modern dönemde düşünce 2012

7/29/2019 Modern dnemde dnce 2012

1/49


2/49

18. yzyl

Liberalizm

Merkantalizm

Romantizm

19. Yzyl

RealizmPozitivizm

Marksizm

Yeni LiberalizmFeminizm


3/49

ROMANTZM

18. yz yln sonlar ve 19. yz yln

balarnda ortaya kt. (nsan, doay ve evreni- somut aklla vemantkla analiz etmeyi savunan)

Aydnlanma dncesine tepki olarakortaya kt.

Ar mantk yerine ruh, yaratclk vehayal gcn vurgulad.


4/49

insan akl ve zgr dnce yerine, insankiilii ve bireylerin kendi i dnyalarn

besleme ve tatmin etme ihtiyac Duygular ak ve net dnme, insanolmann bir gereidir.

Mantk tek bana son derece souk vekurudur.

Srekli analiz eden, ldrc yap ve ekli

dayatan, ve kurallara kesin itaati nerenakl, yaratcl ve hayal gcn ldrr.


5/49

Geree giden yol snrlandrlm akldan okspontane snrsz duygulardan geer.

Gerek sezgiler ve hayal gc gelitirilerek,

tecrbe edilebilir ve otantik ben kefedilebilir. Tanr ve din bir takm bilimsel nerilerle

aklanamaz.

Din bir bilim deildir; sadece insan doasnntutkulu ve otantik bir ifadesidir.

Aydnlanmaclarn karanlk a olaraknitelendirdikleri orta a, aslnda

kahramanlklarla, Hristiyanln gizemleri, uyumve romantik hayallerle dolu bir dnemdir.


6/49

REAL ZM

Romantizme tepki olarak ortaya kt.

Gerek dnyaya, sosyal koullara ve gndelikyaama dikkat ektiler;

insanlarn nasl gzkt, alt vedavrandn incelediler.

Realizmin sanattaki nemli temsilcilerindenGustave Courbet (1819-1877), resimlerindesradan insanlar ve gndelik yaamdan sahneleriresmetti.


7/49

Edebiyatta ise, Honore De Balzac (1799-1850),

Emile Zola, Henrik Ibsen, Ivan Turgenev, LeoTolstoy ve Gustave Falubert gibi isimler vard.

Bu yazarlar, sosyal ve ekonomik koullarn

insanlarn yaamlarn ve davranlarn nasletkilediini incelediler.

Gerek dnyay ve yaam inceleme ve aktarmaamac gden realizm bir anlamda bilimsel vesekler gelimeleri yanstr.


8/49

Emile Zola


9/49

POZ T V ZM

Bilimi, insan aklnn en byk baars olarak

grr ve toplumun incelenmesi iin ampirik birmetot kullanr.

Bir dnr bir bilim adam gibi almal,datalar tasnif etmeli, ve toplumla ilgili genelkurallar ve ortak zellikleri belirtmelidir.

Positivistler Platondan beri sregelen ve mutlakilkeleri sadece aklla aklamaya alanmetafizii reddettiler; onun yerine tecrbeleri ne

kardlar.


10/49

Positivizmin babas Fansz dnr AugustComte (1798-1857) idi.

Comtea gre, toplum ancak insan yaamnveya ilikilerini yneten kanunlarn ok iyi

anlalmas sonucu yeniden organize edilebilirdi.

Comteun nerdii sistem, positivizm,

gzlemlenmi gereklerden kan ve ispatmmkn bilgiye dayanmakta idi.

Comte Platonun ne srd metafizii reddetti

ve ilkelerin aklla kefedilmesi gerektiinisavundu.


11/49

Comte


12/49

1848 ihtilallerinin etkisi

Aydnlanma dncesinden gelen ortak deerlere,insanlarn znde iyiliine, insan doasnnmkemmelliine ve rasyonellie inand.

Marksistler, cahillikten, batl inanlardan ve nyarglardan

kurtulmu zgr bireyler yaratmak amacnda idiler.

Liberaller gibi onlar da, uyumlu ve rasyonel bir toplum vesosyal ilerleme ve insanlarn yeteneklerinin en iyi ekildeifade edilmesine inandlar.

Deiimin aralar Mcadele ve iddet


13/49

Marx


14/49

Sk bir materyalist olan Marxa gre, doa vetarihle ilgili btn dinsel ve metafiziksel

aklamalar ve yorumlar yanlt.

Din, insan duygularnn ve hayalinin bir rn idi,

ve insanlara, zellikle de ezilmi kitlelere, vaatettii mutluluk hayali idi.

Gerek mutluluk, gerek dnyay terk edipyaamn sorunlarndan kamak ve hayali birdnyaya snmakla deil, ancak sorunlarla yzyze gelip onlar zmeye almakla elde

edilebilirdi.


15/49

nsanlar kendi tarihlerini yazabilir ama bunun iininsan ilikilerini gemite ve gelecekte idareeden kanunlarn ok iyi anlalmas gerekir.

Tarihi olaylarn objektif ve rasyonel ilkeleresahiptir.

Tarihe yn veren, zt fikirler deil (Hegelin nesrd gibi), snf atmas idi.

Tarihi olaylara yn veren ekonomik ve sosyalfaktrlerdi.

Kltr, politikalar, kanunlar, dini ve felsefeye

temel oluturan retim biimleri, metotlar vernn nasl paylald idi.


16/49

Tarihe yn veren reten ve smren snflar arasndakimcadele idi. Eski ada-efendiler ile kleler modern dnyada ise kapitalistler ile iiler arasnda idi.

Marx ve Engelse gre, ekonomik gc elinde tutansnflar entelektel yaam ve fikirleri de kontrol eder.

Yneten snf tarafndan ortaya atlan ve doa kanunlar

veya dini standartlar olarak lanse edilen fikirler otoplumdaki egemen fikirler haline gelmektedir.


17/49

Kapitalist sistemin yklmas gereklidir, nkkapitalist sistem sadece kapitalistlerin iineyarar.

Bu sistemde zellikle iilerkadn, erkek veocuklar-son derece kt koullarda yaamakta

ve almakta idi.

Ekonomik anlamda fakirlik dnda, kapitalistsistem alan snflar iin entelektel anlamdada yokluk demekti.


18/49

Kapitalist sistem tarafndan alan bir hayvana

dntrlen iilerin entelektel anlamdakendilerini gelitirmeye zamanlar yoktu.

Yaptklar iten zevk duymuyorlar ve gururduymuyorlard.

Oysa yaptklar i, insanlara potansiyellerini vekiiliklerini gelitirme frsat vermeli idi.


19/49

Kk i sahipleri-ii snfna katlacak vebunun sonucunda da ii snfnn saysartacakt.

Toplum giderek ok zengin kk bir snf ve

fakir byk bir ounluk olarak iki kampaayrlacakt.

Ve umutsuz, fakir ve kzgn kalabalklar

devrimci entelekteller tarafndan organizeedilecek ve devrimle kapitalist sisteme sonvereceklerdi.


20/49

Marxn fikirleri zellikle burjuva snf ile iisnf arasndaki ilikilerin giderek gerginletii

ikinci dalga sanayilemenin yaand 1880-90larda etkili oldu.

Muhafazakar ve liberal partilerin kendisorunlarna sempati duymadn dneniiler ii partilerine byk bir ilgi gsterdiler.

ngiltere yerine Rusyada poplerlik kazand.


21/49

YEN LBERALZM

1800lerin sonunda ngilterede kt.

Temsilcileri: Thomas Hill Green (1836-1882), J.

A. Hobson (1858-1940) ve L. T. Hobhouse(1864-1940)

Serbest piyasa ekonomisinin--laissez faire--ekonomik olarak gl snflarn karlarnkoruduunu ve halkn ounluunu umutsuzluk,cahillik ve aresizlie ittiini ileri srdler.


22/49

Onlara gre, sorunun zm iin devlet kiizgrln korumal

Ama ayn zamanda nfusun ounluununkendisini gelitirebilmesi iin gerekli koullarsalamal idi.

Yeni liberallere gre, kapitalist sistem devametmeli ama devlet kii zgrln tehdit

etmeden sosyal koullarn iyilemesi iin zerinedeni yapmal idi.

Th Hill G


23/49

Thomas Hill Green

FEM N ZM


24/49

FEM N ZM Liberalizmin dier bir yansmasyd.

Bat Avrupada ve Amerika Birleik Devletlerindeortaya kan feminizm hareketi idi.

Fransz Olypme de Gougesin 1791de yazd

Kadn haklar Bildirgesinden esinlendiler.

Kadnlara erkeklerle eit haklar verilmesini talepettiler.

ABDde feministler kadn haklarn savundular veklelii protesto ettiler.

Kadn haklar kartlar feministlerin taleplerinin


25/49

nsanln Dier Yarsnn ars (1825) adleserin yazar ekonomist William Thompsonkadnlar kle olduu srece erkeklerin zgr

olamayacan iddia etti ve kadnlara oy hakknsavundu.

Feministlere destek veren bir dier yazar JohnStuart Mill idi.

Mill, kadn-erkek eitsizliin eitimdenkaynaklandn ve bu nedenle kadnlara daerkeklere verildii gibi kendilerini gelitirmeansnn, daha da nemlisi oy hakknn verilmesinitalep etti.

RRASYONALZM


26/49

RRASYONALZM

nsan doasnn irrasyonal ynn nekardlar.

insan davranlarna insann akl ve bilincideil, i gdleri, tutkular ve hrslar ynverir.

Nietzche (1844 1900)


27/49

Nietzche (1844-1900)

Liberallerin ve aydnlanmaclarn ne kardakl yerden yere vurdu.

nsan znde akll ve iyi olmad gibi insanyaamna yn veren de akln kurallar deil;yaamn gerek gleri olan, igdleri, arzularve karanlk dnyas idi.

Bu nedenle de yaam hakszlk, zulm,samalk ve belirsizlik ile dolu idi.


28/49

Modern burjuva toplumu yozlamt ve bununnedeni insanlarn hislerini ve i gdlerini unutupakln gerekliklerini ar ekilde vurgulamalar

ve gelitirmeleri idi.

nsan iradesi akln basks altna alnrsa, insannbtn yaratcl ve insana yaama sevinci

veren sradanl lr.

nsanlarn kendilerini gelitirmesi ve gerekpotansiyellerinin farkna varmas ii i gdlerine

ve sezgilerine de kulak vermesi gerekir.

Ni t h


29/49

Nietzche

Din: Hristiyanln insann yaama isteini


30/49

Din: Hristiyanln insann yaama isteinildrdn iddia etti. Hristiyanlk deerleri, sadece zayf ve kle insanlara

uyar. orijin olarak da Hristiyanlk zaten zayf ve kleinsanlarn kendilerinden stn olan ve kskandklararistokratlar ve onlarn olaanst doalarn ifadeetmelerine engel olmak iin bulduklar bir giriimdi.

Bunu yaparken, aa snflar aristokratlarda olankendilerinde olmayan g, kendine gven, yaamasevinci, gurur gibi pozitif zellikleri lanetleyip,kendilerinin alakgnlllk, kendini ekme, i

gdleri reddetme gibi birok negatif zellikleriniolumlu gsterdiler ve onlara uymayanlar da gnahkarsaydlar.

Tanr


31/49

Tanr Tanr, insann yaratt bir eydi.

Ne baka dnyalar, ne de metafizikselgerekler vard.

nsanlar kendilerine inkar edilemez gerekdiye sunulan Hristiyanl ve tanry reddedip,

kendi deerlerini yaratabilirler, kendilerininpatronu olabilirler, ve ynlarca patronyaratan demokrasi ve sosyalizmi ortadankaldrabilirlerdi.


32/49

Avrupann ihtiyac olan demokrasi ya da oklukatlm deil, insanlara ve lkelere ynverebilecek yetenekli bir aristokratlar snf idi.

Hatta, Nietzcheye gre, demokratlarn vesosyalistlerin ne srd eitlik ilkesinin

aksine, Avrupa toplumlarnn insanlardan farklstn yeteneklere sahip, eitlik gibi kavram vekurallarla snrlandrlamayan ve ynlara savaaabilecek kahramanlara ihtiyac vard.

Alman milliyetilii ve militarizminden nefretlebahsetmesine ramen, grleri Naziler

tarafndan en ok kullanlan dnr oldu.

Henri Bergson (1859 1941)


33/49

Henri Bergson (1859-1941)

Fransz Yahudi bir dnr olan Bergsonakln her eyi zeceini ne srenpositivizme kar kt.

Akln ok fazla ne karlmasnn insanni gdlerini ve hayal gcn ldrdnve onu bir makineye dntrdn ilerisrd.

Salt aklla her eyi zmenin mmkn

olmadn bazen sezgilerimizinaklmzdan daha fazla eysyleyebileceini yazd.

Georges Sorel (1847 1922)


34/49

Georges Sorel (1847-1922)

Fransz Sorel, Nietzche gibi, modernburjuva snfnn yozlam bir toplumolduuna inand.

Onun gelecek iin umudu ise Nietzchedeolduu gibi aristokratlar deil iilerdi.

Genel bir grevle ii snfnn var olandzeni ykabileceini iddia etti.

Sigmund Freud (1856-1939)


35/49

Sigmund Freud (1856-1939) Akln yerine i gdleri ve sezgileri vurgulad.

nsanlarn doutan rasyonel olmadklarn veinsan davranlarn akldan ok i gdselarzularn ynlendirdiini iddia etti.

nsan davranlarn analizde zellikle ocuklukdnemi-genelde cinsel-tecrbelerine vekorkularna dikkat ekti.

nsan davranlarnn incelenmesinde, zelliklei gdsel enerjinin k noktas olan irrasyonalbilinalt, idin nemini vurgulad.

din bilinaltnn arzular ve korkular


36/49

d in, bilinaltnn, arzular ve korkulargiderilmezse insanlar gergin, korkulu vemutsuz olurlar.

nsann arzularna ve isteklerine gemvuran kurallar, insanlar i dnyalar ileatmaya iter

steklerini doyuramayan bireyler mutsuzolurlar

gdlerini doyuran insanlarn isetoplumsal bask ya da sululuk duygularile kar karya kalrlar.


37/49

Freud

Emile Durkheim (1858-1917)


38/49

Emile Durkheim (1858-1917)

Rasyonalizm, seklarizm ya da bireyciliktoplumu dalma ile yz yze brakmaktadr.

Geleneksel deerlerin zayflad moderntoplumda insanlarda geleneksel balarnzayflamasndan kaynaklanan endie ortayakmaktadr.

Bu nedenle de modern toplumlarda intiharartmaktadr.

ntiharlarn dier nedenleri ise


39/49

ntiharlarn dier nedenleri ise

youn rekabet, hayal krkl, gereklememiumutlar ve isteklerden kaynaklanan korku veahlaki deerlere balln olmamasdr.

nsanlar isteklerine snr getirmelidir. Birzamanlar bu ii din yapyordu ama artk o da ieyaramad iin insanlar yeni deerler, seklerve rasyonel bir ahlak anlay yaratmaldr.


40/49

Durkheim

Max Weber (1864-1920)


41/49

Max Weber (1864 1920) Mit ve by gibi doast glerin yerine akl

vurgulayan, ekonomiyi ve politikay rasyonel temellerzerine oturtan, akl esas alan kanunlar ve eitimli

brokratlar olan batl toplumlar, dier toplumlardanfarkldr.

Ama onlarn bilgilerini arttran ve bilimsel baarlarnatemel olan akl, batl toplumlarn yaamlarn ruhsuz veanlamsz bir hale getirmektedir.


42/49

Uygarlk ve mantk birey zgrln getirdi, insanlarahayallerini yenip kendilerini ve evrelerini kontrol etmeyi

retti ama ayn zamanda onlar kleletirdi.

Byle toplumlarda insanlara nasl hitap edileceini bilen,

hatta onlara vizyon sunabilen karizmatik liderler okbaarl olabilirler ve toplumu bir arada tutabilirler.

19 YZYILIN SONUNDA AVRUPA


43/49

19. YZYILIN SONUNDA AVRUPA

SINIRLI DEMOKRAS

19. yz yln son eyreinde Avrupadamerkezi devletler ve hkmetler daha daglendi (neden?)

Kentlere g/Kentleme (Sonular?)

Endstrileme Sreci (1850-1870)

(1890-1914)

ilerin Yaam Koullar


44/49

Endstrileme Sreci (1850-1870)

Endstrilemenin olumsuz sonular dagiderek azalmaya, iilerin yaam standartlarartmaya balad.

Makineler artarken, erkekler kadn veocuklarn ilerini almaya, kadnlar da dahaok hizmetilik, amarclk ya da terzilik gibi

ilere ynelmeye balad.

1890-1914 Dnemi


45/49

1890 1914 Dnemi

Endstriyel sektre byk irketler egemen olmayabaladlar.

ok eitli sektrlere yatrm yapan, genellikledk cretli, sradan ve genellikle de mevsimlikiilerin alt fabrikalar yneten ve kkirketler zerinde etkinlik kurmu byk irketler,yeni yatrm stratejilerini desteklemekte, finanseetmekte ve ekonomik glerinden dolay politikgc de ynlendirmekte ya da kontrol etmekte

idiler.


46/49

Ayrca, bu dnemde irketlerin ekonomik glerikendi lkelerinin snrlarn at, uluslararas bir

boyut kazand.

Bu dnemde, demiryolu hatlarnda ve buhargemilerinin saysnda nemli artlar oldu.

1850de buharl gemilerin says btngemilerin sadece %5ini olutururken, bu1890larda %50 yi buldu.

Ayrca 1890larda otomobil icat edildi vebuhar enerjisinin yerini dizel ald.

letiim alannda ise, telgraf, telefon, ve dahasonra radyonun icad insanlarn yaamlarnda

KENTLEME


47/49

KENTLEME

ehir nfusunda art

1880de, dnemin en byk ehri olanLondrann nfusu 5 milyon idi; bu 1914te 7milyona kt.

Parisin nfusu 1850den 1914e kadar iki

milyondan 3milyona kt. Berlinin nfusu ise 1866da yarm milyon

iken, 1914 gibi iki milyon oldu.

LERN YAAM KOULLARI


48/49

ilerin yaam standartlarnda iyileme var(neden?)

Ama hala ii snfnn zm bekleyen sorunlar vard veiiler sosyalist sylemlere ynelmekte idi. (Neden?)

Devam eden sorunlar

salksz barnaklar Uzun alma saatleri Hkmetin kontrol ettii i yerlerinde iiler haftada 55

saat, kontrol edilmeyen yerlerde de 70-75 saat

almakta idiler.


49/49

Kt beslenme salgn hastalklar

salk sigortalarnn yokluu

Sosyalistlere gre, btn bu sorunlarn nedeni iilerismren, iverenlerin servetine servet katan kapitalist

sistemdi.

modern dönemde düşünce 2012

Documents