mobilizacja długoterminowych oszczędności krajowych · ubezpieczenia emerytalne są dla...

Mobilizacja długoterminowych

oszczędności krajowych

Stefan Kawalec

Prezes Zarządu Capital Strategy Sp. z o.o.

Kongres Bankowości Detalicznej

Hotel Sheraton, Warszawa, 25-26 listopada 2015

Na podstawie:

2

1. Rekomendacje Europejskiego Kongresu

Finansowego z lat 2014 i 2015, dotyczące

mobilizacji długoterminowych oszczędności

krajowych

2. Capital Strategy, „Jak mobilizować dodatkowe

oszczędności emerytalne?”, Warszawa, 17

lutego 2015 (Autorzy: Stefan Kawalec,

Katarzyna Błażuk i Maciej Kurek), http://www.capitalstrategy.pl/category/emerytury/

Stefan Kawalec – Mobilizacja długoterminowych oszczędności krajowych – 26 listopada 2015

Agenda

3

I. Dlaczego potrzebujemy długoterminowych

oszczędności krajowych?

II. Dlaczego Polacy nie oszczędzają na starość?

III. Co zrobić, aby Polacy odkładali na emeryturę?

IV. Efekty z punktu widzenia pracownika,

pracodawcy oraz finansów państwa


Niedostatek oszczędności krajowych zagraża

stabilności makroekonomicznej

Stefan Kawalec – Mobilizacja długoterminowych oszczędności krajowych – 26 listopada 2015 4

1. Międzynarodowa Pozycja Inwestycyjna Netto Polski ma

wartość ujemną w wysokości blisko 70% PKB (68,1% na

koniec roku 2014), co plasuje Polskę w grupie krajów o

największym ryzyku spośród gospodarek wschodzących

na świecie.

2. Udział nierezydentów wśród posiadaczy polskich

papierów skarbowych jest bliski 60 proc. (56,7% we

wrześniu 2015).

3. Polska zaliczana jest do gospodarek wschodzących

najbardziej wrażliwych na odpływ kapitału

zagranicznego.

Długookresowe oszczędności krajowe są potrzebne

dla rozwoju kraju i wzrostu lokalnych firm


1. Dostęp do długoterminowego kredytu

Nowe regulacje w sektorze bankowym (umowa Bazylea III) ograniczają możliwości udzielania przez banki długoterminowych kredytów w oparciu o krótkoterminowe depozyty.

→ Bez wzrostu długoterminowych oszczędności krajowych narastać będą problemy z finansowaniem długoterminowych projektów infrastrukturalnych i energetycznych, a także mieszkalnictwa.

2. Rozwój rynku kapitałowego i wzrost lokalnych firm

Długoterminowe oszczędności krajowe:

Zwiększają dostępność kapitału, który przez giełdę może finansować gospodarkę.

Zmniejszają zależność giełdy od kapitału zagranicznego.

Umożliwiają rozwój długoterminowych inwestorów instytucjonalnych, takich jak fundusze emerytalne i fundusze inwestycyjne, których obecność może stanowić w pewnym zakresie alternatywę dla zagranicznej kontroli nad polskimi firmami.

3. Zagrożenie, jakie generuje niedostateczny poziom oszczędności krajowych, nie zniknie samoistnie również w przypadku wejścia Polski do strefy euro.

Spadek stopy zastąpienia będzie rodzić problemy

społeczne i ekonomiczne


Według obecnych przewidywań:

Osoby dziś rozpoczynające pracę, uzyskają w

przyszłości emerytury z systemu obowiązkowego

znacznie niższe w relacji do płac niż obecnie. Spadek

stopy zastąpienia może być rzędu od 1/3 do 1/2.

Wzrastać będzie liczba osób uprawnionych do dopłat z

budżetu państwa dla osiągnięcia poziomu emerytury

minimalnej, co stwarzać będzie duże obciążenie

ekonomiczne (od 1% w 2010 r. do 25-50% w 2060 r.)

Agenda

7

I. Dlaczego potrzebujemy dodatkowych

długoterminowych oszczędności krajowych?






Dodatkowe programy emerytalne mogłyby:

8

1. Przyczynić się do złagodzenia spadku stopy

zastąpienia

2. Ułatwić finansowanie gospodarki i rozwój

lokalnych firm

3. Zwiększyć stabilność makroekonomiczną

kraju


Wspierane przez państwo programy dodatkowych

oszczędności emerytalnych cieszą się niewielkim

zainteresowaniem


Kolejne programy

PPE (istnieje od 1999 r.)

IKE (od 2004 r.)

IKZE (od 2012 r.)

odnoszą coraz mniejsze efekty (liczba aktywnych uczestników

oraz zgromadzone aktywa). Łączne aktywa poniżej 1% PKB.

Dlaczego Polacy nie oszczędzają na emeryturę i postępują wbrew

własnemu interesowi i interesowi publicznemu?

Powszechne uczestnictwo w dodatkowych kapitałowych

ubezpieczeniach emerytalnych gwarantują przymusowe lub

quasi-przymusowe systemy

10

Źródło: OECD

*Dla Polski obliczenia własne na podstawie danych GUS i KNF - suma aktywów netto OFE i PFE na koniec II kwartału 2014 r. (po

przejęciu przez ZUS portfela obligacji skarbowych OFE).


W krajach przodujących pod względem relacji

aktywów funduszy emerytalnych do PKB (m.in.

Holandia, Islandia, Szwajcaria), dodatkowe

ubezpieczenia emerytalne są dla pracowników

obowiązkowe lub quasi-obowiązkowe. Zapewnia

to wysoki poziom partycypacji.

Wykres. Aktywa funduszy emerytalnych jako procent PKB w 2012 r.*

0,0 0,3 1,8 3,3 3,7 3,8 4,6 5,3 5,4 5,6 6,3 7,1 7,6 8,4 8,7 8,8 9,2 9,2 9,5

12,3 16,7

26,3 35,5

49,2 50,1

52,0 60,0

67,3 74,5

77,0 79,3

91,7 95,7

113,6 141,0

160,2

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180

GrecjaFrancja

LuksemburgWęgry

SłoweniaTurcjaBelgia

AustriaKorea Płd.

WłochyNiemcyCzechy

NorwegiaHiszpania

EstoniaPortugalia

PolskaSzwecja

SłowacjaMeksyk

Nowa ZelandiaJaponiaŚredniaIrlandia

DaniaIzraelChile

KanadaUSA

Średnia ważonaFinlandiaAustralia

Wielka BrytaniaSzwajcaria

IslandiaHolandia

Zachęcanie poprzez ulgi podatkowe osób mało zarabiających

do oszczędzania na starość jest nieskuteczne


Systemy oparte o ulgi podatkowe nie zapewniają znaczącego poziomu

partycypacji wśród osób o niższych i średnich dochodach.

W systemach takich uczestniczą przede wszystkim osoby o wyższych niż

przeciętne dochodach, które oszczędzałyby również i bez ulg.

Ulgi podatkowe, zwalniające wpłaty do systemu od podatku (model

opodatkowania EET), powodują transfer fiskalny od ogółu podatników do

osób o wyższych dochodach.

Ulgi takie nie przynoszą istotnego wzrostu oszczędności, lecz przesunięcie

oszczędności do produktów wspieranych ulgami.

Skuteczne może być połączenie automatycznego zapisu

z silnymi zachętami do pozostania w systemie


W przypadku systemów dobrowolnych skuteczną metodą stymulowania

wysokiego poziomu partycypacji okazuje się połączenie automatycznego

zapisu (automatic enrollment) z silnymi zachętami do pozostania w systemie

w postaci składki pracodawcy i dopłaty z budżetu.

Nowozelandzki „KiwiSaver” (od 2007 r.)

80% partycypacji (31% osób w wieku produkcyjnym uczestniczy w programie w

wyniku AZ);

90% ankietowanych uczestników stwierdziło, że dopłata ,,startowa” była istotnym

czynnikiem skłaniającym do pozostania w systemie;

45% ankietowanych uczestników, automatycznie zapisanych do programu,

stwierdziło, że nie uczestniczyłoby w nim, gdyby nie zostali automatycznie

zapisani. 15% przyznało, że gdyby nie przejściowy okres, umożliwiający wypisanie

się z Systemu, zrezygnowałoby z uczestnictwa.

Brytyjski system automatycznego zapisu (od 2012 r.)

Wprowadzenie rozpisane na lata 2012-2018, pełna ocena jego skuteczności nie

jest jeszcze możliwa.

Sam automatyczny zapis nie wystarczy


Rozwiązanie automatycznego zapisu, jeżeli nie jest połączone

z odpowiednio silnymi zachętami do pozostania w systemie, nie gwarantuje

samo w sobie wysokiego poziomu partycypacji, o czym świadczy przypadek

Włoch.

Włoski system automatycznego zapisu (od 2007 r.)

uczestnikami dodatkowych kapitałowych programów emerytalnych

pozostało tylko 27% pracowników sektora prywatnego – pozostali

zrezygnowali z udziału.

Polacy w sprawach emerytalnych nie zachowują

się odmiennie niż obywatele innych krajów


Wbrew obiegowym opiniom, Polacy w swoich indywidualnych

decyzjach w sprawach emerytalnych nie zachowują się odmiennie

niż obywatele innych krajów.

Niski poziom dodatkowych oszczędności emerytalnych w Polsce jest

przede wszystkim efektem braku odpowiednich rozwiązań

instytucjonalnych.

Należy podjąć próbę, aby rozwiązania takie stworzyć.

Agenda

15








Cele proponowanego Programu


1. Poziom partycypacji powyżej 80% wśród ogółu pracowników i nie mniej niż 70% wśród pracowników otrzymujących wynagrodzenie poniżej wynagrodzenia średniego w gospodarce.

2. Renta dożywotnia jako podstawowa forma wykorzystania zgromadzonych oszczędności.

3. Akceptowalne koszty dla pracodawców.

4. Ograniczone koszty dla budżetu państwa.

5. Warunki dla istniejących już Pracowniczych Programów Emerytalnych (PPE) nie powinny ulec pogorszeniu, a uczestnicy tych programów nie powinni znaleźć się w gorszej sytuacji niż pracodawcy lub pracownicy firm, które dopiero uruchomią programy emerytur dodatkowych w oparciu o nowe regulacje.

Automatyczny zapis i trzy źródła finansowania


1. Automatyczny zapis (AZ) z możliwością indywidualnej

rezygnacji z Programu w okresie między 2 i 8 tygodniem od

chwili AZ, a także w kolejnych ,,okienkach” decyzyjnych co

cztery lata.

2. Trzy źródła finansowania:

Składka pracownika: 1% wynagrodzenia brutto w

pierwszym roku funkcjonowania Programu oraz 2%

począwszy od drugiego roku.

Składka pracodawcy: obowiązkowe uzupełnienie składki

pracownika, w takiej samej wysokości.

Dopłata budżetowa w wysokości 40 zł miesięcznie, lecz nie

więcej niż składka pracownika.

Przekazywanie i inwestowanie środków


1. Fundusz emerytalny jest domyślnie wybierany przez

pracodawcę, chyba że pracownik zdecyduje o wyborze

innego funduszu.

2. Wszystkie dopuszczone do Programu fundusze

emerytalne działają pod nadzorem KNF i oferują

wystandaryzowane produkty o limitowanych kosztach.

3. Składki i dopłata budżetowa są przekazywane do

funduszu emerytalnego za pośrednictwem ZUS.

Renta dożywotnia podstawową formą wypłaty


1. Renta dożywotnia jest podstawową formą wypłaty świadczeń po

przejściu na emeryturę. Wyjątki to:

Możliwość swobodnej wypłaty do 25% zgromadzonych

oszczędności po przejściu na emeryturę.

Możliwość swobodnego dysponowania, po osiągnięciu wieku

emerytalnego, pozostałymi środkami z Programu przez osoby,

które zapewniły już sobie świadczenia dożywotnie ze wszystkich

źródeł w łącznej wysokości co najmniej 250% średniej emerytury.

2. Inne niż określone wyżej zadysponowanie środkami po osiągnięciu

wieku emerytalnego powoduje utratę środków pochodzących z

dopłaty budżetowej.

3. Renta dożywotnia w części pochodzącej z dopłaty budżetowej

będzie wliczana do emerytury minimalnej.

Elastyczna renta dożywotnia


1. Dla stworzenia bardziej atrakcyjnych warunków zamiany

oszczędności emerytalnych na rentę dożywotnią

wprowadzona zostanie konstrukcja ,,elastycznej renty

dożywotniej”, administrowanej przez instytucję

publiczną.

2. Instytucja wypłacająca taką rentę nie będzie ponosiła

ryzyka długowieczności i ryzyka stopy zwrotu z

inwestycji, gdyż skutki tych zjawisk będą amortyzowane

przez coroczne dostosowywanie wysokości świadczeń

dla całej kohorty.

Zasady obciążania podatkiem i składkami

na ubezpieczenia społeczne


Podatek od dochodów

indywidualnych

Składki na ubezpieczenia

społeczne

Składka

pracownika TEE TEE

Składka

pracodawcy TEE EEE

Dopłata

budżetowa EEE EEE

TEE (Tax-Exempt-Exempt) oznacza brak ulgi w momencie wpłaty, zwolnienie z podatku od

zysków kapitałowych w okresie inwestowania oraz zwolnienie z podatku (składek na

ubezpieczenia społeczne) w okresie wypłaty.

EEE (Exempt-Exempt-Exempt) oznacza zwolnienie z podatku (składek) we wszystkich trzech

fazach (czyli w momencie wpłaty, w okresie inwestowania i w momencie wypłaty świadczeń).

EET (Exempt-Exempt-Tax) oznacza zwolnienie z podatku (składek) w momencie wpłaty,

zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych w okresie inwestowania oraz brak zwolnienia z

podatku (składek) w okresie wypłaty.

Agenda

22








Koszty i korzyści z wdrożenia Programu

dla Pracowników


Parametry Programu są najbardziej korzystne dla pracowników otrzymujących niskie

wynagrodzenia: na konto emerytalne osoby zarabiającej do 2 000 zł brutto wpłynie kwota

stanowiąca blisko 2,5-krotność utraconego bieżącego dochodu. Wraz ze wzrostem płacy

relacja ta stopniowo się obniża, lecz Program jest atrakcyjny również dla osób o bardzo

wysokich wynagrodzeniach.

Tabela. Koszty i korzyści dla pracowników (kwoty miesięczne)

Wynagrodzenie

pracownika

brutto

Wymagana

składka

pracownika

w zł

Składka pracodawcy Dopłata budżetowa Łączna wpłata na konto emerytalne oraz

dodatkowe obciążenie pracownika

Kwota

składki w

zł

Kwota

podatku

płaconego

przez

pracownika

w zł

w zł

w relacji do

składki

pracownika

Wpłata na

konto

emerytalne

w zł

Suma składki

pracownika i

podatku od

składki

pracodawcy

Relacja łącznej

wpłaty na konto

emerytalne do

dodatkowego

obciążenia

pracownika

W drugim i kolejnych latach funkcjonowania Programu

2 000 40,0 40,0 8,8

40,0

100% 120,0 48,8 246%

6 000 120,0 120,0 26,3 33% 280,0 146,3 191%

10 000 200,0 200,0 76,2 20% 440,0 276,2 159%

15 000 300,0 300,0 123,3 13% 640,0 423,3 151%

30 000 600,0 600,0 264,5 7% 1 240,0 864,5 143%

Wpływ na wysokość emerytury


Dla pracownika, zarabiającego średnią krajową, środki przekazywane na

dodatkowe oszczędności emerytalne wyniosą ok. 5% wynagrodzenia brutto,

wobec 19,52% przekazywanych do systemu obowiązkowego.

Oznacza to wzrost środków przekazywanych na przeszłą emeryturę o ponad

25%.

Jeżeli pracownik zarabiający średnią krajową przez cały okres swojego

zatrudnienia będzie uczestniczył w programie dodatkowych emerytur, to jego

całkowite świadczenie emerytalne (z systemu obowiązkowego i

dodatkowego) wzrośnie brutto o ponad 25%, jeśli cały kapitał zostanie

przeznaczony na rentę dożywotnią.

Wzrost całkowitego świadczenia emerytalnego netto będzie o kilka punktów

procentowych wyższy, gdyż w przeciwieństwie do emerytury z systemu

obowiązkowego, wypłaty z systemu dodatkowego nie będą opodatkowane,

ani obciążone składkami zdrowotnymi.

Koszty z wdrożenia Programu dla

Pracodawców


W związku z tym, że składka pracodawcy nie jest obciążona

składkami na ubezpieczenia społeczne, składka pracodawcy w

wysokości 1% wynagrodzenia brutto danego pracownika oznaczać

będzie wzrost o około 0,7% kosztu pracodawcy z tytułu

wynagrodzenia i świadczeń dotyczących tego pracownika.

Wprowadzenie Programu, przy 80-proc. partycypacji, oznaczałoby w

pierwszym roku średni wzrost kosztów z tytułu wynagrodzeń i

świadczeń pracowniczych w firmach o 0,56%, a w drugim roku

Programu wzrost tych kosztów o kolejne 0,56%, do poziomu 1,12%.

Koszty i korzyści Programu z punktu widzenia

finansów państwa


1. Bezpośredni negatywny efekt Programu dla budżetu państwa można

szacować na netto 0,24-0,28% PKB rocznie.

2. Obniżą się przyszłe wydatki budżetu państwa na dopłaty do emerytur

minimalnych.

3. Program będzie miał pozytywny wpływ zarówno na strukturę oszczędności,

jak i na całkowitą wielkość oszczędności w gospodarce:

Przyrost długoterminowych oszczędności emerytalnych będzie ponad

czterokrotnie wyższy od kosztu budżetowego netto Programu i

(począwszy od drugiego roku) będzie wynosił 1,15% PKB rocznie, co w

2013 r. stanowiłoby 18,7 mld zł.

Przyrost oszczędności netto w gospodarce będzie wynosił ceteris paribus

ok. 0,22% PKB rocznie. W praktyce będzie większy, gdyż firmy i budżet

państwa, ponoszące wydatki w ramach Programu, dokonają dostosowań i

wygospodarują oszczędności gdzie indziej.

Wzrost oszczędności netto w gospodarce będzie się przyczyniać do

poprawy Międzynarodowej Pozycji Inwestycyjnej Netto Polski.

27

Dziękuję za uwagę

Kontakt

Stefan Kawalec [email protected] +48-601-29-39-85

Capital Strategy Sp. z o.o. Sp. k.

Al. Jerozolimskie 65/79

00-697 Warszawa

Tel. +48-22-630-57-57

www.capitalstrategy.pl


mobilizacja długoterminowych oszczędności krajowych · ubezpieczenia emerytalne są dla...

Documents