modül 28 – Çalışanlara sağlanan faydalar · vaka çalışması 1 vaka çalışması 1’in...

Modül 28 – Çalışanlara Sağlanan Faydalar

IFRS Vakfı: IFRS® for SMEs Eğitim Materyali

IFRS Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs

including the full text ofSection 28 Employee Benefits

of the International Financial Reporting Standard (IFRS)for Small and Medium-sized Entities (SMEs)

issued by the International Accounting Standards Board on 9 July 2009

with extensive explanations, self-assessment questions and case studies

IFRS Foundation®

30 Cannon StreetLondon EC4M 6XH

United Kingdom

Telephone: +44 (0)20 7246 6410Fax: +44 (0)20 7246 6411

Email:[email protected]

Publications Telephone: +44 (0)20 7332 2730Publications Fax: +44 (0)20 7332 2749

Publications Email: [email protected]: www.ifrs.org

This training material has been prepared by IFRS Foundation education staff. It has not been approved by the International Accounting Standards Board (IASB). The training material is designed to assist those training others to implement and consistently apply the IFRS for SMEs. For more information about the IFRS education initiative visithttp://www.ifrs.org/Use+around+the+world/Education/Education.htm.

IFRS Foundation®

30 Cannon Street | London EC4M 6XH | United KingdomTelephone: +44 (0)20 7246 6410 | Fax: +44 (0)20 7246 6411Email: [email protected] Web: ww.ifrs.org

Copyright © 2010 IFRS Foundation®

Right of use

Although the IFRS Foundation encourages you to use this training material, as a whole or in part, for educational purposes, you must do so in accordance with the copyright terms below.

Please note that the use of this module of training material is not subject to the payment of a fee.

Copyright notice

All rights, including copyright, in the content of this module of training material are owned or controlled by the IFRS Foundation.

Unless you are reproducing the training module in whole or in part to be used in a stand-alone document, you must not use or reproduce, or allow anyone else to use or reproduce, any trade marks that appear on or in the training material. For the avoidance of any doubt, you must not use or reproduce any trade mark that appears on or in the training material if you are using all or part of the training materials to incorporate into your own documentation. These trade marks include, but are not limited to, the IFRS Foundation and IASB names and logos.

When you copy any extract, in whole or in part, from a module of the IFRS Foundation training material, you must ensure that your documentation includes a copyright acknowledgement that the IFRS Foundation is the source of your training material. You must ensure that any extract you are copying from the IFRS Foundation training material is reproduced accurately and is not used in a misleading context. Any other proposed use of the IFRS Foundation training materials will require a licence in writing.

Please address publication and copyright matters to:IFRS Foundation Publications Department30 Cannon Street London EC4M 6XH United KingdomTelephone: +44 (0)20 7332 2730 Fax: +44 (0)20 7332 2749Email: [email protected] Web: www.ifrs.org

The IFRS Foundation, the authors and the publishers do not accept responsibility for loss caused to any person who acts or refrains from acting in reliance on the material in this publication, whether such loss is caused by negligence or otherwise.

The Turkish translation of the Training Material for the IFRS® for SMEs contained in this publication has not been approved by a review committee appointed by the IFRS Foundation. The Turkish translation is copyright of the IFRS Foundation.

The IFRS Foundation logo, the IASB logo, the IFRS for SMEs logo, the ‘Hexagon Device’, ‘IFRS Foundation’, ‘eIFRS’,‘IAS’, ‘IASB’, ‘IASC Foundation’, ‘IASCF’, ‘IFRS for SMEs’, ‘IASs’, ‘IFRS’, ‘IFRSs’, ‘International Accounting Standards’and ‘International Financial Reporting Standards’ are Trade Marks of the IFRS Foundation.

IFRS Vakfı: IFRS® for SME Eğitim Materyali

Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu’nun 9 Temmuz 2009 tarihinde yayımlamış olduğu

Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (SMEs) için Uluslararası Finansal Raporlama Standardı (IFRS)’nın

Bölüm 28 – Çalışanlara Sağlanan Faydalar’ın tam metni ile

genişletilmiş açıklamalar, değerlendirme soruları ve vaka çalışmaları içermektedir.

IFRS Foundation®

30 Cannon StreetLondon EC4M 6XH

İngiltere

Telefon: +44 (0)20 7246 6410Fax: +44 (0)20 7246 6411

E-posta:[email protected]

Yayınlar Dept. Telefon: +44 (0)20 7332 2730Yayınlar Dept. Fax: +44 (0)20 7332 2749

Yayınlar Dept. E-posta: [email protected]: www.ifrs.org

Bu eğitim materyali IFRS Vakfı eğitim personeli tarafından hazırlanmıştır. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) tarafından onaylanmamıştır. Eğitim materyali, IFRS for SMEs’i devamlı olarak uygulayacak kullanıcılara eğitim verelere yardımcı olmak için tasarlanmıştır. IFRS eğitim girişimi hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki web sayfasını ziyaret ediniz:http://www.ifrs.org/Use+around+the+world/Education/Education.htm.

IFRS Foundation®

30 Cannon Street | London EC4M 6XH | İngiltereTelefon: +44 (0)20 7246 6410 | Faks: +44 (0)20 7246 6411E-posta: [email protected] Web: ww.ifrs.org

Telif Hakkı © IFRS Foundation®

Kullanım Hakkı

IFRS Vakfı bu eğitim materyalinin kısmen ya da tamamen kullanımını teşvik etse de, aşağıda verilen telif hakkı koşulları uyarınca kullanılması gerekmektedir.

Bu eğitim materyali modülünün kullanılması herhangi bir ücret ödemesine tabi değildir.

Telif hakkı bildirimi

Telif hakkı da dahil bu eğitim materyali modülü kapsamındaki tüm haklar IFRS Vakfına ait olup, yine IFRS Vakfı tarafından kontrol edilmektedir.

Eğitim modülü bağımsız bir belgede kullanılacak şekilde tamamen veya kısmen çoğaltılmadıkça, kullanılamaz veya çoğaltılamaz, üçüncü kişilerin kullanmasına veya çoğaltmasına, üzerindeki ve eğitim materyalindeki ticari markaların gösterilmesine izin verilemez. Şüpheye mahal vermemek için, eğitim materyallerinin tamamını veya bir kısmını kendi belgelerinizin bir parçası olarak kullanacaksanız üzerinde veya eğitim materyalinde yer alan herhangi bir ticari markayı kullanamaz ve çoğaltamazsınız. Bu ticari markalar IFRS Vakfı ve IASB adları ve logolarını kapsamakta olup bunlarla kısıtlı değildir.

IFRS Vakfı eğitim materyali modülünün tamamı ve bir kısmından alıntı yapmanız durumunda, belgelerinizin eğitim materyali modülünüzün kaynağının IFRS Vakfı olduğuna ilişkin bir telif hakkı onayı içermesini temin etmeniz gerekecektir. IFRS Vakfı eğitim materyalinden kopyalayacağınız herhangi bir alıntının doğru bir şekilde çoğaltıldığından ve yanıltıcı bir bağlamda kullanılmadığından emin olmanız gerekmektedir. IFRS Vakfı eğitim materyalleri için önerilecek herhangi bir diğer kullanım yazılı lisans gerektirmektedir.

Lütfen yayınlar ve telif hakkı ile ilgili konuları aşağıdaki adrese bildiriniz:IFRS Vakfı Yayın Departmanı 30 Cannon Street, Londra, EC4M 6XH, İngiltere Telefon: +44 (0)20 7332 2730 Faks: +44 (0)20 7332 7249E-posta: [email protected] Web: www.ifrs.org

Bu zarar ihmalden veya diğer nedenlerden kaynaklansın veya kaynaklanmasın, IFRS Vakfı, yazarlar ve yayıncılar bu yayında yer alan materyale dayalı olarak hareket eden veya hareket etmekten kaçınan herhangi bir şahsa yönelik zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmez.

Bu yayında yer alan KOBİ’ler için IFRS® Eğitim Materyalinin Türkçe tercümesi IFRS Vakfı tarafından atanmış bir inceleme komitesi tarafından onaylanmıştır. Türkçe tercümesinin telif hakları IFRS Vakfına aittir.

IASB logosu/ IFRS Vakfı logosu/’Altıgen Aygıt’, IFRS Vakfı Eğitim logosu, IFRS vakfı, eIFRS, IAS, IASB, IFRS Vakfı Eğitimi, IASs, IFRIC, IFRS, IFRSs, International Accounting Standards- UIuslararası Muhasebe Standartları, International Financial Reporting Standards-UIuslararası Finansal Raporlama Standartları ve SIC IFRS Vakfının ticari markalarıdır.

IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1) iv

İçindekiler

GİRİŞ Öğrenim çıktıları IFRS for SMEs Hükümlere giriş HÜKÜMLER VE ÖRNEKLER Bu bölümün kapsamı Çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin genel muhasebeleştirme ilkesi Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar: tanımlanmış katkı planları ile tanımlanmış fayda planlarının ayrımı İşten ayrılma sonrasında sağlanan faydalar: tanımlanmış katkı planları İşten ayrılma sonrasında sağlanan faydalar: tanımlanmış fayda planları Hak edilmiş ve hak edilmemiş faydalarla birlikte yer verilmesi Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar İşten çıkarma tazminatları Grup planları Açıklamalar Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara ilişkin açıklamalar ÖNEMLİ TAHMİNLER ve DİĞER DEĞERLENDİRMELER Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar İşten ayrılma sonrasında sağlanan faydalar Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar İşten çıkarma tazminatları TAM SET IFRS’LER İLE KARŞILAŞTIRMA Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar İşten ayrılma sonrasında sağlanan faydalar Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar İşten çıkarma tazminatları BİLGİNİZİ TEST EDİN BİLGİNİZİ UYGULAYIN Vaka çalışması 1 Vaka çalışması 1’in cevabı Vaka çalışması 2 Vaka çalışması 2’nin cevabı Vaka çalışması 3 Vaka çalışması 3’ün cevabı

11224456

161820 223842464653575758596064616162636470707376788284

1


IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-3)

Bu eğitim materyali IASC Vakfı’nın eğitim personeli tarafından hazırlanmış olup Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) tarafından onaylanmamıştır.Küçük ve orta büyüklükteki işletmelere (KOBİ) uygulanacak muhasebe hükümleri, IASB tarafından Temmuz 2009 tarihinde yayımlanan KOBİ’ler için Uluslararası FinansalRaporlama Standardı’nda (IFRS) düzenlenmiştir.

GİRİŞ

Bu modül IFRS for SMEs kapsamındaki Bölüm 28’i oluşturan Çalışanlara Sağlanan Faydalar konusuna uygun olarak, çalışanlara sağlanan faydaların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması üzerine odaklanmaktadır. Söz konusu eğitim materyali öğreniciye konuyu tanıtmakta, resmi metin dâhilinde öğreniciyi yönlendirmekte, örneklerin kullanılması vasıtasıyla öğrenicinin hükümleri kavrayışını geliştirmekte ve çalışanların sosyal haklarının muhasebeleştirilmesi hususunda gereken önemli değerlendirmelere işaret etmektedir. Ayrıca, bu modül, öğrenicinin IFRS for SMEs’e uygun olarak öğrenicinin hükümler hakkındaki bilgisini test etmek amacıyla sorular içermekte; öğrenicinin çalışanların sosyal hakları konusunda açıklama yapma yeteneğini geliştirmek için de örnek olaylar içermektedir.

Öğrenim çıktıları

Bu modülün başarıyla tamamlanması sonucunda, IFRS for SMEs’e uygun olarak çalışanlara sağlanan faydalara dair finansal raporlama hükümlerini bilmeniz gerekmektedir. Ayrıca, gerçek dünya uygulamasıyla ilgili özellikleri yansıtan örnek olayların tamamlanması vasıtasıyla, IFRS for SMEs’e uygun olarak çalışanlara sağlanan faydaları muhasebeleştirme konusundaki yeteneğinizi artırmanız gerekmektedir. Özellikle, IFRS for SMEs bağlamında aşağıdakileri yapabilmeniz gerekmektedir:

Bölüm 28’e uygun olarak çalışanlara sağlanan dört tip fayda olan kısa vadeli faydaları, işten • ayrılma sonrası sağlanan faydaları, diğer uzun vadeli faydaları ve işten çıkarma tazminatlarını tanımlayabilmek

Çalışanlara sağlanan faydaların maliyetinin nasıl ve ne zaman muhasebeleştirileceğini • tanımlayabilmek

Çalışanlara sağlanan faydaları ölçebilmek•

Finansal tablolarda çalışanlara sağlanan faydaları gösterebilmek ve açıklayabilmek•

Çalışanlara sağlanan faydaları muhasebeleştirirken gerekli olan önemli değerlendirmeleri • anlayabilmek

2



IFRS for SMEs

IFRS for SMEs’in, kamuya hesap verme sorumluluğu bulunmayan işletmelerin (Bakınız Bölüm 1 Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler) finansal tablolarına uygulanması amaçlanmaktadır.

IFRS for SMEs, zorunlu hükümleri ve kendisiyle birlikte yayımlanan diğer materyalleri (zorunlu olmayan) kapsamaktadır.

Bu zorunlu olmayan materyallerin içeriği aşağıda verilmektedir:

IFRS for SMEs• ’e genel bir giriş sağlayan ve amacını, yapısını ve yetkisini açıklayan bir önsöz kısmı.

Örnek finansal tabloları ve bir açıklama kontrol listesini içeren uygulama rehberi.•

IFRS for SMEs• ’deki sonuçlarına ulaşırken başvurduğu IASB’nin temel mülahazalarını özetleyen Karar Gerekçeleri.

IFRS for SMEs• ’in yayımlanmasına ilişkin mutabakat içinde olmayan bir IASB üyesinin muhalif görüşü.

IFRS for SMEs’de Terimler Sözlüğü zorunlu hükümlerin bir parçasını oluşturmaktadır.

IFRS for SMEs’de Bölüm 21 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar, Bölüm 22 Borçlar ve Özkaynaklar Bölüm 23 Hasılat’ta ekler mevcuttur. Bu ekler zorunlu olmayan rehber niteliğindedir.

Hükümlere giriş

Küçük veya orta ölçekli bir işletmenin genel amaçlı finansal tablolarının hedefi, kendi özel bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için uygun hale getirilmiş raporları talep edecek konumda olmayan geniş yelpazeli bir kullanıcı kitlesi tarafından ekonomik açıdan karar alma konusunda son derece faydalı olan işletmenin finansal durumu, performansı ve nakit akışı hakkında bilgi temin etmektir. Bölüm 28’in amacı çalışanlara sağlanan faydalara (Hisse Bazlı Ödemeler başlıklı Bölüm 26’nın hükümleri ile uyumlu olacak şekilde açıklanan hisse bazlı ödemeler hariç) ilişkin muhasebeleştirme işlemlerini belirtmektir. Bu şekilde finansal tabloları kullananlar, bir işletmenin çalışanlarına sağlanan faydaları hakkındaki bilgileri görebilir.

Çalışanlara sağlanan faydalar, idareciler ve yönetim de dâhil olmak üzere, çalışanlar tarafından sunulan hizmetler karşılığında, işletme tarafından sağlanan her türlü bedeli ifade eder. Bir işletme, bu IFRS’in diğer bir bölümünün maliyetin stoklar, mülkler, tesis ve donanım gibi bir aktifin bir parçası olarak tanınmasını gerektirmediği takdirde, çalışanların dönem içerisinde işletmeye sundukları hizmet sonucu yararlanmaya hak kazandığı çalışanlara sağlanan tüm faydaların maliyetini bir masraf olarak tanıyacaktır.

3



Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalara yönelik yükümlülükler iskonto edilmemiş tutarlar üzerinden ölçülür. İşten ayrılma sonrası tanımlanmış fayda planları kapsamındaki borçlara yönelik yükümlülükler ve diğer çalışanlara sağlanan uzun vadeli faydalar; raporlama tarihi itibariyle, tanımlanmış uzun vadeli faydalar (veya diğer çalışanlara sağlanan uzun vadeli fayda planı) kapsamındaki yükümlülüklerin cari değerinden, plan varlıklarının (mevcut olduğu takdirde) raporlama tarihindeki gerçeğe uygun değerinin çıkarılması suretiyle ölçülür. İşten çıkarma tazminatları, raporlama tarihinde yükümlülüğün yerine getirilmesi için yapılması gereken ödemeye ilişkin en gerçekçi tahmin üzerinden ölçülür.

Bölüm, ayrıca çalışanlara sağlanan faydalara dair açıklamaları da belirtmektedir.

4



HÜKÜMLER VE ÖRNEKLER

IFRS for SMEs dâhilindeki Çalışanlara Sağlanan Faydalar başlıklı 28. Bölümün içeriği aşağıda verilmektedir ve gri renkle gölgelendirilmiştir. IFRS for SMEs’in Terimler Sözlüğünde tanımlanan terimler de hükümlerin bir parçasıdır. Bunlar ilk kullanıldıkları 28.Bölüm metninde kalın karakterlerle gösterilmektedir. IASC Vakfı eğitim personeli tarafından girilen notlar ve örnekler gölgelendirilmemiştir. IASC Vakfı personeli tarafından girilen diğer açıklamalar köşeli parantezler arasında kalın italik karakterlerle gösterilmektedir. Personel tarafından yapılan girişler IFRS for SMEs’in bir parçasını teşkil etmemektedir ve IASB tarafından onaylanmamıştır.

Bu bölümün kapsamı

28.1 Çalışanlara sağlanan faydalar, idareciler ve yönetim de dâhil olmak üzere çalışanlar tarafından sunulan hizmetler karşılığında işletme tarafından sağlanan her türlü bedeli ifade eder. Bu bölüm, Bölüm 26 Hisse Bazlı Ödemeler kapsamında yer alan hisse bazlı ödeme işlemleri dışında çalışanlara sağlanan her türlü faydanın muhasebeleştirilmesinde uygulanır. Bu bölüm kapsamında yer alan çalışanlara sağlanan faydalar, aşağıda belirtilen dört sınıfa ayrılmıştır:

(a) Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar: Çalışanların hizmet sundukları dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde tamamı ödenecek olan faydalardır (işten çıkarma tazminatları dışındaki).

(b) İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar: Çalışmanın sona ermesinden sonra ödenebilir hale gelen faydalardır (işten çıkarma tazminatları dışındaki).

(c) Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar: Çalışanların hizmet sundukları dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde tamamı ödenmeyecek faydalardır (işten ayrılma sonrası sağlanan faydalar ve işten çıkarma tazminatları dışındaki).

(d) İşten çıkarma tazminatları: Aşağıda belirtilenlerden herhangi biri sonucunda ödenebilir duruma gelen faydalardır:

(i) Normal emeklilik tarihinden önce işverenin kararı ile çalışanın işine son verilmesi veya

(ii) Çalışanın gönüllü olarak, söz konusu faydalar karşılığında işten ayrılmaya karar vermesi.

[Atıf: paragraflar 28.31 - 28.37, 28.43 ve 28.44]

5



Notlar

Çalışanlara sağlanan faydalar, ya çalışanlara ya da çalışanlara ekonomik açıdan bağımlı kişilere sağlanan faydaları içerir ve bu faydalar doğrudan çalışanlara, eşlerine, çocuklarına veya diğer ekonomik açıdan çalışanlara bağımlı kişilere veya sigorta şirketleri gibi diğerlerine yapılan ödemelerle (veya mal veya hizmet sağlanarak) sağlanır. Ayrıca, bir çalışan bir kuruluşa tam zamanlı, yarı-zamanlı, sürekli, gündelik veya geçici temelde hizmet sağlayabilir. Bu bölümün amacına yönelik olarak, çalışanlar yöneticileri ve diğer yönetim personelini de kapsar.

28.2 Çalışanlara sağlanan faydalar; ayrıca, çalışanlara, işletmenin paylarının veya diğer özkaynağa dayalı finansal araçlarının fiyatlarına göre belirlenen tutarlarda özkaynağa dayalı finansal aracın (paylar veya hisse opsiyonları gibi), nakdin veya diğer varlıkların verildiği hisse bazlı ödeme işlemlerini de içerir. Hisse bazlı ödemelerin muhasebeleştirilmesinde Bölüm 26’da yer alan hükümler uygulanır.

Çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin genel muhasebeleştirme ilkesi

28.3 Çalışanların raporlama dönemi boyunca işletme için sundukları hizmetler sonucunda almaya hak kazandıkları tüm faydaların maliyeti aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir:

(a) Çalışanın doğrudan kendisine ya da çalışanlara sağlanan fayda fonuna katkı olarak ödenmiş tutarlar düşüldükten sonra, borç olarak muhasebeleştirilir. Hâlihazırda ödenmiş bulunan katkıların raporlama tarihinden önceki hizmetten kaynaklanan yükümlülüğü aştığı durumlarda, fazla ödeme, söz konusu fazla ödenen tutarın gelecekteki ödemelerin azalması sonucunu doğurması veya geri alınabilecek olması koşuluyla, varlık olarak muhasebeleştirilir.

(b) Bu Standardın diğer bir bölümünün ilgili maliyetin stoklar veya maddi duran varlıklar gibi herhangi bir varlığın maliyetinin parçası olarak muhasebeleştirilmesini gerektirmediği durumlarda, gider olarak muhasebeleştirilir.

Örnekler - çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin genel muhasebeleştirme ilkesi

Ör 1 1 Ocak 20X2 tarihinde, bir işletme çalışanlarından birine Aralık 20X1 tarihinde işletmenin mallarının üretilmesine yönelik olarak yaptığı iş karşılığında 1.000 PB(1) ödemiştir. Personel tarafından Aralık ayında üretilen tüm mallar işletmenin müşterilerine 31 Aralık 20X1 tarihine kadar satılmıştır.

(1) Bu örnekte ve bu modül dahilindeki tüm örneklerde parasal tutarlar ‘para birimi (PB)’ cinsinden ifade edilmektedir.

6



İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde çalışana ödenecek tutar olarak 1.000 PB tutarında bir yükümlülüğü (çalışanlara sağlanan faydaların tahakkuku) muhasebeleştirmek zorundadır. Bu tutar, bir gider olarak (satılan malların maliyetinin bir parçası – Bölüm 13 Stoklar Paragraf 13.5, 13.8 ve 13.20) muhasebeleştirilir.

Ör 2 Koşullar 1. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, Aralık ayında üretilen mallar 31 Aralık 20X1 tarihi itibariyle şirketin stokları içerisindedir.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletme, personele ödenecek olan tutarı ve yapılan işi onaylamak için 1.000 PB değerinde bir varlığı (stoklar) muhasebeleştirmek amacıyla bir yükümlülük (çalışanlara sağlanan faydaların tahakkuku) muhasebeleştirmelidir.

Ör 3 Koşullar 1. örnektekilerle aynıdır. Ancak, personel, gelecekteki dönemlerde mal üretiminde işletme tarafından kullanılması için bir cihaz üretmiştir.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde çalışana ödenecek tutar olarak 1.000 PB tutarında bir yükümlülüğü (çalışanlara sağlanan faydaların tahakkuku) muhasebeleştirmek zorundadır. Bu tutar, ayrıca yapım süresince kâr veya zarar içerisinde gösterilmek yerine 17.10 (b) paragrafına uygun olarak cihaz (varlık) maliyetine dâhil edilecektir.

Not: Varlığın maliyetine dahil edilen tutar, varlığın kullanım ömrü boyunca amortisman gideri veya bir değer düşüklüğü zararı olarak kâr veya zarar içerisinde ya da cihazın finansal durum tablosu dışı bırakılması üzerine kâr veya zarara ulaşılması amacıyla muhasebeleştirilecektir (bakınız Bölüm 17 Maddi Duran Varlık). Üretim cihazının amortismanı genellikle üretilen stokların maliyetine eklenecektir (bakınız Bölüm 13). Üretilen stokların maliyeti, ilgili hasılat tutarı muhasebeleştirildiğinde kâr veya zarar içerisinde muhasebeleştirilecektir.

Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar

Örnekler

28.4 Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalara aşağıda belirtilenler örnek olarak gösterilebilir:

(a) Maaşlar, ücretler ve sosyal sigorta yardımları,

(b) Çalışanların hizmet sunduğu dönem sonundan itibaren on iki ay içinde kullanılması beklenen kısa süreli ücretli izinler (örneğin; ücretli yıllık izin ya da ücretli hastalık izni),

(c) Çalışanların hizmet sunduğu dönem sonundan itibaren on iki ay içinde ödenebilir duruma gelecek kâr paylaşımı ve ikramiyeler ile

(d) Mevcut çalışanlara sağlanan parasal olmayan faydalar (sağlık yardımı, lojman, araç, ücretsiz ya da indirimli olarak verilen mal veya hizmetler gibi).

7



Notlar Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydaların muhasebeleştirilmesi, yükümlülük tutarını veya

maliyeti ölçmek için hiçbir aktüaryel varsayım gerekmediği ve hiçbir aktüaryel kâr veya zarar mevcut olmadığı için genellikle basit ve açıktır. Üstelik çalışanlara sağlanan kısa vadeli fayda yükümlülükleri iskonto edilmeden ölçülür (bakınız Paragraf 28.5).

Örnekler - çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar

Ör 4 Bir perakendeci, 31 Aralık 20X1 tarihinde çalışanlarına, Aralık 20X1 tarihinde yapılan işler için 1.000.000 PB (net 400.000 PB gelir vergisi çalışanların ücretinden kesilmiş ve çalışanların adına vergi dairelerine perakendeci tarafından ödenmiştir) ödemiştir. İşletme, Ocak 20X2 tarihinde devlete çalışanlarının ücretinden kestiği 400.000 PB’yi ödemiştir.

Perakendeci, 2 Ocak 20X2 tarihinde vergi dairesine 20.000 PB daha ödemiştir. Bu vergi, vergi dairesi tarafından, doğrudan perakendeciden Aralık 20X1 tarihi itibariyle alınan istihdam vergisi niteliğindedir.(yani perakendeci bordro vergisini kendi çalışanlarından geri alamamaktadır).

Perakendeci Aralık 20X1 tarihinde 1.400.000 PB tutarında çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalara yönelik gider yapmıştır (yani 1.000.000 PB çalışanlara ödemiştir. 400.000 PB tutarı gelir idaresine çalışanlar adına ödemiştir).

Not: Doğrudan perakendeciden alınan 20.000 PB’lik istihdam vergisi çalışanlara sağlanan bir fayda değildir - bu tutar çalışanlar tarafından yapılan hizmetlerin karşılığında şirket tarafından verilen bir karşılık niteliğinde değildir.

Perakendeci, işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirebilir:

31 Aralık 20X1

Kâr veya Zarar 1.400.000 PB

Kasa 1.000.000 PB

Borç (tahakkuk eden gider) 400.000 PB

Aralık 20X1 tarihinde yapılan çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalara yönelik giderlerin muhasebeleştirilmesi.

Kâr veya Zarar 20.000 PB


Aralık 20X1 tarihinde tahakkuk ettirilen istihdam vergisinin muhasebeleştirilmesi.

8



1 Ocak 20X2


Kasa 400.000 PB

20X1 yılında tahakkuk eden ve şirketin çalışanları adına toplanan vergilerin devlete ödenmesinin muhasebeleştirilmesi.

2 Ocak 20X2


Kasa 20.000 PB

Aralık 20X1 tarihinde tahakkuk ettirilen istihdam vergilerin muhasebeleştirilmesi.

Ör 5 Bir işletmenin çalışanlarının her biri, her yıl beş iş günü hastalık izni alma hakkına sahiptir. Kullanılmayan hastalık izinleri bir takvim yılı ileri taşınabilir.

Hastalık izni personele sağlanan kısa vadeli bir faydadır- ücretli izin, ilgili personel hizmet verdiği dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde oluşacaktır.

Ör 6 Bir kâr-paylaşım planı, bir şirketin tüm yıl boyunca çalışan ve hizmet gören çalışanlarına o yıl için kârının belirlenen bir oranını ödemesini gerektirir.

Kâr-paylaşım planı, personele sağlanan kısa vadeli bir faydadır- kâr paylaşımı, finansal raporlama döneminin sonunda tüm yıl boyunca çalışan ve hizmet gören çalışanlar için muaccel olacaktır (yani, ilgili personelin hizmet verdiği dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde).

Ör 7 Bir şirket, yabancı bir ülkede çalışan personeline, bağımsız üçüncü kişilerden kiraladığı konaklama yeri sağlamaktadır.

Bu konut planı çalışanlara sağlanan kısa vadeli bir faydadır- konut hakkı, çalışanların ilgili hizmeti gördüğü dönemde muaccel olmaktadır.

Örnekler - çalışanlara sağlanan kısa vadeli olmayan faydalar

Ör 8 Koşullar 5.örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, kullanılmayan hastalık izni üç takvim yılı taşınabilmektedir. Birçok personelin 10 günden fazla kullanılmayan hastalık izni bulunmaktadır.

Hastalık izni, ücretli hastalık izninin, ilgili personelin hizmet verdiği dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde tamamen gerçekleşmesi beklenmediği için, çalışanlara sağlanan kısa vadeli olmayan bir faydadır. Hastalık izni, çalışanlara sağlanan uzun vadeli faydalar kapsamında muhasebeleştirilecektir (Paragraf 28.29 ve 28.30’a bakın).

9



Ör 9 Bir kâr-paylaşım planı, bir şirketin beş yıl boyunca çalışan ve hizmet gören çalışanlarına beş yıllık bir süre için birikimli kârının belirlenen bir oranını ödemesini gerekmektedir.

Kâr paylaşım planı, ücretli hastalık izni, ilgili personelin hizmet verdiği dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde tahakkuk etmediği için çalışanlara sağlanan kısa vadeli olmayan bir faydadır. Kâr paylaşımı, çalışanlara sağlanan uzun vadeli faydalar kapsamında muhasebeleştirilecektir (bakınız: 28.29 ve 28.30 Paragrafları).

Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydaların ölçümüne ilişkin genel hüküm

28.5 Çalışanların raporlama dönemi boyunca sunmuş olduğu hizmetler ile ilgili olarak paragraf 28.3 uyarınca muhasebeleştirilen tutarlar, bu hizmetler karşılığında ödenmesi beklenen çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydaların iskonto edilmemiş tutarları üzerinden ölçülür.

Notlar

Bir işletme, tatil, hastalık, kısa vadeli iş göremezlik, annelik veya babalık veya askerlik gibi çeşitli nedenlerden dolayı personele izinde olduğu dönemde tahakkuk eden ücretini ödeyebilir. Bu gibi ücretli izinlerde, hak, iki kategoriye ayrılır:

(a) biriken (bakınız: 28.6 paragrafı) ve

(b) birikmeyen (bakınız: 28.7 paragrafı).

Muhasebeleştirme ve ölçme – kısa vadeli ücretli izinler

28.6 Çalışanlara yıllık ücretli izin ve hastalık izni gibi çeşitli nedenlerle işte bulunmadıkları dönemler için de ödeme yapılabilir. Bazı kısa vadeli ücretli izinler birikebilmektedir – çalışanın mevcut dönemdeki hakkını tam olarak kullanmaması halinde, ileriye taşınabilir ve gelecek dönemlerde kullanılabilir. Bu duruma, yıllık izin ve hastalık izni örnek gösterilebilir. Çalışanların gelecekteki ücretli izin haklarını artıran hizmetleri sunmaları durumunda, biriken ücretli izinlerin beklenen maliyeti muhasebeleştirilir. Biriken ücretli izinlerin beklenen maliyeti, işletmenin raporlama dönemi sonunda kullanılmamış hakkın bir sonucu olarak ödemeyi beklediği iskonto edilmemiş ek tutar üzerinden ölçülür. Bu tutar, raporlama tarihinde kısa vadeli borç olarak muhasebeleştirilir.

10



Örnekler - biriken ücretli izinler

Ör 10 Bir işletmenin çalışanlarının her biri, her yıl beş iş günü hastalık izni alma hakkına sahiptir. Kullanılmayan hastalık izinleri bir takvim yılı ileri taşınabilmektedir.

Hastalık izni önce önceki yıldan kalan bakiyeden ve daha sonra da mevcut yılın hakkından çıkarılır (FIFO=ilk giren ilk çıkar yöntemi).

İşletme, kullanılmayan hastalık izinlerinin zamanının geçmesinden dolayı, gelecekte bir tasarruf beklememektedir.

1 Ocak 20X1 tarihinde, işletmenin hastalık iznine yönelik yükümlülüğü (mevcut borcu) 2.600 PB olarak hesaplanmıştır.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin hastalık izni kayıtları aşağıdaki gibidir:

Çalışan Ücret haddi (20X1

yılındaki iş günü başına)

01/01/20X1 tarihinde

hak edilen birikimli

hastalık izni gün sayısı

20X1 yılında kazanılan

hastalık izni gün sayısı

20X1 yılında alınan

hastalık izni günleri

01/01/20X2 tarihinden

itibaren geçerli olan

ücret artış oranı

1 400 PB 4.5 5 2 %5

2 310 PB 2 5 3 %2

3 250 PB 0 5 9 %2

4 180 PB 1 5 4.5 %6

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin hastalık izni yükümlülüğü olan 3.651 PB (yani 1.çalışan için 2.000 PB +2.çalışan için 1.265 PB + 4.çalışan için 286 PB), aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır:

1.Çalışan: İş günü başına 400 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı • muhasebeleştirmek için 1.05 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 5 (azami) gün ve 20X2 tarihinde alınması beklenen gün sayısı = 2.100 PB.

2.Çalışan: İş günü başına 310 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı • muhasebeleştirmek için 1,02 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 4 (azami) gün ve 20X2 tarihinde alınması beklenen gün sayısı: 1.265 PB.

3.Çalışan: İş günü başına 250 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı • muhasebeleştirmek için 1,02 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 0 gün sayısı: 0 PB.

11



4.Çalışan: İş günü başına 180 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı • muhasebeleştirmek için 1,06 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 1,5 (azami) gün ve 20X2 tarihinde alınması beklenen gün sayısı: 286 PB.

İşletme, hastalık izni yükümlülüğüne karşılık, 20X0 yılında tahakkuk eden ve 20X1 yılında çalışanlar tarafından alınan hastalık iznini muhasebeleştirmediyse, sonradan 31 Aralık 20X1 tarihli hastalık izni yükümlülüğü aşağıdaki gibi muhasebeleştirebilir:

Kâr veya zarar (veya varlıklar— bakınız: 28.3(b) paragrafı)

1.051 PB(a)

Kısa vadeli ücretli izinler (hastalık izni) 1.051 PB

Hastalık izni ile ilgili birikimli ücretli izinlerdeki artışın muhasebeleştirilmesi.

(a) 31 Aralık 20X1 tarihindeki 3.651 PB tutarındaki hastalık izni borcu eksi 1 Ocak 20X1 tarihindeki 2.600 PB hastalık izni borcu.

Ör 11 Koşullar 10. örnektekilerle aynıdır. Ancak bu örnekte, çalışanlar, ilgili hizmeti gördükleri dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde alınmayan hastalık izni için işletmeden ödeme almaktadır. İşletme, çalışanın hizmet gördüğü yılı takip eden yılın son gününde bu tür kullanılmayan hastalık izinleri için çalışanlara ödeme yapmaktadır.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde personele 1.000 PB tutarında ödeme yapmıştır (yani her iş günü için ücret haddi 400 PB x 31 Aralık 20X1 tarihinde kullanılmamış ve 20X0 yılında tahakkuk eden 2,5 günlük kazanılmış hastalık izni).

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin hastalık izni yükümlülüğü 3.651 PB (yani 1.çalışan için 2.100 PB +2.çalışan için 1.265 PB + 4.çalışan için 286 PB) aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır:

1.Çalışan: İş günü başına 400 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı • muhasebeleştirmek için 1.05 × 31 Aralık 20X1 yılında hak kazanılan 5 gün ve 20X2 yılında alınması beklenen gün sayısı: 2.100 PB.

2.Çalışan: İş günü başına 310 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı • muhasebeleştirmek için 1,02 × 31 Aralık 20X1 yılında hak kazanılan 4 (azami) gün ve 20X2 yılında alınması beklenen gün sayısı: 1.265 PB.

3.Çalışan: İş günü başına 250 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı • muhasebeleştirmek için 1,02 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 0 gün ve 20X2 yılında alınması beklenen gün sayısı: 0 PB.

4.Çalışan: İş günü başına 180 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı • muhasebeleştirmek için 1,06 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 1,5 gün ve 20X2 yılında alınması beklenen gün sayısı: 286 PB.

12



İşletme, hastalık izni yükümlülüğüne karşılık, 20X0 yılında tahakkuk eden ve 20X1 yılında çalışanlar tarafından alınan hastalık iznini muhasebeleştirmediyse, sonradan 31 Aralık 20X1 tarihli hastalık izni yükümlülüğü aşağıdaki gibi muhasebeleştirebilir:

31 Aralık 20X1

Kısa vadeli ücretli izinler (hastalık izni) 1.000 PB(a)

Kasa 1.000 PBKullanılmayan hastalık iznine ilişkin yükümlülüğün ödenmesinin muhasebeleştirilmesi.

Kâr veya zarar (veya varlıklar— paragraf 28.3(b)’ye bakın)

2.051 PB(b)

Kısa vadeli ücretli izinler (hastalık izni) 2.051 PBHastalık izni ile ilgili birikimli ücretli izinlerdeki artışnı muhasebeleştirilmesi.(a) Her iş günü için 400 PB ücret haddi × 31 Aralık 20X1 tarihinde kullanılmayan ve 20X0

tarihinde tahakkuk eden 2.5 gün kazanılmış hastalık izni.(b) 31 Aralık 20X1 tarihi itibariyle 3.651 PB hastalık izni borcu eksi 1.600 PB (yani, 1 Ocak

20X1 tarihinde 2.600 PB hastalık izni borcu eksi 31 Aralık 20X1 tarihinde ödenen 1.000 PB).

Ör 12 100 çalışana sahip bir işletmenin çalışanlarının her biri, her yıl beş iş günü hastalık izni alma hakkına sahiptir. Kullanılmayan hastalık izinleri bir takvim yılı ileri taşınabilir. Hastalık izni önce mevcut yıldaki haktan ve daha sonra da geçen yıldan aktarılan herhangi bir bakiyeden çıkarılır (LIFO=son giren ilk çıkar yöntemi). 30 Aralık 20X1 tarihi itibariyle kullanılmayan izin hakkı, her çalışan için ortalama iki gündür. İşletme, deneyimlerine dayanarak 92 çalışanın 20X2 yılında beş günden fazla hastalık izni almayacağı ve kalan sekiz çalışanın da ortalama altı buçuk gün hastalık izni alacağını öngörmektedir.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde birikmiş olan kullanılmayan haklardan ötürü, ilave 12 günlük hastalık izni parası ödeyeceğini (sekiz çalışan için birer buçuk gün) tahmin etmektedir. Bu yüzden, işletme hastalık izni için 12 güne denk gelen bir borcu muhasebeleştirir.

28.7 Diğer (birikmeyen) ücretli izinlerin maliyeti, izinler kullanıldığında muhasebeleştirilir. Birikmeyen ücretli izinlerin maliyeti, izin süresince ödenen veya ödenecek olan maaş ve ücretlerin iskonto edilmemiş tutarı üzerinden ölçülür.

Örnekler - birikmeyen ücretli izinler

Ör 13 Koşullar 10. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, hastalık izni gelecek takvim yılına aktarılamamaktadır.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin hiçbir hastalık izni borcu yoktur - tüm kullanılmayan hastalık izinleri her takvim yılının sonunda sona ermektedir.

13



Ör 14 Koşullar 12. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, hastalık izni gelecek takvim yılına aktarılmamaktadır.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin hiçbir hastalık izni borcu yoktur - tüm kullanılmayan hastalık izinleri her takvim yılının sonunda sona ermektedir.

Ör 15 Bir işletmenin her çalışanı, her yıl için 25 iş günü tatil iznine hak kazanmaktadır. Her takvim yılı sonunda kullanılmayan tatil izni hakları temlik edilmektedir. Çalışanlara önceki yılın maaş hadleri üzerinden, takvim yılının bitişini takip eden ay içinde hak kazanılan tüm tatil izinleri için ödeme yapılmaktadır.

1 Ocak 20X1 tarihinde, işletmenin kazanılmış tatil iznine yönelik yükümlülüğü (mevcut borcu) 2.600 PB olarak hesaplanmıştır.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin tatil izni kayıtları aşağıdaki gibidir:

Çalışan Ücret haddi (20X1 yılındaki iş günü başına)

01/01/20X1 tarihinde hak

kazanılan tatil izin günleri (a)

20X1 yılında alınan tatil izin

günleri


itibaren geçerli olan ücret artış

oranı

1 400 PB 4.5 20 %5

2 310 PB 2 22 %2

3 250 PB 0 25 %2

4 180 PB 1 10 %6

(a) 31/01/20X1 tarihinde nakit olarak ödenmiştir.

İşletme, 31 Ocak 20X1 tarihinde çalışanlarına hak kazandıkları tatil izinleri için 2.600 PB (yani 1. çalışan için 1.800 PB + 2. çalışan için 620 PB + 4. çalışan için 180 PB) ödemiştir.

1.Çalışan: Her iş günü için 400 PB ücret haddi × 31 Aralık 20X1 tarihinde birikimli • olmayan 4.5 gün hak kazanılmış tatil izni = 1.800 PB.

2.Çalışan: Her iş günü için 310 PB ücret haddi × 31 Aralık 20X1 tarihinde birikimli • olmayan 2 gün hak kazanılmış tatil izni = 620 PB.



14



İşletme, 31 Ocak 20X1 tarihinde tatil iznine yönelik borçlarının itfasını, aşağıdaki şekilde muhasebeleştirebilir:

Kısa vadeli ücretli izinler (tatil izni) 2.600 PB

Kasa 2.600 PB

Birikmiş ücretli tatil izninin ödenmesinin muhasebeleştirilmesi.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin tatil izni yükümlülüğü 5.911 PB (yani 1. çalışan için 2.100 PB +2. çalışan için 949 PB + 4. çalışan için 2.862 PB) aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır:

1. Çalışan: İş günü başına 400 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı muhasebeleştirmek için 1,05 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 5 birikimli olmayan tatil izni = 2.100 PB.

2. Çalışan: İş günü başına 310 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı muhasebeleştirmek için 1,02 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 3 birikimli olmayan tatil izni = 949 PB.

3. Çalışan: İş günü başına 250 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı muhasebeleştirmek için 1,02 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 0 birikimli olmayan tatil izni = 0 PB.

4. Çalışan: İş günü başına 180 PB cari ücret haddi × maaşta beklenen artışı muhasebeleştirmek için 1,06 × 31 Aralık 20X1 tarihinde hak kazanılan 15 birikimli olmayan tatil izni: 2.862 PB.

İşletme, 31Aralık 20X1 tarihinde tatil iznine yönelik borçlarının itfasını, aşağıdaki şekilde muhasebeleştirebilir:


5.911 PB

Cr Kısa vadeli ücretli izinler (tatil izni) 5.911 PB

Birikmeyen ücretli tatil izni ödemesinin muhasebeleştirilmesi.

Muhasebeleştirme - kâr paylaşımı ve ikramiye planları

28.8 Kâr paylaşımına ve ikramiyeye ilişkin tahmini maliyetler, sadece aşağıda belirtilen durumlarda muhasebeleştirilir:

(a) Geçmiş dönemlerde ortaya çıkmış olaylar sonucunda işletmenin, bu tür ödemelere ilişkin yasal veya zımni kabulden doğan mevcut bir yükümlülüğünün bulunması (bunun anlamı; işletmenin bu ödemeyi yapmaktan başka gerçekçi bir seçeneğinin olmamasıdır) ve

(b) Yükümlülüğün güvenilir bir şekilde tahmin edilebilmesi.

15



Notlar Zımni kabulden doğan yükümlülük, aşağıdaki durumlardan doğan bir yükümlülüktür:

(a) Geçmişteki bir uygulamanın yerleşik modeli, yayımlanan politikalar veya yeterli derecede özel bir mevcut durum ile, bir işletmenin, diğer taraflara belirli sorumlulukları kabul edeceğini gösterdiği ve

(b) sonuç olarak, diğer taraflarda bu sorumlulukların ifa edileceğine yönelik geçerli bir beklentinin yaratıldığı durumlarda.

Örnekler - kâr paylaşımı ve ikramiye planları

Ör 16 Bir kâr-paylaşım planı, şirketin, kâr paylaşım ikramiyelerinden önce o yılın kârından çalışanlara %5 kâr payı ödemesini gerektirmektedir. 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için, işletme, kâr-paylaşım ikramiyeleri öncesinde 2 milyon PB kâr elde etmiştir. İkramiyeler Ocak ayında ödenmektedir.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde, kâr-paylaşım planı yükümlülüğünü aşağıdaki şekilde muhasebeleştirebilir:


100.000 PB(a)

Kâr-paylaşım ikramiyeleri planı 100.000 PB

Kar-paylaşım ikramiye planı yükümlülüğünün muhasebeleştirilmesi.

(a) %5 × 2.000.000 PB. Tutarda iskonto yapılmaz (paragraf 28.5’e bakın).

Ör 17 Bir işletme 20X1 yılında bir kâr-paylaşım planı uygulamıştır. Plan, işletmenin, cari yıl boyunca hizmet gören ve gelecek yıl boyunca da hizmet görecek olan çalışanlarına, kâr-paylaşım ikramiyelerinden önce o yıla ait kârının %3’ünü ödemesini gerektirmektedir. İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için, kâr-paylaşım ikramiyeleri öncesinde 1 milyon PB kâr elde etmiştir. İşletme, çalışanların işten ayrılması yoluyla m ikramiye ödemesinin maksimum %10’u tutarında tasarruf edilmesini beklemektedir. İkramiye 31 Aralık 20X2 tarihinde ödenecektir.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde, kâr-paylaşım planı yükümlülüğünü aşağıdaki şekilde muhasebeleştirebilir:

16




27.000 PB(a)

Kâr-paylaşım ikramiyeleri planı 27.000 PB

Kar-paylaşım ikramiye planı yükümlülüğünün muhasebeleştirilmesi.

(a) %3 × 1.000.000 PB = 30.000 PB mümkün olan azami ikramiye.30.000 PB eksi %10 × 30,000 PB personel değişiklik hızından dolayı tasarruf = 27.000 PB. Bu tutara iskonto uygulanmamıştır (bakınız: 28.5 paragrafı).

İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar: tanımlanmış katkı planları ile tanımlanmış fayda planlarının ayrımı

28.9 İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalara aşağıda belirtilenler örnek olarak gösterilebilir:

(a) Emekli aylığı gibi emeklilik faydaları ve

(b) Hizmet sonrası emeklilik hayat sigortası ve sağlık yardımı gibi işten ayrılma sonrasına ilişkin diğer faydalar.

İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalara yer verilen düzenlemeler, işten ayrılma sonrası sağlanan fayda planlarıdır. Katkıları tahsil eden ve faydaları ödeyen ayrı bir işletme oluşturulmuş olsun ya da olmasın, bu bölümdeki hükümler, bu tür tüm düzenlemeler için uygulanır. Bazı durumlarda, anılan düzenlemeler işletmenin uygulamalarından ziyade yasal düzenlemeler ile hüküm altına alınmış olabilir. Bazı durumlarda ise bu planlar, resmi olarak belgelendirilmiş olmasalar da işletmenin uygulamalarından kaynaklanabilir.

28.10 İşten ayrılma sonrası sağlanan fayda planları, planın temel esaslarına ve koşullarına bağlı olarak tanımlanmış katkı planları ya da tanımlanmış fayda planları olarak sınıflandırılır.

(a) Tanımlanmış katkı planları; işletmenin ayrı bir işletmeye (fona) sabit katkı payları ödediği ve söz konusu fonun, çalışanların mevcut ve geçmiş dönemlerde sunmuş oldukları hizmetlerle ilgili olarak sağlanan faydaların tamamını ödemeye yeterli varlıklarının bulunmaması durumunda, işletmenin ek katkı payı ödemek konusunda herhangi bir yasal veya zımni kabulden doğan yükümlülüğünün olmayacağı, çalışma dönemi sonrasına ilişkin çalışanlara sağlanan fayda planlarıdır. Dolayısıyla, çalışan tarafından alınan işten ayrılma sonrası sağlanan fayda tutarı, işletme (ve belki çalışanın kendisi) tarafından işten ayrılma sonrası sağlanan fayda planına veya bir sigorta şirketine ödenen katkı tutarları ile bu katkılardan elde edilen yatırım getirileri birlikte dikkate alınarak belirlenir.

17



(b) Tanımlanmış fayda planları; tanımlanmış katkı planları dışında kalan işten ayrılma sonrasına ilişkin fayda planlarıdır. Tanımlanmış fayda planları uyarınca üzerinde anlaşılmış faydaları mevcut ve önceki çalışanlara sağlama yükümlülüğü, aktüeryal risk (faydaların maliyetinin tahmin edilenden fazla veya düşük olacağı) ve yatırım riski (faydaları fonlamak üzere tahsis edilmiş varlıkların getirilerinin tahminlerden farklı olacağı), esasen işletmeye aittir. Bahsi geçen yükümlülüklere ilişkin tutar, aktüeryal veya yatırım varsayımlarının, tahmin edilenden iyi gerçekleşmesi durumunda azalabilir; aksi söz konusu olduğunda ise artabilir.

Notlar

Bir işletmenin yükümlülüğünün, fona katkıda bulunmayı kabul ettiği tutarla sınırlı olmadığı durumlara yönelik örnekler; işletmenin aşağıdaki hususlar vasıtasıyla yasal veya zımni olarak kabul ettiği bir yükümlülüğe sahip olduğu durumlardır:

(a) Yalnızca katkıların tutarlarına bağlı olmayan bir plan fayda formülü;

(b) katkıların belirlenmiş getirilerine dair bir geri ödeme bir planı vasıtasıyla dolaylı olarak veya doğrudan bir garanti ya da

(c) zımni olarak kabul edilen bir yükümlülüğün ortaya çıkmasına sebep olan resmi olmayan uygulamalar. Örneğin, zımni olarak kabul edilen bir yükümlülük, bir işletmenin, bunu yapmak için yasal bir yükümlülüğü bulunmadığında bile enflasyona ayak uydurmak amacıyla eski çalışanları için sağladığı faydaları artırmasına yönelik geçmiş uygulamalarının bulunduğu durumlarda ortaya çıkabilir.

Bu gibi durumlar tanımlanmış fayda planlarıdır.

Çok sayıda işverenin dâhil olduğu fayda planları ve devlet planları

28.11 Çok sayıda işverenin dâhil olduğu planlar ve devlet planları; resmi koşulların da ötesine geçen zımni kabulden doğan yükümlülükleri de içeren plan koşulları çerçevesinde tanımlanmış katkı planları ya da tanımlanmış fayda planları olarak sınıflandırılır. Ancak, tanımlanmış fayda planı kapsamında değerlendirilen çok sayıda işverenin dâhil olduğu bir plana ilişkin tanımlanmış fayda muhasebesini kullanmak üzere yeterli bilgi mevcut olmadığında, söz konusu plan, paragraf 28.13’e göre tanımlanmış katkı planı olarak değerlendirilir ve bu çerçevede muhasebeleştirilir; ayrıca paragraf 28.40 uyarınca gerekli açıklamalar yapılır.

18



Notlar Çok sayıda işverenin dâhil olduğu tanımlanmış fayda planına yönelik bir örnek aşağıdaki

gibidir:(a) Plan, anında ödeme temelinde finanse edilir: Katkılar aynı dönemde muaccel olacak

faydaların ödenmesi için yeterli olması beklenen bir seviyeye ayarlanır ve cari dönemde hak kazanılan gelecekteki faydalar, gelecekte tahakkuk edecek katkılardan ödenir ve

(b) çalışanlara sağlanan faydalar, çalışanların verdikleri hizmetin uzunluğuna göre belirlenir ve katılımcı işletmeler geri çekilme tarihine kadar çalışanlar tarafından kazanılan faydalar için bir katkı payı ödemeksizin, plandan kendilerini çekmek için hiçbir geçerli araca sahip değildir. Bu tür bir plan şirket için aktüeryal risk yaratır: Raporlama döneminin sonunda kazanılan faydaların nihai maliyetinin beklenenden fazla olması halinde, işletme ya katkı payını yükseltecek ya da çalışanları, sağlanan faydalarda bir indirime gidilmesi konusunda ikna edecektir. Bu yüzden, bu tür bir plan tanımlanmış bir fayda planıdır.

Sigorta edilen faydalar

28.12 İşletmeler, işten ayrılma sonrası fayda planlarını fonlamak amacıyla sigorta primi ödeyebilir. Aşağıda yer alan hususlara ilişkin yasal veya zımni kabulden doğan bir yükümlülüğün bulunmaması durumunda, bu tür bir plan tanımlanmış katkı planı olarak dikkate alınır: (a) Çalışanlara sağlanan faydaların vadesinde doğrudan ödenmesi veya(b) Sigortacı tarafından mevcut ve geçmiş dönemlerdeki hizmetleri karşılığında

çalışanlara gelecekte sağlanacak faydaların tamamı ödenmediğinde, işletmenin ek ödemede bulunmak durumunda olması.

Zımni kabulden doğan yükümlülük; plandan, gelecekteki primleri belirleme mekanizmasından veya sigortacı ile ilişkili taraf ilişkisinden dolaylı olarak kaynaklanabilir. Bu türden bir yasal veya zımni kabulden doğan yükümlülük taşınması durumunda, söz konusu plan, tanımlanmış fayda planı olarak dikkate alınır.

İşten ayrılma sonrasında sağlanan faydalar: tanımlanmış katkı planları

Muhasebeleştirme ve ölçme

28.13 Bir döneme ilişkin ödenebilir duruma gelen katkı tutarları: (a) Hâlihazırda ödenmiş olan tutarlar düşüldükten sonra, borç olarak muhasebeleştirilir.

Katkı ödemeleri tutarının, raporlama tarihinden önce sunulan hizmetler için ödenebilir duruma gelen katkı payını aşması durumunda, söz konusu fazla tutar, varlık olarak muhasebeleştirilir.

19



(b) Bu Standardın diğer bir bölümünün, ilgili maliyetin stoklar veya maddi duran varlıklar gibi herhangi bir varlığın maliyetinin parçası olarak muhasebeleştirilmesini gerektirmediği durumlarda, gider olarak muhasebeleştirilir.

Örnekler - tanımlanmış katkı planları

Ör 18 Bir perakendeci 8 Ocak 20X2 tarihinde, Aralık 20X1’de şirketin çalışanları tarafından yerine getirilen hizmetlerin kısmi karşılığı olarak belirlenen bir katkı planına 10.000 PB tutarında katkı payı ödemesinde bulunmuştur.

Perakendeci, 31 Aralık 20X1 tarihinde 10.000 PB tutarında bir yükümlülük (çalışanlara işten ayrılma sonrası sağlanan faydalara ilişkin tanımlanmış katkı planı çerçevesinde tahakkuk) ve 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için kâr veya zarar belirlenmesinde 10.000 PB’lik gider tutarı muhasebeleştirmelidir.

Perakendeci, 31 Aralık 20X1 tarihinde aşağıdaki yevmiye kaydını yapabilir:

Kâr veya Zarar 10.000 PB

İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar - tanımlanmış katkı

10.000 PB

Aralık ayında ödenen, işten ayrılma sonrası faydalara ilişkin giderlerin tahakkukunun muhasebeleştirilmesi.

Perakendeci 8 Ocak 20X2 tarihinde aşağıdaki yevmiye kaydını yapabilir:

İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar - tanımlanmış katkı

10.000 PB

Kasa 10.000 PB

20X1 yılında tahakkuk eden, işten ayrılma sonrası sağlanan faydalara ilişkin tanımlanmış katkı planı giderinin ödenmesinin muhasebeleştirilmesi

Ör 19 Koşullar 18. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, işletme bir üreticidir ve Aralık ayında üretilen mallar 31 Aralık 20X1 tarihi itibariyle şirketin stokları içersindedir.

31 Aralık 20X1 tarihinde, üretici 10.000 PB tutarında bir borç (çalışanlara işten ayrılma sonrası sağlanan faydalara ilişkin tanımlanmış katkı planı çerçevesinde tahakkuk) ve bir varlık (stok) muhasebeleştirmelidir. Stoklar bozulduğunda veya satıldığında, kâr veya zararın belirlenmesi çerçevesinde muhasebeleştirilecektir (bakınız: 13.19 ve 13.20 paragrafları).

Ör 20 Koşullar 18. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte personel, Aralık ayında gelecek dönemlerde malların üretimi için işletme tarafından kullanılması için bir cihaz üretmiştir.

20



İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde, 10.000 PB tutarında bir borç (çalışanlara işten ayrılma sonrası sağlanan faydalara ilişkin tanımlanmış katkı planı çerçevesinde tahakkuk) ve bir varlık (maddi duran varlık) muhasebeleştirmelidir. Maddi duran varlık, yeniden değer kaybettiğinde (bakınız: Paragraf 17.17), bozulduğunda (bakınız: Paragraf 17.24) veya satıldığında (bakınız: Paragraf 17.28) kâr veya zararın belirlenmesi çerçevesinde muhasebeleştirilecektir.

Ör 21 Bir perakendeci 20 Aralık 20X1 tarihinde, tanımlanmış bir katkı planına 10.000 PB katkı ödemesinde bulunmuştur. Bu tutarın 7.800 PB’lik kısmı Aralık 20X1 tarihinde şirketin çalışanları tarafından görülen hizmetlere karşılık olarak ve kalan 2.200 PB’lik kısmı da 20X2 yılında görülecek hizmetlere karşılık olarak ödenmiştir.

Perakendeci, Aralık 20X1 tarihinde 2.200 PB’lik bir varlık (tanımlanmış katkı planı çerçevesinde çalışanlara işten ayrılma sonrası sağlanan faydalara ilişkin olarak peşin yapılmış ödemeler) ve 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için 7.800 PB personel maliyetini muhasebeleştirmelidir.

Not: Personel maliyeti bir gider olarak veya Paragraf 28.3(b) çerçevesinde bir varlık maliyetinin parçası olarak muhasebeleştirilir.

İşten ayrılma sonrasında sağlanan faydalar: tanımlanmış fayda planları

Muhasebeleştirme

28.14 Paragraf 28.3’te belirtilen genel muhasebeleştirme ilkelerinin tanımlanmış fayda planlarına uygulanmasında:

(a) Tanımlanmış fayda planları kapsamındaki yükümlülüklerden plan varlıklarının düşülmesi suretiyle bulunan tutar borç olarak muhasebeleştirilir – “tanımlanmış fayda borcu” (bakınız: 28.15-28.23 paragrafları).

(b) Dönem içerisinde ilgili borç tutarında gerçekleşen net değişim, tanımlanmış fayda planlarının dönem içerisindeki maliyeti olarak muhasebeleştirilir (bakınız: 28.24-28.27 paragrafları).

Tanımlanmış fayda borcunun ölçülmesi

28.15 Tanımlanmış fayda planları kapsamındaki yükümlülüklere ilişkin olarak muhasebeleştirilen tanımlanmış fayda borcu aşağıdaki tutarların net toplamıdır:

(a) Tanımlanmış fayda planları kapsamındaki yükümlülüklerin (tanımlanmış fayda yükümlülüğü) raporlama tarihindeki bugünkü değeri (söz konusu yükümlülüğün ölçülmesi, 28.16-28.22 paragraflarında açıklanmaktadır),

21



(b) Eksi, yükümlülükleri doğrudan ödenecekler dışındaki plan varlıklarının (mevcut olması durumunda) raporlama tarihindeki gerçeğe uygun değeri. Finansal varlıklar olarak nitelendirilen bu varlıkların gerçeğe uygun değerlerinin belirlenmesine ilişkin hükümler, 11.27-11.32 paragraflarında yer almaktadır.

Notlar

Tanımlanmış fayda borcu, yükümlülükleri doğrudan ödenecekler dışındaki plan varlıklarının (mevcut olması durumunda) raporlama tarihindeki gerçeğe uygun değeri aşan raporlama tarihindeki tanımlanmış fayda yükümlülüğünün cari değeridir.

Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün cari değeri, hiçbir plan varlığını tenzil etmeden, çalışanların mevcut ve önceki dönemlerdeki verdikleri hizmetlerden doğan yükümlülüğü ödemek için gereken beklenen gelecek ödemelerin cari değeridir.

Plan varlıkları, çalışanlara sağlanan uzun vadeli fayda fonu tarafından tutulan varlıklar ve özellikli sigorta poliçeleridir. Özellikli sigorta poliçeleri IFRS for SMEs dâhilinde tanımlanmamıştır. IFRS for SMEs kapsamında bir kılavuz bulunmaması durumunda, bir işletmeye tam set IFRS’ler bağlamındaki yönlendirici ilkeleri göz önünde bulundurma imkânı tanınmaktadır (ancak gerekli değildir). IAS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar (9 Temmuz 2009’da yayımlandığı üzere), özellikli sigorta poliçelerini, poliçenin getirisinin aşağıdaki gibi olduğu durumda raporlama yapan şirketin ilgili bir tarafı olmayan bir sigortacı tarafından çıkarılan bir sigorta poliçesi(2) olarak tanımlar ( IAS 24 İlişkili Taraf Açıklamaları dâhilinde tanımlandığı gibi) :

(a) tanımlanmış bir fayda planı kapsamında çalışanlara sağlanan faydaları ödemek veya finanse etmek amacıyla kullanılabilir ve

(b) raporlayan işletmenin kendi alacaklılarına (iflas durumunda bile) ödenebilir durumda değildir ve aşağıdaki hususlar bulunmadığı takdirde raporlayan işletmeye ödenemez:

(i) getiriler, tüm ilgili çalışanlara sağlanan faydaları karşılamak amacıyla poliçe için gereken fazla varlıkları temsil etmediği veya

(ii) getiriler, çoktan ödenmiş olan çalışanlara sağlanan faydaların tazmini için raporlayan işletmeye geri ödendiği taktirde.

Finanse edilmiş tanımlanmış fayda planları açısından, raporlama tarihinde plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri, plan yükümlülüklerinin cari değerini aştığında, artık, belirli koşullar karşılandığında bir varlık olarak muhasebeleştirilir (Paragraf 28.22’ye bakın).

(2) Özellikli sigorta poliçesi, IFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri Standardı kapsamındaki bir sigorta sözleşmesi değildir.Bir özellikli sigorta poliçesi IFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri dâhilinde tanımlandığı üzere mutlaka bir sigorta sözleşmesi olmak zorunda değildir

22



Örnekler - tanımlanmış fayda planları

Ör 22 Tanımlanmış bir fayda planı her hizmet yılı için son maaşın % 0,2’si oranında aylık bir emekli maaşı sağlamaktadır. Bu emekli maaşı 65 yaşından itibaren ödenir. 31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin plan yükümlülüklerinin cari değeri gereğine uygun olarak 200.000 PB olarak hesaplanmıştır. Ayrıca, doğrudan ödenecek olan yükümlülükler dışında yatırım varlıklarının gerçeğe uygun değeri 31 Aralık 20X1 tarihi itibariyle 180.000 PB olarak belirlenmiştir.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletme tanımlanmış fayda planı için (yani 200.000 PB yükümlülük eksi, 180.000 PB plan varlıkları tanımlanmış fayda yükümlülüklerini finanse etmek için ayrılır) 20.000 PB tutarında bir borç (işten ayrılma sonrası sağlanan faydalar) muhasebeleştirmelidir.

Ör 23 Koşullar 22. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, işletmenin tanımlanmış fayda planı ile ilgili yükümlülükleri finanse edilmemiştir.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletme tanımlanmış fayda planı için 200.000 PB tutarında bir borç (işten ayrılma sonrası sağlanan faydalar) muhasebeleştirmelidir.

Hak edilmiş ve hak edilmemiş faydalara birlikte yer verilmesi

28.16 Tanımlanmış fayda planları kapsamındaki yükümlülüklerin raporlama tarihindeki bugünkü değeri, çalışanların mevcut ve geçmiş dönemlerde sunmuş oldukları hizmetlerine karşılık kazanmış oldukları ve henüz hak edilmemiş faydalar (bakınız: paragraf 28.26) ile çalışanlara gelecekteki yıllarda sunacakları hizmetleri için daha fazla fayda sağlayan fayda formüllerinin etkilerini içeren tahmini fayda tutarını yansıtır. Bu durum, planın fayda formülü uyarınca söz konusu fayda tutarının ne kadarının cari ve önceki döneme isabet ettiğinin belirlenmesini ve anılan faydanın maliyetine etki eden demografik (çalışanların işten ayrılma ve ölüm oranları gibi) ve finansal (maaşlarda ve sağlık maliyetlerinde ileride gerçekleşecek artışlar) değişkenler hakkında tahminler (aktüeryal varsayımlar) yapılmasını gerektirir. Aktüeryal varsayımlar; önyargısız (aşırı korumacı olunmadan ihtiyatlı bir yaklaşım) ve karşılıklı uyum içinde olmalı, ayrıca plan kapsamında ortaya çıkacak gelecekteki nakit akışlarının en gerçekçi tahminini verecek şekilde seçilmelidir.

Notlar Bir emeklilik planının koşulları kapsamında hak edilmiş faydalara ilişkin haklar devam

etmekte olan istihdam çerçevesinde koşula bağlı değildir.

Bir işletmenin tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değerinin ölçülmesi bağlamında, Paragraf 28.16 demografik değişkenler (örneğin çalışanların işten ayrılması

23



ve ölümü) ve faydaların maliyetini etkileyen finansal değişkenler (maaşlarda ve sağlık maliyetlerinde gelecekte gerçekleşecek artışlar) hakkında aktüeryal varsayımları tanımlar. IAS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar’da (Temmuz 2009’da yayımlanan) aktüeryal varsayımlar hakkında yol gösterici hükümler bulunmaktadır. IFRS for SMEs’i uygularken, bir işletmeye tüm IAS 19 dâhilindeki yönlendirici ilkeleri göz önünde bulundurma imkânı da tanınmaktadır (ancak zorunlu değildir).

IAS 19’un 73. paragrafı aktüaryel varsayımların aşağıdaki hususları içerdiğini belirtmektedir:

(a) Sağlanan faydalar için hak sahibi olan eski ve mevcut personelin (ve onlara ekonomik açıdan bağımlı kişiler) gelecek nitelikleri hakkında demografik varsayımlar. Demografik varsayımlar aşağıdaki gibi hususları ele almaktadır:

(i) istihdam süresi boyunca veya sonrasında ölüm;

(ii) çalışanların işten ayrılma, sakatlık ve erken emeklilik oranları;

(iii) sağlanan faydalar için hak sahibi olacak bağımlı kişilerle birlikte plan üyelerinin oranı; ve

(iv) sağlık planları çerçevesindeki tazminat oranları ve

(b) aşağıdaki hususlara ilişkin finansal varsayımlar:

(i) iskonto oranı;

(ii) gelecekteki maaş ve fayda seviyeleri;

(iii) sağlıkla ilgili faydalar durumunda, önemli olması halinde tazminatları ve fayda ödemelerini verme maliyeti dahil olmak üzere gelecekteki sağlık maliyetleri ve

(iv) plan varlıklarının beklenen getiri oranı.

Örnekler - hak edilmiş ve edilmemiş faydalar

Ör 24 Tanımlanmış bir fayda planı, her hizmet yılı için, işletmeden ayrıldıktan sonra hemen ödenecek olan 10.000 PB tutarında toplu ödeme şeklinde bir fayda sağlamaktadır.

Her yıl için 100 PB’lik bir tutar öngörülmektedir. Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değeri, 100 PB’lik gerçeğe uygun değerin, raporlama döneminin sonuna kadar olan hizmet yılı sayısı ile çarpılmasıyla elde edilir.

Sağlanan faydaların, personel şirketten ayrılır ayrılmaz ödenmesinden dolayı, tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değeri, personelin ayrılmasının beklendiği tarihi yansıtmaktadır. Böylece, söz konusu değer, iskonto etkisinden dolayı, personeli raporlama dönemi sonunda ayrıldığında belirlenecek olan tutarlardan daha düşüktür.

24



Ör 25 Bir plan her hizmet yılı için son maaşın % 0,2’si oranında aylık emekli maaşı sağlamaktadır. Bu emekli maaşı 65 yaşından itibaren ödenmektedir.

İşletme, her hizmet yılı için, beklenen emeklilik tarihinde, beklenen emeklilik tarihinden beklenen ölüm tarihine kadar ödenecek olan tahmini son maaşın %0,2’si oranındaki aylık emekli maaşının gerçeğe uygun değerine eşit bir faydayı atfeder. Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değeri, raporlama döneminin sonuna kadar olan hizmet yılı ile çarpılan son maaşın3 %0,2’si oranında aylık emekli maaşı ödemesinin gerçeğe uygun değeridir. Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün cari değeri, emekli maaş ödemeleri 65 yaşında başladığı için indirilmiştir.

Ör 26 Bir plan her hizmet yılı için 100 PB tutarında fayda ödemesi yapmaktadır. Sağlanan faydalara on hizmet yılı sonrasında hak kazanılmaktadır.

Her yıl için 100 PB’lik tutar öngörülmektedir. İlk on yıl boyunca her yıl, yükümlülüğün gerçeğe uygun değeri, personelin on hizmet yılını tamamlayamayabileceği ihtimalini de yansıtmaktadır.

Ör 27 Bir plan, on yıllık hizmet süresi sonrasında hak kazanılan ve toplu ödenen 1.000 PB tutarında bir fayda ödemesinde bulunmaktadır. Plan, sonradan sağlanan hizmet için başka bir fayda sağlamamaktadır.

On yıllık hizmet süresinin her yılı için 100 PB’lik tutar (1.000 PB tutarının ona bölünmesiyle elde edilen) atfedilmektedir. Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değeri, 100 PB’lik gerçeğe uygun değerin raporlama döneminin sonuna kadar hizmet yılı sayısı ile çarpılmasıyla elde edilir. Yükümlülüğün gerçeğe uygun değeri, personelin on hizmet yılını tamamlayamayabileceği ihtimalini de yansıtmaktadır. Sonraki yıllar için hiçbir fayda atfedilmemektedir.

Ör 28 Bir plan, 20 yıl kesintisiz hizmet süresine sahip olan 55 yaşında ve halen çalışmakta olan tüm personeline, 2.000 PB tutarında toptan emeklilik fayda ödemesi yapmaktadır.

İşletmeye 35 yaşından önce giren personel için, hizmet, öncelikle 35 yaş itibariyle mevcut plan çerçevesinde sağlanan faydalar (bir personel 30 yaşında ayrılıp, 33 yaşında geri dönebilir, bu durumun sağlanan faydaların zamanlaması veya tutarı üzerinde bir etkisi olmaz) getirmektedir. Bu faydalar, gelecekte sağlanacak hizmet üzerindeki koşula bağlıdır. Ayrıca, 55 yaş sonrasındaki hizmet, gelecekte sağlanan faydalarla ilgili hiçbir maddi tutara yol açmayacaktır. İşletme, bu personele ilişkin olarak, 35 yaşından 55 yaşına kadar her yıl için 100 PB (2.000 PB tutarının 20’ye bölünmesi ile elde edilir) atfetmektedir.

Sağlanan faydalar, işletmeye 35 yaşından sonra katılan personele uygulanmaz. Tüm nitelikleri karşılayan personel için, yükümlülüğün gerçeğe uygun değeri, personelin gerekli hizmet süresini tamamlayamayabileceği ihtimalini de yansıtmaktadır.

(3) Personelin işletmeden 65. doğum gününden önce ayrılması halinde, son maaş işletmeden ayrılma tarihindeki maaştır. Emeklilik maaşı personele 65 yaşından itibaren ödenir.

25



Ör 29 Çalışanlar 55 yaşından önceki her hizmet yılı için son maaşlarının %3’ü oranında bir fayda elde etme hakkına sahiptir.

Tahmini son maaşın %3’ü oranında sağlanan faydalar, 55 yaşına kadar geçen her yıl için uygulanır. Bu tarih, çalışanın gelecekte sunacağı hizmetin, plan kapsamında gelecekte sağlanacak faydaları önemli ölçüde değiştirmeyeceği tarihtir. Bu yaştan sonra hiçbir fayda uygulanmayacaktır.

İskonto etme

28.17 Tanımlanmış fayda yükümlülüğü, iskonto edilmiş bugünkü değer esasına göre ölçülür. Gelecekteki ödemelerin iskonto edilmesinde kullanılan oran, yüksek kalitedeki kurumsal tahvillerin raporlama tarihindeki piyasa getirilerine göre belirlenir. Bu tür tahvillere ilişkin derin bir piyasanın bulunmadığı ülkelerde, devlet tahvillerinin piyasa getirileri (raporlama tarihindeki) kullanılır. Kurumsal tahvillerin veya devlet tahvillerinin para birimi ve vadesi, gelecekteki ödemelerin para birimi ve vadesi ile tutarlı olmalıdır.

Notlar

İskonto oranı paranın zaman değerini yansıtmakta, ancak aktüeryal riski veya yatırım riskini yansıtmamaktadır. Ayrıca, iskonto oranı, ne şirketin alacaklılarından kaynaklanan şirkete özel kredi riskini, ne de gelecekteki deneyimin aktüaryel varsayımlardan farklılık gösterebileceği riskini yansıtmamaktadır.

Aktüeryal değerleme yöntemi

28.18 Tanımlanmış fayda yükümlülüklerini ve bunlara ilişkin gideri ölçmek üzere, aşırı maliyete ve çabaya katlanmadan uygulanabilmesi durumunda, öngörülen birim kredi yöntemi kullanılır. Öngörülen birim kredi yöntemi uyarınca tanımlanmış faydaların gelecekteki maaşlara bağlı olarak belirlenmesi durumunda, tanımlanmış fayda yükümlülükleri, tahmini maaş artışlarını yansıtacak şekilde ölçülür. Ayrıca, tanımlanmış fayda yükümlülüğünün öngörülen birim kredi yöntemine göre ölçülmesinde; iskonto oranları, plan varlıklarının beklenen getiri oranları, beklenen maaş artış oranları, çalışanların ayrılma (devir) oranları, ölüm ve sağlık yardımı maliyet eğilim oranları (tanımlanmış sağlık fayda planları için) gibi çeşitli aktüeryal varsayımların kullanılması gerekir.

26



Notlar

Öngörülen birim kredi yöntemi, hizmet sağlanan her dönemin, ek bir birim fayda hakkını doğuracağını öngören ve her birimi nihai yükümlülüğü oluşturmak için (bazen hizmete orantılı tahakkuk etmiş fayda yöntemi ya da fayda, hizmet yılı yöntemi olarak da bilinir) ayrı ayrı ölçen bir aktüeryal değerlendirme yöntemidir.

Örnek – öngörülen birim maliyet yöntemi

Ör 30 Hizmetin sona ermesi üzerine ve her hizmet yılı için son maaşın %1’ine denk bir toplu fayda ödemesi yapılır. 1. yıldaki maaş 10.000 PB’dir ve her yıl %7 oranında artacağı (bileşik) farz edilmektedir. Kullanılan iskonto oranı her yıl için %10’dur. Aşağıdaki tablo, aktüeryal varsayımlarda hiçbir değişim olmayacağı farz edilerek, 5. yılın sonunda ayrılması beklenen bir personel için yükümlülüğün nasıl inşa edileceğini göstermektedir.

Bu örnek, basitlik adına personelin işletmeden daha erken veya daha geç bir tarihte ayrılması ihtimalini yansıtmak için ihtiyaç duyulan ilave ayarlamayı göz ardı etmektedir.

Yıl 1 2 3 4 5

Atfedilen faydalar:

– önceki yıllar – 131.08 262.16 393.24 524.32

– cari yıl (%1 × son maaş)(a) 131.08 131.08 131.08 131.08 131.08

– cari ve önceki yıllar(b) 131.08 262.16 393.24 524.32 655.40

Açılış yükümlülüğü – 89.53 196.96 324.99 476.65

%10 oranında faiz – 8.95 19.70 32.50 47.67

Cari hizmet maliyeti 89.53 98.48 108.33 119.16 131.08

Kapanış yükümlülüğü(c) 89.53 196.96 324.99 476.65 655.40

(a) 131 PB = %1 × 13.108 son yıllık maaş (yani 1.yıldaki 10.000 PB maaş × (1 + 0,07 yıllık artış) 4 (yani 2.yıldan 5.yıla dönem sayısı)).

(b) Cari hizmet maliyeti, cari yıla atfedilen sağlanan faydaların cari değeridir:

Yıl 1—131.08 PB × 1/(1.1)4 = 131.08 PB× 0.683013 = 89.53 PB

Yıl 2—131.08 PB × 1/(1.1)3 = 131.08 PB× 0,751315 = 98.48 PB

Yıl 3— 131.08 PB × 1/(1.1)2 = 131.08 PB × 0.826446 = 108.33 PB

Yıl 4— 131.08 PB × 1/(1.1)1 = 131.08 PB × 0.909091= 119.16 PB

Yıl 5— 131.08 PB × 1/(1.1)0 = 131.08 PB × 1 = 131.08 PB. (c) Kapanış yükümlülüğü mevcut ve önceki yıllara atfedilen sağlanan faydaların cari

değeridir.

27



Örnekler - gelecek maaşlara dayalı tanımlanmış faydalar

Ör 31 Bir plan her hizmet yılı için son maaşın % 0,2’si oranında aylık bir emekli maaşı sağlamaktadır. Bu emekli maaşı 65 yaşından itibaren ödenmektedir.

Bir işletme her hizmet yılı için, beklenen emeklilik tarihinde, beklenen emeklilik tarihinden beklenen ölüm tarihine kadar ödenecek olan tahmini son maaşın %0,2’si oranında aylık emekli maaşının cari değerine eşit bir fayda atfeder. Cari hizmet maliyeti bu sağlanan faydanın cari değeridir. Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün cari değeri, raporlama döneminin sonuna kadar olan hizmet yılı ile çarpılan son maaşın %0,2’si oranında aylık emekli maaşı ödemesinin cari değeridir. Cari hizmet maliyeti ve tanımlanmış fayda yükümlülüğünün cari değeri, emekli maaşı ödemeleri 65 yaşında başladığı için indirilmiştir.

Ör 32 Çalışanlar 55 yaşından önceki her hizmet yılı için son maaşlarının %3’ü oranında bir fayda elde etme hakkına sahiptir.

Tahmini son maaşın %3’ü oranında sağlanan faydalar, 55 yaşına kadar geçen her yıl için uygulanır. Bu tarih, çalışanın gelecekte sunacağı hizmetin, plan kapsamında gelecekte sağlanan faydalar üzerinde hiçbir maddi tutara yol açmayacağı tarihtir. Bu yaştan sonra hiçbir fayda uygulanmayacaktır.

28.19 Tanımlanmış fayda planları kapsamındaki yükümlülüğün ve maliyetin ölçülmesinde öngörülen birim kredi yöntemi kullanılması, aşırı çaba ve maliyete katlanılmasını gerektirdiğinde, mevcut çalışanlara ilişkin tanımlanmış fayda yükümlülüklerinin ölçülmesinde aşağıdaki basitleştirmelerin yapılmasına izin verilir:

(a) Gelecekteki tahmini maaş artışlarının dikkate alınmaması (mevcut çalışanların işten ayrılma sonrası sağlanan faydaları almaya başlayacaklarının beklendiği zamana kadar cari maaşlarını almaya devam edeceğinin varsayılması),

(b) Mevcut çalışanlar tarafından gelecekte sunulacak hizmetlerin dikkate alınmaması (planın mevcut çalışanlar ve yeni çalışanlar için kapandığının varsayılması) ve

(c) Mevcut çalışanların hizmet süresi esnasında ölüm oranının, raporlama tarihi ile işten ayrılma sonrası sağlanan faydaların alınmaya başlanacağının beklendiği tarih arasında dikkate alınmaması (mevcut çalışanların tamamının işten ayrılma sonrası faydaları alacağının varsayılması). Ancak; yine de hizmet süresi sonrası ölüm oranının (yani, ortalama ömür süresi) dikkate alınması gerekecektir.

Yukarıda belirtilen ölçüm basitleştirmelerinden faydalanan işletmeler, tanımlanmış fayda yükümlülüğünün ölçülmesinde hak edilmiş ve hak edilmemiş faydaları birlikte dikkate almalıdır.

28



Notlar

Basitleştirilen hesaplamalar zaman zaman birikimli fayda yükümlülüğü olarak adlandırılan (muhtemel fayda yükümlülüğünün tersine) benzer yükümlülüğün ölçümü sonucunu da vermektedir.

Örnekler - basitleştirilmiş tanımlanmış fayda planı hesaplamaları

Ör 33 Koşullar 30. örnektekilerle aynıdır.

Yıl 1 2 3 4 5

%1 × cari maaş (her yıl %7 oranında artış)(a)

100 107 114.49 122.50 131.08

Yıl sonundaki hizmet yılları 1 2 3 4 5

Yükümlülüğün gelecekteki değeri

100 214 343.47 490.02 655.40

İskonto faktörü (%10) 0.683013 0.751315 0.826446 0.909091 1

Yükümlülüğün cari değeri 68.30 160.78 283.86 445.47 655.40

Açılış yükümlülüğü – 68.30 160.78 283.86 445.47

Faiz (%10) – 6.83 16.08 28.39 44.55

Cari hizmet maliyeti(b) 68.30 80.39 94.62 111.37 131.08

Aktüeryal kazanç veya zarar (denkleştirme rakamı)

– 5.26 12.38 21.85 34.30

Kapanış yükümlülüğü(c) 68.30 160.78 283.86 445.47 655.40

(a) %1 × her bir yıla ait cari maaş:

Yıl 1—10.000 PB × %1 = 100 PB

Yıl 2— 10.000 PB × 1.07 × %1 = 107 PB

Yıl 3— 10.000PB × 1.072 × % 1 = 114.49 PB

Yıl 4— 10.000 PB × 1.073 × % 1 = 122.50 PB

Yıl 5— 10.000 PB × 1.074 × %1 = 131.08 PB.

29



(b) Cari hizmet maliyeti, cari yıla atfedilen sağlanan faydaların cari değeridir:

Yı11 —100 PB × 1/(1.1)4 = 100 PB × 0.683013 = 68.30 PB

Yıl 2— PB107 × 1/(1.1)3 = 107 PB × 0.751315 = 80.39 PB

Yıl 3— 114.49 PB × 1/(1.1)2 = 114.49 PB × 0.826446 = 94.62 PB

Yıl 4— 122.50 PB × 1/(1.1)1 = 122.50 PB × 0.909091= 111.37 PB

Yıl 5— 131.08 PB × 1/(1.1)0 = 131.08 PB × 1 = 131.08 PB.(c) Kapanış yükümlülüğü, mevcut ve önceki yıllara atfedilen faydaların cari değeridir:

Yıl 1—100 PB × 1 yıllık hizmet × 1/(1.1)4 = 68.30 PB

Yıl 2— 107 PB × 2 yıllık hizmet × 1/(1.1)3 = 160.78 PB

Yıl 3— 114.49 PB × 3 yıllık hizmet × 1/(1.1)2 = 283.86 PB

Yıl 4— 122.50 PB × 4 yıllık hizmet × 1/(1.1)1 = 445.47 PB

Yıl 5— 131.08 PB × 5 yıllık hizmet × 1/(1.1)0 = 655.40 PB.

Ör 34 Koşullar 31. örnektekilerle aynıdır (yani plan, her hizmet yılı için son maaşın %0,2’si oranında aylık emekli maaşı sağlamaktadır. Bu emekli maaşı 65 yaşından itibaren ödenmektedir).

Öngörülen birim kredi yöntemini, vadesi gelmemiş maliyet veya harcamalar olmadan kullanamayan bir işletmenin, ölçüm basitleştirmelerine uygun olarak, tanımlanmış fayda yükümlülüklerini aşağıdaki şekilde ölçmesine izin verilir-tahmin edilen emekli maaş ödemelerinin cari değeri raporlama döneminin sonuna kadarki hizmet yılı sayısı ile çarpılan mevcut maaşın %0,2’si oranında hesaplanmış ve tüm mevcut çalışanların, sağlanan faydaları alacağı varsayılmıştır.

Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün cari değeri, emekli maaş ödemeleri 65 yaşında başladığı için indirilmiştir.

28.20 Bu Standart, tanımlanmış fayda yükümlülüğünün hesaplanması için gerekli olan kapsamlı aktüeryal değerlemeyi yapmak üzere bağımsız bir aktüerden hizmet alınmasını gerektirmez. Ayrıca, söz konusu değerlemenin her yıl yapılması da gerekli değildir. Tanımlanmış fayda yükümlülüğü; yapılan değerlemeler arasındaki dönemlerde ana aktüeryal varsayımlarda önemli değişiklikler olmadığı sürece, önceki dönemde yapılan ölçümün, çalışan sayısı ve maaş düzeyi gibi demografik faktörlerdeki değişiklikleri yansıtacak şekilde düzeltilmiş tutarı üzerinden ölçülebilir.

30



Plan başlangıçları, değişiklikleri, azaltmaları ve ödemeleri

28.21 Mevcut dönem içerisinde tanımlanmış fayda planının başlatılması veya değiştirilmesi durumunda, tanımlanmış fayda borcu söz konusu değişimi yansıtacak şekilde artırılır veya azaltılır ve bu artış (azalış), gider (gelir) olarak mevcut dönemin kâr veya zararına yansıtılır. Diğer taraftan; mevcut dönemde planın azaltılması (yani; sağlanan faydaların veya kapsamdaki çalışanların sayısının azaltılması) veya ödenmesi (işverenin yükümlülüğünün tamamen yerine getirilmesi) söz konusu olduğunda, tanımlanmış fayda yükümlülüğü tutarı azaltılır veya elimine edilir. Bunun sonucunda ortaya çıkan kazanç veya kayıp, cari dönemin kâr veya zararına yansıtılır.

Örnek - azaltma

Ör 35 Bir işletme işlerinden birini tasfiye etmektedir; tasfiye edilen işte çalışan personel artık daha fazla fayda kazanamayacaktır. Bu, herhangi bir ödeme yapılmaksızın azaltma işlemidir. İşletme, azaltma olmadan önce mevcut aktüeryal taahhütlerin hemen kullanılmasıyla (cari piyasa faiz oranları ve diğer cari piyasaya fiyatları dahil), 1.000 PB tutarında net cari değeri bulunan tanımlanmış fayda yükümlülüğüne ve 820 PB tutarında gerçeğe uygun değeri sahip bulunan plan varlıklarına sahiptir. Azaltma, yükümlülüğün net cari değerini 100 PB tutarında düşürerek 900 PB seviyesine indirmiştir.

Azaltmanın etkisi aşağıda verilmiştir:

Azaltmadan önce

PB

Azaltma kazancı

PB

Azaltma sonrasında

PBYükümlülüğün net cari değeri 1,000 (100) 900Plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri

(820) - (820)

Finansal durum tablosunda muhasebeleştirilen net borç

180 (100) 80

İşletme, kendi çalışanlarına sağlanan faydalara ilişkin yükümlülüğün azaltılmasını aşağıdaki şekilde muhasebeleştirebilir:

İşten ayrılma sonrası faydalar (tanımlanmış fayda planları) – borç

100 PB

Kâr veya Zarar 100 PB

İşin tasfiye edilmesinin yol açtığı tanımlanmış fayda planlarının azaltılmasınnı muhasebeleştirilmesi.

31



Tanımlanmış fayda planı varlığı

28.22 Tanımlanmış fayda yükümlüğünün raporlama tarihindeki bugünkü değerinin plan varlıklarının ilgili tarihteki gerçeğe uygun değerinden düşük olması durumunda, plana ilişkin bir fazlalık söz konusu olur. Anılan fazlalık tutarı, gelecekte katkı tutarlarının azaltılmasının veya plandan iadeler yoluyla geri kazanılmasının mümkün olduğu kısmıyla sınırlı olmak üzere, tanımlanmış fayda planı varlığı olarak muhasebeleştirilir.

Örnekler – tanımlanmış fayda planı fazlalığı

Ör 36 31 Aralık 20X1 tarihinde, bir işletmenin tanımlanmış fayda planı aşağıdaki niteliklere sahiptir:

Yükümlülüğün cari değeri 1.000 PB

Plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri 1.200 PB

Fazlalık plan varlıkları 200 PB

31 Aralık 20X1 tarihinde, şirket açısından gelecekteki geri ödemelerin ve gelecekteki katkılarda yapılacak azaltmaların değeri 200 PB’dir.

İşletme 31 Aralık 20X1 tarihindeki finansal durum tablosunda tanımlanmış fayda planı fazlasını, 200 PB tutarında tanımlanmış fayda planı varlığı olarak göstermelidir.

Ör 37 Koşullar 36. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, 31 Aralık 20X1 tarihinde, gelecekteki geri ödemelerin cari değeri ve şirket açısından gelecekteki katkılardaki azaltmalar sıfırdır.

İşletme 31 Aralık 20X1 tarihindeki finansal durum tablosunda tanımlanan fayda planı fazlasını sıfır (tanımlanmış fayda planı varlığı) olarak ölçmelidir.

Ör 38 Koşullar 36. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, 31 Aralık 20X1 tarihinde, gelecekteki geri ödemelerin cari değeri ve şirket açısından gelecekteki katkılardaki azaltmaların değeri 80 PB’dir.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihindeki finansal durum tablosunda tanımlanmış fayda planı fazlalığını 80 PB (tanımlanmış fayda planı varlığı) olarak göstermelidir.

32



Tanımlanmış bir fayda planının maliyeti

28.23 Dönem içerisinde çalışanlara ödenen faydalar ve işveren tarafından yapılan katkılara ilişkin değişiklikler haricinde, tanımlanmış fayda borcunda dönem boyunca gerçekleşen net değişim, tanımlanmış fayda planlarının maliyeti olarak muhasebeleştirilir. Bu Standardın diğer bir bölümünün ilgili maliyetin stoklar veya maddi duran varlıklar gibi herhangi bir varlığın maliyetinin parçası olarak muhasebeleştirilmesini gerektirmediği durumlarda, söz konusu maliyetin tamamı, gider olarak kâr veya zararda; ya da kısmen kâr veya zararda kısmen diğer kapsamlı gelirin unsuru olarak (bakınız: paragraf 28.24) muhasebeleştirilir.

Örnekler – tanımlanmış fayda planının maliyetinin muhasebeleştirilmesi

Ör 39 Aktüeryal kazanç ve kayıplarını kâr veya zarar içersinde muhasebeleştiren bir işletme, çalışanlarına her hizmet yılı için son maaş tutarının %0,2’si oranında aylık emekli maaşı sağlamaktadır. Bu emekli maaşı 65 yaşından itibaren ödenmektedir. Plan, finanse edilmemiştir.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletme, plan yükümlülüğünün defter değerini 1.000.000 PB (20X0: 900.000 PB) olarak belirlemiştir.

İşletme, 20X1 tarihinde eski personellerine 40.000 PB emekli maaşı ödemiştir.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren raporlama dönemi içinde kâr veya zarar içinde 140.000 PB gider muhasebeleştirmelidir (yani 1.000.000 PB kapanış yükümlülüğü + 40.000 PB 20X1 yılında ödenen emekli maaşları eksi 900.000 PB açılış yükümlülüğü).

Tanımlanmış fayda planı yükümlülük hesabı

01/01/20X1 Açılış bakiyesi 900.000 PB20X1 Ödenen

emekli maaşları

40.000 PB

31/12/20X1 Kapanış bakiyesi

1.000.000 PB 20X1 Kâr veya zarar (veya varlıklar— Paragraf 28.23’e bakın)

140.000 PB (a)

1.040.000 PB 1.040.000 PB01/01/20X2 Açılış bakiyesi 1.000.000 PB

(a) Denkleştirme rakamı

33



Ör 40 Koşullar 39. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, işletmenin tanımlanmış fayda planı ile ilgili yükümlülükleri finanse edilmiştir. Ayrıca, 20X1 yılında, fon, eski çalışanlarına 40.000 PB tutarında emekli maaşı ödemiş ve işletme bu fona 10.000 PB tutarında katkıda bulunmuştur.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletme gereğine uygun olarak plan varlıklarının gerçeğe uygun değerini 980.000 PB (20X0: 890.000 PB) olarak belirlemiştir.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren raporlama dönemi için kâr veya zarar içerisinde 120.000 PB tutarında bir gider muhasebeleştirmelidir (yani 20.000 PB kapanış yükümlülüğü + 110.000 PB 20X1 yılında şirket tarafından yapılan fon finansman artışı eksi 900.000 PB açılış yükümlülüğü).

Finanse edilen tanımlanmış fayda planı hesabı

01/01/20X1 Açılış bakiyesi 10.000 PB(a)

20X1 Finansman sağlamada artış

110.000 PB


20.000 PB (b) 20X1 Kar veya zarar (veya varlıklar— Paragraf 28.23’e bakın)

120.000 PB (c)

130.000 PB 130.000 PB01/01/20X2 Açılış bakiyesi 20.000 PB

(a) 900.000 PB yükümlülük eksi 890.000 PB plan varlıkları(b) 1.000.000 PB yükümlülük eksi 980.000 PB plan varlıkları(c) denkleştirme rakamı

Ör 41 Koşullar 39. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, tanımlanmış fayda planının maliyetinin 10.000 PB’lik kısmı, işletmenin 31 Aralık 20X1 tarihi itibariyle envanterindeki stokların üretim maliyetlerine atfedilmektedir.

İşletme, ilgili yıl için kâr veya zarar içersinde 130.000 PB tutarında tanımlanmış fayda planı giderini muhasebeleştirmelidir (yani 39.örnekte hesaplanan 140.000 PB eksi 31 Aralık 20X1 tarihi itibariyle stok maliyetlerine dahil edilen 10.000 PB)

Paragraf 13.20 ve 13.21’e uygun olarak, stokların maliyetlerine dahil edilen 10.000 PB, stoklar satıldığında veya bozulduğunda, kâr veya zarara dahil edilecektir.

34



Muhasebeleştirme – muhasebe politikası seçimi

28.24 Tüm aktüeryal kazanç ve kayıplar gerçekleştikleri dönemde muhasebeleştirilir. İşletmeler:

(a) Tüm aktüeryal kazanç ve kayıpları kâr veya zararda ya da

(b) Tüm aktüeryal kazanç ve kayıpları diğer kapsamlı gelirde

muhasebeleştirmeyi, muhasebe politikası olarak seçer. Seçilen muhasebe politikası tüm tanımlanmış fayda planlarına ve tüm aktüeryal kazanç ve kayıplara tutarlı bir biçimde uygulanır. Diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilen aktüeryal kazanç ve kayıplar, kapsamlı gelir tablosunda sunulur.

Notlar

Aktüeryal kazanç veya zararlar aşağıdaki hususlardan kaynaklanmakadır:

(a) deneyim ayarlamaları (önceki aktüeryal varsayımlar ile gerçekte meydana gelenler arasındaki farkların etkileri) ve

(b) aktüeryal varsayımlardaki değişikliklerin etkileri.

Muhasebe tahminlerindeki diğer değişikliklerle tutarlı olarak, (bakınız: 10.Bölüm Muhasebe Politikaları, Tahminler ve Hatalar) aktüeryal kazanç ve kayıplar, aktüeryal varsayımların değiştiği (yani aktüeryal varsayımlardaki değişikliklerin raporlama tarihinden önce geçmişteki bir tahmini (deneyim ayarlaması) çözen olayların veya raporlama tarihinden önce tahmin edilen personel hizmet maliyetindeki değişikliklerin sonucu olan) dönemin kapsamlı gelirine dâhil edilmektedir.

Örnek - muhasebe politikası seçimi

Ör 42 Koşullar 39. örnektekilerle aynıdır (yani 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren raporlama dönemi için tanımlanmış fayda planının maliyeti 140.000 PB’dir. Ancak, bu örnekte, işletme diğer kapsamlı gelirde tüm aktüeryal kâr veya zararı muhasebeleştirmektedir (Paragraf 28.24(b)’ye bakın). 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren raporlama dönemi için tanımlanmış fayda planının 50.000 PB’lik maliyeti aktüeryal zararlara atfedilebilir.

İşletme, 140.000 PB tutarındaki gideri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirmelidir (yani 1.000.000 PB kapanış yükümlülüğü + 40.000 PB 20X1 tarihinde ödenen emekli maaşları eksi 900.000 PB açılış yükümlülüğü)

35



31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren raporlama dönemi için diğer kapsamlı gelirde 50.000 PB (yani maliyetin aktüeryal kâr veya zarara atfedilebilen kısmı); ve

31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için kâr veya zararda 90.000 PB (yani 140.000 PB toplam maliyet eksi diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilen 50.000 PB).

Tanımlanmış fayda planı yükümlülük hesabı

01/01/20X1 Açılış bakiyesi 900.000 PB20X1 Ödenen

emekli maaşları

40.000 PB 20X1 Diğer kapsamlı gelir (aktüeryal zararlar)

50.000 PB


1.000.000 PB 20X1 Kâr veya zarar (veya varlıklar— Paragraf 28.23’e bakın)

90.000 PB (a)

1.040.000 PB 1.040.000 PB01/01/20X2 Açılış bakiyesi 1.000.000 PB

(a) denkleştirme rakamı

Not: 39.örnek aktüeryal kazanç ve zararları, kâr veya zararda muhasebeleştirmeyi seçen (Paragraf 28.24(a)’ya uygun olarak) bir işletme tarafından yapılan muhasebeleştirme işlemini göstermektedir.

28.25 Tanımlanmış fayda planının maliyeti olarak muhasebeleştirilen tanımlanmış fayda borcunda gerçekleşen net değişim, aşağıdakileri içerir:

(a) Çalışanın raporlama dönemi boyunca sunduğu hizmetten kaynaklanan, tanımlanmış fayda borcundaki değişiklik tutarı.

(b) Raporlama dönemi boyunca tanımlanmış fayda yükümlülüğüne ilişkin faiz tutarı.

(c) Raporlama döneminde herhangi bir plan varlığından elde edilen getiri ve muhasebeleştirilen geri ödeme haklarının gerçeğe uygun değerindeki net değişikliklerin tutarı (bakınız: paragraf 28.28).

(d) Raporlama döneminde ortaya çıkan aktüeryal kazanç ve kayıpların tutarı.

(e) Raporlama döneminde yeni bir planın başlaması veya mevcut planın değiştirilmesi sonucunda tanımlanmış fayda borcunda gerçekleşen artış veya azalışların tutarı (bakınız: paragraf 28.21).

(f) Raporlama döneminde mevcut bir planın azaltılması veya ödenmesi sonucunda tanımlanmış fayda borcunda gerçekleşen azalışların tutarı (bakınız: paragraf 28.21).

36



Örnek – tanımlanmış fayda borcunda gerçekleşen net değişikliğin unsurları

Ör 43 Finanse edilmiş tanımlanmış fayda planı için aşağıdaki bilgiler verilmektedir. Faiz hesaplamasının kolaylığını muhafaza etmek için, tüm işlemlerin yıl sonunda yapılacağı varsayılmaktadır. Hem yükümlülüğün cari değeri; hem de plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri 1 Ocak 20X1 tarihinde 1.000 PB’dir.

20X1 20X2 20X3Yılın başındaki iskonto oranı %10.0 %9.0 %8.0Cari hizmet maliyeti 130 140 150Ödenen faydalar 150 180 190Ödenen katkılar 90 100 11031 Aralık tarihinde yükümlülüğün cari değeri 1,141 1,197 1,29531 Aralık tarihinde plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri

1,092 1,109 1,093

20X2 yılında, plan, 1 Ocak 20X2 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek şekilde ilave faydalar sağlamak için değiştirilmiştir. 1 Ocak 20X2 tarihinden önceki personel hizmeti için ilave olarak sağlanan faydaların 1 Ocak 20X2 tarihindeki cari değeri, hak edilen faydalar için 50 PB ve hak edilmeyen faydalar için 30 PB’dur. 1 Ocak 20X2 tarihinde, işletme hak edilmeyen faydaların hak edilene kadar geçmesi gereken ortalama süreyi üç yıl olarak hesaplamıştır.

İşletme, aktüeryal kazanç veya kayıpların, kâr veya zarar içerisinde muhasebeleştirilmesi politikasını kabul etmiştir (bakınız: Paragraf 28.24(a)).

Yükümlülüğün cari değerindeki ve yatırım varlıklarının gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler, ilgili dönem için aşağıdaki şekilde aktüeryal kazanç veya zararların tutarının belirlenmesi için kullanılır:

20X1 20X2 20X3Yükümlülüğün cari değeri, 1 Ocak 1,000 1,141 1,197Faiz maliyeti 100 (a) 103 (b) 96 (c)

Cari hizmet maliyeti 130 140 150Mevcut bir planın değiştirilmesinden kaynaklanan artışlarEski hizmet maliyeti - hak edilmemiş faydalar – 30 –Eski hizmet maliyeti - hak edilmiş faydalar – 50 –Ödenmiş faydalar (150) (180) (190)Yükümlülüğe dayalı aktüeryal (kazanç) zarar (denkleştirme rakamı)

61 (87) 42

31 Aralık tarihinde yükümlülüğün cari değeri 1,141 1,197 1,295Plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri, 1 Ocak 1,000 1,092 1,109Plan varlıklarının getirisi 152 (d) 97 (e) 64 (f)

Katkılar 90 100 110Ödenmiş faydalar (150) (180) (190)31 Aralık tarihinde plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri

1,092 1,109 1,093

37



(a) 31 Aralık 20X0 tarihinde yükümlülüğün 1.000 PB tutarında cari değeri × %10.(b) 31 Aralık 20X1 tarihinde yükümlülüğün 1.141 PB tutarında cari değeri × %9.(c) 31 Aralık 20X2 tarihinde yükümlülüğün 1.197 PB tutarında cari değeri × %8.(d) (d) 31 Aralık 20X1 tarihinde plan varlıklarının 1.092 PB tutarında gerçeğe uygun değeri

+ ödenen 150 PB tutarındaki faydalar eksi 90 PB tutarında alınan katkılar eksi 31 Aralık 20X0 tarihinde plan varlıklarının 1.000 PB tutarında gerçeğe uygun değeri.

(e) (e) 31 Aralık 20X2 tarihinde plan varlıklarının 1.109 PB tutarında gerçeğe uygun değeri + ödenen 180 PB tutarındaki faydalar eksi 100PB tutarında alınan katkılar, eksi 31 Aralık 20X1 tarihinde plan varlıklarının 1.092 PB tutarında gerçeğe uygun değeri.

(f) (d) 31 Aralık 20X3 tarihinde plan varlıklarının 1.093 PB tutarında gerçeğe uygun değeri + ödenen 110 PB tutarındaki faydalar eksi110 PB tutarında alınan katkılar eksi 31 Aralık 20X2 tarihinde plan varlıklarının 1.109 PB gerçeğe uygun değeri.

Kâr veya zarar kapsamında muhasebeleştirilecek tutar aşağıdaki şekilde belirlenir:

20X1 20X2 20X3Cari hizmet maliyeti 130 140 150Faiz maliyeti 100 103 96Plan varlıklarının getirisi (152) (97) (64)Yıl içinde muhasebeleştirilen aktüaryel (kazanç) zarar 61 (87) 42Eski hizmet maliyeti - hak edilmemiş faydalar – 30 –Eski hizmet maliyeti - hak edilmiş faydalar – 50 –31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren raporlama dönemi için personel maliyeti - varlıkların bir parçası olarak veya kâr veya zarar içerisinde bir gider olarak muhasebeleştirilir (bakınız: 28.3(b) ve 28.23 paragrafları) 139 139 224

28.26 Çalışanlar tarafından sunulan hizmetler karşılığında, ilgili faydaların gelecekteki çalışmalara bağlı olduğu durumlarda (diğer bir deyişle, söz konusu faydalara henüz hak kazanılamadığı durumlarda) bile, tanımlanmış fayda planı çerçevesinde bir yükümlülük ortaya çıkar. Çalışanların faydaya hak kazanma tarihinden önce sunmuş oldukları hizmetler zımni kabulden doğan yükümlülük doğurur; çünkü birbirini izleyen her bir raporlama tarihinde, çalışanın faydaya hak kazanmadan önce geçirmesi gereken hizmet süresi azalmaktadır. Tanımlanmış fayda yükümlülüğü ölçülürken, bazı çalışanların faydayı hak etme koşullarını yerine getirememe olasılığı dikkate alınır. Benzer şekilde, bazı işten ayrılma sonrası sağlanan faydalar (işten ayrılma sonrası sağlanan tıbbi faydalar örneğinde olduğu gibi), çalışanın artık istihdam edilmediği bir zamanda, yalnızca belirli olayların (hastalık gibi) gerçekleşmesine bağlı olarak ödenebilir duruma gelecektir. Belirli bir olayın gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılmaksızın, çalışan tarafından söz konusu faydaya hak kazandıran hizmet sunulduğunda bir yükümlülük oluşur. Belirli bir olayın gerçekleşmesine ilişkin olasılık, yükümlülüğün ölçümünü etkilemekle birlikte yükümlülüğün bulunup bulunmadığını belirleyici nitelikte değildir.

38



Örnekler - hak etme koşulları 26-28. örneklere bakınız.

28.27 Tanımlanmış faydaların, devlet desteğinde olan planlar kapsamında çalışanlara ödenecek tutarlar kadar azaltıldığı durumlarda, tanımlanmış fayda yükümlülükleri, sadece, aşağıda belirtilen koşullar mevcut olduğunda devlet planları kapsamında ödenecek faydaları yansıtan esas üzerinden ölçülür:

(a) Bu planların raporlama tarihinden önce yürürlüğe girmiş olması veya

(b) Geçmişteki olayların veya diğer güvenilir kanıtların, söz konusu devlet faydalarının gelecekteki değişimlere göre genel fiyat düzeyi veya genel maaş seviyesi gibi tahmin edilebilir bir şekilde değişeceğini gösteriyor olması.

Geri ödemeler

28.28 Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün yerine getirilmesi için yapılması gereken ödeme tutarının bir kısmını veya tamamını diğer bir tarafın geri ödemesinin kesine yakın olması durumunda, geri ödemeye ilişkin hak, ayrı bir varlık olarak muhasebeleştirilir. Söz konusu varlık, gerçeğe uygun değer üzerinden ölçülür. Tanımlanmış fayda planına ilişkin gider, kapsamlı gelir tablosunda (veya sunulması durumunda, gelir tablosunda) geri ödeme için muhasebeleştirilmiş tutar düşülerek sunulabilir.

Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar

28.29 Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:

(a) Uzun hizmet veya seyahat izinleri gibi uzun süreli ücretli izinler.

(b) Uzun dönemli hizmet faydaları.

(c) Uzun vadeli sakatlık tazminatları.

(d) Çalışanların ilgili hizmeti verdikleri dönemin sonundan itibaren on iki ay veya daha sonrasında ödenebilir duruma gelen kâr paylaşımı veya ikramiyeler.

(e) Kazanıldığı dönemin sonundan itibaren on iki ay veya daha sonrasında ödenebilir duruma gelen ertelenmiş tazminatlar.

39



Örnekler - çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar

Ör 44 Bir işletmenin çalışanlarının her biri, her yıl beş iş günü hastalık izni alma hakkına sahiptir. Kullanılmayan hastalık izinleri üç takvim yılı taşınabilmektedir.

Hastalık izni, çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli fayda olarak muhasebeleştirilmektedir. Hastalık izni, ücretli hastalık izninin, ilgili personelin hizmet verdiği dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde tamamen gerçekleşmesi beklenmediği için, çalışanlara sağlanan kısa vadeli olmayan bir faydadır.

Ör 45 Bir kâr-paylaşım planı, bir işletmenin beş yıldır çalışan personeline beş yıllık bir süre için birikimli kârının belirlenen bir oranını ödemesini gerektirmektedir.

Kâr paylaşım planı, çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli fayda olarak muhasebeleştirilmektedir.

Kâr paylaşım planı, söz konusu paylaşım, çalışanın hizmet verdiği dönemin sonundan itibaren 12 (on iki) ay içinde tahakkuk etmediği için çalışanlara sağlanan kısa vadeli olmayan bir faydadır. Beş yıllık kâr paylaşım planının beşinci yılında bile, söz konusu plan, çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar olarak muhasebeleştirilir.

Ör 46 Bir işletmenin göçmen çalışanlarının her birinin, işletme ile her üç yıllık kesintisiz istihdam dönemi için 30 iş günü göç izni alma hakkı vardır. Kullanılmayan göç izinleri üç takvim yılı için taşınabilmektedir.

Göç izni çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli fayda olarak muhasebeleştirilmektedir. Göç izni, ücretli göç izninin, çalışanın hizmet verdiği dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde tamamen gerçekleşmesi beklenmediği için çalışanlara sağlanan kısa vadeli olmayan bir faydadır.

28.30 Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara ilişkin olarak muhasebeleştirilen borç, aşağıdaki tutarların net toplamıdır:

(a) Fayda yükümlülüğünün raporlama tarihindeki bugünkü değeri,

(b) Eksi, yükümlülükleri doğrudan ödenecekler dışındaki plan varlıklarının (mevcut olması durumunda) raporlama tarihindeki gerçeğe uygun değeri.

Söz konusu borca ilişkin değişiklikler paragraf 28.23 uyarınca muhasebeleştirilir.

40



Örnekler - ölçme

Ör 47 Bir şirketin çalışanlarının her biri, her yıl beş iş günü hastalık izni almaya hak kazanmaktadır. Kullanılmayan hastalık izinleri, iki takvim yılı için taşınabilir. Hastalık izni önce, önceki yıldan kalan izin günü sayısından, daha sonra da mevcut yılın hakkından çıkarılır (FIFO=ilk giren ilk çıkar yöntemi).

Ortalamada, işletme hastalık izninin tüm yıl boyunca yaklaşık yarısının kullanılacağını öngörmektedir.

31 Aralık 20X1 tarihinde, uygun iskonto oranları (Paragraf 28.17’ye bakın) altı aylık dönem için %5, 18 aylık dönem için %14 ve 24 aylık dönem için %18’dir.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin hastalık izni kayıtları aşağıdaki gibidir:

Çalışan Ücret haddi (20X1

yılındaki iş günü başına)

31/12/20X1 tarihinde hak edilen biriken

hastalık izin günleri

20X2 tarihinde alınması

beklenen hastalık izin

gün sayısı

20X3 tarihinde alınması

beklenen hastalık izin

gün sayısı

Her yıl 1 Ocak tarihinde

yürürlüğe girecek

beklenen ücret artış

yüzdesi1 400 PB 9 4 4 %52 310 PB 6 5 5 %23 250 PB 0 8 8 %24 180 PB 1 6 5 %8

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin hastalık izni borcu 5.121 PB (yani 1.çalışan için 3.147 PB + 2.çalışan için 1.789 PB + 4.çalışan için 185 PB), aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır:

1. Çalışan (20X2 yılında alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için 20X1 • ücret haddi 400 PB x 1,05 ücret artışı x 31 Aralık 20X1’de biriken, 20X2 yılında alınması beklenen 4 hastalık izni günü = 1.680 PB. 1.680 PB ÷ 1,05 indirim faktörü = 1.600 PB.

1. Çalışan (20X3 yılında alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için • 20X1 ücret haddi 400 PB x 1,1025 ücret artışı x 31 Aralık 20X1’de biriken, 20X3 yılında alınması beklenen 4 hastalık izni günü = 1.764 PB. 1.764 PB ÷ 1,14 indirim faktörü = 1.547 PB.

2. Çalışan (20X2 yılında alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için 20X1 • ücret haddi 310 PB x 1,02 ücret artışı x 31 Aralık 20X1’de birikmiş, 20X2 yılında alınması beklenen 5 hastalık izni günü = 1.581 PB. 1.581 PB ÷ 1,05 indirim faktörü = 1.506 PB.

2. Çalışan (20X3 yılında alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için • 20X1 ücret haddi 310 PB × 1,0404 ücret artışı × 31 Aralık 20X1’de birikmiş, 20X3 yılında alınması beklenen 1 hastalık izni günü = 323 PB. 323 PB ÷ 1,14 indirim faktörü = 283 PB.

41



3.Çalışan: 31 Aralık 20X1 itibariyle çalışanın hiçbir hastalık izin günü birikmediği için 0 • PB.

4. Çalışan (20X2 yılında alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için 20X1 • ücret haddi 180 PB × 1,08 ücret artışı × 31 Aralık 20X1’de birikmiş, 20X2 yılında alınması beklenen 1 hastalık izni günü = 194 PB. 194 PB ÷ 1,05 indirim faktörü = 185 PB.

Ör 48 Koşullar 47. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, çalışanlar ilgili hizmeti verdikleri dönemin sonundan itibaren 24 ay içinde alınmayan hastalık izni için şirketten ödeme almaktadır.

31 Aralık 20X1 tarihinde, işletmenin hastalık izni borcu 5.495 PB (yani 1.çalışan için 3.521 PB + 2.çalışan için 1.789 PB + 4.çalışan için 185 PB) aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır:

1. Çalışan (20X2 tarihinde alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için • 20X1 ücret haddi 400 PB x 1,05 ücret artışı x 31 Aralık 20X1’de biriken, 20X2 yılında alınması beklenen 4 hastalık izni günü = 1.680 PB. 1.680 PB ÷ 1,05 indirim faktörü = 1.600 PB.

1. Çalışan (20X3 tarihinde alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için • 20X1 ücret haddi 400 PB x 1,1025 ücret artışı x 31 Aralık 20X1’de birikmiş, 20X3 yılında alınması beklenen 4 hastalık izni günü = 1.764 PB. 1.764 PB ÷ 1,14 indirim faktörü = 1.547 PB.

1.Çalışan (31 Aralık 20X3 tarihinde alınmamış olan hastalık izni için beklenen ödeme): • her iş günü için 20X1 ücret haddi 400 PB × 1,1025 ücret artışı × 31 Aralık 20X1’de biriken, 20X3 yılında alınması beklenen 1 hastalık izni günü = 441 PB. 441 PB ÷ 1,18 indirim faktörü = 374 PB.

2. Çalışan (20X2 tarihinde alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için • 20X1 ücret haddi 310 PB x 1,02 ücret artışı x 31 Aralık 20X1’de birikmiş, 20X2 yılında alınması beklenen 5 hastalık izni günü = 1.581 PB. 1.581 PB ÷ 1,05 indirim faktörü = 1.506 PB.

2. Çalışan (20X3 tarihinde alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için • 20X1 ücret haddi 310 PB × 1,0404 ücret artışı × 31 Aralık 20X1’de birikmiş, 20X3 yılında alınması beklenen 1 hastalık izni günü = 323 PB. 323 PB ÷ 1,14 indirim faktörü = 283 PB.

3.Çalışan: 31 Aralık 20X1 itibariyle çalışanın hiçbir hastalık izin günü birikmediği için 0 • PB.

4. Çalışan (20X2 tarihinde alınması beklenen hastalık izni gün sayısı): her iş günü için • 20X1 ücret haddi 180 PB × 1,08 ücret artışı × 31 Aralık 20X1’de birikmiş, 20X2 yılında alınması beklenen 1 hastalık izni günü = 194 PB. 194 PB ÷ 1,05 indirim faktörü = 185 PB.

42



İşten çıkarma tazminatları

28.31 İşletmeler; kanundan, çalışanları veya çalışanların temsilcileri ile yapmış olduğu sözleşmeden veya başka bir düzenlemeden ya da işletmenin kendi uygulamaları, gelenek veya adil davranma isteğinden kaynaklanan zımni kabulden doğan bir yükümlülük dolayısıyla, çalışanlarının işlerine son vermesi durumunda kendilerine belirli bir ödeme yapmayı (ya da diğer bazı faydalar sağlamayı) taahhüt etmiş olabilir. Bu tür ödemeler, işten çıkarma tazminatı olarak nitelendirilir.

Örnekler - işten çıkarma tazminatları

Ör 49 Aralık 20X1 tarihinde, bir işletme kendi perakende satış noktasının 1 Mart 20X2 tarihinde kapanışı için bir plan konusunda verdiği taahhüt konusunda bir resmi duyuruda bulundu. Perakende satış noktasının kapanışını resmi bir duyuru ile halka duyuran şirket, yasal olarak bu perakende satış noktasının çalışanlarına 2 milyon PB tutarında personel sayısını azaltmaya yönelik bir fayda ödemesi yapmakla yükümlüdür.

Perakendeci, 31 Aralık 20X1 tarihinde, perakende satış noktasının kapatılması yüzünden işten çıkarılacak çalışanlarına 2 milyon PB tutarında işten çıkarma tazminatı ödemek için mevcut bir yasal yükümlülüğe sahiptir.

Ör 50 Koşullar 49. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, işletme perakende satış noktasının çalışanlarına herhangi bir işten çıkarma tazminatı ödeme yükümlülüğüne sahip değildir. Bununla birlikte, işletme işçilerinin üye olduğu sendikayla perakende satış noktasının kapanması üzerine işten çıkarılacak çalışanlarına PB2 milyon tutarında uzlaşma ödemesi yapma konusunda mutabakata varmıştır.

Perakendeci, 31 Aralık 20X1 tarihinde, perakende satış noktasının kapatılması yüzünden işten çıkarılacak çalışanlarına 2 milyon PB tutarında işten çıkarma tazminatı ödemeye dair zımni ve yapıcı bir yükümlülüğe sahiptir.

Ör 51 Aralık 20X1 tarihinde, iş gücünü %10 azaltma görüşüne sahip bir işletme çalışanlarına gönüllü işten çıkma paketi ile ilgili geri dönülemez bir teklif yapmıştır. Bu teklife uygun olarak, işletme 31 Mart 20X2 tarihinde veya bu tarihten önce gönüllü işten çıkmayı kabul eden çalışanlarının ilk %10’luk kısmına tazminat ödeyecektir. Tazminat çalışanın yıllık maaşına denk olacaktır.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde 31 Mart 20X2 tarihine kadar gönüllü işten çıkmayı kabul eden ilk %10’luk çalışanına işten çıkarma tazminatı ödeme yükümlülüğüne sahiptir. İşten çıkma paketi için gönüllü olacak çalışan sayısı ve her bir grubun maaş kategorileri tahmin edilmektedir (Paragraf 28.36’ya bakın).

43



Muhasebeleştirme

28.32 İşten çıkarma tazminatları, işletmeye gelecekte ekonomik yararlar sağlamamaları nedeniyle gerçekleştikleri anda kâr veya zararda gider olarak muhasebeleştirilir.

Örnekler - işten çıkarma tazminatlarının muhasebeleştirilmesi


Perakendeci 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için kâr veya zararda 2 milyon PB’lik bir masrafı muhasebeleştirmelidir. Ayrıca, işletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde, perakende satış noktasının kapatılması üzerine personel çıkarmaya yönelik olarak çalışanlarına işten çıkarma tazminatları ödeme borcunu da muhasebeleştirmelidir.

Perakendeci işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirebilir:

31 Aralık 20X1

Dr Kâr veya Zarar 2.000.000 PB

Cr İşten çıkarma tazminatları 2.000.000 PB

Bir perakende satış noktasının kapatılma taahhüdünden doğan işten çıkarma tazminatları yükümlülüğünü muhasebeleştirmek.


Perakendeci 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için kâr veya zararda 2 milyon PB’lik bir masrafı muhasebeleştirmelidir. Ayrıca, işletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde, perakende satış noktasının kapatılması üzerine personel çıkarmaya yönelik olarak çalışanlarına işten çıkarma tazminatları ödeme borcunu da muhasebeleştirmelidir.

Perakendeci işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirebilir:

31 Aralık 20X1

Dr Kâr veya Zarar 2.000.000 PB

Cr İşten çıkarma tazminatları 2.000.000 PB

Bir perakende satış noktasının kapatılma taahhüdünden doğan işten çıkarma tazminatları yükümlülüğünü muhasebeleştirmek.

44




İşletme 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için, raporlama tarihinde yükümlülüğü ödemek için gerekecek olan masrafların en iyi tahmini üzerinden kâr veya zararda bir masrafı muhasebeleştirecektir (yani gönüllü işten çıkma teklifini kabul etmesi beklenen çalışan sayısına dayalı olarak (Paragraf 28.36’ya bakın)). Ayrıca, işletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde, çalışanlarına işten çıkarma tazminatları ödeme borcunu da muhasebeleştirmelidir.

28.33 İşten çıkarma tazminatları muhasebeleştirildiğinde, aynı zamanda, emeklilik faydalarında veya çalışanlara sağlanan diğer faydalarda azaltma yapılması gerekebilir.

28.34 İşten çıkarma tazminatlarına ilişkin borç ve gider, sadece aşağıdakilerden birisi açıkça taahhüt edilmiş olduğunda muhasebeleştirilir:

(a) Bir çalışanın veya bir grup çalışanın işine normal emeklilik tarihlerinden önce son verilmesi veya

(b) Gönüllü olarak işten ayrılmayı teşvik etmek amacıyla yapılmış olan teklif neticesinde işten çıkarma tazminatı sağlanması.

28.35 İşten çıkarma için detaylı bir resmi planın olduğu ve bu planın geri çekilmesine yönelik gerçekçi bir olasılığın bulunmadığı durumlarda, işten çıkarma açıkça taahhüt edilmiş olur.

Notlar

Ayrıntılı bir resmi planı meydana getiren unsurlara ilişkin daha ayrıntılı bir kılavuzun yokluğunda (bir yeniden yapılandırma bağlamına rağmen), 21.Bölüm Karşılıklar ve İhtiyatlar ‘daki Ek dâhilindeki 3.örneğe bakın. ‘Plandan çekilmeye dair realistik bir olasılığın olmaması durumunu’ oluşturan unsurlara ilişkin daha ayrıntılı bir kılavuzun yokluğunda (bir karşılık bağlamına rağmen), 21.Bölümdeki Ek dâhilindeki 6. ve 7. örneklere bakın.

Bir işletme bir işe son verme taahhüdüne açıkça bağlı hale geldiğinde daha ayrıntılı bir kılavuz için, bir işletme tam set IFRS’lere bakabilir (ancak bakmak zorunda değildir)-IAS 19’un 139. paragrafı bir işten çıkarma taahhüdüne açıkça bağlı bir şirketin asgari aşağıdaki hususları içeren bir ayrıntılı işten çıkarma planını belirlemektedir:

(a) hizmet akitleri sona erdirilecek olan çalışanların konumu, görevi ve yaklaşık sayısı;

(b) her iş sınıflaması ve görevi için işten çıkarma tazminatları; ve

45



(c) planın uygulanacağı tarih. Uygulama mümkün olduğu kadar kısa süre içinde başlayacaktır ve uygulamanın tamamlanması için gereken süre plandaki maddi değişikliklerin muhtemel olmayacağı bir süre olacaktır.

28.36 İşten çıkarma tazminatları, raporlama tarihinde yükümlülüğün yerine getirilmesi için yapılması gereken ödemeye ilişkin en gerçekçi tahmin üzerinden ölçülür. Çalışanlara gönüllü olarak işten ayrılmalarının teklif edilmesi durumunda, işten çıkarma tazminatları, teklifi kabul etmesi beklenen çalışan sayısına göre ölçülür.

Örnekler - işten çıkarma tazminatlarının ölçümü

Ör 55 Aralık 20X1 tarihinde, bir işletme kendi perakende satış noktasının 1 Mart 20X2 tarihinde kapanışına dair bir plana ilişkin verdiği taahhüt konusunda bir resmi duyuruda bulundu. Perakende satış noktasının kapanışını resmi bir duyuru ile halka duyuran şirket, yasal olarak bu perakende satış noktasının çalışanlarına işten çıkarma tazminatı ödemekle yükümlüdür. Perakende satış noktasının bulunduğu yerde geçerli olan hukuk, işsiz kalacak her çalışana üç aylık ücrete denk bir işten çıkarma tazminatı ödenmesini gerektirmektedir. Ancak, işletmenin uygulaması yasal olarak gerekenden önemli ölçüde daha fazla ödeme yapma şeklindedir. İşletme, Aralık 20X1 tarihinde, çalışanların üye olduğu sendika ile işsiz kalacak çalışanlara ödenecek tutar konusunda müzakerelere girişti. 31 Aralık 20X1 tarihinde, yönetimin 31 Mart 20X2 tarihinde işten çıkarma tazminatlarına yönelik olarak ödeyeceği tutarla ilgili tahmini 3 milyon PB’dir.

Perakendeci, 31 Aralık 20X1 tarihinde kapatılacak perakende satış noktasının çalışanlarına işten çıkarma tazminatı ödeme yükümlülüğüne sahiptir. İşletme bu yükümlülüğü 3 milyon PB tutarında bir borç ve masraf olarak (kar veya zararda) (yani yönetimin 31 Aralık 20X1 tarihinde yükümlülüğü ödemek için gerekecek olan masraf hakkındaki en iyi tahmini) muhasebeleştirecektir.


İşletme 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için, raporlama tarihinde yükümlülüğü ödemek için gerekecek olan masrafların en iyi tahmini üzerinden kâr veya zararda bir masrafı muhasebeleştirecektir (yani gönüllü işten çıkma teklifini kabul etmesi beklenen çalışan sayısına dayalı olarak (Paragraf 28.36’ya bakın)). Ayrıca, işletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde, çalışanlarına işten çıkarma tazminatları ödeme borcunu da muhasebeleştirmelidir.

28.37 İşten çıkarma tazminatları, raporlama dönemi sonundan itibaren on iki aydan fazla bir sürede ödenecek olmaları durumunda, iskonto edilmiş bugünkü değerleri üzerinden ölçülür.

46



Örnek - iskonto yapma

Ör 57 Koşullar 55. örnektekilerle aynıdır. Ancak, bu örnekte, işletme işten çıkarma tazminatlarını 30 Haziran 20X3 tarihinde ödemeyi ummaktadır.

30 Haziran 20X3 tarihinde sona eren 18 aylık dönem için uygun indirim faktörü %16’dır.

İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde sona erecek olan yıl için kâr veya zararda 2.586.207 PB tutarında (yani raporlama tarihinde yükümlülükleri yerine getirmek için gereken masrafın en iyi tahmini 3.000.000 PB ÷ 1,16 iskonto faktörü) bir masrafı muhasebeleştirmelidir. Ayrıca, işletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde, çalışanlarına 2.586.207 PB tutarında işten çıkarma tazminatları ödeme borcunu da muhasebeleştirmelidir.

Grup planları

28.38 Ana ortaklığın grup içerisindeki bir veya daha fazla bağlı ortaklığın çalışanlarına faydalar sağlaması ve konsolide finansal tablolarını IFRS for SMEs ya da tam set IFRS’lerden birini kullanarak sunması durumunda, çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin gider, bu tür bağlı ortaklıklar tarafından söz konusu grup için muhasebeleştirilen toplam giderin makul bir şekilde dağıtılması esasına dayalı olarak muhasebeleştirilebilir ve ölçülebilir.

Açıklamalar

Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalara ilişkin açıklamalar

28.39 Bu bölüm uyarınca çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalara ilişkin özel bir açıklama yapılması gerekmemektedir.

Notlar

IFRS for SMEs’in diğer bölümlerindeki diğer açıklama gerekleri çalışanlara sağlanan kısa vadeli personel faydalarına uygulanabilir. Örneğin, Paragraf 33.6 çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydaların işletmenin kilit yönetici personeli tarafından açıklanmasını gerektirmektedir.

47



Tanımlanmış katkı planlarına ilişkin açıklamalar

28.40 Tanımlanmış katkı planlarına ilişkin kâr veya zararda muhasebeleştirilmiş gider tutarı açıklanır. Çok sayıda işverenin dâhil olduğu tanımlanmış fayda planının, tanımlanmış fayda muhasebesinin uygulanabilmesi için yeterli bilginin bulunmaması dolayısıyla tanımlanmış katkı planı gibi dikkate alınması durumunda (bakınız: paragraf 28.11), bu planın aslında tanımlanmış bir fayda planı olduğu ve muhasebesinin tanımlanmış katkı planı gibi yapılmasının nedeni, plana ilişkin fazla veya açık tutarını ve işletme üzerindeki etkilerini içerecek şekilde açıklanır.

Örnek - tanımlanmış katkı planlarına ilişkin açıklamalar

Ör 58 Bir işletme finansal tablolarının not kısmında tanımlanmış katkı masraflarını aşağıdaki şekilde açıklamaktadır:

KOBİ A

31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yılın finansal tablolarının notları

Not 7 Vergi Öncesi Kar

Aşağıdaki maddeler vergi öncesi karın belirlenmesinde masraflar (gelir) olarak muhasebeleştirilmelidir:

20X1 20X0

PB PB

Tanımlanmış katkı planlarının maliyeti 20,000 19,000

…

Tanımlanmış fayda planlarına ilişkin açıklamalar

28.41 Tanımlanmış fayda planlarıyla ilgili olarak aşağıdaki bilgiler açıklanır (paragraf 28.11 uyarınca tanımlanmış katkı planı olarak muhasebeleştirilen çok sayıda işverenin dâhil olduğu tanımlanmış fayda planları hariç olmak üzere, zira bu planlara ilişkin olarak paragraf 28.40’ta belirtilen açıklamalar yapılır). İşletmenin birden fazla tanımlanmış fayda planının bulunması durumunda, bu açıklamalar her bir plan için ayrı olarak, tüm planlar için toplu olarak veya açıklamaların en faydalı olacağının düşünüldüğü şekilde gruplar halinde yapılabilir:

48



(a) Fonlama politikasını içerecek şekilde plan türünün genel bir tanımı.

(b) Aktüeryal kazanç ve kayıpların muhasebeleştirilmesinde (kâr veya zararda ya da diğer kapsamlı gelirin bir unsuru olarak) kullanılan politika ve dönem içerisinde muhasebeleştirilen aktüeryal kazanç ve kayıpların tutarı.

(c) Tanımlanmış fayda yükümlülüğün ölçülmesinde paragraf 28.19’da belirtilen basitleştirmelerden herhangi birinin kullanılması durumunda, kullanılan basitleştirmeye ilişkin açıklayıcı bilgi.

(d) Kapsamlı aktüeryal değerlemenin en son yapıldığı tarih ve mevcut raporlama tarihi itibarıyla yapılmamış olması durumunda, tanımlanmış fayda yükümlülüğünü raporlama tarihinde ölçmek üzere yapılan düzeltmelere ilişkin açıklama.

(e) Ödenmiş faydaları ve diğer tüm değişiklikleri ayrı olarak gösteren, tanımlanmış fayda borcunun açılış ve kapanış bakiyelerinin mutabakatı.

(f) Mümkün olması durumunda, plan varlıklarının gerçeğe uygun değerinin açılış ve kapanış bakiyeleri ile varlık olarak muhasebeleştirilen herhangi bir geri ödeme hakkının açılış ve kapanış bakiyelerinin aşağıdakileri ayrı olarak gösteren mutabakatı:

(i) Katkılar,

(ii) Ödenmiş faydalar ve

(iii) Plan varlıklarına ilişkin diğer değişiklikler.

(g) Aşağıda belirtilen tutarları ayrı ayrı açıklamak suretiyle döneme ilişkin tanımlanmış fayda planlarıyla ilgili toplam maliyet tutarı:

(i) Kâr veya zararda gider olarak muhasebeleştirilen ve

(ii) Bir varlığın maliyetine dâhil edilmiş tutar.

(h) Özkaynağa dayalı finansal araçları, borçlanma araçları, gayrimenkul ve tüm diğer varlıkları içeren ancak bunlarla sınırlı olmayan plan varlıklarının her bir ana sınıfına ilişkin olarak, toplam plan varlıklarının raporlama tarihindeki gerçeğe uygun değeri içindeki yüzdesi veya tutarı.

(i) Plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri içerisinde yer alan, aşağıda belirtilenlerle ilgili tutarları:

(i) İşletmenin her bir finansal araç sınıfı ve

(ii) İşletme tarafından kullanılan herhangi bir gayrimenkul veya diğer varlıklar.

(j) Plan varlıklarının gerçek getirileri.

(k) Kullanılan temel aktüeryal varsayımları, mevcut olması durumunda aşağıda belirtilenleri de içerecek şekilde:

49



(i) İskonto oranları,

(ii) Finansal tablolarda sunulan dönemler için plan varlıklarının beklenen getiri oranları,

(iii) Beklenen maaş artış oranları,

(iv) Tıbbi yardım maliyet eğilim oranları ve

(v) Kullanılan diğer tüm önemli aktüeryal varsayımlar.

Geçmiş dönemlere ilişkin olarak (e) ve (f) bentlerinde belirtilen mutabakatların sunulması gerekli değildir. Grup için muhasebeleştirilmiş gider tutarının makul bir şekilde dağıtılması esasına dayalı olarak (bakınız: paragraf 28.38) çalışanlara sağlanan fayda giderini muhasebeleştiren ve ölçen bağlı ortaklıklar, bireysel finansal tablolarında dağıtımın yapılmasına ilişkin politikalarını ve (a) - (k) bentleri uyarınca yapılması gereken açıklamaları, plan için toplu bir şekilde yapar.

Örnek – tanımlanmış fayda planlarına ilişkin açıklamalar

Ör 59 Bir işletme mali tablolarında tanımlanmış fayda planlarını aşağıdaki şekilde açıklayabilir:

Şirketin 31 Aralık 20X2 tarihli mali durum tablosundan çıkarılmaktadır

Tüm tutarlar “PB” para birimi üzerinden verilmiştir

Not 20X2 20X1

AKTİF VARLIKLAR

…

Net tanımlanmış fayda planı varlıkları 18 - 90

…

PASİFLER

…

Tanımlanmış fayda planları kapsamındaki net yükümlülükler 18 11,217 7,615

…

50



Şirketin 31 Aralık 20X2 tarihinde sona eren yıla ilişkin finansal tablosundaki notlardan çıkarılmaktadır


Not 1 Muhasebe politikaları

Çalışanlara sağlanan faydalar – tanımlanmış işten ayrılma sonrası sağlanan fayda planları

Grup son maaş üzerinden tanımlanmış emeklilik fayda planına uygun olarak çalışanlarına ve eski çalışanlarına emekli maaşı sağlama yükümlülüğündedir. Planın koşulları, grubu çalışanlarına her hizmet yılı için son maaşın %1,5 oranına denk bir emekli maaşı verme yükümlülüğü altına sokmaktadır. Tanımlanmış emekli maaşı fayda planları, grubun çalışanlarına emekli maaşı ödenmesi amacına yönelik olarak kurulan ayrı tüzel varlıklara ödemeler vasıtasıyla kısmen işletme tarafından finanse edilmektedir.

Grup ayrıca, çalışanın gruba 20 veya daha uzun yıl hizmet etmiş olması halinde, çalışanın işten ayrılma sonrası sağlık giderlerinin %10’ununu geri ödeme yükümlülüğü altındadır. Grup bu yükümlülüğünü peşin olarak finanse etmez.

Grup, tanımlanmış fayda borçlarını (varlıklarını) raporlama tarihinde tanımlanmış fayda planları kapsamındaki yükümlülüklerinin cari değerinden, doğrudan ödenecek yükümlülüklerinin dışındaki plan varlıklarının raporlama tarihindeki gerçeğe uygun değerinden çıkararak ölçer. Tanımlanmış fayda planı kapsamındaki yükümlülükler öngörülen yükümlülük yöntemi kullanılarak belirlenir. Aktüeryal kazanç veya zararlar ortaya çıktıkları dönemin kâr veya zararında muhasebeleştirilir.

Not 18 Tanımlanmış fayda planları kapsamındaki net yükümlülükler

20X2 20X1

…

İşten ayrılma sonrası planları—tanımlanmış fayda planları 11.217 PB 7.525 PB

borç olarak gösterilen 11.217 PB 7.615 PB

varlık olarak gösterilen – (90)

…

İşten ayrılma sonrası planları—tanımlanmış fayda planları

Tanımlanmış emekli maaşı fayda planları

İşten ayrılma sonrası sağlanan sağlık faydaları

20X2 20X1 20X2 20X1Finanse edilen yükümlülüğün cari değeri

22,300 18,400 – –

Plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri

(18,420) (17,280) – –

Finanse edilmeyen yükümlülüğün cari değeri

– – 7,337 6,405

Net borç 3,880 1,120 7,337 6,405

51



Finansal durum tablosundaki tutarlar:



20X2 20X1 20X2 20X1Borçlar 3,880 1,210 7,337 6,405Varlıklar – (90) – –Net borç 3,880 1,120 7,337 6,405

En son kapsamlı aktüeryal değerleme 31 Aralık 20X2 tarihinde yapıldı.

Emeklilik planı varlıkları 317 PB tutarında gerçeğe uygun değeri ile (20X1:281) işletme tarafından çıkarılan adi hisse senetlerini içermektedir. Plan varlıkları ayrıca 200 PB tutarındaki gerçeğe uygun değere sahip (20X1:185) şirket tarafından sahip olunan mülkü de içermektedir.

Kar veya zararda muhasebeleştirilen tutarlar aşağıdaki gibidir:

20X2 20X1Tanımlanmış fayda emekli maaş planı giderleri 3,050 750Tanımlanmış fayda işten ayrılma sonrası sağlık planı giderleri

479 411

Toplam tanımlanmış fayda planı giderleri 3,529 1,161

Tanımlanmış fayda yükümlülüklerinin cari değerindeki değişiklikler aşağıdaki gibidir:


İşten ayrılma sonrası sağlanan

sağlık faydaları20X2 20X2

Tanımlanmış fayda yükümlülük açılışı 18,400 6,405Hizmet maliyeti 850 479Faiz maliyeti 950 803Aktüeryal zararlar (kazançlar) 2,350 250Azaltmalar üzerindeki zararlar (kazançlar) (500) –Yurtdışı planlarındaki kur farkları 900 –Ödenmiş faydalar (650) (600)Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün kapanışı 22,300 7,337

52



Tanımlanmış emekli maaşı fayda planlarının gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler aşağıdaki gibidir:

20X2Plan varlıklarının gerçeğe uygun değer açılışı 17,280Plan varlıklarının gerçek getirisi 600Ödemelere dağıtılan varlıklar (400)İşverenin katkısı 700Yurtdışı planlarındaki kur farkları 890Ödenmiş faydalar (650)Plan varlıklarının gerçeğe uygun değer kapanışı 18,420

Grup 20X3 yılında tanımlanmış emekli maaşı fayda planlarına 900 PB katkı yapmayı beklemektedir.

Plan varlıklarının toplam planın yüzdesi olarak önemli kategorileri aşağıda verilmektedir:

20X2 20X1Yargı Bölgesi A öz kaynakları %20 %22Yargı Bölgesi B öz kaynakları %16 %15Yargı Bölgesi C öz kaynakları %10 %7Yargı Bölgesi A tahvilleri %31 %26Yargı Bölgesi B tahvilleri %13 %17Yargı Bölgesi C tahvilleri %5 %8Mülk %5 %5

Raporlama dönemi sonundaki temel aktüeryal varsayımlar (ağırlıklı ortalama olarak ifade edilir):

20X2 20X1

31 Aralık tarihindeki iskonto oranı %5 %6.5

Gelecekteki maaş artışları %5 %4

Gelecekteki emekli maaş artışları %3 %2

Erken emekliliği seçen personel oranı %30 %30

Sağlık harcamalarındaki yıllık artış %8 %8

Devletçe sağlık alanında sağlanan azami faydalarda gelecekteki değişiklikler

%3 %2

53



Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara ilişkin açıklamalar

28.42 Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydaların her bir sınıfına ilişkin olarak faydanın niteliği, yükümlülüğün tutarı ve raporlama tarihindeki fonlama derecesi açıklanır.

Örnek - çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara ilişkin açıklamalar

Ör 60 Bir şirket çalışanlara sağlanan uzun vadeli faydaları aşağıdaki şekilde muhasebeleştirebilir:

Şirketin 31 Aralık 20X2 tarihli finansal durum tablosundan çıkarılmaktadır


Not 20X2 20X1

PASİFLER

Cari olmayan borçlar

Çalışanlara sağlanan fayda karşılıkları 18 40,000 35,000

…

Cari borçlar

…

Çalışanlara sağlanan fayda karşılıkları 18 20,000 15,000

…

Şirketin 31 Aralık 20X2 tarihinde sona eren yıla ilişkin finansal tablosundaki notlardan çıkarılmaktadır


Not 18 Çalışanlara sağlanan fayda karşılıkları

20X2 20X1

…

Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar 10,623 9,830

…

Çalışanlara sağlanan toplam faydalar 60,000 50,000

54




Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara ilişkin borç, hükümetin zorunlu kıldığı uzun vadeli hizmet ödemeleridir. Yöneticiler dışındaki tüm tam zamanlı çalışan personel program kapsamındadır. Her beş yıllık istihdam süresinin sonunda maaşın (ödemeden önceki on iki ay için belirlendiği üzere) %5’ine denk gelen bir ödeme yapılır. Ödeme beşinci yılda Aralık bordrosunun bir parçası olarak yapılır. Grup bu yükümlülüğünü peşin olarak finanse etmez.

Yıl sonunda muhasebeleştirilen tahakkuk, grubun geçmiş deneyimlerine dayalı olarak işten çıkan çalışan sayısıyla birlikte yıllık maaş artışı %3 olarak varsayılarak yapılan cari değer hesaplaması esas alınıp belirlenir ve yüksek kaliteli şirket tahvilleri için mevcut pazar verimi kullanılarak indirilir.

1 Ocak 20X2 tarihinde 9,830

Yıl içindeki ilave tahakkuk 7,033

Yıl içinde yapılan ödeme (6,240)

31 Aralık 20X2 tarihinde 10,623

20X2 20X1

Cari borç 6,181 5,943

Cari olmayan borç 4,442 3,887

Toplam 10,623 9,830

İşten çıkarma tazminatlarına ilişkin açıklamalar

28.43 Çalışanlara sağlanan işten çıkarma tazminatlarının her bir sınıfına ilişkin olarak faydanın niteliği, muhasebe politikası, yükümlülüğün tutarı ve raporlama tarihindeki fonlama derecesi açıklanır.

28.44 İşten çıkarma teklifini kabul edecek çalışan sayısı hakkında belirsizlik olması durumunda, koşullu borç söz konusu olur. Bölüm 21 Karşılıklar, Koşullu Varlıklar ve Koşullu Borçlar uyarınca, ödeme nedeniyle nakit çıkışı ihtimalinin düşük olduğu durumlar haricinde, koşullu borçlara ilişkin bilgiler açıklanır.

Örnek - işten çıkarma tazminatları açıklamalarıÖr 61 Bir işletme işten çıkarma tazminatları hakkındaki bilgileri aşağıdaki şekilde

açıklayabilir:

55



İşletmenin, 31 Aralık 20X2 tarihli finansal durum tablosundan alıntıdr


Not 20X2 20X1

PASİFLER

Uzun vadeli borçlar

Çalışanlara sağlanan fayda karşılıkları 18 40.000 35.000

…

Kısa vadeli borçlar

…

Çalışanlara sağlanan fayda karşılıkları 18 20.000 15.000

…

İşletmenin, 31 Aralık 20X2 tarihinde sona eren yıla ilişkin finansal tablosundaki notlardan alıntıdr


Not 18 Çalışanlara sağlanan faydalar

20X2 20X1

…

İşten çıkarma tazminatları 6.000 –

…

Çalışanlara sağlanan toplam faydalar 60.000 50.000


İşten çıkarma tazminatları borcu, gönüllü işten çıkma ödemeleri için 55 yaşın üzerindeki tüm personele grup tarafından yapılan teklif ile ilgilidir. Yapılan teklife uygun olarak, 1 Temmuz 20X3 tarihinde veya öncesinde gönüllü işten çıkmayı kabul eden şartlara uyan personele bir yıllık maaşlarına denk gelen bir işten çıkarma tazminatı ödenecektir. Gönüllü işten çıkma ödemeleri Temmuz 20X3’de yapılacaktır. Grup bu yükümlülüğünü peşin olarak finanse etmemektedir.

Yıl sonunda muhasebeleştirilen tahakkuk, grubun her bir maaş kategorisinde yer alan gönüllü işten çıkma için başvurması beklenen çalışanların tahmini sayısına göre belirlenir. Grup, her

56



yılın Aralık ayında maaş artışları gerçekleştirdiği için, maaş artışı öngörülmemektedir. Ayrıca, işten çıkarma tazminatları, Temmuz 20X3 tarihinde ödeme muaccel hale geldiği için, iskontolu bir oranda ölçülmez.

Bir borç olarak muhasebeleştirilmeyen gönüllü işten çıkma teklifinin azami olası finansal etkisi, Not 30 koşullu borç dâhilinde ifade edildiği üzere 3.000 PB’dur.

1 Ocak 20X2 tarihinde –

Yıl içinde tahakkuk eden 8.000

Yıl içinde yapılan ödeme (2.000)

31 Aralık 20X2 tarihinde (cari borç) 6.000

57



ÖNEMLİ TAHMİNLER VE DİĞER DEĞERLENDİRMELER

IFRS for SMEs hükümlerini işlem ve olaylara uygularken çoğu kez değerlendirmede bulunmak gerekir. Yapılan önemli değerlendirmeler ve tahminin belirsizliğinin ana kaynakları hakkındaki bilgi, işletmenin finansal durumu, faaliyet sonuçları ve nakit akışlarının değerlendirilmesinde fayda sağlar. Sonuç olarak paragraf 8.6 uyarınca işletmenin muhasebe politikalarının uygulanma sürecinde yönetim tarafından yapılan ve finansal tablolarda muhasebeleştirilen tutarlar üzerinde en önemli etkiye sahip olan değerlendirmeler açıklanmalıdır. Ayrıca, paragraf 8.7 uyarınca, geleceği ilgilendiren temel varsayımlar ve gelecek finansal yıl içinde varlık ve borçların defter değerlerinde önemli değişikliklere neden olma açısından büyük riske sahip olan, raporlama dönemindeki tahminlerin belirsizliklerinin diğer ana kaynakları açıklanmalıdır. IFRS for SMEs’in diğer bölümleri belirli değerlendirmeler ve tahminlerdeki belirsizlikler hakkında bilginin açıklanmasını gerektirir.

IFRS for SMEs’in diğer bölümleri belirli değerlendirmeler ve tahminlerdeki belirsizlikler hakkında bilginin açıklanmasını gerektirir.

Çalışanlara sağlanan faydalar beş başlıkta toplanabilir:•

Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar;•

İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar;•

Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar;•

İşten çıkarma tazminatları ve•

Hisse bazlı ödemeler (özkaynak tazmin karşılıkları olarak da adlandırılmaktadırlar).•

Hisse bazlı ödemelerin muhasebesi, Bölüm 26 hükümlerine uygun şekilde yapılır. Bölüm 28 çerçevesinde muhasebesi yapılan, çalışanlara sağlanan dört fayda türüne dair ortak bir muhasebeleştirme ilkesinden bahsetmek mümkündür. Yine de çalışanlara sağlanan faydaların her bir türünün kendine has ölçüm şartları bulunmaktadır. Çalışanlara sağlanan faydaların her bir türünün ölçümünde gerekli olabilecek değerlendirmeler aşağıda ayrı başlıklar altında sunulmuştur.


Biriken ücretli izinlere yönelik borç, bunların beklenen maliyetiyle ölçülür (örneğin, işletmenin biriken, ancak kullanılmamış olan izin hakkına karşılık olarak ödemeyi beklediği ek meblağ). İşletmenin ödemeyi beklediği tutarın belirlenmesinde işletme ücret artışlarına, ücret artışlarına kıyasla izin zamanlamasına ve biriken izin haklarının kullanılmadan geçerlilik süresinin ne kadar dolduğuna ilişkin tahminlerde bulunması gerekebilir. Birçok durumda çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydaların ölçümünde fazla bir zorlukla karşılaşılmaz. Öte yandan, bazı durumlarda (örneğin geçmiş deneyimlerin sınırlı olduğu, ya da mevcut eğilimlerin devam etmesinin beklenmediği hallerde) ücret artışlarına, ücret artışlarına kıyasla izin zamanlamasına ve biriken izin haklarının kullanılmadan geçerlilik süresinin doluş oranına dair tahminlerde önemli ölçüde değerlendirme yapılması gerekebilmektedir.

58



İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar

İşten ayrılma sonrası sağlanan fayda planları, tanımlanmış katkı planları ya da tanımlanmış fayda planları şeklinde sınıflandırılmaktadır.

Tanımlanmış katkı planları

Tanımlanmış katkı planları çerçevesinde, aktüeryal risk (faydaların beklentiden daha düşük gerçekleşmesi) ve yatırım riski (yatırım konusu varlıkların beklenen faydaları karşılamakta yetersiz olması), çalışan tarafından üstlenilmektedir. Dolayısıyla, bir işletmenin tanımlanmış katkı planına katkıda bulunmaya dair borcunun ölçümünde fazla bir zorlukla karşılaşılmamaktadır.

Tanımlanmış fayda planları

Tanımlanmış fayda planları çerçevesinde aktüeryal risk (finanse edilen ve edilmeyen planlar kapsamında) ve yatırım riski (finansen edilen planlar kapsamında) işveren tarafından üstlenilmektedir.

Bir işletme tanımlanmış fayda borçlarını, aşağıdaki tutarların net toplamıyla ölçer:

(a) Fayda yükümlülüğünün raporlama tarihindeki cari değeri,


Beklenen ödemenin gerçekleşeceği zamana kadar, aktüeryal risk mevcudiyeti, aktüeryal varsayımların tahmininde, işletmenin, işten ayrılma sonrası faydaların nihai maliyetini belirlemekte kullanılacak en iyi tahminlerinin elde edilmesi amacıyla, önemli ölçüde değerlendirme yapılmasını gerektirir. Öngörülen birim kredi yöntemi kullanılırken, aktüeryal varsayımlarda aşağıdaki unsurlardan ilgili olanlarına yer verilir:

(a) sağlanan faydalar için hak sahibi olan eski ve mevcut personelin (ve onlara ekonomik açıdan bağımlı kişilerin) gelecek nitelikleri hakkında demografik varsayımlar. Demografik varsayımlar aşağıda yer alan hususlara ilişkindir:

(i) Çalışma sırasında ve sonrasındaki ölümler;

(ii) Çalışanların işten ayrılma, maluliyet ve erken emeklilik oranları;

(iii) Plan üyeleriyle onlara ekonomik yönden bağımlı olan, faydaya hak kazanabileceklerin oranı ile

(iv) Sağlık planlarındaki talep oranları ve

(b) aşağıdaki hususlara ilişkin finansal varsayımlar:

(i) İskonto oranı;

59



(ii) Gelecekteki maaş ve fayda düzeyleri;

(iii) Sağlıkla ilgili faydaların maliyetleri konu olduğunda, gelecekteki sağlık faydalarının maliyeti, büyük tutarlarda ise, yönetim maliyetleri ve fayda ödemeleri ve

(iv) Plan varlıklarının beklenen getiri oranı.

Basitleştirilmiş hesaplamalar kullanıldığında daha az değerlendirme yapmak gerekmektedir (bkz. paragraf 28.19).

Finanse edilen planlar bağlamında, işletmenin plan varlıklarının gerçeğe uygun değerini her bir raporlama tarihinde ölçmesi gerekmektedir. Planın barındırdığı varlıklara ilişkin aktif piyasaların bulunması halinde, plan varlıklarının gerçeğe uygun değerinin belirlenmesinde kayda değer bir zorlukla karşılaşılmayacaktır. Öte yandan, aktif piyasaların bulunmaması halinde, plan varlıklarının gerçeğe uygun değerinin tahmininde önemli ölçüde değerlendirme yapmak gerekebilir. Finansal araçların gerçeğe uygun değerlerinin tespitinde uygulanması zorunlu koşullar Temel Finansal Araçlar başlıklı Bölüm 11’de belirtilmiştir. Diğer varlık türlerinin gerçeğe uygun değerine ilişkin tahminlerde yönlendirici ilkelerin bulunmaması durumunda, yukarıda bahsi geçen koşullar diğer plan varlıklarına da uygulanmalıdır.


Çalışanlara sağlanan (işten ayrılma sonrası faydalar ve işten çıkarma tazminatı hariç) diğer uzun vadeli faydalar, çalışanların ilgili hizmeti verdiği dönemin sonundan itibaren, on iki aylık bir süre zarfında tümüyle kullanılmayacak olan faydalardır (örneğin, uzun vadeli ücretli izinler, uzun süreli hizmet faydaları, uzun süreli maluliyet faydaları, çalışanların ilgili hizmeti verdiği dönemin sonundan itibaren on iki ay ya da daha uzun bir süre sonra ödenecek olan kâr paylaşımı ve ikramiyeler ile kazanıldığı dönemin sonundan itibaren on iki ay veya daha sonrasında ödenebilir duruma gelen ertelenmiş tazminatlar).

İşletme çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara ilişkin borçlarını aşağıdaki tutarların net toplamı olarak ölçer:

(a) Fayda yükümlülüğünün raporlama tarihindeki cari değeri,


Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydaların ölçümünde çoğu durumda, fazla bir zorlukla karşılaşılmaz. Öte yandan, bazı durumlarda (örneğin geçmiş deneyimlerin sınırlı olduğu ya da mevcut trendlerin devam etmesinin beklenmediği hallerde) uygulanacak iskonto oranına, gelecekteki ücret ve fayda düzeylerine, ücret artışlarına kıyasla izin zamanlamasına ve biriken izin haklarının kullanılmadan geçerlilik süresinin doluş oranına dair tahminlerde, önemli değerlendirmelerin yapılması gerekebilmektedir.

60



Finanse edilen planlar bağlamında, işletmenin, plan varlıklarının gerçeğe uygun değerini, her bir raporlama tarihinde ölçmesi gerekmektedir. Planın barındırdığı varlıklara ilişkin aktif bir piyasanın bulunması halinde, plan varlıklarının gerçeğe uygun değerinin belirlenmesinde kayda değer bir zorlukla karşılaşılmayacaktır. Öte yandan, aktif bir piyasanın bulunmaması halinde, plan varlıklarının gerçeğe uygun değerinin tahmininde önemli değerlendirmelerin yapılması gerekebilir. Finansal araçların gerçeğe uygun değerlerinin tespitinde uygulanması zorunlu koşullar Temel Finansal Araçlar başlıklı Bölüm 11’de belirtilmiştir. Diğer varlık türlerinin gerçeğe uygun değerine ilişkin tahminlerde yönlendirici ilkelerin bulunmaması durumunda yukarıda bahsi geçen koşullar diğer plan varlıklarına da uygulanmalıdır.


İşletmeler; kanundan, çalışanları veya çalışanların temsilcileri ile yapmış olduğu sözleşmeden veya başka bir düzenlemeden ya da işletmenin kendi uygulamaları, gelenek veya adil davranma isteğinden kaynaklanan zımni kabulden doğan bir yükümlülük dolayısıyla, çalışanlarının işlerine son vermesi durumunda, kendilerine belirli bir ödeme yapmayı (ya da diğer bazı faydalar sağlamayı) taahhüt etmiş olabilir. Bu tür ödemeler, işten çıkarma tazminatı olarak nitelendirilir.

İşten çıkarma tazminatları, raporlama tarihinde yükümlülüğün yerine getirilmesi için yapılması gereken ödemeye ilişkin en gerçekçi tahmin üzerinden ölçülür. Birçok durumda işten çıkarma tazminatlarının ölçümünde fazla bir zorlukla karşılaşılmaz. Öte yandan bazı hallerde (örneğin gönüllü olarak işten ayrılmayı teşvik etmek amacıyla yapılmış olan teklif bağlamında, işletme, çalışanlarının ne kadarının teklifi kabul edeceğinin beklenebileceğini tahmin etmelidir) önemli değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir. Ayrıca, işten çıkarma tazminatlarının raporlama döneminin sona ermesinden itibaren on iki aydan daha uzun bir süre sonra ödenecek olması durumunda, işletme öngörülen nakit çıkışlarının mevcut değerlerine oranla ne ölçüde iskontoya tabi tutulacağını belirlemelidir.

61



TAM SET IFRS’LERLE KARŞILAŞTIRMA

Çalışanlara sağlanan faydaların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması açısından, 9 Temmuz 2009’da yayımlanan IFRS for SMEs (bakınız: Bölüm 28 Çalışanlara Sağlanan Faydalar) ile tam set IFRS’ler (bakınız: IAS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar) arasındaki farklılıklar, çalışanlara sağlanan faydaların belli başlı türleri için, genel olarak aşağıdaki gibidir:


Tam set IFRS’ler (bakınız: IAS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 8–16) ve IFRS for SMEs (bakınız: Bölüm 28 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 28.3–28.8) çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydaların muhasebeleştirilmesi ve ölçümüne ilişkin olarak aynı ilkeleri paylaşmaktadır. Ancak, IFRS for SMEs’in dili daha sade olarak tasarlanmıştır ve ilkelerin nasıl uygulanacağı konusunda oldukça az sayıda açıklayıcı hüküm içermektedir.

İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar

Tanımlanmış katkı planları

Tam set IFRS’ler (bkz. IAS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 43-45) ve 9 Temmuz 2009 tarihli IFRS for SMEs (bkz. Bölüm 28 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 28.13) tanımlanmış katkı planı faydalarının muhasebeleştirilmesi ve ölçümüne ilişkin olarak aynı ilkeleri paylaşmaktadır. Ancak, IFRS for SMEs’in dili daha sade olarak tasarlanmıştır ve ilkelerin nasıl uygulanacağı konusunda oldukça az sayıda açıklayıcı hüküm içermektedir.

Tanımlanmış fayda planları

Tam set IFRS’ler (bkz. IAS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 48-118) ve 9 Temmuz 2009 tarihli IFRS for SMEs (bkz. Bölüm 28 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 28.3 ve 28.14–28.28), tanımlanmış fayda planlarının muhasebeleştirilmesi ve ölçümüne ilişkin olarak aynı ilkeleri paylaşmaktadır. Tam set IFRS’ler ile IFRS for SMEs arasında tanımlanmış fayda planlarının muhasebesi ve raporlamasına ilişkin koşullara dair başlıca farklar arasında aşağıdakiler sayılabilir:

IFRS for SMEs,• daha sade bir dil kullanılarak hazırlanmıştır.

IAS 19 işletmelerin hak kazanılmamış geçmiş hizmet maliyetini faydaların hak edileceği • zamana kadarki ortalama süre boyunca, doğrusal esasa göre gider olarak muhasebeleştirmesini gerektirmektedir. Öte yandan IFRS for SMEs uyarınca, işletmelerin geçmiş hizmet maliyetlerini değişim döneminde (yani derhal) kâr ve zarar hesaplamasında, gider olarak muhasebeleştirmesini şart koşmaktadır.

62



IAS 19, tanımlanmış fayda yükümlülüğünün, her zaman için, öngörülen birim kredi yöntemi • kullanılarak ölçülmesini zorunlu kılmaktadır. Maliyetin oluşan faydadan daha yüksek olmaması gerektiğinden, IFRS for SMEs uyarınca yapılacak ölçümlerde temel IAS 19 ilkeleri muhafaza edilmektedir; ancak, KOBİ’lerin dışarıdan uzmanlara başvurma ihtiyacını azaltan bazı kolaylıklar sağlanmaktadır. Buna göre, öngörülen birim kredi yöntemini esas alan bilgilerin, mevcut olmaması veya aşırı maliyet ya da çaba sarf edilmeden elde edilememesi durumunda, KOBİ’ler, IAS 19’u esas alan, ancak gelecekteki ücret değişimlerini, gelecekteki hizmetleri ve bir çalışanın hizmet süresi içerisinde muhtemel ölümünü göz önünde bulundurmayan bir yaklaşım uygulamalıdır. Diğer taraftan, bu yaklaşım, çalışanların emeklilik yaşından itibaren ortalama yaşam süresi beklentilerini göz önünde bulundurur. Sonuçta, elde edilen tanımlanmış fayda, emeklilik yükümlülüğü, hem hak kazanılmış, hem de hak kazanılmamış faydaları yansıtır.

IFRS for SMEs,• yıllık kapsamlı değerlemelerin, normal şartlarda gerekli olmayabileceği hususunu açıklığa kavuşturmaktadır. Ara dönemlerdeki değerlemeler, çalışan yapısı ve ücretlere yönelik toplam ayarlamalar için işten ayrılma ve ölüm oranı varsayımları değiştirilmeksizin ileriye yansıtılır.

Tam set IFRS’ler, bir işletmenin aktüeryal kazanç veya zararların muhasebeleştirilmesine yönelik • çeşitli yöntemler arasında bir tercih yapmasına imkân tanır. IFRS for SMEs, IAS 19’da izin verilen yöntemlerin en basitinin (yani aktüeryal kazanç veya zararların meydana geldikleri anda derhal muhasebeleştirilmesinin) uygulanmasını zorunlu kılar.

Tam set IFRS’ler, aktüeryal kazanç ve zararları diğer kapsamlı gelir içinde muhasebeleştirmeyi • tercih eden bir işletmenin, diğer kapsamlı gelir içinde, IAS 19’un 58(b) paragrafında ortaya konan plan fazlalarına ilişkin, varlık muhasebeleştirme limitlerinden kaynaklanan her türlü ayarlamayı da muhasebeleştirmesini zorunlu kılar. Her ne kadar, IFRS for SMEs, plan fazlalarına ilişkin varlık muhasebeleştirme limitlerini belirtmiş olsa da (bakınız: 28.22 paragrafı), aktüeryal kazanç ve zararları diğer kapsamlı gelir içinde muhasebeleştirmeyi tercih eden bir işletmenin, diğer kapsamlı gelir içinde varlık muhasebeleştirme limitlerinden kaynaklanan her türlü ayarlamayı da muhasebeleştirmesini zorunlu tutmaz.

Tam set IFRS’ler, aktüeryal kazanç ve zararları tanımlayıp bunların bileşimini ortaya koyar. Bir • işletmenin tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değerinin ölçülmesi bağlamında, Paragraf 28.16 demografik değişkenler (örneğin, çalışanların işten ayrılması ve ölümü) ve faydaların maliyetini etkileyen finansal değişkenler (örneğin, maaşlarda ve sağlık maliyetlerinde ileride gerçekleşecek artışlar) hakkında aktüaryel varsayımları tanımlar.

Bölüm 28’de tanımlanmış fayda planlarına ilişkin açıklama şartları, IAS 19’da ortaya konanlara • göre daha az detaylıdır.


Tam set IFRS’ler (bakınız: IAS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 128-130) ve 9 Temmuz 2009 tarihli IFRS for SMEs (bakınız: Bölüm 28 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 28.30)

63



çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydaların muhasebeleştirilmesi ve ölçümüne ilişkin olarak aynı ilkeleri paylaşmaktadır. Ancak, IFRS for SMEs’in dili daha sade olarak tasarlanmıştır ve ilkelerin nasıl uygulanacağı konusunda oldukça az sayıda açıklayıcı hüküm içermektedir.


Tam set IFRS’ler (bakınız: IAS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 133-140) ve 9 Temmuz 2009 tarihli IFRS for SMEs (bakınız: Bölüm 28 Çalışanlara Sağlanan Faydalar paragraf 28.31–28.37) işten çıkarma tazminatlarının muhasebeleştirilmesi ve ölçümüne ilişkin olarak aynı ilkeleri paylaşmaktadır. Ancak, IFRS for SMEs’in dili daha sade olarak tasarlanmıştır ve ilkelerin nasıl uygulanacağı konusunda oldukça az sayıda açıklayıcı hüküm içermektedir.

64



BİLGİNİZİ TEST EDİN

Aşağıdaki soruları cevaplayarak, çalışanlara sağlanan faydaların muhasebeleştirilmesi ve raporlamasına ilişkin olarak IFRS for SMEs çerçevesinde ortaya konan hükümlere dair bilginizi test ediniz.

Testi tamamladıktan sonra testin altında verilen cevap anahtarıyla yanıtlarınızı karşılaştırabilirsiniz.

Tüm tutarların önemli olduğunu varsayınız.

Aşağıda yer alan ifadelerden en doğru olanını işaretleyiniz.

Soru 1Çalışanlara sağlanan faydalar, idareciler ve yönetim de dâhil olmak üzere çalışanlar tarafından sunulan hizmetler karşılığında işletme tarafından sağlanan her türlü bedeli ifade eder. Bölüm 28, çalışanlara sağlanan dört fayda türünün muhasebesini kapsamaktadır. Aşağıdakilerden hangisinin muhasebesini kapsamamaktadır?

(a) çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar.

(b) işten ayrılma sonrası sağlanan faydalar.

(c) Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar.

(d) işten çıkarma tazminatları.

(e) hisse bazlı ödemeler.

Soru 2Bir işletmenin her çalışanı, her takvim yılı için 20 gün ücretli tatil izni hakkına sahiptir. Kullanılmayan tatil izinleri gelecek döneme aktarılamamakta ve hak kazanılmış sayılmamaktadır. İşletmenin yıllık raporlama dönemi sonu 31 Aralık’tır.

Tatil izni:

(a) çalışanlara sağlanan kısa vadeli bir faydadır.

(b) işten ayrılma sonrası sağlanan bir faydadır.

(c) çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalardan biridir.

(d) işten çıkarma tazminatları arasındadır.

65



Soru 3Bilgiler, Soru 2’de verilen bilgilerle aynı olmakla birlikte, bu soruda kullanılmayan tatil iznine karşılık ödeme her yılın 31 Aralık tarihinde yapılmaktadır (yani her takvim yılı sonunda hak kazanılmakta, ancak birikmemektedir).

Tatil izni:





Soru 4Bilgiler, Soru 2’de verilen bilgilerle aynı olmakla birlikte, bu soruda kullanılmayan tatil izni bir takvim yılı ileriye aktarılabilmektedir (yani birikmekte ancak hak kazanımı söz konusu olmamaktadır).

Tatil izni:





Soru 5Bilgiler, Soru 2’de verilen bilgilerle aynı olmakla birlikte, bu soruda kullanılmayan tatil izni iki takvim yılı ileriye aktarılabilmektedir (yani birikmekte ancak hak kazanımı söz konusu olmamaktadır).

Tatil izni:





66



Soru 6Bilgiler, Soru 2’de verilen bilgilerle aynı olmakla birlikte, bu soruda kullanılmayan tatil izni çalışan işletmedeki işinden ayrılana kadar ileriye aktarılabilmekte ve bu tarihte işletme çalışana kullanılmamış tüm tatil izinlerine karşılık ödeme yapmaktadır (yani hem birikim hem hak kazanımı söz konusudur).

Tatil izni:





Soru 7Bir işletme, gönüllü işten ayrılma planına ilişkin taahhüdünü kamuya açıklamaktadır. İşletmenin, gönüllü olarak işten ayrılmayı tercih eden çalışanlarına, yıllık brüt maaşlarının iki katına eşit bir tutarı bir kerede ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır.

Gönüllü olarak işten ayrılmayı tercih eden çalışanlara yapılacak ödemeye ilişkin yükümlülük:





Soru 8Bir işletme, 25 yıl ya da daha fazla hizmet vermiş eski çalışanlarının işten ayrılma sonrasındaki sağlık masraflarının yüzde 50’sini geri ödemektedir.

Eski çalışanlardan, hak sahiplerinin işten ayrılma sonrası sağlık masraflarının yüzde 50’sini ödeme yükümlülüğü:


(b) işten ayrılma sonrası sağlanan tanımlanmış bir faydadır.

(c) işten ayrılma sonrası sağlanan tanımlanmış bir katkıdır.

(d) çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalardan biridir.

(e) işten çıkarma tazminatları arasındadır.

67



Soru 9Bir kâr-paylaşım planı, bir şirketin, beş yıl boyunca çalışan ve hizmet gören çalışanlarına beş yıllık bir süre için, birikimli karının belirlenen bir oranını ödemesini gerektirmektedir.

Kâr-paylaşım planı:





Soru 10Bir kâr-paylaşım planı, bir işletmenin, tüm yıl boyunca, çalışan ve hizmet gören çalışanlarına, o yıl için, birikimli kârının belirlenen bir oranını ödemesini gerektirmektedir.

Kâr-paylaşım planı:





Soru 11Aşağıdakilerden hangisi paragraf 28.19 gereğince izin verilen, tanımlanmış fayda yükümlülüğünün hesaplanmasında kullanılan, basitleştirilmiş yöntemi en iyi şekilde tanımlar?

(a) Emeklilik yükümlülüğünü, plan formülünün hizmet verilen yıl sayısı ve mevcut ücret düzeylerine uygulanması esasına göre ölçer.

(b) Emeklilik yükümlülüğünü, plan formülünün hizmet verilen yıl sayısı ve gelecekteki ücret düzeylerine uygulanması esasına göre ölçer.

(c) Emeklilikteki toplam faydaya ilişkin bir tahminde bulunulmalı; ardından, emeklilik sırasında toplam faydaları sağlamak için üstlenilen oranda birikmesi beklenen faiziyle birlikte, yeterli maliyet düzeyini hesaplar.

(d) Emeklilik yükümlülüğünü ve emeklilik faydalarının maliyetini, vergiden düşülme oranını azamiye ulaştırmak için, finansmanın mümkün olduğu en kısa zaman dilimi esasında ölçer.

68



Soru 12Tanımlanmış bir fayda yükümlülüğünü hesaplamada basitleştirilmiş yöntemi kullanan bir işletmenin aşağıdakilerden hangisini yapmasına izin verilmez?

(a) Gelecekteki tahmini maaş artışlarını dikkate alınmaması (mevcut çalışanların işten ayrılma sonrası sağlanan faydaları almaya başlayacaklarının beklendiği zamana kadar cari maaşlarını almaya devam edeceğinin varsayılması).

(b) Mevcut çalışanlar tarafından gelecekte sunulacak hizmetlerin dikkate alınmaması (planın mevcut çalışanlar ve yeni çalışanlar için kapandığının varsayılması).

(c) Mevcut çalışanların hizmet süresi esnasında ölüm oranının, raporlama tarihi ile işten ayrılma sonrası sağlanan faydaların alınmaya başlanacağının beklendiği tarih arasında dikkate alınmaması (mevcut çalışanların tamamının işten ayrılma sonrası faydaları alacağının varsayılması).

(d) Çalışma sonrası dönemde muhtemel ölüm oranının dikkate alınmaması (ortalama yaşam süresi beklentisi).

69



Cevaplar

S1 (e) bakınız: paragraf 28.2S2 (a) bakınız: paragraf 28.4(b)S3 (a) bakınız: paragraf 28.4(b)S4 (a) bakınız: paragraf 28.4(b)S5 (c) bakınız: paragraf 28.29S6 (c) bakınız: paragraf 28.29S7 (d) bakınız: paragraf 28.31S8 (b) bakınız: paragraf 28.9 ve 28.10(b)S9 (c) bakınız: paragraf 28.29(d)S10 (a) bakınız: paragraf 28.4(c)S11 (a) bakınız: paragraf 28.19S12 (d) bakınız: paragraf 28.19(c)

70



BİLGİNİZİ UYGULAYIN

Aşağıda yer alan örnek olayları çözerek IFRS for SMEs uyarınca çalışanlara sağlanan faydaların muhasebeleştirilmesine ve raporlanmasına yönelik hükümlere ilişkin bilginizi uygulayınız.

Örnek olayları tamamlayınca, bu testin sonrasında yer alan listeyle cevaplarınızı karşılaştırınız.

Vaka çalışması 1

KOBİ A, 31 Aralık 20X1 tarihinde faaliyete geçmiştir.

31 Aralık 20X5 tarihi itibariyle, işletmenin çalışanlarına dair özet bilgiler şunları içermektedir:

Çalışan kategorisi

Kategoride yer alan çalışan sayısı

30/06/20X6 tarihinde sona eren

12 aylık dönemde ücret düzeyi


itibaren geçerli olan ücret artış

oranıA 9 100.000 PB %5B 200 50.000 PB %7C 300 25.000 PB %9

Yıllık ücret artışlarının öngörülebilir gelecekte de aynı oranlarda devam etmesi beklenmektedir.

31 Aralık 20X5 tarihinde (KOBİ A’nın faaliyet gösterdiği ülkede, mevcut yüksek kalitedeki kurumsal tahvillerin, mevcut piyasa getirisi kullanılarak belirlenen), uygun iskonto oranları 12 aylık dönem için, 0,9524; 24 aylık dönem için, 0,9009; 36 aylık dönem için, 0,8547 ve 48 aylık dönem için, 0,8’dir.

KOBİ A’nın çalışanları, haftada beş gün çalışmaktadır. KOBİ A’nın faaliyetleri, faaliyetlerini sürdürdüğü ülkenin resmi tatili olan altı gün boyunca durmaktadır. Söz konusu bu resmi tatil günlerinden üçü, 30 Haziran’dan öncedir.

Tatil izni

KOBİ A’nın çalışanları, her yıl için 20 gün ücretli tatil iznine hak kazanmaktadır.

Kategori A, çalışanlarca kullanılmayan tatil izinlerini ilk giren ilk çıkar (FIFO) esasında bir takvim yılı ileriye aktarabilmektedir. Belirtilen süre içerisinde kullanılmayan tatil izni haklarından vazgeçildiği kabul edilir.

71



Kategori B, çalışanlar kullanılmayan tatil izinlerini ileriye aktaramamakla birlikte kendilerine geride kalan takvim yılı içerisinde kullanmadıkları tüm tatil izinleri için ödeme yapılmaktadır. Ödeme, takip eden yılda, Ocak bordrosunun bir parçası olarak yapılır.

Kategori C, çalışanlarca kullanılmayan tatil izinlerini ileriye aktaramamakta ve kendilerine kullanılmayan tatil izinleri için ödeme yapılmamaktadır.

31 Aralık 20X5 tarihinde, işletmenin tatil izni kayıtları aşağıdaki gibidir:


Kategoride yer alan çalışan sayısı

31/12/20X5’de çalışan başına kullanılmamış ortalama izin günü

A 9 10B 200 6C 300 8

KOBİ A, 31 Aralık 20X5 tarihinde, bu tarih itibariyle, kategori A’da yer alan çalışanlar tarafından, biriktirilen 25 günlük tatil izninin, 31 Aralık 20X6 itibariyle kullanılmadığı takdirde, geçerliliğini yitirmesini beklemektedir.

KOBİ A, tatil izninin, içerisinde homojen bir dağılımla kullanılacağını beklemektedir.

Uzun dönemli hizmet ikramiyeleri

KOBİ A’nın çalışanları, KOBİ A’dan (ödemeden on iki ay önce belirlenen) maaşın yüzde 5’i oranında hükümetçe zorunlu kılınan uzun dönemli bir hizmet ikramiyesini, her beş yıllık kesintisiz çalışma dönemi sonunda, almaya hak kazanırlar. Ödeme beşinci yılda, Aralık bordrosunun bir parçası olarak yapılır. KOBİ A, bu yükümlülüğünü peşin olarak finanse etmez.

Çalışanların, işten ayrılma oranının, tarihsel olarak ortalama gerçekleşme oranlarını izlemesi beklenmektedir. Hesaplamada kolaylık sağlamak için, çalışanların 31 Aralık itibariyle işe girip işten ayrıldığını varsayınız. Ayrıca, KOBİ A’da 1 Ocak 20X2’den sonra çalışmaya başlayan çalışanların hiçbirinin işten ayrılmadığını, ya da öngörülebilir gelecekte KOBİ A’dan ayrılmalarının beklenmediğini (yani işten ayrılan tüm çalışanların, 31 Aralık 20X1 itibariyle çalışmakta olduğunu) varsayınız.

31 Aralık 20X5 tarihinde, işletmenin uzun dönemli hizmet ikramiyesi kayıtları aşağıdaki gibidir:


31 Aralık 20X5 tarihindeki çalışan işten ayrılma oranı




31/12/20X1 tarihindeki çalışan işten ayrılma oranı

İşe başlama

İşten ayrılma

İşe başlama

İşten ayrılma

İşe başlama

İşten ayrılma

İşe başlama

İşten ayrılma

İşten ayrılma

A 0 0 0 0 0 0 1 1 9B 10 9 11 10 10 9 9 8 196C 16 18 15 12 11 16 18 20 306

72



Emeklilik planı

KOBİ A, 5 Ocak 20X6 tarihinde kısmen işletmenin çalışanlarının Aralık 20X5’teki hizmetlerine karşılık olarak, tanımlanmış bir katkı planına 100.000 PB tutarında kısmi bir katkı ödemesi yapmıştır.

Gönüllü işten ayrılma teklifi

KOBİ A, Aralık 20X5’te, çalışan sayısını azaltma amacıyla, çalışanlarına gönüllü işten ayrılma paketi ile ilgili geri dönülemez nitelikte bir teklifte bulunmuştur. Teklif uyarınca, KOBİ A, 30 Haziran 20X6 tarihi öncesinde ya da bu tarihte gönüllü olarak işten ayrılmayı kabul eden her çalışanına ödeme yapacaktır. Önerilen ödeme miktarı, çalışanın 30 Haziran 20X6 tarihinde sona eren 12 aylık dönemdeki yıllık ücretine eşittir.

31 Aralık 20X5 tarihinde, KOBİ A’nın gönüllü olarak işten ayrılma kayıtlarında şunlar bulunmaktadır:


31/12/20X5 tarihi itibariyle gönüllü olarak işten ayrılmayı kabul eden çalışan sayısı

20X6’da gönüllü olarak işten ayrılmayı kabul etmesi beklenen çalışan sayısı

A 0 1B 2 8C 5 25

KOBİ A’nın, 31 Aralık 20X5 tarihi itibariyle, çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin borcunu hesaplayınız.

73



Vaka çalışması 1’in cevabı

31 Aralık 20X5 tarihinde, KOBİ A’nın çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin borcu 2.305.228 PB olup, aşağıdaki şekilde analiz edilmiştir:

PBÇalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar aşağıdaki hesaplamada

gösterilmiştir261.421

Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar aşağıdaki hesaplamada gösterilmiştir

593.807

İşten ayrılma sonrası faydaları—tanımlanmış katkı planı

100.000

İşten çıkarma tazminatları aşağıdaki hesaplamada gösterilmiştir

1.350.000

Çalışanlara sağlanan fayda karşılıkları 2.305.228


31 Aralık 20X5 tarihinde, işletmenin tatil izinlerine ilişkin borcu 261.421 PB tutarındadır (kategori A çalışanları için 26.127 PB + kategori B çalışanları için 235.294 PB).

Kategori A: 32,5 gün(a) × 392,16 PB(b) + 32,5 gün(a) × 411.76 PB(c) = 26.127 PB.

Kategori B: 1.200 gün(e) × 196.08 PB(f) = 235.294 PB.

Kategori C: 0 PB—biriktirilemeyen ve hak kazanılmayan.


31 Aralık 20X5’te KOBİ A’nın uzun dönem hizmet ikramiyelerine ilişkin borcu 593.807 PB tutarındadır.

Hesaplama:

Kategori A çalışanları için, 34.148 PB (yani 31.239 PB(g) + 2.909 PB(h)) +

Kategori B çalışanları için, 320.000 PB (yani 297.534 PB(i) + 10.371 PB(j) + 7.799 PB(k) + 4.296 PB(l)) +

Kategori C çalışanları için, 239.659 PB (yani 222.321 PB(m) + 10.113 PB(n) + 4.261 PB(o) + 2.964 PB(p)).



31/12/20X5 tarihi itibariyle gönüllü olarak işten ayrılmayı

tercih eden çalışan sayısı

30/06/20X6 tarihinde sona eren 12 aylık dönemde

ücret düzeyi


(A) (B) (C) = (A) x (B)A 1 100.000 PB 100.000 PBB 10 50.000 PB 500.000 PBC 30 25.000 PB 750.000 PB

1.350.000 PB

74



Aşağıdaki hesaplamalar ve açıklamalar bu örnek durum analizine ilişkin yanıtın bir parçasını oluşturmamaktadır:(a) 9 (çalışan sayısı) × 10 (biriktirilmiş tatil izni), ortalamada = 90 (toplam biriktirilmiş gün sayısı).

90 gün eksi 25 gün (kullanılmayıp geçerliliğini yitirmesi beklenen izin süresi) = 65 gün. 20X6’da, 65 günlük biriktirilmiş tatil izninin kullanılması beklenmektedir, bu da yarısının (32,5 günlük tatil izni) 30 Haziran 20X6 öncesinde, 32,5 günlük tatil izninin de 1 Temmuz 20X6 tarihi sonrasında kullanılacağı sonucunu doğurur.

(b) 100.000 PB (yıllık ücret) ÷ 255(d) (yıl içerisindeki iş günü sayısı) = 392.16 PB (1 Ocak 20X6 tarihinden 30 Haziran 20X6 tarihine kadarki dönemde geçerli iş günü başına düşen ücret).

(c) 100.000 PB (yıllık maaş) + %5 × 100.000 PB (yıllık maaş) = 105.000 PB (1 Temmuz 20X6 tarihinden itibaren beklenen yıllık maaş). 105.000 PB ÷ 255(d) (yıl içerisindeki iş günü sayısı) = 411.76 PB (1 Temmuz 20X6 tarihinden 31 Aralık 20X6 tarihine kadarki dönemde geçerli iş günü başına düşen ücret).

(d) 365 (yıldaki gün sayısı) ÷ 7 (haftadaki gün sayısı) × 5 (haftadaki iş günü sayısı) = 261 (yıldaki iş günü sayısı). 261 gün eksi yıllık 6 resmi tatil günü = yıl boyunca 255 iş günü.

(e) 200 (çalışan sayısı) × 6 (hak kazanılan tatil izni), ortalamada = 1.200 (toplam hak kazanılan gün). 1.200 günlük hak kazanılan tatil izni.

(f) 50.000 PB (yıllık ücret) ÷ 255(d) (yıl içerisindeki iş günü sayısı) = 196.08 PB (iş günü başına ücret).

(g) Aralık 20X6’da uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori A çalışanları: 20X5 yılı için beklenen ücret 50.000 PB (Ocak-Haziran) + 52.500 PB (Temmuz-Aralık) = 102.500 PB. %5 × 102.500 PB × 8 çalışan × 4/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 4’ü) = 32.800 PB (beklenen ödeme). 32.800 PB × 0,9524 (iskonto oranı) = 31.239 PB. Not: KOBİ A, kategori A çalışanlarının işletmeden ayrılması nedeniyle gerçekleşecek herhangi bir tasarruf öngörmemiştir.

(h) Aralık 20X7’de uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori A çalışanları: 20X6 yılı için beklenen ücret 52.500 PB (Ocak-Haziran) + 55.125 PB (Temmuz-Aralık) = 107.625 PB. %5 × 107.625 PB × 1 çalışan (31 Aralık 20X2’de işe başlayan) × 3/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 3’ü) = 3.229 PB (beklenen ödeme). 3.229 PB × 0,9009 (iskonto oranı) = 2.909 PB. Not: KOBİ A, kategori A çalışanlarının işletmeden ayrılması nedeniyle gerçekleşecek herhangi bir tasarruf öngörmemiştir.

(i) Aralık 20X6’da uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori B çalışanları: 20X5 yılı için beklenen ücret 25.000 PB (Ocak-Haziran) + 26.750 PB (Temmuz-Aralık) = 51.750 PB. %5 × 51.750 PB × %77(q) x 196 (1 Ocak 20X2 itibariyle çalışan) × 4/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 4’ü) = 312.405 PB (beklenen ödeme). 312.405 PB × 0,9524 (iskonto oranı) = 297.534 PB.

(j) Aralık 20X7’de uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori B çalışanları: 20X6 yılı için beklenen ücret 26.750 PB (Ocak-Haziran) + 28.623PB (Temmuz-Aralık) = 55.373 PB. %5 × 55.373 PB × %77(q) x 9 çalışan (31 Aralık 20X2’de işe başlayan) × 3/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 3’ü) = 11.512 PB (beklenen ödeme). 11.512 PB × 0,9009 (iskonto oranı) = 10.371 PB.

75



(k) Aralık 20X8’de uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori B çalışanları: 20X7 yılı için beklenen ücret 28.623 PB (Ocak-Haziran) + 30.626 PB (Temmuz-Aralık) = 59.249 PB. %5 × 59.249 PB × %77(q) x 10 çalışan (31 Aralık 20X3’te işe başlayan) × 2/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 2’si) = 9.124 PB (beklenen ödeme). 9.124 PB × 0,8547 (iskonto oranı) = 7.799 PB.

(l) Aralık 20X9’da uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori B çalışanları: 20X8 yılı için beklenen ücret 30.626 PB (Ocak-Haziran) + 32.770 PB (Temmuz-Aralık) = 63.396 PB. %5 × 63.396 PB × %77(q) x 11 çalışan (31 Aralık 20X4’te işe başlayan) × 1/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 1’i) = 5.370 PB (beklenen ödeme). 5.370 PB × 0,8 iskonto oranı = 4.296 PB.

(m) Aralık 20X6’da uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori C çalışanları: 20X5 yılı için beklenen ücret 12.500 PB (Ocak-Haziran) + 13.625 PB (Temmuz-Aralık) = 26.125 PB. %5 × 26.125 PB × %73(r) x 306 (1 Ocak 20X2 itibariyle çalışan) × 4/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 4’ü) = 233.432 PB. 233.432 PB × 0,9524 (iskonto oranı) = 222.321 PB.

(n) Aralık 20X7’de uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori C çalışanları: 20X6 yılı için beklenen ücret 13.625 PB (Ocak-Haziran) + 14.851PB (Temmuz-Aralık) = 28.476 PB. %5 × 28.476 PB × %73(r) x 18 çalışan (31 Aralık 20X2’de işe başlayan) × 3/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 3’ü) = 11.225 PB beklenen ödeme. 11.225 PB × 0,9009 iskonto oranı = 10.113 PB.

(o) Aralık 20X8’de uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori C çalışanları: 20X7 yılı için beklenen ücret 14.851 PB (Ocak-Haziran) + 16.188 PB (Temmuz-Aralık) = 31.039 PB. %5 × 31.039 PB × %73(r) x 11 çalışan (31 Aralık 20X3’te işe başlayan) × 2/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 2’si) = 4.985 PB (beklenen ödeme). 4.985 PB × 0,8547 (iskonto oranı) = 4.261 PB.

(p) Aralık 20X9’da uzun dönemli hizmet ikramiyesi alması beklenen Kategori C çalışanları: 20X8 yılı için beklenen ücret 16.188 PB (Ocak-Haziran) + 17.645 PB (Temmuz-Aralık) = 33.833 PB. %5 × 33.833 PB × %73(r) x 15 çalışan (31 Aralık 20X4’te işe başlayan) × 1/5 (o tarihe kadar verilen 5 yıllık hizmetten 1’i) = 3.705 PB (beklenen ödeme). 3.705 PB × 0,8 (iskonto oranı) = 2.964 PB.

(q) KOBİ A, beş yıllık döngüde, kategori B çalışanlarına (çalışanların uzun dönemli hizmet ikramiyesine hak kazanmadan işten ayrılan %23’ü nedeniyle sağlanan tasarrufla) %77 oranında ödeme yapmayı beklemektedir.

Hesaplama: 20X2 - 20X5 döneminde 36 çalışan işten ayrılmıştır (yılda ortalama 9). Aksi yönde bir kanıt bulunmadıkça KOBİ A, 20X6 yılında da 9 çalışanın işten ayrılacağını varsayar. 36 (20X2 - 20X5 dönemi) + 9 (20X6 beklentisi) = 31 Aralık 20X6 itibariyle işten ayrılması beklenen 45 çalışan. 45 ÷ 1 Ocak 20X2’de çalışmakta olan 196 kategori B çalışan = Kategori B çalışanların işten ayrılmaları nedeniyle sağlanması beklenen %23 tasarruf.

(r) KOBİ A, beş yıllık döngüde kategori C çalışanlarına (çalışanların uzun dönemli hizmet ikramiyesine hak kazanmadan işten ayrılan %27’si nedeniyle sağlanan tasarrufla) %73 oranında ödeme yapmayı beklemektedir.

Hesaplama: 20X2 - 20X5 döneminde, 66 çalışan işten ayrılmıştır (yılda ortalama 16). Aksi yönde bir kanıt bulunmadıkça, KOBİ A, 20X6 yılında da 16 çalışanın işten ayrılacağını varsayar. 66 (20X2 - 20X5 dönemi) + 16 (20X6 beklentisi) = 31 Aralık 20X6 itibariyle işten ayrılması beklenen 82 çalışan. 82 ÷ 1 Ocak 20X2’de çalışmakta olan 306 kategori C çalışan = Kategori C çalışanların işten ayrılmaları nedeniyle sağlanması beklenen %27 tasarruf.

76




60 yaşından büyük çalışanların işletmede daha uzun süre çalışmalarını teşvik etmek amacıyla, KOBİ B, söz konusu çalışanlara, 65 yaşına (kanunlara göre çalışanların emekli olması gerektiği yaş) girene kadar, 60 ıncı doğum gününden sonra KOBİ B’de çalışmaya devam ettikleri her hizmet yılı için son maaşlarının % 1’ine eşit tutarda toplu ödeme hakkı vermeyi taahhüt etmektedir. Fayda, çalışanların emekliliklerinde ödenebilir niteliktedir.

Çalışan A’nın 60 ıncı doğum günü 1 Ocak 20X1 tarihidir. 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren raporlama dönemine ilişkin maaşı ise 100.000 PB’dir.

31 Aralık 20X1 tarihinde KOBİ B, aşağıdaki aktüeryal varsayımlarda bulunmuştur:

Çalışan A’nın maaşı her yıl % 5 oranında (bileşik) artacaktır.•

Çalışan A’nın 1 Ocak 20X6 tarihinden önce KOBİ B’deki çalışmasının sona erme olasılığı % • 20’dir.

Yıllık iskonto oranı % 10’dur (28.17 paragrafı uyarınca belirlenmiştir). •

Çalışan A’nın 20X2 yılındaki maaşı 105.000 PB’dir.

31 Aralık 20X2 tarihinde KOBİ B, aktüeryal varsayımlarını aşağıdaki gibi değiştirmiştir:•

Çalışan A’nın maaşı her yıl % 15 oranında (bileşik) artacaktır.•

Çalışan A’nın 1 Ocak 20X6 tarihinden önce KOBİ B’deki çalışmasının sona erme olasılığı % • 10’dur.

Yıllık iskonto oranı % 10 olarak kalmıştır (28.17 paragrafı uyarınca belirlenmiştir). •

KOBİ B, toplu ödeme yükümlülükleri için fon ayırmamaktadır. İşletme, aktüeryal kazanç ve kayıpları diğer kapsamlı gelire yansıtmaktadır.

Bölüm A

KOBİ B, emeklilik sonrası tanımlanmış fayda yükümlülüğünü ölçmek için, öngörülen yükümlülük yöntemini kullanmaktadır.

KOBİ B’nin 31 Aralık 20X1 ve 31 Aralık 20X2 tarihlerinde sona eren yıllara ilişkin kâr veya zarara ve diğer kapsamlı gelire yansıtacağı tutarları hesaplayınız.

Bölüm B

Olaylar Bölüm A’daki ile aynı olmakla birlikte, bu bölümde, çalışanların 65 yaşında emekli olma zorunluluğunun bulunmadığını ve faydanın devam ettiğini ve çalışanın 65 inci doğum gününde ödenebilir nitelikte olduğunu varsayınız.

77




Bölüm C

Olaylar Bölüm A’daki ile aynı olmakla birlikte, bu örnekte, KOBİ B’nin aşırı maliyete ve çabaya katlanmaksızın, emeklilik sonrası tanımlanmış fayda yükümlülüğünü ölçmek için öngörülen yükümlülük yöntemini kullanamadığını varsayınız. İşletme, 28.19 Paragrafında izin verilen tüm basitleştirmeleri kullanarak, tanımlanmış fayda yükümlülüğünü ölçmektedir.


78



Vaka çalışması 2’nin cevabı

Bölüm A

KOBİ B, aktüeryal kazanç ve zararların diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirildiği bir muhasebe politikasını takip etmektedir. Tanımlanmış fayda planının maliyetinin diğer tüm bileşenleri, kâr veya zarar içerisinde muhasebeleştirilmektedir.

KOBİ A, 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için, kâr veya zarara yansıtılmak üzere 664 PB tutarında bir cari hizmet maliyeti gideri muhasebeleştirir.

Hesaplama:

Beklenen nihai maaş = 100.000 PB × (1.05)4 = 121.551 .

Cari yıl için fayda = %1 × 121.551 PB beklenen nihai maaş = 1.216 PB.

Hak kazanma şartı için ayarlama = 1.216 PB eksi (%20 × 12.155 PB) = 972 PB.

Cari değer = 973 PB × 1/(1,1)4 = 973 PB × 0,683013 = 664 PB.

KOBİ A, 31 Aralık 20X2 tarihinde sona eren yıl için, kâr veya zarara yansıtılmak üzere 1.146 PB (1.080 PB cari hizmet maliyeti + 66 PB faiz) tutarında bir gider ve diğer kapsamlı gelire yansıtılmak üzere 350 PB (aktüeryal zarar) tutarında bir gider muhasebeleştirir.

Hesaplamalar:

Cari hizmet maliyeti

Beklenen nihai maaş = 105.000 PB × (1,15)3 = 159.692 PB.

Cari yıl için fayda = %1 × 159.692 PB beklenen nihai maaş = 1.597 PB.

Hak kazanma şartı için ayarlama = 1.597 PB eksi (%10 × 1.597 PB) = 1.437 PB.

Cari değer = 1.437PB × 1/(1,1)3 = 1.437 PB × 0,751315 = 1.080 PB.

Faiz

664 PB başlangıç yükümlülüğü × %10 = 66 PB.

Aktüeryal zarar

Kapanış yükümlülüğünün hesaplanması

Beklenen nihai maaş = 105.000 PB × (1,15)3 = 159.692 PB.

20X1 ve 20X2 için fayda = 2 x (%1 × 159.692 PB beklenen nihai maaş) = 3.194 PB.

Hak kazanma şartı için ayarlama = 3.194 PB eksi (%10 × 3.194 PB) = 2.875 PB.

Cari değer = 2.875 PB × 1/(1,1)3 = 2.875 PB × 0,751315 = 2.160 PB.

2.160 PB (kapanış yükümlülüğü) eksi 1.080 PB (cari hizmet maliyeti) eksi 66 PB (faiz) eksi 664 PB (açılış yükümlülüğü) = 350 PB (aktüeryal zarar).

79



Not:

Aşağıdaki tablo, yükümlülüğün, çalışan A bağlamında nasıl oluştuğunu, 20X2 sonrasındaki aktüeryal varsayımlardaki tek değişimin 20X5 sonundaki hak kazanışa dair belirsizliğin ortadan kalkması olduğu varsayımıyla göstermektedir.

20X1 20X2 20X3 20X4 20X5

Atfedilen faydalar:

– önceki yıllar — 1.596,92 3.193,84 4.790,76 6.387,68

– cari yıl (%1 × son maaş)(a)

1.215,51 1.596,92 1.596,92 1.596,92 1.596,92

– cari ve önceki yıllar 1.215,51 3.193,84 4.790,76 6.387,68 7.984,59

Açılış yükümlülüğü - 664,17 2.159,63 3.563,38 5.226,29

%10 oranında faiz - 66,42 215,96 356,34 522,63

Aktüeryal zarar (denkleştirme rakamı)

- 349,23 - - 798,44

Cari hizmet maliyeti(a) 664,17 1.079,81 1.187,79 1.306,57 1.437,23

Kapanış yükümlülüğü(b)

664,17 2.159,63 3.563,38 5.226,29 7.984,59

(a) Cari hizmet maliyeti, cari yıla atfedilen faydaların cari değeridir.(b) Kapanış yükümlülüğü, mevcut ve önceki yıllara atfedilen faydaların cari değeridir.

Bölüm B

Bölüm B’nin yanıtı Bölüm A’nınki ile aynı olmakla birlikte, Bölüm B’de masraf ‘işten ayrılma sonrası fayda’ yerine ‘diğer uzun vadeli faydalar’ olarak tanımlanacaktır.

Bölüm C

KOBİ A, 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıl için, kâr veya zarara yansıtmak üzere 683 PB tutarında bir cari hizmet maliyeti muhasebeleştirir.

Hesaplama:

Cari yıl için fayda = %1 × 100.000 PB mevcut maaş = 1.000 PB.

Cari değer = 1.000 PB × 1/(1,1)4 = 1.000 PB × 0,683013 = 683 PB.

80



KOBİ A, 31 Aralık 20X2 tarihinde sona eren yıl için, kâr veya zarara yansıtmak üzere 857 PB (789 PB cari hizmet maliyeti + 68 PB faiz) tutarında bir gider ve diğer kapsamlı gelire yansıtmak üzere 38 PB (aktüeryal zarar) tutarında bir gider muhasebeleştirir.

Hesaplamalar:

Cari hizmet maliyeti

Cari yıl için fayda = %1 × 105.000 PB (beklenen nihai maaş) = 1.050 PB.

Cari değer = 1.050 PB × 1/(1,1)3 = 1.050 PB × 0,751315 = 789 PB.

Faiz

683 PB (başlangıç yükümlülüğü) × %10 = 68 PB.

Aktüeryal zarar

Kapanış yükümlülüğünün hesaplanması

20X1 ve 20X2 için fayda = 2 yıl x (%1 × 105.000 PB beklenen nihai maaş) = 2.100 PB.

Cari değer = 2.100 PB × 1/(1,1)3 = 2.100 PB × 0,751315 = 1.578 PB.

1.578 PB (kapanış yükümlülüğü) eksi 789 PB (cari hizmet maliyeti) eksi 68 PB (faiz) eksi 683 PB (açılış yükümlülüğü) = 38 PB (aktüeryal zarar).

Not: Aşağıdaki tablo çalışan A’ya ilişkin yükümlülüğün 20X2 sonrasında aktüeryal varsayımlarda herhangi bir değişiklik olmadığı varsayımına göre nasıl oluştuğunu göstermektedir.

Yıl 20X1 20X2 20X3 20X4 20X5

%1 × mevcut maaş 1.000 1.050 1.207,50 1.388,63 1.596,92

Yıl sonundaki hizmet yılları

1 2 3 4 5

Yükümlülüğün gelecekteki değeri

1.000 2.100 3.622,50 5.554,50 7.984,59

İskonto faktörü (%10) 0,683013 0,751315 0,826446 0,909091 1

Yükümlülüğün cari değeri

683,01 1.577,76 2.993,80 5.049,55 7.984,59

Açılış yükümlülüğü – 683,01 1.577,76 2.993,80 5.049,55

Faiz (%10) – 68,30 157,78 299,38 504,96

Cari hizmet maliyeti(a) 683,01 788,88 997,93 1.262,39 1.596,92

81



Aktüaryel kazanç veya zarar (denkleştirme rakamı)

– 37,57 260,33 493,98 833,16

Kapanış yükümlülüğü(b)

683,01 1.577,76 2.993,80 5.049,55 7.984,59

Not:(a) Cari hizmet maliyeti, cari yıla atfedilen faydanın cari değeridir (geçmiş dönemlerde sunulan

hizmete bağlı olarak maaş artışlarının etkisi dâhil olmak üzere).(b) Kapanış yükümlülüğü mevcut ve önceki yıllara atfedilen faydaların cari değeridir.

82




KOBİ C, çalışanlarına işten ayrılma sonrasında iki türlü fayda sunmaktadır: son maaş üzerinden emeklilik faydası ve sağlık planı. Tanımlanmış fayda planından doğan aktüeryal kazanç ve zararları, kâr veya zararda muhasebeleştirir.

Emeklilik faydası

KOBİ C’nin mevcut ve eski çalışanları, KOBİ C’nin son maaş üzerinden tanımlanmış emeklilik fayda planı uyarınca, emeklilik faydalarına mazhar olurlar. Bir plan, her hizmet yılı için son maaşın yüzde 0,25’i oranında aylık bir emekli maaşı sağlar. Emeklilik maaşı, 60 yaşında ödenir hale gelmektedir. Emeklilik planı, yalnızca çalışanlarına emekli maaşı ödemek üzere ihdas edilmiş ayrı bir tüzel kişiliğe yapılan ödemeler yoluyla finanse edilir.

KOBİ C’nin aktüerleri, 31 Aralık 20X2 tarihinde öngörülen birim kredi yöntemi kullanarak emeklilik planı yükümlülüğünü 20.000 PB olarak ölçmüştür (20X1: 17.000 PB ve 20X0: 16.500 PB). Cari hizmet maliyeti, 31 Aralık 20X2 tarihinde sona eren yıl için, 900 PB (20X1: 800 PB) ve tanımlanmış fayda yükümlülüğündeki iskontonun çözülmesine atfedilebilen faiz maliyeti, 860 PB (20X1: 1.100 PB) olarak belirlenir.

Emeklilik planı varlıklarının, 31 Aralık 20X2 tarihinde sona eren yıl için gerçekleşen getirisi, 1.950 PB (20X1: 1.900 PB) olarak belirlenir.

KOBİ C, 31 Aralık 20X2 tarihinde, emeklilik planı varlıklarının gerçeğe uygun değerini, 18.000 PB (20X1: 16.000 PB ve 20X0: 14,000 PB) olarak belirlemiştir. Plan varlıklarının toplam planın yüzdesi olarak önemli kategorileri, aşağıda verilmektedir:

20X2 20X1

A ülkesindeki öz kaynağa dayalı araçlar % 25 %25

B ülkesindeki öz kaynağa dayalı araçlar %25 %18

A ülkesi tahvilleri %20 %30

B ülkesi tahvilleri %20 %17

A ülkesindeki gayrimenkuller %10 %10

Plan varlıkları, KOBİ C tarafından halen kullanılmakta olan ve gerçeğe uygun değeri 300 PB (20X1: 250 PB) olan mülkü de içermektedir.

20X2’de emeklilik fonu, KOBİ C’nin eski çalışanlarına 750 PB (20X1: 500 PB) tutarında ödeme yapmış; KOBİ C ise fona 800 PB (20X1: 600 PB) tutarında katkıda bulunmuştur.

83



Sağlık fayda planı

KOBİ C ayrıca, çalışanın gruba 25 yıl veya daha uzun süreyle hizmet etmiş olması halinde, çalışanın emeklilik sonrası sağlık maliyetlerinin %10’unu geri ödeme yükümlülüğü altındadır. KOBİ C bu yükümlülüğünü peşin olarak finanse etmemektedir.

KOBİ C’nin aktüerleri, 31 Aralık 20X2 tarihinde, sağlık fayda planının devreden yükümlülüğünü, 7.000 PB olarak belirlemiştir (20X1: 6.000 PB ve 20X0: 5.000 PB). Cari hizmet maliyeti, 31 Aralık 20X2 tarihinde sona eren yıl için 490 PB (20X1: 430 PB) ve tanımlanmış fayda yükümlülüğündeki iskontonun çözülmesine atfedilebilen faiz maliyeti, 800 PB (20X1: 750 PB) olarak ortaya çıkmıştır.

KOBİ C, 20X2’de eski çalışanlarının sağlık masraflarına karşılık 600 PB (20X1: 550 PB) ödemiştir.

Raporlama dönemi sonunda, KOBİ C tarafından uygulanan temel aktüeryal varsayımlar (ağırlıklı ortalama olarak ifade edilir):

20X2 20X1

31 Aralık tarihindeki iskonto oranı %5 %6.5

Gelecekteki maaş artışları %5 %4

Gelecekteki emekli maaş artışları %3 %2

Sağlık harcamalarındaki yıllık artış %8 %8

Devletçe sağlık alanında sağlanan azami faydalarda gelecekteki değişiklikler %3 %2

KOBİ C’nin 31 Aralık 20X2’de sona eren yıla ilişkin yıllık finansal tablolarından yukarıda belirtilen bilgileri kaydetmek üzere bir döküm hazırlayınız.

84



Vaka çalışması 3’ün cevabı

KOBİ C’nin 31 Aralık 20X2 tarihli finansal durumuna ilişkin grup konsolide raporundan alınmış döküm:

Açıklama Not 20X2 20X1

PASİFLER

…

Çalışanlara sağlanan fayda karşılıkları 18 XX.XXX PB XX.XXX PB

…

KOBİ C’nin 31 Aralık 20X2 tarihli finansal tablolarının notlarından alınmış döküm:

Not 1 Muhasebe politikaları

Çalışanlara sağlanan faydalar –işten ayrılma sonrası sağlanan tanımlanmış fayda planları

KOBİ C, son maaş üzerinden tanımlanmış emeklilik fayda planlarına uygun olarak çalışanlarına ve eski çalışanlarına emekli maaşı sağlama yükümlülüğündedir. Planın koşulları, KOBİ C’yi çalışanlarına her hizmet yılı için, son maaşın yüzde 0,25’ine denk bir emekli maaşı verme yükümlülüğü altına sokmaktadır. Tanımlanmış emekli maaşı fayda planı, işletme tarafından çalışanlarına, emekli maaşı ödenmesi amacına yönelik olarak kurulan ayrı tüzel varlıklara yapılan ödemeler vasıtasıyla finanse edilmektedir.

KOBİ C ayrıca, çalışanın KOBİ C’ye 25 yıl veya daha fazla uzun süre hizmet etmiş olması halinde, çalışanın emeklilik sonrası sağlık maliyetlerinin %10’unu geri ödeme yükümlülüğü altındadır. KOBİ C, bu yükümlülüğünü peşinen finanse etmez.

KOBİ C, sağlanan faydaya yönelik borçlarını (varlıklarını) raporlama tarihinde tanımlanmış fayda planları kapsamındaki yükümlülüklerinin cari değerinden, doğrudan ödenecek yükümlülüklerinin dışındaki yatırım varlıklarının raporlama tarihindeki gerçeğe uygun değerinden çıkararak ölçer. Tanımlanmış fayda planı kapsamındaki yükümlülükler, öngörülen yükümlülük yöntemi kullanılarak belirlenir. Aktüeryal kazanç veya zararlar ortaya çıktıkları dönemin kâr veya zararında muhasebeleştirilir.

Not 18 Çalışanlara sağlanan faydalar

Tüm tutarlar “PB” para birimi üzerinden verilmiştir.

20X2 20X1

…

İşten ayrılma sonrası planları —Tanımlanmış fayda borçları 9.000 PB 7.000 PB

…

Çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin toplam borç XX.XXX PB XX.XXX PB

85



İşten ayrılma sonrası planları—tanımlanmış fayda planları



20X2 20X1 20X2 20X1

Finanse edilen yükümlülüklerin cari değeri 20.000 17.000 – –

Plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri (8.000) (6.000) – –

Finanse edilmeyen yükümlülüklerin cari değeri – – 7.000 6.000

Net borç 2.000 1.000 7.000 6.000

Geniş kapsamlı aktüeryal değerleme son olarak 31 Aralık 20X2 tarihinde yapılmıştır.

Emeklilik planı varlıkları, KOBİ C tarafından halen kullanılmakta olan ve gerçeğe uygun değeri 300 PB (20X1: 250 PB) olan mülkü de içermektedir.

Kâr veya zararda gider (gelir) olarak muhasebeleştirilen tutarlar aşağıdaki gibidir:

İşten ayrılma sonrası sağlanan tanımlanmış faydalar

20X2 20X1

Tanımlanmış emekli maaşı fayda planı 1.800 (a) (900) (b)

İşten ayrılma sonrası sağlanan sağlık faydaları 1.600 (c) 1.550 (d)

İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar 3.400 650

Tanımlanmış fayda yükümlülüklerinin cari değerindeki değişiklikler aşağıdaki gibidir:

Tanımlanmış emekli maaşı fayda

planları

İşten ayrılma sonrası sağlanan

sağlık faydaları

20X2 20X2 Toplam

01/01/20X2 tarihindeki tanımlanmış fayda yükümlülükleri

17.000 6.000 23.000

Hizmet maliyeti 900 490 1.390

Faiz maliyeti 860 800 1.660

Aktüeryal zararlar (kazançlar) 1.990 (e) 310 (f) 2.300

Ödenmiş faydalar (750) (600) (2.350)

31/12/20X2 tarihindeki tanımlanmış fayda yükümlülükleri

20.000 7.000 27.000

86



Plan varlıklarının gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler aşağıdaki şekildedir:


20X2Plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri açılışı 16.000Plan varlıklarının gerçek getirisi 1.950İşverenin katkısı 800Ödenmiş faydalar (750)Plan varlıklarının gerçeğe uygun değer kapanışı 18.000

Plan varlıklarının başlıca kategorileri, toplam planın yüzdesi olarak aşağıda verilmektedir:

20X2 20X1A ülkesindeki öz kaynağa dayalı araçlar %25 %25B ülkesindeki öz kaynağa dayalı araçlar %25 %18A ülkesi tahvilleri %20 %30B ülkesi tahvilleri %20 %17A ülkesindeki gayrimenkuller %10 %10

Raporlama dönemi sonundaki temel aktüeryal varsayımlar (ağırlıklı ortalama olarak ifade edilir):

20X2 20X131 Aralık tarihindeki iskonto oranı %5 %6.5Gelecekteki maaş artışları %5 %4Gelecekteki emekli maaş artışları %3 %2Sağlık harcamalarındaki yıllık artış %8 %8Sağlık alanında devletçe sağlanan azami faydalarda gelecekteki değişiklikler

%3 %2

Aşağıdaki hesaplamalar ve açıklamalar bu örnek olaya ilişkin cevabın bir parçasını teşkil etmez:(a) 900 PB (emeklilik cari hizmet maliyeti) + 860 PB (emeklilik faiz maliyeti) + 1.990 PB(e) (emeklilik

aktüeryal zararı) eksi 1.950 PB (emeklilik planı varlıklarının aktüeryal getirisi) = 1.800 PB (gider).

(b) (a) 800 PB (emeklilik cari hizmet maliyeti) + 1.100 PB (emeklilik faiz maliyeti) eksi 900 PB(e) (emeklilik aktüeryal zararı) eksi 1.900 PB (emeklilik planı varlıklarının aktüeryal getirisi) = 900 PB (gelir).

(c) (c) 490 PB (sağlık planı cari hizmet maliyeti) + 800 PB (sağlık planı faiz maliyeti) + 310 PB(f) (sağlık planı aktüeryal zararı) = 1.600 PB (gider).

(d) (c) 430 PB (sağlık planı cari hizmet maliyeti) + 750 PB (sağlık planı faiz maliyeti) + 370 PB(e) (sağlık planı aktüeryal zararı) = 1.550 PB (gider).

(e) Emeklilik planı yükümlülüğünde, aktüeryal kazançların (zararların) hesaplanması:

87



Finanse edilen tanımlanmış emekli maaşı fayda planı yükümlülüğü hesabı

20X1 Eski çalışanlara ödenen emekli maaşları

500 PB 01/01/20X1 Açılış bakiyesi 16.500 PB

20X1 .: aktüeryal kazanç

900 PB 20X1 Cari hizmet maliyeti

800 PB


17.000 PB 20X1 Faiz maliyeti 1.100 PB

18.400 PB 18.400 PB20X2 Eski

çalışanlara ödenen emekli maaşları


20X2 Cari hizmet maliyeti

900 PB

20X2 Faiz maliyeti 860 PB31/12/20X2 Kapanış

bakiyesi20.000 PB 20X2 .: aktüeryal

zarar1.990 PB


(f) Sağlık planı yükümlülüğünde aktüeryal kazançların (zararların) hesaplanması:

Finanse edilen tanımlanmış sağlık fayda planı yükümlülüğü hesabı

20X1 Eski çalışanlara ödenen sağlık faydaları



430 PB

20X1 Faiz maliyeti 750 PB31/12/20X1 Kapanış bakiyesi 6.000 PB 20X2 .: aktüeryal zarar 370 PB

6.550 PB 6.550 PB20X2 Eski çalışanlara

ödenen sağlık faydaları



490 PB

20X2 Faiz maliyeti 800 PB31/12/20X2 Kapanış bakiyesi 7.000 PB 20X2 .: aktüeryal zarar 310 PB


modül 28 – Çalışanlara sağlanan faydalar · vaka çalışması 1 vaka çalışması 1’in...

Documents