại,hộinghịtruyềnhình,tìmkiếmtintứcv.v.trongnướcvàquốctếđểkịpthờithuđượccáctintứctìnhbáovềtiềntệ,tài

chínhthươngnghiệp,khoahọckỹthuậtvàcáctintứcmớinhấttronghệthốngkhotàngsốliệucủachúng.

Từkhóa:Kiếntrúcthôngminh.

145.Tạisaocầnphảixâydựngkiếntrúcnạpkhí?

Kiếntrúcnạpkhílàmộtkiểukiếntrúcmớimẻ,hoàntoànkhácvớikiếntrúctruyềnthống,nguyênlýcủanóhếtsứcđơngiản,giốngnhưthổibónghơivậy,thôngquakhôngkhílàmchobêntrongvậtkiếntrúcsảnsinhraáplựcđốivớimàngmỏng,khiếnchocáctúimàngmỏngkínđượctạodángtheoyêucầu,dođóhìnhthànhkhônggiankiếntrúc.

Ưuđiểmcủakiếntrúcnạpkhílà:lắpráptạohìnhdễdàng,thicôngđơngiản,thờigianthicôngngắn,giácảtươngđốithấp,đặcbiệtdùngchocáckiếntrúcsửdụngtạmthờitheomùadulịch,nhàkhotạm,v.v.Nhưngcũngcókhidùngchocáckiếntrúclớnnhưcungthểthao.Cấutạocủakiếntrúcnạpkhícóhailoại:Loạithứnhấtlà"kiểutúikhí",nódùngvậtliệumàngmỏngcóđộbềncaochếtạothành,các

cấukiệncơbảnnhưdầm,xà,cộtv.v.đượcnạpkhírồilắprápthànhmộtkếtcấukhônggiannhấtđịnh.Năm1970tạiHộichợQuốctếdiễnraởOsaka,NhậtBảnđãtrưngbàymộtkiếntrúckiểutúikhílớn,gọilà"QuánPhúSĩ":16cộttrònnạpkhícóđườngkính4m,dài78m,đượcuốncongthànhmộtdãycộtcódạngcuốnvòmtròn,haiđầu"cộtkhí"đượccốđịnhtrongốngthépởmặtđất,cáchmộtchiềucaonhấtđịnh,dùngdảimàumỏngliênkếtlạivàcốđịnhthànhhình,ởhaiđầuhộichợcóchừalốiravàorộng10m.Dokhôngcầnliêntụcbổsungkhôngkhívàobêntrongnêncònđượcgọilàkiếntrúcnạpkhí"kiểutựđỡ".Loạithứhailàkiếntrúcnạpkhí"kiểukhíđỡ",loạinàydùngmàngmỏnglàmmáinhàhoặc

toànbộkiếntrúc,thôngquaviệckhôngngừngnạpkhívàobêntrongtạothànhmáinhà.Nóichungchỉcầnduytrìápsuấtkhôngkhíởtrongnhàbằng1,000-1,003ápsuấtkhôngkhíbênngoài,làcóthểduytrìhìnhdạngkiếntrúckhôngđổi.Đồngthờiđểnạpkhíchovậtkiếntrúc,còncóthểgiảiquyếtvấnđềlưuthôngkhôngkhíởbêntrongcôngtrìnhcỡlớn.Hiệnnaykiếntrúcnạpkhí"kiểukhíđỡ"lớnnhấtlàcungthểthaođachứcnăngởbangMichigannướcMỹ,nócóthểchứahơntámvạnngười.Cungthểthaokiểu"nạpkhí",máinhàdùngmàngmỏngsợithủytinhdày0,8mm,bênngoàiphủmộtlớpchốngthấmđặcbiệtcómàutrắngbạc,dođócònđượcgọilàCungthểthao"Vòmtrờibạc".MáinhàmỏngnửatrongsuốtbanngàycóthểtậndụngánhsángMặtTrờiđểchiếusáng.Toànbộkiếntrúcdùngdâycápthépcốđịnhởtừngkhoảngcách12,6m,khẩuđộđạtđến200m,cao15,2m,diệntíchchephủlà40.475m2,dùng29máythônggiónạpkhôngkhívàobêntrongđểduytrìápsuấtbêntronglà22,25N/cm2.Kinhphíxâydựngchỉbằng1/3cungthểthaocóquymôtươngtự,thờigianthicôngcũngrútngắnđượcchíntháng.

Từkhóa:Kiếntrúcnạpkhí.

146.Kiếntrúcvỏmỏngcónhữngưuđiểmgì?Kiếntrúcvỏmỏnglàmộtloạikiếntrúcthânvỏcódạngmặtconglàmbằngbêtôngcốtthép,

cóthểđơnđộcdùnglàmmáinhà,cũngcóthểngaycảkhốitườngváchđềulàvỏmỏng,vìchiềudàycủanóđứngvềkhẩuđộkhônggiankiếntrúcmànóithìrấtmỏng,dođóđượcgọilàvỏmỏng.Vídụkếtcấuvỏmỏngcókhẩuđộhàngchụcmét,màchiềudàychỉcó4-5cm,tỷlệđóthậm

chícònmỏnghơnvỏtrứnggà.HiệnnaykiếntrúcvỏmỏngcókhẩuđộlớnnhấttrênthếgiớilànhàtriểnlãmtrungtâmkỹthuậtcôngnghiệpPari,Pháp.Đâylàmộtkiếntrúchìnhtamgiác,khẩuđộmỗicạnhđạtđến218m,cao49m,tổngdiệntíchlà90,000m2dùngvỏmỏnghailớpchiềudàycủavỏchỉbằng6,01-12,1cm,phầnđáythìdày,phầnđỉnhthìmỏng,chiềudàychỉbằngtrêndưới1/2000khẩuđộ.

Kếtcấuvỏmỏngcónhiềuưuđiểm,bởivìnórấtmỏng,trọnglượngcủanósovớikếtcấukháccócùngkhẩuđộthìnhẹhơnnhiều,dođócóthểtiếtkiệmrấtnhiềuvậtliệu,hơnnữacóthểphântánđềuđặnáplựctrêntoànbộmặtcong,dođócóthểchịuđượctảitrọngrấtlớn.Cũnggiốngnhưvỏtrứnggàrấtmỏngcóthểchịuđượctrọnglượngrấtlớncủagàmẹkhiấp,trongquátrìnhtrứngnởcũngkhôngbịđèvỡ.Đồngthời,vỏmỏnglàkếtcấumáicheliêntụcđồngnhất,tínhđồngnhấtcủanósovớicáckếtcấuvòmcuốnxâydựngbằngcácviêngạchđáximăngnhỏthìkhoẻhơnnhiều,rấtcólợichoviệcchốngđộngđất.Kếtcấuvỏmỏngđượcđúcbằngbêtông,dùngcốtphagỗhoặcthép,cóthểdễdàngtạonên

cácloạivỏmỏngmặtcongdùngđểxâydựngcáckiếntrúccódạngtạohìnhrấtđẹp,cócáinhưlànsóngnhấpnhô,cócáinhưmộtbóhoa.MộtnhàthờởNiuĐêli-ấnĐộ,vìtạohìnhcủakiếntrúcvỏmỏngcủanógiốngnhưmộthoasennởnênđượcgọilànhàthờHoaSen.NhàhátSydneynổitiếng,làmộtloạikiếntrúcvỏmỏngđượclắprápbằngvòmsườnvàtấmvỏmặtconghìnhcầu,tạohìnhđẹpnhưmộtchùmvỏốcởtrênbờbiển.Nếuvịtrímáinhàrấtcao,thìcốtphavỏmỏngcũngcóthểlàmởtrênmặtđất,đợichomái

nhàvỏmỏngđượcđúcxongởtrênmặtđấtvàđạtđượcyêucầuvềcườngđộ,rồidùngphươngphápthicôngbằngkíchđểđưanólênđếnvịtrítheoyêucầuthiếtkế.

Từkhóa:Kiếntrúcvỏmỏng.

147.Tạisaocầnxâydựngkiếntrúckiểukimtựtháp?

Kimtựtháplàmộttrongbảykỳquanvềkiếntrúccủathếgiớicổđại,làmộtkiệttácduynhấtcònlưulạiđếnnay.Kimtựtháplàlăngmộcủacácpharaon(vuachúa)thốngtrịthờicổAiCập.NgườiAiCậpcổsùngbáilựclượngthiênnhiên,tạohìnhcủakimtựthápxuấtpháttừhìnhdạngnúicao,tượngtrưngchosựvữngchắcvàvĩnhhằng.NgoàiAiCậpcổ,ngườiMayavàAditếchcổởTrungMỹcũngđãtừngxâydựngnhữngkiến

trúckiểukimtựtháp,ởPhápvàItaliacũngcó,còntrongcáckiếntrúchiệnđạicólúcxuấthiệnkiếntrúckiểukimtựtháp.

Tạisaocầnxâydựngkiểukiếntrúcmàbềngoàicóvẻđơnđiệunhưvậy?Việcxâydựngkiếntrúckiểukimtựtháphiệnđại,thôngthườnglàmưucầumộtbầukhông

khíkiếntrúccổđạichonềnnghệthuậthiệnđại,đồngthờicũngcóýnghĩavàgiátrịthựcdụng.CungđiệnLouvrenổitiếngcủaPháp,khimởrộng,đãxâydựngmộtkimtựthápkínhlàmlốivàocủabộphậnmởrộngngầmdướilòngđấtcủaCungđiệnLouvre,đâylàmẫumựccủaviệckếthợpkiếntrúccổđiểnvàhiệnđại.Tươngtựnhưvậy,tạohìnhcủaNhàhátquốcgiaBraxiliacủaBraxincũngrấtgiốngcáckimtựthápcủangườiMayavàAditếchcổ:ĐộdốccủathápthấphơnkimtựthápcủaAiCập,khôngcóđỉnhnhọn,ởtrênđỉnhthườngxâymộtmiếuthờthầnlinh,còntườngngoàicủanhàhátthìkhôngcócửa,toànbộđượctrangtríbằngđá,cửaravàođiởđườngngầmdướiđất.PhongcáchkiếntrúcbátgiáckhiếnchongườitaliêntưởngđếnlịchsửnềnvănminhMayacổđạilâuđời.Năm1991,trênsamạcởbangArizonacủaMỹ,ngườitađãxâydựngmộtkiếntrúcbằngkínhhìnhkimtựtháprấtlớn,đólà“Sinhquyểnsố2”nổitiếng,nóđượcdùngđểthựcnghiệmcótínhchấttiênphongvềmôitrườngsinhtồncủaconngườitrongtươnglaiởcáctinhcầungoàiTráiĐất.Loạikiếntrúchiệnđạikiểukimtựthápđócóưuđiểmchungvềtínhhiệuíchcôngtrình,vìmáicủanóđượcthunhỏlại,thểtíchtoànbộkhoảngkhônggiannhỏhơnsovớidạnglậpphương,khidùngthiếtbịđiềuhoànhiệtđộ,cóthểtiếtkiệmđượcnhiềunănglượnghơn;ngoàiracũngcólợichomụcđíchbảovệmôitrường.Hìnhthứckimtựtháprấtcólợichoviệcchốnggióđốivớicáckiếntrúccaotầng,thậmchí

cònưuviệthơnsovớikiểukiếntrúchìnhtrụtròn.ToànhàPanAmericanởthànhphốSanFrancisco,dùngkiểuhìnhkimtựthápgiốngnhưcâymăngtre,toànhàHamkokởChicagothìxâytheokiểukimtựthápkhôngcóđỉnhnhọn,vìtrọngtâmcủanóthấp,độổnđịnhtốt,nêncũngcólợichoviệcchốngchịuđộngđất.Tuynhiên,tườngngoàicủacáckiếntrúckimtựthápphảixâynghiêng,nênkhóthicông,mộthìnhthứcbiếnhoálàtổhợpbằngcáckhốihìnhtrụvuông,giảmdầnsốlượngkhốitrụvuôngtừdướilêntrên.ToànhàShellnổitiếngởChicagocao110tầng,chínhlàmộtvídụđiểnhìnhvềsửdụngcáckhốihìnhtrụvuông.Cáckiểukiếntrúcbậcthềmhiệnđạithựcracũngthuộcvềloạikiếntrúckiểukimtựtháp,

đặcđiểmhìnhdạngbênngoàilàcàngxâycao,cáctầngcàngthunhỏlại,giốngnhưbậcthềmvậy,tươngtựnhưhìnhkimtựthápthờikỳđầu.Ngoàiưuđiểmvữngchắc,kiếntrúckiểunàycònđểnhậnđượcánhsángMặtTrờiđầyđủvàmôitrườngbênngoàitươngđốilớn.Vìvậydùngkiếntrúckiểubậcthềmlàmnhàởđặcbiệtđượcmọingườiưathích.

Từkhóa:Kiếntrúckiểukimtựtháp;Kiếntrúcbậcthềm.

148.Tạisaocầnxâydựngkiếntrúckimtựthápngược?

Kiếntrúckiểukimtựthápđãcótừxaxưa,cònkiếntrúckimtựthápngượclàmộthìnhthứckiếntrúchiệnđại,nólàmộtphươngthứctạohìnhcódiệntíchphầndướicủakiếntrúcnhỏvàlêntrênthìtodầnra,tươngtựnhưđặtngượckimtựthápkiểubậcthềmvậy.Nguyênnhânchủyếukhiếnchongườitaxâydựngkiếntrúckiểukimtựthápngượclàdiện

tíchđấtxâydựngnềncóhạndođóchỉcóthểtậndụngkhoảngkhônggianởbêntrênđểtăngdiệntíchkiếntrúccầnthiết.Cótrườnghợphìnhthứckimtựthápngượccũngcóthểxuấtpháttừnhucầusửdụngmàtrởthànhmộtkiếntrúclýtưởng,ViệnbảotàngHuytnyởNewYorkcủa

Mỹđượcxâydựngnhưvậy.Ngoàiradosựpháttriểnnhanhchóngcủacácthànhphốlớnhiệnđại,giáđấtcao,đểtiếtkiệmsửdụnghoặcdùnglàmgaraôtô,trồngcâyxanh,v.v.xâydựngkiếntrúckiểukimtựthápngượclàmộttrongnhữngphươngphápgiảiquyếtlýtưởng.Sovớicáchìnhthứckiếntrúckhác,hìnhdángbênngoàicủakiếntrúckimtựthápngược

thậtmớilạ,làmchongườitachúý.PhòngtrưngbàycủaViệnbảotàngCugenhamởNewYork,Mỹlàmộtkiếntrúckimtựthápngượchìnhtròn,diệntíchmặtsànchỉrộng50m,dài70m,hànhlangthamquanphòngtrưngbàycódạngxoắnốc,dàiđến430m,kháchthamquanđithangmáylênđếnđỉnhnhàsauđóđithamquantừtrênxuốngdướidọctheohànhlangdốcxuống,khôngcảmthấymệtmỏi.Kiếntrúcnàyxâydựngnăm1959,làmộttácphẩmlừngdanhdokiếntrúcsưnổitiếngWrightthiếtkế,dùlàthiếtkếbênngoàihaybêntrong,đềuđượctánthưởngbởinhữngsángtạođặcsắcmớimẻcủanó.

ViệnbảotàngcủacungđiệnLouvreởPari(Pháp),trongquátrìnhmởrộngcôngtrìnhngầmởdướiđất,trênđườngngầmthôngtớitrướcphònglớnNapôlêông,cáckiếntrúcsưđãthiếtkếmộtmáinhàhìnhkimtựthápngượcbằngkínhđểlấyánhsáng,phốihợphàihòavớiviệcthiếtkếhìnhkimtựthápởcửavào.Việcthiếtkếhìnhkimtựthápngược,đãgâyhiệuquảthịgiácrấttốt,giốngnhưgắnmộtviênđáquýphátsángtolớnởtrêntrầnnhàvậy,ngườithiếtkếlàkiếntrúcsưnổitiếngBốiDuậtMinh(ngườigốcHoa).ÔngcònthiếtkếmộtkiếntrúckiểukimtựthápngượclàToàthịchínhthànhphốDallascủaMỹ,chiềurộngcủamặtchínhcủakiếntrúcnàylà170m,cao61m,gócnghiêngvềphíatrướcđạtđến34o,dùngmộtnhómdâycápthépcócườngđộcaobốtríởtrêntầngcaonhấtđểkéogiữkhunggiáxàvàcộtnghiêngraphíangoài,kiếntrúckiểukimtựthápngượccóthểchenắngchocáccửaởmặtchínhdiện.ThànhphốDallasởmiềnNamnóngbứcvềmùahèvớitoànhànàyđãcóđượchiệuquảtiếtkiệmnguồnnănglượngrấttốt.Sựpháttriểnnhanhchóngcủacácthànhphốlớnhiệnđạihoá,giáđấtngàycàngcao,xây

dựngkiếntrúckiểukimtựthápngượccóthểtiếtkiệmdiệntíchdùngđấtmộtcáchcóhiệuquả,đểlàmbãiđỗôtôvàdảitrồngcâycầnthiết.

Từkhóa:Kiếntrúckiểukimtựthápngược.

149.Kiếntrúccaotầngcónhữngloạihìnhgì?Kiếntrúccaotầngpháttriểnđếnnayđãhơnmộtthếkỷ.Năm1884,ởthànhphốChicago,Mỹ

đãxâydựngmộtkiếntrúc10tầngđầutiênvàđượccôngnhậnlàsựmởđầucủakiếntrúccaotầnghiệnđại.

Vậythìthếnàomớiđượcgọilàkiếntrúccaotầng?Thựcrakhôngcómộttiêuchuẩnnhấtđịnh,hoặccóthểnóilàtiêuchuẩncủacácnướcvềkiếntrúccaotầngkhônggiốngnhau.ỞMỹ,kiếntrúccaotầngpháttriểnsớmnhất,sốlượngcũngnhiều,cáckiếntrúctrêndưới20tầngkhánhiều,dođó,vượtquá30tầngmớigọilàkiếntrúccaotầng;cònởmộtsốnước,10tầngđãlàkiếntrúccaotầng;ởNhật,độngđấtxảyrathườngxuyên,chonênrấtítxâydựngkiếntrúccaotầng,phầnlớnlànhà1-2tầng,toànhà30tầngđượccoilàkiếntrúcsiêucaotầng.Đểcómộtkháiniệmtươngđốithốngnhấtvềkiếntrúccaotầng,ởHộinghịkiếntrúccao

tầngquốctếnăm1972,ngườitađưaratiêuchuẩnphânđịnhkiếntrúccaotầnggồmbốnloạisau:

Kiếntrúccaotầngloại1:9-16tầng(caonhất75m).Kiếntrúccaotầngloại2:17-25tầng(caonhất50m).Kiếntrúccaotầngloại3:26-40tầng(caonhất100m).Kiếntrúcsiêucaotầngloạitrên40tầng(trên100m).

Tiêuchuẩnđóngoàiviệcxácđịnhsốtầngra,cònhạnđịnhchiềucao,bởivìsốtầngcủakiếntrúcvàchiềucaokhôngkhớpvớinhau,chiềucaomỗitầngtừ2,5-5m,thậmchícaohơnđềuđược.ChiềucaocủatoànhàthápđôicủacôngtydầumỏMalaixialà452m,vượtquáchiềucao443mcủatoànhàShellsởChicagonướcMỹtrướckiathuộckiếntrúccaonhấtthếgiới,nhưngtoànhàcủaMalaixiachỉcó88tầng,còntoànhàcủaMỹlạicó110tầng,hơnnhaunhững22tầng.Tiêuchuẩnphânloạiđãxétđếnnhântốchủyếutrongthiếtkếkiếntrúccaotầng,đólàsức

chốnggió,kiếnnghịdùnghìnhthứckếtcấukhácnhaunhưnghợplýđểnhằmđúngvớitínhđặcthùvềcườngđộsứcgiókhácnhaucủatừngnơi.Trongtrườnghợpthôngthường,kiếntrúccaotầngloạimộtdùngkếtcấugiákhunglàđược;kiếntrúccaotầngloạihaicầnphảixemxétđếnviệcsửdụngkếtcấutườnglựccắtđểchốnggió;khiđạtđếnđộcaocủakiếntrúccaotầngloạibathìphảidùngkếtcấugiákhungtườnglựccắt,kiếntrúcsiêucaotầngloạibốncầnxemxétđếnkếtcấuhìnhống,baogồmkếtcấuốngđơn,kếtcấuốnglồngvàkếtcấuốngbóthànhchùm.

Từkhóa:Kiếntrúccaotầng.

150.Tạisaocóthể“treo”toànhàmấychụctầnglên?

Ngherathìthậtkhótin,kiếntrúccaomấychụctầnglạicóthể"treo"lênkhôngtrungnhưtreolồngchimsao?NhưngtoànhàcủaCôngtyđộnglựcBavaliaởMunich,Đứcđúnglànhưvậy:Mộttoàlầuthápcao23tầngđứngsừngsữngởtrungtâm,trênđỉnhnhôrabốngiáđỡtayđòntreo,tươngtựnhưbốncànhcâymạnhmẽvữngchắcnhôratừmộtcâyđạithụ,bêntrêntreolơlửngbốntoànhà22tầng!Đólàmộtkiếntrúccaotầngđượcgọilà"kiếntrúctreo".Vậythìsaolạiphảitreonhữngtoà

nhàcaonhưvậylên?Thựcrathìxâydựngloạikiếntrúctreonhưthếcónhiềuưuđiểm.Trướchết,cáccộtvàvậtliệuthépcủacáckếtcấuthéphaykếtcấubêtôngcốtthépbêntrong

toànhàđềuởtrạngtháichịulựcnén,toànhàcàngcao,tầngdướichịulựcnéncànglớn.Saukhitoànhàđượctreolên,lựcnénmàvậtliệuthépphảichịusẽtrởthànhlựckéo,nhưvậycóthểpháthuykhảnăngchịukéocủavậtliệuthép,tiếtkiệmđượcnhiềuthép.Lấyvídụđơngiản,muốn"đội"mộtthùngnướclớnlên,cầnphảidùnggậysắttươngđốitomớiđược,hơnnữaítnhấtphảidùngbachiếcgậysắtmớicóthểlàmchothùngnướcổnđịnh;nhưngnếutatreothùngnướclênthìdễdànghơnnhiều,mộtsợidâythépbìnhthườngcũngcóthểlàmđược.

Hainữa,quátrìnhxâydựngkiếntrúctreocóthểtránhđượctácnghiệpởtrênkhông.Baonhiêunămnay,việclàmnhàtruyềnthốngluônluônlàtừmặtđấtxâylêntầnglầucàngcaothìcàngnhiềukhókhăn.Nhưngkiếntrúctreolạikhác,nócóthểxâytầngcaonhấttrước,sauđótreomộttầnglên,rồixâytiếptầngphíadưới,xâydầnxuốngtừngtầngtừngtầngmột,địađiểmthicôngtrướcsauvẫncóthểtiếnhànhởtrênmặtđất.Đươngnhiên,toàlầuthápởgiữavẫnphảixâytừdướilên,nhưnglượngcôngviệccóthểgiảmrấtnhiều.Saukhitreobốnkiếntrúccaotầnglêntoàlầuthápởgiữa,phầnmặtđấtởdướicóthểlấyra

nhiềuchỗđểlàmcácviệckhác,điềuđóđốivớinhữngthànhphốlớn,đấtđaiđắtđỏ,rấtcóýnghĩathựctế.Đólàmộtlợiíchnữacủakiếntrúctreo.

Ngoàiraởkiếntrúctreochỉcótoàlầutháptrungtâmmớicầnxâynền,móng,khiếnchophạmvicủanềnmóngvàlượngthicônggiảmrấtnhiều.ToànhàngânhàngHốiPhongởHồngKôngcao47tầng,cũnglàmộtkiếntrúctreo,nódùngtámnhómcộtthéplàmgiáthépđỡ,mỗinhómdobốncộthìnhốngtròncóđườngkính1,4mhợpthành,cứnămtầnghoặcbảytầngthìmặtsànđượctreotrêntámcáikhungxàchịulựcnằmngang.TòanhàNgânhàngdựtrữliênbangcủabangMinnesotanướcMỹ,phươngthứctreodùng

khixâydựngtươngtựnhưcầucáptreo,ởgiữahaitoàlầutháphìnhchữnhậtngườitatreokếtcấuthépcóđườngconghìnhdâyxíchrũxuống,trênđỉnhthápcókhungxàthépnằmngang,toànhà16tầngđượctreotrênkếtcấuthép.Khẩuđộgiữacáctoàlầutháphìnhchữnhậtđạtđến100m,khoảngkhônggianởphíadướitoànhàtreovàđấttrốngởbênngoàihợpthànhmộtquãngtườngrấtlớn.

Từkhóa:Kiếntrúctreo.

151.Tạisaocầnpháttriển"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"?

Điệnvàkiếntrúchiệnđạicóquanhệmậtthiếtvớinhau,kiếntrúckhôngcóđiệnnăngsẽbấttiệnchosinhhoạtvàcôngtáccủangườicưtrú.Nhưngmặtkhác,điđôivớisựtăngdânsốnhanhchóngcủathànhphố,sựtiêuthụnguồnnănglượngcủacáctoànhàlớn,càngngàycàngtănglênrấtnhiều,đồngthờicũnglàmảnhhưởngđếnmôitrườngchungquanh.Vậythìlàmthếnàomớicóthểtránhđượctìnhtrạngđó?Tổchứcbảovệmôitrườngthếgiớichỉrarằng:Pháttriển"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"phảitrởthànhmộtbộphậnhợpthànhquantrọngcủaviệcđịnhramộtchínhsáchchungvềnguồnnănglượngquốcgia.Saunhữngnăm90củathếkỷXX,nhiềunướcpháttriểnđãkếthợpviệcpháttriển"kiếntrúc

tiếtkiệmnănglượng"vớiviệcphổbiếnrộngrãi"kiếntrúcthôngminh".Thôngqua"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"đểđạtđượcmụcđíchtiếtkiệmnănglượng.Cùngvớisựhoànthiệnngàycàngnhanhchóngcủamáyvitínhvàkỹthuậtđiềukhiểntựđộnghoá,đãhoàntoàncóđiềukiệnquảnlýtổnghợpvềtiếtkiệmnănglượngđốivớicôngtrìnhkiếntrúcvàđãthuđượchiệuquảtốtnhất,cácbiệnpháptiếtkiệmnănglượngkiểumới,nhưpháttriểnnguồnnănglượngMặtTrời,nănglượnggió,nănglượngsinhvậtvàviệcphổcậprộngrãiloạiđèntiếtkiệmnănglượng,khiếnchoviệcthiếtkế"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"khôngcònlàrấtkhókhănnữa;mộtlượnglớncácvậtliệutiếtkiệmnănglượngđãđivàothịtrường,khiếnchoviệcthiếtkếcôngtrìnhkiếntrúcđôthịxuấthiệnmộtsựcảicáchcótínhchấtcơbản.TheođiềutracủaTổchứcbảovệmôitrườngthếgiới,thànhtíchpháttriển"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"củacácnướcpháttriểnkhárõrệt,trongnhữngthànhphốđãphổbiếnrộngrãi"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng",nóiriêngvềbảnthâncôngtrìnhkiếntrúc,sựtiêuhaonănglượngtrênmộtđơnvịdiệntíchkiếntrúcđãhạxuống25%-35%,thậmchícócôngtrìnhđạt40%trởlên;đốivới

toànthànhphốmànói,cácthànhphốcó"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"củanướcMỹ,sựtiêuhaonănglượngnóichunggiảmxuống3%-6%,điềuđócónghĩalàthànhphốđómỗinămcóthểtiếtkiệmhàngtrămtriệuđôlavềchiphínănglượng!Việcpháttriển"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"cùngvớiviệcđổimớiphongcáchthiếtkế

kiếntrúcđôthịvàtăngcườngýthứcbảovệmôitrườngđanghoàvàonhauthànhmộtthểthốngnhất,đólànétđặcsắcquantrọnghiệnnaycủanhiềunướctrongviệcthựchiệnchínhsáchtiếtkiệmnănglượngvàbảovệmôitrường.Cácchuyêngiachorằng,sựkếthợpđócóthểmanglạihiệuquảkinhtếnhư"làmchơiănthật"bỏxarấtnhiềusovớicáchsửdụngcácbiệnphápcụcbộkhác.ỞNhậtBảnvớinguồnnănglượngítỏi,bắtđầutừnhữngnăm80củathếkỷXX,đãthựchiệnquymôhoápháttriển"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng",cácbộcủachínhphủchungsứchợptác,vạchraphươngántổnghợp,đầutưhợplý,chútrọngtrọngđiểm,kếtquảlàdiệntích"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"củacácthànhphốởNhậtBảnpháttriểnvớitốcđộcao,bìnhquân25%mỗinăm.TrongthờigianđómứcđộtiêuhaonănglượngcủacácthànhphốNhậtBảngiảmxuống6,6%,nếuxétthêmlợiíchđốivớibảovệmôitrường,thìhiệuíchkinhtếthuđượcdopháttriển"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"còncaohơnnhiều.ỞTrungQuốc"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"cũngđangtrởthànhmộtphươnghướnglớn

vềkiếntrúcđôthị.Vídụ,trongcácngôinhàxâydựngnăm1996củathànhphốThượngHảicó1,3triệum2diệntíchkiếntrúcsửdụngvậtliệulàmthântườngtiếtkiệmnănglượngkiểumới,diệntíchkiếntrúcsửdụngvậtliệumớităng50%sovớicùngkỳnăm1995.Năm1996,thànhphốThượngHảiđãđầutư240triệunhândântệdùngchocôngtácthíđiểmxâydựngnhàởbằngvậtliệulàmthântườngtiếtkiệmnănglượngkiểumới,ngoàiracònbanhành"QuyđịnhtạmthờivềthiếtkếkiếntrúcnhàởtiếtkiệmnănglượngcủatiểukhuthíđiểmbằngvậtliệulàmthântườngkiểumớicủathànhphốThượngHải",dođóđãkhiếnchocôngtácthíđiểmnàycótiêuchuẩncụthể,hơnnữacònxácđịnhrõyêucầuvềhệsốtruyềnnhiệtcủatườngngoài,máinhàvàcửasổ,nhưđãsửdụngloạicửasổbằngthépdẻo,cóđộkínvàtínhgiữnhiệtcáchnhiệttốt,máinhàdùngkiểudốc,tườngngoàidùngnhiềubiệnphápgiữnhiệtcáchnhiệt,đồngthờiđãcảithiệnkhảnănggiữnhiệtcáchnhiệtkémcủaloạigạchxâynhỏ,rỗng,đúcbằngbêtônghiệnnay,đãtíchluỹđượcnhiềukinhnghiệmchoviệcxâydựngcác"kiếntrúctiếtkiệmnănglượng"vớiquymôlớnsaunày.

Từkhóa:Kiếntrúctiếtkiệmnănglượng.

152.Thếnàolàkiếntrúckhôngtrởngại?Sựtiếnbộcủaxãhộivănminh,đòihỏiphảilàmsaochongườitàntậtcũngnhưngườikhoẻ

mạnh,cóthểthamgiahoạtđộngxãhộinhưnhau.Đểchongườitàntậttrongkhihoạtđộngcảmthấythuậntiện,thoảimáiởmộtsốcôngtrìnhkiếntrúcđãxuấthiệnnhiềuthiếtkếđặcbiệt,loạikiếntrúcnàythườngđượcgọilà"kiếntrúckhôngtrởngại".Năm1982,NhậtBảnđãbiênsoạntiêuchuẩnthiếtkếkiếntrúcsửdụngthuậntiệnchongười

tàntật,yêucầutrongthiếtkếkiếntrúcthểdụcthểthao,phảixétđếnnhucầuxemthiđấuvàthamgiathiđấucủangườitàntật,ởTrungQuốckhitiếnhànhĐạihộithểdụcthểthaoViễnNam,đãxâydựngmộtcôngtrìnhkiếntrúckhôngtrởngạicỡlớnđầutiênđượcgọilà"toànhàViễnNam".Việcthiếtkếvàbàitríkiếntrúckhôngtrởngạicómộtsốđặcđiểmchủyếu,vídụnhư,ngoài

cầuthangdùngchongườibìnhthườngra,còncóđườngdốcchuyêndùngchoxelăn,bốtrítừngoàivàotrongnhàvàgiữacáctầnggác,độdốckhoảng1/14chiềucaocứlên1m,làcósànnghỉ,haibênđườngdốccònlắptayvịnvàmộtsốtrangthiếtbịkhác.Trongkiếntrúckhôngtrởngạicólắpthangmáycỡlớn,cóthểđồngthờichứabốnxelăn,

trongtoànhàViễnNamcó13thangmáycỡlớn.Cũngcótrườnghợpdùngthangmáyhìnhtròn,đểtiệnchoxelănhoạtđộng.Ngoàira,ởmặtđấtlátthảmcaosu,cáccộtvàgóctườngđềulàmthànhhìnhbánnguyệt,cácgóctườngcủasânthiđấuđềuđệmcaosubảovệv.v.

CáccửaphòngkháchtrongtoànhàViễnNamđềumởrộng90cm,nhàvệsinhởtronggianphòngđềudùngcửakiểumànhngăncách,bệrửamặt,bệhốxí,chỗtắmbằngvòihoasenđềucólắptayvịn,bêncạnhgiườngnằmvàtrongbuồngvệsinhđềucónútbấmcóchữkhắcinchongườimùv.v.Nhữngcáiđóđềunhằmphụcvụvàgiúpđỡrấttốtchongườitàntậthoạtđộngthuậntiện.Mộtsốkiếntrúckhôngtrởngạikháccòncó:ởnhàxícôngcộngcóhốxídùngriêngcho

ngườitàntật,ởphòngthayquầnáodùngchongườitàntậtcũngcóhốxí,trênchỗngồixemthiđấucódànhriêngchỗchuyêndùngchongườitàntậtđixelăn,ởbêncạnhbểbơicóxâyđườngdốcxuốngnướcdùngchongườitàntật,ởnhữngnơicôngcộngcóđặtriêngbànphụcvụtiếpđãingườitàntậtv.v.Hiệnnay,kiếntrúckhôngtrởngạichủyếutậptrungởcácsânthểdụcthểthao,cũngcókiến

trúcnhàởthiếtkếriêngchogiađìnhngườitàntật,cómộtsốcửahàngtổnghợplớnhoặctrungtâmmuabáncũngbắtđầuchúýđếnvấnđềnày.

Từkhóa:Kiếntrúckhôngtrởngại.

153.Thếnàolà"kiếntrúchộp"?Từlâu,cáckiếntrúcsưluônhyvọngviệcxâydựngcũnggiốngnhưchếtạocácsảnphẩm

khác,trựctiếpsảnxuấtvớisốlượnglớnởtrongnhàmáy,vừanhanhlạivừathuậntiện,nhưthếthìhaybiếtbao!Trướctiên,cóthểthốngnhấtkíchthướcvàdángkiểucủacác"linhkiện"cấuthànhngôinhà,

nhưcột,dầm,sàngác,cửasổv.v.vàgiacôngsảnxuấttrước.Khixâydựngnhà,thìrápchúnglạivớinhau.Cáclinhkiệngiacôngsảnxuấttrướcđógọilà"linhkiệnchếsẵn"phươngphápnàyđãsửdụngtrongcáckiếntrúccổđạingaytừthờicổLaMãvàTrungQuốcthờixưa.Hồiđó,cácbộphậnbằngđáhoavàgiákhungkếtcấugỗ"tiêuchuẩnhoá"chếtácbằngphươngphápthủcôngđãđượcsửdụngrộngrãi.Dùnglinhkiệnchếsẵnđãlàmchotốcđộxâydựngnhanhlênrấtnhiều,nếuphóngtokích

thướccủamộtbộphậnchếsẵnnàođó,nhưsàngácđượcghéptừmườimấytấmthànhmộttấmlớn,tườngcũngcóthểlàmthànhmộtbứctườnghoànchỉnh.Khixâynhà,trướchết,phảilắpsẵncáckhungbằngthéphoặcbêtôngcốtthép,rồicẩutrụccácbứctường,sàngáccốđịnhvàođó,nhưvậysẽxâydựnglênmộtngôinhàrấtnhanh.Cáckiếntrúcsưđãnhanhchóngnghĩracáchlàmsẵncảmộtgianphòngởtrongnhàmáy,

sauđóchỉcầnvậnchuyểnđếncôngtrườngrồidùngcầncẩulắpchồnglênnhau,nhưvậycàngnhanh,càngtiệnhơnkhông?Đóchínhlà"kiếntrúchộp",khôngnhữngcóthểlàmsẵn"vỏngoài"củagianphòng,màngaycảcáctrangthiếtbị,đườngdây,đườngốngbêntrongđềucóthểlắpđặttrước.Loạikiếntrúcnàycóthểsảnxuấthàngloạtởnhàmáy,đólàtiếntrìnhcôngnghiệphoáxâydựng.

NgaytừthếkỷXVIIxuấthiệncảmộtkhốikiếntrúccótườngvánvớigiákhunggỗchếsẵn,vàsảnxuấtvớisốlượnglớn.SauChiếnthếgiớithứhai,nhiềuthànhphốbịchiếntranhtànphánặngnề,cầnxâydựnglạihàngloạtnhàở,điềuđóđãkíchthíchmạnhmẽtiếntrìnhcông

nghiệphoáxâydựng.Năm1947,kiếntrúcsưnổitiếngcủaPhápLơCôpuxiênghĩracáchlàmsẵntừnggianphòngởnhàmáy,rồivậnchuyểnđếncôngtrườnglắpráphoặcđặtchồnglênnhau.Loạinhàở"kiểungănkéo"hoặc"kiểucáimóc"nàychínhlàkháiniệmbanđầucủakiếntrúchộphiệnđại.Năm1967,tạiHộichợquốctếởMontreal,Canađa,nhàhộp"Montreal-67"dokiếntrúcsư

nổitiếngCanađavàmộtsốngườikhácthiếtkếđãgâynênmộtsựxônxaonáođộngcựclớn.Ngôinhàcóbiệtdanh"nơicưtrútạm"đó,gồm158cănhộvới15kiểuphòngkhácnhau,mỗicănhộdo2-3cái"hộp"hợpthành,mấytrămcái"hộp"chồngchấtlênnhaunhưmộthònnonbộ,tạothànhtoànhàởcao12tầng.Tấtcảcáccănhộđềuđượclắpbởi354"linhkiện"cóthểlắprápvớinhauđược,sauđóđượccẩutrụclắpchồnglênnhau.Đểtránhvậnchuyểntừxatới,các"linhkiện"cũngđượcsảnxuấtngaytạihiệntrường.Đólà"kiếntrúchộpkiểulắpghép".Ngoàiracòncómộtloạigọilà"kiếntrúchộpkiểuchỉnhthể",cảgianphòngđượcchếtạoở

nhàmáythànhtừngđơnnguyên,saukhichởđếncôngtrườngthìtrụccẩulắpráplên,đúngnhưýtưởngnhàở"kiểungănkéo"củaCôpuxiê.""ToànhàkhoangTrungNgân"ởTôkyôNhậtBản,xâydựngnăm1972,làdo140cái"khoang"cóquycáchnhưnhauhợpthành.ĐơnnguyênkhoangxuấtpháttừsựkhêugợicủakhoangcontàuVũTrụ,chúnggiốngnhưmộthộpbánhbíchquyđặtnằmngang,bêntrongvỏngoàibằngkimloạicólớpgiữnhiệtcáchnhiệtnhưtủlạnh,cáctrangthiếtbịcủaphòngtoalét,nhàbếpcũngđượcbốtrírấtchặtchẽ,hợplý.Ưuđiểmlớnnhấtcủakiếntrúchộplàtốcđộxâydựngnhanhchóng,nhưngnhượcđiểmcủa

nócũngrấtrõrệt,đólàhìnhthứctươngđốiđơnđiệu,khóthoảmãnnhucầucátínhhoácủaconngườitrongxãhộihiệnđạiđốivớimôitrườngcưtrú.Điđôivớisựpháttriểnkhoahọckỹthuật,ngườitahyvọngđượcnhìnthấykiếntrúchộpđadạngvàlinhhoạttươnglai.

Từkhóa:Kiếntrúchộp.

154.Tạisaophảinghiêncứuxâydựng"nhàởkhônghoáhọc"?

Nhàởlànơiconngườichủyếusinhsống,làmviệcvàhọctập.Theothốngkê,conngườidànhkhoảng90%thờigiansinhhoạtởtrongnhà.Dođó,môitrườngsạchsẽbêntrongnhàcóquanhệmậtthiếtđếnsứckhoẻconngười.Tuynhiên,khôngítcáccôngtrìnhkiếntrúchiệnđạituytrangtrírấthàohoa,dễchịu,nhưngchấtlượngkhôngkhíbêntrongnhàlạirấtkém.Quađiềutrapháthiện,khôngkhíbêntrongnhàcóthểtìmthấyhơn500chấtđộchại,caogấpmấychụclầnsovớikhôngkhíởngoàinhà.Đồngthờicònpháthiệnconngườithườngmắccácchứngbệnhvềmắt,mũi,họngcảmthấykhôkhóchịu,đauđầu,mỏimệtv.v.Tìmhiểunguyênnhân,ngườitathấyrằngvậtliệuxâydựngvàtrangtrílàcănnguyênchủyếulàmônhiễmkhôngkhíbêntrongnhà.Chấtsơntrêncácđồgiadụngvàsànnhà,sơnquéttườngcũngnhưcáctấmthảmlátnhà,

giấydántường,trầnnhàbằngnhựav.v.đềucóthểtoảracáchợpchấthữucơdễbốchơi,dođóảnhhưởngđếnsứckhoẻconngười.Nhựaurefoocmanđehytlàmộtsảnphẩmhoáchấtdùngđểchephủtườngvách,nócóthểlàmchonhàởcótínhnăngcáchnhiệttốt.Tuynhiên,loạinhựanàykhichịunhiệtcóthểsảnsinhrachấtkhífoocmanđehyt,khinồngđộcủanóđạtđến0,00001%thìphổicủatacảmthấykhóchịu.Ngoàira,trongcácvậtliệuxâydựngtrướckianhưbêtôngvàmộtsốloạikhácthườngcónguyêntốcótínhphóngxạtựnhiênrađonvàcácchấtphânrãcủanónhưchì218v.v.Cácchấtnàysẽlàmchoconngườibịđedoạbởibứcxạmàkhônghềhaybiết,làmchosứcmiễndịchgiảm,biểuhiệncáctriệuchứngnhưho,đầuócmơmàng,buồnnôn,v.v.Doảnhhưởngcủaphongtràobảovệmôitrườngtoàncầu,kỹthuậtxanhcũngdầndầnthâm

nhậpvàokiếntrúcnhàở.Cácnhàkhoahọcquanhiềulầnnghiêncứu,đãchorađờimộtkiểu"nhàởkhônghoáhọc"kiểumới,khôngcóhạichoconngười:khigiacôngvậtliệulàmsànlầuđãloạibỏcáchoáchấtphòngchốngmốinhưphotphohữucơv.v.thayvàođóngườitadùng

cácvậtliệuthiênnhiêncóhiệuquảphòngtrừmốimọtnhưgỗhấpkhô,sápmậtong,dùngnướcquảhồngchátvàđườngcáttrộnthành"chấtsơnsinhthái"kiểumới,đểthaychosảnphẩmhoádầuvốnhaydùngtrướcđây;Khichọnvậtliệuxâydựng,khôngnhữngdùngcácvậtliệuthiênnhiênvôhại,bằnggỗvàđá,màcònchútrọngchọndùngvậtliệucóthểtáisinhvàvậtliệutổnghợpchếtạobằngcácphếliệu.Nhàởkhônghoáhọcnhưvậy,vềtầmvĩmôthìphùhợpvớiquanđiểmpháttriểnlâudài,cònvềtầmvimôthìlạilàmchongườicưtrúcóđượccảmgiáctrởvềvớithiênnhiên,dođónócótriểnvọngứngdụngrấtthựctế.

Từkhóa:Nhàởkhônghóahọc.

155.Tạisaokiếntrúcthơmcóthểkhiếntinhthầnngườitathoảimái?

Kiếntrúcthơmlàchỉcácvậtliệucấuthànhcôngtrìnhkiếntrúccóthểtoảramùithơmhoặcđặtcácchậuhoa,câycảnhhayphunvẩyhươngliệuởbêntrongcôngtrìnhkiếntrúc,khiếnchonóngàongạtmùithơm.Cácnhàkhoahọcdựtính,trongmộttươnglaikhôngxa,sẽdầndầnxuấthiệncácngôinhàthơm,phòngđợimáybaythơm,việnbảotàngthơmv.v.ngaycảtrongtoaxelửa,máybayvàtàuthuỷđâuđâucũngngạtngàomùithơm.Conngườiởtrongcáckiếntrúcthơmsẽcảmthấythểxácvàtinhthầnthoảimái,dễchịu,sựmệtmỏibỗngnhiênbiếnmất.Vậythì,tạisaokiếntrúcthơmlạicóthểlàmchongườitathoảimái,tươivuinhưvậy?Yhọchiệnđạichorằng,mùithơmcóthểảnhhưởngđếntâmlývàtháiđộcủaconngười.Ví

dụnhư,mùithơmcủacâytửđinhhươngvàhoanhàicóthểkhiếntâmtínhconngườinhẹnhàng,yêntĩnh;mùithơmcủahoathủytiêncóthểlàmchotínhtìnhconngườitrởnênônhoà;mùithơmcủacâylantửlavàhoahồngthìcóthểkhiếnconngườihưngphấn.CácchuyêngiavềphươngpháptrịliệubằngmùihươngcủaMỹquathựcnghiệmpháthiệnrằng,mùithơmcủaquảtáocótácdụngđiềutiếtsựtiếtraađrênalincủacơthểconngười,cóthểkiềmchếđượcnhữngtâmtưkíchđộng,longhĩvànổigiậnv.v.Mùithơmcủachanhcóthểlàmchođầutóctỉnhtáo,sựmệtmỏibuồnngủbiếnmất,nócóthểlàmchongườitàixếláixechạynhanhtrênđườngcaotốcgiữđượcđầuóctỉnhtảo,ngoàiracònnângcaokhảnăngchốnglạibệnhtậtcủahệthốngmiễndịch,dođó,mùithơmcủachanhcònđượcgọilàmùi"chốngphiềnmuộn".Mùithơmtrongkiếntrúcthơmcòncóthểdùngđểđiềutiếtsựthèmăncủaconngười,một

sốmùithơmcótínhkíchthíchmạnhnhưmùicủalưuhuỳnhvàlongnãov.v.cóthểlàmchongườitacảmthấybớtđói,tráilại,mùithơmcủaquếcóthểkíchthíchsựthèmăn.Điềuthúvịhơnlà,mùithơmcòncócônghiệutrịbệnh,cácphầntửthơmcóthểkíchthíchđạinãocủaconngười,nhưmùithơmcủahoathiênlan,cótácdụngtrấntĩnh,cóthểchữachứngmấtngủ,mùithơmcủacỏhuâncóthểchữabệnhhen;cònmùithơmcủahoacúcthìlạichữađượccảmmạo.Dođó,làmviệcvàsinhsốngởtrongkiếntrúcthơmsẽgiúpconngườiluôncảmthấythoải

máivuitươi,đầuóctỉnhtáo,tâmhồnthưthái,hiệuquảcôngtácđượcnângcaorõrệt.Từkhóa:Kiếntrúcthơm.

156.Thếnàolànhàởkiểu“hoahướngdương”?

NănglượngMặtTrờilàmộtnguồnnănglượngcóthểtáisinhrẻtiềnmàlạisạchsẽ,mộttàinguyênvôtận,dùngkhôngbaogiờcạnkiệt,nếunhưcóthểtậptrungnănglượngMặtTrờilạiđểcungcấpchoconngườisửdụngtrongđờisốnghằngngày,thìkhôngnhữngcóthểtiếtkiệmnănglượnglớnnguồnnănglượngkhôngthểtáisinh,màcòntránhđượcsựônhiễmdocáchìnhthứcnănglượngkháccóthểgâynên,bảovệđượcmôitrườngtựnhiên.Nhàởkiểu"hoahướngdương"chínhlàmộtloạicóthểlợidụngnănglượngMặtTrời.

Điểmđặcbiệtnhấtcủaloạinhàởkiểumớimẻnày,lànócóthểquaytheohướngMặtTrờinhưlàhoaquỳhướngdươngvậy,dođócóthểlợidụngđếnmứctốiđanănglượngMặtTrời.Hìnhdángbênngoàicủanhàởkiểu"hoahướngdương"cóđiểmgiốngnhưkimtựtháp,toànbộngôinhànặngkhoảng1.080tấn.Nóđượcxâydựngtrênmộtsànximăngbằngphẳngcócốtthép,cònsànximăngthìđặttrênmộtcáigiáchuyểnhướngcóthểchuyểnđộngđược.Bệmóngcủagiáchuyểnhướngnằmởbuồngngầmdướiđất,dosáucộtchốngđỡtạothànhquỹđạohìnhvòng.Sáuđầumáyđẩylàmsaochocảngôinhàquay108omỗingàytheoMặtTrời,đếntốilạitrởvềvịtríbanđầu.Thiếtkếkiểunhàởnày,khôngnhữnglàmchocácgianphòngluônluônđầyánhsángMặtTrời,hơnnữa,cácpinMặtTrờivàkínhhộitụánhsánglắpởtrênmáinhàcũngcóthểnhậnđượcđềuđặnsựchiếuxạcủaánhsángMặtTrời,máinhànghiêng45olà"trungtâm"củacảngôinhà:TừngdãypinquangđiệnlắptrêntấmpinMặtTrờicóthểbiếnnănglượngMặtTrờithànhđiệnnăng,ngoàira,trênđỉnhcònmởmộtcửasốbằngkínhđượcđóngmởbằngđiện,cóthểđóngmởtuỳý,ởlớpbêntrongcủanócólắphệthốngtuầnhoànnướcmáyvàkhôngkhí,vàắcquydùngnănglượngMặtTrời.Loạinhàở"đuổitheo"MặtTrờinàyđượcđiềukhiểnvàkhốngchếđểlàmquayngôinhàvàđiềukhiểnvitínhcũngnhưnguồnđiệndùngđểchiếusáng,sưởiấmvàsinhhoạt,đềudonănglượngMặtTrờicungcấp.CácnhàkhoahọctừcácthựcvậtcótínhhướngvềphíaMặtTrời,đãcóđượcmốilinhcảmđể

thiếtkếnhàởkiểu"hoahướngdương".ĐiềuthúvịlàngườitacònnóitheonguyênlýđiềutiếtbứcxạánhsángMặtTrờicủacâycỏxatiền,đểthiếtkếnhàtầngkiểu"cỏxatiền":Loạinhàởnày,hìnhdángbênngoàiđượcbốtrítheodạngxoắnốc,nhưvậylàmchomỗigianphòngđềucóthểlợidụngđầyđủnănglượngMặtTrời.

Từkhóa:Nhàởkiểuhoahướngdương;NănglượngMặtTrời.

157.Tạisaophảixâydựngkiếntrúcngầmởdướiđất?

Nóiđếnkiếntrúcngầmởdướiđất,rấtnhiềungườisẽliêntưởngngayrằngđólàdonhucầucủachiếntranh.Quảthựcvậy,nhiềucôngtrìnhphòngtránhđượcxâydựngởdướiđất,nguyênnhânbanđầulàdoyêucầucủachiếnsự,nhấtlàtrongđạichiếnthếgiớilầnthứhaivàsaukhixuấthiệnvũkhíhạtnhân,rấtnhiềunướcđãxâydựngmộtcáchcóđiềukiệnxuốngsâudướilòngđấtcácxínghiệpcôngnghiệpquantrọng,trungtâmchỉhuythôngtin,cáccôngtrìnhkinhtếtrọngyếunhưnhàmáyđiện,nhàmáynước,v.v.

Cùngvớisựpháttriểnnhanhchóngcủanềnkinhtế,quátrình"đôthịhoá"hiệnđạicũngđangtănglênnhanhchóng.Sốlượngcácthànhphốtănglênnhanhchóng,phạmvithànhphốngàycàngmởrộng,dânsốởthànhphốtănglênmạnhmẽ,dođógâynênmâuthuẫnvềkhông

giansinhsốngchenchúc,giaothôngùntắc,cơsởhạtầnglạchậuv.v.dẫnđếnlàmchomôitrườngngàycàngxấuđi,sốđấtcóthểsửdụngđượcởtrongthànhphốlàcóhạn,điềuđóđặtranhucầupháttriểntheohướngdướilòngđất.Lợidụngkhoảngkhônggianbêntrênthànhphố,tứclàpháttriểncáckiếntrúccaotầng,hệthốnggiaothôngởtrêncaov.v.cònlợidụngkhoảngkhônggianởdướilòngđất.Tháng5năm1981,UỷbantàinguyênthiênnhiêncủaLiênhợpquốcđãxácđịnh,khoảngkhônggiandướilòngđấtcóthểlàmdịuđimộtcáchcóhiệuquảmâuthuẫnvềtàinguyênđấtđai.Ngoàicáccôngtrìnhdướilòngđấtphụcvụchomụcđíchquânsự,còncórấtnhiềucông

trìnhkiếntrúcthíchhợpvềviệclợidụngcónhiềutầngngầmởdướiđất,khôngnhữngcóthểdùnglàmgaraôtôcỡlớn,cáckhotàng,trungtâmbiếnápvàphânphốiđiện,ngoàiracũngdùnglàmtrungtâmthươngnghiệpkháthíchhợp,thậmchítừngvùngliênkếtvớinhauhợpthànhmộtthànhphốởdướilòngđất.Đườngtàuđiệnngầmcósứcchứalớn,tốcđộnhanh,dùngđiệnlàmđộnglực,dođóítô

nhiễm,làbiệnphápcóhiệuquảđểgiảiquyếtvấnđềgiaothôngbậnrộnởthànhphốlớn,cóthểlàmgiảmrấtnhiềulượngkhíthảicủaôtôtrênmặtđất,cólợichoviệcbảovệmôitrường.Dướilòngđấtlàmộtthếgiớiyêntĩnh,rấtítbịônhiễmvềtiếngồn,hơnnữamùađôngthì

ấm,mùahèthìmát,vừathíchhợpchoviệccưtrúvàcũngtươngđốitiếtkiệmnguồnnănglượng.Tuynhiên,rấtnhiềunhàởxâydựngởdướilòngđất,trongtìnhhìnhhiệnnaycòncókhókhăn,bởivìgiácảxâydựngởdướilòngđấttươngđốicao,thicôngkhókhăn,còncầnphảidựavàosựtiếnbộcủanềnkhoahọckỹthuậtđểpháttriểndầndần.Cómộtsốnước,đểtiếtkiệmnguồnnănglượng,đãxâydựngcótínhchấtthửnghiệmnhàở,trườnghọc,thưviệnv.v.ngầmởdướiđấtcóthểtiếtkiệmđến70%nguồnnănglượng,mộtsốcònlắpđặtthiếtbịlợidụngnănglượngMặtTrời,nhucầuvềnguồnnănglượngnhântạolạicàngíthơn.TrungQuốclànướcđôngdân,diệntíchcưtrúbìnhquântrênđầungườitươngđốithấp,phát

triểnkiếntrúcdướilòngđấtmộtcáchthíchhợp,sẽpháthuytácdụngthựctếvàcóhiệuquảhếtsứclớnlao.

Từkhóa:Kiếntrúcngầm.

158.Cáckiếntrúcnằmsâudướilòngđấtcóđiềugìkỳdiệu?

Ngaytừthờicổđại,tổtiênchúngtađềucưtrútrongcáchangđộngtừđờinàysangđờikhác.Cùngvớisựvănminhvàtiếnbộcủaxãhội,conngườidầndầntừhangđộngđirangoài,sốngtrongnhữngcáinhàlàmtrênmặtđất.Songnhữngnămgầnđây,docácnguyênnhânnhưdânsốtăngnhanh,đấtđaicanhtácthiếuthốn,khủnghoảngnănglượng,ônhiễmmôitrườngv.v."kiếntrúcngầmdướilòngđất"lạitrởthànhmộtnhucầumới,nhiềunướcđãbắtđầuchuyểnmộtsốcôngtrìnhtrongthànhphốnhưtrạmxửlýphếliệu,lòđốtrác,đườngsắtcaotốcvàtrungtâmdựtrữnguồnnănglượngv.v.xuốngxâydựngvớiquymôlớnởdướilòngđất."Kiếntrúcngầmdướilòngđất"khôngnhữngchỉlànơisinhsốngvàlàmviệccủaconngười,

nócònbaogồmcáccôngtrìnhcóliênquanchặtchẽđếnhoạtđộngcủaconngười,nhưgiaothông,vuichơigiảitrí.Đólàmộtkhônggiantươnglaingàycàngtrởthànhtrungtâmhoạtđộng,cótiềmlựcrấtlớncủaloàingười.Kỳthực,"kiếntrúcngầmdướilòngđất"córấtnhiềuưuđiểm:Mộtlà,cóthểtiếtkiệmrấtnhiềuđấtxâydựng,làmdịumâuthuẫnvềđấtcanhtácbịlấnchiếmlàmnhàở;Hailà,nhàởởdướilòngđấtvềmùađôngthìấm,mùahèthìmát,khôngbịảnhhưởngcủakhíhậu,cóthểtiếtkiệmđiệnnăngdùngđểsưởiấmmùađôngvàhạnhiệtmùahè,làmdịubớtnguycơkhủnghoảngnănglượng;Balà,cóthểtiếtkiệmhơn1/2vậtliệuxâydựng,hơnnữacòncókhảnăngphòngchốngđộngđấtrấttốt.Ngoàira,nhàởdướilòngđấtyênắng,cóthểtránhđượctáchạivềônhiễmmôitrườngvàtiếngồn,đồngthờicóthểdễđềphòngcáctainạncóthểxảyrahơnsovớiởtrênmặtđất.

Năm1994,ởNhậtBảnngườitađãxâybabồnchứadầulớnnằmsâudướilòngđất40msovớimặtbiển;trongquyhoạchcủahọcòncó17hạngmụcgiaothôngvậntảitươngđốilớnởdướilòngđất,trongđóbaogồmmộtđườngcaotốcchạyxuyênngangquavịnhTôkyôvớigiáxâydựnglà12tỷđôlaMỹ;ởShiniukungườitacònxâydựngmộtthànhphốlớndướilòngđất,nhàởchichítdàyđặc,đườnggiaothôngtoảkhắpbốnphươngtámhướng;cóthànhnhỏkiểuItaliaxâydựngtheophongcáchkiếntrúcthờikỳVănhoáphụchưng,cóvườnrừngcỏcâyhoaláumtùm,chimhótlíulo,cótrungtâmbuônbán,hànghoálunglinhngợpmắt,ngoàiracòncócảquảngtrườngrộnglớnhàohoanữa!ĐồngthờivớingườiNhật"đàohangsâu",ngườiMỹvàngườiChâuÂucũngđàoởtầngđất

nônghơn.Theothốngkêchưađầyđủ,ởcácbangMinnesota,TexasvàthànhphốLosAngelescủaMỹđãcóhơnmộtvạnhộgiađìnhsinhsốngởdướilòngđất,ởthủđôStockholmcủaThuỵĐiểnđãcómộtphònghoànhạcởdướilòngđấtvàđangxâydựngmộthồchứanướcdướiđất,nhàmáyxửlýnướcbẩncủathànhphốnàycũngđượcdờixuốngdướilòngđất;thờikỳgiữanhữngnăm80củathếkỷXX,thủđôParisnướcPhápxâydựngmộtkhuthươngnghiệplớndướilòngđất;đồngthờinókiêmluôncảchứcnăngcủamộtcôngviên,còn"Kimtựthápkính"nổitiếngdokiếntrúcsưngườigốcHoaBốiDuậtMinhxâydựngtrướcCungđiệnLouvre,đãchuyểncửavàocủaViệnbảotàngđóxuốngdướilòngđất.MấythếkỷlạiđâyngườiChâuÂuchưahềngưngđàohangnúi,đườnghầmvàxâydựnghệ

thốngđườngtàuđiệnngầmởthànhphố.Nhưnghiệnnay,chiềusâuvàchiềudàimàhọđàoxuốnglòngđấtđãvượtquabấtcứthờikỳnàotrướckia.ĐườnghầmquabiểnManchevừathôngxekhôngbaolâu,thìĐứcvàĐanMạchbắtđầuđàmphánđàomộtđườnghầmởdướieobiểnFehmarn,dùngđườngsắtnốitiềnHambourgvàCopenhague;TâyBanNhavàMarốccũngbànbạckhảnăngđàomộtđườnghầmdướiđáybiểnởvùngphụcậnGibraltar,còncácnhânviêncôngtrìnhcủaThuỵSĩthìđangnghiêncứutínhkhảthivềviệcxâydựngđườngtàuđiệnngầmdướinúiAlpesnốiliềngiữacácthànhphố,côngtrìnhnàysẽcóthểrútngắnhànhtrìnhgiữacácthànhphốlớncủaThuỵSĩđếnvàigiờđồnghồ.Đươngnhiên,sựpháttriểncủakiếntrúcngầmdướilòngđấttồntạinhiềuvấnđềthựctế,

nhưvấnđềáplựccủanướcởmặtđất,làmthếnàođểduytrìkhôngkhíởdướilòngđấtluônluôntrongsạch,dễthở;ngoàira,còncầnphảicóthờigianđầyđủđểdầndầnthíchnghivớiảnhhưởngvềtâmlývàsinhlýdosốngởdướilòngđấtkhôngnhìnthấyđượcánhsángtựnhiên.Mặcdùvậy,ngườitavẫnmuốntinrằng:Sinhsốngởthếgiớikỳdiệudướilòngđất,sẽngàycàngtrởnêntiệnlợidễchịu,ngàycàngđặcsắcphongphú.

Từkhóa:Kiếntrúcngầm.

159.Các"toànhàsiêucấp"trongtươnglaicónhữngchứcnănggì?

Nhữngnămgầnđây,mộtsốthànhphốlớncủacácnướctrênthếgiớiđềuđứngtrướcsứcépnặngnềvềgiáđấtđắtđỏ,dânsốđôngđúcvàsựcăngthẳngvềnhàở,quảlàđãđếnmứcđộ"tấcđấttấcvàng".Đểlàmdịucácmâuthuẫnđó,ngườitanghĩrađủloạiýtưởng.

Thờikỳđầunhữngnăm90củathếkỷXX,mộtcôngtycủaNhậtBảnđãđưaramộtkếhoạchhùngvĩlàxâydựng"toànhàsiêucấp"-"Try2004".Loạicôngtrìnhkiếntrúcnàykhônggiốngnhưcáctoànhàlớn,màtươngtựnhưmộtthànhphố:Nóchiếmmộtdiệntíchgần800ha,cao2004m,phầntừtầngtrệtlênđếnđỉnhnhàchialàmtámcấp,từcấp1đếncấp4làtoànhàdùnglàmnhàởvàvănphònglàmviệc,từcấp5đếncấp8làcơquannghiêncứuvànơinghỉngơi.Tổngdiệntíchsửdụngcủacôngtrìnhkiếntrúctolớnđồsộlà8800ha,trongđó55%dùnglàmnhàởchocưdân,cóthểxâythành24vạncănhộ,cho70vạnngườiở;32%dùnglàmvănphònglàmviệcvàkhuthươngnghiệp,cóthểcho80vạnngườilàmviệcởđó;13%dùnglàmcơquannghiêncứu,kháchsạnvànơinghỉngơi.Dođó,nólàmộtthànhphốhiệnđạicótínhtổnghợphoàthànhmộtthểthốngnhấtbaogồmnhàởnhiềutầng,vănphònglàmviệc,côngtrìnhvănhoávàthươngnghiệp,vườnhoa,côngviêntrongkhônggian,cơquannghiêncứu,kháchsạnvànơinghỉngơi.Giáđỡtolớncủa"toànhàsiêucấp"nàylànhữngốnghìnhtrụtròncóđườngkính10mlàm

nềnmóng,bêntrongốngdùnglàmđườngvậnchuyểnnhânviênvàhànghoá.Toànbộcôngtrìnhkiếntrúcgồmnhiềukhốitámmặtcókếtcấukhônggianbachiềuhợpthành,chuvimỗikhốitámmặtlà350m,cácnhàlầu,trạm,quánv.v.đềuxâydựnggiữacáckhung,baogồmcảtoànhàvănphòngcao100tầng.Vậtliệudùngchokếtcấusiêucaođềulànhữngvậtliệukiểumớivữngchắcvànhẹ,nhưchấtnhựatăngcườngbằngcacbonvàsợithủytinh.Cầuthangmáytiêntiếnkiểumớichuyểnvậntuầnhoànliêntục,từtầngtrệtđếnđỉnhnhàcao2004mchỉcầnbảyphút,ngoàiracòncóloạixevậnchuyểncảmứngtuyếntínhởtrongđườngqualạitheochiềunằmngang;trongkiếntrúckiểukimtựthápdùnghệthốngmạnglướicungcấpnănglượngtheokiểukhépkín,thôngquathiếtbịphảnứngsinhhọckhiếnchonướcbẩn,phếliệuvànhiệtlượngthừađượctuầnhoànsảnsinhranguồnnănglượngmới,đồngthờilợidụngnguồnnănglượngthiênnhiênnhưnănglượnggió,nănglượngMặtTrờiđểphátđiện,bêntrongcôngtrìnhkiếntrúccònlắphệthốngtintứcvàtruyềnthôngtiêntiến,đồngthờicótividùngăngtenchung,tronghệthốngtruyềnthôngcòncómộtloạihệthốngthẻthôngtincánhân,dùlàcưdân,nhânviêncôngtáchoặckháchdulịch,đềucóthểsửdụngthẻnàyđểtưvấnnhữngsựviệcmàmìnhcầntìmhiểu,nhưvậysẽkhôngcóaibịlạcđườngtrong"toànhàsiêucấp"đanxenngangdọcnày.Tuynhiên,xâydựngloại"toànhàsiêucấp"nàycũngtồntạimộtsốvấnđềthựctế.Trước

hết,tầnglầucàngcaothìbịảnhhưởngcủađộngđấtvàgiólớncànglớn;thứhailàvấnđềantoànphòngcháy,làmộtbàitoánkhócủacáctoànhàchọctrời,saucùnglàvấnđềcưtrú,nhiệtđộởtrêncao1000mthấphơnđếnvàiđộsovớimặtđất,ởđấykhôngkhíloãnghơn,ápsuấtkhíquyểnchỉbằng88%sovớimặtđất,điểmsôicủanướclà95oC.Nhiềuvấnđềthựctếđủcácloạidonhữngsựsaikhácđómanglại,xemracònđòihỏinhữngnhàthiếtkếxemxétvànghiêncứumộtcáchtoàndiệnhơn.

Từkhóa:Tòanhàsiêucấp.

160.Tạisaophầnlớncácmáinhàtriểnlãmvà

cungthểthaolạicóhìnhdạngrấtkỳlạ?Nhàtriểnlãm,cungthểthao,nhàhát,rạpchiếubóngđềulànhữngcôngtrìnhkiếntrúccông

cộngcỡlớnchứanhiềungườixem,đặcđiểmcủachúnglàkhẩuđộkhônggianrấtlớn,nhưnglạikhôngđượcdùngcộtđểchốngđỡkhoảngkhônggianởbêntrong,đểtránhlàmcảntrởtầmmắtcủangườixemảnhhưởngđếnsựthưởngthứcnghệthuật.Đặcbiệtlàcungthểthao,quymôngườixemthườngđạtđếnhàngvạn,khẩuđộkiếntrúcthườngphảidàiđến100-200m,kếtcấukhungnhàthôngthườngkhóđạtđượcyêucầuđó,đồngthời,cáckiếntrúccôngcộngcỡlớnđó,cũngthườngđượccoinhưkiếntrúccótínhchấttiêuchítrongthiếtkếđôthị,vềphongcáchthiếtkế,cầnphảitạohìnhkiếntrúcđặcthùđểhấpdẫnmọingười.Hiệnnay,kếtcấukiểukhunglướivàkiểucáptreođượcdùngtươngđốinhiềutrongcáccông

trìnhkiếntrúccótínhchấtvĩnhcửuvớikhẩuđộlớn.

Kếtcấukiểukhunglướidùngthéphìnhnhưthépgóc(thépchữL)hoặcốngthép,chúngliênkếtvớinhauthànhkếtcấumáinhàkhẩuđộlớnhìnhôlướilậpthể.Vìtínhnăngcủaốngthéptốthơnthépgóc,dođóthườngdùngốngthéplàmôlưới,dùngnhiềuphươngthứcliênkếttạothànhmáinhàvớicáchìnhdạngkhácnhaumộtcáchthuậntiện,khẩuđộthườngvàokhoảng100-200m.Đặcbiệtlàkhixâydựngcáckiếntrúchìnhkếtcấukhunglướitỏratínhưuviệtcủanómàcáckếtcấukháckhócóthểsánhkịp.NhàtrưngbàycủaMỹtrongHộichợthếgiớiởMontreal,Canađanăm1967vànhàchủđềtrongHộichợthếgiớiởVancouver,Canađanăm1986đềulànhữngkiếntrúchìnhcầusửdụngkiếntrúckhunglướitânkỳvàmỹquan,lắprápvàtháodỡcũngtươngđốithuậntiện.Kiếntrúckiểucáptreolàmộthìnhthứckếtcấucókhẩuđộlớnkhác,loạikếtcấumáinhà

nàybanđầulàdosựgợiýtheokếtcấucủacầucáptreo,ưuđiểmcủanólàcóthểpháthuytốiđatínhưuviệtcủavậtliệuthép,giảmlượngthépcầndùng.Phươngthứccấutạocủacáptreothôngthườngcũngnhưgiáthépcủacầucáptreo,giữahaitrụcđứngsừngsững,ngườitatreodâythépchính,trêndâycápđólạitreomộtnhómcápthépdùngđểđỡmáinhà.Phươngthứcnàygầngiốngnhưmộtcáilềubạt,cóthểtìmthấynguồngốcbanđầucủakiếntrúccáptreotừcáclềulánlàmbằngdâythừngsongmâycủangườinguyênthuỷ.Sânthiđấuthểthaotổnghợpquốclậpởtrongnhà(còngọilàcungthểthao"Câycamđắng")ởTôkyôNhậtBản,xâydựngnăm1964,chínhlàhaikiếntrúccáptreocótạohìnhđộcđáo,nhàchínhlànhàbểbơi,cũngcóthểdùngchocácmônthiđấukhác,cóhơn16000chỗngồi.Trênhaidâycáptreochínhtolớn,ngườitatreohainhómcápthépđểđỡmáinhà,nhìntheomặtphẳngnằmngang,máinhàgiốngnhưhaimảnhtrănglưỡiliềmđặtlệchnhau,vòngcunglớndài240m,vòngcungnhỏdài120m,chỗcaonhấtcáchmặtđất40,4m.Nhàđánhbóngrổnằmởphíatâynamnhàchínhcũnglàkếtcấucáptreonhưngchỉcómộtcộtởgiữa,mặtphẳngdạnghìnhtròn,dâycápởtrêncộtxoaydầndần,hìnhthànhmáinhàhìnhxoắnốccótạohìnhđẹpđẽ.

Từkhóa:Kếtcấukhunglưới;Kếtcấucáptreo.

161.TạisaonóikiếntrúcSânvậnđộngThượngHảicótrìnhđộtiêntiếnquốctế?

Năm1997,ĐạihộithểdụcthểthaolầnthứtámtoànTrungQuốcđượccửhànhrấtrầmrộvàtrọngthểởthànhphốThượngHải,lễkhaimạcdiễnratạiSânvậnđộngThượngHảimớixâydựngxong.Cácvậnđộngviên,nhânviêncôngtácvàkhángiảtừkhắpnơitrongnướcđếnđềuhếtlờikhenngợicôngtrìnhkiếntrúcmớimẻ,hùngvĩnày,họchorằngcôngtrìnhnàycótrìnhđộkiếntrúchàngđầuthếgiới,làmộtcôngtrìnhthểthaotổnghợptiêubiểunhấtcủaTrungQuốccuốithếkỷXX.DiệntíchkiếntrúctoànbộSânvậnđộngThượngHảikhoảng150.000m2,cóthểchứađược

támvạnngườixem,dođó,nócònđượcgọilà"sânvậnđộngtámvạnngười".Hìnhdạngbênngoàicủasânvậnđộng,nhìntừxagiốngnhưmộtcáiyênngựa,chỗcaonhấtcáchmặtđất70m.Chỗlàmchongườitathíchthúnhấtlàmuimáichekhánđàimàutrắnguốnlượnnhấpnhô,cáchtạohìnhcủanógiốngnhưnhữngđỉnhnúinhỏ,tuyếtphủtrắngxoá,nhìnlênthậtlàtươisáng,đẹpmắt.Kỳthực,muimáichecóhìnhdạngnúituyếtnàytrongcôngtrìnhkiếntrúcrấtkhóthicôngsovớicáckiếntrúcbìnhthường.Muikhánđàidùngkhunglướiốngthépcóđiểmkhớphìnhcầuđượcsửdụngrộngrãitrênthếgiới,chọndùngloạiốngthépkhôngcómốihàn,váchmỏngkiểumới,chấtlượngtốtnhất.Cácnhàthiếtkếđãđộtphánhữngquyđịnhthôngthường,thiếtkếloạikhungchịulựcdàihơn70m,chiềudàicủanólàchưatừngcótrênthếgiới,màcáikhónhấtlàđưamộtkhungchịulựclớnnhất(nặngđến80tấn)lêntrêncaohơn70mđểtiếnhànhlắpđặt!Tươngtựnhưthế,trênnóccôngtrìnhkiếntrúccóphủmộtmàngmỏngđểchenắngvàtránhmưagió,thậtkhéoléo,êmdịu,đâylàmộtloạimàngmỏngmớimẻlàmbằngsợithuỷtinhnhẹ,bêntrênquétmộtlớpnhựatổnghợp,tuyrằngchiềudàycủanóchỉbằng0,8mm,nhưngđộbềnlạivượtxacáccửakínhcủacáckiếntrúcthôngthường.

PhầnkiếntrúcngầmdướiđấtcủaSânvậnđộngThượngHảidohơn4000cọcvuôngbằngbêtôngcốtthépchốngđỡ.Mỗicọcdàikhoảng30m.Đặcbiệtlà96cộtđỡnghiêngvòngquanhmặtsànchịutảicủabuồngngầmdướiđất,cáccộtnàycógócnghiêngrangoàirấtlớn,chiềucaocủachúnglạikhônggiốngnhau,tiếtdiệncủacộtcũngkhôngtheomộtquytắcnào,dođótacũngcóthểhiểuđượcyêucầuvềcườngđộcủacộtđỡphảicaovàmứcđộkhókhănthicônglớnnhưthếnào.Quasựthiếtkếtàibacủacáckiếntrúcsư,khánđàicủasânvậnđộngchialàmbatầng,trên,

giữavàdưới,độdốccủakhánđàimỗitầngđềuthiếtkếthànhhìnhlượnsóngkhiếnchomỗikhángiảđềucóđượccảmthụvềthịgiáctốtnhất.Ngoàira,phầnkiếntrúcngầmdướiđấtcủasânvậnđộngcòncógaraôtôrộngrãi,cóthểchứa600xecon.Làmộtsânvậnđộngtổnghợphiệnđạihoá,chấtlượngsânbãilàmộttrongnhữngtiêu

chuẩnđánhgiáquantrọngnhất.SânvậnđộngThượngHảicósâncỏlớnngoàitrờicóthểthíchhợpvớicácloạihìnhthiđấuthểthao.Bềmặtsânbóngcómộtlớpcỏxanhmướtchấtlượngcao,ởdướilớpcỏlàlớpđácuộinhỏđềuđặntrộnvớicátvàng,córảiphânhữucơ,tronglớpđácátcònđặtmươngthoátnướchìnhchữVngượclàmbằngnhựaPVC.Làmnhưvậykhôngnhữngcólợichoviệcsinhtrưởngcủahạtvàthâncỏ,màcònbảođảmđộthấmnướctốtnhấtchosânbóng,thayđổibộmặtcủasânbóngthôngthườnghễgặpmưalàướtsũng,ảnhhưởngđếncuộcthiđấu.Ngoàira,đườngchạybằngcaosudẻochấtlượngcaovàcácsânbãithiđấu,huấnluyệnkháccũngrấtbằngphẳng,kíchcỡhợptiêuchuẩn,cáctrangthiếtbịthiđấu

đềuđạttrìnhđộtiêntiếnquốctế.Làmộtcôngtrìnhkiếntrúcthểthaocótínhtổnghợp,SânvậnđộngThượngHảicònxây

thêmnhàkhách,nhàăn,trungtâmvuichơigiảitrí,phòngtrưngbày,hìnhthànhmộtcôngtrìnhquymôbaogồmthểthao,vuichơigiảitrívànghỉngơi,hợpthànhmộtthểhoànchỉnh,thảonàoaiđếnđâycũngphảihếtlờicangợiphongcáchtạohìnhhấpdẫn,cuốnhútngườitađếnthế!

Từkhóa:SânvậnđộngThượngHải.

162.TạisaobềmặtbênngoàicủatoànhàNgânhàngTrungQuốcởHồngKônglạicórất

nhiềuhìnhtamgiác?

DảiđấtdọctheobờbiểntừLoanTửđếnTrungHoànởHồngKônglàmộttrongnhữngnơitậptrungcáccơquantàichínhtiềntệthươngnghiệpcủaHồngKông.Phongcáchcáctoànhàmọclênnhưrừngởđâycókhácnhau,nhưngtừnhiềuhướngđềucóthểnhìnthấymộtkiếntrúcsiêucaotầngnổibậthẳnlên,đólàtoànhàNgânhàngTrungQuốcởHồngKông,dokiếntrúcsưnổitiếngBốiDuậtMinhthiếtkế,đặcđiểmlớnnhấtcủanólàcórấtnhiềukếtcấutamgiácởbềmặtbênngoài.Côngtrìnhkiếntrúcnàyvìbốnphíachungquanhđềubịhạnchếbởicácđườngxâyởtrên

cao,diệntíchđấtcóthểsửdụngđượctươngđốinhỏ.Đểđạtđượcdiệntíchkiếntrúccầnthiết,toànhàphảixâyrấtcao,đến315m.NhưngởHồngKôngmỗinămvàomùahèđềucóbãomạnh,điềuđókhiếnchoviệcchốnggiócủacáccôngtrìnhkiếntrúccaolớntrởthànhvấnđềnổibật.Cácnhàthiếtkếxuấtpháttừhaiphươngdiệnđểgiảiquyếtbàitoánkhóvềchốnggiólàphíadướitophíatrênnhỏ,mặtphẳngtoànhàhìnhvuôngđượcvạchtheođườngchéochiathànhbốnhìnhtamgiác,sốhìnhtamgiáccànglêncaocànggiảmbớt,đếntầng20thìbớtthêmmộttamgiác,đếntầng28lạibớtmộttamgiác,đếntầng51lạibớtthêmmộttamgiácnữa,tamgiáccuốicùngpháttriểnlênđếnmáinhà.Hailà,hìnhthứcmàcác"khốiống"đềudùng"khungchịulực"làchỉhìnhthứckếtcấukết

hợpcácthanhthéptheohìnhtamgiác,vídụcộttảiđiệncaoáptươngđươngvớikhungchịulựcthẳngđứng,cómộtsốdầmcầu,khungnhàchịulựcnằmngang.Khốiốngtheokiểukhungchịulựcgọilà"ốngkhungchịulực",nólàkếtcấuchốnggiórấtưuviệtmàlạitiếtkiệm.NếulấyđicáctấmkínhởbềmặtbênngoàitoànhàNgânhàngTrungQuốcởHồngKôngthìcác"khungxương"củanó,trônggiốngnhưmộtcộttảiđiệncaoáp.Các"khungxương"hợpthànhhìnhtamgiácnày,lànhữngốnghìnhhộpvuônglàmbằngthép,bêntrongđổbêtông,cườngđộrấtcao.MặtphẳngcủatoànhàNgânhàngTrungQuốcởHồngKôngdocáchìnhtamgiáchợpthành,

bềmặtbênngoàicũngdocáchìnhtamgiáchợpthành,máinhàlàhìnhtamgiácnghiêng.Hình

dạngbênngoàicủanórấtgiốngmộtbúpmăngtre,linhcảmcủakiếntrúcsưchínhlàbắtđầutừcâungạnngữTrungQuốc."Thanhtrúctiếttiếtcao"(nghĩalà"trexanhcaodầnlêntừngđốt"-ND),tượngtrưngchosựhưngthịnhphátđạtcủangânhàng.

Từkhóa:Kiếntrúccaotầng;Khungxương.

163.Tạisaonhàởôtôrấtđượcmọingườihoannghênh?

Cólúcxemtivi,tathấymộtsốngườidânởnướcngoàisốngtrongmộtgianphòngnhưbuồngxeôtô,ngườitacóthểthấynóđilữhànhkhắpnơi,gặpđâuởđấy,khiếnchocuộcsốngtỏrarấtlýthúvàmớimẻ.Đólànhàởôtôcóthểchuyểnđộngđượcthườngđượcgọilàôtônhàởhay"nhàxelưuđộng".

Nhàởôtôrađờisớmnhấtvàonăm1933.Lúcđó,chứcnăngvàtrangthiếtbịbêntrongcủanócònrấtkhônghoànchỉnh,chủyếudùngtronglĩnhvựcquânsựvàcôngtácmỏđịachấtởmiềnxaxôihẻolánh.Vềsauviệcthiếtkếcácnhàởlưuđộngđượcchútrọngnhiềuhơn,đếngiữathếkỷXX,trênôtônhàởđãtrangbịbuồngvệsinh,buồngtắmvànhàbếp,trangbịbêntrongkhôngkhácmấysovớinhàởthôngthường,tứclàvừathuậntiện,lạithoảimái,dễchịu,hơnnữa,vìnóđượcsảnxuấthàngloạtởnhàmáy,dođógiárẻhơnnhàởthôngthường,chonênrấtđượcnhiềungườihoannghênh.Nhàôtôđượcchốngđỡbằngkhungthép,đểgiảmbớttrọnglượngcủanó,tườngnhàdùng

kếtcấuchủyếubằnggỗdán,bêntrongcóđộnvậtliệubọt,vừavữngchắclạigiữnhiệt.Vậtliệulàmmáinhàcòncóđặcđiểmchốngthấmvàchịunhiệtđộcao,điềuđókhiếncho"ôtônhàở"khôngsợmưadầmnắnggắt,thíchhợpvớicácđiềukiệnthờitiết.Bêntrongnhàcólắpcácthiếtbịvàdụngcụgiađình,cóthểbảođảmcácđiềukiệnsinhsốngcơbản.Thôngthường,khiôtônhàởđếnmộtnơinàođó,thìhệthốngcungcấpnướccủanócầnnốithôngvớihệthốngốngnướccủađịaphương,hệthốngchiếusángvàđiệnthoạicũngvậy.Đươngnhiên,cácôtônhàởtiêntiếncótrangbịmáyphátđiệnriêngvàắcquyvớidunglượnglớn,đồngthờicócảtrangbịchứanướcvàthảinước.Cóthểduytrìnhucầucầnthiếtchosinhhoạttrongmộtthờigianngắn.Ngoàinhàôtôrangườitacòncăncứtheoyêucầuđểthiếtkếnhàởtheokiểutoaxelửa,nhà

ởkiểuxegoòngcóbuồngláivànhàởkiểucôngtenơcóthểcẩulênxetảikhôngcómuiđểchởđiv.v.Sựrađờicủacácnhàởlưuđộngđó,đãrútngắnrấtnhiềuchukỳxâydựngnhàở,phùhợpvớisởthíchvànhucầucủangườiở,ngoàiracòngiảiquyếtđượcvấnđềcưtrúcủanhiềutrườnghợpđặcbiệt,dođóchúngcótiềnđồhếtsứcthựcdụngvàphùhợpvớisựpháttriểncủakhoahọckỹthuật.

Từkhóa:Nhàởôtô;Nhàxelưuđộng.

164.Tạisaocáctoànhàchọctrờilạisợnhấtlàhoảhoạn?

Trongcáctaihoạmàcáctoànhàchọctrờigặpphảithươngvongvềngườidohoảhoạngây

nêntươngđốinhiều,tổnthấtvềcủacảivậtchấtcũngcựckỳnghiêmtrọng,chỉđứngsau"sátthủnhàcao"làđộngđấtmàthôi.Theothốngkêtrongthờigiantừnăm1961-1964,cáckháchsạnởNhậtBảnxảyratrên400vụhoảhoạn,cònởMỹthìnhiềuđến11.800-12.400lần,nhưTrungtâmThươngmạithếgiới(WTC)nổitiếng,trongnăm1974đãxảyra40lầnhoảhoạn1cácthốngkêvềnguyênnhângâyhoảhoạnởcácnhàcaotầngchobiết:Dohútthuốcláchiếm35%,dosựcốđườngdâyđiện22%,cònlạilàdosưởiấm,làmbếpvàkhíthanv.v.Dosựbốtrícủacôngtrìnhkiếntrúc,mấytầngthấpởdướitoànhàphầnlớnđềudùnglàmnhàbếp,nhàăn,hầmngầmdướiđất,garaôtô,khotàng,phòngbiếnápphânphốiđiệnv.v.Nhữngnơinàyrấtdễgâyhoảhoạn,cộngthêmđiềukiệnthônggiótươngđốikém,saukhibịcháydothiếuoxynêncháykhônghết,sảnsinhramộtlượnglớnkhóimùmịtcótínhkíchthíchvàđộchại,đồngthờikhôngkhínóngdongọnlửatạorathôngquacácloạiđườngốngnhanhchónglanlênphíatrên,làmchonhữngngườiởtrongcáctầnglầucaobịchếtvìngạtthở.

Cácđườnghầmthẳngđứngởtrongkiếntrúccaotầngtươngtựnhưốngbễhútgiókhiđốtlò,ốngcàngdàithìtácdụnghútgiócàngmạnh.Mộttoànhàchọctrờichỉriênghầm(giếng)cầuthangmáythườngcóvàichỗchođếnvàichụcchỗ,ngoàiracòncóbuồngcầuthang,đườngốngđổrác,ốngđưaquầnáobẩn,buồngđườngốngvệsinh,hầmdâycápđiệnv.v.chúngcósốlượngnhiều,tiếtdiệnlớn,phânbốkhắpnơi,lạixuyênsuốttừtrênxuốngdướitoànhà,thườngdàitừvàichụcđếnvàitrămmét,dođóhìnhthànhmộtcụmốngbễhútgiócósứchútrấtmạnh,hậuquảthậtđángsợ.NhưmộtkháchsạnởNhậtBản,vìkháchbỏđầumẩuthuốclávàođườngốngđổrácnêngâyhoảhoạn,kếtquảđãthiêuhuỷ7-10tầngnhà,mộtkháchsạn22tầngởHànQuốc,tầnghaibịcháyngọnlửalanlêntrêntheobuồngcầuthangmáychưađóngcửa,làmchotoànbộphòngkháchởbêntrênđềubịcháytrụi,163ngườichết.Cómộtsốtoànhàcaotầngthiếtkếkhônghợplý,hànhlangbốtríkhôngtheohìnhvòngtròn

màtheokiểu"ngõcụt"ởcuối.Khixảyrahoảhoạn,dòngngườihoảngloạntrongkhóimù,domắtbịkíchthíchhoặcthiếuoxynênkhảnăngnhìnbịhạnchế,khótìmđượclốira,gâynênthươngvongnặngnềvềngười.Chữacháykhókhănlạilàmộtnguyênnhânquantrọngnữakhiếnchocáctoànhàchọctrời

càng"sợ"hoảhoạn.Phầnlớncáctoànhàchọctrời,ởchungquanhphầndướithấpcủatoànhàcó2-3tầngdùnglàmcơcấudịchvụcôngcộng,nhưcửahàng,trungtâmbuônbán,bưuđiện,ngânhàng,nhàăn,quánbar,nơivuichơigiảitrív.v.Mộtkhitoànhàởgiữabịcháy,xechữacháyđếnnơicũngkhóvàosátđược,dođólàmtrởngạichoviệcbắcthangchữacháy.Hơnnữachiềucaocủathangcũngcóhạn,thườnglà50-60m,đốiphóvớihoảhoạnởnhữngtầngcaocủatoànhàchọctrờithìquảlàlạchậuquáxa,chẳnglàmgìđược.Ngoàira,giaothôngđilạitrongcáctoànhàchọctrời,chủyếudựavàothangmáy,saukhixảyrahoảhoạnthườngphảingừngvìnguồnđiệnbịcắt,khiếnchocácđườngdùngđểsơtánbịgiảm,màchiềucủadòngngườisơtánlạingượcchiềuvớinhânviênchữacháy,nênthườnggâyùntắc.Dođócóthểthấy,hoảhoạnxảyraởcáctoànhàchọctrờiquảlàmộtđiềurấtđángsợ.

Từkhóa:Hỏahoạn;Tòanhàchọctrời.

165.Tạisaocầnphảixâydựng"tườngbaochịutải"?

Cáckiếntrúccaotầng,đặcbiệtlàkiếntrúcsiêucaothườngdùngphươngphápkếtcấuhaikhốiốngtrongvàngoàiđểchốnggióvàchốngđộngđất.Bêntrongdùngkhốiốnggồmnhiềugầm(giếng)cầuthangmáyhợpthành,bênngoàilàkhốiốngtheohìnhthứckhungsườnchịulực,mặtngoàicủacôngtrìnhcóthểnhìnthấynhiềukhungthépđanchéonhau,trôngkhôngđẹpmắt.ToànhàvănphònglàmviệccủaCôngtycơkhíthươngnghiệpquốctếPigbaocủaMỹ,toànbộtườngngoàiởbốnchungquanhđềulàcácônhỏđanxennhau,cácônàydùngcấukiệnbêtôngcốtthéphìnhchữXcóquycáchnhưnhauhợpthành.Nhìnlên,mặtngoàicủacôngtrìnhkiếntrúcgiốngnhưcótreomộtbứcmàn(mành)cóhìnhôvuông.Cấutạonhưvậyngoàitácdụngchốnggióvàchốngđộngđấtra,chủyếulàđểđỡtrọnglượngdocácsàngáctruyềnxuống.Sàncủamỗitầngđềuđặttrênmàncóhìnhôvuông,nócótácdụngnhưmộtbứctườngngoàichịutải,cóngườigọiđólà"tườngchịutảikiểumới"hay"tườngbaochịutải".Trongcáckiểukiếntrúctruyềnthốngthìcộtkhungsườntrongnằmởbêntrong,còntườngkínhlấyánhsángthìởbênngoài,nhưngmàntườngchịutảithìngượclại:Kếtcấuchịutảinằmởbêntrong,cólúctườngkínhcáchtườngbaochịutảiđến0,7-1m.ToànhàNgânhàngLambertởBruxelles,Bỉ,tườngbaochịutảidùnghìnhthứcôchữthập,

mỗicấukiệnbêtôngcốtthéphìnhchữthậprộng6,4m,chiềucaobằngchiềucaocủamộttầnglầu.Côngtrìnhkiếntrúccủatườngbaochịutải,nhìnbênngoàitrôngtinhtế,mớilạvàđẹpđẽ;

hơnnữa,saukhichuyểnkếtcấuchịutảirabênngoài,thìởbêntrong,ngoàihầmcầuthangmáyvàcộtra,khoảngkhônggiantầmnhìnthoángrộng,khisửdụng,bốtrílinhhoạt,phâncáchthoảimái.Ngoàira,saukhidờicộtthéphoặccộtbêtôngcốtthépchịulựcrabênngoài,thìtínhantoànvềphòngcháycủacôngtrìnhkiếntrúccũngđượctănglênmộtcáchtươngứng.

Từkhóa:Tườngbaochịutải.

166.Tạisaotrướckhithiếtkếcôngtrìnhcầnphảitiếnhànhthămdòđịachất?

Thiếtkếmộtcôngtrìnhkiếntrúc,dùlàkiếntrúcloạinhỏmột,haitầnghaytoànhàmấychụctầng,đềuphảitínhtoántrọnglượngchungcủacôngtrìnhkiếntrúcđó,mụcđíchlàđểthiếtkếmóng.Trọnglượngchungcủacôngtrìnhkiếntrúcgọilà"tảitrọng",nóchialàmhaibộphậnlớn:Mộtbộphậnlàtrọnglượngbảnthâncôngtrìnhkiếntrúc,nhưmáinhà,sàngác,dầm,cột,cầuthangv.v.trọnglượngcủachúnghầunhưcốđịnhkhôngthayđổi,gọilà"tảitrọngcốđịnh"(tảitrọngtĩnh);còntrọnglượngcủatuyếtphủtrênmáinhà,đồvậtvàngườiởtrongnhàthườnghaybiếnđộng,chonênđượcgọilà"tảitrọngbiếnđổi"(tảitrọngđộng).Khithiếtkếmóng,đềuphảitínhcảhailoạitảitrọngđó,nhưvậymớicóthểbiếtđượcmỗimétvuôngtrênchântườngởtầngtrệtcủacôngtrìnhkiếntrúccóbaonhiêutảitrọng.Nếumỗiđếcộtcó150tấntảitrọng,vậythìmóngphảixâytobaonhiêu,sâubaonhiêu?Lúcnàyphảidựavàothămdòđịachất.Mụcđíchcủathămdòđịachấtlàphảibiếtrõtìnhtrạnglớpđấtởdướicôngtrìnhkiếntrúc,

nhưđấtởdướimặtđấtcóbaonhiêulớp,mỗilớpdàybaonhiêu,"cứng"hay"mềm","chặt"hay"xốp",mỗim2cóthểchịubaonhiêutảitrọngv.v.Nếumỗim2lớpđấtcứngcóthểchịutrọnglượngnénlà1,5x105N,lấytảitrọngcủađếcộtchiachoconsốđóthìbiếtđượcmóngphảicódiệntích10m2.Đươngnhiênđâychỉlàtrườnghợpđượcđơngiảnhoá,còntrênthựctếthìphứctạphơn.

Thămdòđịachấtngoàiviệctìmhiểumứcđộmềm,cứngcủalớpđấtra,điềuquantrọnghơnlàcầntìmhiểuởdướiđấtcótìnhtrạng"nguyhiểm"không.Chẳnghạnnhưdướiđấtcó"lớpcáttrôi".Khilớpđấtcátrấtxốp,cáchạtcátcóthểhìnhthànhlớpcáttrôitheosựlưuđộngcủanướcởđất,xâymóngởtrênđólàrấtnguyhiểm.Ngoàiracòncónhữngvùngđấtđượchìnhthànhdoconsôngtrướcđâybịbồilấp,vìgiữalòngsôngcólớpbùnlắngrấtmềm,xâymóngởtrênđólàkhôngvữngchắcđược.Nhữngcáiđóđềuphảidựavàocôngtácthămdòđịachấtmớicóthểxácđịnhđượcrõràng.Thờicổđạichưacóthămdòđịachất,nênkhixâynhàcửathườngxảyravấnđề.ThápnghiêngPizanổitiếngởItaliađượcxâydựngđểkỷniệmngườiPizađãđánhbạingườiSaraxantrongcuộchảichiếnởPalermonăm1063.Thápxâynăm1174,khixâyđếntầngthứbathìbắtđầunghiêng,bởivìnềnmóngcủathápnằmđúngtrênlớpđấtlắngđọngcủadòngsông.ThápnghiêngPizađãtừngphảingừngxâymộtthếkỷ,khitiếptụcxâylại,mặcdùđãgiảmnhẹtrọnglượngcủathápvàbỏđỉnhtháp,nhưngthápvẫntiếptụcnghiêng,trởthànhmộtthápnghiêngnổitiếng.Hiệnnayđộnghiêngcủathápđãđạtđến4,60m,cácchuyêngiaxâydựngcủanhiềunướcđềuđangnghĩranhiềuphươngángiacố,đểchotrạngtháinghiêngcủathápđượcổnđịnh.Sựcầnthiếtphảithămdòđịachấttrướckhithiếtkếkhôngphảichỉđốivớicáccôngtrìnhkiếntrúcmàcáccôngtrìnhkhácnhưđườngsắt,cầu,côngtrìnhthuỷlợicũngđềuphảitiếnhànhthămdòđịachất.

Từkhóa:Thamdòđịachất;Tảitrọng.

167.Tạisaocáckiếntrúccaotầngcàngngàycàngđượcxâycaohơn?

Hơn100nămtrước,ởthànhphốChicagonướcMỹxuấthiệntoànhàCôngtybảohiểmnhàởcao10tầng.Aicóthểnghĩrằng,cáitoànhàmàbâygiờxemrathìnhỏbékhôngđángkểấylạilàtiêuchíđầutiêncủacáckiếntrúccaotầngởthànhphốhiệnđại.Bắtđầutừđó,cáckiếntrúccaotầngđuanhauxâydựngởkhắpnơitrênthếgiớinhưmăngmọcsaumưaxuân,ngoàiracònxuấthiệncáctoànhàchọctrờisiêucấphơn100tầng,chiềucaovượtquá400m.Vậytạisaocáckiếntrúccaotầngcóthểngàycàngđượcxâycaohơnthế?Điềunàykhông

thểtáchrờivớisựpháttriểnnhanhchóngvềcácmặtcơhọckếtcấukiếntrúc,khoahọcvậtliệuxâydựngvàcácthiếtbịcơđiện,v.v.Xâydựngkiếntrúccaotầng,điềuquantrọngnhấtlàtínhổnđịnhcủatoànhà,màtínhổn

địnhđólạicóquanhệmậtthiếtvớiđộlớnnhỏ,sâucạncủamóngnềnnhà.Theotínhtoántỷsốgiữachiềucaocủatoànhàvàchiềurộngcủamóngcàngnhỏ,thìtínhổnđịnhcủatoànhàcànglớn.Trongmônhọckiếntrúc,tỷsốđógọilà"tỷsốcaorộng",tỷsốcaorộngcủacáckiếntrúccaotầngnóichunglàtừ6:1đến8:1,cònmuốnxâydựngtoànhàchọctrờisiêucấpthìbắtbuộcphảiđộtphásựhạnchếcủatỷsốđó.Vìgiácảđấtđaicủacácthànhphốlớnrấtđắt,nhàcửadàyđặc,đểpháthuytốiđahiệusuấtsửdụngtrênmộtđơnvịdiệntíchđất,chỉcóthể"chiếmtrời"màkhông"chiếmđất",nghĩalàdùngbiệnpháptăngthêmsốtầngmàthôi,đólànguyêndotạisaongườitathiếtkếxâydựngkiếntrúcsiêucaotầng.Tuynhiên,trongđiềukiện"tỷsốcaorộng"vượtquáxahệsốantoànnhưvậy,muốnbảođảmtínhổnđịnhtuyệtđốichotoànhàchọctrờisiêucấp,rõrànglàkhôngthểkhôngápdụngkỹthuậtmới.

Cáckiếntrúcsưdámthiếtkếnhữngtoànhàchọctrờisiêucấpmộtđếnhaitrămtầng,cáccôngtrìnhsưthổmộcdámđảmnhậnxâydựngnhữngtoànhàchọctrờinhưthếlàvìtrongtayhọđãnắmchắchai"tuyệtchiêu"lớn,đólàhệthốngkếtcấukhungnhàbằngthépcócườngđộsiêucaovàvậtliệutổnghợplàmthântườngcócườngđộsiêucao.Kếtcấutruyềnthốngcủacáckiếntrúccaotầnglàdựnglêntừngtầng,từngtầngkhungthép

ởtrênmóng,rồidùngtấmbêtôngcốtthépđúcsẵn,tấmthéphoặctườngbaothủytinhcôngnghiệplắpvàokhungthépđóđểlàmthântường.Kếtcấunàynếudùngchotoànhàchọctrờisiêucấpcó"tỷsốcaorộng"đặcbiệtlớn,đềukhôngđủcườngđộvàđộcứng.Kếtcấutươngđốilýtưởnglàkhungdạngống,tứclàdùngcácốngthépgiốngnhưcáccộtđặtsátnhautạothànhkhungtườngngoàivâyquanhnhà,nhìntoànkhốigiốngnhưmộtgiếngthẳngđứngởtrungtâm.Điềuđặcbiệttốtcủakếtcấukhungdạngốngnàylàcóthểchuyểndịchtrọnglượngvàứnglựccủatoànhàracáccộtốngtườngngoàiởchungquanh,cóthểchịuđượctrọnglựcthẳngcủatoànhàvàlựcđẩynằmngangdogióbãovàđộngđấtgâynên.Ngoàiracòncómộtloạigọilàhệthốngkếtcấukhungdầmxàbênngoài,hệthốngnàycũngkếthợpvớikiếntrúcsiêucaotầng.Nhàcàngcao,sứcđẩycủagiótheochiềungangcủatoànhàcũngcànglớn.Phầncáctầng

trêncaocủatoànhàchọctrờichịusứcgiómạnhhơnnhiềusovớicáctầngởdướithấp,xunglựccủagiótănglêntheocấpsốnhântuỳtheochiềucaocủacôngtrìnhkiếntrúc,vídụxunglựccủagióởmáitoànhà100tầngmạnhgấpbốnlầnsovớisứcgióthổivàomáitoànhà30tầng.Dovậycầnphảixétđếnvấnđềtăngđộcứngcủavậtliệuxâytườngcủatoànhà,khiếnchonócótínhnăngchốnguốnmạnhhơn.Tuynhiên,nếudùngbiệnpháptăngchiềudàycủatườngđểtăngcườngđộcủacôngtrìnhthìcũngkhôngđược,vìnếutăngchiềudàycủatườngthìtổngtrọnglượngcủacôngtrìnhsẽtănglênrấtnhiềuảnhhưởngđếnviệcxâydựngchiềucao.Biệnphápmớilà,chomộtloạivậtliệudẻonhẹcótínhđànhồicựclớnvàogiữahaitấmthépmỏng,épthànhmộtvậtliệutấmtổnghợpđồngnhất.Dùngloạivậtliệumớinhẹ,vừacứnglạidẻodainàyđểlàmthântường,toànhàchọctrờisẽcóđượckhảnăngchốnguốnvàchốngđộngđấtrấttốt,giảmđượcbiênđộdaođộngcủamái,khiếnchocôngtrìnhkiếntrúcvữngvàngnhưbànthạch.Xâydựngmóngcủakiếntrúccaotầngđươngnhiênlàtừcáctrithứcvàthôngtintrongcác

lĩnhvựckhoahọcmàcáckiếntrúcsưcóđượcsứctưởngtượngvượtquángườibìnhthườngvàcódũngkhítháchthứcvớiđộcaomới.MộtkiếntrúcsưthiêntàicủaMỹđãđềxuấtmộtđềánthiếtkế,làmuốnxâydựngởChicagomộttoànhàchọctrời528tầng,cao1609m.Toànhàtolớnnàysaukhixâydựngxong,diệntíchcóthểdùngđểởlà1,7triệum2,cóthểchứa13vạnngườiở.Tuynhiên"toànhàkhổnglồ"đóvẫnchưaphảilàchiềucaotuyệtđốicủanhàchọctrời,mộtkĩsưngườiAnhlạiđềxuấtmộtphươngánthiếtkếkiếntrúcgọilà"thànhphốtháp",nócó850tầng,caođến3200m,cóthểcho50vạnngườiở,toànhànhưvậy,tươngđươngvớimộtthànhphốcỡtrungbình.Dovậytacóthểthấyrằngsựpháttriểncủakhoahọcxâydựngcũnggiốngnhưcáckhoahọc

kỹthuậtkhác,làmãimãikhônghềdừnglại.Từkhóa:Kiếntrúccaotầng;Độcaocủacôngtrình.

168.Tạisaokhixâydựngnhữngtoànhàcaotocầnphảiđóngcọcthậtsâu?

Trêncôngtrườngxâydựng,chúngtathườngthấynhữngmáyđóngcọcrấtcaodùngbúahơibằngsắtrấtnặng"thìnhthịch,thìnhthịch"đóngcáccọcbêtôngcốtthépdàimườimấymétxuốngdướiđất.Cótrườnghợp,xâymộttoànhàcaoto,thườngphảiđóngxuốngđấtmấychụccọc,đólàquátrìnhđóngcọchếtsứcquantrọngkhixâynhữngnhàcaoto.Vậytạisaocầnphảiđóngcọckhixâynhữngtoànhàcaoto?Hoáralà,nhìnmặtđấttathấy

nórấtvữngchắcvàchịunén,nhưngnếuxâydựngnhàlêntrênđó,toànhànặngnềsẽnénmặt

đấtlúnxuống,nhưvậysẽlàmchotoànhàbịbiếndạng,nghiêng,thậmchíbịđổ.ThápnghiêngPizanổitiếngcủaItalia,chínhlàmóngkhôngổnđịnh,nêncàngngàycàngnghiêng.Vậythìcóbiệnphápnàođểlàmchomóngnhànềnxốptrởnênvữngchắckhông?Cáccông

trìnhsưxâydựngtrướckhixâynhữngtoànhàcaoto,đềuphảitiếnhànhđiềutrakếtcấudướiđấtcủalớpđất.Họthôngquaphươngphápkhoanthămdò,cóthểtìmhiểuởsâudướiđấtcólớpđịatầngcóthểchịuđựngsứcnặngcủatoànhàkhông,sauđódùngcáccộtbêtôngcốtthéprấtdàiđóngxuốngđếnlớpđịatầngvữngchắcđó.Cáccọcvừatovừacứngvữngđócóthểtruyềntrọnglượngcủatoànhànhưđãcó"điểmđứngchân",cómóngvữngchắcsẽlàmchonókhôngnhữngổnđịnh,màcòncóthểchốnglạiảnhhưởngcủagiólớnvàđộngđất.Cónhữngcọcrấtdài,làdựavàolựcmasátgiữabềmặtxùxìcủacọcvàlớpđấtđểchốngđỡ

sứcnặngcủacôngtrìnhkiếntrúc.Nếugặpkếtcấulớpđấtrấtmềmvàxốp,còncóthểđóngnhữngcọcgiốngnhưốngrỗngruộtrồibơmhoáchấtđặcbiệtvàolớpđất,khiếnchođấtbùnmềmxốpkếtthànhmộtkhốivữngchắc,nhưvậycóthểgiacốmạnhmẽmóngcủatoànhà.Phươngphápdùngcọcđểtăngcườngmóngcủacôngtrìnhkiếntrúc,ngườixưacũngđã

dùngrồi,nhưngtrướckiangườitadùngcọcgỗ,dễbịmụcnát.Hiệnnaydùngrộngrãicọcbêtôngcốtthép,giáthànhrẻ,độvữngchắclớn,thựcsựđãtrởthành"cơsở"khôngthểthiếucủacáccôngtrìnhlớn.

Từkhóa:Nhàcaotầng;Đóngcọc;Móngnhà.

169.Tạisaocáckiếntrúccaotầngnếuxâydựngtầnghầmởdướithìcóthểthaychođóng

cọc?Muốnlàmnhàtrướchếtphảixâydựngmóng,móngphảithậtvữngchắcthìnhàmớiổnđịnh

được.Vìvậy,hàmnghĩacủacụmtừ"đặtnềnmóngvữngchắccho..."thườngđượcứngdụngchonhiềumặtnhưhọctập,côngtác,v.v..Móngcủacôngtrìnhkiếntrúccónhiềuloại.Thôngthường,cáckiếntrúc2-3tầng,móngcủa

nóchỉlàmộtcáirãnh(gọilàmóngbăng);khitoànhàcaolên5-6tầngnếudùngkếtcấucộtvàdầm,thìphảiđàorãnhtheohaichiều,móngcủacộtđặttrêngiaođiểmcủarãnhtheohaichiều,nếusốtầngcủanhàtănglênnữahoặcchấtđấtdướimóngrấtkém,cótrườnghợpngườitaxâymóngtrêncảmảngđấtdướinhà(gọilàmóngbè),cònkhixâydựngkiếntrúccaotầng,tổngtrọnglượngcủacôngtrìnhkiếntrúctănglênrấtnhiều,lúcđóphảidùnghìnhthứcmónglà"đóngcọc".Cótrườnghợpcôngtrìnhkiếntrúccầnxâytầnghầmdướiđấtđểlàmcácphòngbổtrợ,như

garaôtô,nhàkho,buồngsửachữa,buồngphânphốiđiệnv.v.Đặcbiệtlàkiếntrúccaotầng,thườnglàmsâuxuốngđất1-2tầngthậmchíbatầngtrởlên,bởivìnókhôngnhữngcóthểtăngdiệntíchkiếntrúc,đồngthờicònrấtcólợichomóng,cóthểgiảmbớtsốlượngđóngcọccủakiếntrúccaotầng.Đốivớinhữngtoànhàkhôngcaolắm(10-12tầng),tầnghầmdướiđấtthậmchícòncóthểthaychocáccọc.Tạisaovậy?

Hoáralàm,phầnđáyđỉnhvàtườngchungquanhtầnghầmdướiđấtđềuxâybằngbêtôngcốtthép,tươngđươngvớiviệcđặtmột"hòm"bêtôngcốtthéprỗngởbêndướicôngtrìnhkiếntrúc.Khixâytầnghầmdướiđất,đầutiênngườitavétsạchlớpđấtbùn,giảđịnhsốđấtbùnđónặng107N,tầnghầmngầmdướiđấtgiốngnhưcái"hòmrỗng"chỉnặng2x106Nthìcũngtươngđươngvớiviệcgiảmbớt8x106Náplựcởtrênlớpđất.Nếuphầnkiếntrúctrênmặtđấtnặng7x106N,khikhônglàmtầnghầm,thìtrọnglựcnén

lênlớpđấtlà107N(trọnglượngcủađất)cộngthêm7x107N(trọnglượngcủakiếntrúc),tổngcộnglà1,7x107N,khilớpđấtkhôngchịuđựngnổitảitrọngđóthìphảigiảiquyếtbằngphươngphápđóngcọc.Nếulàmtầnghầmdướiđất,thì"hòmrỗng"nặng2x106Ncộngthêmtrọnglượngngôinhàlà7x106N,hầunhưchỉbằng1/2tổngtrọnglượngbanđầu,nhưvậythìkhôngcầnđóngcọcnữa.Dovậytácdụngcủamóngtheokiểu"hòm"củatầnghầmdướiđất,cóthểthaychomộtphần

tácdụngcủamóngcọc,hoặccóthểnóirằngnóđãbùmộtphầnmóngcầnthiếtchotổngtrọnglượngcủakiếntrúc,dođó,nólạiđượcgọilà"móngbù".

Từkhóa:Tầnghầm.

170.Cáckiếntrúccaotầngchốnggiónhưthếnào?

Tụcngữcócâu"câytogiólớn".Kiếntrúccaotầnggiốngnhưmộtcâycựckỳcaoto,ảnhhưởngcủagióđốivớinólàrấtlớn,đốivớikiếntrúccao50tầngtrởlên,khảnăngchốnggiócủanólàmộttrongnhữngvấnđềkhókhănchủyếutrongkhithiếtkế.Theothốngkê,khidùngkếtcấuthép,lượngvậtliệuthépdùngchokếtcấuchốnggiócủacôngtrìnhchiếmkhoảng1/2tổnglượngthépđượcdùng.Dođócóthểthấyvấnđềchọncáchtạohìnhvàphươngthứckếtcấuhợplývềmặtkiếntrúccóýnghĩakinhtếrấtquantrọng,vấnđềchốnggiócủanhàcaotầngchínhlàđượcgiảiquyếttheohaimặtđó.Tạohìnhkiếntrúccaotầnghếtsứcphongphú,thườngcókiểuhìnhchữnhật,hìnhtrụtròn,

hìnhtamgiác,hìnhthoi,hìnhquạtgió,hìnhbaláv.v.Kiếntrúchìnhchữnhậtthườngthấynhấtcònđượcgọilàkiếntrúchìnhtấm,nógiốngnhưmộtkhốigỗxếphình(đồchơitrẻem),hìnhchữnhật,bềmặthứnggiótươngđốilớn,khônglợichoviệcchốnggió,chonênkhôngnênxâycaoquá.Đểcảithiệntínhnăngchốnggiócủakiếntrúchìnhchữnhật,cóthểtăngchiềudàyởphầngiữacủanólênthànhhìnhthoi,cũngcótrườnghợpuốncongmặtphẳngthànhhìnhvòngcung.

Kiếntrúckiểuhìnhtrụtròncókhảnăngchốnggiótốthơnhìnhtrụvuông,nócóthểlàmgiảmáplựcgiókhoảng40%.MộtkiếntrúcnổitiếnghìnhtrụtrònlàkháchsạnquảngtrườngtrungtâmCâyđàoAtlantacủaMỹ,nólàkháchsạncaonhấtthếgiới,ngoàiracòncótoànhàmớicủakháchsạnCẩmGiangởThượngHải,TrungQuốc.Mặtkháccáctạohìnhkiểuhìnhlácỏ,hìnhquạtgió,hìnhchữnhậtv.v.đềubắtchướctheokiểugiábachânchốngxoèracủamáychụpảnh,rõrànglàcóthểlàmtăngrấtnhiềukhảnăngchốnggiócủacôngtrìnhkiếntrúc.Tínhnăngchốnggiótốtnhấttrongtạohìnhkiếntrúclàkiểuhìnhchóp,giốngnhưkimtự

tháp.Hìnhchóptrònđươngnhiênlàtốtnhất,nhưngthicôngtươngđốiphứctạp,dođóphầnlớndùngkiểuhìnhchópđagiác,nhưtoànhàLiênMỹ(PanAmerican)ởSanFranciscolàmộthìnhkimtựthápthondài,toànhàHamkokởChicagolàmộthìnhchópđagiáckhôngcóđỉnhnhọn.HìnhthứcbiếnhoácủanólàtoànhàShellscaonhấtthếgiới,toànhànàydùngtổhợpchíncộtvuông,cànglêncaothêmcộtcàngnhỏ,cuốicùnghìnhthànhhaikhốiốngốngvuônglênđếntậnđỉnhnhà,vừatránhđượckhókhănkhithicônghìnhchópđagiác,lạiđạtđượcmụcđíchcólợivềchốnggiócủahìnhchópđagiác.Cáccôngtrìnhkiếntrúc,ngoàivấnđềdùngphươngpháptạohìnhcólợichoviệcchốnggió

ra,còncóthểdùngphươngthứckếtcấuchốnggióthíchhợp.Cáckiếntrúc20-30tầngdùngkếtcấugiákhungdocộtvàdầmhợpthànhlàđủđểchốnggió.Cáctoànhàcao40-50tầngthườngdùngkếtcấukhungchịulực-tườnglựccắt.Thếnàolàtườnglựccắt?Vídụmộttấmgỗnếuđểchobềmặtrộngcủanóhứnggióthìrấtdễbịgióthổicongnhưngnếuquay90ochobềmặtmỏngchịugió,thìsẽkhôngbịcongnữa.Tươngtựnhưthế,ởgiữacáccộtbêtônghoặccộtthépnếulàmmộtbứctườngtừtrênxuốngdưới,chobềmặtmỏnghứnggió,thìcóthểtăngcườngkhảnăngchốnggiócủakiếntrúc.Loạitườngđóvìkếtcấuchủyếuchịulựccắt,nênđượcgọilà"tườnglựccắt".Nhữngtoànhàchọctrờivượtquá50tầng,nóichungđềudùngkếtcấu"khốiống".Khốiống

giốngnhưmộtốngbịtkín,hoặcgiốngnhưmộtốngkhóiđượcphóngtolên,nócókhảnăngchốnggiórấtưuviệt.Trênthựctế,nólàbốnbứctườnglựccắthợpthành,trongtoànhàchọctrờicónhiềuhầmthangmáy,kếthợpchúnglạivớinhaucóthểtrởthànhmộtkhốiốngchốnggiórấttốt.Khichiềucaocôngtrìnhđạtđến70-80tầng,thậmchí100tầng,thìmộtkhốiốnglàchưađủ,cầnphảilàmhaiống,mộtốngởgiữagọilà"ốnglõi",mộtốnglồngởbênngoài,phươngthứcnàygọilàkếtcấu"ốngtrongống".Nếukhôngdùngphươngphápốnglồngống,cũngcóthểkếthợpnhiềuốnglạivớinhau,giốngnhưmộtbógậytre,gọilà"ốngchùm".ToànhàShellsnổitiếngchínhlàdùngphươngthứckếtcấunày,nócũngcókhảnăngchốnggiócựckỳtốt.

Từkhóa:Kiếntrúccaotầng;Tạohình;Kếtcấu;Tườnglựccắt.

171.Cáckiếntrúccaotầngchốngđộngđấtrasao?

5giờ46phútsángngày17tháng1năm1995,ởthànhphốKobeNhậtBảnđãxảyramộttrậnđộngđấtmạnh7,2độRichter,hơnmộtvạnngôinhàbịsụpđổ,hầunhưtoànthànhphốbịcắtđiện,cắtnước,đườngốnghơithanbịvỡ,đồngthờigâyrahơn300vụcháylớn.Tuynhiên,trướctaihoạđộngđấtnghiêmtrọngđó,ngườitalạipháthiệnmộthiệntượng

kinhngạclạlùng,nhiềungôinhàthấptầngcũnếukhôngbịsụpđổhoàntoàn,thìcũngthànhmộtđốnggạchvụn,cònnhữngkiếntrúccaotầnghiệnđạihoáthìlạingangnhiênđứngsừngsữngtrongđốnghoangtàn.Lẽnàođólàmộtkỳtích?

NhậtBảnlàmộtnướccónhiềuđộngđất,nhiềulầnđộngđấtđãgâynênnhữngtổnthấtnặngnềvềngườivàcủa.Từtrongnhữngtrậnđộngđấtngườitađãrútranhữngbàihọcsâusắc-côngtrìnhkiếntrúckhôngthểquácao.Năm1963ChínhphủNhậtBảnđãravănbảnquyếtđịnhrõràngrằngcáccôngtrìnhkiếntrúcnóichungkhôngđượccaoquá31m.Tuynhiên,cácchuyêngiaxâydựngNhậtBảnsaukhitrảiquamộtthờigiandàiphântíchvànghiêncứu,đãpháthiệnsóngxungkíchtheochiềungangcủađộngđấtchiếmđịavịchủyếu,màđốiphóvớilựcthiênnhiêntolớnđó,khôngthểchốnglạimộtcách"cứngrắn"mà"tuỳtheotìnhthế"đểlàmdịubớtđi.Nhữngtoànhàchọctrờiđượcxâydựngtrêncơsởlýluậnmớivềchốngđộngđất,cóthểhấpthunănglượngchấnđộng,nhưvậy,sóngxungkíchcủađộngđấtkhitruyềntừdướicôngtrìnhkiếntrúclêntrêncao,tuyrằngcóthểgâyrungđộng,nhưnglạikhôngthểlàmchokếtcấubêtôngthépbịpháhỏng.NhữngluậnđoánkhoahọcđóđãkhiếnchoChínhphủNhậtBảnthayđổiquyếtđịnhbanđầu.Thếlà,gần20nămlạiđây,cáckiếntrúccaotầngởNhậtBảnpháttriểnnhưmăngmọcsaumưaxuân,sừngsữnglênđếntầngmây.Điểmmấuchốtvềchốngđộngđấtcủakiếntrúccaotầnglàdothiếtkế.Quanniệmcũchorằng,chỉcóxâydựngtầngdướicùngthậtnặng,vữngchắcthìmớicóthểchịuđựngđượcsóngxungkíchmạnhmẽcủatrậnđộngđất,màtrênthựctếthìnhữngtoànhàkiểucũ,cónềnbêtôngcốtthépnặngnề,cànglêncaothểtíchcàngnhỏ,trongtrậnđộngđấtmạnhsẽbị"văng"ra,thậmchíbịgãyđứtngangtậngốc.Còncáckiếntrúccaotầnghiệnđạithìđãthayđổinhượcđiểmtrímạngvừa"cứng"lạivừa"giòn"củacáctoànhàkiểucũ.Kiếntrúchiệnđạidùngvậtliệuthépcócườngđộcaorấtítvếtrạnnhỏliti,đểchếtạokếtcấuxàdầmcómậtđộtươngđốilớn,dođóđãlàmtăngrấtnhiềukhảnăngchốngđộngđấtcủagiáthép,cáctấmváchbêtôngđượcchếtạođặcbiệtđãlàmtăngứnglựccủagiáthépđượcsảnsinhrađồngthờivớisóngxungkích;kỹthuậthànmớilạinângcaothêmmộtbướckhảnăngchốngđộngđấtcủacảkhốikiếntrúccaotầng,khiếnchocáctoànhàchọctrờitrởthành"trongcươngcónhu".TrongtrậnđộngđấtởKobe,khitừngđợtsóngxungkíchtruyềnlêntầngcao,tuyphầnmáitoànhàdaođộngvớibiênđộđạtđến1m,nhưngkếtcấucủacảtoànhàvẫnbìnhyênvôsự.Điềuđóchứngtỏrằng,vềcácmặtcưtrúthoảimáivàđộantoànchốngđộngđấtcủakiếntrúccaotầngđềurấtcótriểnvọng.

Từkhóa:Kiếntrúccaotầng;Chốngđộngđất.

172.Tạisaocáckiếntrúccótínhđànhồicóthểchốngảnhhưởngcủađộngđất?

Độngđấtlàmộttaihoạthiênnhiênnghiêmtrọngnhấtđốivớicácthànhphốhiệnđại,nhàcaotầngchichít,làmthếnàođểchocáccôngtrìnhkiếntrúccóđượctínhnăngchốngđộngđấttốtlàmộtbàitoánkhótrongkiếntrúchiệnđại.Nhữngnămgầnđây,cácnhàkhoahọckiếntrúcởnướcngoàiđãdùngmộtloại"kiếntrúccótínhđànhồi",hiệuquảphòngchốngđộngđấtcủanórấttốt,triểnvọngứngdụngrộngrãi.NhậtBảnlàmộtnướccónhiềuđộngđất.ỞTôkyô,họđãxây12toànhàcaotophòngchống

độngđấtcótínhđànhồi.Kếtcấukiếntrúccủacôngtrìnhmớinàykhôngxâytrựctiếplêntrênmặtđất,màđượcđặttrênmộtkhốicáchlycótínhđànhồi,chịunénđặcbiệt,khốicáchlydocaosuphântầng,tấmthépcứngvàbộdaođộnggiảmdầnhợpthành.Bộdaođộnggiảmdầndocáctấmthépdạngxoắnốchợpthànhcóthểlàmdịuđinhiềutácdụngrungđộngtheochiềuthẳngđứngcủatoànhà,tươngtựnhưlắpthêm"chânlòxo"chotoànhàvậy,hiệuquảgiảmchấnđộngcủanóđạtđến60%-75%.Trongtrậnđộngđất6,6độRichterởvùngTôkyô,cáckiếntrúccótínhđànhồiđóđãđượcthửthách,hiệuquảlàmgiảmchấnđộngrấtrõrệt.CácnhàkhoahọcNhậtBảnlạiđộngnãorấtnhiềuvềmặtứngdụngthiếtkếkiểu"lòxo"chocôngtrìnhkiếntrúc,khiếnchochủthểcủacôngtrìnhkiếntrúctáchkhỏimóng.Khixảyrađộngđất,dùmónglắclưnhưthếnào,lòxomạnhđềucóthểhấpthuphầnlớnlựcxungkíchcủađộngđất,bảođảmcôngtrìnhkiếntrúcđượcổnđịnh.Bìnhthườngmộtsốôtôloạilớnkhichạythườnglàmrungđộngmặtđất,nhưngkhichạyquavùngđệmcủa"lòxo"kiếntrúcthìtiêutanhoàntoàn,cưdânsốngtrongcôngtrìnhkiếntrúccótínhđànhồikhôngcómộtchútcảmgiácnàovềmặtđấtbịrung.ThunglũngSiliconnổitiếngởbangCaliforniacủaMỹcũngxâymộttoànhàmáyđiệntửđặc

biệt.Toànhàcaotonàyởdướimỗicâycộtvàtườngchịulựcđềucóđặtrấtnhiềuviênbithépkhônggỉ,dùngnhữngviênbinàyđểchốngđỡtrọnglượngtoànbộtoànhà,còncácdầmthépđanchéodọcngangthìkếtcấuvớimóngmộtcáchvữngchắc.Khixảyrađộngđất,cácdầmthépcótínhđànhồicóthểcogiãnchútít,gâytácdụngphòngchốngđộngđấtcótínhđànhồi;còntoànbộtoànhàthìcóthểtrượtnhẹvàcânbằngrabốnphíatrướcsautráiphảiởtrêncácviênbidàyđặcđó,dođólàmyếuđirấtnhiềusứcpháhoạicủasóngđịachấn.Điđôivớisựpháttriểncủakhoahọckỹthuậtvậtliệuvàcáckỹthuậttântiếnmớimẻkhác,

cáckiếntrúcchốngđộngđấtkiểumớingàycàngnhiều,đểchốnglạitaihoạđộngđất,bảođảmchomọingườiancưlạcnghiệp.

Từkhóa:Độngđất;Kiếntrúcđànhồi.

173.Cáctoànhàchọctrờiphòngcháynhưthếnào?

Cáctoànhàchọctrờibịcháygâynênnhữngtổnthấtvàthươngvongnặngnề,đãkhiếnchomọingườiquantâmchúý.Chínhphủcácnướcđãđịnhraphápquykiếntrúcliênquanđếnphòngcháy,việcthiếtkếtoànhàchọctrờiởgiaiđoạnphươngánsơbộcầnphảichuyểngiaochobộmônantoànphòngcháychữacháycóliênquanxétduyệt:Hiệnnaycácbiệnphápphòngcháytoànhàchọctrờichủyếucócácmặtsau:Mỗimặtsàntầnglầuđềuchiathànhnhiềukhuvựcphòngcháy,chúngđộclậptươngđốivới

nhau,đồngthờicóthểdùngtườngđặcbiệtphâncách,dùngcửaphòngcháyđểliênhệgiữacáckhuvực,khixảyrahoảhoạncóthểđónglại,khiếnchongọnlửakhôngthểlanrahoặckéodàithờigianlantoả,đểsơtáncưdânđượcthuậntiện.Cáchànhlangbêntrongcầnbốtríthànhhìnhđườngvòngthôngnhaukhiếnchokhixảyra

hoảhoạn,đoànngườihoảngloạndễtìmđượclốiđisơtán.Hànhlanghìnhđườngvòngtươngđốidễthiếtkếvớicácnhàchọctrờicódạnghìnhvuông,hìnhtròn,hìnhbầudụcv.v.tươngđối"dày",nếulàtoànhàchọctrờihìnhchữnhậttươngđối"dẹt"hoặckiếntrúccaotầnghìnhquạtgióthìkhólàmđược,trongtrườnghợpkhôngthểtránhkhỏilàmhànhlangkiểu"ngõcụt",thìởphíađầucuốihànhlangphảicócầuthangsơtán.Cácgianbuồngởtầngdướivàtầnghầmdễgâyhoảhoạn,nhưbuồngnồihơi,garaôtô,

buồngbiếnápkiểungâmdầu,phânxưởngsửachữa,hànđiệnhànhơi,nhàbếpv.v.cầnphảilàmtườngngăncáchphòngcháy.Ốnghơithancầnđưatrựctiếptừbênngoàivàotrongnhàbếpkhôngnênđiquacácgianbuồngkhác.Hếtsứctránhdùngthan,dầu,khíhoálỏnghoặckhíthanlàmnhiênliệuđộnglựchoặcchấtđốtsưởiấm,cầndùngthiếtbịđiệntươngđốiantoànphùhợpvớiyêucầubảovệmôitrường.Bộphậnkếtcấukiếntrúccầntuyệtđốitheođúngđẳngcấpchịulửaquyđịnh,dùngvậtliệu

khôngcháynhưbêtôngcốtthéphoặcthép,khicầnthiếtcònphảidùngsơnchốngcháyđểbảovệ,khiếnchonóđạtđượcmứcđộchịulửatheoyêucầu,thoảmãnyêucầuthờigiansơtán.Cácvậtliệucótínhchấttrangtrícũnghếtsứctránhdùngđồgỗhoặcnhựa.Bêntrongtoànhàcònphảilắpđặtcácthiếtbịphòngchốngcháycóhiệuquả,nhưbộcảnhbáocókhói,vòirồng,khigặphoảhoạncóthểtựđộngreolên,tựđộngphunnướcdậplửa,đểngănngừangọnlửalanrộngra.Thangmáychuyêndùngchonhânviênchữacháyphảitáchrakhỏicầuthangvàthangmáy

sơtán,đểtránhkhixảyrahoảhoạnchiềuđicủanhânviênchữacháyvàdòngngườisơtántráingượcnhaugâynênchenchúclộnxộn,ảnhhưởngđếncôngtácchữacháyvàsơtán.Ngoàikhảnăngphòngcháycủabảnthântoànhàchọctrờira,cácnướcđãcótiềnlệđiều

độngmáybaytrựcthăngđếnchữacháytừtrênkhông.Nóvừacóthểdậptắtlửatừtrêncaovừacóthểcứuviệnnhữngngườiởtrongtoànhà,đểbùvàosựbấtcậpvềchiềucaocóhạncủathangchữacháy.Dođócóthểthấy,saukhiápdụngmộtloạtbiệnphápphòngbịvàcứuviện,vẫncóthểkhống

chếvàgiảmbớttổnthấtdohoảhoạncủacáctoànhàchọctrờigâynên.Từkhóa:Phòngcháy;Tòanhàchọctrời.

174.Tạisaothangmáytrongcáctoànhàchọctrờichỉcóthểbốtríphânđoạn?

Khisốtầngcủangôinhàcaohơn6-7tầngthìthườngphảilắpđặtthangmáy.Mộtsốcôngtrìnhcôngcộngcỡlớnvàtrungbìnhnhưvănphòngthươngvụ,nhàvănhóa,triểnlãm,bệnhviệnv.v.vìlượngngườiđilạiđôngđúcvàtiệnchoviệcsửdụng,cũngcầnphảilắpthangmáy.Khisốtầngcủakiếntrúccaotầngcàngnhiều,thìsốngườitrongđócũngcàngnhiều,số

lượngthangmáycũngtănglênmộtcáchtươngứng,nhưthápđôicủaTrungtâmThươngmạithếgiới(WTC)ởNewyork(Mỹ)2caođến110tầng,mỗingàycóhơnnămvạnngườilàmviệcởtrongđó,cáckháchvãnglaivàdukháchthamquanmỗingàycóđến8-10vạnngười,cộngtấtcảlạihầunhưtươngđươngvớidânsốcủamộtthànhphốnhỏ.Toànbộtoànhàđềuhoàntoàndựavàothangmáyđểlênxuống,mỗitoànhàđềucólắphơn100thangmáydùngchokháchvàbốnthangmáydùngchởhàng.Mặcdùvậy,vàogiờcaođiểmđilàmvàtancatấtcảcácthangmáyđềuchenchúcchậtních,thờigianđithangmáycóthểlâuđến1/2tiếng.Trongtoànhàchọctrời,diệntíchchogiaothônglênxuốngthườngchiếm1/5-1/4tổngdiệntíchkiếntrúc.Đặcđiểmcủaviệcbốtríthangmáyởtoànhàchọctrờikhôngnhữngsốlượngnhiều,mà

phươngphápdừnglạiởcáctầngcũngkhônggiốngnhưcácthangmáythôngthường.Tahãytưởngtượnglượngchởkháchcủacácthangmáythôngthườngvàokhoảng15-20người,mỗilầndừnglạiởmộttầng,baogồmthờigianđóngmởcửa,thangmáychạychođếnthờigian

kháchvàoracứcholàchỉmất15-20giây,vậythìvậnhành100tầngphảitốnmất1500-2000giây,tứclàtrêndưới1/2giờ,cảlêncảxuốngmấtmộtgiờ.Loạithangmáylênxuốngthẳngmộtmạchnhưthế,rõrànglàkhôngphùhợpvớinhịpđộvànhucầucủađờisốnghiệnđại.Dùngbiệnphápbốtríphânđoạn,cóthểgiảiquyếtvấnđềhiệulựctrongmộtthờigiannhất

định(thờihiệu)củasựvậnhànhthangmáyởtoànhàchọctrời.VẫnlấyTrungtâmThươngmạithếgiớilàmvídụ:110tầngđượcchialàmbađoạn,đoạnthứnhấttừtầngtrệtđếntầng44,đoạnthứhaitừtầng44đếntầng78,đoạnthứbatừtầng78đếntầng110.Từphònglớnởtầngtrệtlầnlượtcóhơn10thangmáycaotốcchạythẳnglêngianphòngtrêncaoởtầng44,tầng78vàtầng110,tronggianphòngtrêncaolạichuyểnkháchsangthangmáychocácđoạnkhác.Cácthangmáytrongtừngđoạncũngkhôngphảicứquamỗitầngđềudừnglại,nóchiathành

bốnđoạnnhỏ,mỗiđoạnnhỏcóchừng7-8tầng.Vídụthangmáycóthểchạycaotốcđếnđoạnnhỏthứba,sauđóquamỗitầngđềudừnglại.Saukhibốtrínhưvậy,việclênxuốngthangmáybaogồmcảthờigianchuyểnđổithangmáynhiềunhấtcũngkhôngquáhaiphút.Lợiíchcủaviệcphânđoạnthangmáycònởchỗnócóthểbốtríbathangmáytrongmột

hầmthangmáy,mỗithangchạytrongđoạncủamình,tiếtkiệmđượcdiệntíchgiaothôngthẳngđứng.ỞTrungtâmThươngmạithếgiới,mỗitoànhàchỉcó47hầmthangmáy,nhưnglạibốtríđược104bộthangmáy.Đểtănglượngchứacủathangmáy,ngườitacũngcòndùngthangmáyhaitầng,nhưôtô

côngcộnghaitầngvậy,cóthểchởsốkháchgấpđôi,nhưngphảichiaratầngdừngsốlẻsốchẵn.Đểrútngănthờigianđithangmáy,tốcđộthangchạycũngkhôngngừngtănglên.Tốcđộcủa

thangmáythôngthườnglà200-350m/phút,thangmáycaotốccóthểđạtđến500m/phút,cácthangmáyđangnghiêncứuchếtạothậmchícóthểđến750m/phút.

Từkhóa:Tòanhàchọctrời;Thangmáy.

175.Tạisaonhàănquaytròntrênnócnhàlạicóthểquayđược?

Nếubạnvàomộtsốkháchsạnhiệnđại,nhưkháchsạnCẩmGiangThượngHải,kháchsạnTâyUyểnBắcKinhv.v.đithangmáylêndùngbữaởnhàăntậntrênnócnhà,bạnsẽđượchưởngmộtsựhưởngthụkỳdiệu.Hoára,nhàănnàykhôngđứngyên,màlàquayliêntục.Nhưvậy,bạnchỉcầnngồitrướcbànăn,thôngquacáccửakínhởchungquanh,bạncóthểtừtrêncaonhìnbaoquátcảnhsắccủacảthànhphố.Vìnócónétđặcsắcđó,nênngườitagọinólà"nhàănquaytròn".Nhàăncóthểquay,lẽnàocảtoànhàcũngcóthểquayđược?Đươngnhiênlàkhôngphải.Trênthựctế,cộttrụtrònlớnởtrungtâmnhàăn,máibằngvàcácmặttườngchungquanh

đềucốđịnhtrênnềncủatoànhà,cănbảnkhôngthểchuyểnđộngđược.Cònnhàăncóthểquayđược,mấuchốtlàdotácdụngcủacácổbiởdướimặtđấtsànnhà.Nếubạnquansáttỉmỉtừnggóctừngchỗcủanhàănbạnsẽpháthiệntrongnhàănchỉcóbộphậnhìnhvòngtrònởgiữacộttròntrungtâmvàmặttườnglàquaymàthôi.Đólàvìdướimặtđấtcủabộphậnhìnhtrònngườitađãlắpđặtđềuđặnmấychụcổbi,khiếnchobộphậnhìnhvòngtrònquayđượcđãtựamộtcáchcânbằngtrênquỹđạohìnhvòngtrònởsàntầnglầutrênmáinhà.Ngoàicácổbira,ởtrongnhàăncòncóhaimôtơvớicôngsuấtlớn,đểkéocơcấuquaychầm

chậm,thôngthườngmỗivòngquaycần1-2giờ.Từkhóa:Nhàquay;Ổbi.

176.Cóthể"dời"cảtoànhàđiđượcchăng?Trongquátrìnhcảitạothànhphố,quyhoạchxâydựngmớithườngmâuthuẫnvớicáccông

trìnhkiếntrúchiệncó.Thôngthườngthìngườitadỡbỏnhàcũ,dờiđếnnhàởmới.Cáicáchvừatháodỡvừaxâymớiđókhiếnchochiphíxâydựngtănglênrấtnhiều,hơnnữa,rấtnhiềukiếntrúccũcóýnghĩakỷniệmquantrọnghoặccógiátrịbảotồnvănvậtcũngvìthếmàbịpháhuỷ.Phảichăngcóthểkhôngcầntháodỡngôinhàmàcóthể"dời"nóđếnchỗmớimộtcáchhoànchỉnhđượcchăng?Ngaytừnhữngnăm30củathếkỷXX,cácnhàkiếntrúcLiênXôcũđãthànhcôngkhidịch

chuyểnmộtngôinhàhaitầnghoànchỉnhđếncáchđó250mngoàiracòndichuyểnmộttoànhàcaonămtầngcáchchỗcũ7m.Trongquátrìnhdịchchuyểnnhà,kếtcấucủatoànhàvàcáccôngtrìnhbêntrongvẫnhoànhảokhôngbịhưhỏnggì.Vậythì,cáctoànhàđược"dờiđi"nhưthếnào?Trướchết,toànhàphảitáchrờikhỏinềnmóngbanđầu,ởphíadướingườitađệmmộtcái

giànđỡbằngthéphìnhchữI.GiànđỡlàmộtdãycácthanhthépchữIrấtdàiđặtsongsongvớichiềudichuyển,ởdướimỗibứctườngđềuđặtthépchữI,vừadùngđểđỡtrọnglượngngôinhà,vừalàmdầmdịchchuyển.Toànbộgiànđỡkếthợpchặtchẽvớithântườngcủatoànhà,tăngcườngtínhổnđịnhđồngđềucủatoànhàtrongquátrìnhdichuyển.ỞbêndướithépchữIlàđườngraythép,chạydàiđếnnơicầnchuyểnđến,ởgiữagiànđỡthépchữIvàđườngraythép,ngườitađặtvàonhữngốngthéplăn,hoặcthaybằngxeđẩycóvònglăncườngđộcao.Saukhihoànthànhcôngtácchuẩnbị,dùngtờicósứckéocựcmạnhquamộttổhợpròngrọcđểkéogiànđỡbằngthép,chởtoànhànặngnềdịchchuyểnmộtcáchbìnhổn.Thôngthường,quátrìnhdịchchuyểnnhàdiễnrarấtchậmchạp,tốcđộbịkhốngchếtrong

phạmvi8-10m/giờ.Ởtrạngtháitốcđộchậmvàcânbằngđó,nóichungkhôngcầndùngthépđểgiacốthêmtoànkhốitoànhà.Theokếtquảtrắcđạtđãxácđịnh,độrungđộngtrongquátrìnhdịchchuyểnnhà,cònnhỏhơncảđộrungđộngđấtgâynênkhimộtchiếcôtôchạyquanhàcơđấy!Saukhikéotoànhàđếnnơi,cònphảitrảiquamộtquátrìnhđiềuchỉnhcânbằngphứctạpnữamớicóthểđưadầnnólênnềnmóngmớivàcốđịnhlại.Nhưvậytoànhàđãhoànthànhquátrình"dờinhà".

Từkhóa:Didờikiếntrúc

177.CáccôngtrìnhkiếntrúcsửdụngnănglượngMặtTrờinhưthếnào?

BạnđãnhìnthấybếpMặtTrờichưa?CáidụngcụtonhưchiếcôchemưađóchínhlàmộtcơcấudùngđểthugópnănglượngMặtTrời,chỉcầnquaynóvềphíaMặtTrờithìcóthểđunnước,nấucơm.Vậythì,cáccôngtrìnhkiếntrúccóthểhấpthụnănglượngMặtTrờigiốngnhưbếpMặtTrờikhông?LắptấmgópnhiệtnăngcủaMặtTrờivàobềmặtbênngoàicôngtrìnhkiếntrúc,sửdụngnănglượngMặtTrờithugópđượcdùngchocáctrangthiếtbịvàconngườiởtrongcôngtrìnhkiếntrúc,đóchínhlà"kiếntrúcnănglượngMặtTrời"kiểumới.Cácnướctrênthếgiớiđềutrànđầyhyvọngđốivới"kiếntrúcnănglượngMặtTrời",nhấtlànhữngnướcnghèonànvềnguồnnănglượng,nhưngdồidàoánhsángMặtTrời.NướcĐứcđiđầuvềxâydựng"kiếntrúcnănglượngMặtTrời".Nướcnàyđangthựcthimột

kếhoạchtolớn:ĐếnđầuthếkỷXXIcótrên30%sốnhàởtrongcácthànhphốtrêncảnướcchủyếudựavàonănglượngMặtTrờiđểcungcấpđiện.MỗinămnướcĐứcsẽtăngthêm150.000m2tấmgópnhiệtnăngcủaMặtTrờitrêncáctoànhà,chỉtrongnăm1994,nướcĐứcđãthựchiệnchínhsáchưuđãiđốivớinhữngnhàởcólắpđặttấmgópnhiệtnăngcủaMặtTrờiở12thànhphốvàthịtrấn.Vídụ,chínhquyềnthànhphốAnchenquyđịnh,bấtcứcưdânnàotíchcựcsửdụngnănglượngMặtTrời,chínhquyềnsẽchịu1/2giátiềnmuathiếtbịthugópnhiệtlượngcủaMặtTrờichohọ.Hơnnữa,chínhquyềncũngchịutráchnhiệmlắpđặtmiễnphí.

ChínhquyềnthànhphốBorncũngcôngbốmột"KếhoạchtrạmđiệnnănglượngMặtTrờicho1000hộgiađình".ĐốivớinhữngnhàởcóthiếtbịphátđiệncònthừacủacácnhàởdùngnănglượngMặtTrời,chínhquyềnthumuatoànbộ,hơnnữacònđượcmiễnthuế.NhờnhữngchínhsáchrấtđượclòngngườiđónêndâncưtỏrahếtsứcnhiệttìnhđốivớiviệcsửdụngcáckiếntrúcnănglượngMặtTrời.Saunhữngnăm90,Việnnghiêncứuvàchếtạopinquangđiệncónhữngtiếntriểncótính

chấtđộtphá,hiệusuấtchuyểnđổiquangđiệncủanótừtrêndưới5%,lứcđầuđãtănglêntrên10%,điềuđóđãtạođiềukiệnhếtsứcthuậnlợichoviệcsảnxuấtvàphổbiếnpinquangđiệnvớiquymôlớn.Tháng12năm1993,thànhphốFeldbergcủaĐứcđãxâydựngmột"kiếntrúcnănglượngMặtTrời"cótạohìnhrấtđộcđáo:TrênmáinhàlắpsốtấmgópnhiệtnăngcủaMặtTrờivớidiệntích50m2,đủđểcungcấpđiệnnăngchotoànbộnhucầucủangôinhà,baogồmđiệnchiếusáng,nướcnóng,sưởiấm,điềuhoànhiệtđộvàcáckhícụđiệngiadụngkhác.Diệntíchngôinhànàylà100m2,giáxâydựng1,5triệumác,xétđếnchínhsáchưuđãivàphụcấpthêmcủanhànướcnhữngngườidânbìnhthườngtrongthànhphốcũngcóthểmuađược.

MộtkiếntrúcsưngườiAnhđãđưaramộtýtưởnggọilà"thànhphốMặtTrờithếkỷXXI".Ôngtachorằng,nếumuốnlưulạichonhânloạivàđộngvậtđờisauđấtđai,khôngkhínướcvàcáctàinguyênthiênnhiênkhôngbịônhiễm,conngườicầnphảisửdụngđếnmứctốiđanănglượngtrongsạchcủaMặtTrờiđểxâydựngnhững"thànhphốMặtTrời"và"kiếntrúcMặtTrời",dùng"thờiđạiMặtTrời"thaycho"thờiđạicôngnghiệpcơkhí".Vịkiếntrúcsưnàyđãđưalýluậncóliênquanvàothựctiễn.ÔngtaxâydựngmộtcôngtrìnhkiếntrúckiểumớiởcảngBordeauxnướcPháp,toànbộnănglượngbêntrongkiếntrúcđềucócáctrangthiếtbịnănglượngMặtTrờicungcấp.Hơnnữa,toànbộnhàkhôngcóthiếtbịđiềuhoànhiệtđộ,màdùngmộtđườngốngthônggióchạythẳnglênđếnthácnướcthaychotácdụngcủamáyđiềuhoànhiệtđộ.NgoàiraôngtacònthiếtkếmộttoàkiếntrúckhácởTôkyô,NhậtBản,cũngkhôngdùngmáyđiềuhoànhiệtđộchạybằngđiện,thếmàcảtoànhàđềumátmẻnhưmùaxuânvậy.

Từkhóa:CôngtrìnhsửdụngnănglượngMặtTrời.

178.Thápnănglượnggióđượcxâydựngvàphátđiệnnhưthếnào?

Giólốclàmộtvòngxoáykhôngkhíxoaytrònvớitốcđộcựclớnđượcsảnsinhratrongđámmâymưa,ápsuấtkhôngkhíởtrungtâmcủanórấtthấp,chỉbằng20-40kbar(1bar=105N/m2-ND),điềuđósovớiápsuấtcựclớncủakhôngkhíởbênngoàithìchênhlệchnhaurấtlớn,Theotínhtoáncủacácnhàkhoahọc,sựchênhlệchápsuấtcủakhôngkhíởbêntrongvàbênngoàicủacơngiólốctươngđươngvớicôngsuấtdo10nhàmáyphátđiệnlớnsảnsinhra.Dovậy,lợidụnggiólốcđểphátđiệnđãtrởthànhmộtđềtàinghiêncứucólợiíchrấttolớn.Vìkhólợidụngtrựctiếpgiólốcthiênnhiên,nêncácnhàkhoahọcđãnghĩradùnggiólốc

nhântạođểphátđiện.Cácnhânviênnghiêncứuđãxâydựngmộtloạikiếntrúcthápnăng

lượnggiókiểumới,ởchungquanhnódùngnhữngmảnhvángiáncáchthànhcáccửasổnhỏhìnhôvuông.Cáccửasổhướngtheochiềugióthìmởra,cáccửasổngượcvớichiềugióthìđónglại.Saukhigióthổivàothápthìbắtđầuquay,hìnhthành"cơnlốcnhỏ".Ởphầnphíadướicủathápnănglượnggiócólắpbánhxecócánhquạtcủaquạtgióhìnhxoắnốc,khi"cơnlốcnhỏ"hìnhthànhởtrongthápthìsẽhútkhôngkhítừphíadướilêntrên,cánhquạtkéomáyphátđiệnđểphátrađiện.CácnhàkhoahọccònthửnghiệmdùngnănglượngMặtTrờitạoragiólốcđểphátđiện.Ở

phíadướithápnănglượnggió,ngườitadựngmộtcáilềulớnhìnhtròncódiệntíchrấtlớn,máilềulàmộtmàngchấtnhựatrongsuốt,lềutăngcaodầntừchuvivàotrungtâm,nốiliềnvớithápnănglượnggióhìnhốngkhóiởtrungtâm.KhikhôngkhítronglềubịMặtTrờihunnóngthìbaylênthápnănglượnggióởtrêncao,lượngkhôngkhílưuđộngnhanhchóngsẽkéocánhquạtởtrongthápquay,dođómàcôngsuấtcủamáyphátđiệnsảnsinhracóthểđạtđến700.000đến1000.000kW.Trênmặtbiểnbaolabátngát,ánhsángMặtTrờichiếuxuốnglàmchokhôngkhínóngbốc

lên,khôngkhílạnhlắngxuống,hìnhthànhluồnggióbiểnlưuđộnglênxuốngrấtmạnh.Cácnhàkhoahọcbắtchướctheonguyênlýcủathápnănglượnggióđãthiếtkếmộtvậthìnhốngrấtlớnvàchonóbaylơlửngtrênbầutrờicủabiểncả.Sauđódùngphươngphápnhântạodẫnluồngkhôngkhílênxuốngởtrongống,dođókéotuabinquayđểphátđiệnnhờsứcgió.Tronglĩnhvựclợidụngthápnănglượnggióđểphátđiện,cácnhàkhoahọcIsraelđãđiđầu.

Ởnhữngvùngkhônóng,họđãdựnglênnhữngthápnănglượnggiócaoítnhấtlà1000m,bơmnướcbiểnlênđếnđỉnhtháp,sauđólàmchonóbiếnthànhhơi,chấtkhíbốclênkhiếnchobầukhôngkhíkhônóngchungquanhđượchạnhiệtnhanhchóng,tạothànhluồngkhôngkhílạnhẩmđixuốngrấtnhanhmentheotháp.Luồngkhôngkhímạnhđãlàmchotuabinđặtởphíadướithápquay,kéomáyphátđiệnđểphátrađiện.Cóthểdựkiến,vàothếkỷXXI,thápnănglượnggiósẽtrởthànhmộtphươngthứckhaithác

nguồnnănglượngkhôngônhiễm.Loàingườitrongquátrìnhlợidụnggiólốcnhântạosẽtíchluỹkinhnghiệmvàkỹthuậtđầyđủ,dễlàmgiảmbớtsứcpháhoạicủacáccơnlốcthiênnhiên,vàbắtđầuthửnghiệmlàmthếnàođểlợidụnggiólốcthiênnhiênmanglạilợiíchchoconngười.

Từkhóa:Thápnănglượnggió;Giólốc.

179.Tạisaophánhàbằngbộcpháđượcđiềukhiểnvừanhanhvừaantoàn?

Năm1995,thànhphốThượngHảidonhucầuxâydựngởtrêncao,nênphảitháodỡmộtthưviệncỡlớncaomấychụcmét,ngườitatiếnhànhchonổbộcphátừlúcrạngđông,chỉtrongmấygiây,toànhàtolớntừtừsậpxuống,trởthànhmộtđốnghoangtàn.Thếmà,khunhàởcủadâncáchđấychưađầy10m,ngaycảcáctấmkínhcủasổcũngkhôngbịrungchuyểnvànứtvỡ.Khidâncưởvùngphụcậntừtronggiấcmộngtỉnhdậyđirakhỏinhàđềupháthiệnmộtkiến

trúcquenthuộcbỗngbiếnmấtmộtcách"lặnglẽ".Hoára,côngtrìnhbịphábỏlầnnàyđãsửdụngphươngpháptiêntiếnlàchonổbằngbộc

pháđượcđiềukhiển.Ởtrongthànhphốlớn,nhàcaodàyđặcnhưrừng,cưdânđôngđúc,muốntháodỡmộtkiếntrúclớncũ,đãtừnglàmộtvấnđềhếtsứcgaigóc.Nếudùngnhâncôngtháodỡtừngtímột,thìthờigiandài,hiệusuấtthấp,nhưngdùngcácphươngphápchonổbộcpháthôngthường,cảmộtdiệntíchlớnsụpđổxuống,gạchđábaytứtung,thìsẽmanglạivấnđềantoànrấtlớnchodâncưởchungquanhtoànhà.Cònnếudùngbộcpháđượcđiềukhiểnthìlạicóthểgiảiquyếtmâuthuẫnđómộtcáchthuậnlợi.Trướckhichonổbộcphángườitađặtthuốcnổởmộtsốvịtríthenchốtcủatoànhà,hiện

naythườngdùngloạithuốcnổbằngthuốcnhômnóng.Cáclỗchônthuốcnổ,vịtrícủachúng,

độlớnvàsốlượnglỗđềuđượctínhtoánvàthiếtkếtỉmỉ,chínhxác.Saukhichônxongthuốcnổ,đấudòngđiệnvàodâyngòinổ,thìhầunhưtấtcảthuốcnổởcácvịtríđềuđồngthờinổtunglên.Khinổ,thuốcnhômnóngxảyraphảnứngmạnhmẽ,trongphútchốctoảranănglượngrấtlớn,cóthểkhiếnchonhiệtđộcụcbộtănglênđộtngộtđến2000°Ctrởlên,đồngthờisảnsinhraáplựclớnđếnhàngchụctỉbar,làmchocáccốtthép,gạchđáv.v.bịnóngchảyvàphávỡnhanhchóng.Đồngthờiphươngphápnổbộcphánàykhôngsảnsinhrasóngxungkíchmạnh,dovậy,cácvậtliệuxâydựngbịnứtvỡkhôngthểbayđirấtxa,toànbộngôinhàthườngbịsụpxuốngmộtcáchimlặng,lặnglẽ.

Thôngthường,cácthuốcnổchônởtrungtâmngôinhàchonổtrướcmộtchútsovớithuốcnổởchungquanh,nhưvậycóthểlàmchophầngiữangôinhàsụpđổtrướccòncácbộphậnchungquanhthìsụpđổvàophíatrong,dođólàmgiảmảnhhưởngđốivớicáckiếntrúcchungquanhkhingôinhàbịsụp.Cótrườnghợp,đểchovậtkiếntrúcđổvềmộtphíađượcđịnhtrướcởchungquanh,còncóthểápdụngkỹthuậtchonổkéodàithờigian,ngườitakhốngchếsựsaikhácvềthờigiannổởcácđiểmđặtchấtnổvàimiligiây,khiếnchocácbộphậncụcbộcủavậtkiếntrúcsụpđổlầnlượt,dođókhốngchếđượcchiềuđổnghiêngcủanó.Điđôivớisựpháttriểnnhanhchóngvềxâydựngthànhphốvàmậtđộkiếntrúcngàycàng

dàyđặc,kỹthuậtchonổbộcpháđiềukhiểnsẽngàycàngđượcứngdụngrộngrãi.Từkhóa:Bộcpháđượcđiềukhiển;Phádỡcôngtrình.

180.Tạisaotialazecóthể"làmđẹp"côngtrìnhkiếntrúc?

Trongnhiềuthànhphốởcácnơitrênthếgiới,nhấtlàhaibêncácđườngphốngõhẻmcủacácnướcÂuMỹ,ngườitathườngthấymộthiệntượngthiếuvănminh,đólàmặttườngcáckiếntrúccôngcộng,thậmchítrêncácditíchcổvàcácbứctường,córấtnhiềutranhvẽbừabãiảnhhưởngđếnmỹquancủathànhphố.Vìnhữngtranhvẽấythườngdùngsơnhoặcthuốcmàucóphamàurồivẽlên,làmthếnàođể

tẩysạchchúng,thựctếlàmộtviệchếtsứcđauđầu.Trướcđâykhônglâu,cácnhàkhoahọcđãphátminhramộtloạimáylazeminiđểtrổhếttài

nghệvềmặt"làmđẹp"côngtrìnhkiếntrúc.Loạimáylazenàymộtgiờcóthểtẩysạchvếtbôivẽtrêntườngtrongphạmvidài180m,rộng1,5m.Dùlàloạithuốcmàuthôngthường,chỉcầnphếtlênbềmặtximăngtrơnbóng,trênmặttườngbằngđáhoabềmặtdánbằngchấtdẻo,tialazecủamáylazeđiđếnđâu,cácvếtbẩntrênbềmặtkiếntrúcđềusạchbong,khôngđểlạimộtdấuvếtgì.Vậythìtạisaomáylazelạicóthể"làmđẹp"chocáccôngtrìnhkiếntrúc.Cóngườichorằngđiềunàycũnggầngiốngnhưnguyênlýdùngmáylazeđểtẩynốtruồitrên

mặt,thựcrathìhaiviệcấyhoàntoànkhácnhau.Máylazedùngđểtẩyvếtbẩntrênkiếntrúckhôngcầndùngphươngphápnungđốt,màdựavàosóngánhsángvàsóngâmthanhđểlàmviệc.Sóngánhsángmàuxanh1000Hzdonóphátra,khichiếuvàobềmặtkiếntrúccầntẩysạch,mộtphầnnănglượngtrongđóchuyểnhoáthànhsóngâmthanh.Khiâmthanhtiếpxúc

vàobềmặtcứngrắncủavậtkiếntrúcthìsẽbịphảnxạtrởlại,bộphậnsóngâmthanhphảnxạlạiđócùngvớisóngâmthanhdosóngánhsángcủamáylazechuyểnhoáthành,sẽvachạmvàonhữngvếtbẩnbámvàobềmặtvậtkiếntrúc,vàdẫnđếncácvụ"nổ"vớisứcmạnhcựcnhỏ,dođólàmchovếtbẩnbịtróckhỏibềmặtvậtkiếntrúc,đạtđượcmụcđíchlàmsạchvậtkiếntrúc.

Từkhóa:Làmsạchbằngtialaze.

181.Tạisaokhẩuđộcủadầmcànglớnthìdầmphảicàngdày?

Mộtvậtkiếntrúccũngnhưthânthểconngười,phảinhờvàobộkhungxươngmớicóthểđứnglênđược,bộkhungxươngcủavậtkiếntrúcgọilà"kếtcấu",tácdụngcủanólàchịutrọnglực,truyềntoànbộtrọnglượngcủangườivàđồvậtởtrongnhà,vàtrọnglượngbảnthânvậtkiếntrúcxuốngmóngởdướiđất.Kiếntrúcthờicổđạitươngđốiđơngiản,phầnlớndùngphươngthức"kếtcấudầmcột",tức

làdùnghaithanhgỗhoặcđádựnglênthànhcột,đầudướichônxuốngđất,bêntrêngácmộtthanhgỗhoặcđágọilà"dầm",từngdãycộtđỡtừngdãydầm,rồilàmmộtmáinhàlêntrên,thếlàhoànthànhquátrìnhkiếntrúc.MộtsốđềnmiếuthờthầnnổitiếngcủaAicậpvàHyLạpcổđạiphầnlớnđềuxâydựngbằngđá,cáccungđiệnđềnchùacủaTrungQuốcthườngdùngkếtcấugỗ.Cácnhàởdâncưbìnhthườngcònđơngiảnhơn,họthườngdùnggạchnunghoặcgạchmộcđểthaychocộtlàmkhungtườngthẳngđứng,nhưngbêntrongcòncódầmngangđểđỡmáinhà.Đốivớidầmmànóithìkhoảngcáchgiữahaicộtgọilà"khẩuđộ",tứclàchiềudàicủadầm

phảibắcqua.Mỗingườiđềucókinhnghiệmnhưthếnày:Khigácmộtthanhgỗhìnhchữnhậtlêncao,nếu

khẩuđộtănglênmộtmứcđộnhấtđịnhnàođó,thìgiữathanhgỗsẽdầndầnvõngxuống;nếutalậtcạnhngắncủathanhgỗhìnhchữnhậtgáclên,làmtăngchiềudày(hoặcchiềucao)củathanhgỗdựng"đứng",thìthanhgỗkhóbịvõngxuống.Trongkiếntrúc,quanhệgiữachiềudàycủadầmvàkhẩuđộcủanó,cũnggiốngtìnhhìnhthanhgỗnóitrên,tuyrằngcònhàmchứamộtnguyênlýcơhọcphứctạp(phíatrêncủadầmchịulựcnén,phíadướichịulựckéo),nhưngdầmđượctăngchiềudàycóthểchịuđựngđượclựcnénvàlựckéocànglớnhơn,thìrõrànglàdễthấyđược.Khikhẩuđộcủadầmtăngdầnlên,thìchiềudàyvốncócủanókhôngđủđểchịutrọnglượngthiếtkếcầnthiết,chỉcóthểlàmtohơndàyhơnmớikhôngbịnứtgãy.Trongmộtsốkiếntrúcrộnglớnchúngtathườngcóthểthấyrấtnhiềudầmngangrấtto,chínhlàvìlẽđó.Trongnhữngđiềukiệnthôngthường,thiếtkếmộtdầmbằngbêtôngcốtthépthìchiềudày

củanóbằng1/12-1/10khẩuđộ,cónghĩalàkhẩuđộcủanólà6m,thìchiềudàycủadầmphảilà50-60cm.

Từkhóa:Dầm;Kếtcấucôngtrình;Khẩuđộ.

182.Tạisaodùngvòmcuốncóthểvượtquakhoảngcáchlớnhơnsovớidùngdầm?

Khikhẩuđộrấtlớn,thườngphảidùngdầmvừadàyvừato,nhưngthếthìtrọnglượngbảnthâncủadầmlạicàngtănglênnhiều.Mộtdầmđácódiệntích1m2,nếuphảibắcquamộtkhoảngcáchlà30mthìbảnthânnónặnggần300tấn.Đálàmộtvậtliệurấtchịunén,mỗicm2cóthểchịumộttrọnglựclà2000-3000N,nhưnglựckéothìlạirấtkém(mỗicm2chỉchịuđựngvàitrămN)hơnnữabảnthânđácòncónhiềuvếtnứtvàđườngvân.Dovậymộtdầmđádài30m,nặng300tấn,dùlàrấtto,nhưngkhigáclêncao,mặcdùkhôngchịutảitrọngnàocũngtựnóbịgãy.Khẩuđộvàichụcmét,đốivớicáckếtcấuvỏmỏng,kếtcấukhunglưới,kếtcấucáptreov.v.

trongkiếntrúchiệnđại,cóthểgiảiquyếtmộtcáchdễdàngngonơ,thậmchíkhẩuđộ1-2trămmétcũngchẳngphảilàchuyệnkhó,nhưngđốivới"kếtcấudầmcột"củakiếntrúccổthìkhôngthểđược.Tuynhiên,thờicổđạivẫncónhiềumáinhàkiếntrúcvớikhẩuđộrấtlớn,nhưđềnthờmộtvạnvịthầncổcủaLaMã.Khẩuđộmáivòmcủanóđạtđến43m(đườngkính),vậynó

đượcxâydựngnhưthếnào?Trongcáckiếntrúctrướckia,tathườngthấybêntrongmộtsốcửasổhoặccửaravào,người

tadùngcácviênđáhoặcgạchcódạnghìnhcungtròn,hìnhbầudụcvàhìnhtrònnhọn,đólà"vòmcuốn".Kếtcấuvòmcuốnthườngđượcứngdụngởcáccầuxâybằngđáthờicổđại.Ngoàiracòncómộtsốđềnmiếu,nhàthờ,máicủachúngcódạngnửahìnhcầu,đócũnglàmộtloạivòmcuốn,vềmặtkiếntrúcgọilà"máivòm".Thếthìtạisaovòmcuốncóthểvượtquakhẩuđộhàngchụcmét?Hoáralà,vòmcuốncóthể

dùngtừngviêntừngviêngạchđághépvàonhaumàthành,khôngnhưdầm,nhấtđịnhphảidùngcảthanhđáhoặcthanhgỗ.Nguyênnhânlàsaukhivòmcuốnchịutảitrọng,bêntrongnókhôngsảnramộtlựckéo,chủyếusảnsinhlựcnén,cácviênđávàviêngạchđềulànhữngvậtliệucókhảnăngchịunénrấtlớn,cácvậtliệudạngviênnhỏchỉcầnviênnàyápđặtvàoviênkiakhônglơilỏng,thìsẽkhôngthểbịphântánra,đólànguyênnhânkhiếnchovòmcuốncóthểdễdàngvượtquakhẩuđộlớnhơnsovớidầm.Đươngnhiên,ởphầnchâncủavòmcuốnsẽsảnsinhralựcđẩyhướngrangoài,vòmcuốncàng"dẹt"thìlựcđẩycànglớn,giốngnhưkhitađứngxoạcchânthìcảmgiácnhưbịtrượtrahaibên,vìvậyphầnchâncủakếtcấuvòmcuốn,cầnphảilàmtườngdàyhoặcmóngvữngchắcđểchốnglạilựcđẩy.Kếtcấuvỏmỏngtrongkiếntrúchiệnđại,vềnguyênlýcũngtươngtựnhưvòmcuốn,vìvậy

kếtcấuvỏmỏngtuyrấtmỏng,nhưngcóthểvượtquađượckhoảngcáchrấtlớn.Từkhóa:Kếtcấuvòmcuốn;Dầm.

183.Tạisaomộtsốkiếntrúcnạpkhícócửamàkhôngsợròkhí?

Kiếntrúcnạpkhíkiểuchốngđỡbằngkhôngkhídùngmáythônggiókhôngngừngđưagióvàođểduytrìhìnhdạngbênngoàicủacôngtrìnhkiếntrúckhôngbịthayđổi.Cóngườihỏicôngtrìnhkiếntrúcnạpkhícórấtnhiềucửa,lẽnàokhôngbịròkhí?Kỳthực,khimởcửakhôngkhíbịròlàkhôngthểtránhkhỏi,dođó,cửakhôngthểluônluôn

mở.Mộtsốcửalớndùngchokiếntrụcnạpkhí,đềucóthểtựđộngđóngvàokhingườivàora,dựavàochênhlệchápsuấtcủakhôngkhíởbêntrongvàbênngoài,khimởcửatuykhôngtránhkhỏiròkhí,nhưngmứcđộròkhíkhôngcóảnhhưởngđángkểđốivớitạohìnhcủakiếntrúcnạpkhí.Mộtquảbónghơihễbịròhơilàbịxẹp,cònkiếntrúcnạpkhíthìchênhlệchápsuấtkhôngkhíởbêntrongvàbênngoàirấtnhỏ,nhàthiđấuthểdụcdụngcụởTôkyôNhậtBản,sựchênhlệchápsuấtkhôngkhíởbêntrongvàbênngoàichỉbằng0,3%atm,tươngđươngvớichênhlệchápsuấtkhôngkhígiữatầngmộtvàtầngchíncủamộtngôinhà,khiravàohầunhưkhôngcócảmgiácgìkhácthường.Ápsuấtkhôngkhíởbêntrongkiếntrúcnạpkhíkhôngphảicốđịnhkhôngđổi,nóthayđổituỳtheotìnhhìnhthờitiếtởbênngoài,vídụkhicógiómạnhthìápsuấtbêntrongcaohơnmộtít,đểchốnglạiáplựccủagió.Cáccửachốngròkhícủakiếntrúcnạpkhícónhiềuhìnhthức,loạinhỏthìcócửacótấm

hoạtđộng,cửamànhrủmàngmỏng,cửakiểu"lặnglẽthôngqua",cửađệmkhív.v.Đặcđiểmchungcủachúnglàdựavàoápsuấtsaukhiravào,cánhcửacóthểtựđộngđóngkín.Hìnhdạngcácloạicửanàyphầnlớncóhìnhbầudụcdựngđứng,mộtsốcánhcửalàmộtlớp,cómộtsốlàhaitúikhídựavàoápsuấtkhôngkhícóbêntrongtúihơicaohơnmộtítđểápchặtvàovớinhau,khiravàocầnđẩynhẹtúikhí,quakhỏicửathìtúikhílạitựđộngápchặtkhépkín,cửakiểuđệmkhíchínhlànhưvậy.Cửakiểu"lặnglẽthôngqua"docánhcửacóhailớpmàngmỏnghợpthành,dựavàosựchênhlệchápsuấtkhôngkhíởbênngoàivàbêntrongnhàmàdínhvàonhau,khiravàothìđẩyhailớpmàngmỏngrađểđiqua,giốngnhưngườigiớithiệutiếtmụctrênsânkhấuláchquagiữahailớpmànvảiđểravàovậy.Cáccửalớnhơnthườngdùnghìnhthức"cửaquay"và"cửaâukhí".Cửaquaycủakiếntrúc

nạpkhírấtgiốngcáccửaquaythôngthường,chỉkháclàđộkíncaohơn.Cửacóbốncánhtrở

lên,khikhôngcóngườiravàothìđóngkínmítkhôngròkhí,khicóngườiravàolàmchonóquay,thìlượngkhíròcũngrấtít,nólàmộtloạicửalớnđượcdùngtươngđốinhiều.Cáccửalớndùngđểvậnchuyểnvậtphẩm,tiệnchoôtôravào,thôngthường"lỗmở"phải

lớnhơn,thờigianmởcửadàihơn,lúcnàycầndùng"cửaâukhí".Tácdụngcủa"cửaâukhí"phỏngtheo"âuthuyền".Ởcổngvàocủakiếntrúcnạpkhícómộtcửaquáđộdunglượngtươngđốinhỏ,gọilà"âukhí".Bênngoàiâukhícòncómộtcửangoàicóthểđóngkínmít.Đầutiênngườitavậnchuyểnvậtphẩmvàoâukhí.Sauđóđóngcửangoàilại,rồidùngmáyquạtgiócỡnhỏnạpkhôngkhíchoâukhí.Khiápsuấttrongâukhíbằngápsuấtbêntrongvậtkiếntrúcthìmởcửaởbêntrong.Nhưvậycóthểvậnchuyểnvậtphẩmvàonhà,cửaâukhícũngcótrườnghợpdùngcửaquayhailớp,ravàocàngthuậntiện.

Từkhóa:Kiếntrúcnạpkhí;Cửa.

184.Tạisaotrongtườnggạchcònphảixâycộtbằngbêtôngcốtthép?

Trêncôngtrườngthicôngxâydựngnhàở,cóthểthấykhixâytườnggạch,ngườitathườngđểlạimộtrãnhvuôngthẳngđứng,sauđóđặtlướicốtthépvào,dựngcốppharồiđổbêtông,trởthànhmộtcộtbêtôngcốtthép.Tuynhiên,trênloạicộtnàykhôngcódầmrấtlớn,sàntầngnhàđặttrựctiếplêntường,xemracộtkhôngchịutảitrọngnào.Kỳthực,loạicộtnàycótêngọilà"cộtcấutạo".Nóthườngđượcbốtríởbốngóccủanhàởvàgóctườngcủaphầnnhôra,cũngnhưởchỗtiếpgiápcủacácbứctườngcáchnhaumộtgiannhà.Chiềucaocủanóbắtđầutừmónglênđếnmáinhà.Tácdụngcủacộtcấutạochỉlàđểchốngđộngđất,nêncũngđượcgọilà"cộtchốngđộngđất".Vậytạisaocộtcấutạocóthểchốngđượcđộngđất?Nguyêndolàtườnggạchxâybằngtừng

viên,từngviênnhỏ,vềmặtkiếntrúcmànóithìđộvữngchắctoànkhốicủanókhôngđượckhoẻlắm,thêmcộtvàosẽlàmtăngtínhnăngđócủatường,bùvàosựbấtcậpcủatườnggạch.Ởbêndướicácsàntầnglầucũngcómộtdầmbêtôngcốtthépđặtnằmngang,độtonhỏcủanócũnggiốngnhưcộtcấutạo.Bâygiờchúngtacóthểthửtưởngtượngxem,nếudỡbỏtấtcảcáctườnggạch,cáicònlạisẽlàcáccộtcấutạothẳngđứngvàcácdầmngang,chúnghợpthànhmộtcái"lồng"bêtôngcốtthéptolớn,hếtsứcvữngchắc,nếuchúngkếthợpchặtchẽvớitường,thìcóthểchốngđộngđấtrấtcóhiệuquả.Đươngnhiên,ngoàikiếntrúcnhàởra,bấtcứnhữngbứctườngnàochịutảitrọngmàxây

dựngbằnggạchđáhoặcgạchbêtông,đềuphảilàmcộtcấutạo,nhưvậymớithậtlàhếtsứcvữngchắc.

Từkhóa:Cộtbêtông;Cộtchốngđộngđất.

185.Thiếtkếkiếntrúcmôphỏngtheokếtcấucủasinhvậtnhưthếnào?

Rấtnhiềusinhvậttrongthiênnhiên,thườngcókếtcấutựnhiênhếtsứctinhvivàhoànchỉnh,cóthểthíchnghirấttốtvớimôitrường.Vídụnhưtổongmậtlàmộthìnhlăngtrụlụcgiác,kếtcấunhiềulỗkhiếnchonóvừanhẹ,khéo,lạivữngchắc,mạngnhệnxemravừanhỏlạivừamềm,nhưnglạicóđộdẻodai,vỏtrứnggàvừamỏnglạivừagiòn,nhưngtrênthựctế,lạicóthểlàmchongoạilựcphântánđềuđặntrênbềmặtrấttốt.Ngoàiracòncóloạithựcvậtởtrongnước-cây"senvua",lácủanótrònlớn,cóđườngkínhđến2m,lásenmỏngnhưnglạicóthểchomộtembéngồilêntrên,chaoquachaolạinhẹnhàngtrênmặtnước...Cáchiệntượngkỳdiệuđócủathếgiớisinhvậtđãgợimởrấtnhiềuchocácnhàthiếtkếkiến

trúcxâydựngnênnhiềukiếntrúcphỏngsinh.Vídụ,ngườitapháthiệnởmặtsaucủalá"sen

vua"cónhiềugânto,hìnhthànhmộtcáikhungcódạnglưới,khiếnchobềmặtlásenchịuđượcáplựcrấtlớn.Hơnnữa,bêntronglásencòncórấtnhiềumạchrỗng,điềuđólàmcholásencósứcnổirấtlớn.Cáckiếntrúcsưmôphỏngtheokếtcấucủalásenđãthiếtkếtấmngănnganghìnhgợnsóngởgiữasườndọccủacácmáinhàcókhẩuđộ100m,giốngnhưmạnglưới,khiếnchođộvữngchắccủakếtcấumáicủatoàđạisảnhđượctăngcườngrấtnhiều.

Kếtcấunhiềulỗdạngtổongcũnggâyhứngthúchocácnhàkiếntrúc.NướcAnhđãchếthửthànhcôngmộtloạitườngváchtổong,bêntrongđộnchấtcódạngbọthìnhlụcgiácdonhựavàchấthoácứnghợpthành.Loạitườngváchnàykhôngnhữnglàmgiảmnhẹrấtnhiềutrọnglượngcủacảngôinhà,màcòncótínhnănggiữnhiệtrấttốt.Khiếnchonhàởmùađôngthìấmmùahèthìmát.Trongmắtcácnhàkiếntrúc,mạngnhệntỏralàmộtkếtcấucáptreocựckỳtinhxảo,cáccầu

vàmáinhàđượcxâydựngmôphỏngtheokếtcấumạngnhệnđãkếthợpsứchoànmỹhìnhdạnghìnhhọcvàđặctínhlựchọccủacôngtrìnhkiếntrúc.Tươngtựnhưvậy,xuấtpháttừquanđiểmkhéoléo,nhẹnhàng,tiếtkiệmvậtliệuvữngchắc,antoàn,kếtcấuvỏtrứnggàđãgợimởchocácnhàkhoahọcxâydựnghàngloạtkiếntrúcvỏmỏng.Kiếntrúcvỏmỏngthườngthấyởcáccungthểthao,nhàtriểnlãmcókhẩuđộlớn,cácnhàvỏmỏngđượcxâydựngtheonhữngtínhtoánchínhxácvàthicôngtỉmỉ,tuyrằngchiềudàychỉvàixentimét,nhưngcóthểchịuđượcmưato,giólớnvàsứcnặngcủatuyếtphủ,điềuđókhôngthểkhôngquycôngchođặctínhkỳdiệucủavỏtrứnggà.Ngoàira,ngườitacòncăncứtheochứcnăngcủabongbóngcáđểtạoranhữngkiếntrúcnạp

khí;môphỏngtheosựsắpxếptheodạngxoắnốccủavỏcâyxatiềnđểxâydựngnênnhữngnhàlầucóthểthuđượcánhsángMặtTrờitốiđa,bắtchướclángôcóđộdàikhálớn,đểxâydựngnêncáccầu"lángô"cóhìnhdạngbênngoàikỳlạ,kếtcấuvữngchắcv.v.Quađócóthểthấyrằngnhiềuhiệntượngkỳdiệutronggiớitựnhiênrộnglớnsẽmanglại

chothiếtkếkiếntrúcphỏngsinhnhữnglinhcảmcótínhnăngsángtạotuyệtvời.Từkhóa:Kiếntrúcmôphỏngsinhvật.

186.Thếnàolàkếtcấusứccăng?Kếtcấusứccănglàkếtcấumáinhànhẹ,tiệnlợi,linhhoạt,kinhtếnhấtđượcpháttriểngần

30nămtrởlạiđây,nóđượcpháttriểntrêncơcấucáptreo,dùngcộtchốnghoặcgiáchốngkéolênmộtdãydâycápthép,rồilợpvảilên,tạonênnhữngmáinhàmớimẻ,kỳlạ,muônhìnhvạntrạng,vảiđẹpcũngmuônmàumuônvẻ,tươiđẹp,nênkhiếnchocảkiếntrúchếtsứchấpdẫnngườita.Kếtcấusứccăngrấtnhẹvàkhéo,màthicôngcũngthuậntiện,nênrấtthíchhợpvớicáccông

trìnhtạmthời,đòihỏithờigianxâydựngnhanh.GiannhàcủaTâyĐứcởHộichợquốctếMontreal,Canađanăm1967,chínhlàthídụđiểnhìnhvềkiếntrúcdùngkếtcấusứccăngvớimộtdiệntíchlớn.Kếtcấusứccăngrấtgiốngnhưmộtlềubạt,nhưngphảichịuđựngđượcthửtháchcủađiềukiệnthờitiếtkhắcnghiệtcủathiênnhiên,nhưmưatogiólớnvàmùađôngtuyếtphủ,nhấtlàkhixâydựngnhữngkiếntrúccótínhchấtvĩnhcửu.Dovậy,khidùngkếtcấusứccăng,vảibạtphảilàmbằngsợitổnghợp,sợithủytinhvàsợikimloạicócácđặctínhlà

nhẹ,độbềncao,chịuđượcnhiệtđộcaovàthấp,phòngcháy,bụivàtiatửngoại,cùngcácvậtliệusơnquétloạimới.Vìbảnthânvảibạtkhôngcóđộcứng,khôngthểchịulựcnénnhưdầm,vòm,màchỉcóthểchịulựckéo,dovậy,khithiếtkếphảilàmchonóluônluônởtrạngtháibịkéocăng,nhưvậymớicóthểchịuđượcsứcépmạnhcủagiótuyết.Quatínhtoáncóthểxácđịnhđượclựckéocầnthiếtcủacápthéptạothànhmặtcongổnđịnh,đồngthờidùngmáytínhđểđiềuchỉnhhìnhdạngmặtcongcủakếtcấusứccăng,khiếnchonhữngchỗcókhảnăngđọngnướcvàtuyếtgiảmđinhiều.RạpkịchIntramađượcxâydựngtrênbờbiểnMiamicủaMỹcómáivảibạtlàmbằngthủytinhtêflôn,cườngđộmỗim2cóthểchịuđượclựckéo1000N,kếtcấusứccăngnàyđủđểchịuđượcgiólốcmạnhvớitốcđộ200km/giờtừbờbiểnFloriđathổiđến.Ngoàira,cảnghàngkhôngquốctếDjeddanổitiếngvàsânvậnđộngquốctếởthủđôRiad

củaArậpXêút,sânvậnđộngOlympicởMunichnướcĐứcnăm1972v.v.đềulànhữngvídụđiểnhìnhvềkiếntrúccótínhvĩnhcửucỡlớnxâydựngbằngkếtcấusứccăng.CảnghàngkhôngquốctếDjeddađượcxâydựngchocáctínđồHồigiáohằngnămhành

hươngvềthánhđịaMecca,vàolúccaođiểmmỗigiờcóhơn5000ngườiđếnsânbay,sânbaythiếtkế210máinhàkếtcấusứccănghìnhnóncókíchthước45x45m,toànbộmáinhàchiếm405.000m2đất,diệntíchtobằng80sânbóngđá,đượccoilànhàchờmáybaylớnnhấtthếgiới.Việcthiếtkếcôngtrìnhnàydocókỹthuậttiêntiến,hìnhthứcmớilạ,đồngthờicóthểkếthợpvớiđặcđiểmcủamôitrường,nênđãnhậnđượcgiảithưởngkiếntrúcAkaHannăm1983.Dovậycóthểthấyrằng,kếtcấusứccănghoàntoàncóthểđápứngyêucầuvềkiếntrúccótínhvĩnhcửucỡlớn.

Từkhóa:Kếtcấusứccăng.

187.TạisaokiếntrúccổcủaTrungQuốcthườngcómáihiênvểnhngượclên?

TrungQuốccổđạicónhiềukiếntrúccổnổitiếngrườngvẽhoa,xàchạmtrổ,màusắcrựcrỡ,nhấtlànhữngmáinhàlớnđẹplạthường,nócnhàhơivểnhlênởbốngóc,ngóilưulynhiềumàusắclấplánhdướiánhsángMặtTrời,thậtlàđẹpbiếtbao!Tuynhiênnhữngmáihiênvểnhngượclênđóphảichăngchỉlàđểtrangtríchođẹp?Vững

chắc,kinhtếvàthíchdụnglàyêucầucơbảnnhấtkhixâydựng.Tổtiênchúngtatrongthựctiễnxâydựngnhàphầnlớndùnggỗlàmcộtvàdầmxà,tạonênkếtcấugiákhungcóthểchịutrọnglượngcủamáinhàvàcáctầngtrên,nócónhữngưuđiểmnhưbốtríởbêntronglinhhoạt,vịtrígiáncáchkhôngbịgòbó,cóthểtuỳýmởthêmcửasổ.Loạikiếntrúcnàyngaytừhơn3000nămtrướcđãđượctổtiênchúngtanắmvữngthànhthạo.Tuynhiên,khuyếtđiểmlớnnhấtcủakiếntrúcgiákhunggỗlàgỗdễbịmục.Ngườixưađã

nghĩramộtcáchxâymộtlớptườngváchtươngđốidàyđểbaochephíangoàicộtgỗ,vừacóthểngănđượcgiómưagiálạnh,khiếnchosứcnóngcủaMặtTrờikhôngxâmnhậpvàotrongnhà,lạikhiếnchodầmcộtkhôngbịgióthổilàmnghiênglệch,ảnhhưởngđếnđộantoàncủacảngôinhà.Tuynhiên,mặtngoàicủatườnggạchmộclàmbằngđấtsétvẫnkhôngchịunổitácđộngcủamưagió,thờigian,thếlàngườitalạilàmmáinhàvươnrangoàiđểbảovệtốthơntườngváchchungquanh.Điđôivớiquymôcủanhàcàngngàycànglớn,thântườngcàngngàycàngcao,máihiênvươnrangoàicàngdài.Máihiênvừarộngvừadài,tuyrằngbảovệđượcthântường,nhưngcũngcảntrởánhsángchiếuvàonhà.Ngoàira,đểtiệnthoátnướcmưaởtrênmái,thìmáiphảilàmthậtdốc.Nhưngmáidốcsẽlàmmưaàoàochảyxuốngsẽbắntungtoélênrấtcao,nhưvậysẽkhônglợichotườngvàmóngcột.

Đểgiảiquyếtcácvấnđềđó,ngườixưađãthiếtkếrakiểumáinhàrấtlýtưởng.Bêntrêncóđộdốclớn,bêndướitươngđốibằngphẳng,cònởgiữathìhơitrũngxuống.Kiểumáinhàvượtrangoàivàcongngượclên,khôngnhữnglấyánhsángtốt,màcũnglàmgiảmhiệntượngnướctrútxuống,bảovệnềnnhà.Nếudùngphươngthứcchonướcchảyởbốnmặt,thìtấtnhiênbốngóccủanóphảiuốncong

lên,kếtquảmáinhàcómáihiênvểnhngượclên,dođóđãtrởthànhmộtkiểukiếntrúcmangđặctrưngTrungQuốc.

Từkhóa:Kiếntrúccổ;Máihiênvểnh.

188.KiếntrúchoaviêntruyềnthốngcủaTrungQuốccógìđặcsắc?

Côngviênlànơivuichơigiảitrícủamọingườitrongnhữngngàylễtết.Ngườitađếncôngviênxemhoangắmcá,trẻnhỏcóchỗvuichơiriêng.

Bạncóthểkhônglạgìcôngviên,nhưngkhôngphảitấtcảmọingườiđềuđãđếnDiHoàViênởBắcKinh,sơntrangnghỉmátởThừaĐứchoặcChuyếtChínhViênởTôChâu.ĐâylànhữngkiếntrúchoaviêntruyềnthốngnổitiếngnhấtcủaTrungQuốc,nghệthuậtcâycảnhởđâycũnglừngdanhthếgiới.Trongnghệthuậtđadạngcủakiếntrúc,hoaviênlàmộtyếutốquantrọngbiểuhiệnnétđặc

sắccủakiếntrúcmỗivùngmiềnkhácnhau,thờiđạikhácnhau.Vậythì,kiếntrúchoaviêntruyềnthốngcủaTrungQuốccónhữngnétđặcsắcgì?KiếntrúchoaviêncủaTrungQuốcngaytừthờiÂnChuhơn3000nămtrướcđãbắtđầuđược

xâydựng,hồiđógọilà"Hựu"(cónghĩalàvườnnuôithú-ND).Vềsautrêncơsởcủa"Hựu"ngườitapháttriểnthành"Cunguyển"trongđókiếntrúccungthấtlàchủyếu.ĐếnthờiĐườngTống,hoaviêncủadângiancũngpháttriểnmạnhmẽ,đồngthờihìnhthứcvàkỹxảokiếntrúcngàycàngtinhtế,hoànmỹ,dầndầnhìnhthànhđặcđiểmrõrệtnhấtcủahoaviênTrungQuốc,đólàvườnsơnthuỷ.

HoaviêncủaTrungQuốcnhấtđịnhphảicónúivànước,hơnnữacòntậndụngcácđồinúi,sônghồtựnhiên,nhưởNhiệtHà,ThừaĐứcvốncónúi,đá,khesuối,ChuyếtChínhViênởTôChâuthìlấynguồnnướcthiênnhiênlàmđiềukiệncơbản.Nhưngnhiềuhơncảlàphảithôngquamộtloạtquyhoạchkiếntrúc,mớicóthểxâydựngnênhoaviênđẹpnhấtchodukháchthưởngngoạn.Vídụ,khilàmcôngviên,ngườitaphảiđàoaomương,lấyđấtđáđắpthànhdốcnúi,quảlànhấtcửlưỡngtiện.Hơnnữa,hoaviênkhácvớicảnhnonxanhnướcbiếctựnhiên,bêntronghoaviêncócảnhvậtđẹpđẽ,ngoàira,cònphảithuậntiệnchoviệcđidạongắmcảnhvànghỉngơi.Điềuđóđòihỏigiữanúivànước,phảicócáccôngtrìnhkiếntrúcnhiềuhìnhvẻ.Trongcáchoaviêncổngườitathườngxâycácđình,đài,lầu,tạ,vớihìnhthứckhácnhautựavàolưngnúi,bênsônghồ,đểtiệnchotaonhânmặckháchcầmkỳthihoạ.Thấpthoángdướilùmcâyhoalá,ngườitaxâydựnghiên,trai,đường,thất,đểchodukháchcóthểnghỉngơiyêntĩnhsaukhiđidạongắmcảnh.Ngoàiracòntuỳtheotừngphongcảnhởtrongcôngviên,ngườitacònbốtrínhữnghànhlangcóđườnggấpkhúcchạyvòngquanhvànhữngcầunhỏvàonhữngnơiutịch,vắngvẻ.Cáckiếntrúcđóvừaphụcvụdukhách,màbảnthânnócũngtrởthànhcảnhvậtnhưthơnhưhọa,phốitríhàihoàvớicảnhsắcthiênnhiên,núinon,sôngsuối,cỏcâyhoaláởxungquanh.Cáccôngtrìnhkiếntrúctronghoaviên,ngoàimộtsốđình,tạranóichungdonhiềukiếntrúc

hợpthànhmộtquầnthểvàbiếnhoáđadạng,nhưhìnhchữkhải,hìnhchữcông,hìnhthướcthợ,hìnhtrănglưỡiliềmv.v.Chúngcùngvớimộtsốkiếntrúckháctrongcôngviênnhưbếnthuyền,cầu,tường,hànhlangv.v.cấuthànhtrungtâmcủamộtbứctranhhoànchỉnh,cóchủđềtưtưởngrõrệt.PhongcáchkiếntrúchoaviêntruyềnthốngcủaTrungQuốccòntuỳtheotừngthờikỳkhác

nhauvàvùngmiềnkhácnhaumàcósựkhácnhau.HoaviênthờiTầnHángọilà"cunguyển",nólấykiếntrúccungthấthàohoalàmchủđềcủauyển,tronguyểncócung,trongcungcóuyển,bốcụckiếntrúctuyquanhco,nhưngvẫnthườngcóđườngtrụcrõrệt.CònđếnthờiTống,thìkiếntrúccungthấtbịmờnhạt,màchútrọnghơnvàosựphốihợphàihoàvớicảnhsắcnonnước,cáckiếntrúccũngtuỳtheocảnhsắcmàbốtrímộtcáchtươngứng"trongcáinhỏthấycáilớn","tuydongườilàmra,mànhưlàtrờiđấtdựngnên".PhongcáchđótiếptụckéodàiđếnsaunàyvàdầndầntrởthànhnétđặcsắccủahoaviênTrungQuốcnổitiếngthếgiới.Ngoàirahoaviêncótínhchấthànhcungthuộcvềhoànggia,nhưDiHoàViên,sơntrangnghỉmátv.v.,kiếntrúchùngvĩ,uynghi.HoaviênởTôChâuthìtiêubiểuchovùngGiangNam,nổitiếngbởikiếntrúcnhỏ,khéoléotinhtế,chỉriêngnhữngbứctườngởtrongcôngviênngườitađãthiếtkếnhữngcửasốnhiềuhìnhdáng,nhìnrabầutrờivàcáccửađộngcóthểthưởngngoạnphongcảnh.KiếntrúchoaviêntruyềnthốngcủaTrungQuốccógiátrịnghệthuậtvàgiátrịkhoahọcrất

cao,điềuđókhiếnchonócóthểlưutruyềnđếntrămngànđờisau,cóảnhhưởngrấtlớnđốivớikiếntrúchiệnđại.

Từkhóa:HoaviênTrungQuốc;Kiếntrúchoaviên;Vườnsơnthủy.

189.Kiếntrúcthànhphốhoàhợpvớiconngườivàthiênnhiênnhưthếnào?

Cáccôngtrìnhhiệnđạilànơitiêuhaochủyếunguồnnănglượngthiênnhiên.TheothốngkêcủaLiênhợpquốc,nguồnnănglượngbịtiêuhaocóliênquanđếncáccôngtrìnhchiếm50%

lượngtiêuhaonănglượngtoàncầu,trongđónănglượngdànhchosưởiấm,hạnhiệtvàthắpsángchiếm45%lượngtiêuhaonănglượngtoàncầu,lượngtiêuhaonănglượngchothicôngcôngtrìnhchiếm5%.LượngtiêuhaonănglượngtrongxâydựngcủaTrungQuốcchiếmkhoảng25%,điđôivớisựxâydựngthànhphốvàpháttriểnnhàở,nănglượngtiêuhaocũngtănglênhằngnăm.

Hiệnnay,mộtsốcôngtrìnhđượcxâydựngtrongthànhphố,quácoitrọnghìnhthứcvàhiệuquảkhônggian,chămchúttrangtrínộithất,hiệuquảánhsángvàđiềukiệnnhiệtđộổnđịnh,tạonênmôitrườngkhépkín,nhưnglạicoinhẹviệctậndụngánhsángtựnhiên.Nhiệtđộvàthônggióđãlàmtăngcaonguồntiêuhaonănglượngcủanhàở,vàcũngkhiến

conngườitáchbiệtkhỏithiênnhiên.Còncáckiếntrúcsưcótầmnhìnxathìcảmthấyrấtlolắngđốivớihiệntượngnày.Họchorằngcầnkhởixướngtinhthần"conngườichungsốnghàihoàvớithiênnhiên",tậndụngcáctàinguyêncóthểtáisinhnhưnănglượnggió,nănglượngMặtTrờiv.v.,theoxuthếpháttriểncủasựvậtmàlợidụngcácđiềukiệntựnhiênởđịaphươngnhưkhíhậu,địahìnhvàthảmthựcvật,tiếnhànhthiếtkếhợplý,giảmbớtsựỷlạivàonguồnnănglượngnhântạo,kiếntạonênmôitrườngkiếntrúchoàhợpthànhmộtthểthốngnhấtvớithiênnhiên.Vídụ,khibốtrítổhợpquầnthểkiếntrúc,cầnlợidụngcâyxanh,nhữngconđườnglớnvà

nhỏ,sônghồ,dùngphươngthứckếthợpđiểmvàtuyến,đểgiảmbớtsựchechắngiómátmùahèvàánhsángMặtTrờimùađông,nhấtlàcầnphảitránhxâydựngbừabãinhữngnhàcaotầngtrongkhuphốcổ.Đốivớinhữngnhàởcáthể,cầnthiếtkếthuậntiệnchoviệcthônggiótựnhiên,máinhàcầnđượccáchnhiệt,tườngngoàidùngmàunhạtlàchính,cácphòngở,phòngkhách,nhàbếp,nhàvệsinhcầnxâydựnghợplýđểcóthểthunhậnđượcánhsángtựnhiên,giảmbớtchiếusángnhântạo.Đốivớicáccôngtrìnhcôngcộng,cũngcầnhoàhợpconngườivàthiênnhiên.Cácnơivuichơi,ănuốngv.v.nênthiếtkếthànhmôitrườngtrongnhàkiểubánkhai.Xâydựngđôthịcầncótiêuchíkiếntạomôitrườngdâncưhoàhợpvớithiênnhiên.Khixây

dựngcôngviênởkhuphố,cầnchúýtớiđiềukiệnkhíhậu,bốcụccâyxanhvàsônghồ,khôngnênlátgạchquánhiều,vàxâydựngnhữngkiếntrúchoặccầuđểpháthuychứcnăngchemát,điềuhoànhiệtđộvàgiảmbụiv.v.củacâycốivàsônghồ,thôngquaquyhoạchkhuđấtngoàinhàđểlàmnơinghỉngơivàsinhhoạtthoảimáichongườidân.Xuấtpháttừquanđiểmliêntụcpháttriển,sựhoàhợpgiữaconngườivàthiênnhiêncủa

kiếntrúcthànhphố,phảiđượccoilàyêucầucaonhấtcủakiếntrúcđôthịtrongthờihiệnđại.Từkhóa:Kiếntrúcđôthị;Môitrường.

190.Tạisaocôngtrìnhxâydựngcũngcó"sinhmệnh"?

Trongkháiniệmcủamọingườitừtrướcđếnnaycáccôngtrìnhkiếntrúcđềuđượcxâydựngbằngcácloạivậtliệukhôngcósinhmệnhnhưgạch,đá,ximăng,bêtông,thép,gỗv.v.Còncác

nhàkhoahọchiệnnaythìlạiđangsuynghĩ,tưởngtượng,cáccôngtrìnhkiếntrúctrongtươnglaiphảicóchứcnăng"sinhmệnh".Năm1994cácnhàkhoahọc15nướctụhọpởMỹnêulênvấnđềsửdụngcácloạivậtliệuvàkỹthuậtmớiđểxâydựngnênnhữngcôngtrìnhkiếntrúcmôphỏngtheothếgiớisinhvật,cóthểcảmnhậnđượcsựbiếnđổicủangoạigiớivàbảnthânmình,đồngthờicóphảnứngtrởlại.Đóchínhlàmộtýtưởngmớimẻvềkiếntrúccóchứcnăng“sinhmệnh”.Vậythìkiếntrúcsinhmệnhcónhữngchứcnăngđặcbiệtnào?Trướchếtkiếntrúcsinhmệnhcó"thầnkinh",cóthểthuđược"cảmgiác".Cácnhàkhoahọc

CanađavàMỹdùngsợiquanghọcvàchấthỗnhợpápđiệnchếthànhmàngmỏngcảmứngáplựcchỉdàykhoảng200-300micrométvàchônloại"thầnkinh"đóvàotrongđườngsá,hoặccầu.Loạikiếntrúcthầnkinhnàykhôngnhữngcóthể"cảmnhận"đượcsựbiếnđổitrongtoànbộtoànhàhoặccầu,thậmchícóthểcảmứngvàkiểmtra,đođạcđượcsựbiếnđộngcủamộtcâycầukhimộtchiếcôtôchạyqua.Nếucầucóvếtnứtthìtínhiệu"thầnkinh"sẽdừnglại;dođóthuậntiệnchoviệcdựphòngvàcóthểkịpthờikiểmtratìmrataihoạtiềmẩntrongkiếntrúc.Hainữalàkiếntrúcsinhmệnhcó"bắpthịt"cóthểphảnứngrấtnhanhđốivớisựbiếnđổi

củangoạicảnh.Nguyênnhânchủyếulàmchocầubịhỏnglàdosựcộnghưởngsảnsinhrakhixechạyquakhâuyếulàmchocầubịhỏnglàdầmcầulàmbằngcácvậtliệukhácnhau.Nếudùngcácvậtliệuthôngminhcóthểtựđộngcogiãn,nhưhợpkimghinhớkhốngchếbằngdòngđiệntăngnhiệt,cóthểthayđổinộilựcvàhìnhdạngcủadầmcầu,khiếnchotầnsốrungđộngcủadầmthayđổi,nănglựcchịurungđộngcủacầutănglêngấp10lần.Cácvậtliệu"bắpthịt"kháctrongquátrìnhnghiêncứucòncógốmsứápđiện,vậtliệutừgâycogiãn,chấtlỏngbiếndòngđiệntừv.v.Chúngđãđượcthửnghiệmthànhcôngtrongmộtsốkiếntrúc.Kiếntrúcsinhmệnhcầncó"đạinão"cóthểđiềutiếtvàkhốngchếtựđộng.Trongmộtcông

trìnhkiếntrúcsinhmệnhcỡlớnhoặccầusẽcórấtnhiềuvậtliệu"thầnkinh"và"bắpthịt"chônởnhữngvịtríthenchốt,tácdụngtươnghỗgiữachúngcũngrấtphứctạp,cầncómộttrungtâmđiềukhiểnvàphốihợpnhịpnhàng,đólà"đạinão"củakiếntrúcsinhmệnh-mộtmáytínhcỡlớn,nócókhảnăngphánđoán,quyếtsáchvàtiếnhànhphốihợpnhịpnhàng,đốivớinhữngtintứctruyềnvềtừcácbộphậncótầmquantrọngkhácnhau,nócóthểphảnứngvàxửlýnhanhchóng.Kiếntrúcsinhmệnhcóthểgiảmthiểunhữngsựcốvềchấtlượng,giảmthấpnhữngtổnthất

dotaihoạthiênnhiên,kéodàithờihạnsửdụngcủacôngtrình,bảovệtínhmạngvàtàisản,tiếtkiệmnănglượng.NólàmộtcôngtrìnhcóhệthốngchiếmvịtríquantrọngthứhaisaucáccôngtrìnhkhônggianVũTrụ.

Từkhóa:Kiếntrúccósinhmệnh.

191.Tạisaonóirằngkiếntrúccóthểphảnánhcátínhcủathànhphố?

Mộtthànhphốcũngnhưmộtconngười,nócũngcầncócátínhđặcthùriêngcủamình.Dosựkhácnhaucủamôitrườngđịalý,điềukiệntựnhiên,phongtụctậpquán,trìnhđộvăn

hoávàtôngiáo,tínngưỡng,loàingườiđãsángtạoranhữngcôngtrìnhkiếntrúcvàđôthịcóhìnhthứckhácnhau,phongcáchkhácnhau,thểhiệncátínhvớiphongtháimuônhìnhmuônvẻcủanó.KiếntrúckiểuGôtíchùngvĩ,kiểuBarốchoamỹcủacổHyLạpvàcổLaMãvớibốcụcthành

phốcónhữngconđườngtoảralấymáinhọncủanhàthờlàmtrungtâm,đãlưulạiấntượngsâusắcchomọingười.ThànhphốVenisecủaItaliavới400câycầunốiliềncảthànhphố,vàphươngthứcgiaothôngđộcđáocủanócùngvớiquảngtrườngXanhMácgônổitiếngđãkhiếnchongườiđờithánphục.ThànhphốIstambunnổitiếngvớiphongcảnhmỹlệlúchoànghôn,cácđỉnhnhọncủanhàthờHồigiáotạothànhhìnhdángnhấpnhômuônhìnhvạntrạng.Cácmáinhàmàurựcrỡ,cácthápnhọnnhưcủhànhtâyđãtạonênnétđặcsắccủacácthànhphốNga.ParivàLondonnổitiếngthếgiớivớivẻđẹpvớiphongcảnhthốngnhấthàihoà.BắcKinhthìvớinhữngnhàdâncưmàulamxámcùngcácquầnthểkiếntrúccungđiệnngóivàngtườngđỏtạonênnéthuyhoànglộnglẫycủathànhphốPhươngĐông.CònThượngHảithìnổitiếngthếgiớibởi“Hộichợkiếntrúcvạnquốc”ởngoàibãibờsôngHoàngPhố,v.v.

Sovớinhữngthànhphốcổkínhđậmđàsắctháiđặcbiệtđó,hìnhtượngcácthànhphốhiệnđạicóxuhướngđơnđiệu,khôngthểkhôngnóirằngđólàđiềuđángtiếcLàmthếnàođểgiữgìncátínhcủathànhphốđãtrởthànhmộtđầuđềlớnmàcáckiếntrúcsưcầnphảixétđếntrướctiên.Trongtìnhhìnhgiaothôngthànhphốngàycàngcaotốchoá,cảnhquanđộngvàcảnhquantĩnhcủaquầnthểkiếntrúccótácdụngngàycàngrõrệtđốivớisắctháiđặcbiệtvềphongcáchvàdiệnmạocủathànhphố.Cácquầnthểkiếntrúcmớixâydựnghùngvĩ,tránglệthườngpháchoạnênchủđềcơbảnđểhìnhthànhbảnsắcriêngcủathànhphố.NhiềuthànhphốnổitiếngcủaChâuÂuđềurấtcoitrọngbảovệdángvẻthànhphốđược

hìnhthànhvớinhữngquầnthểkiếntrúcdolịchsửđểlại,lấyđólàmniềmkiêuhãnhcủathành

phốmình.Ngaycảkhixâydựngmộtsốcôngtrìnhmới,ngườitacũngtìmmọicáchthiếtkếchúngmộtcáchhàihoàvớikiếntrúccổvềmàusắc,hìnhdángvàcảvậtliệuxâydựng.Ngoàira,nhiềuthànhphốnổitiếngcòncónhữngkiếntrúccáthểcótượngđàiđiêukhắc

kiệtxuấtvàcótínhmẫumực,chúnghầunhưtrởthànhbiểutượngcủathànhphốđó.Nhưtượng"Côgáibiển"ởCopenhague,tượng"Ngườicáđẹp"ởVacsava,tượng"Thiênlýmã"ởBìnhNhưỡng,tượng"5condê"ởQuảngChâu,v.v.MộtsốthànhphốởPhápvàItalia,cáctượngđàihầunhưđãtrởthànhViệnbảotàngnghệthuật,khiếnchodukháchtừkhắpnơitrênthếgiớicảmthấythảnhthơivuivẻ.Đươngnhiên,cáckiếntrúccótínhchấttiêuchílàlànétđiểmxuyếttạonênhìnhtượngthànhphốnhưThiênAnMôncủaBắcKinh,NhàhátcakịchcủaSydney,ToàthịchínhcủaToronto,kiếntrúcQuảngtrườngTamquyềncủaBraxilia,KháchsạnHoànCầucủaBucaretv.v…Nhữngkiếntrúccótínhchấttiêuchíđóđãxâydựngnênnhữngmốiliênhệvềmặttìnhcảmgiữath0ànhphốvàngườidân.Điềuđóchínhlàchứcnăngtinhthầnmàcácthànhphốhiệnđạiđangtheođuổi.

Từkhóa:Kiếntrúc;Cátínhthànhphố.

192.Tạisaokiếntrúccủacácnướckhácnhaucóđặctrưngvềmàusắckhácnhau?

Cácnướcvàthànhphốkhácnhau,kiếntrúccủahọthườngcómàusắckhônggiốngnhau.ThànhphốRomacủaItaliacórấtnhiềukiếntrúcmàuvàngvỏquýt.Màusắcnàykhiếnchothànhphốcóvẻsâuxa.MàusắccủathànhphốnướcAnhphầnlớnlàmàunướctrà;còncáckiếntrúccủacácthànhphốmiềnNamTâyBanNhaphầnlớndùngmàutrắng.NhậtBảnthìthíchmàuxám.Cácnướccókhíhậukhácnhau,màusắccủacácthànhphốcủahọcũngkhácnhau.Kiếntrúc

củacácthànhphốnhiệtđớithườngthíchdùnggammàulạnhtươngđốitươisángnhưkiếntrúccủamộtsốthànhphốởGhinê,Dămbia,Tandania,phầnlớndùnggammàunhạtcóđộsángtươngđốinhưmàuxanhdatrời,màutrắngv.v.Cácnướccókhíhậuhànđớithìkiếntrúccủacácthànhphốthườngdùnggammàuấmtrangtrọng,thâmtrầm,nhưmàuvàng,màudacam.Cácnướccótôngiáotínngưỡngkhácnhau,màusắccủathànhphốcũngkhácnhau.NướcHy

LạptheotínngưỡngđạoCơĐốc,dùngmàusắcđểtănghiệuquảthịgiácđốivớicácđềnthờxâybằngđácẩmthạchởtrongthànhphố,dùngcáctượngđiêukhắctrênbiađátrangtrívàomặtchínhcủatườngđầuhồi,sơnmàuxanhlamhoặcmàusonđất,làmtăngcảmgiácthâmucủathànhphố.CònTrungQuốcthờicổthìsuytônmàuvàng,màusắccủađôthànhlấymàuvàngvàmàuđỏlàchính.CốCungởBắcKinhdùngngóilưulymàuhoàngkimlàmmáinhàcủacáccungđiện,đồngthờiphốihợpvớimàusonđỏ,làmnổibậttínhtônnghiêmtốicaocủacácbậcđếvươngphongkiến.Màusắccủathànhphốlàmộttrongnhữngnhântốchủyếulàmnênvẻđẹpcủakiếntrúc

thànhphố,cũnglàmộtphươngtiệnquantrọngđểcảithiệnchứcnăngmôitrườngthànhphố,nócótácdụngtrangtrílàmđẹpđốivớitạohìnhcôngtrìnhkiếntrúcthànhphố.Trongkiếntrúcthànhphốdodùnggammàukhácnhau,nênđãlàmchokhoảngcáchkhônggiangiữacáckiếntrúcvàcảmthụthịgiáccósựbiếnđổi,màusơncủabảnthâncôngtrìnhkiếntrúcchungquanhđềucómộtảnhhưởngnhấtđịnhđốivớimôitrườngđôthịvàtâmtưconngười.Việcchọnmàusắckiếntrúc,vềcụcbộcầnxétđếnsựhàihoàthốngnhấtđốivớiđườngsá,

địahìnhvàcâyxanhởchungquanh,khiếnchocôngtrìnhkiếntrúctỏrahoànchỉnhtựnhiên.Cònxétvềgócđộcủathànhphố,thìmàusắckiếntrúccầnphảichúýđếnsựhàihoàthốngnhấtvớiđiềukiệnkhíhậu,địalývàmàusắccảnhquanthiênnhiêncủathànhphốsởtại,màquantrọnghơnlàphảicoitrọngsựănkhớpvớibốicảnhvàlịchsửvănhoácủathànhphố,màusắckiếntrúcphảithểhiệnđượcphongcáchvàsắctháiriêngcủathànhphố.Dođómộtthànhphốphảicóquyhoạchmàusắccảnhquanlâudài,vàdướisựchỉđạoquyhoạchchung

đóđểbốtrímàusắccủacáckiếntrúccụcbộ.Chỉcónhưvậy,mớicóthểkhiếnchomàusắccảnhquanthànhphốcótrìnhtựmạchlạc,vàthểhiệncáiđẹpcủathànhphốcósắctháicảmtìnhsâuđậm.

Từkhóa:Màusắccủakiếntrúc.

193.Tạisaocầnphảibảovệcáckiếntrúccổcủathànhphố?

Kiếntrúccổcủathànhphốlàmộttàisảnvôgiá,mộtloạibiểutrưng,mộtgiaiđoạnlịchsử,nóghilạibốicảnhvănhoávàsựuyênthâmvềtinhthầncủathànhphốđó.TrongChiếntranhthếgiớithứhai,70%khuvựccủathànhphốVacsava,thủđôBaLanbị

chiếntranhtànphánặngnề,tuyệtđạibộphậncáckiếntrúclịchsửcổkínhbịpháhuỷchốclát,màngườiBaLancoinhữngdisảnvănhoálàtrụcộttinhthầncủaquốcgiavàdântộc.Rấtmaylà,trướcĐạichiếnthứhaiđềmụcthiếtkếtốtnghiệpkhoakiếntrúcTrườngđạihọcKhoahọccôngtrìnhVacsavalà"VẽcáckiếntrúclịchsửthànhphốVacsava".Cácgiảngviêncủatrườngđãcấtgiấunhữngbảnvẽquýgiáđóchođếnsauchiếntranh,kếtquảlàcácbứcvẽđócótácdụngrấtlớnkhixâydựnglạithànhphốVacsava.Năm1962,nướcNhậtđangtrongthờikỳthựchiệnrộngrãichínhsáchpháttriểnkinhtếcao

tốc.CóngườiđềnghịxâylạithànhcổBìnhThànhKinhthuộccốđôNaracủaNhậtBảnxâydựngtừthếkỷVIII,thànhnhàkhođểtàuxecủaCôngtyđườngsắt.BìnhThànhKinhlàmộtthànhcổxâydựngmôphỏngtheocốđôTrườngAnđờiĐườngởTrungQuốc,làmộtdisảnlịchsửvănhoácógiátrị.Lúcđó,rấtnhiềucácnhânsĩNhậtBảncókiếnthứckiênquyếtphảnđối,cuốicùngđãngănchặnđượcviệcpháhoạiditíchcổcóquymôlớnđó.Vậythì,bảovệditíchcổcủacácthànhphốcóýnghĩanhưthếnào?Năm1976,tạihộinghị

thếgiớilầnthứ19củaUNESCO,đãđềra5quanđiểmđốivớimôitrườnglịchsử:1-Môitrườnglịchsửlàmộtbộphậnsinhhoạtcủaloàingười;2-Môitrườnglịchsửlàbiểuhiệnsựtồntạicủaquákhứ;3-Môitrườnglịchsửmanglạichochúngtatínhđadạngcủađờisống;4-Môitrườnglịchsửcóthểtruyềnlạichohậuthếmộtcáchchínhxácnhưthậttínhphongphúvàtínhđadạngcủahoạtđộngvănhoátôngiáovàxãhội;5-Thốngnhấtgiữasựbảovệ,bảotồnmôitrườnglịchsửvàđờisốnghiệnđạilàyếutốcơbảnvềphươngdiệnquyhoạchđôthịvàmởmangđấtnước.

Italialàmộttrongnhữngnướccónềndulịch,thamquanpháttriểnnhấtthếgiới.ChínhphủItaliatừngcókếhoạchđưatoànbộcácthànhphốcổkínhvàoViệnbảotànglịchsử.Đươngnhiên,hiệnnayhọđãnhậnthứcrằng,kiếntrúccổđạilàdisảncủatoànthểnhândân,chỉcókếthợpvấnđềởcủadâncưvớiviệcbảovệthànhphốlịchsửvớinhau,mớicóthểkhiếnnótrởthànhtàinguyênthamquanthựcsự,khôngcósựsốngcủaconngườithìkhôngtồntạiđượcvănhoá.Mộtsốcáchlàmtrong"Luậtlệbảovệmôitrườnglịchsử"củanướcAnh,hiệnnaycũngđangtrởthànhkiếnthứcchungcủaphầnlớncácnướctrênthếgiới.Họquyđịnh:Chungquanhthànhphốlịchsửcầncóđầyđủđườngôtô,bãiđỗôtô,khôngđượcchobấtcứôtônàochạyvàokhuvựcđượcbảovệ;trongkhuvựcđượcbảovệnhấtđịnhphảicóngườiở,vàvớitiềnđềkhôngđượclàmhưhỏngmôitrườnglịchsử,tíchcựclàmchomôitrườngkiếntrúccóđủchứcnăngsửdụngmới;cầnchútrọngsửachữaphụchồivàbảovệbộmặtngoàicủa

kiếntrúccổ,cầnxâydựngtổchứccótínhchấtnhànướcvànhândâncùngphụtráchkếhoạchbảovệ,tuchỉnhvàcôngtácquảnlý.Bảovệditíchcổcủathànhphố,khiếnchothànhphốcànggiàuchấtvănhoá,đólànétđậm

đànhấtcủaphongcáchthànhphố.Từkhóa:Kiếntrúccổ;Hoàncảnhlịchsử.

194.Kiếntrúchiệnđạivàkiếntrúchậuhiệnđạicógìkhácnhau?

Lịchsửkiếntrúchầunhưcũnglâudàinhưlịchsửloàingười.Kiếntrúccủangườinguyênthuỷlànhữnglềulándùngcànhcây,đấtsét,lácây,dathú,v.v.xâydựngnênhìnhdángbênngoàivàkếtcấuhếtsứcthôsơ,chỉnhằmmụcđíchtránhmưagiósươngtuyết,đềphòngsựxâmnhậpcủathúdữ,khôngthểgọilàtạohìnhvànghệthuậtđược.Vềsau,cácvịđếvươngcủacácnước,cáctriềuđạimuốnkhoekhoangquyềnthếvàhưởng

thụ,cũngnhưxuấtpháttừnhucầutôngiáo,ngườitađãxâydựnglênnhữnglăngmộ,cungđiện,cáckiểukiếntrúcnàythườngcóbềngoàihùngvĩ,đầynhữngtrangsứcvàđiêukhắc,bảnthânkiếntrúcbắtđầubiểuhiệntínhnghệthuậtvàphongcáchkiếntrúccủacácdântộc,quốcgiavàthờiđại.Đếnxãhộihiệnđại,quanhệgiữaconngườingàycàngnhiềupháttriển,điđôivớisựphát

triểnnhanhchóngcủakhoahọckỹthuật,sựtăngtốccủanhịpđộđờisốngvàsảnxuất,dânsốtănglênnhiều,việcxâydựngcáccôngtrìnhkiếntrúcvừanhanhvừanhiềuđãtrởthànhxuthếtấtyếu.Việctrangtrívàchạmtrổđiêukhắctốncôngmấtthờigiantrênnhữngkiếntrúccổbịgiảnlượcđi,đồngthờitừđómàsinhramộtloạikiếntrúcđượcgọilàkiếntrúchiệnđại"quốctếhoá":Cácđườngnétgọngàng,sángsủa,cáccửakínhlớn,hìnhdángbênngoàigiốngnhưmộtcáihộpv.v.Vídụ,cómộtthờikỳthịnhhànhkiếntrúc"hộpkính",hìnhdángbênngoàicáckiếntrúchầunhưgiốngnhau,nhưngchỉcókiểumáinhàlàhơikhácnhaumộtchút,đếnnỗicóngườinóirằng,kiếntrúchiệnđạichỉcầnthiếtkếmáinhàlàđượcrồi.Tuynhiên,tràolưukiếntrúccũngnhưthờitrang,cùngvớithờigian,phongcáchkiếntrúc

cũngthayđổi.Saumộtthờikỳthịnhhànhkiếntrúchiệnđạiđơnđiệu,đãxuấthiệnmộttrườngphái"kiếntrúchậuhiệnđại",nókhôngphảilàthờikỳsauhoặcthờikỳcuốicủakiếntrúchiệnđại,màlàtrườngpháiđốilậpcủakiếntrúchiệnđại."Hậuhiệnđại"làmộttràolưutưtưởngrấtrộngrãi,nócũngtồntạitronglĩnhvựchộihoạ,

điêukhắc,thica,vănhọcvàtriếthọc."Kiếntrúchậuhiệnđại"vềhìnhthứcbiểuhiệncóthểchiarathànhnhiềutrườngpháitiêubiểu,nhưngcáitinhtuýcủanóvẫnlàchuyểnđổinộidungcó"tínhtrangsức"vềchotạohìnhđơnđiệucủakiếntrúchiệnđại,làmchokiếntrúccànggiàucátínhvàbảnsắcriêng.Vídụ,dùngcáccộtvàtranghoàngtrêncộtcủaHyLạp,cổLaMãđểtranghoàngchonhàlớncủanhà"hộpkính",hoặcởbêntrênmáinhàbốtrínhữnghànhlangcột,máitrònv.v.ỞTrungquốccóvídụthựctếlàkếthợpkiếntrúcđềnmiếuvàmàuđỏvớikiếntrúchiệnđại,thậmchítrênnhữngkiếntrúcmới,ngườitacốýthiếtkếmộtsốtườngnứtgãy,váchbịhỏng,cộtnghiêng,v.v.đểtạonênmộtbầukhôngkhí"ditíchcổ".Pháihậuhiệnđạichorằng,kiếntrúclàmộtloạivănhoánghệthuật,chứkhôngchỉcómụcđíchlàđápứngnhucầuvậtchất.

Từkhóa:Kiếntrúchiệnđại;Kiếntrúchậuhiệnđại.

195.TạisaoTrungtâmvănhoánghệthuậtPompidouđượcxâydựngnhưmộtnhàmáy?TrungtâmVănhoánghệthuậtPompidou3xâydựngxongnăm1977,nằmởQuảngtrường

trungtâmthànhphốPari,thủđônướcPháp,diệntíchkiếntrúcrộngđến10,3vạnm2,trênmặtđấtcó6tầng,dướimặtđấtcó4tầng.BêntrongkiếntrúccóViệnbảotàngnghệthuậthiệnđại,Thưviệncôngcộng,Trungtâmthiếtkếcôngnghiệpvànghệthuật,Trungtâmnghiêncứuhoànhạc,dạhộibuổitốivàquánănv.v.,Trênquảngtrườngcòncóchợhoa,rạpxiếcvàhànhlangcótrưngbàytranhảnh.Thựcsự,đâylàmộtnơidulãmdanhthắngcôngcộng,quantrọngcủaPari.Aiđãđến"Pompidou"đềulưulạiấntượngsâusắcvềphongcáchkiếntrúccủanó.Nógiống

nhưmộtnhàmáytolớn,mỗitầngrộng48m,dài168m,khoảngkhônggianrộnglớnbằng2sânbóngđámàởgiữalạikhôngcómộtcâycộtnào,"Pompidou"chủyếulàdosắtthépvàkínhhợpthành,cácgiáđỡvàđườngốngbằngsắtthépđềubốtríởbênngoài,khônghềchechắn,hơnnữađểphânbiệtchúng,ngườitacòndùngmàusắcmạnhđểsơnlên;cáccầuthangcótayvịntựđộngcódạngđườngốngbằngkínhlênxuốngnhưmắccửi,dukháchởbêntrongvẫncóthểnhìnthấytrờixanhmâytrắng,lạicóthểnhìnthấytìnhhìnhtrongcảmặtsàntầnglầu.KhuTrungtâmcủaParirấtítnhữngkiếntrúchiệnđạitolớn,đềulànhữngkiếntrúccổđiển

thấptầngvàcóphongcáchđẹpđẽ.Trongbầukhôngkhínghệthuậtnhưvậy,phongcáchkỳlạcủa"Pompidou"rõrànglàlàmchongườitachúý,sosánhmộtcáchmạnhmẽ,mộtsựđốilập,tráingượcrõrệt.

KhácvớiTrungtâmVănhoánghệthuậttruyềnthống,bêntrong"Pompidou"trốngkhông,vắngvẻ,khimuốnmởmộtcuộctriểnlãm,ngườitamớicăncứyêucầumàbốtrínhữngô,nhữnggiákhung;trongphòngtriểnlãmcóđườngđithamquancốđịnh.Thưviệncũnghoàntoànmởcửa,khixemtivi,đánhmáyhoặcđọctưliệubằngkínhhiểnvitrongphòngtriểnlãmsẽbịảnhhưởngđếnnhau,vănphònghànhchính,chỗngồiuốngcàphê,chỗchuyểnđổithangmáycótayvịntựđộng,dòngngườiđilạikhôngngớt...Chảtráchcóngườigọilà"chợvănhoá".Phươngánthiếtkế"Pompidou"làphươngánnổibậtnhấttrong681phươngánđấuthầu

quốctế,dohaikiếntrúcsưtrẻPianorcủaItaliavàRogerscủaAnhhợptácthiếtkế.Họchorằng,côngtrìnhkiếntrúclàmộtchiếckhunglinhhoạtvàcóbiếnđổinhưmộtthànhphố,conngườiởtrongđócầnđượccótựdohànhsựtheophươngthứccủachínhmình,màtựdovàthayđổichínhlàtínhnghệthuậtcủakiếntrúc...Côngtrìnhkiếntrúcnàynhưmộtchiếctàuchởhàng,lạigiốngnhưmộtđồgiải,ngườitacóthểxemhiểunómộtcáchrấttựnhiên,"nộitạng"củanólộrabênngoài,rõràngrànhmạch.Đốivớiđiềuđó,cóngườitỏrakhôngưathích,lạicóngườicònchửimắngthậmtệ,vìhình

thứckiếntrúcphảntruyềnthốngcủanó,đươngnhiên,nhữngngườinhiệttìnhkhenngợicũngrấtnhiều.Dùsao,saukhi"Pompidou"khaimạc,đãthuhútrấtnhiềukháchthamquan,bởinộidungphongphúnhiềuvẻcủanó,mứcđộrầmrộcủanóvượtquacảlễkhánhthànhtrọngthểthápEiffelnămxưa.Conngườiởtrongđườngốngtrongsuốtdichuyểnthảnhthơitheothangmáyxembiểudiễnxiếcđặcsắcởtrênquảngtrường,cũngcónhiềungườicoiđâylànơiđángđếnđểmởmangtầmmắt,tăngthêmkiếnthứcvàvuichơigiảitrí.Cáckiếntrúctươngtựnhư"Pompidou"còncótoànhàTrungtâmHộinghịquốctếởBerlin.

Phongcáchcủaloạikiếntrúcnàyđượcgọilà"pháibảnlĩnhcao",tưtưởngthiếtkếcủanólàbiểuhiệnnổibậttầmquantrọngcủacôngnghiệpvàkỹthuậthiệnđại,đồngthờithểhiệnnó

bằngcáchlàmlộrõđầyđủhìnhthứccủakiếntrúc.Từkhóa:Kiếntrúctheotrườngpháibảnlĩnhcao;TrungtâmVănhóanghệthuậtPompidou.

196.Tạisaothànhphốsinhtháicóthểsảnxuất"khôngcóchấtphếthải"?

Nhữngnăm60củathếkỷXX,thànhphốnhỏChattanaogaởbangTennesseecủanướcMỹ,từnglàmộttrungtâmchếtạonổitiếngtoànnướcMỹdobịônhiễmnghiêmtrọng.Nhưnghiệnnay,phânxưởngđúcgangthépđãbiếnthànhmộtnhàmáyxửlýnướcthảibằngnănglượngMặtTrời,bêncạnhlàmộtnhàmáyxàphòngsửdụngtoànbộnướcthảituầnhoàn,liềnđólàmộtnhàmáylấysảnphẩmcủanhàmáyxàphònglàmnguyênliệu...Mọingườiởđâyđangcốgắngxâydựngmộtmạnglướinhàmáyhoànchỉnh,trongđómỗinhàmáyđềucóthểsửdụngcóhiệuquảsảnphẩmphụcủanhàmáykhác,giốngnhưmỗiloạisinhvậttrênchuỗithứcăntrongtựnhiên,dođóhoàntoànloạitrừđượcchấtphếthải,tránhbịônhiễmmôitrường.KhôngphảingẫunhiênmàngànhcôngnghiệpcủathànhphốmiềnduyênhảiKarenderborg

củaĐanMạchcũngvậndụngnguyênlýsinhtháihọc.Hơinướcnóngdonhàmáyphátđiệnchạybằngthansẽtheođườngốngchuyểnchonhàmáyluyệndầuvànhàmáydượcphẩm,nhiệtcònthừacungcấpchokhunuôicáởgầnđó;thạchcaodomáylaurửacủanhàmáyphátđiệnsảnsinhrasẽbánchonhàmáysảnxuấttấmgạchlátởđịaphương,nhàmáynàylợidụngkhíthảicủanhàmáylọcdầuđểđốtlòsấycáctấmgạchlát;cònnhàmáylọcdầuthìdùngbơmđểbơmhơinướclạnhchonhàmáyđiệnđểlaurửavàdùngchonồihơi,trongcácchấtbùnbẩnhữucơcủakhunuôicávànhàmáydượcphẩmcónhiềuvisinhvậtđượclàmphânbónruộngchonhànông...ỞthànhphốBrownsvillethuộcbangTexasnướcMỹnhữngnhàxâydựnghệthốngsinhthái

côngnghiệpđãthuthậptintứcvềcácmặtcóliênquanđếnnguyênvậtliệu,sảnphẩmphụ,nguồnnănglượng,ởđịaphươngmình,nướcdùngchocôngnghiệpvàlượngnhiệtthảiracủa50xínghiệpvà100nhàmáykhác,đưachúngvàotrìnhtựmáytính,làmrõtìnhhìnhtàinguyênvàsựthừathiếusảnphẩmởnơiđó,đểxácđịnhcácnhómhợptác.Cácchuyêngiachorằng,mộthệthốngsinhtháicôngnghiệpđangtrongquátrìnhhìnhthành,cầnphảicókỹthuậtmớiđắttiền,nhưngcáicàngcầnphảicóhơnlàthôngtin.Dođó,sảnxuất"khôngcóchấtphếthải"cũngcóthểtrởthànhmụctiêucóthểđạtđượccủanhiềunướcđangpháttriển.ỞFigivàNamibia,cóhaithànhphốđãvạchquyhoạch,cầndùngsảnphẩmphụnhưcáchạtlúamạchđãbiếnchất,cácchấtlắngđọngđãlênmenvànướcphếthảicủanhàmáybiađểchănnuôigiasúc,nuôicávàlàmphânbónruộng,đồngthờidùngđểsảnxuấtchấtmêtanvàdùnglàmchấtcấyvisinhchocâynấmăn;còncácnướcBraxin,ấnĐộ,Tandaniathìlạibắtđầunghiêncứusảnxuất"khôngcóchấtphếthải"đốivớicôngnghiệpgiacôngdầucọ,dầugai,côngnghiệpđường,giấyv.v.Cơsởlýluậncủasảnxuất"khôngcóchấtphếthải"làsinhtháihọccôngnghiệp.Trongmôi

trườngsinhtháitựnhiên,tấtcảmọivậtchấtđềulợidụngsựtuầnhoànliêntụcgiữacácsinhvật,dođómàkhôngcókháiniệm"chấtphếthải".Cácnhàsinhtháihọccôngnghiệptừđómàđượcgợimở,họchorằngthôngquaphươngthứctuầnhoàncóthểloạibỏchấtphếthảitrongsảnxuấtcôngnghiệp.Màđiềucầnphảilàmlàphảilợidụngđầyđủnguyênvậtliệu,tậndụngkhảnăngthuhồisảnphẩmtrongquátrìnhsảnxuất,vớiquanniệmhệthống,coichúnglàsảnvậttrunggiantrongquátrìnhsảnxuấtđểchuyểnhoávàứngdụng.Cóthểdựkiếnrằng,lấysảnxuất"khôngcóchấtphếthải"làmmụctiêu,theophươnghướngpháttriểnthànhphốsinhthái,sẽmanglạichođấtnướcvàthànhphốmộtsứcsốngpháttriểnlâudài.

Từkhóa:Thànhphốsinhthái;Hệthốngsinhthái;Khôngchấtphếthải.

197.Thếnàolàthànhphốđiềnviên?

Trongnhiềuđôthịlớnhiệnđại,nhàcaotầngngàycàngnhiều,dânsốcàngđôngđúc,giaothôngngàycàngchenchúcchậtchội,dođóđãmanglạinhữngvấnđềvềnguồnnănglượngvàmôitrường.Thựcrathì"cănbệnhthànhphố"điểnhìnhđó,ngaytừthếkỷXIX,thànhphốLondoncủanướcAnhđãthấymanhmốibanđầurồi.Lúcđó,thànhphốLondonsuốtngàysươngmùdàyđặc,sôngThamesxônglênmùithốinồngnặc,toànbộđôthịrộnglớngiốngnhưhệthốngmiễndịchxuấthiệnvấnđềlớn.100nămtrước,mộtngườiAnhtênlàHowardđãnhậnthứcđượchậuquảcótínhbikịchdosựbànhtrướngmùquángcủathànhphốlớnvàđưaramộtkháiniệmmớimẻlà"thànhphốđiềnviên"."Thànhphốđiềnviên"còngọilà"thànhphốvườnhoa"domộtthànhphốtrungtâmvàsáu

thànhphốvệtinhhợpthành.Dânsốcủathànhphốtrungtâmkhoảng5,8vạn,củathànhphốvệtinhkhoảng3,2vạnngười.Thànhphốtrungtâmcósáutrụcđườngchínhhìnhrẻquạtvàtoảrachungquanh,nốiliềnvớicácthànhphốvệtinh.Bêntrongmỗithànhphốdomộtloạtvòngtrònđồngtâmhợpthành,ởtrungtâmlàmộtcôngviênrộngkhoảng20hécta,ởngoàiphânbốcáccôngtrìnhcôngcộngnhưtoàthịchính,phòngnhạc,rạpkịch,thưviện,hộitrườngv.v.Ởbênngoài,làcáccơsởthươngnghiệp.Từphốbuônbánhướngrangoàilàmộtđườngtrồngcâycóbóngmátrộng128m,ởgiữacótrườnghọc,nhàthờ,vườnhoa,nhàở,v.v.Vườnhoavàbãiđấttrồngcâyxanhtáchthànhphốtheonhữngchứcnăngkhácnhau,khiếnchothànhphốnhưmộtvườnhoalớn,trungtâmvàngoạivithànhphốđềuđượcbaobọcbởimàuxanhcủacâycối.Tuynhiênmộtthếkỷnay,tưtưởng"thànhphốđiềnviên"củaHowardchưahềđượcthực

hiệntrongquyhoạchcủamộtthànhphốnào,bởivìnóquáhoànmỹ,cóchỗthoátlythựctế,songnhữngthànhphầnhợplýtrongýtưởngđó,vẫnđượcmọingườicoitrọng.Cácchuyêngiakiếntrúcđưaramộtýtưởnggọilà"thànhphốchặtchẽ"tươnglai,mangmộtsốbóngdángcủa"thànhphốđiềnviên".Trongconmắtcủacácchuyêngia"thànhphốchặtchẽ"tươnglaidorấtnhiềutrungtâmhợp

thành.Mỗitrungtâmgiốngnhưthànhphốvệtinhtrong"thànhphốđiềnviên",nhàở,vănphònglàmviệc,khuthươngnghiệp,khuvuichơigiảitrívàbãicâyxanh,vườnhoakếthợplạivớinhau.nhưvậy,bêntrongmỗitrungtâm,dâncưchỉcầnđibộhoặcđixeđạplàcóthểthoảmãnmọinhucầuđờisốnghằngngày,dođólàmgiảmrấtnhiềusựônhiễmcủaôtô.Đốivớikỹthuậtmớiđượcđưavào,môthứcgiaothôngcủathànhphốtươnglaisẽcóthểphátsinhnhiềuthayđổi.ÔngBrianWilliemslàmviệcởTrungtâmdâncưcủaLiênhợpquốcgiớithiệuchobiết,ởnhiềunướcloạixeđiệnkhôngraycóthểchởnhiềuhànhkháchđangngàycàngpháthuytácdụngquantrọng;ngoàira,hiệnnayđãxuấthiệnmộtloạixedùngchocảđườngsắtvàđườngbộ,loạixenàyvừachạytrênraysắt,lạivừacóthểchạytrênđườngbộ,cócảưuđiểmcủaxelửavàôtô,khiếnchogiaothônggiữacácthànhphố,cáctrungtâmcưtrúquảthựcđãtrởnên"gọngàng"rồi.Bốcụccủa"thànhphốgọngàng"làcóthểsửdụngkhônggianthànhphốmộtcáchtốiđa,

đồngthờicóthểlàmgiảmviệcỷlạivàoôtôđếnmứctốithiểu,từđóđạtđượcmụcđíchgiảmônhiễm,bảovệmôitrường.

Từkhóa:Thànhphốđiềnviên;Thànhphố"gọngàng".

198.Tạisaophảixâydựngthànhphốsốhoá?Trướcđâykhônglâu,cácnướcEUtuyênbốmộtkếhoạchrấtmạnhbạo:XâydựngởChâuÂu

10"thànhphốsốhoá"hoặcnhiềuhơn,thủđôAmsterdamcủaHàLanđãtrởthànhthànhphốđượcchọnđầutiêntrongkếhoạch.Vậy"thànhphốsốhoá"làthếnào?Đâylàmộtmạngmáytínhtrongphạmvitoànthànhphố

đượcxâydựngtrêncơsởđườngdâyđiệnthoạihiệncó,conngườicóthểthôngquaphươngthứcđiệntửđểcóđượcnhữngvănvậtcôngdụng,đồngthờicóthểdùngmạngnốikếtvớinhauđểthảoluậnvớicácnhàlậpphápcácvấnđềnhưtừtiềnlươngthấpnhấtđếnviệcxâydựngthànhphố.NgoàiAmsterdamra,mộtsốthànhphốkhácnhưNewcatsle.Strutgart,

AntwerpenvàStockholmcũngbắtđầutựhoànhậpvàokhônggianmạngmáytính.Song,chỉcóthànhphốsốhoáthôithìkhôngđủ,màcònđòihỏimỗi"đơnnguyênnhỏ"cũng

đềuthíchứngvớinó,nếukhôngthìcũnggiốngnhưcóđườngcaotốcmàkhôngcóôtô.Dođó,cácloạinhưmáynhắntinsố,điệnthoạidiđộngsố,tivisố,phátthanhsố,thậmchígiađìnhsố,ngườisốhoáv.v.đềusẽxuấthiệnvàsẽphốihợpvớiviệcxâydựngthànhphốsốhoá.Vídụ,máyvitínhtruyềnthôngđanăngsốhoásẽthaythếchotivithôngthường,nókhôngnhữngcóthểthunhậncáctiếtmụctruyềnhình,màcòncóthểgọiđiệnthoại,xemtạpchíđiệntử.v.v.Nóquảnlýmứctiêuhaonguồnnănglượngtronggiađình,chủnhàcóthểtheodõinănglượngtiêuthụtrongthờigianthíchhợp,đúnglúc;khichủnhàláixetrênđường,cóthểthôngquamạngliênlạcvitínhđểđiềukhiểntừxamáytínhởtrongnhàmình,dùngcho"muahàngquativi",khingườichủnhàđưamộthộpbăngghihìnhvàomáyghihình,tivisẽtựmìnhđiềuchỉnhđếnmộtkênhnhấtđịnh,âmthanhlậpthểcũngtựđộngmởra,khichuôngcửahoặcchuôngđiệnthoạivanglênthìmáyhútbụichânkhôngsẽtựdừnglại,khichủnhàđinghỉởbênngoàithìđènđiệntrongnhàởtrạngtháiđóngmởkịpthờitừngphần.Tómlại,dướisựđiềukhiểnthốngnhấtcủakỹthuậtsốhoá,mọimáymóctronggiađìnhđềuởtrạngtháiphốihợpđồngbộnhịpnhàng.Trongkếhoạch"sốhoá"tolớnmàchặtchẽnày,mỗimộtđơnnguyên,mỗimộtngườitrong

thànhphốđềubịđónglên"dấuấn"sốhoánhưchứngminhnhândân,sốđiệnthoại,sốmáynhắntin,sốcửađơnvịhoặcgiađình,sốthẻtíndụngngânhàng,sốbằngláixev.v.thiếumộtthứnàocũngkhôngđược.Nhưvậyvừatiệnchoviệcquảnlý,lạirấtantoàn.Cácnhàtươnglaihọcchỉrarằng,loàingườibướcvàoxãhộitinhọchoáđứngtrướcmột

cuộccáchmạng,đólàcáchmạngkỹthuậtsố,thếkỷXXIsẽlàthếgiớicủa"sốhoá".Từkhóa:Thànhphốsốhóa;Mạngmáytính.

199.Dướilòngđấtcủathànhphốtươnglaisẽnhưthếnào?

Năm1863,thànhphốLondonnướcAnhxâydựngthànhcôngmộtđườngsắtngầmđầutiêntrênthếgiới.Hồiđótàukháchngầmchạybằngđầumáyhơinước,khichạytrongđườngngầmnóvừachạyvừaphụtkhóiđen,làmchoxungquanhnhàgađườngsắtngầmvàmặtmũihànhkháchbịkhóiámđenngòm.Đếnhômnay,trênthếgiớiđãcóhơn30nướcvà60thànhphốxâydựngđườngtàuđiệnngầm,cácthànhphốBắcKinh,ThượngHải,QuảngChâuởTrungQuốcđềuđãcóđườngtàuđiệnngầm,khônglâunữa,nhiềuthànhphốkhácnhưThâmQuyến,ThanhĐảo,NamKinhvàTrùngKhánhcũngsẽxâydựngđườngtàuđiệnngầmcủariêngmình.Hiệnnayphầnlớncáctàuđiệnngầmđềuchạybằngđiện,khôngnhữngkhôngkhítrongsạchhơnnhiều,màtốcđộcũngnhanhhơntrướckiarấtnhiều.Thựcrađườngxeđiệnngầmchỉlàmộtmặtvềviệcsửdụngvàkhaitháckhoảngkhônggian

dướimặtđấtmàthôi,chúngtabiếtrằng,nướcbẩncủangườidânthànhphốsaukhisửdụngđềuthảiquađườngốngngầmdướiđấtđểchảyvàoốnggópnước,màốnggópnướcthìkhôngthểkhôngchỉgomgópnướcbẩntừcácgiađìnhmàcòncảmộtsốlượnglớnphếthảicủacác

nhàmáy.Chonênốnggópnướcthườnglàmrấtto,ốnggópnướclớnnhấttrênthếgiớicaobằng2-3ngườiđứngchồnglênnhau.Cácốngnướcngầmvàốnggópnướctonhỏcáccỡnốiliềnvớinhau,hìnhthànhmộthệthốngđườngốngrấtdàidướilòngđất,phânbốđikhắpcácngõngáchcủathànhphố,vìvậychúngcũngxuấthiệnđầutiênởdướilòngđất.Ởdướilòngđấtcủathànhphốhiệnnayngoàiđườngốngnướcthảira,còncócácloạiđườngốngngầmkhácnhưốngnướcmáy,ốnghơithan,ốngđườngdâytruyềnthôngvàđiệnlựcv.v.Vậydướilòngđấtcủathànhphốtươnglaisẽnhưthếnào?Cácđườngtàuđiệnngầmtươnglaisẽkhôngcònlàmộtsốđườngđơngiảnnữa,chúngsẽ

hìnhthànhmộtmạnglướitoảđikhắpnơidướilòngđất,vànốiliềnngangdọcvớiđườngsắt,đườngcaotốctrênmặtđấtvàđườngbắctrênkhông.Hơnnữa,từgatàuđiệnngầmđithangmáyxuốngnữa,thìsẽxuốngnơisâuhơnởdướilòngđất,ởđâysẽcónhữngcửahàngtổnghợplớn,nhàăn,nơigiảitrívuichơi,rạpchiếubóng,nhàhát,cungthểthaov.v.cáccôngtrìnhđósẽnốiliềnvớinhaubằngđườngsárộngrãidướilòngđất,conngườiđidạotrongthànhphốdướilòngđấtsẽcócảmgiáchoàntoàngiốngnhưtrênmặtđất.Ngoàicáccôngtrìnhthươngnghiệpvàvuichơigiảitrícôngcộng,trongtươnglai,dướilòng

đấtcònsẽxâydựngnhữngkhunhàmáyquantrọng,khotàngvàbãiđỗxe.Vídụ,hồxửlýnướcbẩnloạilớn,sẽchuyểnxuốngdướimặtđấtkhiếnchonướcbẩnchảyvàoốngthảisẽđượctrựctiếpphơihongvàlắngđộngởtronghồxửlý,thôngquaviệclắngtáchbằngvisinhvậtlàmchonướcsạch,đồngthời,ngaycảkhithànhphốbịmưarấtto,cũngcóthểthôngquamươngnướcngầmdùngbơmcôngsuấtlớnđểbơmthoátđi,khiếnchonướcbẩnởbêndướiđườngốngngầmcũngkhôngtrànlên,tránhđượclàmônhiễmcácsôngngòitrênmặtđất.Ngoàira,nhiềunhàmáytrongtươnglaisẽđượcdờixuốngdướiđất,dođóhìnhthànhkhucôngnghiệpdướilòngđấtcủathànhphố.Nhưvậygiảmđượcônhiễmtrênmặtđấtvàtrêncáckhuđấtcủanhàmáycũsẽxâydựnglênnhữngbãicâyxanhlớnvàcôngviên,vềcơbảncảithiệnđượcmôitrườngsinhsốngcủanhândânthànhphố.ư

Từkhóa:Dướilòngđấtthànhphố.

200.Thànhphốbiểntươnglaisẽthếnào?

Biểnlàmộtkhobáutàinguyênlớn,điđôivớisựcạnkiệttàinguyêntrênđấtliềnvàmứcđộchiếmhữukhônggianđấtliềnngàycànglớn,xãhộiloàingườisẽpháttriểnramặtbiểnvàxuốngđáybiển,sựxuấthiệncác"thànhphốbiển"chỉcònlàvấnđềthờigian.NhậtBảnđãxâydựngthànhcôngmộtthànhphốbiểntrênđảonhântạo,nằmtrênmặtbiển

sâu,12mvềphíanamthànhphốKobe3km.Đảonàydài3km,rộng2km,ởkhutrungtâmcủađảoxâydựngmộtkhunhàtrungvàcaotầngcho4500hộvới200.000ngườiở,cócảmạnglướithươngnghiệp,trườngtiểuhọc,bệnhviện,bưuđiệnv.v.,ngoàiracòncóbacôngviên,mộtcungthểthaovàmộtbếncảngsâucóthểchotàulớn28vạntấncậpbến.MộtkiếntrúcsưnổitiếngcủaNhậtBảncònđưaramộtphươngánthiếtkế"thànhphố

Tôkyôtrênbiển".

Ýtưởngcủaôngtalà,trướchếtlàmmột"ke"nổitrênbiển,tínhổnđịnhcủanóđãchứngminhlàhoàntoàncótínhkhảthi;sauđóphủđấtnhântạolên"ke"vàlàmđườngởtrênđó.Ngoàiraôngtacònkiếnnghị,bốtríkhudâncưcùngvớibộphậnquảnlývàthươngnghiệpcủathànhphốởtrênvịnhTôkyô,dùngcầunốiliềnvới"thànhphốTôkyôtrênbiển",kếhoạch"thànhphốTôkyôtrênbiển"vừađảmbảochứcnăngtàubèqualạitrênbiển,vừlàmchothànhphốTôkyôđượctrảidàirangoàimặtbiển."Sânbaytrênbiển"khôngnhữnggiảmnhẹáplựcvậnchuyểnhàngkhôngởtrênmặtđất,

giảmbớttiếngồncủamáybayvàkhíthảiđốivớithànhphố,màcòncóthểkhiếnchotầmnhìncủaphicôngđượcmởrộng,bảođảmcấtcánhvàhạcánhantoàn.Hiệnnaycác"sânbaytrênbiển"đãđượcxâydựngcó:sânbayNagasakicủaNhậtBản,sânbaysốbaLondoncủaAnh,sânbayRagoadia,NewYork,Mỹv.v.HiệphộikhaithácxâydựngbiểncủaNhậtBảncònđưaraýkiếnxâydựng"thànhphốsân

baytrênmặtbiển"hướngvàothếkỷXXI.Họcókếhoạchxâydựngmộtkếtcấulớnhaitầngchốngđỡbằngcộtởtrênbiểncáchđấtliền40km;tầngtrênlàsânbaycóđườngbăngdài4000mcóthểchomáybaysiêutốccấtcánhvàhạcánh24/24giờ,diệntíchcủanótươngtựnhưsânbayquốctếTôkyô,tầngdướicóphònghộinghịquốctế,trungtâmtàichínhtiềntệquốctế,quántrọ,kháchsạnv.v.,tạothànhmột"thànhphốbiển"cóthểgiaolưukinhtế,vănhoá.Khaithácvàlợidụngđáybiểncũngđangđượcmọingườicoitrọng.Đểnốiliềngiaothôngvà

liênlạcgiữacáchảicảngvàhaibờeobiển,nhiềunướcđãxâydựngđườnghầmvàđườngốngởdướiđáybiển.Vídụ,đườnghầmdướiđáybiểnAmori-HakodatecủaNhậtBảndàikhoảng54kmlàconđườnghầmdướiđáybiểndàinhấtthếgiới,cómộtsốnướccònxâydựngcăncứquânsựdướiđáybiển,bởivìđáybiểnlàkhuvựcmàvệtinhnhântạokhôngthểnhìnthấy,do

vậycàngphùhợpvớiyêucầubảomậtquânsự.Từkhóa:Thànhphốbiển.

201.Thànhphốlậpthểtrongtươnglaisẽnhưthếnào?

Thànhphốlậpthểtrongtươnglaisẽnhưthếnào?Cácnhàkhoahọccónhiềusuynghĩvềvấnđềnày.CáckiếntrúcsưAnhđềraphươngánthiếtkếvớiphongcáchđặtbiệt.Trungtâmcủakiến

trúclàmộtcáihầmgiếngbêtôngcốtthép,trongđóđặtthangmáy,mỗitầnglầuđềucóhaicánhtaytreoởđầucuốicómóctreobêntrêntreomộtđơnvịcưtrúkiểuvỏbằngnhựa,nhìntừxagiốngnhưmộtlồngchimtreotrêncây.CáckiếntrúcsưMỹthìnghĩracáctoànhàtươnglaisẽgiốngnhưmộtcáitủsáchlớn,tuy

nhiên"trêngiá"khôngphảiđểsáchmàlàcácđơnnguyêncưtrúhìnhhộp.Cácđơnnguyêncưtrúnàysảnxuấtsẵn,domáybaytrựcthăngvậnchuyểnvàlắplên,cácnhàđã"cũ"cóthểthaymớinhưđổinhàvậy.Ngoàiracòncómộtloại"phònglầutổong",trongmỗi"tổong"lắpmộtđơnnguyênnhàở,giốngnhưmộtcáisânnhỏđộclập,cóthểgiảiquyếttốtvấnđềảnhhưởnglẫnnhaugiữacáccưdântrongtầnglầu.Nhàởcóthểcăncứtheoyêucầucủacáchộmàlựachọnvàthayđổi,dođógiảiquyếtđượcmâuthuẫnvềmậtđộdânsốlớn,đấtđaicăngthẳnghiệnnay.Kiếntrúckiểutreolàmộtloạinhàởtrêncao,ởmặtđấtdựngmộtcộttocao,bêntrênbuộc

chặtlướicápthépvữngchắc,cácnhàởđượctreotrênlướicápthéplơlửnggiữakhôngtrung,phầnđấtởdướicóthểxâydựngcôngviên,trồngcây,đàoaohồ.Conngườivừacóthểsốngởtrêncao,cũngcóthểxuốngdướimặtđấtđidạo,hoạtđộng.Nhàởkiểu"kếtcấutreo"tươngtựnhưthếcũnglàmộtloạikiếntrúccókếtcấumớimẻ.Nó

dosáukếtcấunhiềutầngsắpxếpthànhmộtvòngtròn,kếtcấunghiêngđượcliênkếtbằnglướikimloạivữngchắctrêncácđộcaokhácnhau,bộphậntreolàcáccôngtrìnhcôngcộng,nhưnhàăn,cungthểthao,rạpchiếubóng,câulạcbộv.v.Phươngán"nhàởkiểunghiêng"cũnglàmộtloạikiếntrúclậpthểtrongtươnglairấtkỳlạ.

Trênmộtđoạnđấtrấtdàitrảidàiramộtdãynhàchếtạobằngvậtliệuvữngchãimànhẹnhàngkhéoléo,giữacáckiếntrúcnghiênglàlướikimloạinhiềutầng,trênlướitreođườngphốnhiềutầng,dovậtliệutrongsuốttạothànhmáinhà,khiếnchotrongnhàvừasánglạivừagiữấm,bêntrongbốtrínhữngcôngtrìnhcôngcộngvàtrangthiếtbịsinhhoạtphụcvụchotiểukhuđó,ngoàiratrongnhàcòncósânvàvườnhoa.

Từkhóa:Thànhphốlậpthể.

202.ThếkỷXXIsẽxuấthiệnnhữngkiếntrúcnhưthếnào?

BướcvàothếkỷXXI,kiếntrúcnhàởcủaconngườisẽtrởnêncàngthựcdụng,dễchịuhơn,đadạnghoáhơnvàcànggiàusứctưởngtượng.KhiđạiđasốngườidựđoánvềthếkỷXXIthìmộtsốnhàkhoahọc,kiếntrúcđãhướngtầm

mắtnhìnvềthếkỷXXIIxaxôi.Họcăncứvàonhiềunhântốnhưtốcđộpháttriểnkhoahọc,sựbiếnđổivềdânsố,ảnhhưởngcủamôitrường,v.v.đểmạnhdạnđưaranhiềusuyđoán.ĐạithểvàocuốithếkỷXXI,cáccôngtrìnhkiếntrúccốđịnhthườngthấyxungquanhchúng

tasẽbịđàothải,màthaybằngcácnhàởlưuđộngđủloạiđủkiểu.Vìnhàlưuđộngcóthểbiếnđổiđược,nênkhithiếtkếphảixétđếnlàmthếnàođểchohìnhdạngcủanhàởrấtdễthayđổi.

Vídụ,dùngbảnlềvàbảntrượtcóthểsắpxếpvàkếtnốilạiváchtườngvàmáinhàkhiếnchohìnhdạngcủanhàcóthểbiếnđốivôcùngvôtận,cácgianphòngbêntrongnhàcũngcóthểmởrộnghoặcthunhỏ,hoặchìnhchữnhật,hoặchìnhđagiác,thậmchícòncóthểdiđộngđếnnhữngchỗkhácnhauởtrongnhà.Tươngtựnhưvậy,cácmáinhàcũngsẽthayđổihìnhdạngvĩnhviễnbấtbiếnvốncótrước

đây,cóthểtheotrìnhtựmàbiếnhoáthànhcácngoạihìnhđượcthiếtkếhoànchỉnh.Hệthốngmáytínhtrongnhàcóthểcăncứtheomôthứcmệnhlệnhđãxácđịnhtrướcđểkhốngchếhệthốngđộnglực,khiếnchotầnglầuquayđược,đểchophíacótấmgắnpinnănglượngMặtTrờicóthểluônquayvềphíaMặtTrời.ĐiđôivớisựkếtthúccủathếkỷXXI,toànthếgiớisẽxuấthiệncáchìnhthứckiếntrúcphong

phúhơn,nhiềumàusắchơn.Lúcđó,cáckiếntrúcsưdầndầnchuyểnmụctiêutháchthứccủahọrangoàiTráiĐất.Khoảngkhôngvụtrụsẽtrởthànhlãnhthổquốctếcônghữu,ởđó,mộtsốcườngquốccôngnghiệpchủyếuđềucómộthoặcnhiềutrạmkhônggian,đồngthờisẽthànhlậphàngloạtkhucưtrúcótínhchấtvĩnhcửuởtrênMặtTrăng.ĐốivớivùngkhôngcótrọnglựcnhưtrênMặtTrăng,tưtưởngtruyềnthốngcủakiếntrúcsẽ

bịđánhđổ,cácnhàkhoahọcsẽđềratưtưởnghoàntoànmớivềcấutạokiếntrúccóliênquanđếnvùngkhôngcótrọnglực.Ởvùngkhôngcótrọnglực,kháiniệmvềtỷlệhoàntoànkhácvớiởtrênTráiĐất.Hơnnữa,nóởtrongmôitrườngcósựsosánhrõrệtgiữaánhsángMặtTrờichóichangvàbóngđêmmênhmôngvôhạn,thậmchíngaycảmàusắccũngkhácvớitrênTráiĐất.ChỗlưutrúbanđầuởtrênkhônggianMặtTrăngchỉlàmộtcôngtrìnhbaochecơbản,ởđấtchỉtrangbịmộtsốnhuyếuphẩmđểsinhtồn.NhưngđếnlúcđótrênMặtTrăngcũngsẽxuấthiệnnhữngcôngtrìnhkiếntrúchoàntoàngiốngnhưtrênTráiĐất.

Từkhóa:Kiếntrúctươnglai.

203.Cácgiànkhoanchịuđựngsựvađậïpcủasóngbiểnnhưthếnào?

Biểncảmênhmôngtiềmẩnvôsốnguồnnănglượngdầumỏvàkhobáuvềkhoángsản,khaithácbiểnđãtrởthànhmộtlĩnhvựcrấtquantrọngđểpháttriểnkỹthuậtmớitiêntiến.Giànkhoantrênbiểnlàmộtkhuvựcnềntảngđểtiếnhànhtácnghiệptrênbiển.Nóđứngsừngsữngtrênmặtbiển,thôngthườngcómặtboongrộnghàngngànmétvuông,bêntrêncócácloạithiếtbịcơgiớicỡlớn,nhưcầncẩucỡlớn,giếngkhoancao,cácmáykhaithácquặng,ngoàiracòncónhiềubuồngchứamáymócvànhàởsinhsốngcủanhânviêncôngtác.Cónhiềungườichorằng,bêndướigiànkhoannhấtđịnhphảixâydựngvữngchắcvàolớp

nhamthạchởdướiđáybiển,nếukhônglàmsaonócóthểđứngthẳngổnđịnhtrênmặtbiểnđầysónggiónhưvậy?Sựthực,thìgiànkhoantrênmặtbiểncórấtnhiềuloại,phươngthứccốđịnhcủachúng

khônggiốngnhau.Loạigiànkhoankiểusàlanrađờisớmnhấtvàonăm1937,trênsàlanlắpđặtcácthiếtbịkhoangiếng,khitácnghiệp,chosàlan"ngồi"trênđáybiển,nhưngkhôngphảitoànbộthânsàlanđềuchìmxuốngnước,saukhikhaithácxong,cảsàlanvàthiếtbịđềunổilên,rồidichuyểnsangvịtrígiếngkhoankhác.Rõrànglàgiànkhoannàychỉcóthểtácnghiệpởnơinướcnông.Vềsauxuấthiệnloạigiànkhoankiểuchìmnổi,nódocáctrụđứngchốngđỡởđáybiển,thiếtbịkhoancóthểchìmnổilênxuống,dođócóthểthíchứngvớiviệckhoanthămdòởbiểnsâutừvàimétđếnvàichụcmét.Còngiànkhoankiểunổi,thựctếlàmộtloạitàuđặcbiệt,nóhoàntoàndựavàoneotàucỡlớnđểcốđịnhvịtrí(vềsaulạipháttriểnthànhđịnhvịbằngđộnglực).Tuynhiên,loạigiànkhoanhoàntoànnổibậpbềnhtrênmặtbiểnnàykhôngđủkhảnăngtiếnhànhtácnghiệpcóhiệuquảởtrênmặtbiểnngoàikhơixacógiómạnh,thờitiếtdễthayđổi,rấtdễngừngviệcdoảnhhưởngcủasónggió.

Đểkhắcphụcnhượcđiểmvềchịusónggiókémcủacácloạigiànkhoantrướckia,tựnhiênngườitanghĩđếnviệcxâydựnggiànkhoancốđịnhởtrênbiển.Năm1947,ởvịnhMêhicôđãxâydựngthànhcônggiànkhoankiểucốđịnhcógiáốngdẫnbằngthépđầutiêntrênthếgiới.Giànkhoankiểucốđịnhtuycóổnđịnhtốt,nhưnghaotốnvậttưrấtlớn,vậtliệudùngđếncũngnhiềukinhkhủng.Hiệnnaygiànkhoankếtcấuthépkiểucốđịnhlớnnhất,xâydựngvớiđộsâu312mdướibiển,nặngđến59.000tấn,chiphíđến275triệuUSD;còngiànkhoanbằngbêtôngcốtthéplớnnhấtcótổngchiềucaođến271m,tổngtrọnglượnglà36,7vạntấn,xâytốngần2tỷUSD.Hơnnữa,loạigiànkhoannàyđượccốđịnhởmộtđịađiểmkhoanthămdò,hiệusuấtsửdụngbịhạnchế.Ngoàira,giànkhoankiểucốđịnhnếumuốntiếncàngsâuhơnxuốngđáybiển,thìlượngtiêuhaovậttưvàvốnsẽtănggấpbội.Vậythìcókiểugiànkhoantốthơn,vừacótínhnăngchốnggió,lạicóthểdichuyểnđịađiểm

thămdòđểnângcaohiệusuấtsửdụngkhông?ánhmắtcủacácnhàthiếtkếgiànkhoanlạiquaylạivớikiểugiànkhoandiđộng,vàđãchếtạoloạigiànkhoankiểunửangầmcótínhnăngrấtưuviệt.Ưuđiểmlớnnhấtcủagiànkhoankiểunửangầmlàtínhổnđịnhtốt.Nódonhiềutrụđứngđỡmặtgiànkhoantolớnlênkhỏimặtnước,cáctrụđứngdàixuyênsâuvàotrongnướcbiển,ởphíadướicómộthòmlớncósứcnổirấtlớn,thôngquaviệcđiềutiếtdunglượngnướcbiểnởtronghòmđểkhốngchếmứcđộlặnsâucủagiànkhoan,cáchnàyhếtsứcgiốngnhưnguyênlýcủatàungầm.Dođộdaođộngcủanướcbiểnởvịtríđộsâucủahòmnổitươngđốinhỏ,màảnhhưởngcủasóngbiểncólựcđậptươngđốilớnởbộphậngầnmặtbiểnđốivớitrụđứnglạitươngđốibịhạnchế,nêntínhổnđịnhcủagiànkhoankiểunửangầmrấttốt,đủđểchịuđượcsứcgiólớncấp12trởlênvàsóngbiểncao20-30m.Điđôivớiviệcpháttriểnkhôngngừngcủakỹthuậtgiànkhoantrênbiển,lạixuấthiệnmột

loạigiànkhoanmớikiểuchânđếsứccăng.Loạigiànkhoannàydựatrêncơsởgiànkhoankiểunửangầm,lợidụngkếtcấuchânđếsứccăngvốncóđặcbiệtcủanó,neocốđịnhtạmthờigiànkhoanvàomóngởđáybiển,đồngthờipháthuytốiđađặcđiểmvềtínhchịukéotốtcủacấukiệnthẳngđứngchếtạobằngthép,dođóđãhạnchếtốthơnkhuynhhướngtrôidạttheochiềungangcủagiànkhoan,cóthểkhoanthămdòtrênbiểnsâugần1000m.Cóthểdựkiếnrằngsựpháttriểnkhôngngừngcủagiànkhoantrênbiểnsẽcốnghiếncàng

lớnhơnchosựnghiệpkhaithácbiểncủaloàingười.Từkhóa:Giànkhoan;Giànkhoankiểunửangầm;Tínhchịusóng.

204.CóthậtlàconngườicóthểxâydựngthànhphốtrongVũTrụkhông?

ĐiđôivớisựtăngdânsốngàycàngmạnhmẽởtrênTráiĐấtvàsựpháttriểnnhanhchóngcủakỹthuậtduhànhVũTrụ,việcđirakhỏiTráiĐất,xâydựng"thànhphốVũTrụ"sẽkhôngcònlàchuyệnviểnvôngnữa.

TrạmkhônggianVũTrụlàbướcđầutiêncủaconngườixâydựngthànhphốVũTrụ.HiệnnaymộttrạmkhônggianchởngườidândụngcótínhchấtvĩnhcửuđangđượccácnướcChâuÂu,Mỹ,Canađa,NhậtBảnv.v.liênhợpxâydựng,tốnkémhàngchụctỷUSD,dựkiếnsẽhoànthànhvàođầuthếkỷXXIsẽđưavàosửdụng,tuổithọcủanóvàokhoảng20-30năm.Dùngtrạmkhônggiannàycóthểtiếnhànhnhiềucuộcthámtrắcvànghiêncứukhoahọc,tiếnhànhquantrắcthêmmộtbướcđốivớihệMặtTrờivàVũTrụ.NgoàiracòncóthểdùngnólàmtrạmtrungchuyểnnhữngcontàuVũTrụchởngườibayđếncácvìsaokhác.LoạitrạmkhônggianVũTrụnàylàmộtcôngtrìnhhùngvĩcủaconngườichinhphụckhoảngkhôngVũTrụ,nóthểhiệntrìnhđộkhoahọckỹthuậtpháttriểncaođộcủathếgiớingàynay,đồngthờilàmộtcáimốcđánhđấuquantrọngcủaconngườitiếnvàolĩnhvựckhoahọckỹthuậtmới.LấyMặtTrănglàmcăncứbanđầulàmộtmặtkháccủaconngườixâydựngthànhphốVũ

Trụ.Trướchết,trêncơsởmáythámtrắctựđộngởtrênMặtTrăngvàcontàu"Apolo"chởngườiđổbộlênMặtTrăng,ngườitaphóngnhữngkhoangtàuđadạnglàmcăncứtrênMặtTrăng,xâydựngtrạmtiềntiêucơsởởtrênMặtTrăng,tiếnhànhthámtrắc,nghiêncứuvàthựcnghiệmđốivớiMặtTrăng,đồngthờilợidụngmáyphihànhởtrạmMặtTrăngđểtiếnhànhthămdònhữngvùngxungquanhtrạmtiềntiêu;dùngtrangbịcỡnhỏlấynước,khíhyđro,oxyởtrongđấtcủaMặtTrăng,dùngđàiquantrắccỡnhỏđểkhaitháccácdữkiệnvềthiênvănvàquansátTráiĐất;thựcnghiệmviệcsảnxuấtthứcăndạnglỏngởtrênMặtTrăngvàkỹthuậtkhaitháctàinguyênMặtTrăngv.v.BướcthứhailàxâydựngcăncứcótínhchấtbánvĩnhcửuởtrênMặtTrăng,xâydựngcáckhoangđadạng,cácthiếtbịchuyêndùng,đàiquansátcỡlớn,phòngthựcnghiệmkhoahọcvàxưởngmáyv.v.DùngmáyphihànhcỡlớnđẩybằngtênlửađểtiếnhànhquantrắctoàndiệnđốivớitoànbộMặtTrăng.BướcthứbalàxâydựngcăncứcótínhchấtvĩnhcửutrênMặtTrăng,nócócácchứcnăngnhưcăncứbánvĩnhcửu,ngoàiracòncóthểtiếnhànhkhaithácvàluyệnkimcáctàinguyênkhoángsảnloạikimloạivàphikimloại.Đồngthờicònxâydựngnhiềuloạicôngtrìnhnhưnhàmáychếtạothiếtbị,nhàmáythựcvật,bệnhviện,trườnghọc,thưviện,kháchsạnv.v.dầndầnpháttriểnthành"thànhphốMặtTrăng".

GiáosưAuniruởTrườngđạihọcPrincetonMỹđãmiêutảthànhphốVũTrụlơlửngtrongkhônggiannhưsau:Đólàmộtvậtthểhìnhvòngtròntolớncóđườngkínhvàchiềudàihàngnghìnmét,thôngquatựquaysảnsinhraáplựcvàomặtváchbêntrongnó,bêntrongcókhôngkhívàdòngsông,mộtmặtváchlàcửasổtrongsuốttolớndùngđểđiềutiếtánhsángMặtTrời.

Từkhóa:ThànhphốVũTrụ.

205.Vậtkiếntrúcvàvậtcấutrúccógìkhácnhau?

Chúngtarấtquenthuộcvớicácvậtkiếntrúcnhưnhàở,rạpchiếubóng,tháptruyềnhình,vănphònglàmviệc,nhàmáysảnxuấtv.v.đềulàvậtkiếntrúc(haycòngọilàcôngtrìnhkiếntrúc).Tuynhiên,cáctêngọivậtcấutrúcthìítnghenói,vậynókhácgìvớivậtkiếntrúc?

Thựcrathì,vậtcấutrúccũngrấthaygặp,nhưốngkhói,thápchứanướcmáy,cộtđiệncaothế,bểxửlýlạnhởtrongnhàmáy,bểlọccủanhàmáy,bểxửlýnướcbẩnv.v.đềuthuộcvềvậtcấutrúc(haycòngọilàcôngtrìnhphụtrợ).Sựkhácnhaugiữavậtkiếntrúcvàvậtcấutrúclàởchỗ:Nhữngcôngtrìnhmàconngườicó

thểtiếnhànhsảnxuấthoặchoạtđộngsinhsốngởtrongđóthìgọilàvậtkiếntrúc,cònnhữngcôngtrìnhmàconngườikhôngthểtiếnhànhsảnxuấthoặchoạtđộngsinhsốngởtrongđóthìgọilàvậtcấutrúc.Tuynhiêntrongkiếntrúchiệnđại,thườngxuấthiệnnhiềuvậtcấutrúccónhiềuchứcnăng,

điềuđókhiếnchúngtakhóphânbiệtvớivậtkiếntrúc.Vídụ,thápnướcvớitưcáchlàvậtcấutrúcdùngđểchứanước,nhưngởtrênbờbiểncủathủđôCôoét,ngườitađãxâydựngbathápnướccótạohìnhrấtđộcđáo,khôngnhữngcóthểdùngđểchứanước,màbêntrênmộtthápnướclớn,còncóphòngdulãmngắmcảnhdanhthắngvànhàănquaytròn,điềuđóđươngnhiênlàcócảđặcđiểmcủavậtkiếntrúc.Đậpnướcvốnthuộcvềvậtcấutrúc,nhưngcómộtsốphânxưởngcủanhàmáythuỷđiệncủa

cácđậpnướccỡlớnvàtrungbìnhlạitrựctiếpxâyngayởtrongđập,dođómàcũngcótínhchấtcủavậtkiếntrúc.

Từkhóa:Vậtkiếntrúc;Vậtcấutrúc.

206.Giaolộlậpthểkếtnốivớinhaucónhữngđặcđiểmgì?

Giaolộ(ngãba,ngãtưv.v.)làđiểmtrọngyếucủagiaothông,mộtmặtnóthuậntiệnchoxecộvàngườiđibộđiềuchỉnhphươnghướngđilại,mặtkhác,vìởđầuđườngquảnlýbằngđènxanhđènđỏ,nênítnhiềuđãlàmgiảmkhảnănglưuthôngcủađườngsá.Phươngthứcgiaolộhìnhvòngtròntuycóthểlàmdịubớtvấnđềùntắcgiaothôngởnút

đường,nhưngkhilưuthôngxequagiaolộquálớnthìgiaolộhìnhvòngtròncũngtỏrabấtlực,theophântích,khilưulượngxequagiaolộđạtđến4000-6000chiếc/giờ,thìphảidùnghìnhthức"giaolộlậpthể"đểgiảiquyết,ngườitathườnggọilà"cầuvượt".Tínhưuviệtlớnnhấtcủanólàởchỗtránhđượcsựhạnchếthờigiancủađènxanhđènđỏ,cácxechạytheocácchiềukhácnhaucóthểchạytheođườngcủamình,khôngảnhhưởnglẫnnhau.Trongcáchìnhthứcgiaolộlậpthể,khảnănglưuthôngvàchứcnăngcủagiaolộlậpthểkiểu

kếtnốivớinhaulàtươngđốihoànthiệnhơncả.Giaolộlậpthểkiểukếtnốivớinhaucònđượcgọilà"nútlậpthể",nódùngcácđườngvòngđểkếtnốigiữacácconđườngvớinhau:xecộcóthểthôngquacácđườngvòngmộtcáchthuậntiệnđểthayđổiphươnghướngchạyxeởtrêncácđườngcóđộcaovàchiềukhácnhau.Khảnănglưuthôngcủa"nútlậpthể"nàyrấtlớn,nhưngchiếmnhiềuđất,đầutưtốnkémhơn.Cótrườnghợpcóthểcăncứtheođặcđiểmthựctếcủagiaothông,nhưhạnchếxerẽtheomộtchiềunàođó,đểbảođảmsựlưuthôngcủaxecộtrênđườngchính,hoặcgiảmbớtmộthoặcvàiđườngvòngdùngđểphânluồngxe,xâythànhgiaolộlậpthểkiểukhônghoàntoànkếtnốivớinhau.Vềhìnhthứcthiếtkếvàchứcnăngcủagiaolộlậpthể,kiểukếtnốivớinhau,lạicóthểchia

thànhnhiềuloại.Nhưgiaolộlậpthểkiểucỏlinhlăngdùngchocácđườngcaotốchoặcđườngvànhđaithànhphố;giaolộlậpthểkiểuloakèndùngchongãba;giaolộlậpthểkiểuđịnhhướngcónhiềuđườngchoxechuyêndùng,thườngdùngchođườngcaotốc;giaolộlậpthểkiểuvuhồithườngdùngđểkéodàituyếnđườngrẽtráicủaxecộ;giaolộlậpthểkiểuhìnhvòngrấtthíchhợpvớicácđầumốigiaothôngnhiềungã,cóthểbảođảmsựlưuthôngcủaxechạythẳngtrêntrụcđườngchính.Dođócóthểthấyrằngcácgiaolộlậpthểkếtnốivớinhauvớinhữnghìnhthứckhácnhauthìchứcnăngcủachúngcũngkhácnhau,cầntuỳtheotìnhhìnhgiaothôngthựctếđểthiếtkếxâydựng.Năm1928,bangNewJerseycủaMỹđãxâydựnggiaolộlậpthểkếtnốivớinhaulầnđầutiên

trênthếgiới,năm1985,thànhphốThiênTân,TrungQuốcxâydựnggiaolộlậpthểbatầngkiểukếtnốivớinhau.HiệnnaynhiềuthànhphốcủaTrungQuốcđềuđãxâydựnggiaolộlậpthểkiểukếtnốivớinhau,cótácdụngrấtlớntrongviệcgiảiquyếtvấnđềgiaothôngngàycàngùntắccủathànhphố.

Từkhóa:Cầuvượt,Nútgiaothông.

207.Tạisaophảixâydựngđườnghầm?Từxưađếnnay,vấnđềlàmđường,xâycầuluônluônđượccoilàmộthànhđộngmanglại

hạnhphúcchongườidân.Trongxãhộihiệnđại,đườngvàcầucũngđượccoilàcơsởđểpháttriểnkinhtế,nóquantrọngnhưhuyếtquảntrêncơthểconngười.Tuynhiên,khingườitaxâydựngđườngbộvàđườngsắt,khôngthểtránhkhỏigặpphảisựcáchtrởcủanúicao,sôngngòi.Trongtrườnghợpkhóthựchiệnđượccâungạnngữtruyềnthống"gặpnúithìmởđường,gặpsôngthìbắccầu",thìvấnđềxâydựngđườnghầmcóthểlàmộtphươngpháphữuhiệuthựctếnhất.Nhữngconđườnghầmcủađườngbộhoặcđườngsắtđàoxuyênquanúi,thẳnghơnnhiềuso

vớiviệcmởnhữngconđườngbộhoặcđườngsắtchạyvòngquanhnúi;hơnnữakhigặpbiểnlớnchặnmấtconđườngmàkhôngtiệnlàmcầu,thìđườnghầmdướibiểnlạigiốngnhưphépthuậtbaylêntrời,chuixuốngđấtcủaTônNgộKhôngcóthểquabênkiabờmộtcáchthuậnlợi.Ngoàiđiềuđóra,đườnghầmcòncónhiềuchứcnăng,nhưđườnghầmdùngđểthoátnướchoặccấpnướccủathànhphố,đườnghầmđểđặtốnggathanhoặcdâydẫnđiệncỡlớn,đườngtàuđiệnngầm,đườnghầmdẫnnướctướichonôngnghiệpvàđườnghầmchuyêndùngchoquânsựquốcphòng,v.v.Mởđườnghầmdướibiểnđãtừnglàmộngtưởngnhưtruyện"nghìnlẻmộtđêm",nhưngnay

đãtrởthànhhiệnthựcvàđangngàyđêmphụcvụchoconngười.VídụconđườnghầmdướiđáybiểnxuyênquabiểnManche,toànbộchiềudàilà50km,trongđócó37kmđàoxuyênqualớpnhamthạchđávôitrắngnằmsâudướiđáybiển40m.Đườngkínhcủađườnghầmlà7,3m,cóhaiđườngsắtchạysongsong.ĐườnghầmquabiểnMancheđượckhởicôngxâydựngtháng7năm1978,năm1993hoànthành,làmộttrongnhữngcôngtrìnhthổmộclớnnhấtChâuÂu.ViệckhaithôngđườnghầmđóđãkhiếnchothờigianđixelửatừParissangLondonrútngắnxuốngcònbagiờ,đãcótácdụngrấtquantrọngđốivớisựpháttriểncủanềnkinhtếChâuÂu,nhấtlàhainướcAnh,Pháp.

ĐườnghầmdàinhấtthếgiớiphảikểđếnđườnghầmdướiđáybiểnAmori-HakodatecủaNhậtBản.NóxuyênquaeobiểnTsougaroucủaNhậtBảnnốiliềnhaiđảolớnHonshuvàHokkaidocủaNhậtBản.Toànbộchiềudàicủanólà53,83km,chỗsâunhấtcáchmặtbiển240m,đườngkínhđườnghầmlà9,6m,cóthểkhaithôngmộtđoàntàucaotốcvàmộtđoàntàuthường.Chiphítoànbộcôngtrìnhlà4,5tỷUSD,sốngườithamgiaxâydựngvượtquá10triệulượtngười.Đồngthời,côngtrìnhcũngnhậnđược19giảithưởngkỹthuậtbảnquyềnsángchếphátminhvàlậpnhiềukỷlụcmớivềcôngtrìnhcủathếgiới.Hiệnnay,đườnghầmdướiđáybiểnnốiliềnNhậtBảnvớiHànQuốccũngđangđượcquyhoạch.Toànbộchiềudàicủađườnghầmnàylà235km,chỗsâunhấtcủanócáchmặtbiển300m,việcxâydựngthànhcôngđườnghầmnàylạisẽlàmộttháchthứccủaloàingườiđốivớigiớihạncủabảnthânmình.

Điđôivớisựpháttriểncủaxãhộivànhucầuhiệnđạihoá,việcxâydựngđườnghầmđãngàycàngảnhhưởngnhiềuđếnđờisốngcủaconngười.ĐườnghầmxâydựngxuyênquađáysôngcủaTrungQuốclàđườnghầmđườngĐảphốquasôngHoàngPhốcủaThượngHải,vàsauđólàđườnghầmđườngĐôngDiênAncũngxuyênquasôngHoàngPhố,đãtrởthànhđộngmạchquantrọngđểpháttriểnnhanhchóngkhuPhốĐông,khiếnchomọingườithoátkhỏicảnhphiềntoáirấtlớnkhiphảiquaphà,đồngthờicũngtạocơsởtốtđẹpđểxâydựngđườnghầmdướibiểnngàycàngdàihơn,càngkhóhơnsaunày.

Từkhóa:Đườnghầm;Đườnghầmdướibiển.

208.Tạisaokhixâyđậpnướccầnphảilàmmươngmángchobègỗvàcáqualại?

Đậpnướccònđượcgọilà"đậplớnngănsông",nócắtngangdòngsông,khiếnchonướcsôngởphíathượnglưudồnlạithànhhồchứanước.Mặtnướctronghồcaohơnmặtnướcởphíahạlưu,từvàimétđếnvàitrămméttrởlên.Nhưvậymộtmặtcóthểdồnnướctrongthờikỳnướclũvàohồ,tránhchovùnghạlưubịlũtrànngập,khiếnchoruộngvườnkhỏibịlũlụt,lạicóthểxảnướcvàomùakhôởtronghồratướichođồngruộnghoặcnuôicá.Ngoàira,còncóthểlợidụngđộchênhlệchcủamặtnướcởhaiphíathượnglưuvàhạlưucủađậpđểphátđiện,bảnthânhồchứanướccũngcóthểnuôicá,làmnơidulịch,điềudưỡngv.v.,dođócórấtnhiềulợiích.Tuynhiên,khixâyđậpnướccũngsẽcónhiềuảnhhưởngbấtlợichođườngsông.Vídụ,các

tàuthuyềnvốnđilạitrênsôngsẽbịcảntrởbởiđậpnước,nếutrênvùngthượngducủaconsônglànơikhaithácgỗ,mộtlượnggỗlớnsaukhichặthạvốnthảtrôitrênsông,vừatiệnlợimàtiếtkiệmnguồnnănglượng,cũngsẽxuấthiệnvấnđềdoxâyđậpgâynên.Lúcnày,cóthểlàmâuthuyền,làmchotàuthuyềncóthểlênxuốngđilạithoảimái;ngoàiracòncóthểxâymángđặcbiệtdùngchobègỗ,hoặccâygỗtrôiquadễdàng.Ởtrênđậpsôngdùngchotừngcâygỗhoặcgỗphântántrôiquagọilà"mánggỗtrôi"hoặcgỗkếtthànhbèđiquagọilà"mángbègỗ".Mángbègỗrộnghẹpkhácnhau,cóthểxâyriêngcũngcóthểxemxétkếthợpvớiđườnglưuthôngcủatàuthuyền.Đậpnướcsaukhixâydựngxongcóthểnảyramộtvấnđềquantrọng,đólàđườngchocádi

chuyểntrởđitrởlạicủađàncátrongdòngsôngbịcảntrở.Chúngtabiếtrằng,rấtnhiềuloàicácótậpquándichuyểntrởđitrởlạicótínhchukỳ,giốngnhưloàicá"tamaha"sốngởngoàibiển,vẫnluônluônbơivàođẻtrứngởnhánhsôngtrênvùngthượnglưucủaconsông,cáconsaukhitrưởngthànhlạibơitrởrabiển;cònloàicánướcngọtnhưcátrènthìlạibơirabiểnđểđẻtrứng,saukhicácontrưởngthànhlạibơitrởvềsôngnướcngọt.Dovậy,đốivớiđàncáđiđivềvềtrongdòngsông,cầnphảimởmộtđườngmươngtrênđậpchochúnglàđiềukhôngthểthiếuđược.Việcxâydựngđườngmươngchocákhôngđơngiản.Loàicácókhảnăngvàtậptínhbơi

ngượcnước,nhưngnếutốcđộdòngnướcquánhanh,thìcákhóbơilênvùngthượnglưu,hơnnữa,yêucầuvềtốcđộđốivớicátocánhỏcũngkhácnhau,dovậyviệcxâydựngđườngmươngcácũngphảicăncứtheochủngloạicávàđộtonhỏcủachúngđểxácđịnhtốcđộdòngnước,cótrườnghợpphảixâymươngcátonhỏriêng,hoặctrongcùngmộtđườngmươngdùngcáctấmngăncólỗđểtạoratốcđộdòngnướckhácnhau.Lốivàocủamươngcácầnphảilàmsaochocádễtìmthấy,loàicáthườngthíchsinhsốngởgầnbờsông,chỗsátbờsông.Ngoàira,cácnhântốnhưsựthayđổicủamựcnước,lưulượngnướcnhiềuhayít,vịtrílốivàocaohaythấpv.vcùngcầnxemxétchuđáo,nhưvậymớicóthểpháthuytácdụngtíchcựccủađườngmươngcá.

Từkhóa:Đậpnước;Mươngmáng.

209.Tạisaothânđêphảixâydướirộngtrênhẹp?

Sóngnướccuộntràodữdộingàyđêmkhôngngừngđậpvàothânđê,nhưngconđêvẫnđứngvững.Thậtvậy,sóngnướcvẫnluônluôndùnglựcđẩy,quyếtđậpvỡconđê,đểnótựdothoảimái

trànvàotrongđê.Loạiáplựctheochiềungangcủanướcsôngđó,tỷlệthuậnvớichiềusâucủanướcsông,cũngcónghĩalà,ởphầnđáycủathânđêchịuáplựccủanướclớnhơnnhiềusovớiáplựcởphầntrên.Vìtrọnglựccủađêlàtheochiềuthẳngđứngtừtrênxuống,nótạothànhvớilựcđẩycủanướcmộthợplựctheođườngchiếu.Nếuxâyconđêthànhmộthìnhvuôngvắn,trêndướirộnghẹpnhưnhau,thìhợplựccủalựcđẩytheochiềungangcủasóngnướcvàtrọnglựccủathânđêcókhảnăngvượtrangoàiphầnđáycủađê,đêcóthểbịsụpđổ.

Nếuxâyđêthậtrộng,tuycóthểngănđượclựcvađậpcủanước,nhưngnhưvậyrõrànglàhaotốnnhiềunhânlựcvàvậtliệuxâydựnghơn.Dođó,nếuxâythânđêdướirộngtrênhẹpthìsẽthíchứngvớisựbiểnđổicủaáplựcnước,khôngnhữngtiếtkiệnđượcvậtliệu,hơnnữacònlàmchohợplựckhôngthểvượtrangoàiphầnđáycủađê.Dođó,làmchođêcàngthêmvữngchắc.Ngoàira,xâyđêthànhđộdốc,cũngcóthểngăncảnđấtxâyđêbịsụtlở.Thânđêxâydưới

rộngtrênhẹpcòncómộtíchlợinữalàkhiếnchomộtđơnvịdiệntíchcủacảđêchịutảitrọngtươngđốinhỏ,giảmbớtgánhnặngcủaphầnđáyđê,khiếnchoconđêcàngđứngvữngchắc.

Từkhóa:Đê.

210.Tạisaoánhsángtrênngọnhảiđăngphảiluônluônnhấpnháy?

Hảiđăngđãcólịchsửrấtlâuđời.NgọnhảiđăngtrênđảoFarosởcảngAlexandriacủaAiCậpcổ,từngđượcliệtvàomộttrongbảykỳquanlớncủathếgiớicổđại.Ngọnhảiđăngđịnhhướngchocáctàubèthườngxâyởnơicaovenbờ,hoặcđứngsừngsữngtrênnhamthạchsanhônhôlênởtrênsóngbiển,ánhđènsángtỏcủanóđãdẫndắtvôsốtàubèthoátkhỏicáclớpđángầmnguyhiểm,chạytheohướngđichínhxác.Điềuthúvịlà,sựphátsángcủađènbiểnkhôngphảilàsángthườngxuyên,màluônsángrồi

tắt,tắtrồilạisáng,nhấpnháyrấtcóquyluật.Tạisaonhưvậy?Hiểnnhiênlà,ánhđènsángrồitắt,tắtrồisángsẽcàngkhiếnchotàubèqualạichúý,đólà

nguyênnhâncơbảnkhiếnchođènbiểnnhấpnháythườngxuyênnhưvậy.Tuynhiên,ngoàiđiềuđóra,tầnsốnhấpnháycủamỗiđènbiểnquantrọnglạikhônggiốngnhau,vídụánhsángnhấpnháycủathápđènởquầnđảoScillycủaAnhcứcách15giâylạiloésánglênhaigiây,cònthápđènởNamFaluncủaThuỵĐiểnthìcứhaigiâynhấpnháymộtlần.Căncứtheođặctrưngcủakhoảngcáchthờigiannhấpnháy,ngườiđibiểncóthểtìmtrênbảnđồhànghảiđólàvùngbiểnnào,vịtrícủanócókinhđộvàvĩđộbaonhiêu,vùngbiểnphụcậncủathápđèncóđángầmv.v.haykhông,đểtiệnchotàubèkịpthờicóbiệnpháptránh,tìmđượcđườngđiantoàn.

Cótrườnghợp,trênmặtbiểncósươngmùdàyđặclàmhạnchếánhsángcủađènbiển,lúcnàythápđèncóthểphátratiếngcảnhbáo,đểbổsunghoặcthaythếánhsángdẫnđường.Tuyrằngsaukhicóthiếtbịdẫnđườngbằngvôtuyếnđiệnvàhệthốngđịnhvịvệtinhtoàncầutiêntiếnhơn,việcđiềukhiểnhướngđisẽchínhxáchơn,nhưngđốivớicáctàuđánhcáthôngthường,cácduthuyền,sàlan,tàuchởhàngloạinhỏ,thìánhsángnhấpnháycủathápđènbiểnvẫnlàánhsángchỉđườngkhôngthểthiếuđượcđốivớicácphươngtiệngiaothôngđó.

Từkhóa:Hảiđăng.

211.Conngườisốngởdướinướcthếnào?Từrấtlâu,đáybiểnthầnbíluônluônhấpdẫnconngười.Ngườitatưởngtượng,cóthểtựdo

bơilộivàsinhsốngởdướiđáybiểnnhưloàicá,xâydựngcáckiếntrúchiệnđạihoátrongrừngsanhô,conngườicóthểsinhsốngvàlàmviệcmộtcáchthuậnlợigiốngnhưtrênđấtliền...Sựthực,cácnhàkhoahọcđãxâydựngrấtnhiềunhàởcáccỡlớn,nhỏdướiđáybiển,như

bangFlorida(Mỹ)đãxâymộtkhunhànghỉdướibiểnmangtênnhàvănkhoahọcviễntưởngJulesVerne;Phápcũngxâymộtnhàởđộsâuhơn100mdướiđáybiển.Thânvỏcủanhàởdướibiểnlàmbằngloạivậtliệuđặcbiệt,cóthểchịuđượcáplựcrấtlớn

dướilớpsâuđáybiển.Máinhàlàhìnhchóptròn,nhưvậycóthểphântánáplựcrấtlớncủanước,tấtcảcácdầmngangvàcộtchốngcủacôngtrìnhđềulànhữngốngthépđặcchủngcócườngđộcao,bốcụcởbêntrongnhàởtheohìnhrẻquạt,cácphòngkháctrongphòngởvàphòngkháchđềubaobọcxungquanh.Bêntrongnhàởdướinướcđềuhoàntoànkhôráo;khôngkhí,nướcngọtvàthựcphẩmđều

đượcvậnchuyểntừtrênmặtnướcxuốngquacácđườngốngđặcchủng,conngườiăn,ngủ,đọcsách,viếtchữởtrongđóđềukhôngcầnmangthiếtbịlặnnào.Trongnhàởdướinướcchứađầyhỗnhợpkhíbiểnđốiáplựcbaogồm80%kali,10%nitơvà4%oxy,loạichấtkhínàycóthểsửdụngtuầnhoànbêntrongnhàởdướibiển.ĐểbổsungkhíoxybịtiêuhaochocơthểngườivàgiảmkhíCO2,docơthểngườithảira,cácnhàkhoahọcdùngchấtlithihyđroxit(LiOH)đểphângiảikhíCO2,đồngthờitiếnhànhđônglạnhkhíCO2doconngườithảira,khiếnchonóbiếnthànhbăngrồithảiđi.Theotrắcđạcvàtínhtoán,sốngởnhàdướibiển,mỗingườimộtngàyđêmtiêuthụmột

nhiệtlượnglà14.650jun.Vìvậy,nhàởdướibiểncótrangbịắcquynănglượngcao,tiệnchoconngườidùngđểsinhhoạt,sưởiấm,chiếusángv.v.,nhàởdướibiểncònchuẩnbịthựcphẩmgiàuchấtanbuminnhiềudinhdưỡngmàkhônglàmônhiễmmôitrường,dùngđểtránhảnhhưởngcủachấtbàitiếtcủacơthểngườiđốivớimôitrườngnhàởdướinước.Cóđượctấtcảnhữngthứđó,conngườimớicóthểsinhsốngtốthơnởdướinước.

Từkhóa:Nhàởdướinước.

212.Tạisaomộtcâycầulạinhiềugầmcầu?Cáccầubắcquasôngđượcchốngđỡbằngtrụcầu,chiềudàicủagầmcầugiữacáctrụcầugọi

là"khẩuđộ"củacầu.Rõrànglà,khẩuđộcànglớn,thìmặtcầuchịutảicàngnhiều,"cườngđộ"cầnthiếtchocầucũngcàngcao.Cườngđộcủacầuphụthuộcvàovậtliệulàmcầuvàkiểudángcấuthànhvậtliệu,tuynhiêndùlàvậtliệugìhoặckiểudángnào,thìcườngđộcủacầuđềucómộtgiớihạnnhấtđịnh,điềuđóquyếtđịnhkhẩuđộlớnnhấtcủacầu.Nếuchiềurộngcủadòngsôngởdướicầuvượtquákhẩuđộlớnnhấtđó,cũngcónghĩalàvượtquáchiềudàilớnnhấtcủamộtgầmcầu,thìcâycầuđóphảicómấygầmcầu.Đồngthời,cườngđộcủatrụcầucũnglàmộtnhântốquyếtđịnhkhẩuđộlớnnhấtcủacầu,vì

phụtảiởtrêncầutănglênđiđôivớisựtănglêncủakhẩuđộ,màphụtảitănglênđólạidotrụcầugánhchịu,điềuđóđòihỏicườngđộcủatrụcầucũngphụthuộcvàovậtliệuvàkiểudángcủanó,nhưngnókhôngcógiớihạnđộbềnnhưcầu,vìtrụcầuxâytrênnềnđấtđá,cườngđộcủanócóthểtănglênbằngcáchtăngchiềurộng(nhưtrụhìnhchữnhậtchẳnghạn).Rõrànglànhữngcâycầubắcquacùngmộtdòngsôngnhưnhau,nếugầmcầuít,thìkhẩuđộ

củacầulớn,sốtrụcầusẽít,nếugầmcầunhiều,thìkhẩuđộcủacầusẽnhỏvàsốtrụcầusẽnhiều.Nóichung,giáthànhcủacầutănglêntheotỷlệbìnhphươngcủakhẩuđộ,còngiáthànhcủatrụcầulạitănglêntheosốlượngtrụcầuvàthểtíchcủamỗitrụcầu.Dođó,sốlượnggầmcầuhợplýnhấtcủamộtcâycầu,làlàmsaochogiáthànhcủacảcâycầubằnggiáthànhcủatoànbộcáctrụcầu.

Còncómộtvấnđềđặcbiệtnữa,nólàmấuchốtđểquyếtđịnhcóbaonhiêugầmcầu,đólàtrênnhữngdòngsôngnướcchảyxiết,sốlượngtrụcầucàngítcàngtốt.Ngoàira,sốlượnggầmcầunhiềuhayítcũngliênquanđếnvẻđẹpcủacâycầu.Bởivìsốgầm

cầunhiềuhayítphụthuộcvàokiểudángcủacảcâycầu,màkiểudángcâycầulạiphảiphốihợpvớimôitrườngchungquanhcầu.

Từkhóa:Cầu;Gầmcầu;Trụcầu.

213.Tạisaocócầuxâycao,cócầuxâythấp?Tácdụngcủacầulànốiliềnconđườngởhaibênbờsông,nhưngnếucầuvàđườngởhaibên

bờbằngphẳngnhưnhau,thìtuycóthuậntiệnchoxecộqualại,nhưnglạilàmcảntrởđườngsông,ảnhhưởngđếnsựqualạicủatàubèởdướisông;nếuxâycầuthậtcao,thìkhôngnhữngthicôngkhóhơnvàgiáthànhtănglên,hơnnữacũnglàmtăngđộdốcởhaiđầucầu,giaothôngqualạitrênmặtcầukhôngđượcthuậntiệnlắm.Vậythìgiảiquyếtmâuthuẫngiaothôngởtrêncầuvàdướicầunhưthếnào?Điềunàycóhaiphươngánlàcầucaovàcầuthấp.

Trongphươngáncầucao,mặtcầucaohơnmặtđườngởhaibênbờsông,điềuđóđòihỏicómộtđoạn"quáđộ"giữacầuvàđường,nângcaodầnmặtđường,khiếnchoxecộcóthểlênxuốngcầumộtcáchthoaithoảiêmnhẹ.Nếuchiềucaomặtcầuvàmặtđườngkhôngchênhlệchnhaulắmthìchỉcầnđắpcaodầndầnmặtđườngchongangbằngvớimặtcầu.Nếumặtcầuquácao,thìphảidùngbiệnpháplàm"cầudẫn",đểchoxecộtừtừleolênchođếnkhicóthểchạybằngphẳngquacầuchính.CầulớnTrườngGiangcủaTrungQuốccócầudẫnrấtdài,nólàphầnkéodàicủa"cầuchính"trênsông.Cótrườnghợp,khichiềucaocủamặtcầuvàmặtđườngchênhlệchnhauquálớn,thìchiềudàicủacầudẫnthậmchícókhảnăngdàihơncảcầuchínhcơđấy!Nhưvậy,tiệnchocảxecộvàtàubèqualạitrêncầu,dướisông.Mặtcầucủacầuthấpnóichungcóchiềucaokhôngchênhlệchnhaumấysovớimặtđường

haibênsông,dođógiữacầuvàđườngkhôngcầnlàmcầudẫn.Đểtiệnchotàubèqualại,cóthểlàmchomộttrongcácgầmcầucóthểquay,hoặcmởrakhitàuchạyquadướicầu,lúcnàyxecộởhaiđầucầutạmthờidừnglại.Nhưvậycóthểthoảmãnđượcyêucầucủacảhaimặtgiaothôngthủybộ.

Từkhóa:Cầu;Độcaocủacầu.

214.TạisaocầuTriệuChâuquahơnmộtnghìnnămmàvẫnrấtvữngchắc?

CầuTriệuChâunằmởvùngTriệuChâu,tỉnhHàBắc,TrungQuốc,xâytừnăm591-599,vàokhoảngthờigiantrịvìcủavuaKhaiHoàngđờiTuỳ,cáchđâyđãhơn1400năm.CầuTriệuChâukhôngnhữngxâydựngđãlâuđời,hơnnữanócònlàloạicầuvòmđá"kiểuvaithoáng"rấtđộcđáo,nólàmộtthànhtựukỹthuậtmới,sángtạotolớntronglịchsửlàmcầucổđạicủaTrungQuốc,nổitiếngthếgiớivềlịchsửlàmcầu,đượcsựthừanhậnrộngrãilàcâycầuvòmđásốmộttrongvàngoàinướcvàcũngđượcứngdụngrộngrãitrongcầuvòmbêtôngcốtthéphiệnđại.

CầuTriệuChâulàcầuvòmđáchỉcómộtgầmcầu,bắcquasôngHào,cầuchínhdài50,82m,khẩuđộ37,02m.Nódùnghìnhthức"vòmthẳngphẳng",khiếnchođộđốccủacầutươngđốibằngphẳng,tiệnlợichogiaothôngtrênđườnglênxuốngcầu."Phầnvai"ởhaiđầucóxâyvài"hốccầu"nhỏthôngsuốtcảhaibên,hìnhthứccầunàylà

sángkiếncủaLýXuân,ngườithiếtkếcầuTriệuChâu.ỞChâuÂumãiđếnnăm1883mớixuấthiệnloạicầukiểuvaithoángtươngtựnhưvậy.Kiểuvaithoángcórấtnhiềutínhưuviệt.Trướchết,nókhiếnchotrọnglượngcầugiảmnhẹ15,3%vàcũnggiảmbớtmứcđộchịusứcnénvàđộlúncủamóng,đồngthờicòntiếtkiệmđượcvậtliệu,rútngắnthờigianthicông.Hainữalà,kếtcấukiểuvaithoángcóthểđểchonướclũchảyquagiảmbớtáplựcvađậpcủanướclũđốivớithâncầu.ĐólànhữngnguyênnhânquantrọngkhiếnchohơnmộtnghìnnămnaycầuTriệuChâukhôngbịđổ.TínhchỉnhthểcủacầuTriệuChâucũngrấtvữngchắc,vòmcầuchínhcủanódo28hàngđá

hộctolớnxếpthànhhìnhvòmcuốnvàxâychặtkhítvàonhau,tổngcộngtấtcảlà1204viênđáhộc.Đểtăngcườngsựliênkếtgiữacácvòmđá,ởđỉnhvòmngườitadùngchínhònkéobằngsắtgiằngngangbắtchặtvòmcuốn,giữacácviênđáđềudùngcácmộngsắtđểliênkếtthànhmộtkhốivữngchắc,đồngthờiởphíamặtbêncủacầu,ngườitadùngsáuviên"đámócnối"đểbắtchặt,ngănkhôngchovòmđánghiêngrangoài,nhưvậyđãtăngcườngmạnhmẽtínhchỉnhthểvàtínhvữngchắccủacầuTriệuChâu.Trêncơsởbảođảmthâncầuvữngnhưbànthạch,"vòmthẳngphẳng"đãlàmchocầucóvẻ

thondàinhẹnhõm,khéoléo,kiểu"vaithoáng"khiếnchocảmquanvềtínhchỉnhthểcủacầunhưhưnhưthực,làmtăngrấtnhiềutínhnghệthuậtcủacầuTriệuChâu.Kỷlục37,02mvềkhẩuđộmộtvòmcủacầuTriệuChâuđãduytrìhơn1000năm,mãiđến

giữathếkỷthứXIXmớibịcầuvòmlớnNôruacủaPhápvượtqua.CònmấycâycầuvòmđánổitiếngcủaChâuÂuxâydựngởthếkỷXII-XVnhưcầuvòmAvinông,cầuVillpolihetv.v.đềuxâydựngmuộnhơncầuTriệuChâu,nhưngđãbịhưhỏngtừlâu,duychỉcócầuTriệuChâulàvẫnđứngsừngsữnghiênngangchođếnngàynay.

Từkhóa:CầuTriệuChâu.

215.Tạisaocầnphảixâycầuchuyểnđộng?Cầuchuyểnđộngcòngọilà"cầumở"hay"cầuđóngmở",nócócáitênnhưvậybởivìmặt

cầucóthểchuyểnđộngđược.Córấtnhiềukiểucầuchuyểnđộng,nhưmặtcầucóthểdiđộnglênxuốngthìgọilà"cầunânghạ",cóthểđóngmởtheochiềutrêndướithìgọilà"cầuquayđứng",cóthểquaytheochiềunằmngangthìgọilà"cầuquayngang".Trongrấtnhiềutrườnghợpphảixâydựngcầuchuyểnđộnglàbịhạnchếbởiđiềukiệnđịa

hình.Khitrêndòngsôngcótàulớnqualại,nếuxâydựngcầukiểucốđịnhthìđòihỏikhoảngkhônggiandướigầmcầuphảirấtcao,nếubờsôngrấtthấp,thìđộdốccủacầusẽrấtlớn,đồngthờicầudẫnsẽrấtdài,lúcnàycóthểgiảiquyếtbằngbiệnphápcầuchuyểnđộng.

"Cầunânghạ"làthiếtkếmặtcầuvàkếtcấuởchỗtàubèqualạidướisôngởgiữacầuthànhhìnhthứccóthểnânglênhạxuống,khitàuđiquathìnângmặtcầulên,ởhaiđầubộphậnnânghạcóthápcầu,bêntrênlắpròngrọc,dùngdâycápvàthépkhốicótrọnglượngbằngtổngtrọnglượngcủamặtcầuđểkhốngchếvàđiềuchỉnhsựnânghạcủamặtcầu.Câycầukiểunânghạđầutiêntrênthếgiớiđượcxâydựngnăm1894ởthànhphốChicagonướcMỹ.Năm1959ởvùngHoustoncủaMỹđãxâydựngthànhcôngmộtcâycầunânghạhaitầngdùngchocảđườngbộvàđườngsắt,khitàuthủycỡtrungbìnhchạyquaởdướicầu,thỉchỉcầnnângmặtcầuđườngsắtởtầngdướilênđếnmặtcầucủađườngbộởtầngtrênlàđược,nhưvậyvẫncóthểbảođảmsựlưuthôngthôngsuốtcủagiaothôngđườngbộ,chỉkhinàotàuthuỷcỡlớnchạyqua,thìtoànbộmặtcầuởcảhaitầngđềunânglênđếnphầnđỉnhcầu.CầunânghạHảiMônởĐườngCô,ThiênTân,TrungQuốcxâydựngnăm1985,khẩuđộởchỗcóthểnânghạởgiữacầulà64m,lầuthápcaođến45m.Mặtcầucủa"cầuquayđứng"rấtgiốngcầutreotrongcácthànhnhỏ(kiểulôcốt)thờicổđại,

tứclàcóthểnânglêntheohướngcảhaiđầu,cũngcóthểmởcảđoạnmặtcầuvềmộtđầu.Nguyênlýđóngmởcủamặtcầukiểuquayđứngtươngtựnhưkiểunânghạ,thaotáctươngđốidễdàng,tốcđộcũngtươngđốinhanh.CầuLondonxâydựngnăm1894chínhlàmộtcầuquayđứngnổitiếng,nóbắcquasôngThames,khẩuđộcủabộphậnmởdàitới103,63m."Cầuquayngang"đượcmởtheochiềunằmngang,nórấtgiốngmộtcánhcửamởrachotàu

bèđiqua.Cầuquayngangđòihỏiphảixâydựngởgiữadòngsôngmộttrụcầuhìnhtrònrấtlớn,kếtcấumặtcầucóthểquaytrong90oquanhbệđỡcủatrụcầuhìnhtròn,nhưvậyluồngsôngởhaibêncóthểchotàubèqualại.CầuquaynganglớnnhấtthếgiớilàcâycầubắcquakênhđàoXuyêcủaAiCập,khẩuđộởmỗibêntrụcầuchínhlà160m.

Từkhóa:Cầuchuyểnđộng;Cầuquay;Cầunânghạ.

216.Cầudâyvăngvềkếtcấucógìđặcbiệt?CầudâyvănglàmộtloạicầukiểumớiđượcpháttriểnsauChiếntranhthếgiớithứhai,còn

gọilàcầucăngxiên.Cầukéoxiêndocácbộphậnnhưcộttháp,dâycáp,dầmchínhvàtrụcầuhợpthành.Cộtthápđứngcaosừngsữngởtrênmặtcầu,dùngđểcốđịnhdâycáp;mộtđầudâycáptolớnđượccốđịnhởtrêncộttháp,cònđầukiathìkéochặtvàodầmchínhcủacầu,trêndầmchínhcólátđườngchoxecộqualại,cũnglàmặtcầu,trụ,cầuđứngthẳngởgiữasông,vừacótácdụngchốngđỡdầmcầu,màquantrọnghơnlàđểcốđịnhcộttháp.Đặcđiểmchủyếucủacầudâyvănglàthôngquanhiềudâycáptrựctiếpkéochặtdầmchính

lêncộttháp,khiếnchotrọnglượngcủamặtcầuchủyếudocộtthápgánhchịu,nhưvậyđãpháthuyđầyđủtínhnăngưuviệtchốngkéocủavậtliệuthép,đồngthờicòncócácưuđiểmnhưtiếtkiệmvậtliệu,thicôngthuậntiệnv.v.Loạicầunàycókhẩuđộlớnhơnrấtnhiềusovớicáccầucócácphươngthứckếtcấukhác.VídụcầutrênđảoAnaxiscủaCanađacókhẩuđộdài465m,cònkhẩuđộcầuDươngPhố,ThượngHảithìdàitới602m.

Cộttháplàkếtcấuchủyếuđểcốđịnhdâycáp,đượcchếtạobằngthéphoặcbêtôngcốtthép,thườngliênkếtchặtchẽvớitrụcầu,nhưvậysẽcótínhchỉnhthểtốt,cũngcóhìnhthứcthiếtkếtrụcầutáchravàliênkếtvớidầmchính.Córấtnhiềuhìnhthứccộttháp,nhưkiểuhaicột,kiểucửa,kiểumộtcột,kiểuchữVngượcv.v.Dâycápđượcchếtạobằngcápthépcóđườngđộcao,hìnhdạngvàchứcnăngcũngcórất

nhiềuloại.Vìdâycápchịu"gánhnặng"làkéochặttoànbộmặtcầu,dođótầmquantrọngcủanórấtlớn.Hơnnữa,bảnthântừngbódâycáptolớnlàtiêuchíđánhgiátrìnhđộkỹthuậtcủacầukéoxiên,phươngthứcsắpxếpdâycápkhácnhautuỳtheonhucầuthiếtkếvàhìnhthứccủacộttháp,tạonênđặcđiểmvàphongcáchriêngcủatừngcâycầu.Năm1955,lầnđầutiênThuỵĐiểnxâydựngcầudâyvăngbằngkếtcấuthépchođườngbộ,

khẩuđộchínhlà182,6m.ỞTrungQuốc,năm1975lầnđầutiênxâycầukéoxiênVânDươngởKiếnThành,tỉnhTứXuyên,cầukéoxiênbắcquasôngHoàngHàđượcxâydựngsauđócókhẩuđộđạtđến220m.Cácnăm1992và1993liêntiếpxâycáccầuNamPhốvàDươngPhốtrênsôngHoàngPhốcủathànhphốThượngHải,đãtrởthànhmẫumựccủacầukéoxiênthếhệmới.Trongđó,cộtthápcầuNamPhốcao154m,cóhìnhchữH,khẩuđộcầulà423m,dâycápxếpthànhhìnhcâyđànhạc(thụcầm)rấtmỹquan.Khoảngkhônggianởdướicầucao46m,cóthểchotàuthuỷcỡlớnnămvạntấnchạyqua.CòncộtthápcầuDươngPhốthìcaođến220,khẩuđộ602m,làcâycầukéoxiêncókhẩuđộlớnđứngthứhaitrênthếgiới.CộtthápcủanócóhìnhchữVngược,haibêncó256dâycápthépkéoxiên.Trêncầuchínhcósáuđườngôtôrộngthênhthang,khoảngkhônggianởdướicầucaođến48m.

Từkhóa:Cầudâyvăng.

217.Thếnàolàcầucáptreo?Cầucáptreocũngchínhlàcầutreo,nódùngdâycápkéolêntrênkhôngởhaibờsông,mặt

cầuđượctreolêntrêndâycápđó.Cầutreođãcólịchsửrấtlâuđời,từthờicổđạingườitađãdùngtre,mâyđanthànhcầubắc

quacácvựcsâu,dòngsông,đếnđờiMinhthìdùngxíchsắtđểlàmcầuTếHồng,cầucáptreohiệnđạidùngcápthépcócườngđộcao.Lợidụngđầyđủtínhnăngchịukéocủavậtliệuthép,đồngthờivìcầucócácưuđiểmlàkhẩuđộlớn,trọnglượngbảnthânnhỏ,nênrấtđượchoannghênh.Vídụ,hiệnnay,cầutreocókhẩuđộlớnnhấtthếgiớilàcâycầulớnbắcquaeobiểnnốiliềnhaiđảoShikokuvàHonshucủaNhậtBản,cókhẩuđộđạtđến1990m.

Cầucáptreohiệnđạidogiátháp,dâycáp,cọctreovàkhốiđáneohợpthành,phươngthứclàmcầunhìnqualàthấyrõngay.Ởhaibênbờsôngdựnghaigiátháprấtcao,trêngiátháptreodâycáp,haiđầudâycápsaukhibắcquađỉnhthápthìđượcneochặttrênmặtđấtởhai

bờ,trênsợidâycáptolớnvàvữngchắc,ngườitatreonhiềucọcthẳngđứng,dùngđểtreokếtcấumặtcầulên.Giátháptrướckiaxâydựngbằngđá,naylàmbằngthép,cólúccũngdùngbêtôngcốtthép

làmgiátháp,đầudướicủathápđượccốđịnhtrêntrụcầu.Hiệnnaythườngdùngdâythépbệnthànhsợicáprấtto.Điềuthúvịlàkhikhẩuđộcủacầu

tươngđốilớn(vídụvượtquá750m)thìcápthépphầnlớnđượcbệnngaytạichỗtheo"phươngphápbệntrênkhông".Đólàvìdâycáprấtnặng,nếubệnsẵntrướcrồidùngcầncẩuđưalênthápcao,sẽrấtkhó

khănchothicông.VídụcầuCửaVàngởSanFranciscocủaMỹ,cókhẩuđộ1280m,thápthépcao227m.Dâycápthépsaukhibệnxongcóđườngkínhđến92,7cm,tổngtrọnglượnglà11.000tấn,nếuđưanólêntrêncaohơn200mthìđươngnhiênlàrấtkhókhăn,còndùng"phươngphápbệntrênkhông"thìcóthểgiảiquyếtđượcvấnđềkhókhănđó.PhươngphápnàydocôngtrìnhsưthiếtkếcầucáptreonổitiếngtừthờikỳđầucủaMỹlàJ.A.Roblinphátminh.Dùngdâycápvừanặngvừato,làđểcóđủsứcchịulực,đểtreomặtcầutolớnlên.Dâycáp

khôngphảicốđịnhởtrêngiáthápcao,màchỉvắtquatháp,rồicốđịnhtrênmặtđấtởhaiđầucầu.Ngườitađàohốsâuhoặcđườnghầmởtronglớpnhamthạchởhaiđầucầu,sauđóđặtcáccấukiệncốđịnhdâycápvàođườnghầmrồiđổbêtôngđầmchặt;hoặcđổcáckhốibêtônglớnvàolớpnhamthạch,dựavàotrọnglựcvàlựcmasátcủanóđể"kéochặt"dâycáp.Năm1940,TrungQuốcđãlàmmộtcầutreocókhẩuđộ135mbắcquasôngLanThương

trênconđườngnốiliềnVânNamvớiMianma.Năm1985lạixâycầucáptreobắcquasôngOamaiLasaởTâyTạngcókhẩuđộ415m.[Từkhóa:Cầucáptreo;Cầutreo.]

1

218.Thếnàolàcầutrêncống?Cốnglàmộtloạicửađậpcóthểđóngmởđược,nóthườngđượcxâydựngởmặtcắtngang

củadòngsônghoặcmươngnước,dùngđểđiềutiếtđộcaothấpcủamựcnước,khốngchếlưulượngdòngsông,theotácdụngkhácnhaucủacôngtrìnhthuỷlợi,cóthểchiathànhnhiềuloại,nhưcốngdẫnnướcvào,cốngđiềutiếtnước,cốngthoátnước,cốngphânlũ,cốngngănnướcthủytriềuv.v.

Cốnglàmộtcấutrúcởmựcnướcthấp,đáycủanónóichungbằnghoặccaohơnlòngsôngmộtít.Mộtsốthànhphốởvenbiểncósôngchảyquakhuphốrồiđổrabiển,vìthườngbịảnhhưởngcủanướcthủytriềucủabiển,đoạnsôngchảyquathànhphốcókhảnănggâytổnhạidonướctrànlênhaibờ,chonêncầnxây"cốngchắnnướcthủytriều";đồngthờicóthểxâydựngđườngvàcầuởtrênđỉnhcốngđểbảođảmgiaothôngthôngsuốt,loạicốngvàcầukếthợpvớinhaunhưvậygọilàcầutrêncốnghay"cầucống".CầutrêncốngđầutiêncủaTrungQuốclàcâycầuNgôTùngLộởchỗgiápgiớicủahaicon

sôngTôChâuvàsôngHoàngPhốcủathànhphốThượngHải.Đãbaonămnay,nóvẫnluônluônkhốngchếnướcthủytriềucủasôngHoàngPhố,khôngchonóchảyngượcvàosôngTô

ChâulàmảnhhưởngđếnthànhphốThượngHải.Trọnglượngbảnthândầmcầunặngđến1080tấnsaukhihoànthànhkhốithìlắprápởhiệntrườngthicôngvàongày2/12/1990;mặtcầurộng29,8m,dài838m,baogồmcảcầudẫn;cầucó17cánhcửacốngbằngthép,mỗicánhcửadài10m,rộng4m,nặng14,5tấn,trong10phútcóthểhoànthànhviệcmởhoặcđóng.TrênthếgiớichỉcóHàLanlàđãxâycầutrêncống,nhưngquymônhỏhơncầuNgôTùngLộ.Thựcrathìtừthờicổđạixaxưa,TrungQuốcđãcótiềnlệvềkếthợpcầuvớicống.CầuTân

KiềuởhuyệnGiangHạ,tỉnhHồBắc,trêntrụcầungườitakhoéthairãnhsâu,khinướclũtrànvềthìcắmcáctấmvángỗvàođó,đồngthờiđắpđấtởgiữa,ngănkhôngchonướclũtrànquacầu.CầuThạchHãn,cầuThanhLongởtỉnhChiếtGiangcũngđềulàloạicầutrêncốngđiểnhìnhcủathờicổđại.

Từkhóa:Cầutreotrêncống;Cống.

219.Tạisaocáccầulớnphảixâylầuđầucầu?Ởhaiđầucầutiếpnốivớibờcủanhữngcâycầulớnthườngđượcgọilàđầucầu,côngtrình

kiếntrúcxâydựngởvịtríđầucầugọilàlầuđầucầu.Lầuđầucầuđãxuấthiệntừlâutrongkiếntrúccầucổđại,mụcđíchbanđầucủanólàdonhu

cầuphòngvệquânsự.Chúngtabiếtrằngcácsôngngòihiểmtrởdễphòngthủ,khótấncông,cầuđãtrởthànhnơixungyếucảcôngvàthủvềmặtquânsự,xâydựnglầuđầucầurõrànglàcóchứcnăngphòngngự.Vìbanđầu,lầuđầucầuchỉlàmộtcôngsựngầmhoặclôcốt,nêncòngọilà"lôcốtđầucầu".

Hiệnnaycómộtsốcầulớnxâydựnglầuđầucầukhôngcầnnhằmmụcđíchquânsựnữa,màthườnglàmộtloạitiêuchíkiếntrúc.NhưcầuTrườngGiangNamKinhnổitiếng,ởhaiđầucầuđềucóxâylầuđầucầucaođến70m,đồngthờiphốihợpvớinhómtượngđài,hìnhthànhmộtquầnthểkiếntrúchùngvĩ,trangtrọng,khiếnchocâycầulớncàngthêmcókhíthế.ỞbêntronglầucầucóthangmáyđểtiệnchodukháchlênthamquanngắmcảnhsôngTrườngGiangbaolatránglệ.Ngoàira,xâydựnglầuđầucầucòncótácdụnglàthuậntiệnchoviệcquảnlýgiaothôngtrên

cầuvàtiếnhànhbảodưỡnghằngngàyđốivớicầu.Từkhóa:Lầuđầucầu.

Đườngnguyêncòngọilàđườngglucogen–sinhthànhtừđườngglucozamấtnước–làmộtloạihidratcacbonquantrọngcungcấpnănglượngchocơthể.2trườnghợpcầnphânbiệt:1.trứngphânđôithành2bàothai2.2trứngriêngthành2bàothaiđộclập.MẫuTrungQuốckhoảngbằng667m2;1hagầnbằng15mẫuTrungQuốcMộtsốsáchcủaTrungQuốcvàthếgiớilạichứngminhrằngchữHán'Long'(rồng)làtượnghìnhcủacácconcásấu.VídụxemChuyệnđôngchuyệntâytập1củaAnChi.Cácchấtxúctácsinhhọcphiprotêinđượcgọilàco-factor.Co-factorcóbảnchấthữucơđợcgọilàco-enzim.Hầuhếtco-enzimlàcáchợpchấtdocácvitamintạothànhhoặctựthânnólàvitamin.MộtloàigiốngcôntrùngxéntócởViệtNam,thuộchọcánhcứng.TiếngHángọiénvàyếnđềulàyến.TiếngViệtphânbiệtchimén(chimditrú)vàyến(chimlàmtổyếnởphíaNamViệtNamnhưNhaTrang...khôngdicưnhưchimén).SangthếkỉXXIngànhKỹthuậtđiệntửđểtìmravàđưavàoứngdụngloạivậtliệucáchđiệnchocácmạchtíchhợptốthơnsilicđioxit,đólàvậtliệuhighk(hằngsốđiệnmôicao)nhưhafinioxit,hafinisilicat.LoạinàyđãđượchngIntelsửdụngtrongCPUAtomcóbánởViệtNamtừ2009-btv.SangthếkỉXXI,PinNiken-Cađimikhôngđượcưachuộngnữavìnócócađimilàkimloạinặng,gâyđộchại.Nhiềunướcđãcấmdùngloạipin(ăcquy)này.HiệnnaynướcPhápkhôngdùngđồngfrăng.Từ“đạnđạo”ởđâythựcralàdotừ“đạođạn”nóingượclại,cónghĩalà“đạncódẫnđường”,hay“đạntựhành”,“đạntựđẩy”nókhácvớitừ“đạnđạo”trongcụmtừ“tênlửađạnđạo”màtheotiếngTrungQuốclà“đạnđạođạođạn”,haichữ“đạo”ởđâykhácnhau,mộtchữcónghĩalà“đường”,chữthứhaicónghĩalà“dẫn(đường)”,nghĩađencủacụmtừ“đạnđạođạođạn”là“đạndẫnđườngchođầuđạn(hoặcbom)lắpởtrênnó,màtavẫngọilà“tênlửađạnđạo”-ND.Toànhànàyđãbịcácphầntửkhủngbốdùngmáybayđánhsậpngày11/9/2001-NDToànhànàyđãbịcácphầntửkhủngbốdùngmáybayđánhsậpngày11/9/2001-NDGeorgéPompidou(1911-1974),làmTổngthốngcộnghoàPháptrongcácnămtừ1969đến1974-NDBệnhmụnnhỏngoàidathànhtừngmảng,cómàuđỏgọilàxíchđiến,màutrắnglàbạchđiến,màutímlàtửđiếnXemchúthíchvềradvàGytạimục180trang371Sinhquyểnsố2(Biosphere2)theoWikipediacódiệntíchxâydựnglà12.700m2,chiphíkhoảng200triệuUSD;cómụcđíchnghiêncứukhảnăngconngườisốngvàlàmviệcđượctrongsinhquyểnkín,tiếnhànhnhữngthínghiệmkhoahọc.ỞViệtNam,theochỉthị20/2000/CT-TTg,đãcấmdùngxăngphachìtrêntoànquốctừngày01/11/2001.Ngàynay(từtháng8năm2006)DiêmVươngTinhbịgiángcấpxuốngthànhhànhtinhlùnNgàynayHộiThiênvănQuốcTếđãkhôngcòncoinólàhànhtinhnữa.ỞViệtNamgọicâynàylàcâydâyleovạnniênthanh,thườngtrồngđểtrangtrí.Theoquanniệmmớinhấtthìnấmthuộcmộtgiớiriêng,độclậpvớigiớithựcvật.Đólàgiớinấm.Nhiễmsắcthể.Thểnhỏởdạnglôngquexuấthiệnkhitếbàophânchiagiántiếp(phânchiacólông)vàdễbịnhuốmmàubởichấtnhuộmkiềmtính.Đượctạonênbởisựcuốnquanhxếpchồnglênnhaucủasợitơchấtnhiễmsắcdàivàmảnh.Vàdoaxitnucleiccùngproteintạothành,làcơsởvậtchấtchủyếucủaditruyền.Nhiễmsắcthểcủacácloạisinhvậtcósốlượng,hìnhdáng,kíchthướcnhấtđịnh.Tếbàothểthườnglàsongbộithể,cóhainhómnhiễmsắcthể.Tinhvànoãnlàđơnbộithể,chỉcómộtnhómnhiễmsắcthể.Trongcáthểđựccáikhácnhauthìnhiễmsắcthểchiarahailoại:nhiễmsắcthểgiớitínhquyếtđịnhđếntínhtrạnggiớitínhvànhiễmsắcthểthường.Vídụtếbàothếcủangườicó46nhiễmsắcthể,trongđócó44cáilànhiễmsắcthểthường,2cáilà

nhiễmsắcthểgiớitính.Namcó1nhiễmsắcthểXvà1làY.Nữcó2nhiễmsắcthểgiớitínhX.ATP(adenozintriphotphat)C10H16N5O12P3:co-enzim,làhợpchấtcaonănglượngcủatếbàoBâygiờRAMcỡ1GBlàbìnhthường(btv).HiệnnayđangdùngloạipinLi-ionkhôngnạpđểcấpnguồnchoCMOS.Cácloạipin(ắcquy)Ni-Cdđượckhuyếncáogâyđộchạikhôngsửdụngnữa(Btv).Mạngtrungkế:Mạngtiếpsức,chuyểntiếpsóng(Relay).“Kế”ởđâylàkếtục,từHánnàyhiệnnayởViệtNamítdùng,nóchỉcònlưuhànhtrongnhữngngườilớntuổingànhbưuđiện.LầuQuanTước:NhàlầucạnhbatầngởphíaTâyNamhuyệnVĩnhTố,tỉnhSơnTây,TrungQuốcBànthấtxảo:bàncó7điểmtinhxảoMatrậncònđượcgọilàmatrậnvuôngSéthaychớplàhiệntượngphóngđiệngiữacácđámmâyhoặcgiữamâyvàmặtđất.TrongtiếngViệtcóchỗphảidùngsétnhư“sétđánh”,“sétcầu”...,cóchỗphảidùngchớpnhư“mưagiôngchớpgiật”...Ba:chỉBaThục,làtêngọicủatỉnhTrùngKhánh,TứXuyêntrướckiaNướctacógiànđànđáđượcpháthiệntạihuyệnKhánhSơn,tỉnhKhánhHoàcũnglàmộtnhạccụcổxưaquýhiếm,tươngtựnhưgiànđànchuôngnóitrêncủaTrungQuốc(ChúthíchcủaND).Tốcđộtruyềnâmtrongkhôngkhíkhoảng331m/sởđiềukiệnnhiệtđộ0°C,độcaotrênmựcnướcbiển.Âmthanhvòng(âmthanhvòm)tạochongườinghecảmnhậnrõrệtvềâmthanh3chiềucóchuyểnđộngvòng.

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/

Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach