MULNUTYRITIONWichaikull, S. RN, MSN, Ph.D.

ภาวะทุ�พโภชนาการ

Malnutrition (ทุ�พโภชนาการ) หมายถึ�ง ภาวะขาดสารอาหาร ซึ่��งอาจเก�ดข��นจากการร�บประทุานอาหารไม"สมด�ลย$ก�น โดยอาจม%สารอาหารบางอย"างได&ร�บไม"เพ%ยงพอ เก�นหร'อผิ�ดส�ดส"วน ซึ่��งอาจจะม%ทุ��งเด)กทุ%�ผิอมเก�นไป และอ&วนเก�นไป และเด)กทุ%�ขาดว�ตาม�น เกล'อแร" ต"างๆ

ภาวะขาดโปรต%น

Kwasshiokor พบได&บ"อยในเด)กอาย�ต.�ากว"า1 ป/

1 .อาการบวม (Edema) เก�ดจากขาดโปรต%น โดยจะบวมทุ%�ปลายเทุ&าข&อเทุ&า ถึ&าขาดมากข��นจะบวมทุ��งต�ว หน�งตาป0ด อาการร�นแรง และม%น.�าคั่��งในช"องทุ&องและปอด

2. ผิ�วหน�งเปล%�ยนแปลงช�ดเจน คั่'อทุ%� dermatitis ชน�ดทุ%�เร%ยก “ flaky paint ” หร'อ “ Cracy Pavement

Dermatitis ” ล�กษณะเป4นข�ยลอกคั่ล&ายน.�าร&อนลวก3. เจร�ญเต�บโตช&า4. ผิมเปล%�ยนแปลง ผิมจะแห&งหรอบ แดง ขาดร"วงบ"อย5. ต�บโต อาจตรวจพบไขม�นแทุรกระหว"างเซึ่ลล$ของต�บ6. . การเปล%�ยนแปลงด&านจ�ตใจ เด)กม�กซึ่�มเศร&าไม"สนใจส��ง

แวดล&อม

ภาวะขาดพล�งงาน

Marasmus โรคั่ขาดแคั่ลอร%� พบได&ในเด)กทุ%�อาย�ต.�ากว"า 1 ป/ เด)กจะม%การเจร�ญเต�บโตช&าทุ��งน.�าหน�กและส"วนส8ง ผิอมแห&ง ผิมบาง ตาล�กโหล แก&มตอบไม"ม%ไขม�นใต&ผิ�วหน�ง ผิ�วหน�งเห%�ยวย"น ห�วแต"จะก�นได&น&อย และอาเจ%ยนง"าย

ตรวจร"างกาย จะพบคั่วามด�นโลห�ต อ�ณหภ8ม�ในร"างกายต.�า ทุ&องอ'ด และสามารถึคั่ล.าต"อมน.�าเหล'องได&ช�ดเจน

ขาดโปรต%นและพล�งงาน

Protien-energy malnutrition หร'อ Protein calorie malnutrition เร%ยกย"อว"า PCMพบได&บ"อยในเด)กทุ%�ทุารกและเด)กทุ%�ม%อาย� ต.�ากว"า 6 ป/

ม%อาการแสดงอย8"ระหว"างอาการคั่วาช�ออร$กอร$และมาราสม�สซึ่��งม�กเก�ด ข��นด&วยก�นเสมอ เน'�องจากได&ร�บสารอาหารและพล�งงานไม"พอมานาน

ภาวะขาดว�ตาม�น

ผลจากการได้รบวิ ตามิ นเอมิากเก นไป สร�ปได้ด้งน��1. ปวิด้ศี�รษะ คล��นไส อาเจ�ยน ผมิร!วิง ผ วิหนงแหงตกสะเก$ด้ ตาแหง Xerophthalmia ทำ&าลายประสาทำตา (Night Blindness) เย��อบ�ตาขาวิแหง Conjunctival xerosis และมิ�จ�ด้ข�!น เกร$ด้กระด้�� Bilot Spot ตรงหางตา อาจทำ&าใหตาบอด้ได้2. ถ้ารบประทำานอาหารทำ��มิ�แคโรทำ�นส+ง เช่!น แครอทำ มิะละกอส�ก จ&านวินมิาก ทำ&าใหมิ�แคโรทำ�นในเล�อด้ส+ง ผ วิเหล�อง หร�อเร�ยกวิ!า ด้�ซ่!านเทำ�ยมิ

โรคขาด้วิ ตามิ นเอ   (Vitamin A  deficiency)

Source of Vitamin A

  Vitamin B1  deficiency

หร'อโรคั่เหน)บชา Buri-Beri ซึ่��งจะพบว"าร"างกายอ"อนเพล%ย ไม"ม%แรง อาจพบใจส��นได& ย�งแบ"งออกได&เป4น Dry และ Wet beir-beriบวม ห�วใจวายได&เหน)บชา Reflex ของข&อน&อย

Source of Vitamin B1

  Vitamin B2  deficiency

ร8 &จ�กก�นด%ในโรคั่ ปากนกกระจอก คั่'อจะพบม�มปากเป4นแผิล ตาไม"ส8&แสง เทุ&าแสบ ล��นอ�กเสบห8 จม8ก ผิ�วหน�งอ�กเสบ น.�าตาไหล

Source of Vitamin B2

  Vitamin B6 deficiency

Vitamin B6 also called Pyridoxine. Its role as a co enzyme involved in the

metabolism of carbohydrates, fats, and proteins.

ภาวะขาดว�ตตาม�น บ%6 ทุ.าให&เก�ด ซึ่�มเศร&า นอนไม"หล�บ ผิมร"วง ซึ่%ด คั่ล'�นไส&อาเจ%ยน น��วในไต โรคั่ผิ�วหน�ง หร'อเจ)บป9วยได&บ"อยเน'�องจากร"างกายม%ภ8ม�ต&านทุานต.�า

Source of Vitamin B6

  Vitamin B12 deficiency

Vitamin B12 is a co enzyme and also support the action of vitamin C. It is

necessary for the proper digestion and absorption of foods, for protein synthesis,

and for the normal metabolism of carbohydrates and fats.

อาการ ซึ่%ด ต�วเหล'อง เบ'�ออาหารม%อาการทุางระบบประสาทุส"วนปลาย เจ)บปาก ล��นเล%�ยน ชา เส%ยคั่วามร8 &ส�ก

Source of Vitamin B12

  Vitamin C  deficiency (Scurvy)

ร8 &จ�กก�นด%ในช'�อ โรคั่ล�กป0ดล�กเป0ด ซึ่��งจะพบเล'อดออกตามไรฟั;น กระส�บการะส"าย ร&องกวนเบ'�ออาหาร เหง'อกบวมเล'อดออก นอนแบะขา (frog position) ม%จ�ดเล'อดออกตามผิ�วหน�ง ตายได&

Source of Vitamin C

ภาวะขาดว�ตาม�น D (Vitamin A  deficiency)

Ricket

เด้$กจะเป/นโรคกระด้+กอ!อนโด้ยมิ�ลกษณะแขนขาโก!งงอ(Bowing of leg) พบ Pigeon Brest)

Source of Vitamin D

  Vitamin E  deficiency (Niacin)

จะพบผิ�วหน�งอ�งเสบ (Pellagra) เป4นผิ'�นแสบๆร&อนๆตรงทุ%�โดนแดด ต"อมาจะคั่ล.�าข��น และอาจพบเล'อดง"าย (Hemolytic Anemia)

Source of Vitamin E

โรคั่อ&วน Obesityโรคั่อ&วน หมายถึ�ง ภาวะทุ%�ม%การสะสมของไขม�นทุ%�ใต&ผิ�วหน�งและทุ%�อว�ยวะอ'�นๆในร"างกายมากกว"าปกต� แบ"งออกเป4น 2 พวก คั่'อ

อ&วนธรรมดา (simple obesity) เด)กพวกน%�ไม"ม%โรคั่หร'อการผิ�ดปกต�อ'�นใดในร"างกาย อ&วนเพราะร�บประทุานอาหารมากเก�นไป เป4น exogenous type of obesity

อ&วนเพราะเป4นโรคั่(endogenous type of obesity) เช"นคั่วามผิ�ดปกต�ของฮอร$โมนและต"อมไร&ทุ"อ เน'�องอกในสมองเป4นต&น

อาการ

1.อวินธรรมิด้า ต�วโตสมส"วน อกหนา ไหล"กว&าง ทุ&องโต แขนขาใหญ"สมต�ว อาจพบรอยแตกส%ขาวทุ%�หน&าทุ&องและต&นขา (Striate) ต&นขาและต&นแขนใหญ"กว"าปลายขาแขน บางรายเข"าช�ดก�น(knocked knee)และบางรายม%ประจ.าเด'อนไม"ปกต�

การประเม�นภาวะขาดสารอาหาร

ป;จจ�บ�น น.�าหน�กและส"วนส8ง จะเป4นต�วประเม�นภาวะการขาดโปรต%นและพล�งงานเร'�อร�งในเด)ก หร'อแม&แต"เด&กทุ%�ม%ภาวะอ&วนเก�น นอกจากน%�ย�งม%การว�ดไขม�นรอบต&นแขน(MAC) ว�ดรอบศ%รษะ(OFC) และว�ดคั่วามหนาของไขม�นใต&ผิ�วหน�ง (Skinfold)

การประเม�นน.�าหน�ก

อาย� น&�าหนก4 เด'อน 2 เทุ"า ของแรกเก�ด1 ป/ 3 เทุ"า ของแรกเก�ด2 ป/ 4 เทุ"าของแรกเก�ด5 ป/ 6 เทุ"าของแรกเก�ด10ป/ 10 เทุ"า ของแรกเก�ด

การประเม�นน.�าหน�ก

อาย� ส+ตร1 ป/ อาย�เป4นเด'อน + 9

21-6 ป/ อาย�เป4นป/ X 2 +8

7-12 ป/ อาย�เป4นป/ X7 – 52

ส8ตรคั่.านวณน.�าหน�ก

การประเม�นน.�าหน�ก

ส8ตรคั่.านวณน.�าหน�ก แล&วมาเทุ%ยบเปอร$เซึ่นไทุล$% น&�าหนก/อาย� = น&�าหนกจร ง X 100

น&�าหนกทำ��ใช่อางอ งในเด้$กอาย�เทำ!ากน

(Gomez’ s Classification )

การแปลผิลระด�บคั่วามร�นแรงของภาวะทุ�พโภชนาการ

ระด�บปกต� >90%ขาดสารอาหารเล)กน&อย 75-90%ขาดสารอาหารระด�บปานกลาง 60-75%ขาดสารอาหารระด�บร�นแรง <60%

การประเม�นส"วนส8ง

อาย� ส+ตร1 ป/ ส8ง 75 เซึ่นต�เมตร

2-12 ป/ อาย�เป4นป/ X 6 +77

ส8ตรคั่.านวณอาย� (Nelson,1996)

การประเม�นคั่วามส8ง

ส8ตรคั่.านวณส"วนส8ง แล&วมาเทุ%ยบเปอร$เซึ่นไทุล$% น&�าหนก/ส!วินส+ง = ส!วินส+งจร งX 100

ส!วินส+งทำ��ใช่อางอ งในเด้$กอาย�เทำ!ากนการแปลผิลระด�บคั่วามร�นแรงของภาวะทุ�พโภชนาการ

ระด�บปกต� >95%ขาดสารอาหารเล)กน&อย 90-95%ขาดสารอาหารระด�บปานกลาง 85-89%ขาดสารอาหารระด�บร�นแรง <85%

BMI น.�าหน�กเป4นก�โลกรม คั่วามส8งเป4นเมตร X คั่วามส8งเป4นเมตร

BMI (Body Mass Index)

Age BMI Percentile2 years 19.3 95th

4 years 17.8 95th

9 years 21.0 95th

13 years 25.1 95th

Underweight BMI-for-age < 5th percentileOverweight BMI-for-age > 95th percentile

คั่วามต&องการแคั่ลอร%�/ว�น

น&�าหนก แคลอร��ทำ��ตองการ0-10 Kgs 100 cal/kg/day

10-20 Kgs 1000+50cal/kg/day

>20 Kgs 1500+20 cal/kg/day

Holiday and Segar

คั่วามต&องการสารน.�าต"อว�น

เด้$ก ควิามิตองการน&�า

Well Child 100 ml/100 cal (1:1)

Sick Child ต&องการเพ��ม10-20 ml/100 cal (1:1.2)

แนวทุางการส"งเสร�มส�ขภาพแนวิทำางส!งเสร มิส�ขภาพและป4องกนการขาด้โปรต�นและพลงงานในเด้$ก1.       การให&คั่วามร8 &ด&านโภชนาการแก"ประชาชนผิ"านส'�อต"างๆ2.       การประเม�นประส�ทุธ�ภาพและประส�ทุธ�ผิลของการเผิยแพร"คั่วามร8 &อย"างสม.�าเสมอ3.       การส"งเสร�มว�ชาการด&านโภชนาการ4.       การส"งเสร�มให&เด)กม%อาหารบร�โภคั่อย"างเพ%ยงพอและถึ8กหล�กโภชนาการ5.       การเป0ดโอกาสให&ประชาชนและช�มชนม%บทุบาทุต"อการแก&ไขป;ญหาทุ�พโภชนาการขอ

THANKS