Motivationeel werkenmet mensen met een

eetstoornis

Inleiding

• Iedereen is gemotiveerd, of toch niet?• Grote verschillen, maar veralgemeend:

– AN: minder ziekte-inzicht bij 1ste contact, grote angst om controle uit handen te geven => “niet gemotiveerd” ?

– BN/BED/andere ES: last van symptomen, maar grote angst voor verandering en opgeven van (gevoel van) controle=> “niet gemotiveerd” ?

• Hoe begrijpen? Hoe mee omgaan? opleiding KERN, voorjaar 2009

Algemene info Inloophuis AN-BN

• Zelfhulp: lotgenotencontact aanbieden• Geen therapie of behandeling (wel doorverwijzing

indien gewenst)

• Vrijwillig, vrijblijvend en anoniem• Divers aanbod (mediatheek, online forum, wekelijkse chat,

telefoonpermanentie, online help-desk, doorverwijzing, voorlichting, workshops of infosessies,…)

• Ondersteuning door hulpverlener voor:– Vrijwilligers– Bezoekers– Werking

1. Waarom doen we wat we doen?Soorten motivatie

Oefening 1: Probeer de volgende motiveringen per twee bijeen te plaatsen volgens de soorten motivatie die ze voorstellen. Vul voor de onderste uitspraak de mate in waarin je akkoord gaat.

“Een goede reden voor mij om deel te nemen aan deze infosessie is…”

1) …omdat dit is wat anderen (bv. mijn ouders, partner,…) van mij verwachten.

2) …omdat ik deze persoonlijk erg waardevol vind.

3) …omdat anderen (bv. mijn ouders, partner,…) me anders dreigen te bestraffen.

4) …omdat ik me schuldig zou voelen als ik het niet zou doen.

5) …omdat ik deze als uitdagend ervaar.

6) …omdat ik overtuigd ben dat deze heel erg zinvol zijn.

7) …omdat ik door de regels van motiverend werken geboeid ben.

8) …omdat ik mezelf wil bewijzen dat ik mijn problemen kan oplossen.

WAAROM WE DOEN WAT WE DOEN

Autonome Motivatie

GecontroleerdeMotivatie

Verplichting, druk, stress

Intrinsieke Motivatie

Extrinsieke motivatie

Welwillend, psychologisch vrij

Plezierpassie,

interesse

Persoonlijk belang,

betekenisvol

Straf,beloning,

verwachting

Schaamte, schuld,

zelfwaarde

“Moeten” “Willen”

1 en 3 4 en 8 2 en 6 5 en 7

Externe motivatie

Geïntrojecteerde motivatie

Geïdentificeerde motivatie

Interne motivatie

WAAROM WE DOEN WAT WE DOEN

Geboeidheid, interesse,

plezier

Persoonlijk belang, zinvol

Straf, beloning,

verwachting

Schaamte, schuld,

zelfwaarde

Waarom kom je naar het Inloophuis?

‘omdat ik moest van mijn

partner’

‘omdat ik me anders

schuldig voel’

‘omdat ik zo aan mijn

problemen kan werken’

‘omdat ik het leuk vind om

mezelf te leren ontdekken’

Waarom antwoord je op een vraag om verduidelijking?

‘omdat jij anders ontgoocheld zal

zijn’

‘omdat ik wil bewijzen dat ik

het kan’

‘omdat ik inzie dat dit voor mij belangrijk is’

‘omdat het voor mij een uitdaging is’

Effecten van “Willen” en “Moeten”

“Willen”

“Moeten”

Spanning

Medewerking

Kwaliteit samenwerkingsrelatie

Drop-out

Herval

Coping bij herval

Stilstaan voelt alleen maar als vastzittenals je vindt dat je verder moet!

De situatie laten zoals die is, is ook veranderen

omdat de rest verder gaat!

Stilstaan geeft tijd om de blik naar binnen te richten en je te verdiepen in het verhaal

van de bezoeker…

Stilstaan voelt alleen maar als vastzittenals je vindt dat je verder moet!

De situatie laten zoals die is, is ook veranderen

omdat de rest verder gaat!

Stilstaan geeft tijd om de blik naar binnen te richten en je te verdiepen in het verhaal

van de bezoeker…

2. Wat is Motiveren?

Motiveren is iets anders dan bekeren!

• Motiveren volgens Van Dale: – argumenten aanvoeren voor, – met redenen omkleden– niet ‘motiveren tot’ maar ‘motiveren van’

• Bekeren volgens Van Dale: – tot inkeer brengen – overhalen van het kwade tot het goede

Motivationeel werken (participatie)

Motivatie

Moeten = gecontro-

leerde motivatie

Willen= autonome motivatie

Intern

Extern

Passie – intrinsiek belang

Persoonlijk belang

Persoonlijke

Aanvaarding

(PA)

interactie tussen bezoeker en omgeving

Algemene en concrete praktische motivationele strategieën die verandering bevorderen of remmen.

• Empathisch handelen: werken vanuit world-view van onzebezoekers

• Geloof in kunnen ondersteunen: vertrouwen schenken

• Helpen om discrepantie tussen huidige en gewenste situatie te laten inzien

= eigen argumenten tot verandering laten formuleren

• ‘rolling with resistance’: interpersoonlijk fenomeen (Miller, 1985)geen individueel gebrek aan motivatie

Basisideeën motiverend werken

Basishouding motiverend werken

Motivationele gespreksvoering

Onvoorwaardelijke acceptatie van de bezoeker(s)

Meegaan met de weerstand

Samenwerken met de bezoeker(s)

Contact krijgen en houden

Verantwoordelijk-heid bij de bezoeker(s) laten

3. Fasen van verandering

Niet iedereen is op élk moment even “overtuigd” van:• de noodzaak tot veranderen• de eigen wens om te veranderen

1. Voorbeschouwing: geen intentie tot verandering

2. Overpeinzing

3. Beslissing

4. Actieve verandering

5. Consolidatie: vasthouden verandering

(6. HERVAL)

Voordelen verandering < nadelen

Prochaska & DiClimente

Welke behoeftes zouden volgens jullie aan de volgende kenmerken voldoen?

Psychologisch

Aangeboren Fundamenteel

Universeel

4. Zelfdeterminatietheorie

Psychologische basisnoden

Nood aan autonomie

A

-Initiator zijn van eigen acties

-Zelf aan basis liggen van gedrag

Nood aan competentie

C

-Gedrag tot een goed einde kunnen

brengen -Controle hebben

over uitkomst gedrag

Nood aan verbondenheid

B

-Geliefd worden door anderen

-Goede, close relaties hebben

Vb. themabijeenkomst(Deci & Ryan, 1985, 2000; Ryan & Deci, 2000)

Psychologischenoodbevrediging

Psychischeonzekerheid

Relationeel: afsluiten

Schematisch overzicht

Autonomie

Competentie

Relationeleverbondenheid

Eetstoornis-gedrag

BASIS COMPENSATIE

Zelfwaarde

Willen vs. moeten

Welzijn

Medewerking

Drop-out & herval

Schematisch overzicht

Autonomie

Competentie

Relationeleverbondenheid

4. Methode Inloophuis

MotivatieA-B-C

AutonomieverBondenheidCompetentie

Onderhandelen

Voorbereidend werk Plan van aanpak

Onthaal

- informeren werking ILH- hulpvraag

detecteren en vertalen

- fase van verandering?

Doelen

ReflecterenVoor- en nadelenPsycho-educatieGesprekken met

lotgenotenContact opnemen met hulpverlener

of opname-instelling

Schematisch overzicht

CompetentieStructurerende vs. Chaotische context

AutonomieAutonomie-

ondersteunende vs. controlerende context

VerBondenheidWarme vs.

kille & verwaarlozende context

5. Motiverende gesprekstechnieken

• Non-verbale technieken• Luistertechnieken• Aandachtgevend gedrag• Reflecteren            Papegaaien en parafraseren          Reflecteren van gevoelens/interne

conflicten         Structureren en samenvatten • Vragen stellen (“niet weten”) = Socrates• Positief herbenoemen/herstructureren

= geen wondermiddeltjes!

Wat is Socratisch Motiveren?

• Socrates staat voor: – Niet weten, geen eigen mening geven– Vragen leiden tot vergeten antwoorden– Iemand helpen zichzelf te leren kennen– “Psychologische verloskunde”: baren van het

antwoord dat in iemand zit!

Veranderingsfasen en Strategie

Fase 1: geen probleem of veranderwens

Relatie onderhouden (hoe gaat het?), vinger aan de pols (gaat het nog?) en contact met omgeving (wat vinden zij ervan?), niet veranderen!

Fase 2: zorgen, ambivalentie, twijfel

Balans opmaken, informatie verzamelen (boeken, forum) / geven gericht op mogelijke alternatieven (therapeutenlijst, zelfhulpboeken, lotgenotencontact), accepteer status-quo!

Fase 3: wens tot gedragsverandering, actie

Actie, verander, probeer alternatief: registreer voor- en nadelen, evalueer en stel bij

Blokkades voor veranderingVoorbeschouwing

gebrek aan geïntegreerde kennis over probleemonvoldoende zelfwaardegevoel

Overpeinzing

onvoldoende zorgen

angst prettige aspecten / voordelen te verliezen

onvoldoende gevoel van competentie

Beslissing

geen veranderingsmethode kennen

veranderingsmethoden niet zien zitten

onvoldoende gevoel van competentie

Actieve verandering

angst om het wél te kunnen

selectief geheugen: de negatieve herinneringen worden “vergeten”

Vijf redenen om niet te veranderen

• Niet zeker weten wat je wilt (je kunt alleen maar verdwalen als je weet waar je naar toe wilt)

• Angst voor het verliezen van (illusoire) voordelen (je weet wat je hebt, niet wat je krijgt…)

• Dissociatie van de nadelen (‘het valt best mee’)• Genetische predispositie tot luiheid /

automatismen: veranderen kost inspanning (voorkeur voor ‘kabbelen’)

• Ziektewinst (korte >> lange termijn)

Vragen?