การพฒนาฉลากยาส าหรบผพการทางสายตา

สทธาทพย ออประยร1, อลจนา เฟองจนทร2

1กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย 2ภาควชาเภสชกรรมปฏบต คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

บทคดยอ วตถประสงค: เพอพฒนาฉลากยาส าหรบผพการทางสายตาโดยใช VOICEYE code ซงผพการทางสายตาสามารถใชโทรศพทมอถอสแกนฉลากยาไดดวยตนเอง เพอใหไดรบขอมลยาบนฉลากยาอยางครบถวน วธการ: ผวจยไดพฒนาฉลากยาโดยใชโปรแกรม VOICEYE maker for MS-Word ส าหรบภาชนะ 7 ชนด ไดแก กลองยา ซองยา ขวดยาน าทรงกลม ขวดยาน าทรงแบน กระปองแบงยา (เลก กลาง และใหญ) การศกษาทดสอบการใชงาน (usability test) ฉลากในผพการทางสายตาทตาบอดสนท ครงละ 5 คน และปรบปรงและพฒนาฉลากยาใหไดตามเปาหมาย คอ ผพการทางสายตาสแกนฉลากยาไดส าเรจรอยละ 100 เวลาในการท าภารกจ (task time) ไมเกน 5 นาทตอการสแกน 1 ครง และคาเฉลยระดบความพงพอใจตอฉลากยาทพฒนาขนในแตละดานมากกวา 3.5 คะแนน (จากคะแนนเตม 5) หลงจากนน น าฉลากไปทดสอบการใชงานในผพการทางสายตา จ านวน 20 คน เพอการประเมนผลส าเรจในการสแกนฉลากยาโดยใชโทรศพทมอถอ ระยะเวลาในการท าภารกจ และความพงพอใจของผพการทางสายตาตอฉลากยา ผลการวจย: ผพการทางสายตาจ านวน 18 คน (รอยละ 90) สามารถสแกนฉลากยาส าเรจ โดยใชเวลาเฉลยเทากบ 3 นาท 8 วนาท (ระยะเวลาเฉลยเพอสมผสหา VOICEYE code เทากบ 3 วนาท การสแกนเทากบ 16 วนาท และอานขอความในฉลากยาเทากบ 2 นาท 49 วนาท) และคาเฉลยจ านวนครงของการกดอานขอมลทงหมดในฉลากยาเทากบ 4 ครง ผพการทางสายตารอยละ 96 มความพงพอใจระดบมากถงมากทสดตอฉลากยา ในทกหวขอการประเมน ไดแก ลกษณะของฉลากยา ความสะดวกในการใชงาน และประโยชนทไดรบจากฉลากยา มคะแนนความพงพอใจเฉลยมากกวา 3.5 คะแนน สรป: ฉลากยาทพฒนาโดยใช VOICEYE code มความสะดวกและงายตอการใชงานดวยตนเองส าหรบผพการทางสายตา ท าใหไดรบขอมลยาบนฉลากอยางครบถวน ค าส าคญ: ฉลากยา ผพการทางสายตา การบรการทางเภสชกรรม VOICEYE code รบตนฉบบ: 16 ม.ค. 2560, รบลงตพมพ: 18 เม.ย. 2560 ผประสานงานบทความ: สทธาทพย ออประยร กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330

E-mail: salapao_au@hotmail.com ESEARCH ARTICLE

บทความวจย

237

Development of Drug Labels for People with Visual Loss

Sutthatip Orprayoon1, Anjana Fuangchan2

1Department of Pharmacy, King Chulalongkorn Memorial Hospital, Thai Red Cross 2Department of Pharmacy Practice, Faculty of Pharmaceutical Sciences, Naresuan University

Abstract Objective: To develop drug labels for visually impaired patients by using VOICEYE code enabling patient

with visual impairment to scan the code on labels by themselves with their smartphones to get complete drug information. Methods: The researchers designed drug labels using VOICEYE maker for MS-Word for 7 containers including boxes, zipper bags, cylindrical bottles, flat bottles, cylindrical pill containers with 3 sizes (small, medium and large). Usability testing was conducted in 5 blinds in each round and the labels were improved accordingly until achieving the goals of 100 % success rate for scanning and reading labels by the blinds, spending task time for less than 5 minutes per scanning, and having mean satisfaction more than 3.5 (from full score of 5) in all evaluated domains. Subsequently, drug labels were tested in 20 visually impaired people for success rate of scanning and reading the labels with smartphones, task time and satisfaction among subjects towards the labels. Results: Eighteen visually impaired people (90%) could successfully scan VOICEYE code with an average task time of 3 minutes and 8 seconds (3 seconds spent on finding the VOICEYE code, 16 seconds for code scanning, and 2 minutes and 49 seconds for reading drug information), and average number of reading of 4. Ninety six percent of participants were satisfied with the labels at high or very high levels. In all evaluated domains including features of the labels, convenience of using and usefulness of the drug labels, mean satisfaction levels were more than 3.5. Conclusion: Drug label with VOICEYE code was user-friendly and help people with visual impairment to get complete drug information on the labels. Keywords: drug label, visual impairment, pharmacy services, VOICEYE code

บทน า ในการใชยาของผพการทางสายตา ปญหาทพบ

คอผปวยไมสามารถเขาถงขอมลบนฉลากยาของคนปกตไดการศกษาของ Riewpaiboon ในผพการทางสายตาในกรงเทพมหานคร จ านวน 86 คนทมอาย 18 ปขนไป พบวา แหลงทผพการทางสายตารบยาสวนใหญไดแก รานขายยา มผเคยไปโรงพยาบาลรอยละ 79 ในจ านวนนรอยละ 57 รบยาดวยตนเอง โดยสวนใหญ (รอยละ 72) ไดรบการอธบายวธการใชพรอมใหจ าลกษณะของเมดยาหรอ

บรรจภณฑในการใชยาดวยตนเอง ผพการทางสายตาสวนใหญใชความจ าในการจ าแนก ชนด ขนาด และเวลารบประทาน ในดานความตองการบรการทางเภสชกรรมพบวา รอยละ 81 ของผพการทางสายตาตองการใหบคลากรทางการแพทยมจตส านกชวยเหลอผพการทางสายตา ตามดวยการอธบายการใชยาเปนพเศษ และการจดท าฉลากเฉพาะ (1) นอกจากนการศกษาของ Kentab, Al-Rowiali, Al-Harbi, Al-Shammari, Balhareth, และ Al-Yazeed ในประเทศซาอดอาระเบย พบวา คนตาบอดสวน

RESEARCH ARTICLE

238

ใหญใหบคคลสายตาปกตชวยเหลอและใชความจ าในการจ าแนก ชนด ขนาด และเวลารบประทานยา การศกษาพบปญหาทเกดจากการรบประทานยาดวยตนเองของคนตาบอด ไดแก การใชยาทผดชนดรอยละ 43 การใชยาผดขนาดรอยละ 45 การรบประทานยาทผดเวลารอยละ 25 การรบประทานยาหมดอายรอยละ 20 และการลมรบประทานยา รอยละ 33 (2) ดงนนการรบประทานยาโดยใชความจ าในการจ าแนก ชนด ขนาด และเวลารบประทานยา อาจท าใหเกดอนตรายจากการรบประทานยาและสงผลถงประสทธภาพทางการรกษา จะเหนไดวาผพการทางสายตาเปนกลมทยงขาดการชวยเหลอ โดยเฉพาะการจดท าฉลากยาทท าใหเขาถงขอมลบนฉลากยาและควรมการพฒนาการบรการทางเภสชกรรมทเหมาะสมกบผปวยกลมน เพอใหผปวยไดรบขอมลเกยวกบยาอยางครบถวนและถกตอง ตลอดจนลดปญหาทอาจเกดจากการใชความจ าในเรองยา ซงสอดคลองกบสทธผบรโภค (3) ค าประกาศสทธของผปวย (4) และหลกการจายยาทดตามเกณฑมาตรฐานผประกอบวชาชพเภสชกรรมของสภาเภสชกรรม พ.ศ. 2545 (5)

ป จ จ บนมก า ร ใช โท รศพทมอถอกนอย า งแพรหลาย จนกลายเปนสงจ าเปนในชวตประจ าวนและมการพฒนาโปรแกรมบนโทรศพทมอถอเพอผพการทางสายตาโดยใชระบบสมผสหนาจอและสามารถอานออกเสยงหนาจอทสมผสได ไดแก โปรแกรม VoiceOver (6-7) ส าหรบระบบ iOS และ Talkback (8) ส าหรบระบบ Android ท าใหการใชโทรศพทมอถอส าหรบผพการทางสายตาไมเปนอปสรรคอกตอไป และใชกนอยางแพรหลายในกลมผพการทางสายตา

VOICEYE code (high density code) ถกพฒนาขนทประเทศเกาหลใตในป 2013 มลกษณะเหมอนกบ QR code คอ สามารถน ามาประยกตใชไดหลายอยางเชน การแสดง URL ของเวบไซต การสรางขอมลเปนขอความ เบอรโทรศพท และขอมลทเปนตวอกขระ แตความแตกตางคอ VOICEYE code สามารถบรรจขอมลไดถง 7,089 อกขระ ขณะท QR code สามารถบรรจขอมลไดมากทสด 4000 อกขระ ในขนาดของ code ทเทากน VOICEYE code สามารถปรบใหบรรจขอมลไดมากขนถง 250,000 อกขระ อกขระท QR code สามารถบรรจไดแก ตวเลข (0-9) ตวอกษร (A-Z) ตวใหญเทานน

และสญลกษณบางอยางเชน $ % * + - . / : space ขณะท VOICEYE code สามารถบรรจขอความขนาดใหญ และยงสามารถบนทกภาพและกราฟไดดวย หนง VOICEYE code สามารถเกบขอมลไดประมาณสองหนากระดาษ A4 หรอประมาณ 12 กโลไบท (9,10) การสราง VOICEYE code ใชโปรแกรม VOICEYE maker add-In (11) ซงสามารถผนวกเขาไปในโปรแกรม Microsoft-Word จงสะดวกตอผสราง code การอาน VOICEYE code ใชโทรศพทมอถอทดาวนโหลด VOICEYE code reader application ซงสามารถดาวนโหลดไดฟร มทงส าหรบระบบ iOS และ Android เมอใชกลองหลงของโทรศพทมอถอสแกน VOICEYE code โปรแกรม VOICEYE code reader จะแปลงขอมลใน VOICEYE code เปนขอความปรากฎบนหนาจอโทรศพทมอถอ ส าหรบโทรศพททเปดการท างาน VoiceOver หรอ Talkback ซงเปนโหมดการท างานของผพการทางสายตา สามารถสมผสหนาจอเพออานออกเสยงขอมลบนหนาจอโทรศพทมอถอ ท าใหผพการทางสายตาสามารถทราบขอมลทอยใน VOICEYE code ได ในประเทศเกาหลใตไดน า VOICEYE ไปใชเพอผลตและเผยแพรเอกสารของหนวยงานภาครฐ ซงเปนเอกสารทางดานสาธารณปโภค เชน บลคาน าและคาไฟ ใบภาษ นอกจากน ยงมการน ามาใชในโรงเรยนสอนคนตาบอดและในมหาวทยาลย VOICEYE code จะถกพมพในทกหนาของหนงสอเรยน การน า VOICEYE code มาใชในนตยสารและหนงสอพมพท าใหผพการทางสายตาไดรบรขาวสารมากขน

ดงนน ผวจยจงพฒนาฉลากยาส าหรบผพการทางสายตาโดยใช VOICEYE code เพอใหผพการทางสายตาส าม า รถ รบ ร ข อ ม ล บนฉล ากย า ไ ด แ ล ะทดสอบความสามารถในการสแกนฉลากยาของผพการทางสายตาโดยใชโทรศพทมอถอทมโปรแกรม VOICEYE code reader เพอเพมความสามารถในการเขาใจวธการใชยา ชวยท าใหผปวยจ ายา และวธการใชยาไดดขน และน าไปสค วามร วมมอ ในการ ใชยาอย า งถกตอ ง ตลอดจนประสทธผลทดในการรกษาตอไป

วธการวจย

การศกษาเปนรปแบบการวจยและพฒนา โดยแบงการศกษาออกเปน 2 สวน การศกษาแรก คอ การ

239

พฒนาฉลากยา และการศกษาทสอง คอ การทดสอบการน าฉลากยาไปใชในผพการทางสายตา การศกษาท 1: การพฒนาฉลากยา

การพฒนาฉลากยาเรมจากการออกแบบฉลากยาและทดลองสแกนฉลากยาในคนสายตาปกตทงแบบเปดตาสแกนและปดตาสแกน เพอทจะพฒนาใหไดฉลากยาทสามารถสแกนไดในทกภาชนะบรรจและสามารถใชไดกบโทรศพททงระบบ iOS และ Android version 4.0 ขนไป การพฒนามทงหมด 5 ขน ดงน

การทดสอบขนท 1 การทดสอบขนท 1 เปนการทดลองสแกนฉลาก

ยาทตดบนภาชนะบรรจทมพนผวแตกตางกน 7 ชนด ไดแก กลองยา ซองยา ขวดยาน าทรงกลม ขวดยาน าทรงแบน กระปองแบงบรรจยาสชาขนาดเลก กลาง และใหญ โทรศพททใชในการทดสอบ คอ ระบบ iOS หรอ Android 4.0 ขนไป ความละเอยดและขนาด VOICEYE code ทใชคอ 600 dpi (1x1 cm2, 1.2x1.2 cm2), 450 dpi (1.5x1.5 cm2, 1.7x 1.7 cm2) และ 300 dpi (2x2 cm2) การทดสอบท าในคนสายตาปกตขณะเปดตาโดยใชโทรศพทมอถอสแกนฉลากยาและจบเวลาในการสแกน การทดสอบท าซ า 3 ครงแลวน าเวลามาหาคาเฉลย ถาใชเวลาในการสแกนเฉลยนอยกวา 2 นาท ถอวาสแกนไดส าเรจ สงทพบจากการทดสอบขนท 1: ความละเอยดของ VOICEYE code มผลตอการสแกน ความละเอยด ทสง ท าใหตองใชโทรศพทมอถอทมประสทธภาพสงขน นอกจากน พนผวมผลตอการสแกนฉลากยา โดยเฉพาะพนผวโคงท าใหไมสามารถสแกนฉลากยาได

สงทปรบปรง: 1) VOICEYE code ทมความละเอยด 600 dpi นน มความละเอยดมากเกนไป โทรศพทมอถอบางรนไมสามารถสแกนได การทดสอบในขนตอไปจงใชเฉพาะ VOICEYE code ทมความละเอยดนอยกวา 600 dpi 2) การทดสอบครงท 2 จงออกแบบฉลากยาทแปะบนภาชนะทมผวโคง โดยใชฟวเจอรบอรดแขงชวยปรบพนผวบรเวณทเปน VOICEYE code ใหเรยบดงน 2.1) ขวดยาน าทรงแบนและทรงกลม ออกแบบใหความสงของฟวเจอรบอรดเทากบความสงของฉลากยา ความกวางของฟวเจอรบอรดเทากบความกวางของสตกเกอรใสทปดทบกวางกวา VOICEYE code 2 mm 2.2) กระปองแบงบรรจยาสชาขนาดใหญและกลาง มการ

ทดลองตดฉลาก 2 แบบ คอ ตดสวนทเปน VOICEYE code แนบกบภาชนะบรรจยาและตดยนออกมาจากภาชนะบรรจยา 2.3) กระปองแบงบรรจยาสชาขนาดเลก เนองจากมพนทจ ากดจงออกแบบแปะฉลากยาในสวน VOICEYE code ใหยนออกมา

การทดสอบขนท 2 การทดสอบขนท 2 เปนการทดลองสแกนฉลาก

ยาทมการปรบพนผวในสวน VOICEYE code ดวยฟวเจอรบอรดแขงในภาชนะผวโคงดงกลาวมาแลว โทรศพททใชในการทดสอบ คอ ระบบ iOS หรอ Android 4.0 ขนไป ความละเอยดและขนาด VOICEYE code ทใชคอ 450 dpi (1.5x1.5 cm2, 1.7x 1.7 cm2) และ 300 dpi (2x2 cm2) การทดสอบท าในคนสายตาปกตขณะเปดตาดวยวธการเดยวกบการทดสอบขนท 1

สงทพบจากการทดสอบขนท 2: ความละเอยดของ VOICEYE code มผลตอการสแกน ยงความละเอยดของ VOICEYE code สง ยงตองใชโทรศพทมอถอทม ประสทธภาพสงขน

สงทปรบปรง: VOICEYE code ความละเอยด 300 dpi ขนาด 2x2 cm2 ใชเวลาในการสแกนนอยทสด และสามารถสแกนไดกบฉลากทตดบนทกภาชนะและสามารถใชกบทกรนของโทรศพทมอถอ

การทดสอบขนท 3 การทดสอบขนท 3 เปนการทดสอบสแกนฉลาก

ยาทมการปรบพนผวในสวน VOICEYE code โดยเปรยบเทยบวสดตางๆ ในการน ามาปรบพนผว ไดแก ฟวเจอรบอรดแบบบาง ฟวเจอรบอรดแบบหนา กระดาษแขงมน กระดาษแขงดานแบบบาง กระดาษแขงดานแบบหนา ทงนเพอเลอกวสดทเหมาะสมทสามารถประดษฐไดงาย มความคงทน ราคาถก และใชเวลาในการสแกนนอยทสด โทรศพททใชในการทดสอบ คอ iPhone 5 และ Samsung galaxy S4 ความละเอยดและขนาดของ VOICEYE code คอ 300 dpi (2x2 cm2) ผถกทดสอบ คอ คนสายตาปกตทเปดตาขณะสแกนดวยวธการเดยวกบการทดสอบขนท 1

สงทพบจากการทดสอบขนท 3: คาเฉลยระยะเวลาทใชในการสแกนฉลากยาทถกปรบพนผวดวยวสดทง 5 ชนดมคาใกลเคยงกน โดยใชเวลาเฉลยนอยกวา 10 วนาท แตวสดแตละชนดมขอด-ขอเสยแตกตางกน ในการสแกนบางครงตองเอยงภาชนะเลกนอยเพอหลบไมใหเกดแสงสะทอน จงจะสแกนได

240

สงทปรบปรง: การวจยนเลอกใชวสดปรบพนผวเปนฟวเจอรบอรดชนดหนาเนองจากเปนวสดท เ ปนพลาสตก หากแปะ code ผด สามารถลอกออกมาแปะใหมได สามารถเปยกน าได มความคงทน มน าหนกเบา และราคาถก

การทดสอบขนท 4 การทดสอบขนท 4 เปนการทดสอบปรบวสดท

ปดทบ VOICEYE code โดยทดลองเปรยบเทยบวสดปดทบทเปนสตกเกอรใสแบบมนและสตกเกอรใสแบบดาน โทรศพททใชในการทดสอบ คอ iPhone 4 และ iPhone 5 ความละเอยดและขนาดของ VOICEYE code คอ 300 dpi (2x2 cm2) ผถกทดสอบ คอ คนสายตาปกตโดยเปดตาสแกน นอกจากนยงทดสอบในคนสายตาปกตทปดตาสแกน ทงนเพอเปรยบเทยบในทาสแกน 3 ทา ไดแก ทาถอภาชนะบรรจยา ทาวางภาชนะบรรจยา และการใชแทนวางโทรศพทมอถอชวยในการสแกน โทรศพททใชในการทดสอบ คอ iPhone 5 และ Samsung S4 การทดสอบใหตวอยางใชโทรศพทมอถอสแกนฉลากยาและจบเวลาในการสแกน โดยท าซ า 3 ครงแลวน ามาหาคาเฉลย ถาใชเวลาในการสแกนเฉลยนอยกวา 2 นาท ถอวาสแกนไดส าเรจ

สงทพบจากการทดสอบขนท 4: คาเฉลยของร ะยะ เ วล า ในกา รสแกน นอยกว า 10 วน าท ก า รเปรยบ เทยบวสด ป ดทบ 2 ช นด เม อสแกนโดย ใชโทรศพทมอถอรนเดยวกนพบวา คาเฉลยระยะเวลาในการสแกนใกลเคยงกน นอกจากน พบวา สตกเกอรใสแบบมนทใชเปนวสดปดทบ VOICEYE code ในภาชนะทเปนซองยานน ไมสามารถสแกนได เนองจากการปดตาตวอยางท าใหตวอยางไมสามารถถอหรอเอยงภาชนะใหหลบแสงได

สงทปรบปรง: การเปดตาสแกนท าใหผถกทดลองสามารถถอหรอเอยงภาชนะบรรจเพอหลบแสงได และไมเปนอปสรรคตอการสแกน ผวจยจงทดสอบเพมเตม โดยขอใหตวอยางปดตาสแกน ผลการทดสอบแสดงใหเหนวา แสงสะทอนมผลตอการสแกน การวจยนจงปรบวสดปดทบ VOICEYE code ทเปนสตกเกอรใสแบบมนมาเปนสตกเกอรใสแบบดาน

การทดสอบขนท 5 การทดสอบขนท 5 เปนการทดลองสแกนฉลากยาโดยคนสายตาปกตทปดตา จ านวน 10 คน โดยใชแบบ

ประเมนความสามารถในการสแกนฉลากยาและแบบประเมนความพงพอใจ โทรศพททใชในการทดสอบ คอ iOS และ Andriod 4.0 ขนไป ความละเอยดและขนาดของ VOICEYE code คอ 300 dpi (2x2 cm2)

สงทพบจากการทดสอบขนท 5: การสแกนและอานฉลากส าเรจในภาพรวมทกภาชนะคดเปนรอยละ 80 ซงต ากวาเปาหมาย (รอยละ 100) เนองจากมผถกทดลอง 2 คน ไมสามารถระบขอมลวนหมดอาย เพราะไมไดตงคาพกหนาจอโทรศพทมอถอใหนานพอ จงท าใหหนาจอโทรศพทปดกอนทจะอานขอมลไดครบ เวลาเฉลยในการท าภารกจ (task time) เทากบ 4 นาท 12 วนาท (เปาหมาย คอ นอยกวาหรอเทากบ 5 นาท) ความพงพอใจของคนสายตาปกตปดตารอยละ 87.69 มระดบความพงพอใจตอลกษณะของฉลากยา ความสะดวกในการใชโปรแกรม VOICEYE และประโยชนทไดรบตงแตระดบมากถงมากทสด และแตละหวขอไดคะแนนเฉลยมากกวา 3.5 คะแนนจากคะแนนเตม 5 คะแนน ซงเปนไปตามเปาหมายทต งไว การศกษาท 2: การทดสอบในผพการทางสายตา ตวอยาง

ตวอยางเปนผพการทางสายตาทศนยพฒนาสมรรถภาพคนตาบอด (ปากเกรด) ศนยพฒนาอาชพคนตาบอด (ปากเกรด) สหกรณคนตาบอดแหงประเทศไทย (กรงเทพมหานคร) และศนยฝกอาชพหญงตาบอดสามพราน (นครปฐม) ทมลกษณะ ดงน คอ มอาย 20 ป ขนไป มโทรศพทมอถอรนทสามารถใชงานกบฉลากยาได คอ iOS และ Android 4.0 ขนไป สามารถใชโทรศพทมอถอรน Touch screen ได ไมเคยใชยาทใชจดท าฉลากยาในการทดสอบครงน ผพการทางสายตาตองไมมความผดปกตทางสมอง ทางการไดยน ไมมความพการมอ แขน และขา

การทดสอบ usability test ผวจ ยทดสอบความสามารถในการใชฉลากยาดวยวธการทแนะน าในการออกแบบและทดสอบเนอหาในสอดจทลโดยกระทรวงสาธารณสขของสหรฐอเมรกา (12-13) ผวจยทดสอบความสามารถในการสแกนฉลากยาในผพการทางสายตาประเภทตาบอดสนทครงละ 5 คน (14) กอนการทดสอบ ผวจ ย เตรยมโทรศพทมอถอโดยดาวนโหลด VOICEYE for reader application ตงคาพกหนาจอโทรศพทมอถอใหมากกวา 10 นาท สวนความเรว

241

ในการอานออกเสยงใชความเรวเดมทผพการตงไวอยแลว เนองจากผใชโทรศพทสามารถปรบความเรวระหวางการทดสอบไดเอง ทงนยงตงคาใน VOICEYE for reader application ใหบอกทศทางในการสแกน

กอนเรมการทดสอบ ผวจยสอนวธใช VOICEYE reader application และใหตวอยางทดลองใชโปรแกรมบนโทรศพทมอถอ หลงจากนนใหตวอยางใชโทรศพทมอถอสแกนฉลากยาทตดบนภาชนะบรรจยาตาง ๆ 7 ชนด ไดแก กลองยา ซองยา ขวดยาน าทรงแบน ขวดยาน าทรงกลม กระปองแบงบรรจยาสชาขนาด เลก กลาง และใหญ ซงมการปรบพนผวโคงบรเวณ VOICEYE code ดวยฟวเจอรบอรดแขง เม อสแกนส า เ รจ ใหตวอย า งบอกรายละเอยดของขอมลเกยวกบยา ตวอยางสามารถสมผสหนาจอเพอฟงขอมลไดมากกวา 1 ครงจนกวาจะบอกรายละเอยดของฉลากยาครบ การทดสอบท าในหองปดทสงบ การเกบขอมลท าโดยผวจย 1 คนและผสงเกต 2 คน ตลอดจนมกลองวดโอ 2 เครองเพอบนทกการทดสอบ ผสงเกตบนทกขอมลทพบในแบบประเมนความสามารถในการสแกนฉลากยา ผวจยใหตวอยางประเมนความพงพอใจโดยใชแบบประเมน (ดในหวขอวธเกบรวบรวมขอมล)

usability test ถกท าซ าและแกไขขอบกพรองในแตละรอบจนบรรลเปาหมายดงน 1) ผพการทางสายตาสามารถสแกนฉลากยาไดส าเรจ (success rate) รอยละ 100 2) ใชเวลาในการสแกนไมเกน 5 นาทตอการสแกน 1 ครง 3) ความพงพอใจของผพการทางสายตาตอฉลากยาทพฒนาขนในแตละหวขอไดคะแนนมากกวา 3.5 คะแนนจากคะแนนเตม 5 คะแนน

การทดสอบเชงปรมาณ (quantitative test) เมอไดฉลากยาทพฒนาขนและวธการสอนสแกน

ฉลากยาแลว ผวจยทดสอบการใชฉลากยาในผพการทางสายตาประเภทตาบอดสนทและสายตาเลอนรางจ านวน 20 คน (15) ประเภทผพการถกระบบนบตรประจ าตวผพการทางสายตารวมกบการสอบถามลกษณะการมองเหน การเตรยมอปกรณ สถานท และการด าเนนการวจยในขนนเหมอนในขน usability test ผวจยประเมนความสามารถในการสแกนฉลากยาและประเมนความพงพอใจของผพการทางสายตาตอฉลากยาทพฒนาขน

วธเกบรวบรวมขอมล ในการทดสอบความสามารถในการใชฉลากยา

และการทดสอบเชงปรมาณ ผสงเกตเกบขอมลเชงปรมาณ

และเชงคณภาพ การบนทกขอมลเชงปรมาณมวธการดงน ก) ผสงเกตประเมนผลส าเรจในการใช

โทรศพทมอถอทมโปรแกรม VOICEYE for reader เพอสแกนฉลากยาของผพการทางสายตา โดยประเมนใน 5 หวขอ หวขอละ 1 คะแนน คอ 1) ความสามารถในการใชโปรแกรม VOICEYE ในการสแกน 2) ความสามารถสมผสหา VOICEYE code บนฉลาก 3) ความสามารถสแกน VOICEYE code บนฉลาก 4) ความสามารถใช VoiceOver หรอ Talkback บนโทรศพทมอถออานออกเสยง และ 5) ความสามารถบอกขอมลในฉลากยาไดถกตองและครบถวน หลงจากฟงขอมลจากโทรศพทมอถอ ซงประกอบไปดวย ชอสถานพยาบาล ชอผใชยา ชอยา ขนาดยาทไดรบ ลกษณะของเมดยา จ านวนเมดยา วธการใชยา ขอควรระวงในการใชยา และวนทยาหมดอายไดถกตองและครบถวน ผพการทางสายตาตองท าภารกจผานทง 5 หวขอ จงจะไดคะแนน 5 คะแนน และถอวาสามารถสแกนฉลากยาไดเปนผลส าเรจ อตราสวนของผทสแกนฉลากยาส าเรจ (success rate) คอ จ านวนคนทท าภารกจไดส าเรจตอจ านวนคนทงหมดทเขารวมการทดลอง

ข) ระยะเวลาในการท าภารกจ (task time) การจบเวลาแบงเปน 3 ชวงระยะเวลา ไดแก ระยะเวลาทใชในการสมผสหา VOICEYE code ระยะเวลาทใชในการสแกนฉลากยา และระยะเวลาทใชในการอานฉลากยา ระยะเวลาทใชในการท าภารกจ คอ ผลรวมของระยะเวลาทงสามขนตอนขางตน ค) การประเมนความพงพอใจตอฉลากยาท าโดยใหตวอยางประเมนฉลากยาในดานลกษณะของฉลากยา ความสะดวกในการใชโปรแกรม VOICEYE และประโยชนทไดรบจากฉลากยา โดยประเมนแบบ 5 ระดบจากความพงพอใจมากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยมาก ผพการทางสายตาทอานอกษรเบรลลได ประเมนความพงพอใจโดยตอบแบบประเมนในภาษาเบรลลดวยตนเอง ในผทอานอกษรเบรลลไมได ผทไมเกยวของกบการวจยเปนผอานแบบประเมนความพงพอใจใหตวอยางตอบ สวนการเกบขอมลเชงคณภาพ ใชการสงเกตการสแกนฉลากยาของผพการทางสายตา โดยสงเกตทาทางในการจบภาชนะบรรจ ล าดบขนตอนในการสแกน การใชเทคนคตาง ๆ ในการสแกน การวางระยะหางในการสแกน ปญหาในการสแกนฉลากยา และสาเหตของปญหา การวเคราะหขอมลในการศกษานใชสถตเชงพรรณนา

242

ผลการวจย การพฒนาฉลากยา

ฉลากยาทพฒนาขนม เ น อหาบนฉลากยาประกอบดวย ชอสถานพยาบาล ชอผปวย ชอยา ความแรงจ านวน ขอบงใชของยา วธใชยา และฉลากชวยทบอกค าแนะน าหรอค าเตอนทจ าเปน การพฒนาฉลากครงนเพมการอธบายลกษณะเมดยาหรอแผงยาและระบวนหมดอายของยา ดงแสดงใน รปท 1 และ 2

VOICEYE code ถกก าหนดใหมความละเอยดเทากบ 300 dpi ขนาด 2 cmx 2 cm ส าหรบภาชนะทเปนกลองยา ซองยา ขวดยาน าทรงกลมและขวดยาน าทรงแบนVOICEYE code แสดงอยขางใตขอความของฉลากยา (รป ท 1) เพอความสะดวกในการประดษฐ และอยตรงกลาง

เพอลดความโคงทจะเกดขนใหนอยทสดเมอน าไปตดบนภาชนะขวดยาน าทรงแบน รปท 2 เปนฉลากยาส าหรบภาชนะแบงบรรจทเปนกระปองหรอขวดยาสชาทเปนภาชนะแบงบรรจ VOICEYE code อยในต าแหนงขางขวาของเนอหาในฉลากยาเนองจากพนทมจ ากด

สตกเกอรใสทปดทบ VOICEYE code เปนสตกเกอรแบบดาน โดยขนาดสตกเกอรทปดทบมขนาดใหญกวา VOICEYE code ขางละ 2 มลลเมตร กระดาษทเลอกใชในการท าฉลากยา เปนกระดาษสตกเกอรแบบกระดาษดาน ตวอกษรสด าบนพนสขาว ตามหลกการจดท าฉลากยาส าหรบผพการทางสายของ AFB (American Foundation for the Blind) (16) ในกรณทพนผวของภาชนะบรรจยามความโคง จะปรบพนผวใหมโดยใชฟว-

รปท 1. ฉลากยาส าหรบผพการทางสายตา (ส าหรบตดกลองยา ซองยา และขวดยาน า)

โรงพยาบาลจฬาลงกรณ ชอ นาย สมชาย ใจด ชอยา Voriconazole tablet (V fend) ขนาด 200 มลลกรม จ านวน 30 เมด ขอบงใช ยาตานเชอรา รปแบบยา เปนเมดรสขาว อยในแผงสเงน วธรบประทาน รบประทานครงละ 1 เมด วนละ 2 ครง กอนอาหารเชา เยน ค าแนะน า รบประทานยาตดตอกนทกวนจนยาหมด ควรรบประทานยานกอนอาหาร 1 ชวโมง วนหมดอาย วนท 1 เดอน ธนวาคม ป 2560

รปท 2. ฉลากยาส าหรบผพการทางสายตา (ส าหรบตดกระปองแบงบรรจยาสชา)

โรงพยาบาลจฬาลงกรณ ชอ นาย สมชาย ใจด ชอยา Voriconazole tablet (V fend) ขนาด 200 มลลกรม จ านวน 30 เมด ขอบงใช ยาตานเชอรา รปแบบยา เปนเมดรสขาว อยในแผงสเงน วธรบประทาน รบประทานครงละ 1 เมด วนละ 2 ครง กอนอาหารเชา เยน ค าแนะน า รบประทานยาตดตอกนทกวนจนยาหมด ควรรบประทานยานกอนอาหาร 1 ชวโมง วนหมดอาย วนท 1 เดอน ธนวาคม ป 2560

243

เจอรบอรดหนาเฉพาะตรงสวนทเปน VOICEYE code ใหมพนผวเรยบ เพอทจะสามารถสแกนฉลากยาได การออกแบบใชฟวเจอรบอรดแขงในการปรบพนผว ส าหรบขวดยา ผวจ ยออกแบบใหความสงของฟวเจอรบอรดเทากบความสงของฉลาก ความกวางของฟวเจอรบอดเทากบความกวางของสตกเกอรใสทปดทบ (กวางกวา VOICEYE code 2 มลลเมตร) การตดฉลากยาใหตดแนบกบภาชนะบรรจ ยกเวนกระปองแบงบรรจยาสชาขนาดเลกใหตดฉลากยาแบบยนออกมา ดงแสดงใน รปท 3

รปท 3. ลกษณะของฉลากยาและลกษณะการแปะฉลากยา บนภาชนะบรรจยาตาง ๆ วธการท าฉลาก

การจดท าฉลากเรมโดยบนทกขอมลฉลากยาลงใน Microsoft Word ซงมโปรแกรม VOICEYE maker for MS-Word ตดตงอย หลงจากนนใช VOICEYE maker for MS-Word สราง VOICEYE code จากขอมลบนฉลากยา โดยตงความละเอยดและขนาดของ code ท 300 dpi ขนาด 2 cmx 2 cm หลงจากนนใช Microsoft Word พมพฉลากยาโดยมขอมลแบบตวอกษรกบ VOICEYE code ปรากฏในฉลากดงรปท 1 และ 2 Usability test

การทดสอบฉลากยาขนตนในผพการทางสายตาพบวา การไมสอนเทคนคการสแกนเบองตนกอนใชงานจะท าใหผพการทางสายตาใชเวลาในการสแกนมาก เนองจากไมมประสบการณในการถายรปหรอสแกนมากอน ดงนนจงพฒนาวธการสอนผพการทางสายตาในการสแกนฉลากยาทผาน usability test 5 ครง ดงน 1) ใหถอ

โทรศพทมอถอใหขนานกบ VOICEYE code โดยจบมอสอน 2) ใหระยะหางระหวางกลองโทรศพทมอถอกบ VOICEYE code มความเหมาะสม โดยจบมอสอน 3) หาระยะโฟกสของกลองใหและบอกระยะทเหมาะสมในการสแกนให โดยจบมอสอน 4) เมอไดระยะสแกนทเหมาะสม ใหนงเพอใหกลองจบภาพและสแกน โดยจบมอสอน และ 5) ใหผพการทางสายตาลองสแกนฉลากยาดวยตนเอง การทดสอบเชงปรมาณ

ขอมลทวไปของผพการทางสายตา 20 คนในการศกษาแสดงอยในตารางท 1 ตวอยางเปนชาย 11 คน เปนผพการทางสายตาประเภทตาบอดสนท 8 คนและสายตาเลอนราง 12 คน สวนใหญมอายในชวง 20-35 ปจงยงไมมโรคประจ าตว และไมมยาทใชอย เ ปนประจ า ตวอยางสวนใหญรบยาทโรงพยาบาล (13 คน) รองลงมา คอ รานยา (9 คน) และ รพสต. ศนยสขภาพชมชน หรอคลนก ทกคนรบยาทสถานพยาบาลใกลบานเนองจากมความสะดวก ส าหรบผพการทางสายตาทรบยาดวยตนเองสวนใหญแจงวาไมสะดวกในการไปรบยาทโรงพยาบาลเนองจากมข นตอนมาก จงสะดวกรบยาทรานยาหรอคลนกมากกวา

ผพการทางสายตา 11 รายจดจ าวธการใชยาจากแพทยและเภสชกร อก 12 คน ใหคนอนอานฉลากยาใหฟง นอกจากน 7 รายท าอกษรเบรลลเองหรอท าสญลกษณบนซองยา เหนไดวา ผพการทางสายตายงตองอาศยคนสายตาปกตชวยในการใชยา หรอใชความจ าของตนเองในเรองลกษณะเมดยาและวธใชยา จากการสมภาษณพบวา มการใชยาผดวธและมการลมรบประทานยา

ตวอยางสวนใหญมอาชพเปนหมอนวดแผนไทย (13 คน) รองลงมาเปนชางไมและเจาหนาทสหกรณคนตาบอดอยางละ 3 คน และมอาชพขายสลาก อาจารย ธรกจสวนตวและแมบาน อยางละ 1 คน พบวาในทก ๆ อาชพ ถงแมวาจะมเงนเดอนไมมาก แตทกคนกมโทรศพทมอถอ จากการสอบถามพบวา เนองจากโทรศพทมอถอเปนสงทจ า เ ปนและชวยในการด า เ นนชวตในหลาย ๆ ดาน โดยเฉพาะใชในการตดตอสอสาร ผทมรายไดนอยสวนใหญจะใชโทรศพทมอถอระบบ Android หรอใช ระบบ iOS (iPhone มอ 2) ผพการทางสายตานยมใชโทรศพทมอถอ iPhone มากกวา เนองจากใชงานไดงายกวา ส าหรบกลมตวอยางทกคนใชโทรศพทมอถอระบบสมผสหนาจอ ม

244

ตารางท 1. ขอมลทวไปของผพการทางสายตา (N= 20) ขอมลทวไป จ านวน (คน) เพศ ชาย

หญง 11 9

ประเภทผพการทางสายตา ตาบอดสนท สายตาเลอนราง

8 12

อาย (ป) 20 – 25 26 – 30 31 – 35 36 – 40 มากกวา 40

8 1 5 3 3

อาชพ หมอนวดแผนไทย เจาหนาทสหกรณคนตาบอด ชางไม

ขายสลาก อาจารย ธรกจสวนตว แมบาน

10 3 3 1 1 1 1

โรคประจ าตว (ตอบไดมากกวา 1) hypothyroid ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง เบาหวาน สะเกดเงน ไมมโรคประจ าตว

2 1 1 1 1 15

ยาทใชอยเปนประจ า (ตอบไดมากกวา 1) ยารกษา hypothyroid (ไมทราบชอ) ยาขมเมดตราใบหอ tiffy metformin ยาทาโรคสะเกดเงน (ไมทราบชอ) prednisolone ยาไขมน (ไมทราบชอ) ไมมยา

2 1 1 1 1 1 1 13

รปแบบการท าความเขาใจวธการใชยา (ตอบไดมากกวา 1) ดฉลากยาเอง

จดจ าจากแพทยหรอเภสชกร 0 11

ตารางท 1. ขอมลทวไปของผพการทางสายตา (N= 20) (ตอ)

ใหคนอนเลาใหฟง อน ๆ เชน ท าอกษรเบรลลเอง ท าสญลกษณบนซองยา

12 7

สถานบรการทไปรบยา (ตอบไดมากกวา 1) โรงพยาบาล รานยา รพสต. หรอศนยสขภาพชมชน อน ๆ เชน คลนก

13 9 2 6

ยหอและรนโทรศพทมอถอแบบ touch screen ระบบ iOS

iPhone 4s iPhone 5 iPhone 6 iPhone 6s iPhone plus

ระบบ Android Samsung Galaxy Win (Android 4.1) Samsung Galaxy Note3 (Android 4.3) Samsung Galaxy Grand2 (Android 4.4.2) Samsung Galaxy Coreprime (Android 4.4.4) I mobile iq big2 (Android 5.0) Lava A88 (Android 5.1) Samsung Galaxy j2 (Android 5.1.1) Samsung Galaxy j7 (Android 5.1.1) Samsung Galaxy A7 (Android 5.1.1)

3 2 3 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1

ประสบการณใชโปรแกรม VoiceOver หรอ talkback ไมมประสบการณ มประสบการณ 1 เดอน – 1 ป มประสบการณ 1 ปขนไป – 2 ป มประสบการณ 2 ปขนไป – 3 ป มประสบการณ 3 ปขนไป – 4 ป

มประสบการณ 4 ปขนไป

0 7 5 4 2 2

ประสบการณใชโปรแกรม VOICEYE for reader ไมมประสบการณ มประสบการณ 1 เดอน มประสบการณ 4 ป

18 1 1

245

ประสบการณการใชโปรแกรม VoiceOver หรอ Talkback ซงเปนโหมดการใชงานส าหรบผพการทางสายตาทกคน แตมระยะเวลาการใชแตกตางกนตงแต 1 เดอนจนถง 7 ป ซงมผลตอเทคนคในการกดฟงขอมล ผทมประสบการณมากจะทราบเทคนคในการปรบความเรวเสยงใหชาลงในขณะอานได หรอสามารถปรบการอานใหสะกดทละตวอกษร หรอใหอานทละ 1 ค าได หรอสามารถใชเทคนกการสมผสหนาจอเพออานทงหนาหรออานเฉพาะประโยค ซงจะมผลในการฟงขอมลในฉลากยาซงจะกลาวถงในผลการทดลองตอนตอไป ตวอยางสวนใหญยงไมเคยใช VOICEYE for reader application มากอน

ตารางท 2 แสดงผลการประเมนความสามารถในการสแกนฉลากยาของผพการทางสายตาโดยใชโทรศพทมอถอทมโปรแกรม VOICEYE for reader การสแกนฉลากยาซงตดอยบนภาชนะ 7 ชนด พบวา success rate ในการท าภารกจผาน 18 คนใน 20 คน โดยใชเวลาเฉลยในการท าภารกจ 3 นาท 8 วนาท (ใชเวลาเฉลยในการสมผสหา VOICEYE code 3 วนาท ใชเวลาเฉลยในการสแกนฉลากยา 16 วนาท และใชเวลาเฉลยในการอานขอความในฉลากยา 2 นาท 49 วนาท) ตวอยางใชการสมผสหนาจอเฉลย 4 ครงเพอฟงขอมลในฉลากยาจนสามารถบอกขอมลในฉลากยาไดถกตองและครบถวน ผพการทางสายตา 19 คนใน 20 คน มความพงพอใจระดบมากถงมากทสดตอฉลากยาทพฒนาขนทงในดานลกษณะของฉลากยา ดานความสะดวกในการใชงาน และดานประโยชนทไดรบ (ตารางท 3) ในแตละหวขอไดคะแนนเฉลยมากกวา 3.5 คะแนน (เตม 5 คะแนน)

การอภปรายผล การวจย น เ ปนการน าเทคโนโลยทมอย มา

ประยกตใชในการจดท าฉลากยาส าหรบผพการทางสายตา โดยน าโปรแกรม VOICEYE maker for MS-Word มาพฒนาฉลากยา เพอแกปญหาทเกดจากการใชยาของคนกลมน ผพการทางสายตา 18 คนใน 20 คนสามารถสแกนฉลากยาไดส าเรจ โดยใชเวลาเฉลยในการสมผสหา VOICEYE code 3 วนาท ในการสแกนฉลากยา 16 วนาทและในการอานฉลากยา 2 นาท 49 วนาท รวมใชเวลาเฉลยทงหมด 3 นาท 8 วนาท ทกคนไดรบขอมลในฉลากยาครบถวน ม 2 คนท าภารกจไมผานเพราะไมสามารถบอกชอยาได ทงนเกดจากตงความเรวในการอานเรวเกนไป ประกอบกบชอยาเปนภาษาองกฤษและเปนศพททางการแพทยท าใหฟงไดยาก จากผลการประเมนความพงพอใจพบวา ผพการทางสายตา 19 คน ใน 20 คน มความพงพอใจระดบมากถงมากทสดดานลกษณะของฉลากยา ดานความสะดวกในการใชงาน และดานประโยชนทไดรบ ฉลากยามขนาดเหมาะสม VOICEYE code สามารถสมผสหาและสแกนไดงาย ตลอดจนไดรบขอมลในฉลากยาครบถวน โปรแกรมใชงานงายโดยไมตองเสยคาใชจายเพมเนองจากผใชสามารถดาวนโหลด VOICEYE for reader ไดฟร โทรศพทมอถอเปนเครองมอในการสแกนฉลากยามความสะดวก ฉลากยาทพฒนาขนสามารถชวยใหผพการทางสายตาจดจ าหรอเตอนความจ าเกยวกบ ชอยา ขนาดยา ขอบงใช วธการใชขอควรระวงในการใชยา ลกษณะเมดยา และวนทยาหมดอาย ท าใหผพการทางสายตาเขาใจวธการรบประทานยาไดดขน ลดความเสยงจากการใชยาท

ตารางท 2. ผลการประเมนความสามารถในการใชโทรศพทมอถอในการสแกนฉลากยาของผพการทางสายตา 20 คน

ภาชนะบรรจยา success rate

(คน/คน)

ระยะเวลา (คาเฉลย ± คาเบยงเบนมาตรฐาน) สมผส (วนาท)

สแกน (วนาท)

อาน (จ านวนกดอาน) (นาท, วนาท)

task time (นาท, วนาท)

กลองยา ขวดยาน าทรงแบน ขวดยาน าทรงกลม ซองยา กระปองยาขนาดใหญ กระปองยาขนาดกลาง กระปองยาขนาดเลก

18/20 18/20 18/20 18/20 18/20 18/20 18/20

2±2 4±5 4±6 2±2 3±2 2±2 3±2

17±25 23±27 14±14 12±12 18±16 14±12 18±14

2 นาท 49 วนาท±54 วนาท (4)

เทากนหมดในทกภาชนะ บรรจยา

3 นาท 8 วนาท±60 วนาท 3 นาท 16 วนาท±62 วนาท 3 นาท 7 วนาท±61 วนาท 3 นาท 3 วนาท±57 วนาท 3 นาท 10 วนาท±59 วนาท 3 นาท 5 วนาท±58 วนาท 3 นาท 10 วนาท±51 วนาท

คาเฉลย 18/20 3±1 16±4 2 นาท 49 วนาท±0 วนาท (4) 3 นาท 8 วนาท±4 วนาท

246

ตารางท 3. ความพงพอใจของผพการทางสายตาตอฉลากยาทพฒนาขน (N = 20) หวขอประเมน ระดบความพงพอใจ (เตม 5 คะแนน)

มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยมาก เฉลย±SD 1. ลกษณะของฉลากยา 1.1 ขนาดของฉลากยามความเหมาะสม 12 6 2 0 0 4.5±0.7 1.2 ผวสมผส VOICEYE code บนฉลากยามความ 9 8 3 0 0 4.4±0.7 แตกตางจากพนผวปกต 1.3 ความครบถวนของขอมลในฉลากยา 16 4 0 0 0 4.8±0.4 2. ความสะดวกในการใชงาน 2.1 วธการใชงานโปรแกรม VOICEYE ไมซบซอน 16 4 0 0 0 4.8±0.4 2.2 การใชโทรศพทมอถอเปนเครองมอในการอาน 17 3 0 0 0 4.9±0.4 ฉลากยามความสะดวก 2.3 VOICEYE code บนฉลากยาสามารถสแกนไดงาย 9 11 0 0 0 4.5±0.5 2.4 ผใชงานสะดวกในการเขาถงโปรแกรมเพราะสามารถ 17 3 0 0 0 4.9±0.4 ดาวนโหลด VOICEYE for reader ไดฟร 3. ดานประโยชนทไดรบ 3.1 ฉลากยาทพฒนาขน สามารถชวยใหผพการทางสายตา 19 1 0 0 0 5.0±0.2 จดจ าหรอเตอนความจ า เกยวกบ ชอยา ขนาดยา ขอบงใช วธการใช ขอควรระวงในการใชยา ลกษณะเมดยา และวนทยาหมดอาย 3.2 ฉลากยาทพฒนาขน สามารถชวยใหผพการทางสายตา 16 4 0 0 0 4.8±0.4 เขาใจวธการรบประทานยาไดดขน 3.3 ฉลากยาทพฒนาขน สามารถชวยใหผพการทางสายตา 18 2 0 0 0 4.9±0.3 ใชยาดวยตนเอง ลดการพงพาคนอน 3.4 ฉลากยาทพฒนาขนควรน าไปใชใหบรการ 17 3 0 0 0 4.9±0.4 ผพการทางสายตาในโรงพยาบาลหรอรานยา 3.5 ฉลากยาทพฒนาขนสามารถลดความเสยงจากการใช 17 3 0 0 0 4.9±0.4 ยาทผดคน ผดชนด ผดขนาด ผดวธ 3.6 ฉลากยาทพฒนาขนสามารถปองกนการเกดอนตราย 18 2 0 0 0 4.9±0.3 จากการใชยาทผด ผดคน ผดชนด ผดขนาด ผดวธ สามารถใชยาดวยตนเองและลดการพ งพาคนอ น ฉลากยาทพฒนาโดยใช VOICEYE code มความสะดวกและงายตอการใชงานดวยตนเองของผพการทางสายตา จงควรน าไปใชใหบรการผพการทางสายตาในโรงพยาบาลหรอรานยา

ในการศกษาพบวา ปจจยทมผลตอสแกนฉลากยา ไดแก 1) รนของโทรศพทมอถอ กลองหลงของแตละรนมระยะโฟกสไมเทากน ท าใหระยะในการสแกนฉลากยา

แตกตางกน และ CPU มผลตอการประมวลผลจงสงผลถงความเรวในการสแกน ดงนนโทรศพทในแตละรนจงมความเรวในการสแกนแตกตางกน 2) ประสบการณในการใชโทรศพทมอถอ ผพการทางสายทมประสบการณมากจะรเทคนคในการอานโคดมากกวา โดยสามารถปรบการอานไดหลายแบบ เชน การปรบความเรวในขณะอาน การปรบใหสะกดทละตวอกษรหรอทละค า (word) เพออานชอยาภาษาองกฤษ สวนผทเคยเขาฝกอบรมการถายรปจะ

247

สามารถสแกนไดอยางรวดเรว เนองจากทราบหลกการถายภาพ คอ ภาพตองอยตรงกลาง ตองใหกลองตรงกบภาพ (VOICEYE code) สามารถกะระยะใหภาพอยในหนาจอไดเอง ทราบวาระยะโฟกสกลองตองเหมาะสม และตองนงเมอกลองจบภาพไดแลวเพอใหโทรศพทมอถอสแกน 3) ความรภาษาองกฤษมผลตอความสามารถในการสแกน เนองจากโปรแกรมบอกทศทางเปนภาษาองกฤษ ส าหรบผทไมทราบภาษาองกฤษสามารถแกไขโดยบอกใหจ าค าภาษาองกฤษกอน ไดแก right (ขวา), left (ซาย), forward (เคลอนทเขาหา VOICEYE code), backward (เคลอนทออกจาก VOICEYE code) 4) ความจ าของผถกทดลองมผลตอระยะเวลาในการอานขอความ ผทมความจ าดสามารถฟงขอมลฉลากยาจากโทรศพทมอถอและบอกขอมลไดถกตองและครบถวนจากการกดฟงเพยงครงเดยว แตในการทดสอบมการกดฟงตงแต 1 ถง 10 ครง โดยเฉลยผพการทางสายตาใชการสมผสเพอฟงขอมล 4 ครง จงสามารถบอกขอมลในฉลากยาไดถกตองและครบถวน ผทความจ าดจงใชเวลาในการอานขอความในฉลากนอยกวา วธการจายยาโดยทวไปทบอกใหผพการทางสายตาจ าชอยา วธการใชยา และขอควรระวง มโอกาสท าใหผพการทางสายตาไดรบขอมลไมครบถวน เนองจากการจดจ าจากการฟงค าอธบายเพยง 1 ครง อาจจ าไดไมสมบรณ อกทงความจ าของแตละคนยงมความแตกตางกน ดงนนฉลากยาจงมความจ าเปนอยางยงเพอใชเตอนความจ า 5) ลกษณะการพการ มผลตอเทคนคการสแกนฉลากยา เชน ผพการทางสายตาประเภทตาบอดสนทหรอมองเหนเฉพาะแสง จะตองคล าหา VOICEYE code กอนเพอหาต าแหนงในการสแกน ตองคล าหากลองหลงของโทรศพทมอถอ และยงตองทาบกลองหลงของโทรศพทมอถอใหตรงกบ VOICEYE code กอนยกโทรศพทมอถอขนสแกน ส าหรบผพการประเภทสายตาเลอนรางซงสามารถมองเหนเปนโครงรางหรอรปรางนน ไมตองคล าหา VOICEYE code เพราะพอมองเหน เวลาสแกนจะใชการมอง VOICEYE code บนหนาจอโทรศพทมอถอใกล ๆ ดงนนในการสอนการสแกนฉลากยาตองค านงถงปจจยทมผลตอการสแกนดงกลาวดวย

เมอเปรยบเทยบฉลากยา VOICEYE code กบฉลากยาภาษาเบรลล พบวา โปรแกรม VOICEYE maker for MS-Word ทใชในการประดษฐฉลากยา เปนโปรแกรมส าเรจรป เมอตดตงจะอยใน Microsoft Word จะสามารถ

ใชงานไดงายและใชประดษฐฉลากยาไดอยางรวดเรว การประดษฐฉลากยาเปนภาษาเบรลล ตองอาศยประสบการณ ถงแมวาปจจบนจะมโปรแกรมแปลอกษรเบรลลภาษาไทย (17, 18) แตเครองปรนอกษรเบรลลกยงมราคาสง (19) เชน เครอง Everest-D V4 (20) ราคา 3,195 ยโร (123,827 บาท) เครอง Basic-D V4 (21) ราคา 2,495 ยโร (96,698 บาท) นอกจากนภาษาเบรลลเปนภาษาทตวอกษรและวรรณยกตอยบนบรรทดเดยวกน (22) ดงนนจงใชพนทมากกวาภาษาปกต และไมเหมาะกบการพมพบนฉลากยาทมขนาดจ ากด ขณะท VOICEYE code สามารถบนทกขอมลไดประมาณ 2 หนากระดาษ A4 (12 กโลไบท) นอกจากนผพการทางสายตาจ านวน 1 ใน 4 อานอกษรเบรลลไมได (1) ดงนน การจดท าฉลากยาดวย VOICEYE code จงใชไดกบผพการทางสายตากลมนได

เมอเปรยบเทยบฉลากยา VOICEYE code กบเครองบนทกเสยงในตางประเทศทบอกขอมลเกยวกบยา เชน AccessaMed Digital, Audio label (23-24), Talking Rx (25) และ Tel Rx (25) พบวา เครองบนทกเสยงมขนาดใหญกวาฉลากยา เครองบนทกเสยง 1 เครองสามารถใชไดกบยา 1 ชนด กรณทผพการทางสายตาไดรบยาหลายรายการ การพกพาเครองบนทกเสยงหลายเครองเปนเรองทไมสะดวก ขณะทฉลากยา VOICEYE code ใชโทรศพทมอถอเปนเครองสแกนเพออานขอมลจากฉลาก ท าใหมความสะดวกในการพกพา ขอมลรายการยาทกตวจะถกบนทกไวในโทรศพทมอถอ และผพการทางสายตาสามารถเปดฟงขอมลไดตลอดเวลา นอกจากนขอมลทบนทกในเครองบนทกเสยง สามารถบนทกไดจ ากดไมเกน 20 วนาท จงเหมาะกบขอมลสน ๆ ขณะท VOICEYE code สามารถบนทกขอมลไดมากกวา จงเหมาะกบฉลากยาทมการใหค าแนะน าเพมเตมและมขอมลมาก อยางไรกตามเครองบนทกเสยงไมตองอาศยการสแกน ผใชเพยงแตกดฟงเสยง การใชงานจงงายกวาและอาจเหมาะกบผพการทางสายตาทมปญหาการเคลอนไหว แตผพการทางสายตาตองเสยคาใชจายเพมส าหรบเครองบนทกเสยง ขณะทการใชฉลากยา VOICEYE code ไมตองเสยคาใชจายเพมเนองจากผใชสามารถดาวนโหลด Application VOICEYE for reader ทใชในการอาน VOICEYE code ไดโดยไมตองเสยเงน

ส าหรบในประเทศไทยมการพฒนาฉลากพดได ทมลกษณะเปนตลบยาซงสามารถบรรจยาไดหลายชนด และ

248

สามารถอดเสยงได การฟงขอมลสามารถใชการฟงจากล าโพงหรอใชหฟงได (26) แตเนองจากล าโพงมขนาดใหญจงยงไมสะดวกในการพกพา ฉลากยาพดไดไมสามารถใชไดกบภาชนะทเปนขวดยาน าและยาครม ทงยงมตนทนตอหนวยสงถง 3,000 บาท เมอเปรยบเทยบกบฉลากยา VOICEYE code พบวา ฉลากยา VOICEYE code สามารถบนทกขอมลไดมากกวาและใชไดกบภาชนะบรรจยาทหลากหลายกวา และผพการทางสายตาไมตองเสยคาใชจายเพม

RFID (Radio-Frequency Identification) เปนเทคโนโลยบงชเฉพาะอตโนมต ซงใชความถวทยในการตดตอสอสาร ระบบนประกอบดวยอปกรณ 2 สวน คอ สวนเครองอาน (reader) และสวนปายชอ (tag) เครองอานท าหนาทจายก าลงงานในรปคลนความถวทยใหกบ tag ซงสงผลใหวงจรอเลกทรอนกสภายในสามารถสงขอมลจ าเพาะทแสดงถง “identity” กลบมาประมวลผลทตวอาน มการประยกตใชงานเทคโนโลย RFID ในดานสาธารณสข โดยการตด ตง RFID รวมกบฉลากยาใหกลายเปน smart label โดยรายละเอยดเกยวกบยาแตละชนดถกบนทกไวในเครองอาน และสามารถแสดงผลออกมาเปนเสยง เมอน าขวดยาทตดฉลากยา RFID smart label มาอยในระยะทเครองอานสามารถอานได (27) ในตางประเทศมเครองมอ ScripTalk (25) ซงเปนเครองอานชนดวางกบท แตมขนาดใหญ จงไมสามารถพกพาได ส าหรบประเทศไทย มการพฒนาเครองอานฉลากยา RFID ไดแก RF label speaker (28) เครองอานเปนชนดวางกบท แตมขนาดใหญ และสามารถใชกบยาไดเพยง 8 ชนด การอดเสยงของยาแตละชนดมความยาว 11 วนาท โดยสามารถใชกบยาทเปนซองเทานน ตอมามการพฒนาเปนเครองอานฉลากยาส าหรบผมปญหาทางดานการมองเหนโดยใช RFID (29) โดยมการพฒนาใหเครองอานสามารถพกพาและเคลอนทได แตยงมขนาดใหญอย ความพงพอใจของผใชตอขอมลในฉลากยาอยในระดบนอย ขณะน NECTEC (Nation Electronic and Computer Technology Center) ไดพฒนาเครองอาน RFID เปนแบบเคลอนทมขนาดเลกลง โดยเครองอานจะอานตวเลขรหสในชฟ และแปลรหสนนออกมาเปนเสยงดวยความยาว 5 วนาท การทดสอบอปกรณนกบยาทใชรบประทานบอย ๆ 40 ชนดในผพการทางสายตา พบวา ตนทนอปกรณตอชด คอ ประมาาณ 5,000 บาท (27,30)

เมอเปรยบเทยบกบฉลากยา VOICEYE code ทใชโทรศพทมอถอเปนเครองอานฉลากยา พบวา ฉลากยา VOICEYE code มความสะดวกมากกวา เพราะผพการทางสายตาใชโทรศพทมอถอในชวตประจ าวนอยแลว แตการใชเครองอาน RFID ผพการทางสายตาตองพกเครองอานอก 1 เครอง และตองเสยคาเครองอาน RFID เพม การประดษฐฉลากยา VOICEYE code ใชโปรแกรม Microsoft Word ท าใหสามารถประดษฐฉลากไดงายกวา VOICEYE code ยงสามารถบนทกขอมลไดมากกวาเมอเปรยบเทยบกบ RF label speaker ทอดเสยงไดเพยง 11 วนาท หรอเครองอานฉลากยา RFID ของ NECTEC ทบนทกขอมลและแปลรหสออกมาเปนเสยงได 5 วนาท

การศกษานมขอจ ากดการวจย ดงน 1) การพฒนาฉลากยาส าหรบผพการทางสายตาในการวจยน ใชโทรศพทมอถอ touch screen ระบบ iOS (ตงแต iPhone 4 เปนตนไป) และ Androind (4.0 ขนไป) ดงนนการใชโทรศพทมอถอรนกอนหนานตองผานการทดสอบดวยวธการดงเชนทน าเสนอกอน 2) โปรแกรม VOICEYE maker for MS-Word เปนโปรแกรมส าเรจรปทรองรบภาษาไทย แตการบอกทศทางของโปรแกรม VOICEYE for reader ยงเปนค าพดภาษาองกฤษ แตสามารถแกไขโดยการใหเภสชกรสอนการสแกนแกผพการทางสายตา 3) โปรแกรม VOICEYE maker for MS-Word ทใชในการประดษฐฉลากยา เปนโปรแกรมส าเรจรปและเปนลขสทธ ของบรษท VOICEYE จงตองเสยคาใชจายในการซอโปรแกรมราคา 15,000 บาท 4) ผพการทางสายตาทมความผดปกตทางสมอง มอ แขน ขา และการเคลอนไหว อาจไมสามารถใชฉลากยา VOICEYE code

สรปผลและขอเสนอแนะ ฉลากยาทพฒนาโดยใช VOICEYE code มความ

สะดวกและงายตอการใชงานดวยตนเองของผพการทางสายตา ทงยงสามารถเกบขอมลไดมาก จงสามารถใชกบฉลากยาทมวธการใชและขอควรระวงทยาว ตลอดจนสามารถใช VOICEYE code ในการจดท าเอกสารใหความรทางดานยาแกผพการทางสายตา ซงจะท าใหคนกลมนใชยาไดอยางถกตองมากยงขน นอกจากนยงสามารถน าไปประยกตใชกบผทอานหนงสอไมออกโดยใหอานออกเสยงใหฟง หรอใชกบผปวยสงอายทมปญหาเรอง

249

การมองเหน การวจยนท าในตวอยางขนาดเลก จงอาจไมสามารถคนพบปญหาท เกดขนในการใชฉลากยาทพฒนาขนทงหมด ดงนนควรมการทดสอบในตวอยางกลมใหญเพอใหสามารถคนหาปญหาทครอบคลมมากขนตอไป เอกสารอางอง 1. Riewpaiboon A. How the blind cope with problems

of medicine utilization: a study in Bangkok, Thailand. Pharmacoepidemiol Drug Saf 2009; 18: 708-12.

2. Kentab BY, Al-Rowiali KZ, Al-Harbi RA, Al-Shammari NH, Balhareth WM, Al-Yazeed HF. Exploring medication use by blind patients in Saudi Arabia. Saudi Pharm J 2015; 23: 102-6.

3. Office of the Consumer Protection Board. Consumer rights [online]. 2016 [cited Mar 25, 2015]. Available from: www.ocpb.go.th/ewt_news. php?nid=35

4. The Medical Council of Thailand. Declaration of patient's rights [online]. 2015 [cited Aug 18, 2016]. Available from: tmc.or.th/detail_news.php?news_id =834&id=4

5. Pharmacy Council of Thailand. Good pharmaceu- tical dispensing practice [online]. 2012 [cited Mar 25, 2015]. Available from: www.plecenter.org/sha re/file/ file_126.doc

6. You tube. VoiceOver [online]. 2010 [cited Jan 31, 2015]. Available from: www.youtube.com/watch?V = JfQ_xpWioE4

7. Nupomme. VoiceOver [online]. 2011 [cited Jan 31, 2015]. Available from: nupomme.exteen.com/2011 0928/voice-over-iphone.

8. Google. Talkback [online]. 2015 [cited May 4, 2015]. Available from: support.google.com/accessI bility/android/answer/6007100?hl=th

9. qr-hd.org. The difference between QR (Quick Response code) and VOICEYE (High Density code) [online]. 2013 [cited Mar 1, 2017]. Available from: qr-hd.org

10. Howto108.com. What is QR code? [online]. 2012 [cited Mar 1, 2017]. Available from: www.howto 108.com/qr-code-คออะไร.html

11. VOICEYE. VOICEYE maker for MS-Word program [online]. 2012 [cited Mar 26, 2015]. Available from: www.voiceye.com/voiceye_2012

12. Usability.gov. Usability test [online]. 2016 [cited Jul 28, 2016]. Available from: usability.gov

13. GotoKnow. Usability test [online]. 2007 [cited Jul 26, 2015]. Available from: www.gotoknow.org/ posts /121595

14. Nielsen Norman Group. How many test users in a usability study? [online]. 2012 [cited Jul 26, 2015]. Available from: www.nngroup.com/articles/how-many-test-users/

15. Nielsen Norman Group. Quantitative Studies: How many users to test? [online]. 2006 [cited Jul 26, 2015]. Available from: www.nngroup.com/articles/ quantitative-studies-how-many-users/

16. American Foundation for the Blind. Guidelines for prescription labeling and consumer medication information for people with vision Loss [online]. 2015 [cited Mar 26, 2015]. Available from: Ascp foundation.org/downloads/Rx-CMI%20Guidelines% 20 vision%20loss-FINAL2.pdf

17. Ratchasuda College, Mahidol University. Thai Braille translator [online]. 2008 [cited Jul 24, 2016]. Available from: www.rs.mahidol.ac.th/thai/ academic-support-services/access-technology-Sec tion/download.html

18. Ministry of Information and Communication Technology. Thai Braille Translater (TBT) [online]. 2016 [cited Jul 24, 2016]. Available from: www.ser vice-pwdsthai.com/request-device/category/32

19. Thailand service co-operative of the blind limited. Braille printer [online]. 2016 [cited Jul 25, 2016]. Available from: www.tscb.co.th/?product_cat=bralle -embosser&v=5b79c40fa7c2

250

20. Index Braille. Everest-D V4 [online]. 2016 [cited Jul 25, 2016]. Available from: www.indexbraille. com/en-us/braille-embossers/everest-d-v4

21. Index Braille. Basic-D V4 [online]. 2016 [cited Jul 25, 2016]. Available from: www.indexbraille.com/ en-us/braille-embossers/basic-d-v4?c=EUR

22. Inarram K. Learning Braille. Bangkok: Pol copy; 2010.

23. The Nation Federation of the Blind. AccessaMed Digital Audio label [online]. 2014 [cited Mar 26, 2015]. Available from: nfb.org/images/nfb/publica tions/bm/bm14/bm1401/bm140111.htm

24. Accessamed. AccessaMed Digital Audio label [online]. 2015 [cited Mar 26, 2015]. Available from: www.accessamed.com/

25. American Foundation for the Blind. Products and devices to help you identify your medications [online]. 2015 [cited Mar 26, 2015]. Available from: www.visionaware.org/info/everyday-living/essential-skills/managing-your-medication/products-and-devices-to-help-you-identify-your-medications/1235

26. Jongprasert W, Suttajit S, Phimarn W. Improving accuracy of drug use in visually by using the talking label. Isan Journal of Pharmaceutical Sciences 2009; 5: 14-24.

27. National Electronics and Computer Technology Center. Drugs that speak to you [online]. 2017 [cited Mar 1, 2017]. Available from: www.nectec.or .th/info/posters/pdf/healt/drung.pdf

28. Pamornnak N, Vilasri V, Chinjad C, et al. Speaking labels for the visually impaired [master thesis]. Suranaree University of Technology; 2002

29. King Mongkut’s University of Technology North Bangkok. Drug labels scanner by RFID [online]. 2015 [cited Mar 26, 2015]. Available from: www. kmutnb.ac.th/news_detail.php?kmutnb=dHh0Tm89VFZSUk1rOUJQVDA9JmNhdGU9VFZFOVBRPT0mYmFjaz1ZbTFXTTJONU5YZGhTRUU5JnBhZ2U9VFZSUlBRPT0%3D

30. Food and Drug Administration. RFID label [online]. 2005 [cited Mar 1, 2017]. Available from: elib.fda.moph.go.th/library/default.asp?page2=subdetail&id=560