TİCARİ BELGELER

BELGE KAVRAMI

Muhasebenin temel kavramlarından birisi tarafsızlık vebelgelendirme kavramı olup bu kavram, muhasebekayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygunolarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması vemuhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerinseçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılmasınıgerektirir.

Bu kavram çerçevesinde muhasebe belgesi veya kısacabelge; gerçekleşen bir işlemi kişi, yer, zaman, nitelik venicelik gibi açılardan saptayan, tanımlayan ve kanıtlayanyazılı bir nesne olarak tanımlanabilir.

Muhasebede yapılan her kayıt yazılı bir belgeye dayanmakzorundadır. Çünkü, belgenin olmadığı yerde muhasebe sonbulur. Belge, hesaplara yapılan kayıtlar arasında organikbağlantıyı sağlar. Onun içindir ki, belge muhasebenintemel taşıdır.

İşletmedeki mali karakterli olayların iş akışları doğal ve yapaybelgelerle sağlanır. Doğal belgeler kanun hükümleriyle, yapaybelgeler ise, genellikle isteğe bağlı olarak düzenlenirler.Dışarıdan işletmeye ve işletmeden dışarıya olan iş akışları doğalbelgelerle, işletme içinde oluşan olaylar ise, yapay belgeler ilesağlanır. Doğal belgelerde bulunması gereken hususlar ilgilikanunlarda belirtilmiştir. Belirtilen hususlara uyulmamasıhalinde belgenin doğal niteliği kaybolur. Doğal belgeler karşılıklıilişkiler dolayısıyla düzenlendiklerinden en az iki suret olarakdüzenlenmelidirler. Çünkü bu belgeler her iki tarafça dakaydedilmektedir.

Muhasebe defterlerine yapılan her kaydın mutlaka, işlemingerçek durumunu yansıtan, usulüne uygun olarak düzenlenmişve işletme ile ilgili tüm finansal bilgi kullanıcılarına karşı ispatedici özelliği olan objektif bir belgeye dayandırılması gerekir.Ülkemizde muhasebe belgeleri ve bu belgelerin düzenlenme koşulve esasları başta vergi kanunları olmak üzere. Türk TicaretKanunu ve sermaye piyasası mevzuatında ayrıntılı bir şekildedüzenlenmiş bulunmaktadır. Bu yasal düzenlemeler kapsamında,işletmelerin düzenlemek zorunda oldukları belli başlı muhasebebelgelerini açıklamadan önce aşağıda belge türleri ve belgelemeilkeleri açıklanmıştır.

BELGE TÜRLERİ

Muhasebe işlemlerinin dayanağı olan belgeleri şu şekilde ayırıma

tabi tutmak mümkündür:

1. Oluşumuna göre muhasebe belgeleri

2. İşletmedeki değişik işlevlerine göremuhasebe belgeleri

3. Çeşitli yasalara göre düzenlenenmuhasebe belgeleri

1. OLUŞUMUNA GÖRE MUHASEBE BELGELERİ

Belgeler oluşumuna göre DOĞAL

BELGELER ve YAPAY BELGELER olmak

üzere ikiye ayrılır.

DOĞAL BELGELER

Ticari işlemler sonucundakendiliğinden oluşan muhasebebelgelerine doğal belgelerdenilmektedir. İşletmede kullanılanbelgelerin büyük bir bölümünü doğalbelgeler oluşturmaktadır. Doğalbelgelerin türleri de çoktur. Bu nedenledoğal belgeleri düzenlendikleriişlemlere göre aşağıdaki gibisınıflandırabiliriz:

Alışlara Ait Belgeler:

Mal ve hizmet satın alınması ile ilgili belgelerdir. Bubelgelerin başında fatura gelir. Ancak, bazıdurumlarda örneğin müstahsilden satın alınan mallariçin fatura alınması mümkün olmayabilir. Bu tür malalımları için fatura yerine geçen bir belge türü olanmüstahsil makbuzu düzenlenir.

Satışlara Ait Belgeler:

Mal ve hizmet satışlarını belgelendirmek içindüzenlenen belgelerdir. Bu belgelerin de başındafatura gelmektedir. Satış faturası genellikle toptansatışlar için düzenlenmektedir. İşletmede gerçekleşenperakende satışlar için fatura yerine geçenperakende satış vesikaları düzenlenir.(perakendesatış fişi veya yazar kasa fişleri)

Giderlere Ait Belgeler:

Elektrik, su, telefon, seyahat, ücret gibi giderleryapıldıkça alınan belgelerdir. Bu belgelerin de başındafatura gelmektedir. Ancak, avukat, mali müşavir gibiserbest meslek erbabına yaptırılan işler için bunlarayapılan ödemeler sırasında alınan serbest meslekmakbuzu da bir gider belgesidir. Ayrıca, hamala,gündelikçi gibi belge düzenlemesi mümkün olmayankişilere yaptırılan işler için işletme tarafındandüzenlenen gider pusulası diğer bir gider belgesidir.Bunların dışında, mükelleflerin işyerlerindekullanılmak ve tüketilmek üzere satın aldıklarıkanuni haddi aşmayan mal ve hizmet alımları içindüzenlenen perakende satış fişi veya yazar kasafişleri de gider belgesi olarak kabul edilmektedir.

Tahsil ve Ödeme Belgeleri:

Kayıtlarda yer alan bir alacağın para veya para yerinegeçen araçlarla tahsil edilmesi veya bir borcun yinepara veya para yerine geçen araçlarla ödenmesi içindüzenlenen belgelerdir. İşletme alacağını karşıtaraftan; nakit veya çek olarak tahsil ederken kasatahsil makbuzu düzenler; alacağına karşılık senetalmış ise senet giriş bordrosu düzenler. Defter tutantüccarlar arasında, bir taraf için tahsil makbuzukarşı taraf için ödeme makbuzudur. Ancak bazıdurumlarda parayı veya çeki tahsil eden tarafın deftertutmaması nedeniyle tahsil makbuzu düzenlemesimümkün değildir. Bu gibi hallerde tüccarın borçlarıiçin ödeme yaparken nakit veya çek ile yaptığıödemeler için kasa ödeme makbuzu düzenleyerek,ödemeyi yaptığı tarafa imzalatıp muhafaza etmesigerekir. Ödemenin senet ile yapılması halinde senetçıkış bordrosu düzenlenir.

Mahsup Belgeleri:

Hesaba geçirme belgeleri olarak da adlandırılan bubelgeler, para ve para yerine geçen ödeme araçlarıtarafından kullanılmaktadır. Örneğin, bir bankanınbir işletmeyi neden belirterek borçlandırılması halindebu işlem için bir borç dekontu düzenlenir. Diğeryandan, bankanın işletmeyi yine bir neden belirterekalacaklandırması halinde bu kez alacak dekontudüzenlenir.

Diğer Doğal Belgeler:

Bu tür belgeler yukarıda sayılan gruplarda yeralmayan belgelerdir. Bu belgelere şu örneklerverilebilir: vergi daireleri, sosyal sigortalar, ticaret vesanayi odaları, PTT ve diğer resmi dairelere yapılanödemeler sonucu alınan makbuz ve belgeler, takdirkomisyonu kararları, mahkeme kararları, muhabereevrakı, sözleşmeler, taahhüt ve kefalet yazıları vb...

YAPAY BELGELER

Doğal belge düzenlenmesi zorunluolmayan işlemler için işletme içindedüzenlenen, muhasebe kaydına esas alınanbelgelerdir. Yapay belgeler, doğal belgeleregöre türce ve sayıca daha azdır. Çünkü kuralolarak, doğal belgesi olmayan işlemler içinyapay belge düzenlenir. Yapay belgeleridüzenlendikleri işlemleri esas alarakaşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz.

Giderlere İlişkin Yapay Belgeler:

Bazı giderler için belge alınması çok zor veya imkansızolabilir. İşte ilgili dolmuş ücreti, vapur ücreti, tren ücreti gibigiderler bunlara örnek olarak verilebilir. Ancak yine de bu gibihallerde, gideri yapan kişi, bunların açıklamalı bir listesiniyaparak imzalar. Bu belgeye gider listesi adı verilmektedir.Bu gider listesi, giderlere ilişkin bir yapay belgedir. Giderlereilişkin diğer bir yapay belge türü de, işte ilgili olmak şartıylaverilen harcırahlar (yolculuklar) için düzenlenen harcırahbeyannamesidir.

Envanterle İlgili Yapay Belgeler:

Dönem sonu envanter çalışmalarına dayanak olmak üzeredüzenlenen belgelerdir. Bu tür belgelere şu örnekleriverebiliriz: Mal sayım cetvelleri, amortisman hesaplamatabloları, yeniden değerleme tabloları, gelecek yıllarave aylara ait giderlerin hesaplama çalışmaları, gelecekyıllara ve aylara ait gelirlerin hesaplama çalışmaları,gider ve gelir tahakkuklarını hesaplama çalışmalarıvb...

Maliyet Muhasebesi Belgeleri:

İşletmede gerçekleşen her türlü stok

hareketlerini izlemek için düzenlenen belgeler,

birer yapay belgedir. Bu belgelere şu örnekleri

verebiliriz: Hammadde ve malzeme istek

fişi, hammadde ve malzeme teslim alma

fişi, depodan üretime hammadde ve

malzeme çıkış fişi, üretim raporları,

ambar fişi, hammadde ve malzeme fişi vb..

2. İŞLETMEDEKİ DEĞİŞİK İŞLEVLERİ GÖRE

MUHASEBE BELGELERİ

İşletmedeki işlevlerine göre muhasebe belgeleri dörtgruba ayrılmaktadır:

1) Alışlara ait belgeler: Alış faturaları, perakendesatış belgeleri gibi,

2) Satışlara ait belgeler: Satış faturaları, perakendesatış belgeleri gibi,

3) Giderlere ait belgeler: Serbest meslek makbuzları,gider pusulası, ücret bordrosu gibi,

4) Genel nitelikli belgeler: Ticari mektuplar, kirakontraltoları, banka hesap özetleri gibi

3. ÇEŞİTLİ YASALARA GÖRE DÜZENLENEN

MUHASEBE BELGELERİ

Ülkemiz uygulamasında ispat edicimuhasebe belgelerinin önemli bir bölümüVergi Usul Kanunu’nda, Türk TicaretKanunu’nda ve Sermaye PiyasasıKanunu çerçevesinde çıkarılan sermayepiyasası kurulu tebliğlerinde düzenlenmişbulunmaktadır. Bu kanunlar çerçevesindedüzenlenen başlıca muhasebe belgelerişunlardır:

Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenenbelgeler:

- Fatura,

- Sevk İrsaliyesi,

- Perakende Satış Belgeleri,

- Gider Pusulası,

- Müstahsil Makbuzu,

- Serbest Meslek Makbuzu,

- Ücret Bordrosu,

- Yolcu Listeleri,

- Günlük Müşteri Listeleri,

- Muhabere Evrakı ve diğer belgeler.

Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenenbelgeler:

- Poliçe,

- Bono,

- Çek,

- Hisse Senedi,

- Tahvil,

- Emtia Senetleri,

- Ordino,

- Konşimento,

- Manifesto,

- Hamule Senedi,

- Taşıma Senedi.

Sermaye Piyasası Kanunu’nda DüzenlenenBelgeler:

Sermaye Piyasası Kanunu’nda, Vergi Usul Kanunu veTürk Ticaret Kanunu çerçevesinde düzenlenen tümbelgeler ispat edici belgeler olarak aynen kabul edilmişancak kamuyu aydınlatma ilkesi çerçevesinde sermayepiyasası faaliyetlerinin özelliği gereği hissesenetleri,tahviller gibi belgeler yeniden düzenlenmiş,bunların yanında aracı kurumlar ve diğer bazısermaye piyasası yardımcı kurumları için bukurumlara özgü işlem ve kayıtlarda geçerli olacak yenibazı belgeler oluşturulmuştur. Bu belgelerden özelliklearacı kurumların düzenleyecekleri bazı belgelerşunlardır: menkul kıymet hareket listesi, menkulkıymet dökümü, işlem sonuç formu, emanet girişfişi, emanet çıkış fişi, menkul kıymet bordrosu,seans takip formu, işlem dağıtım listesi, emirtakip formu, kredili işlem-açığa satış ve ödünçişlemleri izleme formları, repo işlem dekontları,aracılık sözleşmeleri.

BELGELEME İLKELERİ Güvenilir bir muhasebe kaydının yapılması bakımından bu

konudaki literatürde ve uygulamada aşağıda belirtilen bazıilkeler benimsenmiştir.

- Her kayıt bir belgeye dayandırılmalıdır. - Karışıklığı ve mükerrerliği önlemek için bir kaydın dayandığı

belge kesin olarak belirlenmelidir. - Belgeler üzerinde yazılı bilgiler okunmaz hale getirilmemeli,

gerekli düzeltme parafe edilerek gösterilmelidir. - Muhasebe kaydından sonra belge üzerine işaret konularak

belgenin kayda geçmemesi ve mükerrer olarak kayda geçmesiönlenmelidir.

- Aynı işlemin fazla olması halinde toplu bir belge düzenlenerekrasyonel çalışma düzeni sağlanmalıdır.

- Belgeler ile ilgili işlemlerde kolaylık sağlanması ve hatalarınönlenebilmesi için belgeler farklı renklerde bastırılmalı, seri vesıra numarası dahilinde teselsül ettirilerek, tasnifli ve kolaycaerişilebilecek şekilde arşivlenmelidir.

- Tüm belgeler düzenleyen, kontrol eden ve onaylayan yetkilikimseler tarafından imza ve parafe edilmelidir.

Ülkemizde muhasebe belgeleri ve bu belgelerin

düzenlenme koşul ve esasları özellikle Vergi Usul

Kanunu başta olmak üzere Türk Ticaret Kanunu’nda

ve Sermaye Piyasası Kanunu’nda ayrıntılı bir şekilde

düzenlenmiş bulunmaktadır. Şimdi bunları

inceleyelim.

MUHASEBEDE KULLANILAN BAŞLICA

BELGELER, ÖZELLİKLERİ VE ÖRNEKLERİ

VERGİ USUL KANUNU’NDA YER ALAN BELGELER

1.FATURA

Fatura, satılan emtia veya yapılaniş karşılığında müşterininborçlandığı meblağı göstermeküzere, emtiayı satan veya işi yapantüccar tarafından müşteriye verilenticari bir belgedir.

FATURADA EN AZ AŞAĞIDAKİ BİLGİLERİN BULUNMASI GEREKİR. (VUK MD.230);

1. Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası. Faturalar seri ve sıranumaraları ile teselsül ettirilir.

2. Faturaları düzenleyenin adı, unvanı ve adresinden başka, bağlı olduğu vergidairesi ve hesap numarasının da gösterilmesi gerekir. Adi şirket, kollektif veadi komandit şirket statüsünde çalışanlarda, ortakların vergi dairesi ve hesapnumaralarının gösterilmesi gerekir.

3. Müşterinin adı, ticaret ünvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası.

4. Malın veya işin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı,

5. Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası.

Fatura normal olarak malın teslimi sırasında düzenlenir. Bazı hallerdeteslimden bir süre sonra düzenlenmesi de mümkündür. Ancak faturanın malınteslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içindedüzenlenmesi gerekir.

Fatura en az bir asıl ve bir nüsha olarak çıkarılır. Birden fazla nüshaçıkarılmışsa her birinin kaçıncı nüsha olduğu belirtilir.

Satılan malın teslim tarihinden sonra veya teslimi sırasında düzenlenmiş olsadahi, faturada malın teslim tarihi ve irsaliye numarası yer alacak ve ayrıca sevkirsaliyesi de düzenlenecektir.

FATURA DÜZENLEME KURALLARI

Fatura düzenlenirken aşağıdaki kurallara uyulması gerekir: (VUK md.231)

1. Faturalar sıra numaralı olarak teselsül ettirilir. Aynı müessesenin muhtelifşube ve kısımlarında her biri ayrı numara ile başlamak üzere, ayrı ayrı faturakullanıldığı takdirde, bu faturaların şube veya kısımlarına göre, şube veya kısımisimlerinin yazılması veya özel işaretlerle seri tefriki yapılması gerekir.

2. Faturalar mürekkeple, daktilo ile veya bilgisayarla düzenlenir.

3.Faturalar en az bir asıl bir örnek olarak düzenlenir. Birden fazla örnekçıkarıldığı taktirde her birine kaçıncı örnek olduğu işaret edilir.

4 .Faturaların baş tarafında iş sahibinin veya namına imzaya mezun olanlarınimzası bulunur.

5. Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren 7 gün içindedüzenlenir. Bu süre içinde düzenlenmemiş faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.

6. Fatura düzenlemek zorunda olanlar müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğuvergi dairesi ve hesap numarasının doğruluğundan sorumludur. Faturadüzenleyenin istemesi halinde müşteri kimliğini ve vergi dairesi hesapnumarasını gösterir belgeyi ibraz etmek zorundadır.

FATURA DÜZENLEME KURALLARI

Faturanın baş tarafında iş sahibinin veya namına, imzaya yetkili olanların imzası bulunur. Fakat uygulamada iki farklı şekilde yapılmaktadır:

Kapalı Fatura: İşletmenin, peşin olarak yapmış olduğu satışlarında düzenlediği ve alt tarafının kaşelenip imzalandığı faturalardır.

Açık Fatura: İşletmenin, veresiye satışlarında düzenlediği ve üst tarafının kaşelenip imzalandığı faturalardır.

Tüketicilere ayıplı mal ve hizmet satan kişilere karşı hak aramada, fatura delil olarak kullanabilirler. Faturaya itiraz süresi 8 gündür. Bu süre içinde itiraz edilmezse faturanın içeriği kabul edilmiş sayılır.

Faturaları Gelir Vergisi Kanunu’na (G.V.K) göre 5 yıl, Türk Ticaret Kanunu’na(TTK) göre 10 yıl saklama zorunluluğu vardır

FATURA KULLANMA MECBURİYETİ

Birinci ve ikinci sınıf tüccar, kazancı basit usulde tespit edilenlerile defter tutmak zorunda olan çiftçiler:

Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara,

Serbest meslek erbabına,

Kazançları basit usulde tespit edilen tüccarlara,

Defter tutmak zorunda olan çiftçilere,

Vergiden muaf esnafa.

Sattıkları emtia ve yaptıkları işler için fatura vermek, bunlardafatura istemek ve almak zorundadırlar.

Ayrıca, yukarıdakiler dışında kalanların, I. Ve II. Sınıftüccarlardan, basit usulde vergilendirilenlerden veya deftertutmak zorunda olan çiftçilerden satın aldıkları emtia veyaonlara yaptırdıkları iş bedelinin (2010 yılı için) 680 TL’ yi geçmesiveya bedel 680 TL den az olsa bile, istemeleri halinde emtiayısatan veya işi yapanın fatura vermesi gerekmektedir.

Kapalı fatura örneği :

Açık fatura örneği :

Öte yandan 167 sıra numaralı VUK Genel Tebliği’nde, I ve II.Sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerinyukarıda 5 madde halinde sayılan kimselere sattıkları emtia veyayaptıkları işler için, satılan emtianın veya yapılan işin bedeli neolursa olsun fatura vermelerinin emtiayı satın alan veya hizmetiyaptıran bu kimselerin de fatura istemelerinin ve almalarınınzorunlu olduğu ve bunlar için perakende satış fişlerinin geçerliolmayacağı belirtilmiştir.

Ancak, mükelleflerin ticari faaliyetlerine ilişkin olarak işyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları(kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri gibi) ve bedeli faturadüzenleme mecburiyetini belirleyen kanuni haddi aşmayan diğerbir anlatımla, perakende satış fişi (veya yazar kasa fişi)düzenleme sınırları içinde kalan mal ve hizmet bedelleri içindüzenlenen perakende satış veya yazar kasa fişlerinin giderbelgesi olarak kabul edilmesi Maliye Bakanlığı’nca da uygungörülmüştür.

İşletmenin tüketimi dışında satışa konu olacak mal vehizmetlerin alımlarında ise bedeli ne olursa olsun faturadüzenlenmesi ve defterlere faturalara dayanılarak kayıtyaptırılması gerekmektedir.

FATURA TASDİKİ

Maliye Bakanlığı fatura, müstahsil makbuzu, serbest meslekmakbuzu, gider pusulası, perakende satış vesikaları (perakendesatış fişleri, makineli kasaların kayıt ruloları, giriş ve yolcutaşıma biletleri), sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi vegünlük müşteri listeleri için 1.1.1985 tarihinden itibaren tasdikzorunluluğu koymuştur. VUK’nun mükerrer 257. Maddesi,24.6.1994 gün ve 4008 sayılı yasanın 7. Maddesi ile eklenen 3.Fıkra hükmüne göre, Maliye Bakanlı’ğı belge tasdik işlemininoterlere, kanunla kurulmuş mesleki kuruluşlara ve diğermencilere yaptırabilecektir.

Ayrıca 1.3.1985 yılından itibaren fatura ve sayılan diğerbelgelerin anlaşmalı matbaalarda bastırılabileceği esasıgetirilmiştir. Bu takdirde, tasdike gerek yoktur. Ancak anlaşmalımatbaalara bastırılmayan faturalar için, tasdik mecburiyetidevam etmektedir.

Faturaların düzenlenmesi, basılması vekullanılması bazı esaslara bağlanmıştır. Bunagöre fatura boyutları 28 x 20 cm veya 14 x 20cm olmalıdır. Bu belgeler, iş kollarınınçeşitliliği ve farklılığı nedeniyle enine veyaboyuna bastırılarak kullanılabilir.

Anlaşma olmayan matbaalar dışındakimatbaalardan alınarak, mükelleflercenoterlere tasdik ettirilerek kullanılacakfaturalarda yukarıdaki şekil şartları aranmaz.

DÜZENLEYEN

Sevk Tarihi :…………….İrsaliye No. :…………….İrsaliye Tarihi :…………….

SAYIN…………………………………………………………………… SERİ:……………………..…………………………………………………………………………… SIRA NO:………………...…………………………………………………………………………… Düzenleme Tarihi:……….MÜŞTERİ V.D…………………… Düzenleme Saati:………..MÜŞTERİ V.NO…………………

SIRA

NO

KODU MALIN CİNSİ MİKTARI FİYATI TUTARI

TOPLAM

Yalnız:……………………………………………………

……………………………………………………………

……………………………………………………………

İNDİRİM

%...KDV

GENEL TOPLAM

FATURA

2. SEVK İRSALİYESİ

Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafındantaşındığı ve taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslimedilen malın alıcı tarafından taşınması vetaşıttırılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılanmallar için düzenlenen ve taşıtta bulundurulmasıgerekli olan bir ticari belgedir.

Fatura bulunsun veya bulunmasın mal harekâtınınmutlaka sevk irsaliyesine bağlanması mecburiyetigetirilmiştir.

Satılan malın teslim tarihinden sonra veya teslimianında düzenlenmiş olsa dahi faturada malın teslimtarihi ve irsaliye numarası yer alacak ve ayrıca sevkirsaliyesi de düzenlenecektir.

Bir sevk irsaliyesinde gönderilen malın cinsi ve miktarı, satıcınınveya malı sevk edenin adı, soyadı, ticaret unvanı, varsa vergidairesi ve hesap numarası, malın taşıyana teslim tarihi vemüteselsil irsaliye numarası, mükellefin diğer işyerine veyasatılmak üzere bir alıcıya gönderdiği hallerde kime ve nereyegönderildiği ayrıca belirtilir.

İrsaliyelerin tükenmez kalemle, daktilo ile veya bilgisayarladoldurularak en az bir asıl iki örnek olarak düzenlenecek veörneklere kaçıncı örnek olduğunun matbu olarak işaret edilmesigerekir. İşaretleme 1.,2.,3., gibi rakam verilerek veya A,B,C, gibiharflendirilerek yapılabilir.

En az üç nüsha olarak düzenlenecek sevk irsaliyesinin ikinüshası mutlaka emtiayı taşıyan taşıtta bulundurulacaktır.Yoklama ve denetimlerde iki nüshası da ibraz edilecek, yoklamaveya denetim elemanı bir nüshasına adını, soyadını ve unvanınıyazarak mühürledikten sonra ilgiliye verecek, diğeri ise Maliyebakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü vergi istihbarat şubesindedefterdarlıkça gönderilecektir.

En az üç nüsha olarak düzenlenmeyen sevk irsaliyesi hiçdüzenlenmemiş sayılacaktır.

Sevk irsaliyesi 28 x 20 veya 14 x 10 cm boyutundaolmalıdır. Ancak boyutta tekdüzelilik sağlamak içinfatura hangi boyutta basılmışsa, sevk irsaliyesinin deaynı boyutta olması muhasebe organizasyonuaçısından uygun olur.

Fatura düzenlenmeden sadece sevk irsaliyesi ile sevkedilen mallar için 7 gün içinde fatura düzenlenmesizorunludur.

Ancak nihai tüketicilerin tüketim amacıyla perakendeolarak satın aldıkları malları kendilerinin taşımasıveya taşıttırması halinde bu mallara aldıkları mallarıkendilerinin taşıması veya taşıttırması halinde bumallara ait fatura veya perakende satış fişininbulunması şartıyla sevk irsaliyesi aranmayacaktır.

3. İRSALİYELİ FATURA

Buraya kadar yaptığımız açıklamalarda fatura, sevk irsaliyesi ileayrı düzenlenmektedir. Diğer bir ifadeyle fatura ve sevk irsaliyesibirbirinden ayrı olarak düzenlenen iki belgedir. Sevk irsaliyesi birmalın bir yerden bir diğer yere taşınması sırasında taşınan malıncinsini ve miktarını gösteren bir belgedir. Bu belge malı taşıttırantarafından düzenlenmektedir. Faturanın ve sevk irsaliyesininayrı ayrı düzenlenmesi mükelleflerin iş yükünü arttırdığı gibifaaliyetlerinin de aksamasına neden olmaktadır. Bunu dikkatealan Maliye Bakanlığı 12 Eylül 1991 tarih ve 20989 sayılı ResmiGazete’de 211 sayılı VUK Tebliği yayımlayarak, fatura ve sevkirsaliyesinin aynı zamanda düzenlenebileceği kararını almıştır.Tebliğde “İrsaliyeli Fatura” olarak ifade edilen bu belge, dahaönce fatura düzenlemesine ilişkin şartları taşıması yanında ilavebazı bilgilere de sahip olmalıdır. Bu ilave bilgiler şunlardır:

Malın nereye ve kim gönderildiği,

Düzenlenme tarihi.

Taşınan veya taşıttırılan mallar ile birlikte irsaliyelifaturanın bulunması durumunda ayrıca sevk irsaliyesigerekli değildir. İrsaliyeli fatura en az üç örnek olarakdüzenlenmelidir. İrsaliyeli faturanın üç örnekten azdüzenlenmesi durumunda, irsaliyeli fatura hiç düzenlenmemişsayılacaktır. En az üç örnek olarak düzenlenen irsaliyelifaturanın iki örneği mutlaka malı taşıyan araçtabulundurulacaktır.

İrsaliyeli fatura uygulamasına kesinlikle dönembaşındageçilmesi gerekir; dönemiçinde irsaliyeli faturauygulamasına geçilmesi mümkün değildir. Ancakfaaliyetlerine dönemiçinde başlayan mükellefler, irsaliyelifatura uygulamasını seçebilirler.

Dönembaşında irsaliyeli fatura uygulamasına geçenmükellefler, daha önce notere tasdik ettirdikleri veyaanlaşmalı matbaalara bastırdıkları kullanılmamış fatura vesevk irsaliyelerini vergi dairesine götürerek iptal ettirmelerigerekir.

İrsaliyeli faturada, faturayıdüzenleyenin adı, ticaret ünvanı, işadresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesapnumarası, malın nevi, miktarı, fiyatı vetutarı ile nereye ve kime gönderildiği,müşterinin adı, ticaret ünvanı, adresivarsa vergi dairesi ve hesap numarası,faturanın seri ve müteselsil sıranumarası, düzenleme tarihi ve saati ileanlaşmalı matbaaya ilişkin bilgilere yerverilecektir. Bu bilgilerin eksik olmasıhalinde irsaliyeli fatura hiçdüzenlenmemiş sayılacaktır.

DÜZENLEYEN

SERİ NO :SIRA NO :

İRSALİYELİ FATURASAYIN…………………………………….. Düzenleme Saati:………

Düzenleme Tarihi…/….,…………………………………………..ÜŞTERİ V.DMÜŞTERİ V.NO

SIRA NO KODU CİNSİ MİKTARI BİRİM FİYATI TUTARI

TOPLAM

İNDİRİM

ARA TOPLAM

KDV %

FATURA

TOPLAMI

YALNIZ:……………………………………………………

Teslim Eden Teslim Alan

İmza İmza

4. PERAKENDE SATIŞ

VESİKALARI

VUK 233. md. göre, birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla,

defter tutmak mecburiyetinde olmadıkları satışları ve

yaptıkları işlem bedelleri için aşağıdaki belgelerden

herhangi birisi düzenlenebilir:

- Perakende Satış Fişleri,

- Yazar Kasa Kayıt Ruloları,

- Giriş ve Yolcu Taşıma Biletleri.

A. PERAKENDE SATIŞ FİŞLERİ

Perakende satış fişlerinde işletme veyamükellefin adı, düzenlenme tarihi, alınan para

tutarı gösterilecek biçimde iki örnek olarakdüzenlenir ve bir örneği müşteriye verilir.

Perakende satış fişlerinde satılan malın cins,miktar ve tutarı belirtilir. Bu fişler seri ve sıranumarası ile teselsül ettirilir.

Perakende satış fişlerinin (3100 sayılı kanunagöre verilen yazar kasa fişleri hariç)düzenlenmesi sırasında, toplam bedelin ayrıcayazı ile de belirtilmesi ve rakamla yazılantoplamın her iki tarafının çift çizgi ilekapatılması zorunludur.

B. YAZAR KASA KAYIT RULOLARI

Yazar kasaların kayıt rulosuna günlük perakende satışlar tek tekkaydedilmiş olduğundan bu rulolar perakende satışlarınbelgelendirilmesi için kullanılır. Yazar Kasa Fişi Kesme Haddi 680TL’dir.

3100 sayılı KDV mükelleflerinin ödeme kaydedici cihazları, kullanmakmecburiyeti hakkındaki kanun” a göre gerekli şartları taşıyan ödemecihazlarının verdiği satış fişlerinde en az şu bilgiler bulunmaktadır;

1) Fişi veren kişi ve işletmenin adı ve soyadı

2) Unvanı adresi

3) Vergi dairesi ve hesap numarası

4) Satılan malın cinsi ve bedeli

5) Vergili olup olmadıkları ve bunlara ait toplamlar

6) Müteselsil fiş numarası

7) İşlem tarihi

Cihazın onaylandığını gösterir sembol ile cihaz sicilnumarasıdır.Makineli kasaların kayıt ruloları için standart bir ebattespit edilmesi söz konusu olmadığından, makinenin cinsine göre kayıtrulosu kullanılabilir.Cezai şartlar perakende satış fişinde olduğu gibidir.

Yazar kasa (Ödeme Kaydedici Cihaz örneği) :

5. GİDER PUSULASI Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde

tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olanserbest meslek erbabının ve çiftçilerin: Vergiden muafesnafa: yaptırdıkları işler veya onlardan satınaldıkları emtia için düzenleyerek işi yapana veyaemtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulasıvergiden muaf esnaf tarafından verilmiş faturahükmünde bir belgedir.

Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nevi ilemiktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran veyaemtiayı satın alan ile satanın adlarıyla ve soyadlarını(tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihiihtiva eder. Gider pusulası iki nüsha olarak düzenlenirve bir nüshası işi yapana veya malı satana verilir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göregider pusulası karşılığı vergiden muaf esnafayapılan ödemelerden mal alımları için % 5,hizmet alımları için % 10 oranında gelirvergisi stopajı (kaynağında vergi kesilmesi)yapılır. Ancak, havlu, çarşaf, çorap, kilim, halı,dokuma mamulleri, örgü, dantel, her nevi nakışişleri ve her nevi turistik eşya, hasır, sepet,süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek ve benzeri malbedelleri veya bu malların yapımında ödenenhizmet bedelleri üzerinden % 2, değerli kağıt vedamga pulları satışlarında komisyon bedelleriüzerinden % 20 oranında stopaj yapılır.

Gider pusulası seri ve sıra numaraları ile teselsülettirilir.

DÜZENLEYEN

GİDER PUSULASI SERİ: A

SIRA NO:.......

TARİH …/…/20..

Satılan Malin veya Yapılan İşin Mahiyeti

Miktar Fiyatı TUTARI

TOPLAM

MALI SATAN VEYA İŞİ YAPANIN STOPAJ %...

Adı, Soyadı NET ÖDENEN

Adres

İmza

Yalnız ……………………………………………….

6. MÜSTAHSİL MAKBUZU

Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak

zorunda olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi

olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini

ödediklerinde iki nüsha olarak düzenledikleri, birini

imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona

imzalatarak almaya mecbur oldukları belgedir.

Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya aracı

tarafından alındığında makbuz bunlar tarafından

tanzim ve imza olunur. Müstahsil makbuzun tüccar

veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine

geçer.

Müstahsil makbuzunda en az aşağıdaki

bilgiler bulunur:

1-Makbuzun tarihi,

2-Malı satın alan tüccar veya çiftçinin adı,

soyadı, unvanı ve adresi,

3-Malı satan çiftçinin soyadı, adı ve ikametgah

adresi,

4-Satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedeli.

Müstahsil makbuzu seri ve sıra numarası ile

teselsül ettirilir.

GVK'nun 94. maddesine göre Ticaret borsalarındatescil ettirilerek satın alınan zirai mahsuller için % 2,hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve suavcılığı mahsulleri için % 1, Ticaret borsalarında tescilettirilmeden satın alınan zirai mahsuller için % 4,hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve suavcılığı mahsulleri için % 2 G.V. Stopajı yapılır.Ayrıca, müstahsil için % 1 oranında BağKur primikesintisi yapılır.

Zirai faaliyet kapsamında, orman idaresine veyaorman idaresine karşı taahhütte bulunan kurumlarayapılan orman ağaçlandırması, bakımı, kesimi,ürünlerin toplanması, taşınması ve benzerihizmetlerde stopaj oranı % 2, diğer hizmetlerde %4'dür.

7. SERBEST MESLEK MAKBUZU

Serbest meslek faaliyetleri, sermayeden ziyadeşahsi mesaiye (çalışmaya), ilmi ve mesleki bilgiyeveya ihtisasa (uzmanlığa) dayanan ve ticarimahiyette olmayan işlerin işverene tabiolmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi adınave hesabına yapılmasıdır. Bu şekilde çalışankimselere de Serbest Meslek Erbabı denir.

Serbest meslek erbaplarının mesleki faaliyetlerineilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha olarakdüzenlediği ve bir nüshasını müşteriye

vermek zorunda olduğu belgedir.

Serbest meslek makbuzuna:

1-Makbuzu verenin soyadı, adı veya unvanı,

adresi, vergi dairesi ve hesap numarası,

2-Müşterinin soyadı, adı veya unvanı ve adresi,

3-Alınan paranın miktarı,

4-Paranın alındığı tarih

yazılır ve serbest meslek erbabı tarafından

imzalanır.

Serbest meslek makbuzları seri ve sıra

numaraları ile teselsül ettirilir.

Serbest meslek makbuzları düzenlenirken önce brüt

ücret üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’na göre %20

oranında gelir vergisi stopajı (kesintisi) yapılır daha

sonra da ücretin brüt değeri üzerinden hesaplanan %

18 oranında KDV eklenerek ödenecek net ücret ortaya

çıkar.