1 Mother Tongue-Based

Multilingual Education

Kagamitan ng Mag-aaral

Sinugbuanong Binisaya

Yunit 4

Kagawaran ng Edukasyon

Republika ng Pilipinas

Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Mother Tongue Based Multilingual Education – Unang Baitang Kagamitan ng Mag-aaral sa Sinugbuanong Binisaya Unang Edisyon, 2013 ISBN: 978-971-9981-89-3

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC Pangalawang Kalihim: Yolanda S. Quijano, Ph.D. Kawaksing Kalihim: Elena R. Ruiz, Ph.D

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________ Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat

(DepEd-IMCS)

Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex

Meralco Ave., Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072

E-mail Address: imcsetd@yahoo.com

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral

Mga manunulat: Nena V. Miñoza, Gea Catalan Alonso, Caren S. Selgas, Virginia S. Cayon, Jennifer O. Artiaga, Ritchie C. Barrera, Ninie del Rosario, at Jocelyn Conta

Kasangguni: Rosalina J. Villaneza

Mga tagasuri: Atty. Manuel Lino G. Faelnar, Dr. Romeo Macan, Mrs. Aida Zafra. at Mr. Jes B. Tirol Mga gumuhit ng larawan: Jason Villena, Jayson R. Gaduena, Bienvenido Saldua, at Erich David Garcia Nag-layout: Aileen Nacario Ilagan

Yunit 4

Buluhaton 59 ……………………………………… 93

Buluhaton 60 ……………………………………… 93

Buluhaton 61-A …………………………………… 94

Buluhaton 61-B …………………………………… 95

Buluhaton 62 ……………………………………… 96

Buluhaton 63 ……………………………………… 96

Buluhaton 64 ……………………………………… 97

Buluhaton 65 ……………………………………… 98

Buluhaton 66 ……………………………………… 98

Buluhaton 67-A …………………………………… 99

Buluhaton 67-B …………………………………… 100

Buluhaton 67-C …………………………………… 101

Buluhaton 68 ……………………………………… 102

Buluhaton 69-A …………………………………… 103

Buluhaton 69-B …………………………………… 104

Buluhaton 70 ……………………………………… 105

Buluhaton 71 ……………………………………… 106

Buluhaton 72 ……………………………………… 107

Buluhaton 73 ……………………………………… 108

Buluhaton 74-A …………………………………… 109

Buluhaton 74-B …………………………………… 110

Buluhaton 75-A …………………………………… 111

Buluhaton 75-B …………………………………… 112

Buluhaton 75-C …………………………………… 113

Buluhaton 76 ……………………………………… 114

Buluhaton 77 ……………………………………… 114

Talaan ng Nilalaman

93

Yunit 4

Buluhaton 59

Pagsulat og duha ka pulong nga maghulagway sa

mosunod.

1. simbahan ____________ ____________

2. tawo ____________ ____________

3. lungsod ____________ ____________

4. adlaw ____________ ____________

Buluhaton 60

Kopyaha ang mga pulong nga naghulagway sa

kahon.

nakita

dahon

layo

dako

init

matahom

eskwelahan

puti

kahoy

limpyo

kalsada

nindot

daghan

sapatos

init

94

Buluhaton 61-A

Lingini ang pulong nga naghulagway sa drowing.

1.

puti

lami

gahi

2.

Piit-

bukad

duha

3.

taas

tambok

walay bunga

4.

lingin

kwadrado

sinug-ang

95

Buluhaton 61-B

Isumpay ang drowing sa mga pulong nga

naghulagway niini gamit ang linya.

1. Pula ang dala

nga payong

ni Mila.

2. Ang baso puno

sa tubig.

3. Ang bata

kusog

midalagan.

4. Nindot

tan-awon

ang bangaw

ibabaw sa

panganod.

96

Buluhaton 62

Basaha ang mosunod ug tubaga ang mga

pangutana.

1. Lab-as ang isda nga iyang gidala.

Unsa ang kahimtang sa isda nga iyang

gidala?

2. Tam-is ang bunga sa mangga.

Unsa ang lasa sa bunga sa mangga?

3. Nagbitbit sila og hinog nga mga prutas.

Unsang klaseha sa prutas ang ilang gibitbit?

4. Ang ilang magtutudlo gwapa.

Unsay panagway sa ilang magtutudlo?

Buluhaton 63

Linyahi ang mga pulong nga naghulagway.

1. Hinlo ang nataran nila.

2. Milupad ang puting kabayo padulong sa

panganod.

3. Gipaak si Gina sa higante nga buyog.

4. Mitago si Lorna sa dakong punoan sa kahoy.

97

Buluhaton 64

Lingini patindog o pahigda ang tanang mga pulong

panghulagway sulod sa puzzle.

H T B M A T A H U M K I S

O U T A X A O M C I L D A

A L A K H A L N D N O A Y

S O N I B S A B A A N T O

U T E T M P S U O P R S N

B O S A G I N G A A N N P

B A S A U K T A O D I D O

G A M A Y B W S U B N A S

W G R L K U S O G M D G T

L A Y O B A K T O H O H A

G R N O P U L A M S T A B

W N L D U H A T W L M N S

98

Buluhaton 65

Pagsulat og 2 ka pulong nga maghulagway niining

mosunod.

1. Magwagi ___________, ___________,

2. Estoy ___________, ___________,

3. Nanay ug Tatay ___________, ___________,

4. MgaKatawhan ___________, ___________,

Buluhaton 66

Lingini ang pulong nga naghulagway sa mosunod.

1. Si Estoy usa ka batang buotan.

2. Mapagarbohon ang mga ginikanan ni Estoy.

3. Malinawon ang ilang barangay nga gipuy-an.

4. Si Lola ug si Lolo malipayon kanunay.

99

Buluhaton 67-A

Lingini ang pulong nga naghulagway sa drowing.

1.

tigulang

tam-is

aslom

2.

humot

tambok

asin

3.

bangka

baho

malinawon

4.

green

violet

puti

100

Buluhaton 67-B

Basaha ang mga pahayag. Idugtong pinaagi sa

linya ang drowing ngadto sa gihulagway.

1. Ang dako nga bata.

2. Si Estoy nga nanilhig.

3. Ang dahon nga green.

4. Ang puti nga rosas.

101

Buluhaton 67-C

Drowinga ang mosunod.

1. Gamay nga mga

baruto

2. Dako nga libro

3. Taas nga hagdan

4. Himsog nga petsay

102

Buluhaton 68

Basaha ang istorya sulod sa kahon ug tubaga ang

mga pangutana.

Comprehension Check:

1. Kinsa ang adunay iring?

2. Unsa ang ngalan sa iring?

3. Unsa ang nakita sa iring?

4. Giunsa sa iring ang ilaga?

5. Ikalipay ba ninyo ang pagsige og gukod

sa iring sa ilaga? Ngano man?

Si Banbanon

Adunay iring. Banbanon ang iyang

ngalan. Nakakita si Banbanon og ilaga.

Gigukod ni Banbanon ang ilaga.

103

Buluhaton 69-A

Ihulagway ang mga tawo ug butang gamit ang

matang sa pagtandi.

a. Lami

b. gitas-on sa buhok

104

Buluhaton 69-B

Ihulagway ang mosunod gamit ang tulo ka matang

sa pagtandi.

1. gibag-on

2. gitas-on

3. katambo

kon

4. gidak-on

5. kagama

yon

105

Buluhaton 70

Butangi sa saktong paghulagway o adjectives ang

mosunod.

Positive Comparative Superlative

1.

2.

3.

4.

5.

langas

mas baga

kinalimpyohan

mas bata

bugnaw

106

Buluhaton 71

Linyahi ang panghulagway o adjective aron

mainsakto ang pahayag.

1. Ang (kusog, mas kusog, kinakusgan)

kay sa .

2. Ang (dako, mas dako, kinadak-an) sa

tanang .

3. Ang (hayag, mas hayag, kinahayagan)

kay sa .

4. Si ang (kusgan, mas kusgan,

kinakusgan) nga tawo.

5. Ang mga (gamay, mas gamay,

kinagamyan) kay sa .

107

Buluhaton 72

Ihulagway ang kada membro sa pamilya. Gamit og

mga adjectives sa paghulagway kanila.

Album sa Pamilya

Kini ang

akong

papa.

Siya _______

__________.

Kini ang

akong

igsuon nga

lalaki. Siya

________

_________.

Kini ang

akong

mama.

Siya _______

___________.

Kini ang

akong

igsuon nga

babaye.

Siya ________

___________.

Kini ang

akong lola.

Siya _______

___________.

Kini ang

akong lolo.

Siya ________

___________.

Kini ang

akong

manghod

nga lalaki.

Siya _______

___________.

Ako kini.

Ako ________

____________

___________.

108

Buluhaton 73

Kompletoha ang mga pahayag gamit ang pulong

panghulagway o pungway.

1. Ang kuyamoy sa iring __________.

2. Ang mga utanon sa Canlaon ___________.

3. Ang bayabas __________.

4. Ang kabayo ________ molihok nga hayop.

5. _________ang hayop nga Kalabaw.

6. Ang mga Pilipino ________ nga tawo.

7. Ang babayi nga gapula __________.

8. Si Presidente Noynoy ____________ .

9. Ang Ice cream _________.

10. Ang kayo _________.

109

Buluhaton 74-A

Linyahi ang pulong panghulagway nga gigamit sa

pahayag.

1. Ang akong amahan usa ka maayong

kusinero.

2. Ang akong inahan mas maayong moluto

kay sa akong amahan.

3. Si Marina ang kinamanghuran sa pamilya

apan siya mas dako kay sa iyang

magulang nga igsoon nga si John.

4. Si Ben ang kinamagulangan sa pamilya

nga himsog kaayo.

5. Si Boni ang kinamanghuran sa pamilya.

110

Buluhaton 74-B

Kompletoha ang pahayag piaagi sa pagbutang sa

saktong pulong panghulagway nga makita sa

katapusan kada numero.

1. _______ ang bata nga tagsa ra magkasakit.

(Himsog, Mas himsog, Kinahimsogan)

2. Nagtuo si Loren nga ang iyang sapataos

________ kay sa iyang igsuon.

(nindot, mas nindot, kinanindotan)

3. Si Joel ang ________ nga modalagan sa tulo.

(tulin, mas tulin, labing tulin.)

4. Nagkahiusa ang mga hurado nga ang grade

one nga pasundayag ang ______ nga

pasundayag ngadtong adlawa.

(kataw-anan, mas kataw-anan, pinakakataw-

anan)

5. Para ni Angeline _________ ang English kay sa

Math. (sayon, mas sayon, pinaksayonan)

111

Buluhaton 75-A

Linyahi ang saktong adjectives sa kada pahayag.

Rodel: Bong (taas, mas taas, kinatas-an ) ka kay

ni Robin?

Robin: Oo, apan si Mark ang (taas, mas taas,

kinataasan) sa among klase.

Jessielyn: Si Mark unom ka tuig pa lamang,

samtang kita pito ka tuig na. Siya ang

(bata, mas bata, kinabataan) sa mga lalaki

diri.

Roxanne: Si Albert usab dunay timbang 28

kilograms. Siya ba ang (bug-at, mas bug-at,

kinabug-atan) sa tanan?

Donald: Tan-awa si Lily. (mubo, mas mubo,

kinamub-an) kay ni Belle.

Trixia: Mura og si Belle ang (niwang, mas niwang,

kinaniwangan) kay ni Lily.

Jessielyn: Mga kapatid! Ayaw na mo og lalis ana.

Ako ang (niwang, mas niwang,

kinaniwangan) dinhi sa klase apan ako ang

(himsog, mas himsog, kinahimsogan) sa

tanang mga babaye.

112

Buluhaton 75-B

Butangi og saktong adjectives ang kada blangko.

mubo mas mubo kinamub-an

paspas mas paspas kinapaspasan

taas mas taas kinatas-an

1. Ang sayal ni Roselle hapit na moabot sa salog.

__________ kini.

2. Ang sayal ni Tessie tulo ka pulgada ubos sa

tuhod. __________ kini kay sa kang Roselle’s.

3. Ang sayal ni Christine usa ka pulgada ibabaw

sa tuhod. __________ kini sa tanang sayal sa

mga babaye.

4. Si Joan makaluto sa iyang pag-kaon sulod sa 30

ka minutos. __________ siyang makaluto .

5. Si Rheane makaluto sa iyang pag-kaon sulod sa

15 minutos. __________ siyang makaluto kay ni

Joan.

113

Buluhaton 75-C

Butangi og husto nga matang sa pagtandi ang mga

adjectives nga anaa sa sulod sa panglingkong

(parenthesis), aron makompleto ang mga

sentences.

1. Si Patty (mubo) ______ kay sa iyang igsoon.

2. Ang pamilya ni Armada (dato) ______ kay sa

pamilya ni Cruz.

3. Ang kwarto nako (limpyo) _______ kay sa

iyaha.

4. Ang iyang cellphone (nindot) _______ sa

tanan.

5. (Linaw) _______ ang dagat.

114

Buluhaton 76-A

Lingini ang pulong nga nagtug-an sa panahon o

oras.

1. Maligo kada adlaw si Robert.

2. Sayo sa buntag moadto sa eskwelahan ang

mga bata.

3. Magtuon sila inig kagabii.

4. Matulog og sayo sila si Mamita ug Romel para

sayo momata.

5. Inig kaudto mangaon sila sa ilang balon.

Buluhaton 77

Butangi sa hustong pulong ang blangko.

A. Si Felimon, si Felimon, namasol sa kadagatan,

Nakakuha, nakakuha og isdang ___________

(bangus, tambasakan)

B. May unggoy kong dako,

Ngano nagduko-duko,

Kay nakakita og usa ka ________.

(dako, kwarta)