m.p letërsia filobiblike gjon buzuku

Lenda : Gjuhe dhe letersi shqipe - Monika Pahumi Mars 2015

Letërsia filobiblike


Ç’kuptoni me letersinë filobiblike?

Për çfarë kanë shkruajtur shkrimtarët filobiblik?


Me letërsinë filobiblike kuptojmë letërsinë fetare. Shkrimtarët filobiblik duke qenë të gjithë priftërinjë

dhe duke i botuar veprat kryesisht nga Propaganda Fide, shkrimin e vetë letrar e mbështesin në shkrimin filobiblik si përsa i takon subjektit ashtu dhe modelit e shprehjes letrare.

Shkrimet e autorëve të vjetër filobiblik nuk janë shkrime letrare e estetike, por ato janë shkrime për shërbesa fetare e shpirtërore.


Vlera e këtyre shkrimeve qëndron aty se ato shqipen e shkruar e ngren në nivelin e thurjeve letrare,më shpesh me brendi fetare,por jo rrallë edhe me vlera kombëtare.


Cilët shkrimtarë i takojnë letërsisë filobiblike?


Përfaqësuesit e letërsisë filobiblike

Gjon Buzuku

Pjerër Budi

Pjetër Bogdan

i

Frang BardhiJul

Variboba

Lekë Matrënga


Çfarë karakteristika të përbashkëta dhe dalluese kanë autorët e letërsisë filobiblike?


Karakteristika të përbashkëta të tyre janë , tema fetare, synimi për përhapjen e fesë te shqipatarët dhe përdorimi i alfabetiti latin.

Por kemi edhe dallime,mënyra e ndërtimit të tekstit, format letrare të përdorura,idetë filozofike etj.

Të gjithë këta autorë sëbashku me veprat e tyre i parapijnë kështu një faze të ardhshme të letërsisë artistike shqiptare.


Vetëdija e tyre letrare dhe nacionale zhvillohet nëpër fazat e shkrimtarisë:


Përfaqësuesit e letërsisë filobiblike

Gjon Buzuku

Pjerër Budi

Pjetër Bogdan

i

Frang BardhiJul

Variboba

Shkruan lutje

shqipe

Vargje shqipe

Shkruan librin

origjinal

Mbledh fjale te

urta

Lidh temat

fetare me ato

popullore


Kush konsiderohet si shkrimtar i parë që ka shkruajtur veprën e parë monumentale në gjuhën shqipe ?

Si emërtohet ajo vepër?


Për jetën e Gjon Buzukut dihet pak, megjithatë studiuesit kanë sjell pasthënien e,, Mesharit,, .

Don Gjon i biri i Bdek Buzukut ,mendohet të ketë lindur në fshatrat e bregut perëndimor të Liqenit të Shkodrës dhe ka jetuar në Venedik.

Libri ,,Meshari,, është botuar në kohën e humanizmit dhe kundërreformacionit. Ai mendohet të jetë botuar në Venedik,me alfabet latin.

Gjon Buzuku “MESHARI”


Kur nisi dhe kur e përfundoi Buzuku veprën ,,Meshari,,?

Çfarë të dhënash tjera mund të dimë për librin?


Veprën “Meshari” Buzuku e shkroi nga 20 mars të vitit 1554 deri më 5 janar 1555.Këto të dhëna janë marrë nga pasthënia e librit.

Ky libër përmban Librin e orëve dhe Librin e meshës, prandaj dhe u quajt Meshar.

Përbëhet nga 188 faqe. Përmban 154 000 fjalë.


Kush e gjeti veprën e Buzukut dhe kujt i dëshmoi për të?


,,Mesharin,, e Buzukut e gjeti më 1740 Gjon Nikollë Kazazi, nga Gjakova,i cili edhe e emërtoi me ketë emër ,pasi që u gëzua shumë ai njohtoi Gjergj Guxetën në Palermo duke i dërguar një kopje.


Cili ishte qëllimi që Buzuku ta shkruajë këtë libër?


Aty autori tregon qëllimin pse e shkruajti këtë libër , për shkak të mungesës së shkrimeve të shenjta në shqip dhe nga dashuria për botën shqiptare.

Meshari si vepër monumentale e kulturës shqiptare shtron kërkesën e njohjes së autorit të parë shqiptar dhe të tekstit të parë shqip.

MESHARI

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Buzuku_meshari.jpg


Buzuku që përpara i kërkon falje lexuesit për gabimet e shtypit duke folur për vështirësit e botimit.

Vepra përbëhet nga përkthimet prej Dhjatës së re dhe Dhjatës së vjetër.

Ka edhe pjesë biblike si:litanitë (lutje e shkurtër fetare), psalmet (këngë hyjnore), himnet (këngë falenderimi).


Çabej si studiues i vështron të shtatë psalmet të Gjon Buzukut me një bukuri të nivelit të veprës letrare artistike, himnet që fusin lavdi në gjuhën shqipe, dhe litanitë bukurinë e kërkesës për meshirë.

Rëndësia e “Mesharit” për gjuhën, letërsinë dhe kulturën shqiptare është monumentale.

Aty gjendet shqipja dhe gjendja e saj në kohën e botimit, me një pasuri të madhe të fjalorit, me gegërishten veriore dhe trajta te mëvonshme të toskërishtes etj.

Kjo ka rëndësi se dëshmon që dialektet e shqipes në shek.XVI ishin afër njëri-tjetrit.


Buzuku përdor diftongun UO (kuituom) Grupe bashkëtingëlloresh kl dhe gl K j dhe g j shendruar në q ose k dhe gj U për unë O për u


U Doni Gjoni, biri i Bdek Buzukut,tue u kujtuom shumë herë se gluha jonë kish gja të ndigluom n së Shkruomit shenjtë, n së dashunit së botësë sanë desha me u fëdigunë, për sa mujta me ditunë, me zdritunë pak mendetë e atyne që të ndiglonjinë , për se ata të mundë mernë sa i naltë e i mujtunë e i përmishëriershmi ashtë zotiynë qi ta duonë m gjithë zemërë.

U lus mbas sodi ma shpesh të vini m klishë,përse ju kini me gjegjunë ordhëninë e Tinëzot.

NGA PASTHËNIA E MESHARIT


E atë në mbarofshi, Zotiynë të ketë mishërier mbi ju.E ata qi u monduonë djerje tash, ma mos u mondonjënë.E ju tini të zgjidhunitë e Tinëzot.E përherë Zotiynë ka me klenë me ju,ju tue ndjekunë të drejtënë e tue lanë të shtrembënën.E këta ju tue bam, zotynë ka me shtuom ndër ju , se të korëtë ndaj të nglatetë djerie n së vjelash, e të vjelëtë djerie n së mbjellash.E u ma duo të mbaronjë veprënë teme.Tinëzot tue pëlqyem.Ndë vjetët M.D.LIV ndë kallonduër V dit. E se për fat në kesh kun mbë ndonjë vend fëyjem, u duo tuk të jetë fajtë,aj qi të jetë ma i ditëshim se u,ata faj e lus ta trajtonjë ndë e mir.Përse ata qi shtamponjinë kishin të madhe fëdigë, e aqë nukë mundë qëllonjinë se faj të mos banjinë,përse përherë ndaj ta nuk mund jeshë;u tue mbajtunë një klishë,mbë të dy anët më duhe me shërbyem.E tash u jam fal gjithëve,e luteni Tënzonë ende për muo.


Cila është vepra e parë në gjuhën shqipe? Çfarë karakteristika të përbashkëta kanë

shkrimtarët filobiblikë? Gjon Buzuku,çfarë shpreh në pasthënien e

“Mesharit”? Cilat janë dy qëllimet që shtynë Buzukun të botojë

këtë libër?

Pyetje

m.p letërsia filobiblike gjon buzuku

Education