muatan lokal bhâsa madhurâ tor ktsp 2013 adhâsar pergub … · 2019. 8. 16. · muatan lokal...

Pangangghit / Sè nyoson

Drs. Bambang Hartono Hamzah

Isya Sayunani, S.Pd

Abdul Gani, M.Pd

Zaini,S.Pd

Rusliy, M.Pd

H.M. Dradjid, BA

Muatan Lokal Bhâsa Madhurâ tor KTSP 2013Adhâsar Pergub No.19 Tahun 2014

SEKKAR ANOM 2

Buku Siswa

Ka’angghuy kellas VIII SMP/MTs

Sekkar Anom 2

Ka’angghuy Kellas VIII

Hak Cipta © 2015

Tim Penyusun:Drs. Bambang Hartono HamzahIsya Sayunani, S.PdAbdul Gani, M.Pd.Zaini,S.PdRusliy, M.PdH.M. Dradjid, BA

Penerbit : Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Timur

Isi : vii, 229 hal

Dilarang memperbanyak atau memindahkan sebagian atau seluruh isi buku ini dalam bentuk apapun, baik secara elektronis maupun mekanis, termasuk memfotokopi, merekam atau dengan sistem penyimpanan lainnya, tanpa izin tertulis dari penerbit

9 7 8 6 0 2 7 8 3 1 2 9 2

ISBN 978-602-xxxx-xx-x

PYATORAN PANGANGGHIT

Sapèsan amojhi sokkor ḍâ’ Allah sè Amorbâ Jhâghât, buku “

SEKKAR ANOM” ampon lastarè è eccap.

Buku ka’ḍinto èkaparlo mongghu morèd SMP/MTs, akor sareng

KTSP taon 2013. Pramèla ḍâri ka’ḍinto èso’on ḍâ’ sadhâjâ ghuru sè

molang neng SMP/MTs ngakorraghi ḍâ’ sadhâjâ pandhuman sè ampon

ètantowaghi neng Kurikulum kasebbhut.

Tanto bisaos neng buku ka’ḍinto bâḍâ pan-saponapan parkara sè

korang sondhuk mongghu pamangghi para ghuru. Pangangghit ampon

atarèka masamporna’a èssèna buku ka’ḍinto, namong sadhâjâna tabâtes

ḍâ’ kamampowan sè èsanḍhâng pangangghit.

Tambâ’ân pamangghi para ghuru ngambri sampornana buku

ka’ḍinto, pangangghit mator sakalangkong.

ḌHÂḌHÂBU PENYELIA

Kabiddhân kaulâ mojhi sokkor ḍâ’ Allah Sè Maha aghung, amarghâ

buku Pangajhârân Bhâsa Ḍaèrah Madhurâ sè abhul-ombhul SEKKAR

ANOM ampon lastarè èpaterbi’.

Buku pangajhârân ka’ḍinto èsoson ka’angghuy ma-loma ḍâ’

sadhâjâ morèd sè alâng-saghulung sareng bhâsa Madhurâ rè-sa’arèna.

Bhâb ka’ḍinto sanget rajâ ghunana ka’angghuy mertè bhuḍhâjâ Madhurâ,

sabâb bhâsa ka’ḍinto mènangka bâi’ ḍâlemma bhuḍâjâ. Manabi sadhâjâ

ngangoḍâdhân ta’ angghâḍhuwi ghuli enneng akadhi sè kasebbhut,

madhâ’â rogina orèng Madhurâ.

Buku ka’ḍinto lastarè lèbât lalampa’an sè cokop abit, jhughâ

bhinareng ka’addhrenganna para Pangangghit sè ta’ cokbâ asabbhil

kantos lastarè, akor sareng ngen-angen sè èkamaksod. Pan-saponapan

papangghiyân ampon è bâḍâ’âghi ka’angghuy ngaollè ngen-angenna

kaulâ Panjhennengngan sadhâjâ.

Ḍhâsar panyosonan buku pangajhârân panèka :

1. KTSP Kurikulum taon 2013.

2. Pergub nomer 19 taon 2014 terbi’ tangghâl 03 April 2014.

Nyoson buku pangajhârân ka’ḍinto sakalangkong bânnya’ alangan

sareng sangghâ roghina, è antarana amanca bârnana logat/dialèk sareng

èjhâ’ân Madhurâ sè ampon èpaterbi’ sareng Balai Bahasa Jhâbâ Tèmor

taon 2011. Nangèng, ḍâri addrengnga para pangangghit, alhamdulillah

sadhâjâna bisa kalampan kalabân saè.

Bhântowan pamangghi para ghuru nyopprè sampornana èssèna

buku ka’ḍinto è bingkèng arè sanget èkabhuto.

Saka’ḍinto pamator, mator sakalangkong.

Prakata

Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Timur

Surabaya, November 2015

Kepala Dinas Pendidikan

Provinsi Jawa Timur

Dr. SAIFUL RACHMAN, MM., M.Pd.

Assalamu’alaikum Wr. Wb.

Bahasa Madura termasuk bahasa daerah yang digunakan di

masyarakat Madura atau daerah tapal kuda yang telah dipelihara dengan baik

oleh penuturnya, hal ini patut dihargai dan dipelihara karena bahasa daerah ini

merupakan salah satu kebudayaan.

Seminar bahasa daerah di Yogyakarta menentukan bahwa bahasa

daerah termasuk bahasa yang besar penuturnya dan mempunyai tradisi

sastra. Insya Allah bahasa Madura memenuhi pada ketentuan tersebut. Sebab

yang menggunakan bahasa Madura penuturnya kurang lebih sepuluh juta

orang termasuk semua yang ada di Madura dan anak cucu Madura yang ada di

pesisir timur dan pesisir utara Madura. Selain itu, sastra Madura sudah

terdengar baik di pulau Madura maupun di luar Madura baik sastra lisan atau

sastra tulisan. Oleh karena itu, untuk memelihara dan melestarikan demi

kemajuan bahasa daerah sangat perlu pedoman ejaan yang baku, tata

bahasa, penelitian bahasa dan sastra, serta penuntun bahasa dengan ikhtiar

yang lain.

Buku Malathè Sataman ini sangat baik digunakan di sekolah

menengah atas. Semoga buku Malathè Sataman ini bisa digunakan di pulau

Madura serta bisa digunakan oleh orang madura yang ada di pesisir timur dan

pesisir utara Madura. Semoga Allah yang Maha Kuasa dan Maha Pengasih

memberikan keberkahan dan ridhonya kepada buku pelajaran ini, sehingga

bisa tumbuh dan berkembang pemakai bahasa daerah Madura sesuai dengan

harapan kaulâ sareng sampèyan sadhâjâ semua. Amin.

Wassalamu’alaikum Wr.Wb

Ḍhâḍhâbuwân Kepala Dinas Pendidikan

Provinsi Jawa Timur

Dr. SAIFUL RACHMAN, MM., M.Pd.

Assalamu’alaikum Wr. Wb.

Bhâsa Madhurâ tamaso' bhâsa ḍâera se èghuna'aghi mènangka

parabhut lâng-saghulung è ḍâlem masyarakat sarta èpertè kalabân saè sareng

ra'yattèpon, bhâḍhi èyarghâi tor èpèyara amarghâ bhâsa ḍa èra ghâpanèka

aropa'aghi sala sèttong kabhuḍhâjân Madhurâ. Seminar bhâsa ḍaèra è Jukjâ,

nantowaghi jhâ' bhâsa ḍaèra sè kabilâng rajâ manabi ghungghungnga orèng

sè aghuna'aghi bânnya' sarta aghâḍhuwân tradisi sastra. Insya Allah bhâsa

Madhurâ nyokopè ḍâ' ḍuwâ' katantowan bhuru. Sè sapanèka sabâb sè

aghuna'aghi bhâsa Madhurâ langkong ḍâri sapolo juta orèng, sadhâjâ sè bâḍâ

è Polo Madhurâ sareng na' Poto Madhurâ sè bâḍâ è pasèsèr tèmor sareng ḍâjâ

è Jhâbâ Tèmor. Jhughân sastra Madhurâ ampon kaonang saè sastra lèsan

otabâ sastra tolèssèpon. Kaangghuy maḍâpa' ḍâ' ka maksod pamèyara'an,

pamertè, sareng kaangghuy kamajhuwânnèpon, ghi' sanget marlowaghi

bâḍâna pandhuman èjhâ'ân sè baku, paramasastra, panalèktèghân bhâsa

sareng sastra, panonton bhâsa sareng èhtèyar laènnèpon.

Buku Pangajhârân Sekkar Anom ka'ḍinto saè manabi èghuna'aghi

neng Sekola'an-sakola'an ka'ḍinto, ampon paḍâ kaonang è ḍâlem bhâb bhâsa

è Polo Madhurâ. Malar moghâ buku Sekkar Anom ka'ḍinto bisa èghuna'aghiyâ

è Polo Madhurâ sareng lo-polo laènnèpon sè bâḍâ è sakobhengnga Polo

Madhurâ sareng sadhâjâ orèng Madhurâ sè bâḍâ è pasèsèr tèmor sareng ḍâjâ

è Jhâbâ Tèmor. Jhughân malar moghâ Ghustè Allah Sè Maha Bellâs tor Asè

aparènga karidâ'ân sareng kabherkadhân, ḍâ' buku ka' ḍinto sarta èparèngana

jhurbhu tor ḍhuluk kantos andhâddhiyaghi parabhut pangajhârân bhâsa

Madhurâ sè abhunga'aghi.

Wassalamu’alaikum Wr.Wb

Surabaya, November 2015

Kepala Dinas Pendidikan

Provinsi Jawa Timur

Èssèna Buku

Pyatoran

Ḍhâḍhâbu Penyelia/ Penyelaras ........................................................

Ḍhâḍhâbu Kakandiknas Provinsi Jatim ..............................................

Èssèna Buku

SEMESTER 1

Pangajhârân 1 Tema : Sosial ..................................................

Pangajhârân 2 Tema: Bhuḍhâjâ ..............................................

Pangajhârân 3 Tema : Industri ................................................

Pangajhârân 4 Tema : Ekonomi ...............................................

SEMESTER 2

Pangajhârân 5 Tema : Kekekuargaan .......................................

Pangajhârân 6 Tema : Budi Pekerti ...........................................

Pangajhârân 7 Tema : Profil Tokoh ...........................................

Daftar Pustaka ...............................................................................

1

26

44

73

103

129

151

172

iii

iv

v

vii

Kompetensi Dasar 3.1 Memahami dan menganalisis struktur teks, unsur kebahasaan

Mengidentifikasi, , dan pesan moral cerita fiksi (wayang/ cerkak/folklor/ topèng ḍhâlâng) secara lisan dan tulis.

4.1 Mengapresiasi cerita fiksi (wayang/ cerkak/ folklor/ topèng ḍhâlâng) secara lisan dan tulis.

Indikator 3.1.1 Mengidentifikasi struktur teks cerita pendek.

3.1.2 Menganalisis struktur teks cerita pendek.

3.1.3 Menganalisis unsur kebahasaan cerita pendek.

3.1.4 Menyimpulkan pesan moral cerita pendek.

4.1.1 Membaca indah cerita pendek.

4.1.2 Merangkum isi cerita pendek.

4.1.3 Menceritakan relevansi isi cerita pendek dengan kehidupan sehari-

hari.

Bâburughân beccè’

Pabhâghus atatangghâ, nyopprè

sakè’ gherringnga bâḍâ ajâgâ

1

Indikator 3.1.1 Mengidentifikasi struktur teks cerita pendek.

Gb. 1 Lalampa’an acarèta

Sumber http://www. mimsatupayaman.blokspot

1. Lalampa’an

Maos patètè jhâjhârbâ’ân è bâbâ panèka tor jâwâb pètanyana!

Strukturrèpon Carèta Panḍâ’

Ngèrèng sampèyan sakanca’an maos dua’ ḍhimèn ka’anghuy kèngèng

kariḍâ’ânna Sè Kobâsa. Sa’amponna maos dua’, èyatorè talèktèghi ghâncaran

èbâbâ panèka!

Sampèyan sakanca’an tantona senneng manabi mèrengngaghi carèta.

Tantona maos sareng mèrengngaghi carèta panèka ngabhutowaghi bâkto. Bâḍâ

carèta sè è maos otabâ èpèrengngaghi kantos ajhâm-ejjhâm ghi’ ta’ lastarè è

maos otabâ èpèrengngaghi. Carèta panèka èsambhât carèta lanjhâng otabâ

novel. Mala bâḍâ jhughâ carèta sè asambhnung ḍâ’ kennengngan laèn otabâ

bâḍâ è buku laèn. Carèta panèka èsambhât carèta asambhung.

Bâḍâ jhughâ carèta sè è maos otaba èpèrengngaghi ngabhutowaghi bâkto

namong sakejjhâ’ bisaos. Carèta panèka ta’ ngabhutowaghi bhâbhâghân otabâ

bhâb. Sè ècarèta’aghi namong kaoḍi’ânna sèttong tokoh. Carèta macem panèka

èsambhât carèta panḍâ’ otabâ short story.

2

È ḍâlem carèta panḍâ’ bâḍâ strukturèpon. Kapprana struktur carèta panḍâ’

èngghi panèka tokoh, latar otabâ setting, sareng alur otabâ plot. Struktur carèta

panèka dhâddhi sèttong sareng ta’ bisa ècar-pencar.

Sè èmaksot tokoh èngghi panèka panglako sè abujut orèng, kèbân, otabâ

bhârâng sè ngalamè sèttong kadhâddhiyân è ḍâlem carèta. Nasib tokoh panèka

ètantowaghi sè ngangghit è ḍâlem carèta. Sè mèrengngngaghi otabâ maos

carèta pas terro onènga ahèrèpon nasib tokoh panèka

Parkara otabâ kadhâddhiyân sè sè èkalako tokoh è ḍâlem carèta bânnè

namong sakalèyan, bisa bisaos èsambhung sareng kadhâddhiyân laènna è ḍâlem

carèta. Parkara otabâ kadhâddhiyân sè abhung-sambhung è ḍâlem carèta

èsambhât alur otabâ plot. Manabi kennengngan sareng bâktona kadhâddhiyân

è ḍâlem carèta èsambhât latar otabâ setting.

Pakon 1.1

Lanon È Ghili Iyyang

Daèng Masallè sabhârunḍhut aromasa tarentem nalèka ngallè ḍâri Makasar

ka Ghili Iyyang (sèttong polo sè bâḍâ è Kab. Songennep). Salèrana ampon

kèngèng èdhi ḍâri Rato Bhindhâra Saot ka’angguy nyeppowè Polo Ghili Iyyang.

La-mala rèng-orèng sè ècapo’ panyakèt ghuḍḍhu sè èbâkto ghâpanèka

èyangghep taḍâ’ tambhâna, sareng Daèng Masallè ètarèma ka’angguy

aḍhâḍhuko è Polo Ghili Iyyang. Rèng-orèng sè ècapo’ panyakèt ghuḍḍhu panèka

ètambhâi kantos saè. Rèng-orèng sè ampon saè ghâpanèka kantos ta’ kasokan

abâli polè ka dhisana, sabâb ampon cè’ pernana bâḍâ è Ghili Iyyang. Rèng-orèng

ka’ḍinto ahèrrèpon dhâddhi bârghâ Polo Ghili Iyyang.

È sèttong arè, rèng-orèng sè biyâsaèpon majâng, paḍâ akompol è dhâlemma

Daèng Masallè. Rèng-orèng paḍâ areppot jhâ’ è Palabbhuwân Bhân Camara bâḍâ

lanon. Arta, kèbân, bân sabâgiyân bârghâ bâḍâ sè èrampas èyangko’ ka paraona

lanon. Bâḍâ bârghâ sè bângal alabân, namong bâkto atokar sareng lanon pas

kala, mala bâḍâ jhughân sè tèbhâs.

Daèng Masallè regghet asabâb lanon ghâpanèka ampon la-nyala ḍâ’ bârghâ

Ghili Iyyang. Sa’amponna jhârna’ ponapa sè èreppottaghi rèng-orèng

ghâpanèka, Daèng Masallè pas mèyos ka Palabbhuwân Bhân Camara.

Sa’amponna tandhuk ḍâ’ palabbhuwân, Daèng Masallè ngoladhi kapalana

lanon sarèng lâ-bhâlâna paḍâ toron ḍâri paraona. Kapalana lanon atanya asma

sareng pangkatèpon Daèng Masallè. Kalabân jhârna’ Daèng Masallè ajhârbâ’âghi

jhâ’ salèrana èkaparcajâ sareng rato Songennep tor bârghâ Ghili Iyyang

ka’angguy nyeppowè Polo Ghili Iyyang. Salèrana mator ka kapalana lanon

ka’angguy morop ponapa sè ampon èrampas lanon sareng salèrana tor artana,

3

kalabân sarat kapalana lanon sangghup ngangko’ salèrana tor artana ngangghuy

parao.

Kapalana lanon cè’ pèragghâ. Ka’aghunganna Daèng Masallè tantona

langkong bânnya’ tor langkong arghâ manabi èbhânḍhingngaghi sareng ponapa

sè ampon èrampas lanon. È bâkto ghâpanèka jhughân ponapa sè ampon

èrampas lanon èpatoron ḍâri paraona. Sa’amponna taḍâ’ polè sè èpatorona,

Daèng Masallè èyatorè ongghâ ka parao. Parkara artana bhâkal èkonèyana.

Nalèka Daèng Masallè maongghâ padhâna salajâ ka parao, ḍhâksakala

paraona lanon mèrèng para’ karemma. Kapalana lanon sareng lâ-bhâlâna paḍâ

berka’ ka pèngghirrâ parao sèttongnga. Namong parao sè mèrèng tor para’

karemma ghâpanèka ta’ aghuli. Sanaosa èparèngè ponapa’a bisaos, paraona

lanon ghâpanèka pagghun mèrèng para’ karemma. Ènghalè Daèng Masallè ghi’

buru maongghâ padhâna salajâ.

Sa’amponna sadhâjâ cara ampon èghuna’aghi ka’angguy masodhek

paraona ampon ta’ bisa, la-bhâlâna lanon sanget regget otabâ pagghel.

Sadhâjâna paḍâ toron ḍâri paraona pas lonca’ natta’ Daèng Masallè. Namong

Daèng Masallè ta’ ghinjek. Sadhâjâ lâ-bhâlâna lanon paḍâ cekka’ ta’ ngennèng

aghuli bân matoron tanangnga.

Ngabâssaghi sadhâjâ lâ-bhâlâna paḍâ cekka’ ta’ ngennèng aghuli, kapalana

lanon jhughân ta’ tarèma. Kapalana lanon jhughân natta’ Daèng Masallè.

Namong kapalana lanon jhughân paḍâ akadhiyâ lâ-bhâlâna. Kapalana lanon

jhughân cekka’ ta’ ngennèng aghuli bân matoron tanangnga.

Kapalana lanon sareng lâ-bhâlâna paḍâ nyo’on sapora ka Daèng Masallè tor

ajhânjhi ta’ bhâkal la-nyala polè ḍâ’ bârghâ Ghili Iyyang. Daèng Masallè sarèng

bârghâ Ghili Iyyang paḍâ nyapora. Polo Ghili Iyyang ahèrrèpon tarentem kantos

samangkèn.

(Asèllèpon wawancara Abdul Gani sareng Pa’ Bati è Ghili Iyyang, bâjâèpon Daèng Masallè).

Ca’-oca’ sè Malarat

Lanon = orèng sè lakona arampok è tasè’.

Nyeppowè = ngapalaè

Panyakèt ghuḍḍhu = panyakèt lèppra.

Aḍhâḍhuko = ngennengngè sèttong dhisa.

Bârghâ = angghuta masyarakat.

Areppot = aparèng onèng ḍâ’ pamarènta.

4

È attas ampon èjhârbâ’âghi jhâ’ è ḍâlem carèta aghânḍhu’ struktur otabâ

bâgiyân-bâgiyân. Antara bâgiyân-bâgiyân sèttong ka sèttongnga ta’ kèngèng

èsa-pèsa.

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy nyarè tokoh sè bâḍâ è ḍâlem

carètana Lanon È Ghili Iyyang. Opamana tokoh sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon

È Ghili Iyyang è antarana èngghi panèka Daèng Masallè.

1. Tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng sèttong carètana Lanon È Ghili

Iyyang è attas èngghi panèka .........................................................

2. Tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng ḍuwâ’ carètana Lanon È Ghili


3. Tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng tello’ carètana Lanon È Ghili Iyyang

è attas èngghi panèka .........................................................

4. Tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng empa’ carètana Lanon È Ghili

Iyyang è attas èngghi panèka ........................................................

5. Tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng lèma’ carètana Lanon È Ghili Iyyang

è attas èngghi panèka ........................................................

6. Tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng ennem carètana Lanon È Ghili

Iyyang è attas èngghi panèka .......................................................

7. Tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng pètto’ carètana Lanon È Ghili

Iyyang è attas èngghi panèka .......................................................

8. Tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng bâllu’ carètana Lanon È Ghili Iyyang


9. Tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng sanga’ carètana Lanon È Ghili

Iyyang è attas èngghi panèka ......................................................

10. Serrat kalabân carakan Madhurâ asmana tokoh sè èkasennengngè

sampèyan! ...........................................................................................

Pakon 1.2

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy nyarè latar sè bâḍâ è ḍâlem

carètana Lanon È Ghili Iyyang. Opamana latar sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È

Ghili Iyyang è antarana èngghi panèka paraona lanon.

1. Latar sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng sèttong carètana Lanon È Ghili

Iyyang è attas èngghi panèka ........................................................

5

2. Latar sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng ḍuwâ’ carètana Lanon È Ghili Iyyang

è attas èngghi panèka .......................................................

3. Latar sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng tello’ carètana Lanon È Ghili Iyyang


4. Latar sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng empa’ carètana Lanon È Ghili Iyyang


5. Latar sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng lèma’ carètana Lanon È Ghili Iyyang


6. Latar sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng ennem carètana Lanon È Ghili

Iyyang è attas èngghi panèka ......................................................

7. Latar sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng pètto’ carètana Lanon È Ghili Iyyang


8. Latar sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng bâllu’ carètana Lanon È Ghili Iyyang


9. Latar sè bâḍâ è ḍâlem paragraf kapèng sanga’ carètana Lanon È Ghili Iyyang


10. Serrat nyamana latar sè èkasennengngè sampèyan kalabân carakan

Madhurâ sè bâḍâ è ḍâlem carètana Lanon È Ghili Iyyang è attas!

......................................................................................................

Pakon 1.3

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy nyarè parkara otabâ

kadhâddhiyân sè onèng èkalako tokoh sè bâḍâ è ḍâlem carètana Lanon È Ghili

Iyyang. Opamana parkara otabâ kadhâddhiyân sè onèng èkalako tokoh sè bâḍâ

è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è antarana èngghi panèka bârghâ Ghili

Iyyang areppot ka Daèng Masallè.

1. Parkara otabâ kadhâddhiyân sè sè èkalako tokoh sè bâḍâ è ḍâlem paragraf

kapèng sèttong è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

......................................................................................................


kapèng ḍuwâ’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

.....................................................................................................


kapèng tello’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

....................................................................................................


kapèng empa’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

.....................................................................................................

6


kapèng lèma’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

.....................................................................................................


kapèng ennem è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

.....................................................................................................


kapèng pètto’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

.....................................................................................................


kapèng bâllu’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

.....................................................................................................


kapèng sanga’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

.....................................................................................................

10. Serrat kalabân carakan Madhurâ parkara otabâ kadhâddhiyân sè sè èkalako

tokoh sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas sè ta’

èkasennengngè sampèyan .......................................................................

Pakon 1.4

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy ajhârbâ’âghi èssèna paraggraf è

ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas!

1. Èssèna paraggraf paraggraf kapèng sèttong è ḍâlem carèta Lanon È Ghili


2. Èssèna paraggraf paraggraf kapèng ḍuwâ’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili


3. Èssèna paraggraf paraggraf kapèng tello’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili


4. Èssèna paraggraf paraggraf kapèng empa’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili


5. Èssèna paraggraf paraggraf kapèng lèma’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili


6. Èssèna paraggraf paraggraf kapèng ennem è ḍâlem carèta Lanon È Ghili


7. Èssèna paraggraf paraggraf kapèng pètto’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili


7

8. Èssèna paraggraf paragraf kapèng bâllu’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang

è attas èngghi panèka .........................................................

9. Èssèna paraggraf paragraf kapèng sanga’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili


10. Serrat ngangghuy carakan Madhurâ kajhubâ’ânna lalakonna lanon è ḍâlem

carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas! ....................................

11. Indikator

1.1.2 Menganalisis struktur teks cerita pendek.

2. Lalampa’an

Maos patètè jhâjhârba’an è bâbâ panèka tor jâwâb pètanyana!

Cem-macemma Struktur Carèta Panḍâ’

Ampon èjhârbâ’aghi è attas jhâ’ è ḍâlem carèta panḍâ’ bâḍâ strukturèpon.

Kapprana struktur carèta panḍâ’ èngghi panèka tokoh, latar otabâ setting,

sareng alur otabâ plot. Struktur carèta panèka tantona acem-macem.

Struktur carèta sè sapèsan èngghi panèka tokoh. Ampon èjhârbâ’aghi è

attas jhugân jhâ’ sè èkamaksot tokoh èngghi panèka panglako sè abujut orèng,

kèbân, otabâ bhârâng sè ngalamè sèttong kadhâddhiyân è ḍâlem carèta. Tokoh

panèka tantona jhughân acem-macem. Manabi tokoh sè palèng bânnya’ èbhut-

sebbhut tor palèng bânnya’ ècarèta’aghi, èsambhât tokoh otama. Manabi tokoh

sè sebbhut tor palèng ècarèta’aghi sakalana èkaparlo, èsambhât tokoh tambâ’ân.

Tokoh tambâ’ân panèka ècarèta’aghi asabâb bâḍâ kaè’anna sareng tokoh otama.

Saè tokoh otama jhughân tokoh tambâ’ân tantona tapangghi sareng parkara

otabâ kadhâddhiyân è ḍâlem carèta. Parkara otabâ kadhâddhiyân sè sè èkalako

tokoh sè bâḍâ è ḍâlem carèta tantona li-bâliyân. Asambhungnga sèttong parkara

otabâ kadhâddhiyân sè èkalako tokoh sareng parkara otabâ kadhâddhiyân

laènna èsambhât alur otabâ plot.

Parkara otabâ kadhâddhiyân sè èkalako tokoh panèka tantona bâḍâ

kennengngan sareng bâḍâ jhughân bâktona. Kennengngan sareng bâktona

parkara otabâ kadhâddhiyân sè èkalako tokoh è ḍâlem carèta, panèka èsambhât

latar otabâ setting. Dhâddhi latar otabâ setting panèka bâḍâ sè abujut

kennengnganna parkara otabâ kadhâddhiyân sè èkalako tokoh, bâḍâ jughân sè

abujut bâktona parkara otabâ kadhâddhiyân sè èkalako tokoh.

8

Pakon 2.1

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy abirjhi’ tokoh sè bâḍâ è ḍâlem carèta

Lanon È Ghili Iyyang è bâbâ panèka!

1. Tokoh otama sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang èngghi panèka

..............................................................................................................

2. Tokoh tamba’an sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang èngghi

panèka ..................................................................................................

3. Tokoh sè ngaghungè bâbâtek saè sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili

Iyyang èngghi panèka ............................................................................

4. Tokoh sè ngaghungè bâbâtek sè ta’ saè sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È

Ghili Iyyang èngghi panèka .....................................................................

5. Pasèra Daèng Masallè ghâpanèka? ..........................................................

6. Pasèra lanon ghâpanèka? .......................................................................

7. Pasèra Bhindhârâ Saot ghâpanèka? .........................................................

8. Aponapa lanon ma’ kala? ......................................................................

9. Pasèra bârghâ Ghili Iyyang ghâpanèka? ..................................................

10. Serrat ngangguy carakan Madhurâ pasèra sè areppot ka Daèng Masallè!

...........................................................................................................

Pakon 2.2

È attas ampon èjhâbâ’âghi jhâ’ latar otabâ setting èngghi panèka kennengngan

sareng bâktona kadhâddhiyân è ḍâlem carèta. Opamana Polo Ghili Iyyang.

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy abirjhi’ latar sè bâḍâ è ḍâlem carèta

Lanon È Ghili Iyyang è bâbâ panèka!

1. Latar otabâ setting sè bujut kennengngan sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È

Ghili Iyyang èngghi panèka .....................................................................

2. Latar otabâ setting sè bujut bâkto sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili

Iyyang èngghi panèka ............................................................................

Pakon 2.3

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy nyijjhi’i parkara otabâ kadhâddhiyân

sè èkalako tokoh sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è bâbâ panèka!

1. Parkara otabâ kadhâddhiyân sè èkalako Daèng Masallè è paraggraf kapèng

sèttong è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang èngghi panèka

..............................................................................................................

9


ḍuwâ’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang èngghi panèka

..............................................................................................................


tello’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang èngghi panèka

..............................................................................................................


empa’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang èngghi panèka

..............................................................................................................


ennem è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang èngghi panèka

..............................................................................................................


pètto’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang èngghi panèka

..............................................................................................................

7. Parkara otabâ kadhâddhiyân sè èkalako lanon è paraggraf kapèng ḍuwâ’ è

ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang èngghi panèka

..............................................................................................................

8. Parkara otabâ kadhâddhiyân sè èkalako lanon è paraggraf kapèng empa’ è


..............................................................................................................

9. Parkara otabâ kadhâddhiyân sè èkalako lanon è paraggraf kapèng ennem è


..............................................................................................................

.................

10. Parkara otabâ kadhâddhiyân sè èkalako lanon è paraggraf kapèng pètto’ è


..............................................................................................................

Pakon 2.4

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy abhâḍhi pokeddhâ paraggraf è ḍâlem

carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas!

1. Pokeddhâ paraggraf kapèng sèttong è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è

attas èngghi panèka ...................................................................

2. Pokeddhâ paraggraf kapèng ḍuwâ’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è


10

3. Pokeddhâ paraggraf kapèng tello’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è


4. Pokeddhâ paraggraf kapèng empa’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è


5. Pokeddhâ paraggraf kapèng lèma’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è


6. Pokeddhâ paraggraf kapèng ennem è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è


7. Pokeddhâ paraggraf kapèng pètto’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è


8. Pokeddhâ paraggraf kapèng bâllu’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è


9. Pokeddhâ paraggraf kapèng sanga’ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è


10. Serrat ngangghuy carakan Madhurâ pokeddhâ paraggraf kapèng sèttong è

ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas! .................................................

Indikator

3.1.3 Menganalisis unsur kebahasaan cerita pendek

3. Lalampa’an


Aksara Rajâ ḍâlem Carèta Panḍâ’

Carèta panḍâ’ panèka tamaso’ karya sastra. Sanaosa tamaso’ karya sastra,

ḍâlem ngangghit carèta panḍâ’ panèka ghi’ parlo onèng ḍâ’ gher-ogherrâ nyerrat

aksara rajâ sè biyasa èghuna’aghi ḍâlem ngangghit ghâncaran nonfiksi. Sabâb

gher-ogherrâ nyerrat aksara rajâ ḍâlem ngangghit carèta panḍâ’, panèka paḍâ

sareng nyerrat ghâncaran nonfiksi.

Dhinèng ḍâ’ gher-ogherrâ nyerrat aksara rajâ akadhi è bâbâ panèka.

1. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ sèttong okara.

11

2. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ oca’ ḍâlem sèttong okara sè

abujut ḍhâbuna orèng sè èparèngè tanḍâ pettè’ ḍuwa’ (” ....”).

3. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ oca’ sè bâḍâ kaè’anna sareng

asmana Sè Kobâsa otabâ oca’ sè aghântè asmana Sè Kobâsa.

4. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ oca’ sè abujut gellar, jhâjhuluk,

sè arangkè’ sareng asmana orèngnga.

5. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ bhân-sabhân oca’ sè dhâddhi

asmana orèng.

6. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ nyamana bhângsa otabâ bhâsa.

7. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ nyamana taon, bulân, arè, otabâ

sèttong kadhâddiyân sejarah.

8. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ nyamana sèttong kennengngan

(georafi).

9. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ unsur nyamana pangkat,

pangghâbâyan, sè bâḍâ asmana orèngnga.

10. Aksara rajâ èghuna’aghi è awwâl horobbhâ unsur nyamana koran, majalla,

bhul-ombhullâ karangan, kajhâbhâna oca’ panyambhung.

Ca’-oca’ sè Malarat

Karya sastra = angghidhân sè èndhâ.

Gher-ogherrâ = katantowanna.

ghâncaran nonfiksi = ghâncaran sè ghâḍhu’ kadhâddhiyân sè nyata.

Pakon 3.1

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy abhâḍhi okara sè bisa èghuna’aghi

è ḍâlem carèta panḍâ’ sè aghânḍhu’ aksara rajâ! Opama Pa’na Lèsap alorok

perrang ka Songennep.

1. .......................................................................................................

2. .......................................................................................................

3. .......................................................................................................

4. .......................................................................................................

5. .......................................................................................................

6. .......................................................................................................

7. .......................................................................................................

8. .......................................................................................................

9. .......................................................................................................

12

10. ......................................................................................................

Pakon 3.2

Èyatorè karèmbhâk sakanca’an ka’angghuy abhâḍhi okara sè bisa èghuna’aghi è

ḍâlem carèta panḍâ’ sè aghânḍhu’ aksara rajâ sè èghuna’aghi è awwâl horobbhâ

oca’ ḍâlem sèttong okara sè abujut ḍhâbuna orèng sè èparèngè tanḍâ pettè’

ḍuwâ’ (” ....”)!

Opama. Pamanna Jakatolè sè èsambhât Adirasa aḍhâbu: “Ba’na ana’na Potrè

Konèng sè sarèyang.”

1. .......................................................................................................

2. .......................................................................................................

3. .......................................................................................................

4. .......................................................................................................

5. .......................................................................................................

6. .......................................................................................................

7. .......................................................................................................

8. .......................................................................................................

9. .......................................................................................................

10. .......................................................................................................

Pakon 3.3


ḍâlem carèta panḍâ’, sè aghânḍhu’ aksara rajâ sè èghuna’aghi è awwâl horobbhâ

oca’ sè bâḍâ kaè’anna sareng asmana Sè Kobâsa otabâ oca’ sè aghântè asmana

Sè Kobâsa.

Opamana. Rato Biḍârbâ nyo’on ḍâ’ Sè Aghung moghâ panyakèt cacar sè

bâḍâ è Karaton Pacanan bhâkal taḍâ’â.

1. .......................................................................................................

2. .......................................................................................................

3. .......................................................................................................

4. .......................................................................................................

5. .......................................................................................................

6. .......................................................................................................

7. .......................................................................................................

8. .......................................................................................................

9. .......................................................................................................

13

10. .....................................................................................................

Pakon 3.4


ḍâlem carèta panḍâ’, sè èghuna’aghi è awwâl horobbhâ bhân-sabhân oca’ sè

dhâddhi asmana orèng.

Opama. Patè Ghâjhâ Maḍa mènangka papatè è karaton Majjhâpaèt.

1. .......................................................................................................

2. .......................................................................................................

3. .......................................................................................................

4. .......................................................................................................

5. .......................................................................................................

6. .......................................................................................................

7. .......................................................................................................

8. .......................................................................................................

9. .......................................................................................................

10. .......................................................................................................

Indikator 3.1.4 Menyimpulkan pesan moral cerita pendek.

4. Lalampa’an


Bâburughân è Ḍâlem Carèta Panḍâ’

Mèrengngaghi otabâ maos carèta panḍâ’ panèka pajhât nyennengngaghi.

Orèng sè ngangghit carèta panḍâ’ panèka tantona bâḍâ tojjhuwânna. Sè

sapèsan, tojjhuwân orèng sè ngangghit carèta panḍâ’ panèka pajhât maèlang

rassa sossa tor rentegghâ pèkkèran orèng sè maos otabâ mèrengngaghi carèta

panḍâ’. Ponapa polè manabi èssèna carèta panèka loco.

Tojjhuwân sè kapèng ḍuwâ’ èngghi panèka sopajâ orèng sè maos carèta

panḍâ’ otabâ mèrengngaghi carèta panḍâ’ bisa’a kèngènga bâburughân beccè’

ḍâri carèta gellâ’. Orèng sè ngangghit carèta panḍâ’ panèka aparèng bâburughân

14

ḍâ’ orèng sè maos otabâ mèrengngaghi carèta panḍâ’. Bâburughân panèka

langkong saè manabi èparèngngaghi lèbât carèta.

Pakon 4.1

Èyatorè maos polè carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas pas karèmbhâk sakanca’an

ka’angghuy nyarè bâburughân beccè’ sè akor sareng aghâma è ḍâlem carèta

Lanon È Ghili Iyyang è attas!

Opama. Ḍaèng Masallè nambhâi orèng sakè’ ghuḍḍhu.

1. Bâburughân beccè’ sè akor sareng parèntana aghâma sè bâḍâ è ḍâlem

paraggraf kapèng sèttong carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


paraggraf kapèng ḍuwâ’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


paraggraf kapèng tello’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


paraggraf kapèng sèttong carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


paraggraf kapèng lèma’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


paraggraf kapèng ennem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


paraggraf kapèng pètto’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


paraggraf kapèng bâllu’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................

15


paraggraf kapèng sanga’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

........................................................................................................

10. Serrat ngangghuy carakan Madhurâ sala sèttong parèntana aghâma sè bâḍâ

è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas!

........................................................................................................

Pakon 4.2


ka’angghuy nyarè bâburughân beccè’ ka’angghuy ajhaui laranganna aghâma è

ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas!

Opama. Jhâ’ nyalèyan orèng.

1. Bâburughân beccè’ sè akor sareng parènta ka’anghuy ajhâui laranganna

aghâma sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng sèttong carèta Lanon È Ghili

Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


aghâma sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng ḍuwâ’ carèta Lanon È Ghili


...........................................................................................................


aghâma sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng tello’ carèta Lanon È Ghili Iyyang

è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


aghâma sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng empa’ carèta Lanon È Ghili


...........................................................................................................


aghâma sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng lèma’ carèta Lanon È Ghili Iyyang


...........................................................................................................

16


aghâma sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng ennem carèta Lanon È Ghili


...........................................................................................................


aghâma sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng pètto’ carèta Lanon È Ghili


...........................................................................................................


aghâma sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng bâllu’ carèta Lanon È Ghili Iyyang


...........................................................................................................


aghâma sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng sanga’ carèta Lanon È Ghili


...........................................................................................................

10. Serrat ngangghuy carakan Madhurâ sala sèttong parènta ka’anghuy ajhâui

laranganna aghâma sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas!

........................................................................................................

Pakon 4.3


ka’angghuy nyarè bâburughân beccè’ sè ayèssè parènta ka’angghuy

ajhalânnaghi ḍhâng-onḍhâng otabâ adhât è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang

è attas!

Opama. Manabi abhâḍhi compo’ jhâ’ u-jhâu ḍâri bângaseppona.

1. Bâburughân beccè’ sè ayèssè parènta ka’angghuy ajhalânnaghi ḍhâng-

onḍâng otabâ adhât sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng sèttong carèta Lanon

È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................


onḍâng otabâ adhât sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng ḍuwâ’ carèta Lanon


...........................................................................................................

17


onḍâng otabâ adhât sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng tello’ carèta Lanon


...........................................................................................................


onḍâng otabâ adhât sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng empa’ carèta Lanon


...........................................................................................................


onḍâng otabâ adhât sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng lèma’ carèta Lanon


...........................................................................................................


onḍâng otabâ adhât sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng ennem carèta Lanon


...........................................................................................................


onḍâng otabâ adhât sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng pètto’ carèta Lanon


...........................................................................................................


onḍâng otabâ adhât sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng bâllu’ carèta Lanon


...........................................................................................................


onḍâng otabâ adhât sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng sanga’ carèta Lanon


...........................................................................................................

10. Serrat ngangghuy carakan Madhurâ sala sèttong bâburughân beccè’ sè bâḍâ

è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas!

.........................................................................................................

18

Pakon 4.4


ka’angghuy nyarè bâburughân beccè’ sè ayèssè parènta ka’angghuy ajhauwi

ponapa sè èlarang sareng ḍhâng-onḍâng otabâ adhât è ḍâlem carèta Lanon È

Ghili Iyyang è attas!

Opama. Jhâ’ arampas ka’aghunganna orèng laèn.

1. Bâburughân beccè’ sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng sèttong sè ayèssè

parènta ka’angghuy ajhauwi ponapa sè èlarang sareng ḍhâng-onḍâng otabâ

adhât è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

...........................................................................................................

2. Bâburughân beccè’ sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng ḍuwâ’ sè ayèssè



...........................................................................................................

3. Bâburughân beccè’ sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng tello’ sè ayèssè



...........................................................................................................

4. Bâburughân beccè’ sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng empa’ sè ayèssè



...........................................................................................................

5. Bâburughân beccè’ sè bâḍâ è ḍâlem paraggraf kapèng lèma’ sè ayèssè



...........................................................................................................

19

Indikator 4.1.1 Membaca indah cerita pendek.

5. Lalampa’an

Maos patètè jhâjhârba’an è bâbâ panèka tor jâwâb petanyana!

Maos Carèta Panḍâ’

Manabi orèng maos carèta panḍâ’ panèka bâḍâ sè èpakajâ bâḍâ jhughân

sè maos è ḍâlem atè. Manabi orèng maos carèta panḍâ’ namong è ḍâlem atè

biyasana ka’angguy onèng ponapa èssèna carètana. Bisa jhugan ghun coma

terro onènga pasèra tokoh, latar, otâbâ namong nokèla carèta bisaos.

Bhidhâ sarèng orèng sè maos carèta panḍâ’ èpakajhâ. Biyasana orèng

panèka koḍhu onèng alafallaghi kalabân èndhâ bhân-sabbhân oca’ sè bâḍâ è

ḍâlem carèta sè èmaos. Sapanèka jhughân intonasi nalèka maos okara sè bâḍâ

è ḍâlem carèta sè èmaos.

Ongrodhân lalampa’an orèng maos carèta panḍâ’ sè èndhâ akadhi è bâbâ

panèka.

1. Maos carèta panḍâ’ è ḍâlem atè sopajâ ngartè ka carètana.

2. Alafallaghi kalabân èndhâ bhân-sabbhân oca’ sè bâḍâ è ḍâlem carèta sè

èmaos.

3. Jâgâ intonasi nalèka maos okara sè bâḍâ è ḍâlem carèta.

Pakon 5.1

Èyatorè lafallahgi kalabân lerres bhân-sabbhân oca’ sè bâḍâ è ḍâlem bhân-

sabbhân paraggraf è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas!

Pakon 5.2

Èyatorè maos kalabân intonasi sè lerres tor èndhâ bhân-sabbhân okara sè bâḍâ

è ḍâlem bhân-sabbhân paraggraf è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas!

Pakon 5.3

Èyatorè maos kalabân lafal sareng intonasi sè lerres tor èndhâ carèta Lanon È

Ghili Iyyang è attas è aḍâ’na kellas!

20

Pakon 5.4

Èyatorè ollè’è pamaossa kancana sampèyan kalabân aghuna’aghi format è bâbâ

panèka!

No. Nyama Lafal Intonasi Èksprèsi Jumla

Indikator 4.1.2 Merangkum isi cerita pendek.

6. Lalampa’an


Pokettèpon Èssèna Carèta Panḍâ’

Nyathet sabhâghiyân (Arangkum) carèta panḍâ’ panèka artèna nyarè

informasi sè bâḍâ è ḍâlem bhân-sabbhân paraggraf carèta panḍâ’. Bâḍâ

paraggraf sè bânnya’ aghânḍhu’ kabhâr (informasi) bâḍâ jhughân sè ta’

aghânḍhu’ kabhâr sakalè.

Informasi bân-sabbhân paraggraf panèka akor sareng kadhaddhiyân sè

èkalako tokoh. Manabi èsoson ollèna Nyathet sabhâghiyân panèka sè maos bisa

ngaghâli èssèna carèta panḍâ’.

Ongrodhân lalampa’an orèng Nyathet sabhâghiyân (arangkum) carèta panḍâ’

sè akadhi è bâbâ panèka.

1. Maos carèta panḍâ’ è ḍâlem atè sopajâ ngrtè ka carètana.

2. Sarè kabhâr (informasi) sè bâḍâ è ḍâlem bhân-sabbhân paraggraf.

3. Soson ollèna nyarè kabhâr(informasi) sè bâḍâ è ḍâlem bhân-sabbhân

paraggraf.

4. Pateppa’ tor pa’akor sosonan kabhâr (informasi) sè bâḍâ è ḍâlem bhân-

sabbhân paraggraf.

Pakon 6.1


ka’angghuy ponapa pokettèpon bhân-sabhân paraggrabbhâ.

21

1. Rangkuman paraggraf kapèng sèttong carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas

èngghi panèka ...................................................................................

2. Rangkuman paraggraf kapèng ḍuwa’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas

èngghi panèka ....................................................................................

3. Rangkuman paraggraf kapèng tello’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas

èngghi panèka ...................................................................................

4. Rangkuman paraggraf kapèng empa’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas

èngghi panèka ....................................................................................

5. Rangkuman paraggraf kapèng lèma’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas

èngghi panèka .....................................................................................

6. Rangkuman paraggraf kapèng ennem carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas

èngghi panèka ....................................................................................

7. Rangkuman paraggraf kapèng pètto’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas

èngghi panèka ....................................................................................

8. Rangkuman paraggraf kapèng bâllu’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas

èngghi panèka ....................................................................................

9. Rangkuman paraggraf kapèng sanga’ carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas

èngghi panèka .....................................................................................

10. Serrat ngangghuy carakan Madhurâ sala sèttongNyathet sabhâghiyân

paraggraf sè bâḍâ è ḍâlem carèta Lanon È Ghili Iyyang! .............................

Pakon 6.2

Èyatorè soson ollèna arangkum bhân-sabbhân paraggraf carèta Lanon È Ghili

Iyyang è attas!

Pakon 6.3

Èyatorè pa’akor ollèna arangkum bhân-sabbhân paraggraf carèta Lanon È Ghili

Iyyang è attas!

Indikator 4.1.3 Menceritakan relevansi isi cerita pendek

dengan kehidupan sehari-hari.

7. Lalampa’an


22

Ngakorraghi Carèta Panḍâ’ sareng Kaoḍi’ân Rè-sa’arè

Orèng ngangghit carèta panḍâ’ èstona nyerrat pangalamanna saè ollèna

maos otabâ ollèna ngalamè dhibi’. Namong pangalaman panèka bannè pas

èponḍhut sokklana. Baḍâ pangalaman panèka èkorangè asabâb èrassa ta’

parjughâ manabi èsabâ’ è ḍâlem carèta panḍâ’.

Bâḍâ jhughân pangalaman sè ngangghit carèta panḍâ’ sè èghântè’è. Saè

nyamana tokoh, latar, otabâ kadhâddhiyan sè sè èkalako tokoh carèta panḍâ’.

Aobâna nyama panèka asabâb èrassa ta’ saè ḍâ’ sè ngaghungè nyama.

Saka’ḍinto jhugân latar sareng kadhâddhiyan sè sè èkalako tokoh.

Bâḍâ jhughân pangalaman sè ngangghit carèta panḍâ’ sè ètambâi. Amarghâ

pangalaman sè ngangghit carèta panḍâ’ èrassa’aghi korang ghenna’. Otabâ

pangalaman sè ngangghit carèta panḍâ’ panèka èrassa ta’ akor manabi èsabâ’ è

ḍâlem carèta panḍâ’. Èstona carèta panḍâ’ bisa èyakorraghi sareng kaoḍi’ân rè-

sa’arè.

Pakon 7.1

Kaoḍi’ân rè-sa’arè sè bisa èyakorraghi sareng èssèna paraggraf sè kapèng

sèttong carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

....................................................................................................................

Pakon 7.2

Kaoḍi’ân rè-sa’arè sè bisa èyakorraghi sareng èssèna paraggraf sè kapèng ḍuwâ’

carèta Lanon È Ghili Iyyang è attas èngghi panèka

....................................................................................................................

Pakon 7.3

Kaoḍi’ân rè-sa’arè sè bisa èyakorraghi sareng èssèna paraggraf sè kapèng tello’


....................................................................................................................

Pakon 7.4

Kaoḍi’ân rè-sa’arè sè bisa èyakorraghi sareng èssèna paraggraf sè kapèng empa’


....................................................................................................................

23

LATÈYAN I

Jâwab pètanya è bâbâ panèka!

1. Orèng otabâ kèbân sè dhâddhi panglakona carèta èsambhât ....

a. Tokoh

b. Latar

c. Alur

d. Pokeddhâ carèta

2. Kennengngan sareng bâktona kadhâddhiyan è ḍâlem carèta èsambhât ....

a. Tokoh

b. Latar

c. Alur


3. Sèttong kadhâddhiyan èpacampor sareng kadhâddhiyan laènna èsambhât

....

a. Tokoh

b. Latar

c. Alur


4. Tokoh sè palèng bânnya’ ècarèta’aghi èsambhât ....

a. Tokoh otama.

b. Tokoh tambâ’ân.

c. Tokoh sè èkasennengngè

d. Tokoh sè èkabâjhi’i

5. Tokoh sè ècarèta’aghi sakalana èsambhât ....

a. Tokoh otama.


c. Tokoh sè èkasennengngè

d. Tokoh sè èkabâjhi’i

6. Latar sè abujut kennengnganna sèttong kadhâddhiyân è ḍâlem carèta

panḍâ’ èsambhât ....

a. Latar bâkto

b. Latar kennengngan.

c. Latar sè èkasennengngè

d. Latar sè èkabâjhi’i.

24

7. Latar sè abujut bâktona sèttong kadhâddhiyân è ḍâlem carèta panḍâ’

èsambhât ....

a. Latar bâkto

b. Latar kennengngan.

c. Latar sè èkasennengngè

d. Latar sè èkabâjhi’i

8. Sosonan sèttong kadhâddhiyân sareng kadhâddhiyân laènna è ḍâlem carèta

panḍâ’ èsambhât ....

a. Tokoh otama.

b. Tokoh tambâ’ân

c. Latar bâkto

d. Latar kennengngan.

9. Tokoh sè èkasennengngè orèng sè maos carèta èsambhât ....

a. Tokoh otama.


c. Tokoh nyata.

d. Tokoh karangan

10. Carèta kaoḍi’na sèttong tokoh èsambhât ....

a. Novèl

b. Carèta panḍâ’

c. Carèta asambhung

d. Dhungngèng.

Jâwâb pètanya è bâbâ panèka!

1. Bhidhâna novèl sareng carèta panḍâ’ èngghi panèka

.........................................................................................

2. Bhidhâna tokoh otama sareng tokoh tamba’an èngghi panèka

..........................................................................................

3. Bhidhâna tokoh sareng latar èngghi panèka .........................

..........................................................................................

4. Bhidhâna tokoh sareng alur èngghi panèka ..........................

..........................................................................................

5. Alur èngghi panèka .............................................................

..........................................................................................

25

KOMPETENSI DASAR

3.2 Mengidentifikasi struktur dan unsur kebahasaan dalam teks sesuai

ragam bahasa dan gaya berbahasa (lalongèt/ parèbhâsan)

4.2 Menulis berbagai bentuk kalimat dengan menggunakan ragam

bahasa dan gaya berbahasa (lalongèt / Paerèbhâsan)

INDIKATOR

3.2.1 Menganalisa struktur teks lalongèt (parèbhâsan)

3.2.2 Mengidentifikasi unsur kebahasaan dalam teks lalongèt

(parèbhâsan)

3.2.3 Mengidentifikasi ragam bahasa lalongèt (parèbhâsan)

3.2.4 Mengidentifikasi berbagai jenis gaya bahasa parèbhâsan dalam

teks.

3.2.5 Mengidentifikasi makna parèbhâsan yang terdapat dalam teks.

4.2.1 Menjelaskan makna parèbhâsan secara lisan

4.2.2 Menulis kalimat menggunakan parèbhâsan

4.2.3 Menanggapi ketepatan kalimat yang dibuat berdasarkan

parèbhâsan

Bâburughân Beccè’

Adu’a’ ḍhimèn sabellunna ngalakonè sèttong kalakowan

Lakona lakonè, kennengnganna kennengngè

26

INDIKATOR

3.2.1 Menganalisis struktur teks lalongèt (parèbhâsan)

1. Lalampa’an

Jhâjhârbâ’ân lalongèt ampon kalampan neng buku/ pangajhârân sè ampon

tapongkor. Macemma lalongèt bâḍâ 11 macem, è antarana èngghi bâḍâ

jhâjhârbâ’ân parkara parèbhâsan. Parèbhâsan èngghi panèka okara sè

aghânḍhu’ parsemmon (oca’ kèyasan) sè ètojjuwâghi ḍâ’ tèngka polana orèng

otabâ parkara sèttong kaḍhâddhiyân otabâ kabâḍâ’ân.

Akadhi conto :

Mongghu ka orèng :

Wa-towa ajâm, artèna sajân towa sajân atambâ raddhin.

Akal Maḍin, artèna kal-ngakalè orèng laèn nyopprè ollèya hasèl.

Bhuthak è alas, artèna orèng sè bânnyâ’ pangalamanna.

Mongghu ḍâ’ kabâḍâ’ân.

Ngabbherrâ tâ’ tèngghi akoro’a ta’ ḍâlem, artèna ta’ anḍi’ ka kobâsa’an

sama sakalè.

Aḍântè’ ghettana bâto, artèna tos-ngantos pa-ponapa sè ta’ tanto hasèlla.

Aèng oḍi’, artèna aèng sè aghili terros taḍâ’ nambhârâ’ nèmorra.

Ampon ḍhâddhi kabiyasa’an mongghu orèng Madhurâ ḍâlem kaoḍi’ân rè-sa’arè,

ta’onèng acaca kasar ka orèng laèn, tapè aghuna’aghi partèngka sareng ator sè

anḍhâp asor. Artèna, orèng Madhurâ ta’onèng acaca ḍhâk-bâḍḍhâghân, tapè

aghuna’aghi cara sè langkong parjhughâ klabân oca’ sè alos. Sala sèttong cara

sè èghuna’aghi orèng Madhurâ ka’angghuy nyapa, otabâ manglo orèng laèn,

aghuna’aghi parèbhâsan. Orèng sè èsemmonè ghellâ’ tanto ngartè ponapa sè

èmaksod.

Èyatorè ḍhâ-kanḍhâ è bâbâ panèka talèktèghi!

Nyapot Orèng Rèmbi’

Bu’ Sitti : Assalamu’alaikum ! Ghâlânon....pangapora!

27

Bu’ Satun : Wâ’alaikum salam! Èyatorè lèngghi...Bâddhinna sampèyan,

Bhuk! Aḍu....ma’rajâ ombâ’, bhârât angèn èyanjul ka jâ-ḍâjâna?

Bu’ Sitti : Èngghi, Lè’! Ma’lum, taḍâ’ paḍi kèpa’ ècocco’ mano’! Kaulâ

samangkèn èghântong tèngghi èbhenḍem ḍâlem, èsebbhiḍhâ taḍâ’ monyèna,

èyobbhârâ taḍâ’ bâuna. Sajjhegghâ Ka’ Emmas adhingghâl omor, kabâḍâ’ân

kaulâ samangkèn kadhi panèka! Saporana, bisaos. Bhuru mèreng jhâ’ sampèyan

katamoyan. Parobâ Lè’?

Bu’ Satun : Èngghi Bhuk. Ampon ḍhâddhi tolès tanangnga saḍhâjâna orèng,

manossa namong ḍhârma.

Ḍu... ma’ cè’ mardulina, sampèyan Bhuk! Mèyarsa ḍâri pasèra jhâ’ Jebbhing

Satun kaloghâsân. Alhamdulillah, Bhuk! Kalerressân sè Kobâsa aparèng kacong.

Ḍhâddhi ampon aromasa towâ ongghu manabi ghâdhuwân kompoy!

Bu’ Sitti :”Mèreng neng pasar, jhâ’ sampèyan ampon ngaghungè bâjâ.

Ca’èpon cap-ocabhân rèng seppo konana, Lè’! Taḍâ’ kerbhuy berrâ’ ka tanḍu’!

Bu’ satun :” Lerres, Bhuk! Manabi ampon ghâḍhuwân kompoy, na’-poto

ampon ka’alèngan, bhâ’ lerressa, Bhuk!

Bu’ Sitti :” Èngghi, pajhât lerres. Kompoy kaulâ saḍhâjâ lalèma’. Namong

taḍâ sè èkapolonga. Ma’lum ana’ kaulâ sè wâ’-towâ’an, sajjhegghâ èyangkat

pongghâbâ neng Bank Jatim, ta’ èpangghi celleng polo’na. Jhâ’-sakejjhâ’ èyallè

ka kottha laèn.

Bu’ Satun : “Èngghi, Bhuk! Sampèyan maso’ pojhur. Bisa nganyè sabbhân

bulân ḍâri tra-pottrana. Kompoy lakè’ kasorang panèka moghâ bâḍâ paè’ ḍârâna,

kantos dhibâsa èparèngana lanjhâng omor. Ḍhâddhiyâ ana’ èbitong ghânep,

èbirjhi’ ghânjhil.

Bu’ sitti :” Amin, Lè’! Moghâ akor sareng pamojhina para seppo. Nyabis

tèngal, Lè’! Namong sakonè’ pamoghi ka na’ Satun moghâ ètarèma klabân èhlas.

Ampon nyara, Lè’! Pas terrosa! Assalamualaikum!

Bu’ Satun :” Amin, jhughâ, Bhuk! Aḍu......ma’ cè’ rèpodḍhâ.

Èngghi........, moghâ èparèngana bânnyâ’ ghântèna. Amin!

Ènggghi.......mator sakalangkong rabuna.Ta’bingkèng! Slamet! Wâ’alaikum

salam!

Neng ḍhâ-kanḍhâ è attas bâḍâ pan-saponapan okara sè èghâris è bâbâna. Okara

ghâpanèka nodhuwâghi okara sè aghânḍhu’ parsemmon otabâ kèyasan.

Èyatorè talèktèghi artèna :

1. Rajâ ombâ’ bhârat angèn èyanjul ka jâ-ḍâjâna artèna : Ma’ bhuruwânna

mangghi’i/ nemmonè, tamaso’ oca’ kèyasan.

28

2. Taḍâ’ paḍi kèpa’ ècocco’ mano’, artèna : Orèng ta’ anḍi’ taḍâ’ nangghâ’/ ta’

èkennalè, tamaso’ ḍâ’ oca’ kèyasan.

3. Èghântong tèngghi, èbhenḍem ḍâlem = Èsebbhiḍhâ taḍâ’ monyèna =

Èyobbhârâ taḍâ’ bâuna, artèna ; Orèng sè cè’ apessa tor nèspa.Tamaso’ ḍâ’

parèbhâsan.

4. Sampèyan “katamoyan”, Oca’ katamoyan mènangka oca’ kèyasan jhâ’orèng

ghèllâ’ è compo’na bâḍâ sè alahirraghi.

5. Manossa namong dhârma, (panèka tamaso’ ḍâ’ kompolanna saloka), artèna

manossa namong ngadhâdhi (atarèka), sè nantowâghi Allah sè Kobâsa.

6. Taḍâ’ Kerbuy berrâ’ ka tanḍu’, artèna taḍâ’ orèng towâ berrâ’ nangghung

na’ poto, tamaso’ ḍâ’ parèbhâsan.

7. Ta’èpangghi celleng polo’na, artèna : pongghâbâ sè jhâ’-sakejjhâ’ èyallè

kennengngan kalakowanna. Panèka maso’ parèbhâsan.

8. Nganyè sabbhân bulân, (Bânnè parèbhâsan tapè kèyasan), artèna : narèma

kèrèman ḍâri tra-pottrana.

9. Paè’ ḍârâna, kèyasan, artèna sèhat salanjhângnga

10. Èbitong ghânep,èbirjhi’ ghânjhil, artèna : orèng sè èkaparlo orèng laèn.

Panèka parèbhâsan.

11. Nyabis tèngal, oca’ kèyasan, artèna : nanamoy ta’ lè-ollè.

Jhâjhârbâ’ân :

Ka’anghuy ngaonèngè struktur teks ḍâlem sèttong ghâncaran (karangan) saè

abujud ḍhâ-kanḍhâ, kodhu ngaonèngè ḍhimèn :

Okara sè mamolan mènangka pamokka’na karangan

Èssèna karangan, sareng

Panotobbhâ karangan

Èyatorè jhâjhârbâ’ân parkara parèbhâsan è bâbâ panèka maos!

PARÈBHȂSAN

Panèka ḍhâ-ḍhâbuwèpon Bâpak Oemar Sastroḍiwirjo parkara parèbhâsan.

Bhâbhâsan, saloka, ca’-oca’an sareng sabhângsana panèka sèttong

kaèndhâ’ânna bhâsa sè bâḍâ è bhâsa Madhurâ. Panèka patot èkaèmanè, èjâgâ,

sopajâ ta’ kantosa èlang mosna.

Èbâkto mangkèn bânnya’ orèng sè ta’ aghâtèyaghi polè, la-mala kèngèng

koca’ ampon ta’ kennal ḍhâ’ bhâbhâsan ghâpanèka. Sanajjân bâḍâ’ân sè onèng

29

tor bângal aghuna’aghi, kaḍhâng korang lerres angghuyannèpon, èngghi

amarghâ ta’ onèng kama’nana sè lerres.

Parèbhâsan sarèng saloka panèka biyasaèpon abujut okara biyasa,

kaḍhâng jhughâ abujut okara ta’ samporna. Dhinèng èssè’èpon merras

aghânḍhu’ bâburughân, parjhughâ ètoro’ otabâ aghânḍhu’ larangan sè kodhu

èjhâuwi, artè’èpon ta’ patot èka’anḍi’.

Nyopprè ta’ kantosa èlang, koma lancang kaulâ mapolong parèbhâsan,

Saloka sareng ca’-oca’ sè parjhughâ èpèyara, èpadhâddhi sèttong buku, malar

moghâ ḍhâddhiyâ tegghudhân ḍâ’ pasèra sè abhutowâghi.

È antaraèpon mangkèn, saloka panèka nyataèpon bânnya’ sè ampon ta’

cocok èghuna’aghi è bâkto mangkèn, bânnya’ sè nodhuwâghi kabâḍâ’an è nalèka

jhâman feoḍâl dhâddhi tâ’ sorop ḍâ’ kabâḍâ’ân samangkèn. Èbhâsa panèka,

parèbhâsan sè kadhi panèka sareng kaulâ ghi’ teptep èmaso’aghi ka buku

panèka, maksottèpon namong sopajâ èkaonèngana bisaos. (Ètokèl ḍâri : Parèbhâsan Bân Saloka angghiḍhânna : Oemar Sastroḍiwirjo, 1979 ; IV) èyakorraghi

sareng èjhâ’an 2011.

Pokettèpon ghâncaran è attas, akadhi :

1. Parèbhâsan, saloka mongghu orèng Madhurâ patot èkaèmanè tor

èghuna’aghi, ajjhâ’ kantos èlang/mosna.

2. Ghi’ bâḍâ orèng Madhurâ sè ta’ ghumatè tor ta’ èjâb ḍâ’ parèbhâsan, saloka

sareng samacemma.

Sanaos bâḍâ’ân orèng Madhurâ sè aghuna’aghi, namong anghuyânnèpon ta’

sorop sareng maksod tojjuwân sè èkakarep.

3. Bujudḍhâ parèbhâsan sareng saloka panèka abujut okara sè majjhâ, jughâ

bâḍâ sè abhângon okara ta’samporna sanaos sapanèka kita wâjib mèyara,

araksa tor ngamallaghi.

4. Nyopprè ta’ èlang/obus bâḍâna parèbhâsan sareng saloka, sareng salèrana

èpakompol, lajhu èpadhâddhi buku. Ta’ sadhâjâ èssèna parèbhâsan panèka

akor sareng kabâḍâ’ân samangkèn. Bâḍâ jhugâ parèbhâsan sè ta’ akor sareng

kabâḍâ’ân samangkèn.

Akadhi contona parèbhâsan è bâbâ panèka :

Nambhâ’ ghilina aèng, artèna : Nyacat nyalè partèngkana para laluhurra

Mon ajâm ghi’ enḍâ’a ka jhâghung, artèna : Ènḍâ’ ngala’ sogo’ / sowâp/

sasorok

Potè tolang so potè mata, ango’an potè tolang, artèna : ango’an matè

ètèmbhâng malo.

30

Katerranganna ca’-oca’ sè malarat

1. Bhâbhâsan = parèbhâsan

2. Ca’-oca’an = cap-ocabhân

3. Kaèndhâ’ân = nyennengngaghi mongghu panèngalan sareng

pamèrengngan

4. Patot = parlo, pantes

5. Èkaèmanè = èkaromatè

6. Kantos = sampè’

7. Èlang = mosna

8. Ghâtè = parduli, èjâp

9. Bâḍâ’ân = sabâgiyân

10. Marghâ =sabâb, polana

11. Ma’na = artè

12. Lerres (è.b) = bhenḍer (e,i)

13. Bujut = bhângon, ropa

14. Merras = èssèna metpet possa’, tèmet

15. Âghânḍhu’ = anḍi’

16. Bâburughân = nasèhat, pètodhu, atoran

17. Parjughâ = lebbi bhâghus

18. Larangan = cegghâ’ân, langlangan

19. Komalancang = cangkolang, cang-malancang

20. Mapolong = makompol

21. Pèyara = rabât, ajhum, perghi

22. Malar = anggher

23. Tegghuḍhân = panoḍhân, panonton

24. Bhuto = parlo

25. Cocok = teppâ’, salpâ’, benḍher

26. Nodhuwâghi = nerrangngaghi

27. Jhâman feodâl = jhâman jhâjhâ’ân

28. Sorop = teppa’,cocok

29. Èbhâsapanèka (è.b) = èbhâsabâriya (e.i)

30. Teptep = pagghun

31

Pakon 1.1

Èyatorè maos ghâncaran sè abujut jhâjhârbâ’ân bhâb parèbhâsan,

lajhu jâwâb pètanya è bâbâ panèka!

Sè tamaso’ mamolan neng teks sè abhul-ombhul “ Parèbhâsan”,èngghi

panèka .....................................................................................

.......................................................................................................

Sè tamaso’ ḍâ’ èssèna teks parèbhâsan è attas èngghi panèka .............

........................................................................................................

Sè tamaso’ panotoppa /pamongkassa teks parèbhâsan, èngghi panèka:

........................................................................................................

INDIKATOR

3.2.2 Mengidentifikasi unsur kebahasaan

dalam teks lalongèt (Parèbhâsan)

Asalla ghâmbhâr :

https://www.google.co.id

Tembi.net

1. Lalampa’an

Sè èmaksod “mengidentifikasi” unsur kebâhasaan ḍâlam sèttong teks, èngghi

panèka saḍhâjâ “data” sè èpangghi’i neng teks kasebbhut sè akaè’ sareng :

32

https://www.google.co.id/

Frase, klausa, Okara

Èjhâ’ân, ḍhâ-tanḍhâ bâca

Oca’ asal, oca’ èmbuwân oca’ camporan

Ḍâlem lalampa’an panèka namong èbâtessè neng èjhâ’ân sareng cem-

macemma/ kaḍhâddhiyânna oca’ bisaos.

Èyatorè conto è bâbâ panèka oladhi!

Èbâkto mangkèn bânnya’ orèng sè ta’ aghâtèyaghi polè, la-mala kèngèng koca’

ampon ta’ kennal ḍâ’ bhâbhâsan ghâpanèka.

Jhâjhârbâ’ân :

Ca’-oca’ sè èccap tebbel nodhuwâghi oca’ obâ’ân, akadhi :

Aghâtèyaghi : oca’ asalla : ghâtè èter-aterrè a tor èpanotèngè aghi ḍhâddhi :

a + ghâtè + aghi

Antara oca’ ghâtè sareng aghi bâḍâ palancar y (maghut ḍâ’ èjhâ’ân 2011).

Dhâddhi èjhâ’ânna : aghâtèyaghi.

La-mala :oca’ asalla ; mala èrangkep buḍi ḍhâddhi : la-mala ḍhâddhi

oca’ la-mala = oca’ èmbuwân /oca’ obâ’ân

Bhâbhâsan : oca’ asalla : bhâsa èrangkep aḍâ’, ḍhâddhi : bhâbhâsa

èpanotèngè an, ḍhâddhi ; bhâbhâsa’an lajhu èrèngkes ḍhâddhi : bhâbhâsan.

Pakon 2.1

Èyatorè sampèyan aghâlimpo’ bâng-sèbângnga aèssè lèma orèng!

Bhân-sabbhân ghâlimpo’ lajhu aparembâghân, teks lalongèt sè abhul-

ombhul parèbhâsan ghâpanèka talèktèghi lajhu sarè saḍhâjâ oca’

obâ’ân/èmbuwân sè bâḍâ. Manabi bâng-sèbângnga ghâlimpo’ ampon

lastarè nyarè, rembhâk “antar” ghâlimpo’. Ghâlimpo’ sè korang

samporna hasèlla, parèngè onèng ponapa kakoranganna.

Pakon 2.2

Samangkèn bâng-sèbângnga ghâlimpo’ ghâpanèka aparembhâghân

polè nyarè ca’-oca’ neng teks kasebbhut sè aghuna’aghi èjhâ’an taon

2011! Hasèlla karembhâk polè! Ghâlimpo’ sè hasèlla korang samporna,

parèngè onèng kakoranganna. Ahèrra saḍhâjâ ghâlimpo’ ampon

ngobâsanè saḍhâjâ hasèlla.

33

INDIKATOR

3.2.3 Mengidentifikasi ragam bahasa /

parèbhâsan

3. Lalampa’an

Sè èmaksod sareng mengidentifikasi ragam bâhasa neng teks parèbhâsan,

èngghi panèka :

Saḍhâjâ cem-macemma onḍhâgghâ bâsa sè bâḍâ neng teks kasebbhut. È

pangajhârân kelas VII tapongkor ampon èjhârbâ’aghi cem-macemma

onḍhâgghâ bhâsa, dhinèng/macemma onḍhâgghâ bhâsa bâḍâ 4 macèm,

èngghi panèka :

1. Bhâsa enjâ’iya (è.i) (bhâsa anḍhâp)

2. Bhâsa engghi enten (e.e ) (bhâsa panengnga)

3. Bhâsa èngghi bhunten (è.b) (bhâsa tèngghi)

4. Bhâsa camporan :

E.i + è.b

E.e + è.b

È.b + e.i

To-contona onḍhâgghâ bhâsa :

1. E.i = Sèngko’ marè ngakan, dhuliyân bâ’na sè ngakana kèya.

2. E.e = Dhika napè marè maḍhâng? Bulâ pon marè ngakan.

3. È.b = Sampèyan lastarè aḍhâ’âr? Samangkèn ghiliran kaulâ sè

nedḍhâ’â.

4. Bhâsa camporan =

E.i + è.b : Satèya bâ’na alèngghi è ḍimma.

E.e + è.b : Dhika sanonto sè aḍhâ’ârâ.

È.b + e.i : Kaulâ orèng kèya, sampèyan jhâ’ acaca bân-sarombân!

Pakon 3.1

Ghâlimpo’ sè ampon bâḍâ ghâpanèka, samangkèn èyatorè

aparembhâghân sakanca’an.

Neng teks parèbhâsan è attas sarè bâḍâna ca’-ocâ sè aghânḍhu’

oca’....

34

e. i = .................. mègghi’

e.e = .................. mègghi’

è.b = .................. mègghi’

Pakon 3.2

Sadhâjâ kanca sakellas (lèbât ghâlimpo’na bâng-sèbâng), nyathet

kancana sampèyan sè abhâsa ka orèng seppona bâng-sèbâng kalabân

aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa, Lajhu rembhâk antara ghâlimpo’ sè

sèttong sareng ghâlimpo’ sè laèn, ghâlimpo’ ka’ ḍimma sè ghi’ korang

samporna ;

1. E.i = .........orèng =...........%

2. E.e = .........orèng =...........%

3. È.b = ..........orèng =...........%

Conto : bânnya’na kanca neng kellas sampèyan bâḍâ 32 orèng.

Sè abhâsa :

E.i = 8 orèng = 8

32 x100% = 25 %

E.e = .......orèng = .............%

È.b = 24 orèng = 24

32 x 100 % = 75 %

INDIKATOR

3.2.4 Mengidentifikasi berbagai jenis gaya bahasa yang

menggunakan parèbhâsan dalam teks.

4. Lalampa’an

Sè èmaksot “gaya bahasa” èngghi panèka cem-macemma cara ka’angghuy

ajhârbâ’âghi pèkkèran sareng pangghâliyân kalabân aghuna’aghi bhâsa, sè

tojjhuwânna maènḍhâ bhâsana orèng sè acaca, nyopprè masenneng atèna

orèng sè mèrengngaghi.

Neng bhâsa Indonesia saos, bânnya’na “gaya bâhasa”, korang langkong bâḍâ 20

macem sè segghut èghuna’aghi sareng saḍhâjâ pangangghit (pengarang,

bahasa Indonesia.) akadhi è bâbâ panèka.

35

1. Alegori : èngghi panèka “ gaya bahasa” sè maḍâpa’ maksot ta’ kalabân

jhârna’. Opamaèpon parbhânḍhingan sè aropa ghâmbhârân sè ḍâ’-panḍâ’.

Akadhi:

Ḍâri kasambu’na, abâ’na akantha angghu’ ta’ èpècè’.

2. Anafora : èngghi panèka “gaya bahasa” sè oca’ otabâ okarana èsebbhut

èli-bâli.

Akadhi:

Kabhâgusan sareng kajhubâ’ân panèka èpangghi’i bânnè neng alas sè

seppè, bânnè neng tasè’ sè nyalam malolo.

3. Klimaks : èngghi panèka “gaya bahasa” sè nodhuwâghi kabâḍâ’ân sè

mamolanna jhâ-majjhâ, sè ahèrra sajân sara.

Akadhi:

Ḍâ’-aḍâ’na angènna ser-kalesserran, pas dhâddhi bhârât, ḍi-buḍina

dhâddhi kalangbusbus.

4. Antiklimaks : èngghi panèka “gaya bahasa” sè nodhuwâghi kabâḍâ’ân,

sè mamolanna sara sè ahèrra sajân majjhâ.

Akadhi:

Mamolanna ojhân ra’-bherreng, bit-abit rèsè’, ḍi-buḍina pas terrang.

5. Antitesa : (antithesis) èngghi panèka “gaya bahasa” sè nodhuwâghi pa-

ponapa sè agâmbhârrâghi kabâḍâ’ân sè alalabânan otabâ sabhâligghâ.

Akadhi :

Rajâ – kènè’

Mamolan – pongkasan

Towa – ngoḍâ

6. Apestrofa : èngghi panèka “gaya bahasa” sè èghuna’ghi ka’angghuy

panyapa ka orèng laèn.

Akadhi:

Cangkranèngrat IV èsambhât jhughâ Sèdhingkep.

7. Asosiasi : èngghi panèka “gaya bahasa” sè aḍhing- bhânḍhingngaghi pa-

ponapa sareng bhârâng laèn. Biyasana aghuna’aghi oca’ : sapertè,

mènangka, akantha, paḍâ so sareng laènna.

Akadhi :

Bâdhânna lanjhâng paḍâ so pangpang listrik.

Matana èndhâ marabhut bintang portèka.

8. Euphemisme : èngghi panèka macemma “gaya bahasa’ ka’angghuy

ma’alos.

Akadhi : Tang lèbun maskè ko’-rongko’ tapè majhembhâr ka pèkkèr.

9. Hiperbola : èngghi panèka “gaya bahasa” sè bât-talèbât lebbi.

36

Akadhi :

Sowârana maghunḍhek bhumè

10. Ironi : èngghi panèka “gaya bâhasa” sè nyacat/ nyalè kalabân alos.

Akadhi :

Ḍuh pacacana mara ghâluḍhuk.

11. Litotes : èngghi panèka “gaya bahasa” ka’angghuy mamajjhâ otabâ

ma’alos oca’.

Akaḍi :

Mon ngoca’a bhuḍhu, “kana’ jarèya coma korang pangalaman”.

Mon ngoca’na mèskèn = orèng ḍumè’.

12. Metafora : èngghi panèka “gaya bahasa”sè nganḍhiyaghi pa-ponapa

sareng sèttong hal amarghâ èyangghep bâḍâ sèpaddhâ bhârâng ka’ḍinto

sè paḍâ.

Akadhi :

Mon Sitti rowâ pajhât kembhângnga kampong.

Sholat rèya pangpangnga aghâma.

13. Metonimia : èngghi panèka “gaya bahasa” sè aghuna’aghi oca’ sè

ḍhâddhi ghântèna bhârâng sè èghâmbhârrâghi.

Akaḍi :

Sèngko’ senneng aroko’ Jarum bânnè Gudang Garam.

14. Paradoks : èngghi panèka “gaya bahasa” sè katonna alalabânan

sareng pamangghina kabânnya’anna orèng, tapè saèstona aghânḍhu’ pa-

ponapa sè lerres.

Akadhi :

Kamarḍika’an panèka saèstona ngèket mongghu bhângsa Indonesia

(maksoddhâ manabi ampon mardhika tanto èsoson atoran-atoran /ḍhâng-

onḍhâng sè ngator bhângsa ḍâlem anaghârâ).

15. Perifrase : èngghi panèka “gaya bahasa” sè ngobâ frase sè lanjhâng

èpadhâddhi frase sè panḍâ’.

Akadhi :

Ali asakola neng Kota Kembang (maksoddhâ Kottha Bandung).

16. Personifikasi : èngghi panèka “gaya bahasa” sè ngangghep bhârâng

matè thâ-kanthâ’a oḍi’.

Akadhi :

Angèn bây-kerbâyan nyapa sèngko’ neng ghir sèrèng Talang.

17. Pleonasme : èngghi panèka “gaya bahasa” sè sèpadḍhâ bi-talebbi tor

kalèro.

Akadhi :

37

Para Bapa’-bapa’,para èbhu-èbhu, sè bhâdhân kaulâ amoljâ’âghi.

18. Simbolik : èngghi panèka “gaya bahasa” sè aghânḍhu’ parlambhângnga

pat-sèpatta kèbân, bu- tombuwân otabâ râng-bhârâng laèn sè matè,

èbhânḍhingngaghi sareng sèfatta manossa.

Akadhi :

Pangakanna marabhut colo’ songay.

19. Sinedokhe : èngghi panèka “gaya bahasa” sè nyebbhut sèttong bâgiyân

kalabân maksod sadhâjâna otabâ sabhaligghâ.

Akadhi :

Indonèsia makala Malaysia è bâkto addhuwân tembhung.

20. Sinisme: èngghi panèka ‘gaya bahasa” sè aghânḍhu’ parsemmon sè

samar.

Akadhi :

Orèng ghunong na’nong bâto kalètthak (maksoddhâ: orèng dhisa).

21. Sarkasme: èngghi panèka ‘gaya bahasa” sè nyalè kantos nyakè’è atè.

Akadhi :

Dhâddhi orèng jhâ’ jâ-marajâ cèthak (maksoddhâ: jhâ’ ḍhâk-

magenḍhâk).

Neng ḍhâ-kanḍhâ (ḍialog) sè abhul-ombhul Nyapot orèng Rèmbi’, Bu’ Sitti sareng

Bu’ Satun sè bâktona aḍhâ-kanḍhâ bânnya’ nyebbhut ca’-oca’ sè tamaso’ ḍâ’ ka

kèyasan sareng parèbhâsan: akadhi Taḍâ’ kerbhuy berrâ’ ka tanḍu’ tamaso’ ḍâ’

parèbhâsan; nganyè sabbhân bulân (ngaollè gâji sabbhân bulân) ka’ḍinto

tamaso’ ḍâ’ ka kèyasan.

Pakon 4.1

Èyatorè ḍhâ-kanḍhâna Bu’ Sitti sareng Bu’ Satun sarè ka’ḍimma’an sè

tamaso’ oca’ kèyasan biyasa sareng oca’ sè tamaso’ parèbhâsan!

Pakon 4.2

Èyatorè sampèyan nyarè contona oca’ kèyasan sè ta’ maso’

parèbhâsan, bânnya’na 5 mègghi’ !

Pakon 4.3

Èyatorè nyarè contona parèbhâsan (bukka’ Buku Parèbhâsan ) sè ghi’

patot èghuna’aghi neng jhâman mangkèn (bânnya’na 5 megghi’)!

38

Pakon 4.4

Samangkèn sampèyan nyarè parèbhâsan sè ra-kèra ta’ sorop

èghuna’aghi jhâman samangkèn (cokop sèttong bisaos) !

INDIKATOR

3.2.5 Mengidentifikasi makna lalongèt

(parèbhâsan) yang terdapat dalam teks

5. Lalampa’an

Oladhi polè kanḍhâna Bu’ Sitti sareng Bu’ Satun. Ḍuwâ’ orèng ghâpanèka pâḍâ

aḍhâ-kanḍhâ sambi ngocol ca’-oca’ kèyasan biyâsa sareng ca’-oca’ kèyasan sè

tamaso’ḍâ’ parèbhâsan.

Pakon 5.1

Èyatorè ḍhâ-kanḍhâ sè abhul-ombhul “Nyapot Orèng Sakè’ “ pèlè ca’-

oca’ sè tamaso’ parèbhâsan, lajhu serrat ponapa artèna!

CARAKAN MADHURÂ

Neng kelas VII, pagajhârân VII, ampon èjhârbâ’aghi Carakan Madhurâ bhâb

Ghâjâng, pangangghuy sareng pasangan.

Neng kelas VIII panèka Carakan Madhurâ jhâjhârbâ’ânna èbâgi

sapanèka :

Semester ghânjhil :- Pa-cerrek sareng Nga-lellet.

Semester ghânep : - Aksara Rajâ.

Pasanganna aksara rajâ

Aksara sowâra

Pasanganna aksara sowâra

Pa-cerrek sareng Nga-lellet

39

Pa-cerrek bujudḍhâ akadhi : x menangka ghântèna re ( r petpet )

Nga-lellet, bujudḍhâ akadhi : X mènangka ghântèna le (l petpet)

x (pa-cerrek) sareng X (nga-lellet) bisa amonyè manabi matè ka

konsonan. Dhâddhi oḍi’na pa-cerrek ( x ) sareng nga-lellet ( X ) manabi

ampon èpatè’è sareng konsonan.

akadhi aonto :

rebB= = rebbhâng, kodhu ètolès : xbB=

renV = rennya, kodhu ètolès : xnV

rekKh = rekka’,kodhu ètolès : xkKh

le[sSo = lesso, kodhu ètolès : X[sSo

mlem\ = malem, kodhu ètolès : m Xm\

alek\ = alek, kodhu ètolès : aXk\

Conto ḍâlem okara :

1. ?tXsSvxnV . = talessa nya-rennya

2. ? [monMXmF|jnZxt\, = Mon malem dhujân ngaret

3. ? [mon> bB= X kKsRbk\, = Mon rebbhâng lekkas rabâk

4. ? abkLe[sSo[szxp\, = Abâk lesso sè ngarep.

40

Katerrangan :

Neng conto no.3, pasanganna x , akadhi; > , tapè neng conto no.4, X ,

taḍâ’ pasanganna, mèlana kodhu abâli ka horop asalla èngghi panèka le (l

petpet)

Tegghessa X ta’ bisa èpaḍhâddhi pasangan, tapè x bâḍâ pasanganna.

Latèyan

Èyatorè salèn ka ḍâlèm èjhâ’ân Carakan Madhurâ!

A.

1. Regghâ 6. Lempo

2. Poret 7. Serret

3. Rettè 8. Lekkas

4. Remmok 9. Alek

5. Kolek 10. Alem

B.

1. Tanana aregghâ tor lembâ

2. Kodhu alem ma’ lè renna

3. Mon malem ampo ret-ngaret

4. Karèpè’na rennya tor lemma’

5. Mon lesso wâjib rembhâk

41

LATÈYAN II

1. Neng struktur teks, sè kodhu ètolès ka’aḍâ’ èngghi panèka :

a. Èssèna sareng mamolan. c. Èssèna sareng panotop. b. Mamolan sareng panotop. d. Namong mamolan bisaos.

2. Sala sèttong contona unsur kebahasaan ḍâlem teks sè aghuna’aghi bhâsa

Madhurâ, èngghi panèka ....

a. Frase, klausa sareng okara c. Kaḍhâddhiyânna oca’

b. Aksara, keccap sareng èjhâ’ân d. Saḍhâjâ paḍâ lerres

3. Neng ragam bahasa, bâḍhâ birjhi’ân parkara onḍhâgghâ bhâsa. Sè tamaso’

onḍhâgghâ bhâsa akadhi ....

a. Bhâsa enjâ’ iyâ c. Bhâsa èngghi bunten

b. Bhâsa engghi enten d. Saḍhâjâ lerres

4. Sè èmaksod sareng “gaya bâhasa” neng bhâsa Madhurâ , akadhi ....

a. Sorot sandherra oca’ c. Oca’ kèyasan

b. Lalabânna oca’ d. Ejhâ’ânna oca’

5. Parèbhâsan : anḍuri panḍân, artèna...

a. Enḍâ’ mènta ta’ ènḍâ’ mon èpèntaè c. Mon akanca kodhu pa’akor

b. Mon acaca salang calè d. Enḍâ’ ècacaè lamon pegghel

6. Macemma pa-cerrek sareng nga-lellet, akadhi ...

a. pe - ze c. x - z

b. p/ - z/ d. p= - z= 7. Okarana parèbhâsan bâḍâ sè...

a. aghânḍhu’ okara majjhâ c. aghânḍhu’ okara ta’ samporna

b. Aghânḍhu’ okara rangkè’ d. sè lerres no. A sareng c

8. Parèbhâsan è jhâman samangkèn, kodhu...

a. ètalèktèghi sè ta’ cocok ḍâ’ jhaman samangkèn.

b. Ponḍhut sè cocok lajhu èpadhâddhi buku nyopprè ta’ obus.

c. Èpakompol sadhâjâ tamaso’ oca’ kèyasan.

d. Saḍhâjâ èhafallaghi.

9. Parèbhâsan : ta’ tao cellong polo’na, artèna :

a. Orèng mèskèn sè cè’ mellassa

42

b. Pongghâbâ sè ampo èlè-allè

c. Orèng kaya ta’ onèng asadâka

d. Pongghâbâ sè abit aenneng neng sèttong kottha.

10. Carakan Madhurâ ;

?tX[sSo[tlnxnV . latènna akadhi ....

a. Talessa rennya tor lemma’ c. Tales so tèlana rennya

b. Talèna regghâ tor rebbhâ’ d. Talessa renyya tor lempo

Jâwâb pètanya è bâbâ panèka

1. Ponapa èssèna panotop neng ḍhâ-kanḍhâna B. Sitti sareng B. Satun ?

2. Èyatorè serrat carakanna okara.....

Mon lesso ret-ngaret

3. Sè bâḍâ è aḍâ’na oca’ lako otabâ oca’ bhârang, èsambhât ponapa?

4. Sebbhuttaghi cem-macemma pessellan!

5. Ponapa artèna oca’ kèyasan ;

a. Obu’ ḍuwâ’

c. Nyabâ’ jhâjhân ḍâun èlop

b. èponḍhut Sè Kobâsa

d. Arabâs jhâlân

e. Nemmo kabengngan

43

KOMPETENSI DASAR

3.3 Memahami kaidah dalam kegiatan wawancara, dialog, dan

diskusi sesuai dengan tatakrama

4.3 Melakukanwawancara, dialog, dan diskusi sesuai dengan

tatakrama

Indikator

3.3.1 Mengidentifikasi struktur teks wawancara

3.3.2 Mengidentifikasi unsurkebahasaan dalam teks wawancara

3.3.3 Menjelaskan kaidah penyusunan teks hasil wawancara dengan

5W dan 1H

4.3.1 Menyusun pedoman wawancara

4.3.2 Melakukan wawancara dengan narasumber.

4.3.3 Menulis teks laporan hasil wawancara.

4.3.4 Menanggapi teks laporan hasil wawncara temannya


o Orèng jhujhur salanjhângnga salamet

o Orèng ghumatè salanjhângnga bhâjjhrâ

44

Indikator 3.3.1 Mengidentifikasi struktur teks wawancara

1 Lalampa’an

È pangajhârân panèka, èyarebbhâ sampèyan sadhâjâ ngaonèngè ḍâ’ bhâb

wawancara. Wawancara ongghu-ongghu parlo mènangka èhtèyarra kaulâ

sadhâjâ ka’angghuy ngaollè èlmo otabâna pa-ponapa sè ghi’ ta’ èkaonèngè.

Wawancara tantowèpon bâḍâ pan-saponapan parkara sè kodhu èkaonèngè

kaulâ sadhâjâ, sopajâ ḍâlem wawancara ta’ kantos kalèro, tor jhârna’ ollèna.

Langkong jhârna’na ngèrèng maos bâca’an è bâbâ panèka!

Pakon 1.1

Maos patètè bâca’an è bâbâ panèka!

Wawancara

Ghâmbhâr orèng wawancara Asalla ghâmbhâr : yuby-idea.blogspot.com

Wawancara èngghi panèka sèttong lalampa’an sè abhângon ḍhâ-kanḍhâ otabâ bhâk-rembhâk. Biyâsanawawancara èlampa’aghi kalabân apangghi ḍhep-aḍhebbhân, sopajâ langkong jhârna’, tor jhârbâ. Nangèng wawancara bisa jhughân lèbât telpon, manabi sakèrana apangghi ḍhep-aḍhebbhân panèka malarat, tor kabhuru. Papangghiyân ḍâlem wawancara namong sabâtara bâkto,

45

bhunten ta’saterrossa. Ḍhâng-kaḍhâng sakejjhâ’, ḍhâng-kaḍhâng abit ghumantong ḍâ’ bâkto sè èsaḍiyâ’âghi sareng orèng sè aparèng pamangghi. Biyâsaèpon orèng sè parèng pamangghi ampon saroju’ otabâ ajhânjhiyân bhâb bâkto kaangghuy papangghiyân ka’ḍinto. Orèng sè èwawancaraè èsebbhut kalabân “sumber”. Dhinèng orèng sè

awawancaraè èsebbhut kalabân pewawancara. Orèng sè èwawancaraè “sumber”

ngaghungè ha’ ka’angghuy èwawancaraè sè akor kalabân parkara sè èkaonèngè.

Dhinèng orèng sè awawancaraè (pewawancara) anḍi’ kawâjibhân ka’angghuy

apartèngka anḍhâp asor bâkto awawancaraè. Wawancara anḍi’ maksod sareng

tojjhuwân sopajâ ngaollè sèttong pangaonèngan sè èkaparlo, ka’angghuy

panalèktèghân, jhughân kabhâr/berta.

È bâbâ panèka macemmèpon wawancara:

a. Wawancara kalabân apaghudhân ḍâ’ birjhi’ânnèpon pètanya sè

ampon tanto (Wawancara terstruktur/terpimpin)

Wawancara terstruktur èngghi panèka tarèka nyarè pamangghi (wawancara) sè

èlampa’aghi kalabân sosonan pètanya sè ampon èsaroju’è sareng orèng sè

èso’onè pamangghi jhugân sareng orèng sè nyo’on pamangghi. Biyasaèpon,

bhâb sè bhadhi ètanya’aghiya ampon èkèrèmaghi sabellunnèpon dâ’ ka orèng sè

bhadhi èso’onè pamangghi. Mèlana, è bâkto sè kaduwa ampon tapangghi, orèng

sè nyo’on pamangghi karè maca sosonan pètanyaèpon tor sè èso’onè pamangghi

ampon karè makalowar jâwâbhân sè ampon èparanta sabellunnèpon.

b. Wawancara ta’ kalabân nyekkennè sosonan pètanya (Wawancara

tidak terstruktur/tidak terpimpin)

Wawancara sè ta’ kalabân nyekkennè sosonannèpon pètanya panèka saèstona

paḍâ saos sareng wawancara terstruktur. Artè’èpon, orèng sè nyo’on pamangghi

kodhu nyo’on èdhi ḍhimèn ḍâ’ orèng sè bhâdhi èso’onè pamangghi. Bhidhâèpon,

sanaosa orèng sè nyo’on pamangghi ghâḍhuwân ongrodhânnèpon pètanya, è

ḍâlem wawancara tidak terstruktur ta’ nyekkennè ḍâ’ ongrodhannèpon pètanya.

Orèng sè nyo’on pamangghi bisa saos lè-ngallè dâri sèttong pètanya ḍâ’ ka

pètanya sè laèn (dhâksakala).

c. Wawancara kalabânkadhibi’ (Wawancara individu)

Wawancara sè èlampa’aghi kalabân kasorang sè awawancaraè (pewawancara),

sareng kasorang sè èwawancaraè (sumber).

d. Wawancara kalabânbânnya’ sè awawancaraè, otabâ sè

èwawancaraè (Wawancara kelompok)

Wawancara sè èlampa’aghi kalabân bânnya’ orèng sè awawancaraè

(pewawancara), sareng bânnya’ orèng sèèwawancaraè(sumber), jhughân neng

kennengngan tor bâkto sè abhâreng.

46

e. Wawancara kalabân sèttong papangghiyân(Wawancara konfrensi)

Wawancara sè èlampa’aghi kalabân bânnya’ orèng sè awawancaraè

(pewawancara)ḍâ’ka sèttong orèng sè èwawancaraè(sumber), otabâ

sabhâligghâ.

f. Wawancara sè ta’ tabâtes (Wawancara terbuka)

Wawancara sè èlampa’aghi ta’ èbâtessè kalabân sèttong parkara. Saè pètanya

ḍâri orèng sè awawancaraè (pewawancara), jhughân ḍâri orèng sè èwawancaraè

(sumber).

g. Wawancara sè tabâtes (Wawancara tertutup)

Wawancara sè èlampa’aghi èbâtessè kalabân sèttong parkara. Saè pètanya ḍâri

orèng sè awawancaraè (pewawancara), jhughân ḍâri orèng sè èwawancaraè

(sumber).

Sabellunnèpon wawancara, tantowèpon bâḍâ pan-saponapan parkara sè kodhu

èsaḍiyââghi, sopajâ nalèka alampa’aghi wawancara ta’ kantos bâḍâ kakorangan,

ponapa polè kakalèrowan, saè bhâb pètanya, otabâ bhâb kasaroju’ân sareng

orèng sè èwawancaraè (sumber). Pan-saponapan parkara kasebbhut èngghi

panèka:

a. Nantowaghi bhâb parkara sè bhâḍhi è tanya’aghiyâ (tema).

Sabellunnèpon wawancara, parlo ètantowaghi bhâb parkara sè bhâḍhi

ètanya’aghiyâ sopajâ ta’ nyèngla ḍâri pa-ponapa sè èkaparlo.

b. Nyoson pètanya sè bhâkal ètanya’aghiyâ.

Pètanya sè bhâkal èyatorraghiyâ kodhu èsoson, sopajâ rontot, tor jhârna’.

c. Nantowaghi orèng sè bhâkal èwawancaraè (sumber)

Orèng sè bhâkal èwawancaraè (sumber) kodhu ngaghungè pangaonèngan sè

akor kalabân sè èkabhuto.

d. Arembhâk ka’angghuy nombuwâghi kasaroju’ân sareng orèng sè

èwawancaraè (sumber) parkara bâkto, sareng kennengngannèpon.

Saamponna pan-saponapan sarat ampon èsaḍiyâ’âghi sabellunnaawawancara,

jhâ’ kaloppaè jhughân parlo èpèkkèrè pan-saponapan parkara nalèkana

alampa’aghi wawancara (berwawancara), èngghi panèka:

a. Arasoghân sè sopan.

Ta’ kèngèng ngangghuy kaos, sareng salebbâr.

b. Nyaḍiyâ’âghi pakakas sè èkabhuto.

Akadhi bhulpèn, buku, sareng rekkaman (manabi parlo).

47

c. Ngatorraghi bhâsa sè sopan.

Aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa.

d. Ngatorraghi tatèngkan sè ta’ nyakè’è pangghâliyân.

Anḍhâp asor.

e. Ta’ arebbhu’ jhuccong.

Ta’ ajhângaḍâ’i ḍhâbuna orèng sè èwawancaraè(sumber).

f. Nolès pa-ponapa sè èyangghep parlo.

Nolès pamangghi sè èyangghep parlo, jhughân pamangghi sè kobâtèr

èkaloppaè.

g. Aghâbây pokeddhânna wawancara, saamponna awawancaraè ampon

rampong.

Sa’amponna sampèyan ampon ngaonèngè ḍâ’ ka pan-ponapan sè kodhu

èsaḍiyâ’âghi sabellun alampa’aghi wawancara, tor sè èlampa’aghi nalèkana

wawancara, ngèrèng talèktèghi contonawawancara è bâbâ panèka.

Ghâmbhâr orèng abhâḍhi tèmpè

Asalla ghâmbhâr : riautoday.com, klikpintar.com

Abhâḍhi Tèmpè

Neng Dhisa Bhâjjhrâ bâḍâ sèttong orèng sè abhâḍhi, tor adhâghâng tèmpè sè

cè’ majhuna, jhughân cè’ ghârussâ. Bâḍânatarèka abhâḍhi tèmpè kasebbhut

cokop nyamporna’aghi maghârsarè sakalènglèngnga. Sabâb, tèmpè kasebbhut

mènangkatateḍḍhân sè èkasennengngè orèng bânnya’,amarghâ Dhisa

Bhâjjhrâkabilâng dhisa sè jhâu ḍâri tasè’.Pramèla ghâpanèka orèng Dhisa Bhâjjrâ

langkong lomra ajhuko’ tèmpè.Mènangka pangaonèngan ka’angghuy kaulâ

sadhâjâ, Bari alampa’aghi wawancara. Panèka jhejjherrâ wawancara-naBari

sareng dhâghâng tèmpè.

48

Bari :“Assalamualaikum, w.w.”

Dhâghâng Tèmpè :“Waalaikum salam, w.w.”

Bari :“Kaulâ Bari, morèd kellas VIII SMP Tekka Hajhât.”

Dhâghâng Tèmpè :“Ooo…! Iyâ.”

Bari :“Nyo’ona sapora Bâpa’, kaulâ nyo’ona pètanya!”

Dhâghâng Tèmpè :“Iyâ, ta’ arapa. Mara apa sè tanya’aghiyâ ka sèngko’?”

Bari :“Aponapa sampèyan ma’ abhâḍhi tèmpè?”

Dhâghâng Tèmpè :“Sèngko’ kan aghâbây tèmpè, polana sèngko’ la marè ajhâr,

bân la tao carana aghâbây tèmpè. Bân polè neng è kampong sèngko’ rèya taḍâ’

sè aghâbây tèmpè polè salaèn sèngko’”

Bari :“Ponapa bisaos pakakas (bahan) sè èkabhuto ka’angghuy

abhâḍhi tèmpè?”

Dhâghâng Tèmpè:“Pakakassa iyâ arèya, aèng, kaḍhelli, bân raghi, kaju

kaanghuy ngella, bâjhân rajâ ka’angghuypangella’anna, ḍâunna gheḍḍhâng

mènangka bhundhu’na.”

Bari :“Aponapa sè èkabhundhu’ tèmpè ma’ aghuna’aghi ḍâun?

Ma’ ta’ palastik bisaos?”

Dhâghâng Tèmpè :“Kan èbhundhu’ ḍâri ḍâun, polana lebbi ro’om, katèmbhâng

èbhundhu’ aghuna’aghi palastik. Bân polè, ḍâun rèya tamaso’ rombu sè bisa

bucco’ (organik), sarta ta’ arosak ka pakarangan.”

Bari :“Saponapa abiddhâ abhâḍhi tèmpè ḍâri ngella, kantos

dhâddhi, tor bisa èḍhâ’âr?”

Dhâghâng Tèmpè :“Abiddhâ ra-kèra 4 arè.”

Bari :“Bhuh…! Abit jhughân Pa’, kantos 4 arè. Bhâ’ ponapa

ghunaèpon raghi panèka?”

Dhâghâng Tèmpè :“Raghi rèya aghuna ka’angghuy proses permentasisè bâḍâ è

tèmpè.”

Bari :“È ka’ḍimma Bâpa’ nangghâ’ kaḍhelli?”

Dhâghâng Tèmpè :“Sengko’ mellè kaḍhelli ka tatangghâ sè atanè kaḍhelli, iyâ

mon pareppa’na taḍâ’, mellè ka pasar.”

Bari :“Pasèra bisaos sè alako abhâḍhi tèmpèna sabbhân arè?”

Dhâghâng Tèmpè :“Mon sè alako ta’ teptep. Tapè sakabbhinna sè alako ḍâri

tatangghâ dhibi’ kabbhi.”

Bari :“Saponapa ra-kèra bhânḍhâna sè abhaḍhi tèmpè, kantos

bisa èjhuwâl?”

Dhâghâng Tèmpè :“Mon bhânḍhâ ḍâ’-aḍâ’na ra-kèra 500 èbu ropèya.”

Bari :“Kadhiponapa carana abhâḍhi tèmpè? Nyo’ona

jhâjhârbâ’ân!”

Dhâghâng Tèmpè :“Kaḍhellina èkella ra-kèra ḍuejjhâm, pas terros èbegghâ

samalem.

49

Ghu-lagghuna kaḍhellina èbâcco, kantos locot ḍâri kolè’ lowar otabâ kolè’

ghuwâna. Samarèna èbâcco la bhersè, pas èpakessap. Bilâ la kessap, pas

èburburi raghi sacokobbhâ. Saellana la marè ètaburi raghi, pas èbhundhu’.

Marèna èbhundhu’ pas èdhina sa’abiddhâ ḍuwarè ḍumalem. Ghu-lagghuna la

bisa èjhuwâl.”

Bari :“Biyâsaèpon Bâpa’ ajhuwâl tèmpè ḍâ’ ka’ḍimma bisaos?”

Dhâghâng Tèmpè :“Biyâsana èjhuwâl ka pasar. Iyâ sè nangghâ’ acem-macem.

Bâḍâ orèng sè ajhuwâl è rung-bârung è pasar, orèng sè aèddher ka pong-

kampong, bâḍâ kèya orèng sè ka’angghuy èḍhâ’ârâ dhibi’.”

Bari :“Ḍâri bhânḍhâ sè 500 èbu, ra-kèra ngaollè bhâthè

saponapa?”

Dhâghâng Tèmpè :“Iyâ mon bhâthè, ghumantong ḍâ’ ka rajhekkèna abâ’, bân

paparèngnga sè Kobâsa. Kaḍhâng ollè kapèssèyan 800 èbu, iyâ kaḍhâng ngaollè

kapèssèyan 700 èbu. Dhâddhi bhâthèna ra-kèra 200 ka 300 èbu ropèya.”

Bari :“Bhuh…! Bânnya’ jhughân bhâthèna Pa’!”

Dhâghâng Tèmpè :“Alhamdulillah…! Moghâ èparèngana bherkat bhâi.”

Bari :“Amin…! Mator sakalangkong Pa’,jhâjhârbâ’ânnèpon malar

moghâ rajâ’â pèghunana ḍâ’ka bhâdhân kaulâ”

Dhâghâng Tèmpè :“Iyâ. Amin…!”

Bari :“Assalamualaikum, w.w.”

Dhâghâng Tèmpè :“Wa’alaikum salam, w.w.”

Sapanèka jhejjherrâ wawancaraBari sareng dhâghâng tèmpè. Ḍâri papangghiyân

kasebbhut, Bari ampon bânnya’ ngaonèngè kadhiponapa carana abhâḍhi tèmpè,

pakakas sè èyangghuy, sareng bârâghâttèpon. Malarmoghâ papangghiyân

panèka, rajâ’â ghunana mongghu kaulâ sadhâjâ.

Ca’-oca’ sè èyangghep malarat:

Papangghiyân : Pertemuan (Bhs Indonesia)

Bisaos (bhâsa Èngghi Bhunten) : bhâi (bhâsa Enjâ’ Iyâ)

Abhâḍhi (bhâsa Èngghi Bhunten) : aghâbây (bhâsa Enjâ’ Iyâ)

Pamangghi (bhâsa Èngghi Bhunten) : panemmo (pendapat)

Kadhiponapa (bhâsa Èngghi Bhunten) : bârâmma (bhâsa Enjâ’ Iyâ)

Monḍhut (bhâsa Èngghi Bhunten) : ngala’/mellè (bhâsa Enjâ’ Iyâ)

Jhejjher : parlona (inti/pokok bhs Indonesia)

Ghumantong : aghântong ḍâ’…. (tergantung bhs Indo)

Èburburi : ètaburi, èsellaè, ècamporè

50

Pakon 1.2

Jhâjhâl jâwâb pètanya è bâbâ panèka!

1) Ponapa sè èmaksot kalabân wawancara?

2) Ponapa ghunana wawancara?

3) Sebbhuttaghi sakonè’na tello’ macem, macemma wawancara!

4) Sebbhuttaghi bâgiyân sè bâḍâ è ḍâlem wawancara!

5) Ponapa sè èmaksot kalabân awawancaraè sè èbâtessè kalabân sèttong

parkara (Wawancara tertutup)?

6) Orèng sè ajhângaḍâ’i ḍhâbuna orèng sè èwawancaraè (sumber) ḍâlem

awawancara ènyamaè…

7) Ponapa bisaos sè kodhu èsaḍiyâ’âghi sabellunnèpon wawancara?

8) Ponapa ghunana pakkaas akadhi buku, sareng bulpen nalèka wawancara?

9) Sebbhuttaghi sakonè’na tello’ parkara sè kodhu èlampa’aghi nalèka

wawancara!

10) Pasèra sè aḍḍhu ka’agghuy èwawancaraè (sumber)?

Pakon 1.3

Jâwâb noro’ parèntana pètanya è bâbâ panèka kalabân ghâlimpo’na

bâng sèbâng!

1) Ponapa bisaos bârâghâddhâ abhâḍhi tèmpè? Terrangngahi pajhârna’!

2) Kadhiponapa carana abhâḍhi tèmpè? Terrangngahi pajhârna’!

3) Ponapa kalebbiyânna tèmpè sè èbhundhu’ aghuna’aghi ḍâun, katèmbhâng

èbhundhu’ aghuna’aghi palastik? Terrangngahi pajhârna’!

Indikator

3.3.2 Mengidentifikasi unsurkebahasaan dalam teks

wawancara

2 Lalampa’an

Neng lalampa’an unsur kebahasaan panèka bhâḍhi èjhârbââghi bhâb parkara

gher-ogher sè bâḍâ neng totor bhâsa (komunikasi), neng bâca’an wawancara

51

(teks wawancara). Dhinèng gher-ogher sè bâḍâ neng bâca’an wawancara (teks

wawancara) èngghi panèka:

a. Onḍhâgghâ bhâsa

Manabi aḍhâ-kanḍhâ kalabân pasèra’ bisaos, kodhu ngarghâi ḍâ’ ka orèng sè

èkabhâreng aḍhâ-kanḍhâ, tor apartèngka kalabân tatèngkan anḍhâp asor.

Ka’angghuy nombuwâghi partèngkan anḍhâp asor, jhughân ngarghâi ḍâ’ ka

orèng sè èkabhâreng aḍhâ-kanḍhâ, salasèttongnga kalabân aghuna’aghi

onḍhâgghâ bhâsa. Dhinèng onḍhâgghâ bhâsa neng bhâsa madhurâ bâḍâ tello’

macem èngghi panèka:

1. Bhâsa Anḍhâp (Èngghi Bhunten)

Bhâsa Anḍhâp (Èngghi Bhunten) èghuna’aghi manabi aḍhâ-kanḍhâ kalabân

orèng sè omorra angoḍâ’ân. Ompamana kaka’ ḍâ’ ka alè’na, rèng seppo ḍâ’ ka

potrana, ghuru ḍâ’ ka morèddhâ, tor laèn samacemma.

Conto :

“Sapa kancana bâ’na sè akalambhi potè ghellâ’ rowa Cong?”

“Lè’! mayu noro’ sèngko’ ka pasar!”

“Arghâna kalambhi sakola’an satèya rang-larang kabbhi. Sabâb satèya la ḍâpa’

ka bâktona maso’an.”

2. Bhâsa Tengnga’an (Bhâsa Engghi Enten)

Bhâsa Tengnga’an (Bhâsa Engghi Enten) èghuna’aghi manabi aḍhâ-kanḍhâ

kalabân orèng sè omorrèpon ḍâ-paḍâ/sakanca’an. Ompamana kanca ngajhi,

sakola’an, tor laèn samacemma.

Conto :

“Di, dhika è compo’na anḍi’ buwâna katès sè massa’?”

“Dhika bân bulâ ḍâgghi’ èsoro ka compo’na Salamet kol 4 asar!”

“Sanonto dhika bân bulâ pon kellas VIII SMP, maḍḍhâ ajhâr ghu-ongghu, ma’

ollè dhâddhi orèng sè ontong.”

3. Bhâsa Tengghi (Bhâsa Èngghi Bhunten)

Bhâsa Tengghi (Bhâsa Èngghi Bhunten) èghunaaghi manabi aḍhâ-kanḍhâ

kalabân orèng sè omorrèpon langkong seppo. Ompamana ana’ ḍâ’ ka rèng

seppo, santrè ḍâ’ ka ghuru, alè’ ḍâ’ ka kaka’, tor laèn samacemma.

Conto :

“È ka’dimma alamattèpon dhâlemma Nom Kadir?”

“Kaulâ èpakon nyambhut tèker sareng Ghung Osman, Nom!”

52

“Kaulâ sareng panjhennengngan parjughâna ajâgâ kabhersèyanna pakarangan.”

b. Macemma okara

Neng ḍâlem okara bâḍâbâgiyân sé palèng parlo èngghi panèka jhejjher sareng

carètana. Jhejjher neng bhâsa indonesia èsebbhut subjek, dhinèng carètana

neng bhâsa indonesia èsebbhut predikat. Aḍhâsar bâḍâna jhejjher sareng

carètana, okara èpantha dhâddhi tello’ macem èngghi panèka:

1. Okara samporna

Èngghi panèka okara sè jhejjher sareng carètaèpon paḍâ èsebbhut.

conto : P. Amin ngajhâr

P. Amin = jhejjher

ngajhâr = carètana

Aghung alongghu

Aghung = jhejjher

alonghhu = carétana

2. Okara ta’ samporna

Èngghi panèka okara sèsalasèttong jhejjher sareng carétana ta’ èsebbhut.

conto : mellè kalambhi (okara ta’ samporna)

Hamid mellè kalambhi (okara samporna)

Hamid = jhejjher

mellè = carètana

kalambhi = lèsan

Salamet (okara ta’ samporna)

Salamet lân-jhâlânan (okara samporna)

Salamaet = jhejjher

lân-jhâlânan = carètana

3. Okara réngkes

Èngghi panèka okara sè jhejjher otabâèpon carètanata’ èsebbhut, nangèng

jhejjher otabâna carètana sèta’ èsebbhutpanèka bisa èsarè neng okara

sabellunna otabâ samarèna.

conto :Salim (okara rèngkes)

53

Salim mancéng (okara sé ghenna’)

Salim = jhejjher

mancèng = carètana

Tèḍung (okara rèngkes)

Sarkawi tèḍung (okara sè ghenna’)

Sarkawi = jhejjher

tèḍung = carètana

Katerrangan:

Conto è attas tamaso’ contona okara rèngkes, manabi èjhungaḍâ’i kalabân okara

pètanya. Dhâddhi, jhejjher otabâ carètana sè ta’ èsebbhut ḍâlem okara rèngkes,

bisa èghenna’è neng okara sè sabellunna.

Manabi ètèngalè ḍâri tojjhuwânna, okara èpantha dhâddhi empa’ macem:

1. Okara carèta

Èngghi panèka okara sè nyarèta’aghi parkara jhejjherrâ.

conto :

- Hasan rowa gântheng ongghu

- Dhâlemma Pa’ Salè cé’ bhâghussa

Katerrangan :

Hasan rowa = jhejjher

gântheng ongghu = carètana

dhâlemma Pa’ Salè = jhejjher

cé’ bhâghussa = carètana

2. Okara pasoro

Èngghi panèka okara sè aèssè pakonan otabâ sorowan.

conto :

- Sapowè kellassa ghâllu!

- Toju’, pas èḍingngaghi!

3. Okara patanya

Èngghi panèka okara sèèssèna patanya bhârâng sareng pan-ponapan ḍâ’ ka

orèng laèn.

54

conto :

- Saponapa arghâna sapèḍâ panèka?

- Pèssèna alè’na èlang è ḍimma, Lam?

4. Okara pamojhi

Èngghi paneka okara sèèssèna pojhiyân otabâ ngalem ḍâ’ ka sèttong-sèttong.

conto :

- Bâ’na pajhât tamaso’ orèng sè pènter,Lé’!

- Ngatorè pojhi salamet ḍâ’ ka Aghung sé bhâḍhi mèyos ḍâ’ kaTana Soccé.

Manabi ètèngalè ḍâri kompolanna, okara è pantha dhâddhi ḍuwâ’ macem:

1. Okara nongghâl

Èngghi panèka okara sè kadhâddhiyân ḍâri sèttong maksot.

conto :

- Sapèna abuḍu’

- kalambhina anyar

2. Okara rampèt

Ènggghi panèka okara sè kadhâddhiyân ḍâri pan-saponapan okara nongghâl (

kalimat majemuk).

conto :

- Kalambhina anyar, sarongnga anyar.

- Orèng rowa pènter, tapè abâ’na ta’ sombong.

3. Tanḍhâ bâca neng latèn madhurâ

1. Tanḍhâ titi’ (.)

- Èghuna’aghi neng pongkasanna okara sè bânnè pètanya, tor serro.

Conto :

Aghung mèyos ḍâ’ Tana Soccè.

Alè’ kellas tello’ SD.

- Èghuna’aghi neng buḍina rèngkessanna asmana orèng, asma panongghul

(gelar), pangkat, tor panyapa.

Conto :

Moh. Ridwan (Mohammad Ridwan)

Prof. Ramli

55

H. Abd. Kadir

dr. Eni

Bp. Camat

2. Tanḍhâ koma (,)

Èghuna’aghi è tengnga’anna bâgiyân otabâ birjhi’ânna tong-sèttong.

Conto :

- Agus, Ramli, bân Rahman, paḍâ ongghâ ka kellas VIII SMP.

- Mon arè Sennèn kodhu ngangghuy kalambhi potè bhiru, sapatu celleng, bân

kaos soko potè.

3. Tanḍhâ titi’ ḍuwâ’ (:)

Èghuna’aghi neng bâca’an ḍhâ-kanḍhâ, sè anyata’aghi orèng sè ètojjhu (pelaku).

Conto :

Èbhu : “Kaka’na olokkaghi, Sitti!”

Sitti : “Èngghi!”

4. Tanḍhâ tanya (?)

Èghuna’aghi neng ḍi-buḍina okara patanya.

Conto :

Hamid kellas saponapa, Nom?

5. Tanḍhâ petthèk (“)

Èghuna’aghi neng okara sè èpetthèk ḍâri ḍhâbuna orèng.

Conto:

Rama aḍhâbu “Sèngko’ molèya ka Madhurâ arè Sennèn ḍâteng”

Pakon 2.1

Jâwâb pètanya è bâbâ panèka kalabân ghâlimpo’na bâng-sèbâng, noro’

parèntana!

1) Ponapa ghunana aḍhâ-kanḍhâ aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa?

Terrangngaghi!

2) Jhâjhâl sebbhuttaghi onḍhâgghâ bhâsa madhurâ, ghenna’ sareng

katerranganna. Kalabân aghuna’aghi bhâsana sampèyan dhibi’!

3) Okara è bâbâ panèka obâ mabi bhâsa Tengnga’an (bhâsa Engghi-Enten)!

56

Bilâ bâ’na sè mellèyaghiyâ kalambhina alè’na jârèya?

4) Bulâ bân Anom lagghuna èntara ka compo’na Aghung.

Okara è attas ghâpanèka obâ mabi bhâsa Tèngghi (bhâsa Èngghi-Bhunten)!

5) Nyo’ona sapora, bhâdhân kaulâ nyo’ona pètanya. Pasèra asmaèpon potrana

sè akulia neng Malang ka’ḍinto?

Okara è attas panèka, mabi bhâsa ..... obâ mabi bhâsa Anḍhâp (bhâsa Enjâ’-

Iyâ)!

Pakon 2.2 Parèngè tanḍhâ pacal jâwâbhân sè akor sareng kabâḍâ’ânna, neng

kothak pèngghir kangan panèka!

Conto :

No. Okara Tamaso’ okara ….. Èngghi Bhunten

1. Alè’ ngambhul Samporna √

2. Ta’ molè samporna √

No.

Okara Tamaso’ okara ….. Èngghi Bhunten

1. Èbhu aghuring karèpè’na gheḍḍhâng

Samporna

2. Beḍḍhâ’ kembhângnga Nongghâl

3. Hamid ajhuwâl kaèn è pasar Nongghâl

4. Sè binè’ adhâghâng jhuko’,

sè lakè’ ajhuwâl sanḍâl Pètanya

5. Kasim na’-kana’ bhuḍhu pamojhi

6. Motorra lakar bhâghus pangako

7. Salamet pènter ngajhi, Bari bhâjheng asakola

Rampèt

8. Kaka’na Asri ngennèng arèsan

nongghâl

9. Sapa sè abhâjâng è langghâr rowa?

pètanya

10. Ghung Nasir ghi’ ta’ rabu ḍâri Sampang.

palabân

57

Pakon 2.3

Okara è bâbâ panèka parèngè tanḍhâ bâca sè akor kalabân

kaghuna’anna!

1) Dhinèng bârâghâddhâ abhâḍhi tèmpè èngghi panèka kaḍhelli raghi tor aèng

2) Sè èpanoro’ lomba Futsal Hasan Nasir Kadir tor Hartono

3) Ghung Wardi aḍhâbu Sapa orèng sè ngarghâi orèng laèn paḍâ sareng

ngarghâi abâ’ dhibi’na

4) Sapa sè ngaterraghi Èbhuna ka pasar

5) Sarkawi : Arapa bâ’na ma’ nangès Lè’

Halima : Kaulâ noro’a Bhuk Salama ta’ èkabhâreng

Indikator

4.3.1 Menyusun pedoman wawancara

3 Lalampa’an

Nèng lalampa’an panèka, bhâḍhi èterrangngaghi kadhi ponapa carana nyososon

pètanya sè aghânḍhu’ 5W, sareng 1H. jhughân parlo èkaonèngè jhâ’ saongghuna

è ḍâlem alampa’aghi wawancara, salasèttongnga kodhu ngatorraghi bhâsa sè

sopan (onḍhâgghâ bhâsa). 5W, sareng 1H aropa’aghi rèngkessan ḍâri bhâsa

Inggris, èngghi panèka Who, What, Why, Where, When, jhughân How.

Tantowèpon pètanya kasebbhut ta’ pantes manabi lajhu pas èghuna’aghi,

sabellun bhâsana èyobâ ḍâ’ ka bhâsa Madhurâ sè èghuna’aghi sabbhân arè.

È bâbâ panèka macemmèpon pètanya sè ampon èyobâ ḍâ’ ka bhâsa Madhurâ,

jhughân sè aghânḍhu’ 5W, sareng 1H:

a. Who (pasèra)

Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka orèng sè bâḍâ kaèdhânna sareng

kadhâddhiyân, otabâna sèttong parkara.

Conto : Pasèra sè alako?, Pasèra sè ngaghungè?, pasèra bisaos?, tor

samacemma.

b. What (ponapa)

58

Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka sèttong kadhâddhiyân (kalabân nyaḍiyâ’âghi

pan-saponapan parkara, sè bâḍâ kaèdhânna sareng kadhâddhiyân, jhughân

parkara kasebbhut).

Conto : Ponapa bârâghâddhâ?, ponapa ghunana?, adhâghâng ponapa?, tor

samacemma.

c. Why (kadhiponapa)

Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka pa-ponapa sè dhâddhi sabâbbhâ

kadhâddhiyân.

Conto : kadhiponapa ma’ pas bisa dhâddhi …?, kadhiponapa carana abhâḍhi…?,

kadhiponapa ma’ pas abhâḍhi …?, tor samacemma.

d. Where (È ka’ḍimma)

Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka kennengnganna sèttong kadhâddhiyân.

Conto : è ka’ḍimma kennengnganna …?, è ka’ḍimma dhâlemma …?, èjhuwâl è

ka’ḍimma …?, tor samacemma.

e. When (Bilâèpon)

Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka katerranganna bâkto, tangghâl, sareng

jhâm.

Conto : bilâ sè abhâḍhi…?, bilâ sè lastarè?, bilâ sè èjhuwâl?, tor samacemma.

f. How (kadhiponapa rontoddhâ kadhâddhiyân)

Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka katerrangan rontoddhâ, jhughân

kabâḍâ’ânna sèttong kadhâddhiyân.

Conto : kadhiponapa carana abhâḍhi?, kadhipona carana amassa’?, kadhiponapa

carana abhundhu’?, tor samacemma.

Ḍâri kompolanna pètanya, jhughân conto è attas, aropa’aghi sakadhârrâ conto.

Èyatorè aghuna’aghi pètanya sè akor kalabân sè èkabhuto.

Pakon 3.1

Jâwâb pètanya è bâbâ panèka, sè akor kalabân parèntana!

1) Bâḍâ saponapa pètanya sè èghuna’aghi ḍâlem wawancara? Sebbhuttaghi!

2) Pètanya 5W sareng 1H, asallèpon ḍâri bhâsa …. Sebbhuttaghi!

3) Sebbhuttaghi pètanya 5W sareng 1H, manabi èsalèn ka bhâsa madhurâ!

4) Aghuna’aghi bhâsa ponapa sè pantes èghuna’aghi ḍâlem alampa’aghi

awawancaraè?

5) È Dhisa Talanaghân bâḍâ kennenggngan orèng abhâḍhi pettès.

Kadhiponapa carana aghuna’aghi pètanya What (ponapa)?

59

6) È bâkto nèmor bâktona rèng tanè bujâ abhâḍhi bujâ. Èyatorè ngatorraghi

pètanya How (kadhiponapa rontoddhâ kadhâddhiyân) bhâb abhâḍhi bujâ!

7) Abhâdhi bujâ ḍâri aèng tasè. Abit bâktona sè dhâddhiyâ bujâ. Kadhiponapa

pètanya When (Bilâèpon)sè akor kalabân kadhâddhiyân kasebbhut?

8) Tong-sèttongnga kennengngan è Polo Madhurâ sè abhâḍhi kerrès, èngghi

panèka Dhisa Aèng Tongtong Kabupatèn Songennep. Èyatorè aghâbây

pètanya Where (È ka’ḍimma) sè akor kalabân katerrangan kasebbhut!

9) Sadhâjâna Kabupaten è Madhurâ paḍâ bâḍâ kennengngan abhâḍhi bujâ.

Èyatorè aghâbây pètanya Why (kadhiponapa)sè akor kalabân katerrangan

kasebbhut!

10) Naghârâ Indonesia èsebbhut kalabân Naghârâ Hukum. Salasèttongnga sè

ngator ghâpanèka POLISI. Èyatorè aghâbây pètanya Who (pasèra) sè akor

kalabân katerrangan kasebbhut!

Indikator

4.3.2 Melakukan wawancara dengan narasumber

4 Lalampa’an

Neng lalampa’an panèka bhâkal èterrangngaghi carana wawancara kalabân

lerres. Nalèkana alampa’aghi awawancaraè bâḍâ pan-saponapan gher-ogher sè

kodhu èlampaaghi, sopajâ lalampa’an nyarè pamanggina ajhâlân kalabân saè.

Ghâmbhâr orèng awawancara

Asallèpon ghâmbhâr : koleksi Zaini

60

Pan-saponapan gher-ogher sè kodhu èlampa’aghi nalèkana wawancara èngghi

panèka:

1) Ngennallaghi abâ’.

Ngennallaghi abâ’, jhughân aparèng onèng asallèpon kantor, otabâna compo’.

2) Tojjhuwânnèpon wawancara.

Aparèng onèng ponapa tojjhuwânnèpon wawancara.

3) Molaè wawancara kalabân pètanya sè ḍhâmmang. Mancèng sopajâ orèng

sè èwawancaraè (sumber) salpa’ aparèng jâwâbhân. Amolaè pètanya bhâb

ka’ḍimma alako, ponapa kasennengngannèpon, tor laèn samacemma.

4) Nyambhât asmana orèng sè èwawancaraè kalabân ghenna’.

Nyambhât asmana orèng sè èwawancaraè (sumber) kalabân sambhâdhân sè

sopan (ta’ kèngèng pas-mapas) kong-langkong ghenna’ sareng asma

panongghullâ.

5) Abhâkta catheddhân.

Abhâkta buku, bhulpèn, jughân rekkaman (manabi parlo).

6) Mèrengngaghi ḍhâbuna orèng sè èwawancaraè (sumber).

Mèrengngaghi ḍhâbuna orèng sè èwawancaraè (sumber) kalabân ghu-ongghu,

kantos jâwâbhânnèpon jhârbâ. Ta’ kèngèng megghâ’ ḍhâbu, sabellunnèpon

jâwâbânnèpon lastarè.

7) Ta’ kèngèng aparèng pètanya kalabân comèl.

Ta’ kèngèng aparèng pètanya kalabân comèl (marè ta’ marè), kong-langkong sè

bisa nyakè’è pangghâliyânnèpon orèng sè èwawancaraè (sumber).

8) Nyathet jhâwâbhân lo-parlona bisaos.

Nyathet jhâwâbhân lo-parlona bisaos, jhâ’ kantos orèng sè èwawancaraè

ngantos abit.

9) Notop lalampa’anwawancara kalabân pangangghep sè samporna.

Ngatorraghi mator sakalangkong, nyo’on paamèdhân pangangghep sè

samporna.

Pakon 4.1

Jhâjhâl sampèyan sareng ghâlimpo’èpon bâng-sèbâng, alampa’aghi

wawancara bhâb Industri. Saè ḍhâ’ârân, otabâèpon pakakas è po’-

compo’.

61

Indikator

4.3.3 Menulis teks laporan hasil wawancara

5 Lalampa’an

Neng lalampa’an panèka bhâkal èterrangngaghi carana ngatorraghi hasèllèpon

awawancaraè (melaporkan hasil wawancara). Sa’amponna ngaollè pamangghi

langkong samporna èghenna’è kalabân ngatorraghi hasèllèpon awawancaraè

(melaporkan hasil wawancara). Parkara panèka mènangka bhuktè jhâ’

saongghuna orèng sè awawancaraè (pewawancara) ampon lastarè ngalakonè

sèttong lalampa’anwawancara.

È bâbâ panèka pan-saponapan bâgiyân sè bâḍâ è ḍâlem ngatorraghi hasèllèpon

awawancaraè (melaporkan hasil wawancara) èngghi panèka:

a. Ngatorraghi pa-ponapa sè dhâddhi sabâb bâḍâna lalampa’an (latar

belakang)

Neng lalampa’an panèka aèssè jhâjhârbâ’ân aponapa sabâbbhâ ma’ parlo

èlampa’aghi wawancara.

b. Maksod sareng tojjhuwân

Neng lalampa’an panèka aèssè jhâjhârbâ’ân tojjhuwânnawawancara.

c. Bhâb parkara

Neng lalampa’an panèka aèssè jhâjhârbâ’ânbhâb ponapa sè parlo

èkaonèngè (Industri, jasa, dsb).

d. Bâkto, sareng engghun lalampa’an

Neng lalampa’an panèka aèssè jhâjhârbâ’ân bâkto, sareng kennengngan

èbâḍâ’âghi lalampa’an wawancara.

e. Ngatorraghi hasèllèpon awawancaraè (melaporkan hasil wawancara)

Neng lalampa’an panèka aèssè sadhâjâna ḍhâ-kanḍhâ sè èkaollè bâkto

wawancara.

f. Panotop

Neng lalampa’an panèka aèssè pokeddhân, sareng pamangghi bhâb sè

èkakanḍhâ nalèkana wawancara.

62

È bâbâ panèka conto ngatorraghi hasèllèpon awawancaraè (melaporkan hasil

wawancara)

Ngatorraghi hasèllèpon awawancaraè (melaporkan hasil wawancara)

I. Sè dhâddhi sabâb bâḍâna lalampa’an (latar belakang).

Sadhâjâ pojhi sareng sokkor ka’ator ḍâ’ Ghustè Allah sè maha aghung. Sè

aparèng nè’mat sèhat sareng pètodhuwèpon, kantos bisa ngalastarèyaghi

lalampa’an wawancara bhâb abhâḍhi tèmpè (Industri) kalabân samporna.

Lalampa’an panèka èlampa’aghi marghâ kabâḍâ’ân neng Dhisa

“Bhâjjhrâ”aropa’aghi sèttong dhisa sè malarat ngaollè jhuko’, marghâ jhâu ḍâri

tasè’. Nyatana bâḍâ sèttong orèng sè ghâḍhuwân tarèka abhâḍhi, tor adhâghâng

tèmpè. Tarèka panèkarajâ ghunanaḍâ’ ka maghârsarè Dhisa “Bhâjjhrâ” sareng

sakobhengnga.

Kalabân bâḍâna lalampa’an panèka, èyarebbhâ bisa dhâddhi tambâna èlmo

pangaonèngan, jhughân pagasèlan sè bisa dhâddhi pangorèbhânna orèng Dhisa

“Bhâjjhrâ” sareng sakobhengnga.

II. Maksot sareng tojjhuwân

Maksot sareng tojjhuwânnèpon wawancara èngghi panèka sopajâ ngaonèngè

carana abhaḍhi tèmpè, jhughân ngaonèngè ḍâ’ sèttong tarèka sè bisa ngobâ ḍâ’

pangorèbhânna maghârsarè Dhisa “Bhâjjhrâ”, ḍâri korang samporna neng bhâb

pangasèlan, ḍâ’ kasamporna’an ḍâlem pangasèlan.

III. Bhâb parkara

Wawancara bhâb Abhâḍhi Tèmpè (Industri).

IV. Bâkto, sareng kennengngan lalampa’an

Lalampa’an panèka èlampa’aghi lerres:

Arè / tangghâl : Sennin, 17September 2015

Pokol : 08.00 - 08.30 WIB

Kennengngan/engghun : Dhisa Bhâjjhrâ

V. Ngatorraghi hasèllèpon awawancaraè (melaporkan hasil

wawancara)

Orèng sè èwawancaraè (sumber) : Zaini, S. Pd

Orèng sè awawancaraè (pewawancara) : Anugerah Rizki Akbari

Jhurtolès : Slamet Khoiril Anwar

Orèng sè arekkam : Wahyuni

63

Hasèllèpon wawancara

Bâkto arè Sennèn tangghâl 17 September 2015, kaulâ sakanca’an nyabis ḍâ’ ka

Bâpa’ Zaini, S. Pd neng Dhisa Bhâjjhrâ, mènangka orèng sè ghâḍhuwân usaha

tèmpè, ka’angghuy nyo’on pamangghi.

Bari : “Assalamualaikum, w.w.”

Dhâghâng Tèmpè : “Waalaikum salam, w.w.”

Bari : “Kaulâ Bari, morèd kellas VIII SMP Tekka Hajhât.”

Dhâghâng Tèmpè : “Ooo…! Iyâ.”

Bari : “Nyo’ona sapora Bâpa’, kaulâ nyo’ona pètanya!”

Dhâghâng Tèmpè : “Iyâ, ta’ arapa. Mara apa sè tanya’aghiyâ ka sèngko’?”

Bari : “Aponapa sampèyan ma’ abhâḍhi tèmpè?”

Dhâghâng Tèmpè : “Sèngko’ kan aghâbây tèmpè, polana sèngko’ la marè ajhâr,

bân la tao carana aghâbây tèmpè. Bân polè neng è kampong

sèngko’ rèya taḍâ’ sè aghâbây tèmpè polè salaèn sèngko’”

Bari : “Ponapa bisaos pakakas (bahan) sè èkabhuto ka’angghuy

abhâḍhi tèmpè?”

Dhâghâng Tèmpè : “Pakakassa iyâ arèya, aèng, kaḍhelli, bân raghi, kaju

kaanghuy ngella, bâjhân rajâ ka’angghuypangella’anna,

ḍâunna gheḍḍhâng mènangka bhundhu’na.”

Bari : “Aponapa sè èkabhundhu’ tèmpè ma’ aghuna’aghi ḍâun?

Ma’ ta’ palastik bisaos?”

Dhâghâng Tèmpè : “Kan èbhundhu’ ḍâri ḍâun, polana lebbi ro’om, katèmbhâng

èbhundhu’ aghuna’aghi palastik. Bân polè, ḍâun rèya

tamaso’ rombu sè bisa bucco’ (organik), sarta ta’ arosak ka

pakarangan.”

Bari : “Saponapa abiddhâ abhâḍhi tèmpè ḍâri ngella, kantos

dhâddhi, tor bisa èḍhâ’âr?”

Dhâghâng Tèmpè : “Abiddhâ ra-kèra 4 arè.”

Bari : “Bhuh…! Abit jhughân Pa’, kantos 4 arè. Bhâ’ ponapa

ghunaèpon raghi panèka?”

Dhâghâng Tèmpè : “Raghi rèya aghuna ka’angghuy proses permentasisè bâḍâ

è tèmpè.”

Bari : “È ka’ḍimma Bâpa’ nangghâ’ kaḍhelli?”

Dhâghâng Tèmpè : “Sengko’ mellè kaḍhelli ka tatangghâ sè atanè kaḍhelli, iyâ

mon pareppa’na taḍâ’, mellè ka pasar.”

Bari : “Pasèra bisaos sè alako abhâḍhi tèmpèna sabbhân arè?”

Dhâghâng Tèmpè : “Mon sè alako ta’ teptep. Tapè sakabbhinna sè alako ḍâri

tatangghâ dhibi’ kabbhi.”

64

Bari : “Saponapa ra-kèra bhânḍhâna sè abhaḍhi tèmpè, kantos

bisa èjhuwâl?”

Dhâghâng Tèmpè : “Mon bhânḍhâ ḍâ’-aḍâ’na ra-kèra 500 èbu ropèya.”

Bari : “Kadhiponapa carana abhâḍhi tèmpè? Nyo’ona

jhâjhârbâ’ân!”

Dhâghâng Tèmpè : “Kaḍhellina èkella ra-kèra ḍuejjhâm, pas terros èbegghâ

samalem. Ghu-lagghuna kaḍhellina èbâcco, kantos locot

ḍâri kolè’ lowar otabâ kolè’ ghuwâna. Samarèna èbâcco la

bhersè, pas èpakessap. Bilâ la kessap, pas èburburi raghi

sacokobbhâ. Saellana la marè ètaburi raghi, pas èbhundhu’.

Marèna èbhundhu’ pas èdhina sa’abiddhâ ḍuwarè ḍumalem.

Ghu-lagghuna la bisa èjhuwâl.”

Bari : “Biyâsaèpon Bâpa’ ajhuwâl tèmpè ḍâ’ ka’ḍimma bisaos?”

Dhâghâng Tèmpè : “Biyâsana èjhuwâl ka pasar. Iyâ sè nangghâ’ acem-macem.

Bâḍâ orèng sè ajhuwâl è rung-bârung è pasar, orèng sè

aèddher ka pong-kampong, bâḍâ kèya orèng sè

ka’angghuyèḍhâ’ârâ dhibi’.”

Bari : “Ḍâri bhânḍhâ sè 500 èbu, ra-kèra ngaollè bhâthè

saponapa?”

Dhâghâng Tèmpè : “Iyâ mon bhâthè, ghumantong ḍâ’ ka rajhekkèna abâ’, bân

paparèngnga sè Kobâsa. Kaḍhâng ollè kapèssèyan 800 èbu,

iyâ kaḍhâng ngaollè kapèssèyan 700 èbu. Dhâddhi

bhâthèna ra-kèra 200 ka 300 èbu ropèya.”

Bari : “Bhuh…! Bânnya’ jhughân bhâthèna Pa’!”

Dhâghâng Tèmpè : “Alhamdulillah…! Moghâ èparèngana bherkat bhâi.”

Bari : “Amin…! Mator sakalangkong Pa’,jhâjhârbâ’ânnèpon malar

moghâ rajâ’â pèghunana ḍâ’ka bhâdhân kaulâ”

Dhâghâng Tèmpè : “Iyâ. Amin…!”

Bari : “Assalamualaikum, w.w.”

Dhâghâng Tèmpè : “Wa’alaikum salam, w.w.”

VI. Panotop

Pokeddhân

Zaini, S. Pd, mènangka orèng sè abhâḍhi, jhughân adhâghâng tèmpè. Mabâḍâ

tarèka ka’angghuy mamajhu parhasèlanna maghârsarè Dhisa Bhâjjhrâ. Kalabân

bâḍâna pabrik tèmpè panèka, maghârsarè ta’ malarat ngaollè jhuko’ sanaossa

jhâu ḍâri tasè’, jhughân maghâmpang parhasèlan lèbât ḍâri alako abhâḍhi

tèmpè.

65

Arebbhân

Parjughâna ngèrèng kaulâ sadhâjâ mabâḍâ’â tarèka sè bisa nombuwâghi

parhasèlan maghârsarè.

Pakon 5.1

Lakonè lalakon ngatorraghi hasèllèpon wawancara sè bâḍâ neng

pakon 4.1 kalabân noro’è carana, bân pandhumanna ngatorraghi

hasèllèpon nyarè pangghi (teknik melaporkan hasil wawancara)

Sakadhâr nga’-ngènga’è carakan bhâb rèngkessannèpon oca’.

È bâbâ panèka bhâkal èterrangngaghi carana nolès carakan bhâb

rèngkessanna oca’. Biyâsaèpon oca’ sè èrèngkes, oca’ sè kadhâddhiyân ḍâri tello

keccap, akadhi Ka-lam-bhi. Oca’ kasebbhut lumbra èrèngkes dhâddhi klam-bhi.

Kabiyâsaan arèngkes oca’ panèka, aropaaghi Dialek sè èghunaaghi sareng

sabâgiyân orèng Madhurâ.

Dialek èngghi panèka macemma ngatorraghi bhâsa sè laèn, mènorot

sèttong kennengngan. Arèngkes oca’ panèka biyâsa èghunaaghi sareng orèng

pamekkasan ka bârâ’, sè biyâsa èsebbhut kalabân Dialek Pamekkasan,tor dialek

Bhângkalan. Arèngkes oca’ paneka ta’ kapra èghunaaghi neng dialek Songennep.

Oca’ sè èrèngkes neng carakan biyâsaèpon aghunaaghi pangagghuy panambâsè

bânnya’èpon 3 macem, akadhi è bâbâ panèka :

= pèdher/cakra asowara (.....ra)

conto : Oca’ karaton

èrèngkes dhâddhi kraton

Oca’ karopo’

èrèngkes dhâddhi kropo’

!]

k][ton\

kr[ton\

k[ro[poh

[k]o[poh

66

= perper/kerret asowara (.....re)

conto : Oca’ kareppek

èrèngkes dhâddhi kreppek

oca’ karessek

èrèngkes dhâddhi kressek

= soko maljâ asowara (.....ya)

conto : oca’ kèyaè

èrèngkes dhâddhi kyaé

oca’ pèyara’an

èrèngkes dhâddhi pyara’an

Bâḍâ pan-saponapan rèngkessannèpon oca’ è ḍâlem panolèsannèpon sè ta’ aghuna’aghi pangangghy panambâ sè 3 macem, akadhi kalambhi èrèngkes dhâddhi klambhi. Carana nolès carakan oca’ kasebbhut ngakorraghi ḍâ’ ka monyèna oca’.

Conto :

Oca’ kalambhi èrèngkes dhâddhi klambhi

!}

!-

k}pPek\

kxpPek\

kxsSek\ k}sSek\

[ky[a

k-[a [pyrhan

p-rhan\

klmBi

kLmBi

67

Oca’ kowasa èrèngkes dhâddhi kwasa

Oca’ talengkongan

èrèngkes dhâddhi tlengkongan

Pakon Carakan

A. Jhâjhâl tolèsan latèn è bâbâ rèya obâ ngangghuy tolèsan carakan!

1. Noro’pramuka ....................................................................................

2. Kyaé asalaté langghâr..........................................................................

3. Kraton bânasarè .................................................................................

4. Aghâi’ klampok ...................................................................................

5. Akella srabhi ......................................................................................

B. Jhâjhâl tolèsan carakan è bâbâ rèya obâ ngangghuy tolèsan latènna!

1. ..........................................................

2. .........................................................

3. ........................................................

4. .....................................

5. ……………...............................................................

[k][p ohn[aguri= mcp-[torn\ sLebB/drit}=g[lh

[k]o[pohn[abgikkkh kLmB|jrÅ

[kows

kWs tX=[kozn\

tL_[kozn\

68

Latèyan 3

Jâwâb pètanya è bâbâ rèya kalabân mèlè salasèttong jâwâbhân a, b, c,

d, sè èangghep bhenḍer!

1. È bâbâ panèka sè tamaso’ tojhuwânnèpon wawancara èngghi panèka …

a. Kaangghuy ngaollè sèttong pangaonèngan sè èkaparlo, kaangghuy

tegghudhân oḍi’.

b. Kaangghuy ngaollè sèttong pangaonèngan sè èkaparlo, kaangghuy

panalèk-tèghân, jhughân kabhâr/berta.

c. Kaangghuy ngaollè sèttong pangasèlan sè èkaparlo, kaangghuy


d. Kaangghuy ngaollè sèttong pakabhârân sè èkaparlo, kaangghuy


2. Sè èmaksot kalabân wawancara èngghi panèka …

a. sèttong lalampa’an sè abhângon ḍhâ-kanḍhâ otabâèpon bhâk-rembhâk.

b. sèttong lalampa’an sè abhângon panalèktèghân otabâèpon bhâk-

rembhâk.

c. sèttong lalampa’an sè abhângon ngèḍingngaghi kabhâr otabâèpon

maca koran.

d. sèttong lalakon sè sè ètoro’è kalabân maca buku.

3. Ḍâlem alampaaghi wawancara kodhu apartèngka ….

a. Ngangghuy kalambhi anyar, bân larang.

b. Ngabhârrâghi ḍâ’ ka orèng laèn.

c. Nyarè parkara sè bâḍâ kaèdhânna sareng kaontongan

d. Anḍhâp asor, ḍâlem tèngka jhughân bhâsa.

4. 1 Nantowaghi bhâb parkara sè bhâḍhi ètanyaaghi (tema)

2 Nyaḍiyââghi ghu’-ghângghu’ sè bânnya’

3 Nyoson pètanya sè bhâkal ètanya’aghi

4 Nyarè kanca sè sakellas kaangghuy abhârengngè

5 Aghâbây proposal kaangghuy panalèktèghân

6 Nantowaghi orèng sè bhâkal èwawancaraè (sumber)

Sè tamaso’ lalampa’an sè kodhu èsaḍiyââghi sabellunnèpon wawancara

nengokara è attas èngghi panèka…

a. 1-2-3

b. 4-5-6

69

c. 1-3-6

d. 2-4-5

5. Ponapa sè èmaksot kalabân Awawancaraè kalabân apangara sabellunna

(Wawancara terstruktur/terpimpin) èngghi panèka ….

a. Wawancara sè èlampaaghi, bâkto sareng engghunnèpon ta’ ètantowaghi,

jhughân èghenna’è kalabân sosonan pètanya

b. Wawancara sè èlampaaghi, orèng sareng asmana ampon ètantowaghi,

jhughân èghenna’è kalabân sosonan pètanya

c. Wawancara sè èlampaaghi, bâkto sareng engghunnèpon ampon

ètantowaghi, jhughân èghenna’è kalabân sosonan pètanya

d. Wawancara sè èlampaaghi, kalabân bânnya’ orèng

6. Ponapa tojjhuwânnèpon aḍhâ-kanḍhâ sareng orèng laèn kodhu aghunaghi

onḍhâgghâ bhâsa?

a. Sopajâ ollè pangalem

b. Sopajâ ngaollè pojhiyân

c. Kaangghuy ngormat, tor ngarghâi orèng sè èkabhâreng aḍhâ-kanḍhâ

d. Ka’agghuy nombuwâghi rassa akor, salpa’, ḍâlem aḍhâ-kanḍhâ

7. Aḍhâ-kanḍhâ sareng orèng sè omerrèpon lebbhi seppo kodhu aghunaaghi

onḍhâgghâ bhâsa …

a. Bhâsa tèngghi/èngghi bhunten

b. Bhâsa tengnga’an/ engghi enten

c. Bhâsa anḍhâp/enjâ’ iyâ

d. Bhâsa alos

8. Okara è bâbâ panèka manabi èpasangè tanḍhâ bâca èngghi panèka …

Nom kadhir ajhârbâ’âghi jhâ’ saongghuna kèbân sè bisa èkakorbân èngghi

panèka onta sapè jhughân embi’

a. Nom kadhir ajhârbâ’âghi. jhâ’ saongghuna kèbân sè bisa èkakorbân

èngghi panèka; onta , sapè, jhughân embi’.

b. Nom kadhir ajhârbâ’âghi, jhâ’ saongghuna kèbân sè bisa èkakorbân

èngghi panèka: onta , sapè, jhughân embi’.

c. Nom kadhir ajhârbâ’âghi: jhâ’ saongghuna kèbân sè bisa èkakorbân

èngghi panèka, onta , sapè, jhughân embi’.

d. Nom kadhir ajhârbâ’âghi, jhâ’ saongghuna, kèbân sè bisa èkakorbân,

èngghi panèka, onta , sapè, jhughân embi’.

9. Hatijâ orèngnga pajhât pènter, tapè abâ’na cè’ sombongnga.

Okara è attas jârèya tamaso’ okara …

a. Okara rampèt

b. Okara nongghâl

70

c. Okara patanya

d. Okara ta’ samporna

10. Pètanya è kapra èghuna’aghi neng lalampa’anwawancara èngghi panèka …

a. Pètanya sè malarat èjâwâb

b. Pètanya sè bânnya’

c. Pètanya alos

d. Pètanya sè aghânḍhu’ 5W, 1H

11. 5W+1H aropa’aghi rèngkessanna bhâsa sè asallèpon ḍâri bhâsa Inggris. È

bâbâ panèka sè aropa’aghi tojjhuwânna pètanya Who (pasèra) èngghi

panèka …

a. Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka orèng sè bâḍâ kaèdhânna sareng

kadhâddhiyân, otabâ sèttong parkara.

b. Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka orèng sè taḍâ’ kaèdhânna sareng

kadhâddhiyân, otabâ sèttong parkara.

c. Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka orèng sè bâḍâ kaèdhân bhâlâ sareng

orèng sè atanya.

d. Pètanya panèka ètojjhuwâghi ḍâ’ ka orèng sè taḍâ’ kaèdhânna bhâlâ

sareng kadhâddhiyân, otabâ orèng sè atanya.

12. Tojjhuwânna ngennallaghi abâ’, ngatorranghi tojjhuwânna wawancara,

jhughân nyambhât asmana orèng sè èwawancaraè kalabân ghenna’ èngghi

panèka …

a. Sopajâ èkaonèngè asalla

b. Sopajâ lalampa’anawawancaraèna ajhâlân kalabân saè

c. Sopajâ èkaonèngè orèng bânnya’

d. Sopajâ èalem sarèng orèng bânnya’

13. Sabâgiyân gher-ogher sè èlampa’aghi nalèkana awawancaraè èngghi

panèka …

a. Aparèng pètanya sè malarat èjâwâb, arekkam pamangghina orèng

ka’angghuy èpaḍâpa’ ka orèng laèn

b. Aparèng onèng jhâ’ abâ’na soghi, sareng katoronanna pangrajâ

c. Akalambhi sè anyar bân sè bhâghus, ngatorraghi kapènterranna abâ’na

d. Ngennallaghi abâ, ngatorraghi tojjuwânna awawancaraè

14. Ngatorraghi hasèllèpon awawancaraè anḍi’ tojjhuwân èngghi panèka …

a. Sopajâ èkaparcajâ sareng orèng sè makon.

b. Mènangka kasamporanaanna lalampa’anawawancaraè, jhughân

ka’agghuy ngaollè pangalem ḍâri orèng laèn

c. Sopajâ èkaonèngè jhâ’ abâ’na ampon bisa alampaaghi

lalampa’anawawancaraè

71

d. Mènangka bhuktè jhâ’ saongghuna orèng sè awawancaraè

(pewawancara) ampon lastarè ngalakonè sèttong lalampa’anwawancara.

15. Salasèttongnga bâgiyân sè bâḍâ neng bhâb ngatorraghi hasèllèpon

awawancaraè èngghi panèka Ngatorraghi pa-ponapa sè dhâddhi sabâb

bâḍâna lalampa’an (latar belakang). Sè èjhârbâ’aghi neng bhâb kasebbhut

èngghi panèka …

a. Neng lalampa’an panèka aèssè pokeddhân aponapa sabâbbhâ ma’ parlo


b. Neng lalampa’an panèka aèssè jhâjhârbâ’ân aponapa sabâbbhâ ma’ parlo


c. Neng lalampa’an panèka aèssè ghâmbhârân aponapa ma’ wawancara.

Neng lalampa’an panèka aèssè laranganwawancara.

72

KOMPETENSI DASAR

3.4 Memahami struktur teks, unsur kebahasaan dalam menulis berbagai jenis surat, iklan, sesuai konteks.

4.4 Menulis berbagai jenis surat, iklan, dan reklame sesuai dengan

kaidah dan konteks. Indikator 3.4.1 Mengidentifikasi berbagai jenis iklan. 3.4.2 Mengidentifikasi struktur teks iklan baris. 3.4.3 Mengidentifikasi unsur kebahasaan dalam iklan baris. 3.4.4 Menjelaskan kaidah penyampaian fakta dan opini tentang

benda yang diiklankan. 3.4.5 Menjelaskan kaidah persuasif dalam penulisan iklan baris. 4.4.1 Menulis iklan baris. 4.4.2 Menanggapi hasil penulisan iklan baris.


Jhâ’ ca’-kecca’, jhâ’ lè-panyalè,

tako’ kasanḍhângan ana’ dhibi’

73

Indikator 3.4.1 Mengidentifikasi berbagai jenis iklan.

Iklan jasa iklan matabâr bhârâng Asalla ghâmbhâr : www.emadura.com Asalla ghâmbhâr: www.ads.indoinfo.web.id

1. Lalampa’an

Sadhajâ sorat kabâr sè bâḍâ è naghârâ Indonesia biyasana nyaḍiya’aghi

kennengngan ka’angghuy iklan. Panèka nanḍâ’aghi jhâ iklan è sorat kabâr cokop

èkasokanè kabâḍâ’ânna sareng maghâr sarè. Amarghâ aparèng kasempatan

ka’angghuy matabârraghi bârâng otabâ jasa. Sabbhân arèna bâḍâ saos maghâr

sarè sèmasang / matabâr bârâng otabâ jasa. Iklan panèka bânnya’ macemma.

Mètorot èssèna, bâḍâ iklan niaga, iklan keluarga sareng iklan informasi. Ḍhining

mètorot bhângunna, bâḍâ iklan bhâris, iklan kolom sareng iklan advertorial otabâ

narasi.

Ḍâlem lalampa’an panèka cokop ajhârbâ’âghina iklan niaga sè bhângunna aropa

iklan bhâris. Iklan bhâris èngghi panèka iklan sè sakonè’ bhârissâ,oca’na otabâ

bhâsana èrèngkès tor jhângkep. Sopajâ sakonè’ majâr bhârâghâtdhâ ḍâ’ sorat

kabâr, biyasana è bitong bhân-sabbhân bânnya’na karakter otabâ horop.

74

http://www.emadura.com/

http://www.ads.indoinfo.web.id/

Talèktèghi to-contona iklan èbâbâ panèka :

(1) Nyarè calon ghuru Bhs Inggris Llsn SMU/D3/S1 syrt : Ngèrèng Test & training ḍhimin; Adi-5864874 Gatot Subroto 56

(2) Compo 10x21 lastr Renov 6Kt 3Km, 1300 W, PAM, strtgs, aman, Jl.Jokotolè No.45,Hub: Amir 08179385893, 08193200969.

(3) Blazer DOHC New LT’01 Bhiru Met, ngennyer, tarabât, Km.53 Rb Komplit 127,5Jt Nego Hub:08152376112

Conto è yattas metthèk ḍâri Harian Kompos tangghâl 26 Februari 2011, manabi

è talèktèghi ḍâri tojjhuwân iklan panèka bâḍâ bhidhâna èyantara katello’ conto

iklan kasebbhut. Bhidhâna moḍḍhâ akadhi :

No Iklan Tojjhuwan Kategori

1 Conto 1 Nyarè ghuru Bhâsa Inggris

Nyarè kalakowân

2 Conto 2 Ajhuwâl compo’ Niaga/jhuwâl- belli

3 Conto 3 Ajhuwâl motor (mobil = BIN)

Niaga/jhuwâl- belli

Ḍhâri bhidhâèpon kasebbhut, sampèyan tantona bisa mokeddhi sèka’ḍimma

sètamaso’ḍâ’ iklan bhâris lowongan kalakowân sareng iklan jhuwâl belli. Dhâddhi

iklan bhâris panèka bâḍâ 2 macèm: iklan lowongan kalakowân, sè anḍi’

tojjhuwân nyarè orèng sè ahli alako ḍâlem kalakowân è kantor sè masang iklan,

dhining iklan jhuwâl belli panèka biyasaèpon anḍi’ tojjhuwân matabâr bârâng

otabâ jasa.

Ca’-oca’ sè malarat

Kasokan = senneng

Maghâr sarè = ra’yat / bârghâ

Jasa = jasa

Èrèngkes = di singkat (bhs. Indonesia)

Bhârâghât = bhânḍhâ

Karakter = horop

Pokeddhân = kesimpulan (bhs. Indonesia)

75

Pakon 1.1

Èyatorè conto iklan èbâbâ panèka bhidhâ’aghi mètorot èssèna iklan

bhâris !

Conto 1

Jwl cmp’ lt/b.150/145, Graha Estetika Jl.Serasi C/14, sanat è kennengngi, Assrè, 1300W, PAM,Bp Aji (021)7460914.

Conto 2

Nyârè panjâgâ toko binè’, omor 25-35 taon, parabân, raddhin, è

Pondok Indah Mall 2,Lls SMA/SMK.Lmrn:Jl.Psr Pagi I/44 Psr Lama Jkt

Conto 3

Jwl Kijang Super ’90 New Armada, Bhiru ngoḍâ, ngonyak, rat-sorat anyar, plat M, 45 jt Nego hub. (024)70104222/08156675757

Pakon 2.2

Èyatorè nyarè iklan bhâris è sorat kabhâr sètamaso’ ḍâ’ iklan jhuwâl

belli sareng iklan nyarè panglako bânnya’na 3 macem, jhilid ka buku

tolèssa!

Indikator 3.4.2

Mengidentifikasi contoh teks iklan bhâris

2. Lalampa’an

Teks ḍâlem iklan bhâris ca’-oca ’na è rèngkes (singkat=BIN), jhângkep tor

bânnya’ aghuna’aghi tanḍâ sambhung koma (,). Conto :

Lulusan è rèngkes lls

Tanah è rèngkes tnh

Èjhuwâl èrengkes ÈJL

76

Bhâghus è rèngkes bgs

Ghuru è rèngkes gr

Jhâlân è rèngkes jln

Motor è rèngkes mtr

Syarat è rèngkes syrt

Bsl

Manabi maos iklan bhâris sopajâ ceppet ngartè ḍâ’ ca’-oca’ rèngkessen koḍhu

pasegghut latèyan maos iklan bhâris neng sorat kabhâr.

Ngèrèng sampèyan maos jhâjhârbâ’ân è bâbâ panèka ka’angghuy

abhâḍi iklan bhâris :

Imam anḍi’ sapèḍâ motor merk honda, bârângnga ampon cokop towa, omorra paḍâ sareng omorra alè’na Imam sè kellas 8 SMP tangghâl 1 juli jhângkep 15 taon, eccèddhâ ampon asor, namong messinna ghi’ bhâghus, ta’ marowwet ka Imam, ḍhimin ka’aghunganna majhaḍi’ Imam sè kalèngghiyanna neng sorbhâjâ. Samangkèn ampon èyobâ nyama ḍâ’ ka Imam dhâddhi plat nomerra aobâ M 4325 BH, ca’èpon orèng sapèdâ motor panèka manabi è jhuwâl ra-kèra arghâna 6 juta satengnga. Imam anèyat ajhuwâlâ sapèḍâ motorra amarghâ bhuto bhârâghât ka’angghuy kulliyana Imam. Manabi akulliyah cokop ajhâlân soko, amarghâ compo’na Imam sareng kampus semma’ sèttong ḍhisa è Panglèghur nomer 40 Mekkassân.

Ḍâri jhâjhârbâ’ân è attas ampon jhârna’ manabi è serrat ko’-poko’na è padhâddhi

iklan bhâris. Sampèyan kodhu pènter arèngkes ca’-oca’ sè bâḍâ neng

jhâjhârbâ’ân è attas iklan bhâris. Sopajâ maghâmpang nyerrat iklan bhâris è

attas, sampèyan parlo abhâḍhi pètanya- pètanya sè jâwâbânna bâḍâ è attas,

akadhi :

NO PÈTANYA JÂWÂBÂN

1. Ponapa merk sapèḍâ motorra Imam ?

Honda

2. Taon saponapa sapèḍâ motorra Imam ?

2000

3. Saponapa arghâna ? 6 ,5 juta

4. Kadhiponapa kabâḍâ’ânna sapèḍâ motorra Imam?

Messinna ghi’ bhâghus, bhâdhân towa,

77

5. Ḍâ’ ka’ḍimma manabi terro ngoladhi sapèḍâ motorra Imam ?

Dhisa Panglèghur 40 Mekkassan

Jâwâbhân ḍâri pètanya è attas bisa è soson dhâddhi iklan bhâris, akadhi :

Èjhuwâl honda 2000,messin bgs, arghâ 6.5 jt,hub. Jln.Panglèghur 40 Mekkasan

Pakon 2.1

Ngèrèng ca’-oca’ è bâbâ panèka rèngkes kaangghuy iklan bhâris !

1. Bhuto pessè 6. Legghâ tanah

2. Arghâ 7. Buku pangajhârân

3. Lakè’ – bini’ 8. Ghuru matematika

4. Pakakas nolès 9. Roma bân toko

5. Motor (mobil=BIN) avanza 10. Juta

Pakon 2.2

Ca’-oca’ rèngkes panèka obâ ḍâ’ oca’ lanjhângnga !

1. Mdhr 6. Lls

2. Admin 7. Pbrk

3. Syrt 8. Pglm

4. LT 9. Jrs

5. Jjr 10. Ktrk

Pakon 2.3

Èyatorè ca’-oca’ panèka birjhi’ noro’ cap-keccabbhâ, akor sareng

atoran sè lerres, akadhi conto :

Saè : sa-è

Talè : ta-lè

Manḍi : man-ḍi

Ètolès : è-to-lès

Takèbâ : ta-kè-bâ

Nyambhit : nyam-bhit

Èpakalowar : è-pa-ka-lo-war

78

Nyopprè : nyop-prè

Santrè : san-trè

1. Ta’al = .....

2. Sèyang = .....

3. Panjhennengngan = .....

4. Sambhârângan = .....

5. Èkapèyarsa = .....

6. Kasakè’an = .....

7. Ètolèssaghi = .....

8. Mèllèyaghi = .....

9. Tabhâlâccar = .....

10. Gheḍḍhângnga = .....

Indikator 3.4.3

Mengidentifikasi struktur teks iklan bhâris.

3. Lalampa’an

Èyatorè maos iklan bhâris èbâbâ panèka :

Nyare ghuru Bhs Inggris Llsn SMU/D3/S1 syrt : Ngèrèng Test &

latèyan ḍhimin; ngaghungi sapèḍâ motor, akareb hub. Adi-5864874

Gatot Subroto 56.

Manabi è maos :

Nyarè ghuru bhâsa Inggris, syaraddhâ : lulusan SMU/D3/S1, kodhu ngèrèng tes sareng latèyan ḍhimin. Sè akareb bisa ngebbel Adi è jhâlân Gatot Subroto 56 Jakarta, nelpon 021-5864874.

Iklan bhâris panèka aghânḍhu’ struktur teks. Struktur teks iklan bhâris jhuwâl

belli,sè kodhu bâḍâ otabâ kodhu èjhârbâ’âghi ḍâlem iklan èngghi panèka :

1. Bhârâng otabâ jasa sè èpatabârâ.

2. Kabâḍâ’an bhârâng.

79

3. Kennengan /alamat (BIN)

4. Arghâ bhârâng

Manabi struktur iklan bhâris nyarè kalakowân, sè kodhu jhârbâ’âghi ḍâlem iklan

èngghi panèka :

1. Jenis lowongan (BIN)

2. Kalakowân sè èkaparlo/ èkabhuto

3. Kennengan(alamat=BIN) sè masang/sè nyabâ’ iklan

4. Bâtes bâkto lamaran.

5. Hak se èkaollè manabi è tarèma.

Bhâsana ḍâlem iklan bhâris kodhu bhâsa sè ghâmpang èpahami (komunikatif =

Bahasa Indonesia) sareng aghuna’aghi oca’ sèèrèngkes/rèngkessen tor bhâsana

jhângkep. Ca’- oca’ rèngkesan sè segghut èghuna’aghi BU=BP (bhuto pèssè),

DJL =EJL (èjhuwâl), cpt (ceppet), Jt (juta), Hub (hubungi),tnh (tanah), brg

(bârâng),sareng laènna.

Pakon 3.1

Ponapa oca’ papaḍânna è bâbâ panèka :

1. Èyatorè = 6. Bâkto =

2. Akarep = 7. Narèma =

3. Aghânḍhu’ = 8. Oca’ =

4. Syarat = 9. Aghuna’aghi =

5. Bhuto = 10. Lulusan =

Pakon 3.2

Ponapa oca’ lalabânna è bâbâ panèka :

1. Nyarè = 6. Bâḍâ =

2. Maos = 7. Jhuwâl =

3. Ḍâlem = 8. Nyabâ’ =

4. Masang = 9. Ceppet =

5. Segghut = 10. Ghâmpang =

Pakon 3.3

Èyatorè jâwâb pètanya è bâbâ panèka arembhâk sareng ghâlimpo’na

bâng-sèbâng!

1. Sebbuttaghi struktur teks iklan jhuwâl belli ?

2. Sebbuttaghi struktur teks iklan lowongan kalakowân ?

80

3. Iklan è bâbâ panèka tamaso’ ḍâ’ iklan ponapa :

Jwl pkks kantor. Argh pantes. Hub.022-7865221.sè mellè ngaḍâ’ bonus.

4. Ponapa iklan bhâris è attas ampon lerres syarat-syarat struktur teks

iklanna?

5. Manabi iklan bhâris ta’ jhângkep jhâjhârbâ’ânna, ponapa bâḍâ rogina ḍâ’ è

masang iklan bhâris ?

Indikator 3.4.4

Mengidentifikasi unsur kebahasaan dalam iklan

4. Lalampa’an

Aghuna’aghi oca’ rèngkessan

Rèngkessan oca’ Madhurâ bâḍâ 5 macem

a) Rèngkessan nyamana orèng.

Conto: - Mohammad = Moh otabâ M.

- Akhmad = Akh.

- Abdul = Abd.

b) Rèngkesan jhuluk (gelar), pangkat (jabatan) tor sapa’an.

Conto:

- DR. = Doktor

- S.H. = Sarjana Hukum

- B.A = Bachelor of Art

- Kep. = Kepala

- prof. = Profesor

- Kol = Kolonel

- Trt = Tarètan

- R. = Radhin

- RA = Radhin Arja

81

- RP = Radhin Panjhi

- RB = Radhin Baghus

- K. = Kèyaè

c) Rèngkessan ca’-oca’ sè ampon lumbra. Manabi rèngkessan oca’ sè

kadhâddhiyân lebbi ḍâri ḍuwâ’ horop aghuna’aghi sèttong tanḍhâ titi’.

Conto: - a.n. = atas nama

- k.a. = kalabân alamat

- bsl = bân salaènna

- sst = sareng saterrossa

- alm = almarhum

d) Rèngkessan nyamana kantor pamarènta otabâ akronim (rèngkessan sè

èkeccappaghi), ta’ mabi tanḍhâ titi’.

Conto:

- SLTP = Sekolah Lanjutan Tingkat Pertama

- UUD = Undang-Undang Dasar

- Depdiknas = Departemen Pendidikan Nasional

- ABRI = Angkatan Bersenjata Republik Indonesia

e) Rèngkessanna (lambang kimia), okoran, takeran, tèmbhângan, sareng

pèssè, ta’ mabi tanḍhâ titi’.

Conto: - Cu = kuprum

- Cm = sèntimèter

- Kg = kilogram

- Kt = katè

- Pk = pèkol

- Lb = lembâr

- Mg = mègghi’

- Rp = ropèya

82

Pakon 4.1

Èyatorè rèngkes ca’-oca’ sè è eccap mèrèng è bâbâ panèka!

1. Rama mèyos ḍâ’ dhâlemma Radhin Panjhi Djamaluddin.

2. Radèn Ajeng Kartini ḍâri ḍhisa Mayong Jepara.

3. Insinyur Soekarno è sarèyaghi è Blitar.

4. Alè’ mondhut ghârisân 30 cèntimèter.

5. Sajhina bâḍâ 10 mègghi’.

6. Pa’ Syafaat molang è Sekolah Menengah Pertama 1 Proppo.

7. Bu Ida nyèmpen obâng è Bank Negara Indonesia.

8. Kaulâ katamoyan Kèyaè Haji Munarwi.

9. Pa’ Yusuf rowa Sarjana Pendidikan.

10. Mekkasân Songenep 52 kilomèter.

Pakon 4.2

Sebbuttaghi ḍâri rèngkessan oca’ ponapa èbâbâ panèka!

1. S.Pd 6. ssl

2. Prof. 7. Alm

3. SMA 8. a.n

4. Depdiknas 9. Rp.

5. Pemkab. 10. Kg

Pakon 4.3

Èyatorè sampèyan makompol ca’-oca’ rèngkessan 10 mègghi’ bisaos!

Indikator

3.4.5 Menjelaskan kaidah penyampaian fakta

dan opini tentang benda yang diiklankan.

5. Lalampa’an

Ampon èjhârbâ’âghi neng indikator sabellunna iklan panèka mètorot bhângonna

èpantha dhâddhi ḍumacem, iklan biyasa sareng iklan bhâris. Iklan bhâris

bhângonna rèngkes, tèmet aropa tolèsan sè oca’na èrèngkes bâḍâna ḍubhâris-

tello bhâris. Okara ḍâlem iklan bhâris bâḍâ sè aèssè fakta, bâḍâ jhughâ sè âèssè

83

opini (pamanggi). Fakta èngghi panèka katerrangan sèlerres bâḍâ bhuktèna

akadhi ,bhârâng, data aropa angka-angka sè tanto,sareng katerangan laènna.

Dhining opini (pamanggi) èngghi panèka katerrangan otabâ pamangghina orèng

laèn ghi’ ta’ tanto kalerressanna. Amarghâ opini panèka ghi’ aropa panèmmo

otabâ pamangghi ḍâri orèng sè ngaonèngè otabâ aropa asèl pangghâliyân

sèttong orèng.

Talèktèghi conto iklan bhâris è bâbâ panèka :

Jwl. Rmh Lt/B 150/145 Ghara Estetika jln.Serasi C/14, sanat è kennengngè, assrè, srtategis, aman, 1300W,PAM, Bp Aji (021) 7460914

Manabi èjhârbâ’âghi iklan bhâris è attas:

È jhuwâl roma legghâna tanah 150 tor bangunan 145 è perumahan Ghara Estetika jhâlân Serasi blok C nomer 14, roma sanap è kennengngi, sakobhengngâ assrè bân aman, engghunna nyennengngaghi, listrik 1300 Watt, aèng PDAM, sè akarep hubungi bapak Aji ,telpon (021) 7460914.

Samangkèn, kadhi ponapa carana nyarè fakta sareng opini (pamanggi) ḍâlem

iklan bhâris è attas? Sakadhâr maèmot, fakta panèka katerrangan sèlerres sè

aropa bâḍâna bârâng, data aropa angka-angka sè tanto, sareng katerrangan

laènna. Dhâddhi fakta ḍâlem iklan bhâris è attas èngghi panèka :

1. Roma Lt/B 150/145

2. È perumahan Ghara Estetika è jhâlân Serasi C/ 14

3. Listrik 1300W

4. Aèng PDAM

5. Bp Aji (021) 7460914

Dhining opini ḍâlem iklan bhâris è attas èngghi panèka :

1. Roma sanap è kennengngi

2. Assrè bân aman

3. Engghunna nyennengngaghi

Dhâddhi bhidhâna fakta sareng opini ḍâlem iklan bhâris èngghi panèka : fakta

ḍâlem iklan bhâris biyasaèpon aghuna’aghi oca’ bilângan sareng oca’ bhârâng.

Dhining opini (pamanggi) ḍâlem iklan bhâris aghuna’aghi oca’ sèpat.

84

Pakon 5.1

Èyatorè jâwâb pètanya è bâbâ panèka!

1. Menorot bhângonna iklan panèka èpantha saponapa macem ?

2. Ponapa sè èmaksod fakta ḍâlem iklan bhâris ?

3. Ponapa sè èmaksod opini ḍâlem iklan bhâris ?

4. Ponapa bhidhâna fakta sareng opini (pamanggi) ḍâlem iklan bhâris ?

5. Ponapa sè èmaksod ḍâri iklan bhâris panèka rèngkes tor tèmet !

Pakon 5.2

Èyatorè panthâ’aghi mènorot fakta sareng opini (pamanggi) iklan

bhâris è bâbâ panèka kalabân rembhâk sakanca’an !

1.

Pameran buku, neng area ArLan Pmks,nyaḍiyâ’aghi mcm bk, argh

moḍâ, diskon 5-30%, 10 org sè ngaḍâ’ mellè ollè hdiah, bonus krt pelanggan perpus keliling, dhuliyân, è bkka’ tgl 14 juni – 28 juni

2015, pokol 15.30-20.00 WIB.

2.

Tong-sèttongnga ghuru keyboard sè bisa mabhâghus keyboard sampèyan, ngowasaè sadhâjâ program, & sadhâjâ lagu, telaten,

ghântheng, kaḍâruy anḍi’â? Hub. Hengki (021)7467111.

3.

Èjhuwâl ceppet, ruko sukarno-hatta 3LT, LB 4.5x21, hrg 1.2 Mly(nego), hub. Irwan 08123223534.

Pakon 5.3

Iklan bhâris è attas jhârbâ’aghi mènorot bhâsana sampèyan dhibi’ !

Indikator

3.4.6 Menjelaskan kaidah persuasi dalam

penulisan iklan baris

6. Lalampa’an

Ḍâlem iklan bhâris, sampèyan ampon bisa nyarè sè ka’ḍimma sè tamaso’ fakta,

jhughâ sè ka’ḍimma sè tamaso’ opini. Samangkèn karè mabânnya’ alako latèyan-

85

latèyan ka’angghuy malancar tor maḍâlem pangaonènganna sampèyan.

Nangèng parlo jhughâ èkaonèngè jhâ’ bâḍâna fakta sareng opini neng iklan

bhâris panèka aghânḍhu’ tojjhuwân ka’angghuy ngajha’ ngobangè tor aparèng

onèng ḍâ’ maghâr sarè bâḍâna bârâng otabâ jasa sè èpatabârrâghi. Èka’ḍinto

jhughâ ghunana opini (pamanggi) ḍâlem iklan bhâris sopajâ maghârsarè

tapèncot ḍâ’ bhârâng otabâ ponapa sè èjhuwâl.

To-conto opini (pamanggi) ḍâlem iklan bhâris:

Arghâ moḍâ

Bâḍâna tabâtes

Engghunna strategis

Dhuliyân bâḍâ diskon plus-plus

Bhibâs bânjir

Sadhâjâ merk bâḍâ

Raddhin otabâ gântheng manabi ka robâ

Ghi’ ta’ akabin

Kabâḍâ’ân ngonyak

Bsl

Opini ḍâlem iklan bhâris èbâḍhi oca’ sè cè’saèna ka’angghuy matapèncot sè maos

namong ta’ kèngèng anḍi’ maksod co-ngoco maghâr sarè sè maos/ sè

ngobângenna bârâng / jasa. Maksoddhâ bârângnga lakar bâḍâ (fakta),

kabâḍâ’ânna bârâng jhughâ pajhârna’ (opini).

Manabi ca’-oca’ sè aghânḍhu’ makna ( ngajhâk) ḍâ’ sè maos iklan ka’angghuy

ngagem bhârâng otabâ jasa sè èpatabâr, contona akaḍhi :

Dhuliyân bhârâng sakonè’

Parlo kabhuru

Laris ollè kalakowan

Kasempatan karè 2 arè

Hadiyâna bânnya’

Ètanggung cocok

Nyaman kennengnganna

Ta’ kobâtèr aèng so listrik

Ghi’ anyar

Pakon 6.1

Èyatorè jâwâb pètanya è bâbâ panèka !

1. Ponapa tojjhuwân ḍâri bâḍâna fakta sareng opini ḍâlem iklan bhâris ?

86

2. Èḍâlem ngajâk sopajâ maghâr sarè tapèncot ḍâ’ bhârâng /jasa sè èpatabâr

kodhu serrat ca’-oca’ sè cè’ saèna nangèng ta’ co-ngoco. Ponapa

maksoddhâ?

3. Ngèrèng abhâḍi conto ca’-oca’ sè aghânḍhu’ makna persuasif!

4. Èyatorè nyarè ca’-oca’ sè aghânḍhu’ opini ka’angghuy iklan bhâris !

5. Kadhiponapa carana sopajâ bisa ngartè ḍâlem maos iklan bhâris ?

Pakon 6.2

Ngèrèng nyarè 5 conto iklan bhâris sè adhâ-bhidhâ, panthâ aḍâsar

jenis iklan bhârisse , sabâ’ ḍâlem tabèl ! rembhâk sareng ghâlimpo’na.

No Jenis iklan bhâris Tojjhuwân Èssèna iklan bhâris Kennengan /telpon

1. Jhuwâl belli Ajhuwâl buku

tk sinar dunia, sḍj mcm bk,mapel SD-SMA, arghâ akanca, pot.arghâ 30%min.3 bk,kennggan nymn & bhrse ,bibhs mc, dhuliyan bḍ haḍiya laènna, jhln.kabupaten 5

Pa’ Yus Telp. 08179385893

2.

3.

Pakon 6.3

Saamponna lastarè, pantha’aghi sè tamaso’ ḍâ’ fakta, opini, makna

persuasi/ngajâk, ghuna’aghi tabel sopajâ ghâmpang!

No Fakta opini Makna persuasif

1. Toko buku sinar dunia, Jhalân Kabupaten 5, Pot.30% mellè -3 buku, telp. Pa’ Yus 08179385893

Saḍâjâ macem buku, mapel SD-SMA, kennengan nyaman & bhersè, arghâ akanca, bibâs maca.

Dhuliyan bâḍâ haḍiya laènna.

2.

3.

87

Aghuna’aghi oca’ lantaran.

Oca’ lantaran èngghi panèka oca’ sè nodhuwâghi katerranganna kennengan.

Conto : Alè’ èntar ka lorong.

Sapèna bâḍâ è kanḍâng.

Oca’ lantaran panèka carana nolès kodhu è pèsa ḍâri katerranganna. Sè

sapanèka ampo cambur carana nolès sareng ter-ater è sareng ka.

Conto : Kasorra èlama’è ra-kara. (oca’ ter-ater)

Aghung alèngghi è lama’. (oca’ lantaran)

Samangkèn rèd-morèd kalowaran SMP adaftar ka SMA. (oca’ ter-ater)

Mor-jhemmorra nyapsap ka lowar paghâr. (oca’ lantaran)

Pakon 6.3

Ca’-oca’ è ḍâlem korong neng okara, pasamporna kalabân

aghuna’aghi oca’ : ḍâri, ka, otabâ è !

1. Toḍi’ (lowar) Sentol bânnya’ èghibâ ka Jhâbâ Ḍâjâ.

2. Saellana korbhina (lowar) ḍâri kanḍhâng, buḍu’na noro’ buntè’.

3. (Aḍâ’na) kantor pos bânnya’ orèng ajhuwâl prangko bekkas.

4. Tenggâng kella sapèrèng rowa èsabâ’ Dulla (aḍâ’an).

5. Soratta èpamaso’ (ḍâlem) amplop.

6. Sassa’anna èkènḍâng (sampayan).

7. Nangghâlâna èsabâ’ (long-ellongan).

8. Lebbina bâlânjhâna èsèmpen (cèlèngan).

9. Kabhâr jârèya sèngko’ ngèḍing (koran) sè terbi’ bâri’.

10. Sapa sè noro’a (Sorbhâjâ) abhâreng sèngko’ ?

Indikator

4.4.1 Menulis bentuk iklan baris

7. Lalampa’an

Ḍâlem lalampa’an panèka ajhârbâ’âghiya carana nyerrat iklan bhâris, atoranna

èngghi panèka :

88

1. Tantowâghi jenis iklan sè èbâḍhiya / sè èserradhâ, ponapa aropa iklan

lowongan, ponapa aropa iklan jhuwâl belli.

2. Manabi iklan lowongan, tantowâghi kalakowân sè èkabhuto. Manabi iklan

jhuwâl belli sè èpèlè, tantowâghi jhughâ bhârâng otabâ jasa sè èpatabâraghi.

3. Serrat unsur-unsur sè koḍhu bâḍâ ḍâlem iklan, ghumantong ḍâ’ jenis

iklanna.

4. Serrat unsur-unsur kasebbhut ngangghuy bhâsa/okara sè jhângkep tor

rèngkes.

Ḍhining bhâsa ḍâlem nyerrat iklan bhâris, akadhi :

1. Bhâsana sèpatdhâ komunikatif.

è èmaksod komunikatif èngghi panèka èssèna iklan bhâris bisa èkangartè sareng

sè maos. Sè maos iklan bhâris ta’ bingung tor ngartè ḍâ’ oca’ rèngkes sè bâḍâ

neng iklan.

2. Singkat / rèngkes.

Syarat rèngkes ḍâlem nyerrat iklan bhâris sopajâ sakonè’ majâr bhârâghât ḍâ’

sorat kabhâr.

3. Jhângkep.

Maksod ḍâri jhângkep panèka informasi sè èkaparlo sareng sè maos iklan bhâris

ampon jhângkep/ jhârna’.

Pakon 7.1

Èyatorè sampèyan aghâlimpo’, bâng-sèbângnga ghâlimpo’ 4-5 orèng

ka’angghuy nyerrat iklan bhâris jhuwâl belli sareng iklan bhâris

nyarè kalakowan, bânnya’na 5 megghi’!

Pakon 7.2

Iklan bhâris sè ampon è bhâḍhi , tantowaghi okarana otabâ oca’na

mènorot fakta sareng opini !

Pakon 7.3

Okara è bâbâ panèka obâ ḍâ’ bhâsa èngghi bhuntèn !

1. Sèngko’ ghellâ’ èyolok pa’ Agus, è soro ngala’ buku ka ruang ghuru.

89

2. Iyâ ongghu, ca’na sèngko’ satèya rèya kodhu nyèmpen ka’angghuy

apalessèr ka Bhâli.

3. Mon la marè ngakan, sèngko’ èntara ka bengkona Sitti mellèya po’lot bân

ghârisân.

4. Bhu’...! ḍimma sandâlla èppa’ ca’na.

5. Embhuk sakè’ tabu’, polana ngakan karèpèk so cèngèna, sèngko’ kèya.

Aghuna’aghi oca’ lantaran.

Oca’ lantaran èngghi panèka oca’ sè nodhuwâghi katerranganna kennengngan.

Conto : Alè’ èntar ka lorong.

Sapèna bâḍâ è kanḍhâng.

Oca’ lantaran panèka carana nolès kodhu è pèsa ḍâri katerranganna. Sè

sapanèka ampo cambur carana nolès sareng ter-ater è sareng ka.

Conto : Kasorra èlama’è ra-kara. (oca’ ter-ater)

Aghung alèngghi è lama’. (oca’ lantaran)

Samangkèn rèd-morèd kalowaran SMP adaftar ka SMA. (oca’ ter-ater)

Mor-jhemmorra nyapsap ka lowar paghâr. (oca’ lantaran)

Pakon 7.4

Ca’-oca’ è ḍâlem korong neng okara, pasamporna kalabân

aghuna’aghi oca’ : ḍâri, ka, otabâ è !

1. Toḍi’ (lowar) Sentol bânnya’ èghibâ ka Jhâbâ Ḍâjâ.

2. Saellana korbhina (lowar) ḍâri kanḍhâng, buḍu’na noro’ buntè’.

3. (Aḍâ’na) kantor pos bânnya’ orèng ajhuwâl prangko bekkas.

4. Tenggâng kella sapèrèng rowa èsabâ’ Dulla (aḍâ’an).

5. Soratta èpamaso’ (ḍâlem) amplop.

6. Sassa’anna èkènḍâng (sampayan).

7. Nangghâlâna èsabâ’ (long-ellongan).

8. Lebbina bâlânjhâna èsèmpen (cèlèngan).

9. Kabhâr jârèya sèngko’ ngèḍing (koran) sè terbi’ bâri’.

10. Sapa sè noro’a (Sorbhâjâ) abhâreng sèngko’ ?

90

Indikator

4.4.2 Menanggapi hasil pekerjaan teman.

8. Lalampa’an

Sa’amponna abâḍhi iklan bhâris, samangken bâb nyangghemmè asèl

kalakowanna kanca ḍâlem abhâḍhi iklan bhâris. È ḍâlem nyangghemmè

kalakowânna kanca panèka bisa aropa pojhiyân manabi iklan bhâris sè èbhâḍhi

lerres mènorot katantowân. Namong bisa jhughân aropa panyalè manabi asèlla

korang lerres, nangèng è ḍâlem nyalè ta’ kèngèng magâgghâr ka’adhrengnganna

(semangat) sè nyerrat. Mala koḍhu aparèng pangaonèngan sopajâ asèlla

kancana lerres mènorot katantowan.

Oca’ sè malarat :

Nyangghemmè : menanggapi (Bahasa Indonesia)

Jhângkep : lengkap (Bahasa Indonesia)

Bhârâghât : biaya (Bahasa Indonesia)

Singkat : rèngkes

Pakon 8.1

Iklan bhâris sè ampon è bhâḍhi sareng bhân-sabbhân ghâlimpo’,

samangkèn salèng porop ka’angghuy nyangghemmè. Ponapa

rèngkessenna korang samporna, samporna’aghi ! ghuna’aghi tabel

sopajâ ghâmpang!

No. Rèngkessan Rèngkessan sè lerres

Pakon 8.2

Ngèrèng terrossaghi asèlla parèngè alasan bisa aropa pojhiyân

ponapa panyalè !

Ngèmodhi Jhâjhârbâ’ân bhâb carakan Madhurâ

91

Neng carakan Maḍhurâ ta’ sadhâjâ horop otabâ aksara ghâjâng bâḍâ aksara

rajâna. Sapanèka jhughân mamolan nolès ta’ kodhu aghuna’aghi aksara rajâ.

Sè bâḍâ aksara rajâna carakan Madhurâ, èngghi panèka :

! NA

@ KA

#

TA

$ SA

% PA

^ NYA

& GA

* BA

Manabi asmana orèng, nyamana kennengngansareng ma-nyama

sè laèn neng sè ḍâ’-aḍâ’ otabâ aksara sè nomer sèttong taḍâ’

aksara rajâna, sè nomer ḍuwâ’, tello’, sareng saterrossa. Manabi

taḍâ’ sakalè ta’ mabi. Conto :

92

Nawari

!wri Parman

%/mn\

Ghâlis

&lis\

Bândâbâsa

*nFbs

Èyatorè serrat mabi carakan Madhurâ, akadhi conto è attas, rembhâk

sareng kanca sabangkuna !

1. Salama =

2. Maimuna =

3. Suparman =

4. Purnomo =

5. Sutina =

6. Panglèghur =

7. Bânasarè =

8. Ghâppora =

9. Bhâlighâ =

10. Nyowatès =

Pakon 8.3

Èyatorè serrat mabi horop latèn Madhurâ, rembhâk sareng

ghâlimpo’na!

No Carakan Madhurâ Horop latènna

1.

[!o[!o= [so $tun\

........

93

2.

#im k %suruan\

........

3.

*=kln Kbup[tnN

.......

4.

@/[so [so [#o[no

st[rtn\

........

5.

%nFianFisn ........

94

LATÈYAN 4

A. Èyatorè jâwâb pètanya è bâbâ panèka, mèlè sala settong sè

palèng lerres !

1. Iklan sè aèssè ḍubhâris-tello bhâris, ca’-oca’na èrèngkes nangèng

jhângkep, èsambhât iklan :

a. Iklan kolom c. Iklan kaluargâ

b. Iklan bhâris d. Iklan narasi

2. Aponapa ḍâlem nyerrat iklan bhâris ca’-oca’na èrèngkes ?

a. Sopajâ lekkas nyerraddhâ

b. Sopajâ bânnya’ ollèna

c. Polana ta’ patè parlo

d. Sopajâ sakonè’ majârrâ ka sorat kabâr

3. Sè èmaksod iklan nyarè kalakowan :

a. Iklan sè matabâr bârâng

b. Iklan sè matabâr jasa

c. Iklan sè matabâr kalakowan

d. Iklan kolom

4. Iklan sè matabâr bârâng èsambhât iklan :

a. Iklan jhuwal bèlli

b. Iklan jitu

c. Iklan kalakowan

d. Iklan jasa

5. Oca’ èjhuwâl manabi èrèngkes dhâddhi :

a. Djl c. Èjwl

b. Jwl d. Jl

6. Èka’dimma biyasaèpon kennenganna iklan bhâris :

a. Buku pangajhârân c. Buku carèta

b. Buku perpustakaan d. Sorat kabâr

7. Fakta èngghi panèka :

a. Katerrangan sè lerres, bâḍâ bhuktè aropa bârâng, data angka-angka sè

tanto.

b. Katerrangan sè èbây-ghâbây sopajâ paju.

c. Katerrangan sè korang lerres, sabab taḍâ’ bhuktèna.

d. Katerrangan sè jhângkep.

95

8. Opini èngghi panèka aropa :

a. Karangan sè èserrat

b. Pamangghina orèng sè ta’ tanto kalerressanna.

c. Carètana orèng ka orèng

d. Careta pamokka’.

9. Oca’ “ hub. Pa’ Aji (021) 7460914” tamaso’ ḍâ’ :

a. Iklan

b. Persuasif

c. Fakta

d. Opini

10.

Èjwl rm LT /B 150/145,engghun assrè, srtfkt hk mlk, KT 3/KM 2,1300W, PAM, 250 jt (nego), akarep hub. Yunus 082237840005

Sè tamaso’ opini èngghi panèka :

a. Èjuwâl

b. KT 3/KM2

c. Engghun assrè

d. 250 jt ( nègo)

11. 0ca’ “ sertfkt hak milik “ tamaso’ ḍâ’ :

a. Iklan

b. Persuasif

c. Fakta

d. Opini

12. Bhâsana ḍâlem iklan bhâris :

a. Komunikatif

b. Rèngkes

c. Jhângkep

d. Jâwâbân a,b,c lerres.

13. Aghung asarèn è langghâr, okara panèka aghânḍhu’ oca’ lantaran :

a. Lantaran a

b. Lantaran è

c. Lantaran ka

d. Lantaran neng

14. Eppa’ sakè ghighi, sèngko’ keya. Manabi bhâsa èngghi bhuntènna :

a. Eppa’ songkan bâjhâ, kaulâ kèya.

b. Eppa’ anglo bâjhâ, kaulâ jhughân.

96

c. Eppa songkan bâjhâ, kaulâ jhughân.

d. Eppa’ anglo bhâjhâ, kaula kèya.

15. !wri at[n serradhân latènna èngghi panèka :

a. Nawâri atanè b. Nawâri alako c. Satari atanè d. Satari alako

Jâwâb pètanya-pètanya panèka rèngkes nangèng jhârbâ ! 1. Ponapa sè èmaksod iklan bhâris ? 2. Jhârbâ’âghi carana nyerrat iklan bhâris ! 3. Kadhiponapa bhâsana ḍâlem iklan bhâris ? 4. Ba’na la molèya ya, Bu? Bhâsa’aghi èngghi bhuntèn ! 5. Serrat mabi carakan Madhurâ ! Supardi orèng Songenep.

UJI KOMPETENSI SEMESTER 1

Pèlè sala settong jâwâbân sè palèng lerres !

1. Iklan sè sakonè’ bhârisse tor ca’-oca’na èrèngkes nangèng jhângkep,

èsambhât :

a. Iklan kolom

b. Iklan bhâris

c. Iklan kaloargâ

d. Iklan narasi

2. Èḍâlem nyerrat iklan bhâris bhâsana kodhu :

a. Komunikatif

b. Rèngkes

c. Jhângkep

d. Jâwâbân a,b,c, lerres

3. Iklan bhâris ca’-oca’na aghânḍhu’ :

a. Fakta

b. Opini

97

c. Fakta sareng opini

d. Opini sareng persuasif

4. Iklan bhâris panèka matabâr :

a. Bârâng sareng jasa

b. Bârâng, jasa jhughâ nyarè kalakowan

c. Bârâng malolo

d. Jasa malolo

5. Unsur-unsur iklan bhâris jhuwâl belli èngghi panèka :

a. Bâḍâ bârâng sareng arghâ bârângnga

b. Kabâḍâ’ân bârâng

c. Kennengan otabâ alamat

d. Jâbâwân a,b,c, lerres

6. Eyatorè jhâjhârbâ’ân è bâbâ panèka sarè sè palèng lerres!

a. Parèbhâsan, èngghi panèka okara ta’ aghânḍhu’ oca’ kèyasan sama sakalè

b. Parèbhâsan,èngghi parsama’anna orèng/sè apol-kompol neng sèttong pasèmowan

c. Parèbhâsan,èngghi panèka okara sè aghânḍhu’ parsemmon tor okarana ta’ kèngèng èbâ-obâ

d. Parèbhâsan,èngghi panèka okara sè aghânḍhu’ parsemmon tor okarana kèngèng èbhâsa’aghi

7. Orèng aghuna’aghi parèbhâsan mongghu ka orèng laèn, aghânḍhu’

maksod....

a. Maḍâpa’ karep sè ta’ mapas ka orèng laèn

b. Nyalè orèng laèn kalabân rang-terrangan

c. Ngalem orèng laèn kalabân rang-terrangan

d. Nyopprè orèng laèn ghâpanèka ta’ anḍi’â atè sossa.

8. Sadhâjâ orèng bisa ngangghit parèbhâsan, angsal....

a. Ta’ nyakè’è orèng laèn

b. Ta’ bisa èbây-kabây dhibi’

c. Ta’ manglo orèng laèn

d. Ampon sadhâjâ orèng bânnya’ aghunâ’aghi tor ampon kalonta.

9. Parèbhâsan sareng saloka para’ paḍâ’â.Bhidhâna namong....

a. Parèbhâsan sareng saloka bhâsana ta’ paḍâ

b. Saloka okarana jhâng-lanjhâng

c. Parèbhâsan okarana ta’ samporna

98

d. Saloka bânnya’na namong sakonè’

10. Parèbhâsan sareng èbhârât mènangka....

a. Ḍuwâ’ orèng sè satarètanan

b. Satarètanan sè ta’ akor

c. Okarana ta’ paḍâ sama sakalè

d. Satarètanan kabâllun

11. Bujuttèpon alur èngghi panèka ....

a. Panglako è ḍâlem carèta

b. Bâktona kadhâddhiyân

c. Kennengnganna kadhâddhiyân

d. Sosonanna kadhâddhiyân

12. Bujuttèpon latar èngghi panèka ....


b. Bâkto tor kennengnganna kadhâddhiyân

c. Panglako sè èkasennengngè


13. Parkara sè saè sè èghânḍhu’ carèta èsambhât ....

a. Panglako sè èkasennengngè

b. Kadhâddhiyân sè èkasennengngè

c. Bâkto tor kennengnganna kadhâddhiyân

d. Bâburughân beccè’

14. Informasi sè èponḍhut è bhân-sabhân paraggraf èsambhât ....

a. Alur è ḍâlem carèta

b. Nyathet sabhâghiyân.

c. Latar è ḍâlem carèta

d. Tokoh è ḍâlem carèta

15. Tokoh è ḍâlem carèta abujut ....


b. Bâktona kadhâddhiyân

c. Kennengnganna kadhâddhiyân


16. Ka’angghuy ngaollè sèttong pangaonèngan sè èkaparlo, kaangghuy

panalèk-tèghân, jhughân kabhâr/berta.

Okara è attas panèka tamaso’ katerranganna …

a. Wawancara

99

b. Tojjhuwânna wawancara

c. Ghunana wawancara

d. Parlona wawancara

17. Mènangka bhuktè jhâ’ ampon lastarè alampaaghi wawancara, parlo

èghenna’è sareng …

a. Bhuktè foto

b. Labhet orèng sè èwawancaraè (sumber)

c. Rekkaman sowarana orèng sè èwawancaraè (sumber)

d. Ngatorraghi hasèllèpon awawancaraè ( laporan hasil wawancara)

18. È bâbâ panèka tamaso’ pètanya sè aghânḍhu’ 5W+1H bâgiyân …

Salamet : “Bâdhâlân ka’ḍimma okèran panèka Nom?”

Mon Bâkir :”jârèya bâdhâlân Dhisa Karḍhuluk”

a. What (ponapa)

b. Who (pasèra)

c. Where (È ka’ḍimma)

d. When (Bilâèpon)

19. Nantowâghi bhâb parkara sè bhâḍhi è tanyaaghi (tema ), nyaḍiyââghi

pètanya, jhughân nantowâghi pasèra sè bhâkal aparèng pamanggi. Panèka

tamaso’ lalampa’an sè èlampa’aghi …

a. Sabellunna wawancara

b. Nalèkana wawancara

c. Saamponna wawancara

d. Bâkto mèrengngaghi orèng sè èwawancaraè (sumber)

20. Neng Dhisa Aèng Tongtong Kacamadhân Bâluto Kabhupatèn Songennep,

tong-sèttongnga kennengngan sè abhâḍhi kerrès, neng Polo Madhurâ.

Aḍhâsar katerrangngan è attas panèka, kadhiponapa cara ka’agghuy ngaonèngè

carana abhâḍhi kerrès?

a. Rabu ḍâ’ Dhisa Aèng Tongtong

b. Rabu ḍâ’ Dhisa Aèng Tongtong, kalabân alampa’aghi wawancara kalabân

orèng sè abhâḍhi kerrès.

c. Nèngghu kabhâr lèbât Internet

d. Atanya ka kanca sè ampon onèng nèngghu

21. Iklan sè sakonè’ bhârisse tor ca’-oca’na èrèngkes nangèng jhângkep,

èsambhât :

a. Iklan kolom

b. Iklan bhâris

c. Iklan kaloargâ

100

d. Iklan narasi

22. Èḍâlem nyerrat iklan bhâris bhâsana kodhu :

a. Komunikatif

b. Rèngkes

c. Jhângkep

d. Jâwâbân a,b,c, lerres

23. Iklan bhâris ca’-oca’na aghânḍhu’ :

a. Fakta

b. Opini

c. Fakta sareng opini

d. Opini sareng persuasive

24. Iklan bhâris panèka matabâr :

a. Bârâng sareng jasa

b. Bârâng, jasa jhughâ nyarè kalakowan

c. Bârâng malolo

d. Jasa malolo

25. Unsur-unsur iklan bhâris jhuwâl belli èngghi panèka :

a. Bâḍâ bârâng sareng arghâ bârângnga

b. Kabâḍâ’ân bârâng

c. Kennengan otabâ alamat

d. Jâbâwân a,b,c, lerres

JȂWȂB PÈTANYA ÈBȂBȂ PANÈKA KALABȂN JHȂRNA’

1. Tokoh sè palèng bânnya’ ècarèta’aghi èsambhât tokoh ....

2. Tokoh ècarèta’aghi sakalana èsambhât tokoh ....

3. Kennengnganna sèttong kadhâddhiyân èsambhât ....

4. Parèbhâsan tamaso’ dâ’ bâgiyanna....

5. Parèbhan saghulina aghandhu’....

6. Parèbhâsan tamaso’ puisi Madhura....

7. Bhidhana parèbhâsan sareng saloka èngghi panèka....

8. Bhidana parèbhâsan sareng èbhârat èngghi panèka ....

9. Sè èmaksod sareng iklan bhâris èngghi panèka....

10. Pasèra bhâi orèng sè kodhu bâḍâ neng lalampa’an wawancara?

11. Mènangka bhuktè jhâ’ ampon wawancara èghenna’è kalabân …

12. Sebbhuttaghi sakonè’na tello’ macemma wawancara!

13. Aponapa ma’ sabellunna wawancara kodhu nyoson pètanya?

101

14. Aponapa ḍâlem wawancara ma’ kodhu aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa?

Jhârbâ’âghi!

JHȂRBȂ’ȂGHI PAJHȂRNA’ PÈTANYA PANÈKA

1. Alur èngghi panèka ....

2. Latar èngghi panèka ....

3. Dâlem iklan bhâris ca’-oca’na aghânḍhu’ .... sareng ....

4. Tojjhuwân iklan bhâris ......

5. Ghunana opini ḍâlem iklan bhâris èngghi panèka ....

6. Jhârbâ’âghi atoran nyerrat iklan bhâris !

7. Dâlem iklan bhâris ca’-oca’na aghânḍhu’ .... sareng ....

8. Tojjhuwân iklan bhâris ......

9. Ghunana opini ḍâlem iklan bhâris èngghi panèka ....

10. Ponapa sè èmaksod sareng iklan bhâris ?

102

KOMPETENSI DASAR

3.4 Memahami struktur teks, unsur kebahasaan dalam menulis berbagai jenis surat, iklan, dan reklame sesuai konteks.

4.4 Menulis berbagai jenis surat, iklan, dan reklame sesuai dengan

kaidah dan konteks. Indikator

3.4.1 Mengidentifikasi berbagai jenis surat.

3.4.2 Mengidentifikasi struktur teks surat pribadi.

3.4.3 Mengidentifikasi unsur kebahasaan dalam surat pribadi.

3.4.4 Menjelaskan kaidah penulisan surat pribadi.

3.4.5 Mengidentifikasi struktur teks surat resmi.

3.4.6 Mengidentifikasi unsur kebahasaan dalam surat resmi.

3.4.7 Menjelaskan kaidah penulisan surat resmi.

4.4.1 Menulis surat pribadi.

4.4.2 Menulis surat resmi.

4.4.3 Mengomentari hasil pekerjaan teman.

Bâburughân Beccè’ Ḍâ’ sadhâjâ morèt ngèrèng patarongghu ajhâr tor aḍu’a

ka’angghuy ngaollè èlmo kantos bisa aghuna ka abâ’na dhibi’ sareng mongghu ḍâ’ orèng seppona tor naghârâna.

Èyatorè pateppa’ tèngka-lakona, amoljâ’âghi orèng seppo

ḍuwâ’na, ngarghâi tarètanna, tor anḍhâp asor ḍâ’ ca-kancana

103

Indikator

3.4.1 Mengidentifikasi berbagai jenis surat

Ghâmbhâr orèng nolès sorat

Asalla ghâmbhâr: www.batman.wallpaperhd.rocks

1. Lalampa’an

Onènga sampèyan ponapa sè èmaksot sorat tor kaghuna’annèpon? Èyatorè

talèktèghi pangaonèngan bhâb sorat tor cem-macemma sorat è bâbâ panèka.

Pangaonèngan Bhâb Sorat Tor Cem-macemma Sorat

Ḍâlem kaoḍi’ân panèka, sorat èghuna’aghi ka’angghuy nyambhung silaturrahim

ḍâri kanca ḍâ’ kanca sèttongnga, ḍâri tarètan ḍâ’ tarètan laènna, ḍâri potra ḍâ’

orèng seppona, ḍâri sèttong kompolan ḍâ’ angghutana, ḍâri lembaga

pamarènta’an, perusahaan, tor èn-laènna. Èssèna sorat acem-macem. Bâḍâ sè

aparèng kabhâr kabâḍâ’ân abâ’na, atanya kabhâr kabâḍâ’ân orèng seppona,

tarètanna, tor kancana. Bâḍâ jhughân sorat sè aèssè onjhângan, bhâr-kabhâr

(pangumuman), sorat katerrangan, tor èn-laènna.

Mèla ḍâri ghâpanèka, bâḍâ cem-macemma sorat sè parlo èkaonèngè. Ḍâri

orodhân pokettèpon, sorat bâḍâ 2 macem, èngghi panèka:

1) sorat pribaḍi

2) sorat rasmè otabâ sorat ḍines.

Sorat pribaḍi èserrat sareng sèttong orèng (individu) ètojjhuwâghi ḍâ’ orèng

laèn otabâ ètojjhuwâghi ḍâ’ kompolan, instansi pamarènta, tor èn-laènna. Sorat

pribaḍi aèssè kabhâr ḍâ’ orèng laèn otabâ parnyo’onan ḍâ’ lembaga, akadhiyâ

nyo’on èdhi tak masok, nyo’on bhântowan, onjhângan, tor laènnèpon.

104

Sorat rasmè otabâ sorat dines èserrat sareng sèttong ghâlimpo’ aropa kompolan,

instansi pamarènta, perusahaan, tor èn-laènna. Sorat panèka jughân

ètojjhuwâghi ḍâ’ sèttong ghâlimpo’ otabâ sèttong orèng (individu).

Bâḍâ cem-macemma sorat rasmè otabâ sorat ḍines. (SaBariyanto ;1999)

aparèng ghâmbhârân bhâb macemma sorat rasmè otabâ sorat ḍines, èngghi

panèka:

1) sorat jhâng-onjhângan

Sorat jhâng-onjhângan aèssè panyo’on ḍâ’ sèttong orèng ka’angghuy arabuwi

papangghiyân sè èpabâḍâ sareng instansi pamarènta’an. Sè makalowar sorat

jhâng-onjhângan èngghi panèka instansi pamarènta’an. Mèla ḍâri ghâpanèka,

sorat onjhângan sè èmaksot èsebbhut sorat rasmè otabâ sorat ḍines.

2) sorat pangantar

Sorat pangantar aèssè katerrangan bhâb bhârâng otabâ laènna sè èkèrèm lèbât

orèng laèn otabâ lèbât jasa pos. Sorat pangantar kasebbhut èkèrèm asareng

bhârâng sè èmaksot.

3) sorat parnyo’onan

Sorat parnyo’onan aèssè parnyo’onan sèttong instansi ḍâ’ instansi laènna.

Parnyo’onan ollè aropa bhântowan, otabâ parnyo’onan laènna.

4) sorat katerrangan

Èssèna sorat katerrangan ajhârbâ’âghi bhâb kabâḍâ’ân orèng laèn. Sorat

katerrangan biyasana èghuna’agi ka’angghuy kaparlowan ḍines akadhiyâ alamar

kalakowan, adaftar sakola’an anyar, tor samacemma. Sorat katerrangan sè

èpakalowar instansi pamarènta’an èsebbhut sorat rasmè otabâ sorat ḍines.

5) sorat jhânjhi

Sorat jhânjhi è ḍâlem bhâsa Indonèsia èkoca’aghi “surat perjanjian”. Sorat

jhânjhi panèka ajhârbâ’aghi bhâb jhânjhi sèttong orèng ḍâ’ orèng laènna sè

èsaksè’è sareng pangowasa (pejabat), akadhiyâ kalèbun, camat, bâdhâna,

notaris, tor pangowasa laènnna sè èkaparcajâ.

6) sorat kobâsa

Sorat kobâsa â ḍâlem bhâsa Indonesia èkoca’aghi “surat kuasa”. Sorat panèka

ka’angghuy aparèng kakobâsa’an ḍâ’ sèttong orèng ḍâlem abâkkèlè abâ’na otabâ

orèng sè aparèng kobâsa. Sorat kobâsa ollè èghuna’aghi monḍhut obâng gâji,

obâng pensiunan, otabâ alabheddhi sorat sè cè’ èkaparlona. Sorat kobâsa ollè

105

èghuna’aghi manabi orèng sè èbâkkèlè ghu-ongghu ta’ bisa rabu dhibi’ ḍâ’

kennengan sè èmaksot.

Èrèngkes saparlona dâri SaBariyanto (1999)

Pakon 1.1

Maos patètè tor talèktèghi ghu-ongghu ghâncaran è attas, tor jâwâb pètanya è

bâbâ panèka lèbât angghuta ghâlimpo’ ḍuwâ’ sampè’ tello’. Angghuta ghâlimpo’

kodhu saroju’ tor jhung-rojhung !

1) Jhârbâ’âghi 2 macem sorat aḍhâsar ghâncaran è attas!

a) .......................................................................................................

b) .......................................................................................................

2) Jhârbâ’aghi 6 macem sorat rasmè otabâ sorat dines aḍhâsar ghâncaran è

attas!

a) .......................................................................................................

b) .......................................................................................................

c) .......................................................................................................

d) .......................................................................................................

e) .......................................................................................................

f) .......................................................................................................

3) Jhârbâ’âghi ponapa sè èmaksot sorat jhâng-onjhângan?

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

4) Jhârbâ’âghi ponapa sè èmaksot sorat pangantar?

..............................................................................................................

..............................................................................................................

..............................................................................................................

5) Jhârbâ’âghi ponapa sè èmaksot sorat parnyo’onan?

..............................................................................................................

..............................................................................................................

..............................................................................................................

6) Jhârbâ’âghi ponapa sè èmaksot sorat katerrangan?

..............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

106

7) Jhârbâ’âghi ponapa sè èmaksot sorat jhânjhi?

...........................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

8) Jhârbâ’âghi ponapa sè èmaksot sorat kobâsa?

....................................................................................................................

....................................................................................................................

..................................................................................................

Pakon 1.2

Kalabân aghâlimpo’ ḍuwâ’ kantos tello’, jhâjhâl bâng-sèbângnga ghâlimpo’ nyarè

contona sorat pribaḍi tor sorat rasmè otabâ sorat dines. Bâng-sèbângnga sorat,

cokop sèttong conto saos !

Indikator

3.4.2 Mengidentifikasi struktur teks surat pribadi

Ghâmbhârrâ kabâḍâ’ân neng kantor pos

Asalla ghâmbhâr: www.foto.inilah.com

2. Lalampa’an

Onènga sampèyan kadhiponapa contona sorat pribadi? Manabi bâng-sèbângnga

ghâlimpo’ ampon ngaghungè contona, ngèrèng bhânḍhingngaghi sareng

107

http://www.foto.inilah.com/

contona sorat pribadi è bâbâ panèka. Maos patètè tor talèktèghi bâgiyân-

bâgiyânnèpon.

Malang, 30 Juni 2015

Ka’ator

ḍâ’ Rama tor Èbhu

è Songennep

Assalamualikum w.w.,

Kadhiponapa kabhârrèpon Rama tor Èbhu è ka’ḍinto? Malar moghâ Rama tor Èbhu

pagghun èghânjhâr bârâs salamet, lanjhâng omor, tor saè pangghâliyân, akadhiyâ

potra sè bâḍâ èkottha Malang. Alhamdulillah, abdina jhughân ḍâlem kabâḍâ’ân

saè, sèhat ḍâlem pajungngèpon Allah SWT. Malar moghâ sè Kobâsa pagghuna

aparèng pangaobhân ḍâ’ Rama sareng Èbhu è ka’ḍinto, tor pangaobhân ḍâ’

abdhina sè bâḍâ è kottha Malang. Amin yâ robbâl alamin.

Saterrossèpon, abdhina nyo’on sapora sè taḍâ’ bâtessèpon, asabâb bhuru

samangkèn ngatorè kabhâr lèbât serrat ka’ḍinto. Saèstona kerrong taḍâ’ paḍâ,

namong bâkto sè dhâddhi bâtes, kantos abdhina cè’ komeddhâ nyerrat kabhâr ḍâ’

Rama tor Èbhu.

Lèbât sorat ka’ḍinto, abdhina bhâḍhi nandhugghâghi sèttong kabhâr ghumbhirâ.

Malar moghâ kabhâr ka’ḍinto jhughân mabhunga ḍa’ pangghâliyânna Rama tor

Èbhu. Sè ka’ḍimma è taon samangkèn abdhina kèngèng èngon ḍâri pamarènta sè

èkasambhât beasiswa. Abdhina nyo’ona sambhung ḍu’a, malarmoghâ kalabân

beasiswa ka’ḍinto abdhina tambâ bhâjheng ajhâr, tor nambâi kowat iman è ḍâlem

alampa’aghi sadhâjâ lalampa’an sakola’an.

Saka’ḍinto serrat abdina, malarmoghâ Rama tor Èbhu saterrossa kèngèng

pangaobhân sè naong ḍâri sè Maha Kobâsa.

Wassalamualaikum w.w.

Salam Kerrong,

Irwan

Angghidhân Rusliy KM

Ca’-oca’ sè malarat

È bâbâ panèka ca’-oca’ sè malarat sè èghânḍhu’ ghâncaran è attas.

1) malarmoghâ : mandhâr

2) èghânjhâr : èparèngè, èberri’

108

3) pangghâliyân : rassa

4) pajungngèpon : pangaopannèpon

5) pangaobhân : kennengngan

6) komet : males, abit

7) nandhughâghi : maḍâpa’

8) mabhunga : maghumbhirâ, komènak

9) èngon : bâlânjhâ oḍi’, opa

10) lalampa’an : kalakowan

Manabi sampèyan maos ghu-ongghu serrat è attas, bhâdhi mangghi bâgiyân-

bâgiyân sè èsebbhut bhâdhânna sorat pribadi. Tanto bisaos sorat pribadi panèka

ghâdhuwân bhâdhân sè bhidhâ sareng sorat rasmè otabâ sorat dines. Sorat

pribadi ghâdhuwân bâgiyân otabâ bhâdhân sè majjhâ (sederhana), bibâs, ta’

kako akadhiyâ sorat rasmè otabâ sorat dines.

Èyatorè talèktèghi bhâdhânna sorat pribadi è bâbâ panèka aḍhâsar contona sorat è attas. a. Kennengngan tor tangghâl sorat

Kennengngan nanḍhâ’âghi sorat panèka èsoson otabâ èserrat è ka’ḍimma?

Conto è attas nanḍhâ’âghi jhâ’ sorat panèka èserrat è kottha Malang. Manabi

tangghâl sorat, nanḍhâ’âghi sorat panèka èserrat tangghâl saponapa? Conto è

attas nanḍhâ’âghi sorat ka’ḍinto èserrat tangghâl 30 Juni 2015. Mèla ḍâri

ghâpanèka conto sorat pribadi è attas èserrat kalabân Malang, 30 Juni 2015.

b. Tojjhuwân sorat

Tojjhuwân sorat nanḍhâ’âghi pasèra sè ètojjhu. È ḍâlem tojjhuwân, sè nyerrat

ollè nyebbhut asmana sè ètojjhu, otabâ aropa sapa’an, akadhiyâ contona â attas:

Ka’atora ḍâ’ Rama tor Èbhu è Songenep.

c. Salam pamokka’

Salam panèka aropa’aghi tor-ator pamokka’. Kèngèng aghuna’aghi salam:

Assalamualaikum w.w., salam kerrong, tor samacemma. Conto sorat è atas

èbukka’ kalabân salam Assalamualaikum w.w.

d. Mamolanna sorat (paragraf pembuka)

Mamolanna sorat aèssè bhâb sè ḍhâmmang akadhiyâ rassa sokkor, atanya

kabhâr, atanya lalampa’an, tor samacemma. Conto sorat è attas mamolanna,

akadhi :

109

Kadhiponapa kabhârrèpon Rama tor Èbhu è ka’ḍinto? Malar moghâ Rama

tor Èbhu pagghun, èghânjhâr bârâs, salamet, lanjhâng omor, tor saè

pangghâliyân, akadhi pottra sè bâḍâ è kottha Malang. Alhamdulillah,

abdina jhughân ḍâlem kabâḍâ’ân saè, sèhat ḍâlem pajungngèpon Allah

SWT. Malar moghâ sè Kobâsa pagghuna aparèng pangaobhân ḍâ’ Rama

sareng Èbhu è ka’ḍinto, tor pangaobhân ḍâ’ abdhina sè bâḍâ è kottha

Malang. Amin yâ robbâl alamin.

e. Èssèna Sorat.

Neng èss`ena sorat panèka aèssè parkara sè poket èkabhârraghi, akadhi

conto neng alinea sè kapèng ḍuwâ’ kantos lastarè, akadhi :

Saterrossèpon, abdhina nyo’on sapora sè taḍâ’ bâtessèpon, asabâb

bhuru samangkèn ngatorè kabhâr lèbât serrat ka’ḍinto. Saèstona

kerrong taḍâ’ paḍâ, namong bâkto sè dhâddhi bâtes, kantos

abdhina cè’ komeddhâ nyerrat kabhâr ḍâ’ Rama tor Èbhu.

Lèbât sorat ka’ḍinto, abdhina bhâḍhi nandhugghâghi sèttong

kabhâr ghumbhirâ. Malar moghâ kabhâr ka’ḍinto jhughân

mabhunga ḍa’ pangghâliyânna Rama tor Èbhu. Sè ka’ḍimma è taon

samangkèn abdhina kèngèng èngon ḍâri pamarènta sè èkasambhât

beasiswa. Abdhina nyo’ona sambhung ḍu’a, malarmoghâ kalabân

beasiswa ka’ḍinto abdhina tambâ bhâjheng ajhâr, tor nambâi kowat

iman è ḍâlem alampa’aghi sadhâjâ lalampa’an sakola’an.

f. Panotobbhâ Sorat (paragraf penutup).

Neng panotop panèka lumbra bâḍâ neng alinea sè kèng-bingkèng. Oladhi okara

neng alinea sè pongkasan, akadhi :

Saka’ḍinto serrat abdina, malarmoghâ Rama tor Èbhu ros-terrosân

kèngèng pangaobhân sè naong ḍâri sè Maha Kobâsa.

g. Salam panotop

Salam panotop panèka biyasa aghuna’aghi okara

“Wassalamu’alaikum wr,wb”.

h. Sè ngèrèm sorat

Sèngèrèm sorat panèka aèssè orèng sè pajhât semma’ sareng

“Tojjhuwân Sorat”. Èka’ḍinto katolès :

Salam kerrong

Irwan

110

Pakon 2.1

Èyatorè bâng-sèbângnga sampèyan abhâḍhi sorat pribadi, sè

tojjhuwânna bisa sampèyan pèlè :

1. Ètojjhuwâghi ka kancana sè bâḍâ neng kottha laèn.

2. Ètojjhuwâghi ka wali kellassa sampèyan, ngabhârraghi parkara latèyan

Baskèt arè ponapa’an ka’angghuy kellassa sampèyan.

3. Ètojjhuwâghi ka Ketua RT sampèyan, ngabhârraghi jhâ’ “kerja bakti” sè

ampon ètantowaghi, ramana sampèyan ta’ bisa hadir, amarghâ mèyor ka

Sorbhâjâ.

4. Ètojjhuwâghi ka kancana sampèyan, kaparlowan ngènjhâm buku sè

èkaparlo.

Indikator

3.4.3 Mengidentifikasi unsur kebahasaan

ddalam surat pribadi.

3. Lalampa’an.

“Unsur kebahasaan” ḍâlem sorat pribadi èngghi panèka akaè’ sareng ḍâ’ pasèra

sorat ghâpanèka ètojjhuwâghi. Manabi ampon terrang sè ètojjhu orèng sè patot

èhormat, maka bhâsa sè èghuna’aghi kodhu onḍhâgghân bhâsa èngghi bhunten

(è-b).

Neng lalampa’an 2, sorat pribadi sè èbhâḍhi conto èngghi panèka soratta ana’

ḍâ’ orèng seppona.

Dhâddhi ca’-ca’na sè èghuna’aghi kodhu aghuna’aghi Onḍhâggha bhâsa.

ONḌHÂGGHÂ BHÂSA

Onḍhâgghâ bhâsa Madhurâ sè kappra èghuna’aghi kantos mangkèn èngghi

panèka :

Bhâsa anḍhâp : bhâsa enjâ’ iyâ

Bhâsa tengnga’an : bhâsa engghi enten

Bhâsa tèngghi= bhâsa alos : bhâsa èngghi bhunten

Bhâsa tengnga’an sareng bhâsa tèngghi è ḍâlem bhâsa Madhurâ ta’ saponapa

bânnya’èpon, sabâb ta’ sadhâjâ oca’ bâḍâ bhâsa alossèpon. Mèlana è ḍâlen

111

mattrappaghi sorot sandherrâ bhâsa kodhu onèng ka ogherrèpon, èngghi panèka

pasèra sè patot èhormadhi sarng ka’angghuy bhâsa abâ’na dhibi’.

Bhâsa engghi enten sokkla sareng bhâsa camporan. Enjâ’ iyâ sokkla ḍâri pasèra

ḍâ’ pa sèra.

1. Ḍâri orèng towa ḍâ’ tra-pottrana.

2. Ḍâri majhâḍi’ ḍâ’ ponakanna.

3. Ḍâri emba ḍâ’ jâ-bâjâna.

4. Ḍâri mattowa ḍâ’ to-matona.

5. Satarètanan.

6. Sakanca’an.

Ka’angghuy abâ’ dhibi’, manabi taḍâ’ bhâsa tengnga’anna, bhâsa anḍhâp

mènangka ghântè’èpon. Ta’ kèngèng èghântè’è bhâsa tèngghi. Ka’angghuy

orèng sè èkasareng acaca, manabi taḍâ’ bhâsa tèngghina, bhâsa tengnga’an

mènangka ghântè’èpon.

1. Bhâsa anḍhâp (bhâsa enjâ’ – iyâ).

Bhâsa anḍhâp (enjâ’-iyâ) èghuna’aghi è antarana orèng sakanca’an, satarètanan,

orèng sè aromasa anyama orèng towa, akadhi :

Ghuru ḍâ’ morèddhâ.

Kèyaè ḍâ’ ka santrèna.

Kalèbun ḍâ’ ka kamina, jhur tolèssa, bâbâ’ânna.

Majhâḍl’ ḍâ’ ka ponakanna.

Orèng towa ḍâ’ ka ana’na.

Emba, juju’, aghung ḍâ’ ka kompoyya sll.

Bhâsa anḍhâp (enjâ’-iyâ) panèka èghuna’aghi kalabân karep anyata’aghi sèttong

pangangghep sè cè’ romakeddhâ antarana orèng towa ḍâ’ ka ana’na, emba ḍâ’

ka kompoyya sareng laènnèpon.

Bâḍâ jhuughân bhâsa anḍhâp èghuna’aghi orèng sè teppa’na apadhu, pegghel

sareng salaènna, sè sapanèka ètoro’è ghuli enneng sarta ca’-oca’ kasar. Oca’

kasar panèka ta’ tamaso’ onḍhâgghâ bhâsa.

Akadhi :

- Monta’ enḍâ’ jhâ’ bhâḍhuk, ta’ osa lè-calèyan massa’anna orèng.

- Pya, bhâthang jârèya abhâḍhuk apa ra è bengkona, jhâ’ paḍâ ngala’

ombhâlân ghi’ acolo’ mara jârèya.

112

2. Bhâsa engghi enten (bhâsa tengnga’an)

o Bhâsa engghi - enten aropa’aghionḍhâgghâ bhâsa langkong tèngghi ḍâri

bhâsa anḍhâp (enjâ’-iyâ).

o Bhâsa engghi-enten èghuna’aghi orèng sè aromasa abâ’na langkong tèngghi

ḍâri orèng sè èyangghep langkong mabâ è ḍâlem bâtes-bâtes sè ampon tantom

sareng mèlè orèng sè èkasareng acaca.

o Biyasaèpon sè aghuna’aghi bhâsa engghi-enten panèka :

Lora ḍâ’ kabilâna/ dhunorra è ko-bengkona.

Orèng towa ḍâ’ mato / ponakan.

Orèng soghi tanè ḍâ’ panglakona è sabâ.

Jhârâghân parao ḍâ’ ka panglakona.

Kalèbun ḍâ’ mong-pamongnga.

Lakè ḍâ’ binèna.

Sè towa’an ḍâ’ sè ngoḍâ’ân è ḍâlem sabhâlâ’ân.

3. Bhâsa èngghi bhunten.

Bhâsa èngghi bhunten aropa’aghi onḍhâgghâ bhâsa langkong tèngghi ḍâri

bhâsa engghi-enten. Bhâsa èngghi-bhunten biyasa èghuna’aghi antarana orèng

towa sareng orèng towa, orèng pangkatsareng orèng pangkat, orèng aghung

sareng orèng aghung laènnèpon.

Biyasaèpon sè aghuna’aghi bhâsa èngghi-bhunten panèka :

o È ḍâlem kabâḍâ’ân resmè akadhi : kompolan, rapat, sambutan neng ghâbây

(karjâ) sareng papangghiyân laènnèpon.

o È ḍâlem kabâḍâ’ân ka sèttongnga salèng hormat.

o È antarana pongghâbâ otabâ laènna sè lâng-saghulung pada seppona.

o Ana’ ka orèng towana, ka emba/ aghung, ka juju’ sareng salaènna.

o Ponakan ka majhâḍi’.

o Manto ka mattowa.

o Morèd ka ghuru, santrè ka kèyaèna.

o Kabulâ, dhunor, babu ḍâ’ lorana sareng salaènna.

Bhâsa èngghi-bhunten ampon aghânḍhu’ tatakrama sè alos, nanḍhâ’âghi jhâ’ sè

aghuna’aghi bhâsa èngghi-bhunten panèka ampon aghuna’aghi atoran-atoran sè

saè, anḍhâp asor, ngormadhi ḍâ’ la orèng sè èkasareng acaca.

Mèlana bhâsa èngghi-bhunten bisa dhâddhi :

o Ngarghâi abâna dhibi’.

o Anḍhâp asor (ta’ enḍâ’ matèngghi abâ’).

o Ngarghâi ḍâ’ ka orèng laèn.

o Atatakrama alos sareng orèng sè patot èyarghâi.

113

4. Bhâsa camporan.

Bhâsa camporan èngghi panèka bhâsa sè è bâkto mattrappaghi apor-campor

antarana bhâsa enjâ’-iyâ ècampor sareng bhâsa engghi-enten, bhâsa engghi-

enten ècampor sareng bhâsa èngghi bhunten.

Bhâsa engghi-enten èghuna’aghi sareng bhḍsa alos.

Karebbhâ, ngarghâi orèng laèn lebbi tèngghi ḍâri kapprana.

Opamana :

Mon dhika asarèna, ghâruwa jhângsèra.

Mon dhika ghubhârâ, bulâ olokkaghi, ma’ areng-bhâreng pabâlina.

Mon bârinto, dhika aḍhâ’âr ka aḍâ’ bhâi.

Bhâsa engghi- enten èghuna’aghi sareng bhâsa kasar.

Karfebbhâ amabâ’âghiyâ orèng sè èkabhâreng acaca.

Opamana :

Kaulâ panèka orèng bhuḍhu, dhâddhi panjhennengngan amonyè taè, èngghi

ètegghessè taè bân bulâ.

Orèng abhânta panèka li-kaghâli ḍhimèn, jhâ’ asal amonyè.

Manabi samangkèn pasèra sè ngonjhângnga kaulâ, ta’ mon lambâ’ kaulâ ghi’

rossa, samangkèn kaulâ ampon ḍhuksak, pasèra sè ènga’a.

Conto onḍhâgghâ bhâsa Madhurâ

Bhâsa anḍhâp

(enjâ’-iyâ)

Bhâsa tengnga’an

(engghi- enten)

Bhâsa tèngghi

(èngghi bhunten)

Bâ’na akopaḍâng Dhika akaberrâdhân Sampèyan atènjâ

Bâ’na enḍâ’ Dhika poron Sampèyan kasokan

Bâ’na molè Dhika palèman Sampèyan ghubhâr

Bâ’na nèngghu, nangalè

Dhika nèngalè Sampèyan nglodhi

Bâ’na ngakan Dhika neḍḍhâ Sampèyan aḍhâ’âr

Bengkona bâ’na Bengkona dhika Dhâlemma sampèyan

Binèna bâ’na Jâji’na dhika Rajina sampèyan

Matana bâ’na Tèngalla dhika Socana sampèyan

Bettès kaulâ Bettèssa dhika Poḍhâggha sampèyan

Bibir kaulâ Bibirrâ dhika Lathèna sampèyan

Bujhel kaulâ Bujhella dhika Poserra sampèyan

Bulu kèjhâ’ kaulâ bulu kèjhâ’na dhika Èdheppèn sampèyan

Bun-embunan kaulâ Bun-embunanna dhika Mercona sampèyan

Ḍâi kaulâ Ḍâina dhika bâdhânaèpon

sampèyan

(Drs. H. Muakmam, Pokeddhân ḍâri Malathè sato’or, angghidhânna M. Tayyib, t,th)

114

Pakon 3.1

Èyatorè birjhi’ ca’-oca’ sè aghânḍhu’ onḍhâgghâ bhâsa èngghi bhunten

(è-b) neng paragrap mamolan!

Pakon 3.2

Èyatorè karembhâk sakanca’an neng ghâlimpo’na sampèyan, ca’-oca’

sè aghânḍhu’ bhâsa èngghi bhunten (è-b) sè malarat ḍâri sadhâjâ

èssèna sorat pribadi kasebbhut!

Indikator

3.4.4 Menjelaskan kaidah penulisan surat pribadi

4. Lalampa’an

Neng lalampa’an 3 sakonè’ ampon èjhârbâ’âghi tata cara nolès sorat pribadi.

Nyopprè jhârna’na kaida nolès sorat pribadi, akadhi :

a. Tojjhuwân ḍâ’ orèng sè patot èhormat, wâjib aghuna’aghi bhâsa sè anḍhâp

asor, bhâsa sè ta’ marenḍâ’â orèng laèn.

b. Èssèna sorat ta’ mabi lanjhâng, cokop rèngkes tor bisa sè narèma ngartè sè

èmaksod.

c. Kabâḍâ’ânna sorat kodhu bhersè, ressèk, taḍâ’ rèt-corètanna, dhâlubângnga

sè saè.

d. Tolèsan (manabi ètolès tanang) kodhu terrang tor jhârna’, kantos sè narèma

sorat ta’ malarat sè maca’a.

Pakon 4.1

Èyatorè sampèyan aghâbây sorat mabi bhâsa èngghi bhunten sè

ètojjhuwhi ka Aghungnga sampèyan!

Indikator

3.4.5 Mengidentifikasi struktur teks sorat resmi

115

5. Lalampa’an

Bhân-sabbhân sorat aghânḍhu’ bâgiyân-bâgiyân, bân bâgiyân bâng-sèbâng

aghânḍhu’ ghuna (fungsi) sè adhâ-bhidhâ Jhughân.

Kennengnganna (posisi) bâgiyân-bâgiyân ghâpanèka ghumantong ḍâ’ bujuddhâ

bhângon sorat sè èghuna’aghi. Manabi aghuna’aghi bujud loros (block style),

maka kennengnganna bâgiyân-bâgiyân kasebbhut bhâkal bhidhâ sareng orèng

sè aghuna’aghi bujud sè bilu’ (indented style).

(DR. Warsiman,MPd. Bahasa Indonesia Teori dan aplikasinya, 2010, 78-79)

Lumrana sorat rasmè sareng sorat “bisnis” bâgiyân-bâgiyânna, akadhi paneka :

a. Kop surat (kepala surat) b. Nomerra sorat c. Tangghl, bulân, bân taonna sorat. d. Lampiran. e. Hal otabâ parkara/ bâb. f. Alamat. g. Salam pamokka’. h. Èssèna sorat. i. Salam panotop/ pamongkas. j. Nyamana organisasi / instansi. k. Nyamana sè terrang bân tèkenna sè nangghung jâwâb sorat. l. Tembusan (Tindasan).

Inisial / kaki surat (Brata wijaya, 1995 ; 17)

Pakon 5.1

Èyatorè serrat ponapa’an saos èssèna striktur sorat resmè !

Pakon 5.2

Ponapa’an èssèna sorat resmè neng bâgiyân alamat?

Pakon 5.3

Pasèra sè nèken neng sorat rasmè ghâpanèka?

Pakob 5.4

Èyatorè sampèyan nyarè contona sorat rasmè, lajhu karembhâk sakanca’an!

116

Indikator

3.4.6 mengidentifikasi unsur kebahasaan dalam

surat resmi

6. Lalampa’an

Neng unsur kebahasaan ḍâlem sèttong karangan otabâ sorat, sakonè’ ampon

èjhârbâ’âghi neng bâb sè tapongkor. Namong nyopprè cetthana/ jhârbâna/

terrangnga, èyatorè maos polè jhâjhârbâ’ân è bâbâ panèka!

Sè èmaksod unsur kebahasaan ḍâlem sèttong karangan/ sorat, èngghi panèka

pa-ponapa sè bâḍâ kaè’anna sareng :

a. Frase, klausa, okara. b. Èjhâ’ân, ḍhâ-tanḍhâ bâca. c. Oca’ asal, oca’ èmbuwân, oca’ rangkebbhân sareng oca’ camporan.

Neng lalampa’an panèka namong èbâtessè neng oca’ asal sareng oca’

èmbuwân bisaos.

Oca’ asal, èngghi panèka oca’ sè ghi’ ta’ èbu-èmbuwi, ghi’ ta’ èrangkep sareng

ghi’ta’ ècampor. Akadhi conto :

Oca’ asal = korsè

Oca’ obâ’ân = korsèna, sè-korsè, korsè males.

Korsèna = oca’ asalla =korsè = kèngèng panotèng na = korsèna.

Sè-korsè = oca’ asalla = korsè = èrangkep aḍâ’ pagghun sowara = sè-

korsè

Korsè males = oca’ asalla = korsè sareng oca’ males = ècampor dhâddhi korsè

males (aghânḍhu’ sèttong artè).

Cem-macemma èmbuwân, akadhi :

Ter-ater = è, a, ta, ma, ka, pa, komè, kamè, pè, pan, pam, pang.

Ter-ater sowara = ang, am, an, any.

Sessellan = ar, al, om/um, èn/in

Panotèng = è, a, an, na, ana, aghi.

Macemma rangkebbhân, akadhi :

Rangkep buto = moghâ-moghâ

Rangkep aḍâ’ pagghun sowara = lalakè’, bâbâllu’.

Rangkep aḍâ’ salèn sowara = bâbinè’, tatello’

Rangkep buḍi pagghun sowara = sè-korsè, jâ-mèjâ.

Rangkep buḍi salèn sowara = car-kalacèr, jâr-gânjir.

117

Macemma oca’ camporan, akadhi :

Ghulâ pasèr = ghulâ sè abujud pasèr

Kapor tolès = kapor ka’angghuy nolès

Sapèḍâ motor = sapèḍâ sè aghuna’aghi messin.

Orèng Madhurâ = orèng sè asalla ḍâri Madhurâ.

Pakon 6.1

Èyatorè maos patètè contona sorat rasmè è bâbâ panèka, lajhu

talèktèghi èssèna!

Y A Y A S A N

PELESTARIAN DAN PENGEMBANGAN BAHASA DAN SASTRA MADURA “ PAKEM MADDU ”

AKTE NOTARIS NO. 29 TGL. 21 JUNI 2000 SEKRETARIAT : JL. KH. AMIN JAKFAR III/20 TELP. (0324) 323071

PAMEKASAN – MADURA 89315

Pamekasan, 6 Juli 2015

Nomor : 015/Sek /VII/2015 Ka’atora ḍâ’ sè moljâ

Lamp. : - Kepala UPTD RALITA FM Perihal : Acara siar PAKEM MADDHU KABUPATEN PAMEKASAN

è MEKKASAN Asareng sadhâjâ hormat,

Ngatorè pamèyarsa jhâ’ acara Pakem Maddhu Mekkas neng Ralita bhân-sabbhân

arè Jum’at pokol 18.00 – 17.00, bâktona cè’ sakejjhâ’na ta’ notodhi ḍâ’ tojjhuwân

acara sè è maksod.

Pramèla ka’ḍinto Kaulâ nyo’ona kaèhlasan ajunan ka’angghuy nambâi bâkto

sèyar saejjhân agghi’. Ghungngungnga acara Pakem Maddhu Mekkas dhâddhi

ḍuejjhâm.

Moghâ panyo’on Kaulâ èkabbhullâna. Kaèhlasan, bhântowan ajunan, sanget

Kaulâ mator sakalangkong.

Yayasan, Pakem Maddhu

Tembusan, Ka’atora ḍâ’; Katowa,

1. Kabag DisKominfo

2. Arsip Drs. H. Kutwa, M.Pd.

118

Pakon 6.2

Èyatorè sarè ca’-oca’ asal sareng ca’-oca’ èmbuwân sè bâḍâ neng sorat

rasmè è attas!

Indikator

3.4.7 Menjelaskan kaidah penulisan surat resmi

7. Lalampa’an

Kaidah nolès sorat rasmè kèngèng èpantha dhâddhi pan-saponapan pantha’an

maghut ; bujuddhâ sareng ghunana.

Sè parlo ḍâlem nyoson sorat rasmè, èngghi panèka kodhu “objektif”, “sistimatis”,

sosonannya, rèskes ta’ ter-poter, maksoddhâ kodhu moḍḍhâ (terrang), èssèna

jhângkep, bhâsana anḍhâp asor, tor bujuddhâ sorat ghâpanèka kodhu saè

èyabâs, dhâlubâng sè èghuna’aghi sè saè, bujuddhâ sorat ghâpanèka sareng

kettighânna salaènna kodhu saè sadhâjâ. (Maryo,Y.S 1994; 49 tor Bratawijaya,

1995 ; 7).

Bujuddhâ sorat bâḍâ ḍumacem (Bratawijaya, 1995 ; 7) èngghi panèka :

Bhângon (bujud) loros / “balok” (block style) sareng

Bhângon (bujud) bilu’ / agligir (indented style)

Mètorot Maryo, 1994 :49-51 bujud rasmè dines pamarènta, akadhi: Offiial style.

Dhinèng maghut ghunana, (mètorot Bratayuda, 1995: 6-7) maksod sareng

tojjhuwânna sorat bisa èpantha :

a. Sorat aparèng kabhâr (surat pemberitahuan).

b. Sorat Kapotosan (surat keputusan).

c. Sorat parènta (surat perintah).

d. Sorat parnyo’onan ( surat permohonan).

e. Sorat pakèlèngan (surat peringatan).

f. Sorat ngomir (surat panggilan).

g. Sorat panabârân (surat penawaran).

h. Sorat parjhânjhiyân (surat perjanjian).

i. Sorat pessennan (surat pesanan).

j. Sorat laporan (surat laporan).

k. Sorat pangater (surat pengantar).

l. Sorat alamar lako (surat lamaraan kerja)

119

Pakon 7.1

Èyatorè tebbhâk, contona sorat rasmè è attas,maghut maksod sareng

tojjuwânna, tamaso’ sorat sè ka’ḍimma?

Pakon 7.2

Èyatorè sampèyan abhâḍhi sorat sè maksod sareng tojjhuwânna

alamar sèttong kalakowan, lajhu karembhâk sakanca’an!

Indikator

4.4.1 menulis surat prinadi

8. Lalampa’an

Surat pribadi èngghi panèka sorat sè ètojjhuwâghi ḍâ’ sasamana kalabân maksod

maḍâpa’ pa-ponapa sè dhâddhi pangaterrona orèng sè asoradhân.

Makspd sareng tojjhuwân ghella’ bisa aropa pangaonèngan, parnyata’an,

patanya, parnyo’onan, maḍâpa’ pamangghi sè akor, otabâ maḍâpa’ pamangghi

sè bhidhâ (sanggahan) sareng salaènna (Bratawijya, 1995 : 5).

Neng sorat pribadi sè cè’ parlona èèmodhièngghi panèka parkara bhâsa sè

èghuna’aghi kodhu akor sareng adhât parnata sè lumbra èghuna’aghi.

Tegghessa, sorat primadi panèka ta’ kèngèng mapas, kantos andhâgghiyaghi

orèng sè narèma sorat ghâpanâeka ta’ saè pangghâliyân, otabâ tombu pèkkèran

sè korang renna.

120

Èbâbâ panèka contona cem-macemma sorat pribadi :

27 Ramadhan, 1436 H

Ka’atora

ḍâ’ sè moljâ Rama sareng Èbhu

è

Dhâlem

Assalamu’alaikum wr,wb.

Asareng sadhâjâ kahormadhân, abdhi pottra ngatorè pamèyarsa

ḍâ’ Rama sareng Èbhu jhâ’ abdhina sabhârunḍhut kaghânjhâr

bârâs tor salamet. Malar moghâ Rama sareng Èbhu è ka’ḍinto

sapanèka’a jhughâ. Amin.

InsaAllah tellasan saḍumalem kâ’ḍinto pottra sabhârunḍhut

bhâḍhi palèman ḍâ’ Madhurâ, nekkanè ḍhâbuwèpon Rama sareng

Èbhu.

Abdhi pottra abhâkta motor dhibi’, nyopprè ḍâlem parjhâlânan

bisa tandhuk ḍâ’ Madhurâ kalabân lancar. Kacong sè kaḍuwâ

(Wawan sareng Malik) bâjâ ajunan cè’ kabhuruna sè apangghiyâ

sareng ajunan, amarghâ abâk abit sè ta’ apangghi, katon cè’

kerrongnga ḍâ’ ajunan.

Kèrana saka’ḍinto pamator pongkasan abdhi pottra. Korang

langkongngèpon abdhi pottra nyo’on sapora.

Wassalamu’alaikum wr, wb.

Sembhâ sojud abdhi pottra

Saifurrahiem

Sabhârunḍhut

Pakon 8.1

Èyatorè sampèyan abhâḍhi sorat ka majhâḍi’ sampèyan sè bâḍâ è lowar

Madhurâ!

Pakon 8.2

Hasèlla ḍâri pakon è attas karembhâk sakanca’an ponapa’an bisaos sè korang

samporna kalabân aghuna’aghi format è bâbâ panèka!

Saifurrahiem

Margoasri VIII/80

Sragen

121

No Nyama

Klompo’.

sè parlo èyollè’è (dinilai)

struktur

sorat

èssèna

sorat

tata bhâsana

sorat

èjhâ’ân sè

aghuna’aghi

1

2

Katerrangan :

Ollèyan (penilaian) monḍhut cer-ancer :

A = bhâghus

B = cokop

C = korang

Sa’amponna sadhâjâ lastarè sè ngollè’è, lajhu talèktèghi bhâb/ hal ponapa’an

saos sè korang ollèna ḍâri ca-kancana sampèyan.

Sadhâjâ kakorangan ghella’ lajhu èyatorraghi ḍâ’ ka Bapa’/Èbhu ghuru

sampèyan!

Indikator

4.4.2 Menulis surat resmi

9. Lalampa’an

122

Èyatorè talèktèghi conto sorat rasmè è bâbâ panèka!Rt 02/ Rw 03 Kampong

Ghurem

Kelurahan Partèker Kacamadhan Mekkasan

1 Agustus 2015

Ka’atora

ḍâ’ sè moljâ bârghâ Rt02/Rw03

Kampong Ghurem

Kelurahan Partèker

è

Kalèngghiyân

Merdèka !

Assalamu’alaikum wr, wb.

Ngaḍhebbhi HUT RI sè kapèng 70, Kampong Ghurem mabâḍâ lako

ghutong rojhung (kerja bakti) sadhâjâ bârghâ Ghurem sè insyaAllah

èlastarèyaghiyâ ḍâgghi’ :

Arè / Tgl : Ahad / 2 Agustus 2015

Bâkto : pokol 08.00 ghi’ lagghu

Kennengngan : è kantor Rt

Catheddhân : abhâkta kas-pakakas ka’angghuy anbhersèyan, arè’ ,

lanḍu’ sareng laènna.

Saka’ḍinto atoran kaulâ. Mator Sakalangkong

Katowa Rt02/Rw03

Iriyanto, SH

Pakon 9.1

Èyatorè sampèyan abhâḍi sorat rasmè ḍâri sakola’an sè ètojjhuwâghi

ḍâ’ sadhâjâ orèng towa / wali siswa!

Nomer : 07/Sek/Rt02/Rw03/2015

Lamp : -

Hal : Lalakon ghutong Rojhung

123

Pakon 9.2

Hasèlla pakon 9.1 lajhu karembhâk sakanca’an kalabân aghuna’aghi

format neng pakon 8.2!

Indikator

4.4.3 Mengomentari hasil pekerjaan teman

10. Lalampa’an

Neng pakon 8.2 sareng Pakon 9.2 karembh!k sakanca’an. Sadhâjâ hasèlla

atorraghi ḍâ’ Bapa’ / Èbhu ghuru sampèyan. Hal ponapa’an saos sè dhâddhi

kamoskèlan (kesulitan )?

Ngèmodhi jhâjhâ’bân bhâb carakan Madhurâ

Èyatorè jhâjhârbâ’ân parkara carakan Madhurâ è bâbâ panèka talèktèghi tor

èstowaghi !

Aksara Rajâ neng Carakan Madhurâ

A. Macem sareng bujuddhâ.

Macemma aksara rajâ neng carakan Madhurâ bâḍâ 8.

Bujuddhâ neng ghâjângnga, akadhi ;

Na Sa Pa Ka Ta Nya Ghâ/gâ bhâ/bâ

B. Bujuddhâ neng pasanganna, akadhi ;

.... .... .. .... .... .... .... .....

Na Sa Pa Ka Ta Ghâ/Gâ Bhâ/Bâ Ca

124

Katerrangan :

1. Ghâjângnga aksara rajâna Ca, ta’ anḍi’/taḍâ’ coma pasanganna, akadhi:

....

2. Pasanganna aksara rajâna Nya, ta’ anḍi’/taḍâ’ coma ghâjângnga, akadhi ;

....

C. Angghuyânna aksara neng Carakan Madhurâ èngghi panèka :

1. Nolèsè nyamana orèng, otabâ ma-nyamana laènna sè pajhât aghânḍhu’

nyama (akadhi ma-nyamana kèbân= sapè : sè Kèlap, nyamana Kocèng : sè

Manès).

2. Nolèsè sadhâjâ ma-nyama sè bâḍâ kaè’anna sareng geografi, akadhi

nyamana kottha, polo, ghunong, tasè’ sareng salaènna.

3. Nolès aghuna’aghi aksara rajâ panèka cokop sakalèyan tor tarotama kodhu

tartèb.

Manabi bâḍâ nyama tello keccap, keccap sè ḍâ’-aḍâ’ sarè aksara rajâna. Manabi

keccap sè ḍâ’-aḍâ’ taḍâ’ aksara rajâna, ngallè ka keccap sè kapèng ḍuwâ’

sapanèka saterrossa. Manabi taḍâ’ sadhâjâ, ta’ mabi aghuna’aghi aksara rajâ.

Jhârna’na oladhi to-conto è bâbâ panèka :

1. !wli = Nawali (aksara rajâna neng keccap no.1)

2. m/#ni = Martani (aksara rajâna neng keccap no.2)

3. m/w!i = Marwani (aksara rajâna neng keccap no.3)

4. m/lmi = Marlami (ta’ aghuna’aghi aksara rajâ)

D. Ma-nyama sè aghânḍhu’ aksara sowara sareng aksara rèka’an, saè bhâḍhi èjhârbâ’âghi neng pangajhârân bhâkal ḍâteng. E. Aksara rajâ neng carakan Madhurâ ta’ kèngèng èpadhâddhi sasèghek (aksara sè èpatè’è sareng pasanganna), akadhi conto :

125

a. Rusman = ru$Mn\ ( ta’ kèngèng ) tapè kodhu ètolès

rusMn\

b. Rènḍi = [rnDi bânnè ètolès [r!Di

F. Nyamana Tembhâng ta’ mabi aghuna’aghi aksara rajâ, akadhi ;

pucu= bânnè ètolès %uc=u ( pucung)

ksMrn\ bânnè ètolès @sMrn\ (kasmaran)

a[r %bB| bânnè ètolès a[rxbB| (arè rebbhu)

%[tNo bânnè ètolès x[t®o (Retno-nyamana

orèng)

fin%[tNo bânnè ètolès fin²[t®o (dhin Retno)

Pa – cerrek bâḍâ aksara rajâna, akadhi conto è attas.

Pakon 11.1 Èyatorè salèn ḍâ’ aksara carakan Madhurâ ! 1. Nyamplong (nyamana kottha/ dhisa) 2. Kalèbun Nyamplong 3. Candra 4. Dhin Candra 5. Cokkro 6. Bhuk Cokkro 7. Nyobulu (nyamana dhisa) 8. Carèk Nyobulu 9. Nyalabu (nyamana dhisa) 10. Kalèbun Nyalabu

126

LATÈYAN 5

1. Macemma sorat lumbrana bâḍâ ...

a. 2 macem c. 4 macem

b. 3 macem d. 5 macem

2. Sorat pribadi, akandhi conto ....

a. Kalèbun asoradhân ka maghârsarèna

b. Katowa Rt asoradhân ka bârghâna.

c. Ana’ asoradhân ka majhâḍi’na.

d. Bupati asoradhân paḍâ Bupatina.

3. Sala sèttong syaraddhâ èssèna sorat, kajhâbhâna ....

a. Bhâsana kodhu anḍhâp asor.

b. Tolèsan/ ketighân kodhu bhersè tor bhâghus.

c. Dhâlubângnga kodhu ana-bârna.

d. Alamaddhâ kodhu terrang.

4. Bujuddhâ sorat mètorot bhângonna, bâḍâ ....

a. Bujud loros ( block style)

b. Bujud panḍâ’ (short style)

c. Bujud sè bilu’ (indented style)

d. Sè lerres a sareng c

5. Sè èmaksod sareng Kop sorat, èngghi panèka ....

a. Èssèna sorat.

b. Bhil-ombhullâ sorat.

c. Bhâsana sorat.

d. Tojjhuwânna sorat.

6. Sè èmaksod sareng salam pamokka’ neng sorat, akadhi ....

a. Saka’ḍinto pamator ...

b. Assalamu’alaikum wr,wb.

c. Asareng sadhâjâ kahormadhân

d. Sè lerres b sareng c

7. Sè èmaksod sareng “okara pamokka’ ” neng sorat, akadhi ....

a. Merdeka

b. Parkara kabâḍâ’ân kaula ...

c. Bhuru samangkèn kaulâ sempat ...

d. Sè lerres b sareng c.

8. Sorat rasmè, èngghi panèka sorat ....

127

a. Sorat “antar” organisasi

b. Sorat satarètanan.

c. Sorat sabhâlâ’ân.

d. Sorat sakanca’an.

9. Sorat rasmè kodhu aghânḍhu’ ....

a. Bujuddhâ sorat block style

b. Bujuddhâ sorat indented style

c. Kop sorat

d. Paḍâ lerres.

10. Sorat rasmè maghut ghunana, akadhi ....

a. Sorat kapotosan

b. Sorat parènta

c. Sorat ngomèr

d. Paḍâ lerres.

Jâwâb pètanya è bâbâ panèka kalabân jhârna’ !

1. Sorat sè èkèrèm sakanca’an èsambhât sorat ponapa ?

2. Èyatorè serrat contona Kop sorat!

3. Ponapa’an saos sosonanna sorat pribadi ?

4. Ponapa’an saos sosonanna sorat rasmè ?

5. Pasèrqa sè kodhu nèken neng sorat rasmè?

128

KOMPETENSI DASAR

3.5 Memahami struktur teks, unsur kebahasaan, dan pesan moral

tembang macapat secara lisan dan tulis

4.5 Mengubah teks tembang macapat menjadi teks prosa.

INDIKATOR

3.5.1 Tembang macapat Maskumambang .

3.5.2 Kaidah tembang macapat Maskumambang :

- Paddhâ

- ghuru bilângan

- ghuru laghu

- paddhâ anḍhegghân

3.5.3 Watak tembang macapat Maskumambang .

3.5.4 Isi tembang tembang macapat Maskumambang .

3.5.5 Pesan moral tembang macapat Maskumambang.

4.5.1 Teknik memparafrase / mengubah tembang macapat

Maskumambang menjadi ghâncaran

4.5.2 Teknik melagukan tembang macapat Maskumambang.

Bâburughân Beccè’

Tatakrama, anḍhâp asor, tata parnata mènangka tèngka beccè’ sè kodhu èlampa’aghi mongghu morèd /ana’ ḍâ’ orèng towa, ghuru, sareng sakanca’an / orèng laèn

129

INDIKATOR 3.5.1 Tembang macapat Maskumambang

Ghâmbhâr ngatorè bhâktè ḍâ’ rèng seppo Assalla ghâmbhâr: blog.umy.ac.id

1. Lalampa’an

È bâkto kellas VII bâb tembhâng macapat Madhurâ ampon èjhârbâ’âghi, mèla

samangkèn ngèrèng èmodhi polè bhâb tembhâng macapat Madhurâ.

Tembhâng macapat Madhurâ mènangka sala sèttong kalongèdhân bhuḍhâjâ

Madhurâ sè èpertè, èpèyara sareng paraseppo orèng Madhura. Sè sapanèka

alantaran tembhâng macapat Madhurâ bânnya’ aghânḍhu’ bâburughân beccè’

otabâ carèta sè aèssè tolaḍhâ.

Manabi kabâḍâ’ân sè sapanèka èlantor ta’ è’èjâbhi sareng orèng Madhurâ,

ponapa polè ta’ èyajhârrâghi ḍâ’ na’ poto partanḍhâ tembhâng macapat Madhurâ

bhâkal èlang mosna.

Kalongèdhân sè ampon para’ èlanga aropa tembhâng macapat sè jhughân

èsebbut mamaca, panèka ghi’ jhâman ḍhimèn aropa pamaosan bâburughân

beccè’ otabâ carèta sè aèssè tolaḍhâ sè èmaos kalabân ètembhângngaghi.

Bhân-sabbhân tembhâng, akadhi maskumambang, sènom, dhurma, artatè,

salangèt, kasmaran, sareng èn-laènèpon paḍâ bâḍâ laghuna bâng-sèbâng. Bâkto

tembhâng èmaos, bâḍâ sè ètoro’è solèng, bân sabâgiyân polè ètoro’è Ghenḍhing

tabbhuwân. Sè sapanèka ka’angghuy bisa abhânto orèng sè mamaca.

Tembhâng macapat sè bâḍâ è Madhurâ macemma bâḍâ sanga’ èngghi panèka :

1. Artatè

2. Maskumambang

130

3. Sènom

4. Kasmaran

5. Salangèt (Kènanthè)

6. Pangkor

7. Dhurma

8. Mèjhil

9. Pucung

Bâḍâ polè tembhâng tamaso’ tembhâng tengnga’an èngghi panèka:

a. Jurudemong

b. Wirangrong

c. Balabak

d. Ghâmbu

e. Maghâttro

f. Tembhâng Liwung sareng Pattrayuda maso’ tembhâng Salisir.

Dhinèng tembhâng sè èsambhât Giriso tamaso’ ḍâ’ tembhâng rajâ.

Anangèng tembhâng tengnga’an, tembhâng Salisir sareng tembhâng rajâ

ghâpanèka è Madhurâ rangrang èghuna’aghi, cokop tembhâng macapat sè

sasanga’.

Akor sareng jhâjhârbâ’ân neng kellas VII jhâ’ tembhâng macapat sè ngangghit

paraWaliyullah èngghi panèka ;

(a) Sunan Kalijaga ngangghit tembhâng Artatè (Dandanggulo),

(b) Sunan Muria ngangghit tembhâng Sènom,

(c) Sunan Bonang ngangghit tembhâng Dhurma,

(d) Sunan Giri ngangghit tembhâng Kasmaran tor Pucung, jhughân

(e) Sunan Kudus ngangghit tembhâng slangèt, Pangkor,Mèjhil tor

Maskumambang.

Manabi nalèktèghi tembhâng asal ḍâri paraSunan ampon tanto bhâsa sè

èghuna’aghi bhâsa jhâbâ kona (jhâbâ kabi/ Kawi) . Tembhâng ghâpanèka

manabi ètembhângngaghi è Madhurâ, sè mèrengngaghi tanto bânnya’ ta’ ngartè

ponapa èssèna carètana. Mèla èbâkto tembhâng ghâpanèka ètembhângngaghi

è Madhurâ parlo bâḍâ orèng sè pènter negghessè / ngartè’è èssèna tembhâng.

Orèng sè negghessè panèka èsambhât tokang tegghes otabâ panegghes. Sè

biyasa kalampan sa’amponna sè nembhâng ambu, larès tokang tegghes

negghessè ponapa èssèna/ artèna bhâsa sè ètembhângngaghi. Ambuna orèng

nembhâng ka’angghuy èma’naè, èsambhât pegghâ’na ghâttra. Bhân-sabbhân

macemma tembhâng pegghâ’na ghâttrana ampon ètantowaghi.

131

Samangkèn ngèrèng talèktèghi sala sèttong tembhâng macapat

Maskumambang, laghuna èyangghit sareng Sunan Kudus, dhinèng syair ampon

èyakorraghi ḍâ’ bhâsa Madhurâ. Manabi ampon aghuna’aghi bhâsa Madhura ta’

mabi panegghes.

MASKUMAMBANG

Sl. Pt. M 1 = 6

4 4 4 12 1 2 3 1 1 5 5 4.

Som- pek a- tè rassa ber-râ’ sè mèk- kèr- rè,

1 2. 2 3. 2. 1.

Tè- bhâ- na pok- pa- ra,

5 4. 3 2 3 3 2 1.

Kang- ghuy jhâ- jhâk kowat a- tè,

1 2 3 4. 3 2 4 3.

Sè- A- ghung man- dhâr bel- lâ- sâ.

Ka’angghuy bisa alaghuwâghi tembhâng kalabân cara maos notasi otabâ

nèrowè ḍâ’ ka orèng sè ampon pènter nembhâng. Dhinèng pandhumanna

notasi (masangè angka) kadhi sè kasebbhut è attas, panèka bâḍâ sè èsambhât

(cara) Sariswara, bâḍâ polè cara Kepatihan. Manabi ngennodhi “ghenḍhing”

otabâ tembhâng alangkong saè aghuna’aghi cara Kepatihan.

Sè è maksot notasi Sariswara sareng kepatihan akadhi ;

Conto notasi Sariswara :

1 2 3 4 5 6 7

È maos : do re mi fa sol la si Conto notasi kepatihan :

1 2 3 4 5 6 7 È maos : jhi ro lu pat mo nem pi Mèla sowarana orèng nembhâng sè sambhât laras èyakorraghi ḍâ’ monyèna/

larassa tabbhuwân. Dhinèng sowara/ laras sè bâḍâ è tambbhuwân ghenḍhing

panèka baḍâ ḍumacem èngghi panèka laras salèndro sareng laras pèlok.

Bâḍâ jhughâ laras Bhem mamong rangrang è ghuna’aghi.

132

Èyatorè talèktèghi artèna ca’-oca’ è bâbâ panèka : 1. Kalongèdhân = kapènterran

2. èjhârbâ’âghi = èterrangngaghi

3. èpertè = èpèyara, èrabât.

4. èpèyara = èrabât.

5. bâburughân beccè’ = pngajhârân beccè’.

6. tolaḍhâ = conto sè patot ètèro, tontonan.

7. èlantor = èrot-torot, èyocol.

8. ta’ è èjâbhi = ta’ èpèkkèrè, ta’ èparduli.

9. panegghes = tokang tegghes

10. kalampan = kalako

Pakon 1 Èyatorè sampèyan nyarè ca’-ca’ sè èyangghep malarat neng è tembhâng Maskumambang, sa’amponna è pangghi pas karembhâk sakanca’an ponapa artèna! Pakon 2 Èyatorè syair tembhâng Maskumambang è attas obâ padhâddhi ghâncaran, manabi ampon lastarè, akorraghi sareng sakanca’an!

133

INDIKATOR 3.5.2 Kaidah tembang macapat Maskumambang : Paddhâ, guru bilângan, guru laghu, paddhâ anḍhegghân

Ghâmbhârrâ orèng nembhâng Asalla ghâmbhâr: www.youtube.com

2. Lalampa’an Bhân-sabbhân tembhâng bâḍâ atoran / kaidah sè ampon ètantowaghi.

Katantowan ghâpanèka ta’ kèngèng èyobâ. Sabâb manabi èyobâ pas ta’ akor

polè sareng sokklana. Atoranna / kaidah tembhâng èngghi panèka bâḍâ sè

ènyamaè Paddhâ, guru bilângan, guru laghu, sareng paddhâ anḍhegghân.

a. Paddhâ ḍâlem tembhâng.

Sè èmaksot paddhâ neng è tembhâng èngghi panèka bâḍâna bhâris/ bhiri ḍâlem

tembhâng otabâ èsambhât ghâttra. Bâḍâ sè 4 ghâttra, 6 ghâttra, bâḍâ sè 7 bhiri,

9 bhiri. Dhâddhi bhân-sabbhân tembhâng kadhâddhiyân ḍâri pan-saponapan

ghâttra otabâ bhiri/ bhâris.

Conto tembhâng sè bâḍâ 4 ghâtra / bhiri akadhi :

Aḍu ana’ kènga’ana ongghu atè, Jhujhur rèya moljâ,

Ḍâ’ bhâdhân ta’ amberrâ’i, bâḍâ 4 bhiri = 4 ghâttra

La-mala ḍhâmmang kèbâna.

134

b. Ghuru bilângan ḍâlem tembhâng.

sè èmaksot ghuru bilângan neng tembhâng èngghi panèka bânnya’na keccap

bhân-sabbhân ghâttra / bhiri. Bânnya’èpon keccap panèka kodhu pagghun, ta’

kèngèng langkong otabâ korang. Tong-sèttongnga tembhâng ta’ paḍâ.

Conto ghuru bilângan

A-ḍu a-na’ kè-nga’-a-na ong-ghu a-tè, = 12 keccap

Jhu-jhur rè-ya mol-jâ, = 6 keccap

Ḍâ’ bhâ-dhân ta’ am-ber-râ’-i, = 8 keccap

La-ma-la ḍhâm-mang kè-bâ-na. = 8 keccap

c. Ghuru laghu ḍâlem tembhâng.

Sè èmaksot ghuru laghu neng è tembhâng èngghi panèka nyabâ’na sowara è

pongkasanna / sowara sè palèng buḍina ghâttra. Bârnana sowara namong

tatello’ : a – è – o otabâ â – i – u.

Conto ghuru laghu

Aḍu ana’ kènga’ana ongghu atè, = è/i

Jhujhur rèya moljâ, = a/â

Ḍâ’ bhâdhân ta’ amberrâ’i, = è/i

La-mala ḍhâmmang kèbâna. = a/â

d. Paddhâ anḍhegghân.

Sè èmaksot paddhâ anḍhegghân èngghi panèka bânnya’na bhiri sè ampon tanto

neng tembhâng.

Mèla orèng bhâḍhi ngangghit tembhâng kodhu èmot ḍâ’ sarat-sarat sè èkaparlo

akadhi ;

a. Ghuru laghu sareng ghuru bilângan,

b. Pegghâ’na ghâttra.

c. Bânnya’na Paddhâ / bhâris ḍâlem sèttong paddhâ andhegghân.

d. Bâtekkèpon tembhâng èngghi cocok sareng èssèna carèta,

e. Ca’-oca’ sè èghuna’aghi ampon pèlèyan.

135

INDIKATOR 3.5.3 Watak tembang macapat Maskumambang

3. Lalampa’an Parlo èkaonèngè bhân- sabbhân tembhâng ghâḍhuwân bâtek (watak) bâng-

sèbâng, bâtek tembhâng panèka kodhu èyakorraghi sareng kabâḍâ’ân sè bâḍâ.

Dhinèng è bâkto kabâḍâ’ân sossa sè alantaran kabâḍâ’ân rè-sarèyan otabâ

pèkkèran ghi ta’ mangghi sèghegghâ otabâ bâkto alolongan ta’ mangghi sè

ètojjhu, akor manabi aghuna’aghi tembhâng Maskumambang. Sabâb tembhâng

Maskumambang panèka ghâḍhuwân bâtek prèhatèn, sanget sossa, ngerres.

Manabi kabâḍâ’ân sossa aghuna’aghi tembhâng Durma panèka ampon ta’ akor,

sabâb tembhâng Durma artèna macan, akor manabi èghuna’aghi èbâktona

anakso, seḍḍhi, otabâ kabâḍâ’ân perrang. Sapanèka sè èmaksot bâtegghâ

tembhâng.

Dhinèng bâtegghâ tembhâng macapat sè sasanga’ kadhi è bâbâ panèka :

No Nyamana

Tembhâng Artèna Bâtegghâ

1 Artatè lemmes, mamanès.

Palèng parjughâ èbhâḍhi

pamokka’na carèta. È

nga-tengnga’anna, otabâ è pongkasanna

carèta èngghi saè jughân. Èghuna’aghi

ajhârbâ’âghi

bâburughân, èngghi sanget saè.

2 Maskumambang bhâng-kembhângan

sanget akor ètembhângngaghi bâkto

kabâḍâ’ân rè-sarèyan

otabâ pèkkèran ghi ta’ mangghi sèghegghâ

otabâ bâkto alolongan ta’ mangghi sè ètojjhu.

3 Senom popossa ḍâunna assem

ka’angguy bâburughân

bân kabhâtènan sè aghânḍhu’ bânnya’

parsemmon

136

Manabi ampon èkaonèngè bhâb bâtegghâ tembhâng macapat ngèrèng tembhâng Maskumambang è bâbâ panèka talèktèghi ḍâri ca’-oca’/ syairrèpon !

M A S K U M A M B A N G

Mon nyarowan ratona bânnè ngè-rèngè,

Masthèna nyarowan,

Tao sè èkabhutowè,

Bi’ ana’ maghârsarèna. Panyeḍḍhâ’ I

Pakon 3.1

Èyatorè syair tembhâng Maskumambang è attas ponapa maksoddhâ

syair sè èghânḍhu’ ?

Pakon 3.2 Èyatorè syair tembhâng Maskumambang è attas manabi ampon èpangghi ponapa maksottèpon, samangkèn obâ padhâddhi ghâncaran, kalabân cara karembhâk neng ghâlimpok bâng-sèbâng!

4 Kasmaran kasemsem, ktrèsna’an

Angghuyâ

kagândrungan/ bur-lèburân katarèsna’an.

Kasossaan prèatèn

5 Kènanthè / Salangèt kanca kanthè ka’angghuy ”bâburughân”,

“karokonan”

6 Mèjhil Kalowar

Angghuyâ

kagândrungan/ bur-

lèburân, alolongan.

7 Pangkor Bunto’ akor bâkto ngaḍhebbhi

parpadhun perrang

8 Durma Macan Angguyyâ èbâktona anakso, seḍḍhi,

dhâddhina perrang

9 Pucung kalowa’ - bâk-abâk rarèngennan

Biyasana èghuna’aghi è bhâk-tebbhâghân.

137

INDIKATOR 3.5.4 Isi tembang macapat Maskumambang

4. Lalampa’an Akor sareng jhâjhârbâ’ân è attas, bhâb artèna sareng bâtegghâ bâng-sèbângnga

tembhâng ampon moḍḍhâ, samangkèn nyopprè langkong jhârna’ oladhi tor

lampa’aghi sadhâjâ pakonnèpon !

Conto artè sè èghânḍhu’ ḍâlem tembhâng :

Maskumambang

1. Aḍu ana’ kènga’ana ongghu atè,

2. Jhujhur rèya moljâ,

3. Ḍâ’ bhâdhân ta’ amberrâ’i,

4. La-mala ḍhâmmang kèbâna.

Syair panèka mènangka pessenna orèng towa ḍâ’ ana’ potona, lantaran

èkakobâtèrè ana’ potona nyalèndhâ ḍâri tatakkrama beccè’, ta’ akor sareng

adhâd parnata ponapa polè ta’ akor sareng aghâmana. Mèla sapanèka syair

tembhâng Maskumambang è attas aèssè bâburughân beccè’.

Bhân –sambbhân tembhâng amanca bârna èssèna, bâḍâ aèssè bâburughân

beccè’, bâḍâ sè aèssè carèta para nabbhi (ka’aghâma’an), bâḍâ sè aèssè

pangaonèngan bhâb kaoḍi’ân rè-sa’arè sareng salaènna.

Èyatorè talèktèghi syair Maskumambang è attas kalabân cara è bâbâ panèka ;

Syair no. 1 aghânḍhu’ artè : masènga’ ḍâ’ ka ana’ bâkto oḍi’ rè-sa’arè klabân

tarongghu atè

Syair no. 2 aghânḍhu’ artè : aparèng onèng ḍâ’ ka ana’ jhâ’ tèngka jhujhur

mènangka tengka moljâ

Syair no. 3 aghânḍhu’ artè : manabi ampon atatèngka jhujhur ḍâ’ bhâdhân ta’

berrâ’ otabâ ta’ anḍi’ sangghâ roghi.

Syair no. 4 aghânḍhu’ artè : la-mala ḍhâmmang artèna salaèn ta’ anḍi’ sangghâ

roghi neng rè-sa’arèna, apolong sakanca’an otabâ sareng orèng laèn èkalèburi,

ta’ èkacalè otabâ ta’ kantos èrasanè jhubâ’na.

138

Manabi ampon èpangghi artèna bhân-sabbhân bhiri, ampon ghâmpang jhughâ

ka’angghuy ngaonèngè artè èssèna tembhâng ghâpanèka.

Pakon 4.1 Èyatorè sarè ponapa artèna otabâ maksoddhâ ca’-oca’ sè bâḍâ tembhâng Maskumambang è bâbâ panèka !

A.

1. Aḍu ana’ kènga’ana ongghu atè,

2. Jhujhur rèya moljâ,

3. Ḍâ’ bhâdhân ta’ amberrâ’i,

4. La-mala ḍhâmmang kèbâna.

B.

1. Tabhâligghâ rèng sè tao ghâbây lècèk,

2. Najjhân sakalèyan,

3. Ḍâ’ bhâdhân masthè ngrèpotè,

4. Rèpot tako’ katemmowa.

C.

1. Saongghuna la kennèng èmasthèyaghin,

2. Najjhân bârâmma’a,

3. Lècèk rèya ella masthè,

4. Paghi’ lekkas kataowan.

D.

1. Dhing bâriyâ bâ’na bhâkal nyanḍhâng rogi,

2. Ajhi abâ’ èlang,

3. Taḍâ’ orèng angarghâi,

4. Sabâb nyaman rèng lècèghân.

E.

1. Najjhân bâ’na acaca’a bhârâng ajhi,

2. Bhenḍer sarta nyata,

3. Ghi’ teptep ta’ parcajâi,

4. Nyama jhubâ’ paghun cekka’.

139

Pakon 4.2 Èyatorè tantowaghi tembhâng Maskumambang A kantos E è attas aèssè bhâb ponapa. Karembhâk sakanca’an neng ghâlimpo’ bâng-sèbâng ! Pakon 4.3 Èyatorè syair tembhâng Maskumambang è attas manabi ampon èpangghi ponapa maksottèpon, samangkèn obâ padhâddhi ghâncaran, kalabân cara karembhâk neng ghâlimpok bâng-sèbâng!

INDIKATOR 3.5.5 Pesan moral tembang macapat Maskumambang

5. Lalampa’an Pesan moral sè èmaksot èngghi panèka pa-ponapa sè ampon katolès è

syairrèpon tembhâng, kantos dhâddhi pangaèmodhân otabâ pangajhârân ḍâ’

sadhâjâ sè maos /sè mèyarsa’aghi syair tembhâng panèka.

Akadhi conto è bâbâ panèka :

Pakon 5.1

Teks è bâbâ panèka maos patètè, sè èssèna nganḍhâ’âghi “pesan

moral” sè kodhu èka’anḍi’ ḍâlem kaoḍi’an rè-saarè.

Maskumambang

Aḍu ana’ kènga’ana ongghu atè,

Jhujhur rèya moljâ,

Ḍâ’ bhâdhân ta’ amberrâ’i,


Pakon 5.2 Èyatorè karembhâk sakanca’an ! Ḍâri syair tembhâng Maskumambang

è attas manabi èyakorraghi ḍâ’ ka kaoḍi’an rè-sa’arè! (akadhi apolong

140

sakanca’an, otabâ narèma pakon ḍâri orèng seppona, otabâ bâkto

nolongè tatangghâ sè manghi karèpodhân)

Pakon 5.3 Karembhâk sakanca’an ! Kadhiponapa pamangghina sampèyan, neng tatakrama kaoḍi’ân rè-sa’arè? (Aghuna’aghi onḍhâghânna bhâsa sè kaḍimma bâkto acator sareng orèng seppona dhibi’, otabâ bâkto acator sareng orèng seppo laènna sareng sakanca’an) Nyama : Kelas :

no Sè è Kasareng Acator Onḍhâghânna Bhâsa Sè Èghuna’aghi

Èngghi Bhunten Engghi Enten Enjâ’ Iyâ

1 Orèng seppo dhibi’ 2 Orèng seppo laèn 3 Majhâḍi’ 4 Sapopo atowa’an 5 Tarètan atowa’an 6 Sakanca’an

Pakon 5.4

Èyatorè karembhâk sakanca’an ! Ḍâri syair tembhâng Maskumambang

è bâbâ panèka manabi èyakorraghi ḍâ’ ka kaoḍi’ân rè-sa’arè!

(Akadhi apolong sakanca’an, otabâ narèma pakon ḍâri orèng seppona,

otabâ bâkto nolongè tatangghâ sè manghi karèpodhân)

Maskumambang





Tabhâligghâ rèng sè tao ghâbây lècèk,

Najjhân sakalèyan,

Ḍâ’ bhâdhân masthè ngrèpotè,

Rèpot tako’ katemmona.

141

Saongghuna la kennèng èmasthèyaghin,

Najjhân bârâmma’a,

Lècèk rèya ella masthè,

Paghi’ lekkas kataowan.

Dhing bâriyâ bâ’na bhâkal nyanḍhâng rogi,

Ajhi abâ’ èlang,

Taḍâ’ orèng angarghâi,

Sabâb nyaman rèng lècèghân.

Najjhân bâ’na acaca’a bhârâng ajhi,

Bhenḍer sarta nyata,

Ghi’ teptep ta’ parcajâi,

Nyama jhubâ’ paghun cekka’.

INDIKATOR

4.5.1 Teknik memparafrase / mengubah tembang macapat

Maskumambang menjadi ghâncaran

6. Lalampa’an

Kadhiponapa carana ngobâ syair tembhâng ḍâ’ ghâncaran ? Èḍâlen èlmo bhâsa

ngobâ syair tembhâng otabâ puisi ḍâ’ ghâncaran (prosa= ind) èsebbhut

memparafrasekan=Ind. Maksottèpon èngghi panèka syair tembhâng sè

asallèpon kodhu atoro’ ḍâ’ atoran carana nyerrat syair tembhâng, akadhi kodhu

atoro’ bâḍâna ghuru sowara, ghuru laghu, paddhâ anḍheghghân sareng

salaènna, manabi èyobâ ḍâ’ ghâncaran ta’ mabi polè atoro’ ḍâ’ atoran

ghâpanèka. Mala samangkèn atoro’ ḍâ’ atoran bâḍâna ghâncaran kalabân ta’

ngobâ ḍâ’ makna/ artè sè èghânḍhu’ è ḍâlem syair tembhâng ghâpanèka.

Sabellunna Memparafrasekan otabâ ngobâ syair tembhâng ḍâ’ ka ghâncaran,

èyatorè sampèyan èmodhi polè ponapa sè èmaksot sareng ghâncaran (prosa).

Ghâncaran (prosa) èngghi panèka karangan (karangan bebas) sè ampon ta’

marlowaghi ca’-oca’ èndhâ akadhi sè bâḍâ è ḍâlem tembhâng, namong

aghuna’aghi ca’-oca’ sè langkong majjhâ, ghâmpang èkangartè sareng

paramaos.

142

Kadhiponapa carana ngobâ syair tembhâng ḍâ’ ka ghâncaran ? Bâḍâ pan-

saponapan cara otabâ onḍhâghân sè kodhu èlampa’aghi èyantarana èngghi

panèka :

1. Maos kalabân jhârna’ syair tembhâng sè bhâkal èyobâ ḍâ’ ghâncaran, kantos

sampèyan lerres-lerres ngartè ḍâ’ maksottèpon èssèna syair tembhâng

ghâpanèka.

2. Talèktèghi jhughâ ca’-oca’ sè ta’ èkangartè sè bâḍâ è syair tembhâng

ghâpanâeka, akadhi oca’ parlambhâng/ kèyas, parèbhâsan, otabâ ca’-oca’ sè

aghânḍhu’ maksot laènna.

3. Cathet manabi bâḍâ ca’-oca’ otabâ okara sè sangajâ èpaèlanga. Biyasana ca’-

oca’ otabâ okara sè bhâkal èpaèlanga ghâpanèka èghântèya sareng oca’ otabâ

okara sè langkong majjhâ otabâ oca’ / okara sè langkong ghâmpang èkangartè,

namong ta’ ngobâ artè ḍâri artè asalla.

4. Manabi ampon èkaghâli sadhâjâna, èyatorè sampèyan obâ syair tembhâng

ghâpanèka ḍâ’ ka ghâncaran, kalabân cara nyarèta’aghi polè ponapa sè

èkaonèngè sampèyan maksot otabâ artè sè bâḍâ è syair tembhâng ghâpanèka

.

Conto :

Syair tembhâng Maskumambang.

Mon nyarowan ratona bânnè ngè-rèngè,

Masthèna nyarowan,

Tao sè èkabhutowè,

Bi’ ana’ maghârsarèna.

Panyeḍḍhâ’ I

Maos pajhejjher tor jhârna’ kantos sampèyan ngartè ḍâ’ maksot sareng artèna

syair tembhâng ghâpanèka. Manabi bâḍâ oca’ otabâ okara sè ta’ èkangartè

èyatorè cathet ka’angghuy è sarè ponapa artèna otabâ maksottèpon. Akor

sareng cara sè ampon bâḍâ neng syair tembhâng è attas ampon bisa èyobâ ḍâ’

ghâncaran.

Dhâddhina akadhi ;

Manabi ratona aropa nyarowan, masthèna ra’yattèpon nyarowan

jhughâ. Manabi ratona aropa manossa, tantona ra’yattèpon aropa

manossa jhughâ, ta’ kèra aropa mahlok sè bhidhâ sareng ratona.

143

Sadhâjâna ka’angghuy ngaonèngè ponapa sè èkaparlo, èkabhuto

sadhâjâ maghârsarèna /ra’yattèpon.

Pakon 6.1

Èyatorè sampèyan maos syair tembhâng è bâbâ panèka kantos è

kangartè artè sareng maksottèpon, lajhu obâ ḍâ’ ghâncaran kalabân

cara sè ampon èkaonèngè ! karembhâk sareng kanca ghâlimpo’na !

Maskumambang





Tabhâligghâ rèng sè tao ghâbây lècèk,

Najjhân sakalèyan,

Ḍâ’ bhâdhân masthè ngrèpotè,

Rèpot tako’ katemmona.

Saongghuna la kennèng èmasthèyaghin,

Najjhân bârâmma’a,

Lècèk rèya ella masthè,

Paghi’ lekkas kataowan.

Dhing bâriyâ bâ’na bhâkal nyanḍhâng rogi,

Ajhi abâ’ èlang,

Taḍâ’ orèng angarghâi,

Sabâb nyaman rèng lècèghân.

Najjhân bâ’na acaca’a bhârâng ajhi,

Bhenḍer sarta nyata,

Ghi’ teptep ta’ parcajâi,

Nyama jhubâ’ paghun cekka’.

144

Pakon 6.2

Èyatorè tembhâng Maskumambang è bâbâ panèka salèn ḍâ’ èjhâ’ân Carakan

Madhurâ!

Maskumambang

Aḍu-aḍu bânnè kaka’ bânnè alè’ Bânnè sana’ kaḍhâng Mon matè noro’ nangèsèn Marghâ mèlo kaèlangan ( O.S.D)

Pakon 6.3

Èyatorè tembhâng è bâbâ salèn ḍâ’ èjhâ’ân Latèn Madhurâ, aguna’aghi èjhâ’ân

sè lerres !

msÑ| mmB=

? kkh a[lhfik[kofu [m[sTowgi ,

[ao[r=[towduwh ,

smBtHe mMh aemB|h [a=gi,

a=ge/ [m[lokbe/kfn\ . (H.M.D)

145

INDIKATOR 4.5.2 Teknik melagukan tembang macapat Maskumambang

7. Lalampa’an

Neng è kellas VII bhâb cara alaghuwâghi tembhâng ampon èjhârbâ’âghi. Jhughâ

è attas ampon èjhârbâ’âghi jhâ’ tembhâng macapat ka’angghuy bisa

alaghuwâghi kalabân cara maos notasi otabâ nèrowè ḍâ’ ka orèng sè ampon

pènter nembhâng. Notasi tembhâng bâḍâ sè èsambhât (cara) Sari swara, bâḍâ

polè cara Kepatihan. Dhinèng tembhâng macapat ampon kappra aghuna’aghi

notasi kepatihan.

Pakon 7.1

Èyatorè laghuwâghi tembhâng Maskumambang è bâbâ panèka

kalabân karembhâk sakanca’an kadhiponapa cara aghuna’aghi notasi

kepatihan ! Manabi ghi’ èyangghep malarat èyatorè atanya ḍâ’ orèng

tokang nembhâng sè ampon pènter !

MASKUMAMBANG Sl. Pt. M 1 = 6

4 4 4 12 1 2 3 1 1 5 5 4.

Som- pek a- tè ras-sa ber-râ’ sè mèk- kèr- rè,

1 2. 2 3. 2. 1.

Tè- bhâ- na pok- pa- ra,

5 4. 3 2 3 3 2 1.

Kang-ghuy jhâ- jhâk kowat a- tè,

1 2 3 4. 3 2 4 3.

Sè- A- ghung man- dhâr bel- lâs- sâ.

146

PUCUNG Sl. Pt. Sanga’ 1 = 5

4 2 3 4 2 2 2 3 1 1 5 4 Ba- pa’ Pu- cung ropa- na a- mèn ḍhâ ghunong,

2 2 2 3 2 1 Ta- ḍâ’ sè lè- bur- â,

5 4 3 2 2 3 2 1

Ma- la kabbhi pa- ḍâ bâ- jhi’,

1 2 3 4 3 3 2 1 2 3 4 3 Dhing- kang ghun-an è los- el- los nges-preng- nges- san.

Ḍâri jhâu ta’ essa èpandheng saos, Nangèng dhing pon semma’, Ghun lèbâdhi ta’ èlèrèk, Nyara tebbhâk bhârâng ponapa ghânèka.

(OSD)

147

LATÈYAN 6

1. Tembhâng macapat sè kappra èlampa’aghi è Madhurâ bâḍâ .... macem tembhâng

a. 6 b. 7 c. 8 d. 9

2. Tembhâng Madhura ghâpanèka bânnya’ aghânḍhu’ .... a. Carèta loco b. Dhungngèng c. Mamaca d. Bâburughân beccè’ otabâ tolaḍhâ.

3. Sè èmaksod mamaca èngghi panèka .... a. Maca tembhâng b. Kalongèdhân maca c. Pamaosan carèta beccè’ otabâ tolaḍhâ sè è tembhângngaghi. d. Adhungngèng

4. Bâkto tembhâng è maos, bâḍâ sè ètoro’è .... a. Solèng b. Saronèn c. Tabbhuwân ghenḍḍhing otabâ solèng d. Musik

5. Macemma tembhâng sè bâḍâ è Madhurâ èngghi panèka .... a. Tembhâng kènè’ bân tembhâng raja. b. Tembhâng kènè’ bâng tembhâng tengnga’an c. Tembhâng kènè’, tembhâng tengnga’an bân tembhâng salisir d. Tembhâng macapat bân tembhâng salisir

6. Sè èmaksod ghâttra ḍâlem tembhâng èngghi panèka .... a. Ambuna oeèng nembh!ng ka’angghuy èma’naè b. Bânnya’na bhiri neng è tembhâng c. Bânnya’na ghuru bilangan ḍlem tembhâng d. Ambuna tembhâng.

7. Ka’angghuy bisa alghuwâghi tembhâng bisa kalabân cara .... a. Aghuna’aghi notasi b. Nèrowè orèng sè pèter nembhâng c. Aghuna’aghi notaso otabâ nèrowè orèng sè pèter nembhâng d. Pa bhânjhur maca tembhâng

148

8. Notasi sè kappra èghuna’aghi ḍâlem tembhâng èngghi panèka .... a. Norasi sari swara b. Notasi kepatihan c. Notasi sari swara bâm notasi kepatihan paḍâ èghuna’aghi d. Aghuna’aghi notasi balo’.

9. Sowara otabâ laras sè bâḍâ è tabbhuwân ghenḍhing èngghi panèka .... a. Laras salèndro b. Laras pèlok c. Laeas salèndro bân laras pèlok d. Laras Bhem

10. Sè èmaksod paddhâ anḍhegghân ḍâlem tembhâng èngghi panèka .... a. Bhâris / bhiri b. Bhiri / bhiri otabâ ghâttra c. Bâḍâ 4 kantos 9 ghâttra d. Bâḍâ 4 ghâttra

11. Sè èmaksod ghuru bilângan ḍâlem tembhâng èngghi panèka .... a. Bânnya’na keccap bhân-sabbhân bhiri/ bhâris b. Bânnya’na oca’ bhân-sabbhân bhiri/ bhâris c. Bânnya’na okara bhân-sabbhân bhiri/ bhâris d. Bânnya’na ghâttra bhân-sabbhân bhiri/ bhâris.

12. Sè èmaksod ghuru bilângan ḍâlem tembhâng èngghi panèka .... a. Bânnya’na sowara bhân-sabbhân bhiri/ bhâris b. Sowara sè palèng buḍina ghâttra c. Bânnya’na bilângan ḍâlem tembhâng d. Macemma bilângan ḍâlem tembhâng

13. Bâtegghâ tembhâng Maskumambang èngghi panèka .... a. Bânnya’ aghânḍhu’ parsemmon b. Bur-lèburân c. Bâkto kabâḍâ’ân alolonagn/ rè-sarèyan d. Katrèsna’an

14. Bâtek sè èghânḍhu’ tembhâng pucung bânnya’ aèssè .... a. Ngaḍhebbhi perrang b. Bhâk-tebbhâgghân c. Kasossa’an d. Katrèsna’an

15. Bânnya’na ghuru bilângan neng è okara èbâbâ panèka .... “Ḍâri jhâu ta’ essa èpandheng saos”

a. 9 keccap b. 10 keccap

149

c. 11 keccap d. 12 keccap

Jâwâb pètnya è bâbâ panèka kalabân jhârna’

1. Aponapa bâkto orèng nembhâng parlo bâḍâna tokang tegghes ?

2. Ponapa maksoddhâ orèng nembhâng langkong saè manabi ètoro’è solèng

otabâ tabbhuwân ghenḍhing ?

3. Aponapa tembhâng macapat langkong saè aghuna’aghi notasi kepatihan ?

4. Aponapa tembhâng macapat Madhurâ parlo èyajhârraghi mongghu ḍâ’ ka

ngangoḍâdhân Madhurâ

150

KOMPETENSI DASAR

3.6 Memahami teks berupa kalimat aksara Jawa / Carakan

Madura.

4.6 Membaca dan menulis kalimat menggunakan aksara Jawa /

Carakan Madura

Indikator

3.6.2 Mengindentifikasi (macem bân bhângonna aksara rajâ)

dalam kalimat.

3.6.3 Mengindentifikasi (macem bân bhângonna pasanganna

aksara rajâ) dalam kalimat.

3.6.4 Menjelaskan kaidah penulisan (macem bân bhângonna

aksara rajâ) dalam kalimat.

3.6.5 Menjelaskan kaidah penulisan (macem bân bhângonna

pasangan aksara rajâ) dalam kalimat.

4.6.1 Membaca kalimat beraksara “Carakan Madhurâ” yang

memuat “aksara rajâ”.

4.6.2 Menulis kalimat beraksara “Carakan Madhurâ” yang memuat

“aksara rajâ”.

Bâburughân Beccè’ Ka sè towa’an kodhu ngormat /

ngabhâktè Ka sè ngoḍâ’ân kodhu nèser / ngarghâi

151

INDIKATOR

3.6.1 Mengindentifikasi (macem bân bhângonna aksara rajâ) dalam kalimat.

1. Lalampa’an Neng pangajhârân 7 kellas VII ampon èjhârbâ’âghi aksara carakan Madhurâ

bhâb aksara ghâjâng, pangangghuy, sareng pasangan.

Samangkèn sampèyan èparèngana pangaonèngan bhâb carakan Madhurâ

mènangka terrosanna èngghi panèka aksara rajâ.

Aksara Rajâ neng Carakan Madhurâ

A. Macem bân bhângonna Macemma aksara rajâ neng Caraka Madhurâ bâḍâ 8 macem èngghi panèka

! $ % @ # ^ & * Na Sa Pa Ka Ta Nya gâ/Ghâ bâ/bhâ Bhângon pasanganna akadhi : ….. …. …. …. …. …. …. ….

! $ % @ ° ^ & * …. …. …. …. …. …. …. …. Na Sa Pa Ka Ta Nya gâ/bhâ bâ/bhâ Catheddhân :

Neng aksara ghâjângnga taḍâ’ aksara rajâna ca (c ), tapè neng pasanganna

bâḍâ aksara rajâna. Jhughân aksara rajâna Nya ( v ) taḍâ’ ghântonganna.

Hal panèka moḍḍhâ manabi ampon èparèngè conto nolès nyamana orèng sè

152

èkabidhi sareng aksara rajâna Nya ( ^ ) otabâ aksara rajâna Ca ( …C.) . Oladhi

è bingkèng conto-contona nyamana orèng ! B. Ghunana / angghuyânna Aksara rajâ neng Carakan Madhurâ ka’angghuy nolès :

Nyamana orèng

Pa-ponapa sè ènyamè ( akadhi, sapè sè kèlap, kocèng sè manès,parao sè

lanyo sareng salaènna)

Sadhâjâ ma-nyama sè akaè’ sareng geografi akadhi : nyamana kottha, arè,

bulân, ghunong,tasè’, polo sareng salaènna, akadhi : Sorbhâjâ, Bhângkalan,

ghunong Gheggher, tol Suramadu, pasèsèr Lombâng, polo Kangèyan sareng

salaènna.

Catheddhân : Aksara rajâ Carakan Madhurâ ta’ kèngèng èpadhâddhi sasèghek (aksara sè

èpatè’è), dhâddhi samanè horop / aksara rajâ panèka dhâddhi panyèghek

(aksara sè matè’è)

Nyamana tembhâng ta’ mabi aghuna’aghi aksara rajâ

x (pa-cerrek) kèngèng èpadhâddhi horop rajâ, akadhi % ,

tor pasanganna ²

Sadhâjâ panèka jhârna’ neng to-contona ma-nyamana orèng sareng salaènna,

èkaterrangan è bingkèng.

Nolès nyamana orèng akadhi jhâjhârbâ’ân è bâbâ panèka!

NOLÈS NYAMANA ORÈNG MABI CARAKAN MADHURȂ

1. Nyamana orèng manabi ètolès mabi Carakan Madhurâ bisa kadhâddhiyân

ḍâri :

153

Aksara rajâ

Aksara sowara

Aksara Rèka’an

2. Bâḍâna Aksara rajâ neng Carakan Madhurâ coma bâḍâ :

! $ % @ # ^ & * Na Sa Pa Ka Ta Nya gâ/Ghâ bâ/bhâ Pasanganna : ….. …. …. …. …. …. …. ....

! $ ² @ ° & * C …. …. …. …. …. …. …. .... Na Sa Pa Ka Ta gâ/bhâ bâ/bhâ ca

Aksara rajâna Nya (^ ) namong bâḍâ neng ghâjângnga. Neng

pasanganna, ta’ anḍi’.

Aksara rajâna C namong bâḍâ neng pasanganna, neng ghâjângnga ta’

anḍi’ Akadhi conto :

- Nyobanger = [^obze/

- Pettès Nyowatès = pe[tT[sVow[#s\

- Cèttra = [ct°`

- Mas Cèttra = m[sCtÒ` 3. Manabi nyamana orèng ghâpanèka aghânḍhu’ vokal, kodhu aghuna’aghi

aksara sowara

154

Aksara sowara : A E I O U

a è i o u Pasanganna aksara sowara sè bâḍâ namong /a/ .... sareng / i / .... È, o sareng u ta’ ghâḍhuwân pasangan.

Conto: - Imran = ImRn\

Imbran = Imµ`n\

Dhin Imbran = finmµ`n\

Osman = OsMn\

Mas Osman = ms\OsMn\

Umar = Um/

Dhin Umar = fin\Om/ Parlo kaèmodhi ; aksara sowara bânnè aksara rajâ.

4. Manabi nyamana orèng aghânḍhu’ aksara rèka’an akadhi conto è bâbâ panèka : Aksara rèka’an =

k f p j g

Ha dza fa za gha - Pasanganna : ..... ...... ...... ..... .....

155

- Aksara rajâna : & % @

Ghâ Fa Ha

- Pasanganna aksara rajana : .... .... ....

& % @+ Katerrangan : - Ta’ kèngèng nolès ḍuwâ’ horop rèka’an sè asoson (atompang tènḍi)

- Manabi bâḍâ horop matè aksara rèka’an dhinèng è bâbâna horop matè

ghâpanèka bâḍâ horop sè èrèka, horop matè aksara rèka’an ghâpanèka kodhu

aghuna’aghi papatèn (pangkon).

Conto: Mas hasan = ms¯+sn\

Dhin Gholib = fi[n+´o lib\

Bhuk Fatima = buk"²+tim

Emodhi :

Daftar = dpT+/

tapè nyamana orèng Gaffar =&p+P+/ (bânnè asoson)

Nafhar = !p+\k+/ bânnè !pK+/

Modzhar = [mof+\k+/¯ bânnè [mof+K

Madzhab = mf+\@+b\ bânnè mfK+b\

156

POKEDDHÂN (kesimpulan, Ind) Atoranna nolès nyamana orèng: 1. Cokop aghuna’aghi aksara rajâ namong sakalèyan bisaos.

2. Angghuyânna aksara rajâ ghâpanèka èkabidhi ḍâri keccap sè ḍâ’-aḍâ’ (sè

sapèsan).

3. Manabi keccap sè sapèsan taḍâ’ aksara rajâna, ngallè ka keccap sè nomer

ḍuwâ’.

4. Manabi neng keccap sè no.2 taḍâ’ aksara rajâna, ngallè ka keccap sè no.3,

sapanèka saterossa.manabi taḍâ’ aksara rajâna, ta’ mabi.

5. Manabi nyamana orèng ghâpanèka kadhâddhiyân ḍâri pan-saponapan

nyama, tapè èka’anḍi’ orèng sorang, pagghun aghuna’aghi aksara rajâ

sakalèyan bisaos.

6. Tapè manabi nyamana orèng ghâpanèka kadhâddhiyân ḍâri nyamana

orèng laèn, wâjib paḍâ aghuna’aghi aksara rajâ, akadhi conto :Saleh Salim,

artèna Saleh ana’na Salim, kodhu ètolès : $[lk+\ $lim\ otabâ

$[lk+±lim\ Aksara sowara bânnè aksara rajâ, dhâddhi manabi

nyamana orèng kadhâddhiyân langkong ḍâri sèttong aksara sowarana,

kèngèng aghuna’aghi sadhâjâ, akadhi conto :

Ismail = IsMIl\

Endang Irawan = EnD= Irwn\

Contona nyamana orèng maghut pokeddhân no 1- no 4.

Ponidi = [%onifi

Hanafi = @+ np+ i

Ronali = [ro!li

Mudâni = muf!i

157

Mudâli = mufli (taḍâ’ aksara rajâna)

Oladhi tor èmodhi ma-nyamana orèng otaba laènna sè parlo èyèstowaghi!

Aksara rajâ neng Carakan Madhurâ ta’ kèngèng èpadhâddhi

sasèghek,akadhi conto :

Jendral = [jnF` l\ bânnè [j!F`l\

Misnadi = mis®fi bânnè mi$®fi otabâ mi$Nfi

Nyamana tembhâng sènom, ètolès [s[nom\ bânnè [$[nom\

Rebbhu, ètolès %bB| bânnè xbB|

Nyamana orèng : Rekso, ètoles %[kSo bânnè x[k±o

Dhin Rekso, ètolès : fin²[kSo bânnè fin> [k±o

158

Pakon 1.1 Èyatorè maos teks carakan Madhurâ sè aghânḍhu’ aksara rajâ klabân tema “profil tokoh”, lajhu jâwâb pètanya è bâbâ panèka!

?[%]o[p+[s/o : [do[k/°o : @+jJi : AbF|kÑ|/&+j+li &uru *es/ dridemM*u mek¯snMfur .

159

Pakon 1.2 Èyatorè jawâb neng teks è attas macem sareng bhângon aksara rajâ ponapa’an bisaos sè èghuna’aghi?

INDIKATOR 3.6.2 Mengidentifikasi (macam bân bhângonna pasanganna

aksara rajâ) dalam kalimat

2. Lalampa’an Neng lalampa’an 1 è adâ’ ampon èjhârbâ’âghi parkara macem sareng

bhângonna pasanganna aksara rajâ neng Carakan Madhurâ

Pakon 2.1 Èyatorè teks è attas sè aghânḍhu’ tema “profil tokoh” maos polè, lajhu sarè macem sareng bhângonna pasanganna aksara rajâ sè katolès! Pakon 2.2 Èyatorè serrat, pasanganna aksara rajâ sè ta’ katolès!

INDIKATOR 3.6.3 Menjelaskan kaidah penulisan (macem bân bhângonna aksara rajâ) dalam kalimat

3. Lalampa’an Sanaos neng lalampa’an 1 ampon jhârbâ/moḍḍhâ bhâb aksara rajâ neng

Carakan Madhurâ, saè maos polè jhâjhârbâ’ân è bâbâ panèka!

160

Kaidâ/atoran nolès aksara rajâna Carakan Madhurâ :

1. Macemma namong bâḍâ 8 macem, dhinèng bhângonna, akadhi :

a. Ghâjângnga : .... .... .... .... Na Sa Pa Ka .... .... .... .... Ta Nya Ghâ/gâ bâ/bhâ b. Pasanganna : .... .... .... .... Na Sa Pa Ka .... .... .... ..... Ta Gâ/ghâ bâ/bhâ ca

2. Neng aksara ghâjângnga taḍâ’ aksara rajâna Ca (c ), tapè neng

pasanganna tadâ’. Pasangann aksara rajâna nya (v ) taḍâ’.

3. Aksara rajâ ta’ kèngèng èpadhâddhi sasèghek (horop sè matè)

Oladhi tor èmodhi to-conto è bâbâ panèka!

- [^obze/ = Nyobanger

- g[nVo*ze/ = ghan Nyobanger

- ^lbu = Nyalabu

- msJifVl*u = masjid Nyalabu

161

- [ct = cèttra

- m[sCtT = Mas Cèttra

- [co[k¯`o = cokkro

- fi[nCo[kÑ`o = Dhin Cokkro

Poken 3.1 Èyatorè serrat ponapa’an saos macem sareng bhângonna aksara rajâna Carakan Madhurâ!

Poken 3.2 Èyatorè serrat ca’-oca’ è bâbâ panèka klabân aghuna’aghi èjhâ’ân Madhurâ! A. 1. Nasira 5. Tarmidi

2. Satima 6. Nyabulu

3. Pomidi 7. Ghappora

4. Kurdi 8. Bhâlighâ

B. 1. Bun Nasira 5. Mak Tarmidi

2. Bhuk Satima 6. Songay Nyobulu

3. Mas Ponidi 7. Ghâmpèn Ghâppora

4. Dhin Kurdi 8. Peccel Bhâlighâ

162

INDIKATOR 3.6.4 Menjelaskan kaidah penulisan (macem bân bhângonna

pasanganna aksara rajâ) dalam kalimat

4. Lalampa’an Neng lalampa’an 3 ampon è jhârbâ’âghi parkara tata caraèpon nolès

macem sareng bhângonna pasanganna aksara rajâ neng Carakan Madhurâ

1. Macemma pasanganna aksara rajâ neng Carakan Madhurâ bâḍâ 8 macem

2. Bhângonna akadhi ;

..... ..... ..... ..... .... .... .... ....

3. Sè taḍâ’ pasangan aksara rajâna namong “nya” (v ).

Aksara rajâna “Nya” (v ) namong bâḍâ neng ghâjângnga bisaos, akadhi ^

(Nya) Pakon 4.1 Èyatorè serrat macem sareng bhângonna pasanganna aksara rajâna carakan Madhurâ!

Pakon 4.2 Pasangan aksara rajâna carakan Madurâ sè taḍâ’ ponapa’an bisaos? Èyatorè serrat! Pakon 4.3 Èyatorè serrat ca’-oca’è bâbâ klabân aghuna’aghi èjhâ’ân Carakan Madhurâ! 1. Mas Nyoto 7. Mat Dhâlu

163

2. Kalèbun Nyowatès 8. Ghâbâyân Jugjâ

3. Dhin Rana 9. Mas Yunus

4. Bhuk Damiri 10. Bhuk Mai

5. Mak Wongso 11. Dhin Ngabèi

6. Ghus Lèngghâ

INDIKATOR 4.6.1 Membaca kalimat beraksara “Carakan Madhurâ” yang

memuat “aksara rajâ”

5. Lalampa’an Èyatorè maos polè tor èmodhi lalampa’an 1 kantos lalampa’an 4!

- Neng lalampa’an 1, ajhârbâ’âghi macem sareng bhângonna aksara

rajâna Carakan Madhurâ

- Neng Lalampa’an 2, ajhârbâ’âghi macem sareng bhângonna

pasanganna aksara rajâna Carakan Madhurâ

- Neng lalampa’an 3, ajhârbâ’âghi kaidâ/ carana nolès aksara rajâna

Carakan Madhurâ

- Neng lalampa’an 4, ajhârbâ’âghi kaidâ/carana nolès pasanganna aksara

rajâna Carakan Madhurâ

- Neng lalampa’an 5 panèka sampèyan èlatè carana maca carakan

Madhurâ sè aghânḍhu’ aksara rajâ

164

Pakon 5.1 Èyatorè maos oca’/okara carakan Madhurâ è bâbâ panèka sè aghânḍhu’ “aksara rajâ!

1. ?[%]o[p+[s/oAbF|l±|k/u .

2. ? s[lrn[aabb/rgi [ademM*u .

3. ?demM*u m[sohbbmek¯sn\ ,

4. ?mek¯snBdn_mfur .

5. ? ph[%]o[p+[s/om=[knH[l=gi[aml= .

6. ? [$ozeneNp\ mek¯ sn\ $mP= bn=µklnM[sohdh[po

[lomfur .

7. ? [dh[k/°o AbF|l±| k/u fXmM[anl= .

8. ? s[lrnas[kol ; E[sm² "; sx= ;E[sHmA ;

n_ mekKsn\ , 9.

INDIKATOR 4.6.3 Menulis kalimat beraksara “carakan Madhurâ” yang

memuat “aksara rajâ”

6. Lalampa’an Oladhi polè jhâjhârbâ’ân neng lalampa’an 5.

165

Pakon 6.1 Èyatorè serrat oca’/ra-okara èjhâ’ân Latèn Madhurâ è bâbâ panèka ka

èjhâ’ân Carakan Madhurâ!

1. Profesor Doktor Hajji Abdul Sukur

2. Salèrana èbhâbhârraghi è Ḍhemmabu

3. Ḍhemmabu maso’ bhâbâ Mekkasan

4. Songennep, Mekkasan, Sampang bân Bhângkalan bâḍâ neng Polo

Madhurâ.

5. Pa’ Hajji Sukur samangkèn alèngghi è Malang

6. Malang maso’ Provinsi Jhâbâ Tèmor

7. Salèrana serrèng mèyos ka Sorbhâjâ

8. Salèrana jhughâ mènangka Konsultan bhâsa Madhurâ

166

UJI KOMPETENSI SEMESTER II

1. Tembhâng Maskumambang, dhâ-sapaddhâ anḍegghân bâḍâ ....

a. 4 bhiri b. 6 bhiri c. 8 bhiri d. 10 nhiri

2. Tembhâng Maskumambang aghânḍhu’ bâtek .... a. Sanget sossa, ngerres, prèhatèn. b. Kombhirâ, pèrak, komènak. c. Kasemsem, aromrom, kasmaran. d. Parpadhun, seḍḍhi, anakso.

3. Neng Tembhâng Maskumambang bhiriyân sè kapèng sapèsan (sèttong), ghuru bilânganna, bâḍâ ....

a. 6 keccap. b. 8 keccap. c. 10 keccap. d. 12 keccap

4. Neng Tembhâng Maskumambang bhâris sè pongkasan (ḍi-buḍi), èyahèrè so vokal....

a. a/â b. è/i c. o/u d. sè lerres b

5. Tembhâng Maskumambang tamaso’ ḍâ’ ghâlimpo’ tembhâng .... a. Rajâ b. Salisir c. Tengnga’an d. Macapat

6. Sè bânnè “tokoh” Madhurâ è bâbâ panèka.... a. Oemar Sastrodiwirjo b. R.M.Th. Prawirokoesoemo c. Irwan d. Hajji Abdul Sukkur

7. Macemma aksara rajâna Carakan Madhurâ, bâḍâ .... a. 12 macem b. 10 macem c. 8 macem

167

d. 6 macem

8. Pasanganna aksara rajâna Carakan Madhurâ bâḍâ .... a. 12 macem b. 10 macem c. 8 macem d. 6 macem

9. Sè taḍâ’ ghâjângnga neng aksara rajâna Carakan Madhurâ èngghi panèka ....

a. b. c. d.

10. Sè taḍâ’ pasanganna neng aksara rajâna carakan Madhurâ, èngghi panèka...

a. b. c. d.

11. Èyatorè sarè jhâjhârbâ’ân è bâbâ panèka sè lerres! a. Sadhâjâ aksara rajâ neng Carakan Madhurâ kèngèng èpadhâddhi

sasèghek b. Aksara rajâna Carakan Madhurâ bâḍâ 10 c. Aksara rajâna Ca ( ) bâḍâ neng ghâjângnga d. Aksara rajana Nya ( ) taḍâ’ pasanganna

12. Èyatorè sarè jhâjhârbâ’ân sè lerres è bâbâ panèka!

a. Aksara rajâna Ca ( ) taḍâ’ neng ghâjângnga b. Aksara rajana Nya ( ) bâḍâ neng ghâjângnga c. Sadhâjâ aksara rajâ neng Carakan Madhurâ kèngèng èpadhâddhi

sasèghek d. Nyamana tembhâng kèngèng èparèngè aksara rajâ

13. Èyatorè jhâjhârbâ’ân è bâbâ panèka sarè sè sala!

a. Sadhâjâ aksara rajâ neng Carakan Madhurâ ta’ kèngèng èpadhâddhi sasèghek

b. Nyamana tembhâng ta’mabi aghuna’aghi aksara rajâ neng carakan Madhurâ.

c. (pa-cerrek) kèngèng èpadhâddhi aksara rajâ neng Carakan Madhurâ.

d. Aksara rajâna (Pa-cerrek) ta’ kèngèng èpadhâddhi pasangan

168

14. Okara :

? [%]o[p+[s/o [dok/°ok+jiJAbF|l±|ku/ . Manabi èmaos amonyè..

a. Profèssor Doktor Hajji abdul Sukur b. Profèsor doktor hajji Abdul Sukur c. Profèsor Doktor Hajji Abdul Sukur d. Profèsor Doktor hajji Abdus Sukkur

15. Okara : ? s[lrn bb/ [ademM*u . manabi èmaos amonyè...

a. Salèrana bhâbâr è Ḍhemmabu

b. Salèrana bâbhâr è Ḍhemmabu

c. Salèrana bhebhâr è Ḍhemmabu

d. Salèrana bhâbhâr è Ḍhemmabu

16. Carakan madhura sè ghi’ ka’ èpangangghuyâ tor sè ghi’ aobâ

bujuddhâ,èsambhat..

a. Aksara odi’

b. Aksara ghâjâng

c. Aksara matè

d. Aksara marduwanè

17. Tokoh Madhura :DR.Abdul Sukur Tamaso’ tokoh Madhurâ bâgiyân..

a. Tekhnik

b. Moral

c. Agama

d. Bhâsa

18. Sè èmaksod tokoh, èngghi panèka..

a. Orèng sè omorra sanget seppo

b. Orèng bannya’ “jasana” mongghu dâ’ orèng bannya’

c. Orèng sè sanget longèt dhi-bhâdhiyân

d. Orèng sè sanget pènter

19. Èbâbâ panèka, ma-asmana orèng sè tamaso’ tokoh Madhura, akadhi..

a. Oemar Sastrodiwirjo

b. R.M.Thaha Prawirokoesoemo

c. Soenarto Hadiwidjojo

d. Sadhâjâ lerres

169

20. Aksara carakan sè nodhuwaghi nyamana orèng,kodhu..

a. Aghuna’aghi aksara rajâ sadhâja

b. Aghuna’aghi aksara rajâ cokop sakaleyan bisaos

c. Aghuna’aghi aksara rajâ kalâbân tartèp orodhanna

d. Sè lerres B sareng C

21. Secara umum jenis surat bâḍâ..

a. 2 macem b. 4 macem c. 6 macem d. 8 macem

22. Sorat antara kaluwarga otabâ sakanca’an,tamaso’ ḍâ’ sorat....

a. Pribadi

b. Rasmè

c. Satengnga pribadi

d. Satengnga rasmè

23. Sorat lamaran ka’angghuy nyarè lako dâ’ sèttong/lembaga,èsambhât...

a. Sorat pribadi

b. Sorat rasmè

c. Sorat satengnga pribadi

d. Sorat satengnga rasmè

24. Sala sèttong syaratta bujuddhâ sorat, èngghi panèka..

a. Kodhu ècèta’/eeccap kandhel

b. Kodhu ètolès teghak bersambung

c. Kodhu ressèk,bherse tor atoran

d. Kodhu aghuna’aghi sadhâjâ onḍhâgghâ bhâsa

25. Sorat kabhâr tamaso’ ḍâ’ macemma...

a. Sorat pribadi

b. Sorat umum

c. Sorat rasmè

d. Bânnè macemma sorat

170

Soal-soal è bâbâ panèka jâwâb pajhârna’! 1. Tembhâng Maskumambang aghânḍhu’ bâtek ponapa?

2. Aponapa orèng sè bânnya’ (jasana) ka bhângsa tor naghârâna ma’ ètoro’è

tembhâng Maskumambang?

3. Pasèra’an saos koh-tokoh Madhurâ sè èkaonènge sampèyan?

4. Ponapa sè èmaksod sareng “tokoh”?

5. Sebbuttaghi macem sareng bhângonna aksara rajâ neng Carakan Madhurâ!

6. Sebbhuttaghi ghunana aksara rajâ neng Carakan Madhurâ!

7. Serrat macem tor bhângonna pasanganna aksara rajâ neng Carakan

Madhurâ.

8. Pasangan ḍhâmpèngan neng Carakan Madhurâ akadhi...

9. Macemma pangangghuy sowara, akadhi..

10. Bujuddhâ pa-cerrek akadhi.....

11. Ghântongan tompang tènḍi ponapa’an saos manabi èpangangghuyi :

soko,pèdher,kerret sareng sokomaljâ, lajhu aobâ ka bujud asalla?

12. Nga-lellet manabi dhâddhi panyèghek (ghântongan/ḍhâmpèngan sè dhâddhi

papatèn aksara è attassa/è èrèngnga) lajhu aobâ ka bujuddhâ sè

sokkla,aponapa?

13. Èyatorè serrat mabi Carakan Madhurâ nyamana orèng : MODZHAR, maghut

atoran sè ampon tanto!

14. Sorat antara sèttong instansi/lembaga sareng instansi/lembaga sè laèn

kodhu aghuna’aghi sorat....

15. Soratta ana’ ḍâ’ orèng towana kodhu aghuna’aghi sorat...

16. Salam pamokka’ neng sorat pribadi lumbra aghuna’aghi oca’....

17. Ponapa sè katara bhidhâna sorat pribadi sareng sorat rasmè?

18. Èyatorè sebbhuttaghi bujuddhâ sorat ètèngalè ḍâri bhângonna!

19. Pasèra sè ngangghit tembhâng Maskumambang?

20. Neng tembhâng Maskumambang, bhiriyân sè kapèng ḍuwâ’, apongkasan ka

sowara ....

21. Neng tembhâng Maskumambang, bhiriyân sè kapèng tello’, ghuru

bilânganna .... keccap,

171

DAFTAR PUSTAKA

------, 1985, banjur Maca 1 – 2, Surabaya, Karunia.

------, 1986. Prinsip-prinsip Dasar Sastra. Bandung: Angkasa.

Aminuddin. 1987. Pengantar Apresiasi Karya Sastra. Malang: FPBS IKIP Malang.

Asmoro, Wirjo.1952. Panyeḍḍhâ’, Jakarta: Kementerian PP&K RI

Djojosuroto, K. 2004. Puisi: Pendekatan dan Pembelajaran. Jakarta: Nuansa.

Eagleton, T. 2006. Teori Sastra Sebuah Pengantar Komprehensif. Terjemahan Harfiah Widiawati dan Evi Setiarini, Yogyakarta , Bandung: Jalasutra.

Efendi, S. 2002. Bimbingan Apresiasi Puisi. Jakarta: Bumi Aksara.

- http://dwiajisapto.blogspot.com/2011/02/diksi-pilihan-kata.html

- http://zindriasihlinati.blogspot.com/2013/05/diksi-atau-pilihan-kata.html

Kementrian Pendidikan dan Kebudayaan Badan Pengembangan dan Pembinaan

Bahasa, 2012, Pedoman Umum Ejaan Bahasa Madura Yang Di

sempurnakan. Edisi Revisi.

Kementrian Pendidikan Nasional, 2011, Hasil Keputusan Konsinyasi Revisi EYD

Bahasa Madura tahun 2013, Surabaya: Balai Bahasa Surabaya

Lembaga Seni Budaya “La Asrè” 2005, kumpulan lagu-lagu Madura, Pamekasan

Luxemburg, J.Van, dkk. 1992. Pengantar Ilmu Sastra. Jakarta: PT Gramedia.

Moedani, 1948. Tanoedhân Jilid 1 – 4, Betawi, Welter Vreden

Molen. S.Van Der, 1948, Ondar, jilid 1 – 2, Betawi, J.B. Wolters Groningen.

Pradopo, R.D. 1990. Pengkajian Puisi Analisis Strata Norma dan Analisis

Struktural dan Semiotik. Yogyakarta: Gajahmada University Press.

RM, Yoyok DKK, 2007, Pendidikan Seni Budaya. Jakarta: Yudistira.

172

http://dwiajisapto.blogspot.com/2011/02/diksi-pilihan-kata.html

http://zindriasihlinati.blogspot.com/2013/05/diksi-atau-pilihan-kata.html

Rosida, Lilik, 2007, Gai’ Bintang. Sumenep: Dinas Pariwisata dan Kebudayaan

Kabupaten Sumenep.

SaBariyanto ;1999. Bahasa Indonesia=Teori dan aplikasi

Sastrodiwirjo, Oemar. 2008. Tembhâng Macapat Madhurâ. Surabaya: Karunia

Sitomurang, B.P. 1983. Puisi Teori Apresiasi Bentuk dan Struktur. EndeFlores:

Soedjito, Prof, Drs, 2002, Modul IND-A 08 Semantik Bahasa Indonesia. Jakarta:

Departemen Pendidikan Nasional, Direktorat Jenderal Pendidikan Dasar

dan Menengah, Direktorat Sekolah Lanjutan Tingkat Pertama.

Tajib, Muh, 1986, Kumpulan Lagu-Lagu Madura 2. Pamekasan: -

Tajib.M. 1986. Malathe Sato’or, Surabaya, Karunia.

Tarigan, H.G. 1992. Dasar-dasar Kurikulum Bahasa. Bandung:Angkasa.

Tim Pakem Maddhu. 2012. Pakem Maddhu (edisi 32). Surabaya : CV Karunia

Tim Pakem Maddhu. 2012. Pangajhârân Bhâsa Madhurâ Kembhâng Bhâbur 1

(edisi kedua). Jakarta Timur : Yudistira.

Waluyo, H. J. 1987. Teori dan Apresiasi Puisi. Jakarta: Airlangga.

Warsidi, Edi. 2009. Pengetahuan tentang Puisi. Bandung: Sarana Ilmu Pustaka.

Warsiman,Dr,M.Pd, 2010, Bahasa Indonesia (Teori dan Aplikasi), Unesa

University Press.

Wignjoamidarmo, Mas. 1909. Baboeroeghan Bettjeq. Batawi: Kandjeng

Goevermen

Wirjoasmoro dan Saleh Trunodjojo, 1952, Basa Madura Umum, jilid 1 – 2,

Kementrian Pendidikan, Pengadjaran dan Kebudayaan RI.

Wirjoasmoro, 1952, Prama Sastra Madura, bhâb Oca’ sareng Okara, Kementrian

Pendidikan Pengajaran dan Kebudayaan RI.

173

Yayasan Pakem Maddu, 2008. Kamus Bahasa Madura-Madura-Indonesia,

Surabaya, Karunia.

174

muatan lokal bhâsa madhurâ tor ktsp 2013 adhâsar pergub … · 2019. 8. 16. · muatan lokal...

Documents