MONOPOL PİYASASİNİN ÖZELLİKLERİ

MONOPOL

Monopol,ikamesi güç bir malın üretim yada satışının bir tek firma tarafından yapılmasıdır.

Piyasanın tamamına tek bir firma sahip olduğu için firma monopolcü firma(tek satıcı veya tekel) diye de adlandırılır.

Monopolün iki karakteristik özelliği vardır.

1. Monopolcünün arzını kontrol ettiği malın ikamesinin çok güç olması

2. Monopolcünün faaliyette bulunduğu piyasaya başka firmaların girememesidir

Giriş Engelleri

1.Doğal Kısıtlamalar

Doğal kısıtlamaların kaynağı ölçek ekonomileridir.Bir malın üretiminde geniş bir üretim aralığında ölçek ekonomileri bulunuyorsa ve bir firma ölçek ekonomilerinden dolayı piyasanın tümüne en ucuz maliyetle mal üretip arz edebiliyorsa o zaman iki veya daha fazla firmanın piyasadaki talebe göre mal üretmesi yerine bir firmanın mal üretmesi daha düşük maliyetli olacaktır.

Q1 belli bir fiyatta piyasada talep edilecek miktar olsun.Tek bir firma bu miktarı üretirse malın ortalama maliyeti AC1 olacaktır.Aynı miktarı tek bir yerine iki firma eşit miktar üretirlerse o zaman ortalama maliyet (AC2) daha fazla olacaktır.

2-Yasal Kısıtlamalar Yasal kısıtlamalar devlet tarafında

getirilir.Başlıca dört çeşit yasal kısıtlamalar vardır.Bunlar;

a)Devletin verdiği işletme imtiyazı

Buna örnek olarak PTT verilebilir.

b)Devletin verdiği lisans

Doktorluk,eczacılık,hakimlik ve avukatlık gibi bazı mesleklerin yapılabilmesi bir lisans gerektirir.Amerika’da olduğu gibi bazı ülkelerde meslek örgütleri çok güçlü olup bir çeşit monopolcü firma gibi hareket etmekte ve kendi alanlarındaki eğitim olanaklarını kısıtlamaya çalışmaktadır.

c)Patent

Bir firmaya yeni bir mal veya hizmet üretimiyle ilgi olarak belli bir süre için yalnız kendisinin bunu üretip satabileceğine ilişkin verilmiş yasal bir hak olup belli bir süreyi kapsar.Patentler yeni ürünlerin ve üretim yöntemlerinin geliştirilmesini teşvik eder

d)Telif Hakkı

Bir kitabın yazarına bir besteciye,bir ressama veya başka türden bir sanat eseri ortaya koyan kişiye eserini basması veya çoğaltması için tanınan yasal bir haktır.Eserin sahibi bu basım veya çoğaltma işini kendisi yapabileceği gibi başka birinin üstlenmesine izin veya yetki verebilir.

e)

Belli bir sektörde çalışan firmaların birleşmesiyle veya anlaşmasıyla ortaya çıkan monopol durumudur.

Örnek: Kartel ve tröst

Firmaların aralarında yaptığı anlaşmalar:

KARTEL Kartel aynı alanda faaliyet gösteren işletmelerin bir araya gelerek tekelleşmeleridir. İstenmeyen bir durumdur. İşletmeler arasında yapılır ve bu anlaşmalar rekabeti engeller.Bu tip anlaşmalar ve yine hükümetler tarafından önlenerek hükümetler tarafından rekabetin ülke içerisinde yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.

En iyi örnek,Opectir.

TRÖSTTröst, birsanayi dalının, bir ortaklar grubunun eline geçmesiylegerçekleşen tekelciliğin gelişmişbir biçimidir. Tröst tekelciliğin en gelişmişbiçimlerinden biridir. Tröstün daha etkili ve güçlübiçimi konsorsuyumdur.

Tröst’e örnek olarak 10’dan fazla markanın %50den fazla hissesini ele geçirip,yönetimi devralan Volkswagen Group’u gösterebiliriz.

TEŞEKKÜRLER...