İmlÂ (yazim) kurallari 1- ses olaylari ve bunlarla İlgİlİ … · 2020. 6. 17. · İmla...

İmla (yazım) Kuralları Konu Anlatımı ve Testler

İMLÂ (YAZIM) KURALLARI

1- SES OLAYLARI VE BUNLARLA İLGİLİ YAZIM KURALLARI:

a) Sert ünsüzlerin yumuşaması(değişimi) ve sertleşmesi (benzeşmesi) olaylarınıngösterilmediği sözcüklerde yazım yanlışı vardır.

Yanlış Doğru

Dolapı dolabı

Dolapda dolapta

Ağaçı ağacı

Çocuku çocuğu

Kitapcı kitapçı

1 / 28


b) n-b çatışmasından dolayı “n”nin “m” şeklinde yazılmaması yazım yanlışına sebep olur. Yanlış Doğru

Çenber çember

Tonbala tombala

Çarşanba Çarşamba

Saklanbaç saklambaç

c) ünlü daralması olması gereken yerde olmazsa ya da olmaması gereken yerde olursayazım yanlışı olur. ( a-e ile biten fiillerin sonuna –yor gelince ı,i,u,üolur./ de- veye- fiilleri bazı ekler aldığında –e darlaşarak ı,i,u,üolur.)

Yanlış Doğru

Bekleyoruz bekliyoruz

2 / 28


Gelmiyen gelmeyen

Ağlıyan ağlayan

Söyleyor söylüyor

Ağlayor ağlıyor

Okumıyan okumayan

Deyen diyen

Deyecek diyecek

Yeyecek yiyecek

d) ses düşmesi veya türemesi gereken yerde gerçekleşmemesi yazım yanlışına sebepolur.

Yanlış doğru

3 / 28


Nehiri nehri

Kayıboldu kayboldu

Red etmek reddetmek

Fikiri fikri

2- BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI:

- (.) (:) (!) (?) ve (…) işaretleri ile biten ve cümle niteliği taşıyan söz grupları büyük harflebaşlar. - Ünvan sıfatları ( Doktor Erol, Neslihan Hanım, Avukat Elif Eylül, Said Halim Paşa,Ahmet Mithat Efendi ……) - Devlet, millet, ülke adları ( Türk, Türkiye, Kazak, İngiltere…….) - Dil, din, mezhep adları ( Osmanlıca, Türkçe, Musevilik, İslamiyet…..) - Kurum kuruluş adları ( Türk Dil Kurumu, İstanbul Ticaret Odası,İstanbul ÜniversitesiEdebiyat Fakültesi, Kartal Belediyesi…..) - Coğrafi adlar, köy, kent, sokak adları ( Ordu, Uludağ, Kocatepe Camii, … - Kitap, dergi, gazete, film ve tiyatro adları( Eylül, Sinekli Bakkal, Mai ve Siyah, BütünDünya, Genç Beyin, Kurtlar Vadisi…. - Mektuplardaki hitap sözcükleri ( Canım Arkadaşım, Aziz Hocam, Gözümün Nuru BiricikEvladım, …..

3- YER-YÖN ADLARININ YAZIMI

4 / 28


Yön adlarında kullanılan Doğu, Batı, Kuzey, Güney, Aşağı, Orta, Yukarı, İç vb. kelimeler yerisimlerinden önce geliyorsa büyük; tek başına veya yer isimlerinden sonra geliyorsa küçükyazılır.

Bu yıl Doğu Anadolu kurak bir yaz geçirdi.

Amerika’nın doğusu sele teslim oldu.

Azerbaycan’dan Kuzey Kıbrıs’a uçak seferleri başladı.

Lodos güneyden eser.

4- AY ve GÜN ADLARININ YAZIMI

Belli bir tarih bildiren ay, gün adları büyük harfle başlar ; tarihlerden sonra gelen ekler kesmeişareti ile ayrılır.

19 Mayıs 1919’da Samsun’dan bağımsızlık mücadelesi başlatıldı.

16 Haziran 2005 Pazar günü ÖSS yapıldı.

27 Eylül 1979 Cuma günü doğmuşum.

5 / 28


Belli bir tarih yoksa ay ve gün adları küçük yazılır.

Evin önüne salı günü pazar kurulur.

O geldiğinde temmuz sıcağı henüz başlamamıştı.

Size cumartesi günü uğrayacak.

Benim için en yorucu gün pazartesidir.

5- GÜNEŞ, AY ve GEZEGEN ADLARININ YAZIMI

- Gezegenler, burçlar, gökcisimleri evrende tek oldukları için büyük yazılır.

Zühre, Neptün, Büyükayı, Samanyolu….

- Dünya, güneş ve ay sözcükleri astronomi ve bilimsel konularda kullanıldığında büyükharfle; genel kavram bildirdiklerinde küçük yazılır.

6 / 28


Bir gezegen olan Dünya, Güneş’in çevresinde döner.

Bu akşam güneş battıktan sonra ay doğdu, dünya aydınlandı.

Ay, Dünya’nın çevresini yirmi dört saatte dolaşır.

Yapılan deney Güneş tutulmasıyla ilgiliydi.

Camlardan içeriye güneş girdi.

6- KISALTMALARIN YAZIMI

Kısaltmaların her harfi büyük yazılır. ( B. Orhan Keskin konuştu. TBMM açıldı.)

Harflerin arasına ve sonuna nokta konmaz. ( THY, TDK, İÜ, DTCF, …)

Kısaltmalara gelen ekler okunuşa göre getirilir.( İSKİ’ye başvurdu. PTT’den emekli.)

7 / 28


7- SAYILARIN YAZIMI

Yazıya geçirilmiş sayıların her rakamı ve basamağı ayrı yazılır

Yüz yirmi beş, altı yüz elli altı

8-“-ki” EKİ ve “ki” SÖZCÜĞÜNÜN YAZIMI

Türkçede üç ayrı –ki vardır.

a) Sıfat yapım eki olan –ki : İsimlere eklenerek yer ve zaman bildiren sıfatlar türetir.

Televizyondaki dizi, evdeki hesap, yoldaki araba, vitrindeki kazak, bahçedeki dut…..

Yarınki maç, dünkü olay, bugünkü hava, bu yılki sınav, akşamki yemek……

b) İlgi zamiri olan –ki: Bir ismin yerini tutar, BÜU kuralına uymaz ve bitişik yazılır.

8 / 28


Seninki yoksa arkadaşının testine bakıver.

Benim okulum İstanbul’da onunki Ankara’da.

Senin ödevin tam kardeşininki eksik.

c) Bağlaç olan –ki : Her zaman ayrı yazılır. İki cümleyi birbirine bağlar. Sebep-sonuçilişkisi kurar ; cümlenin herhangi bir öğesini açıklamak için de kullanılır.

Bu ezanlar ki şehadetleri dinin temeli.

Tatilden dönmüş ki bizi çağırıyor.

Öyle sanıyorum ki bu takım yenilecek.

Diyorlar ki gidince geri dönmez.

Sen ki dünyanın tanıdığı bir sporcusun,bunu yapmamalıydın.

Sanmayın ki yaptığınızdan haberim yok.

9 / 28


Not: Bazı sözcüklere ki bağlacı birleşip kalıplaşmıştır.

Sanki, Oysaki, Mademki, Belki, Halbuki, Çünkü (SOMBaHÇe)

9- “-de” EKİNİN ve “de” SÖZCÜĞÜNÜN YAZIMI:

Türkçe’de iki türlü “-de” vardır: Hal eki olan “-de” ve bağlaç olan “de”

a) Hal eki “-de”: Sözcüklere bitişik yazılır. (bahçede, sahada, ağaçta….)

Ünlü uyumuna göre değişir. (kitapta, şiirde, tiyatroda…)

Özel isimlerden sonra kesme işareti ile ayrılır(İstanbul’da, Kerem’de…)

Derste anlatılanları, evde tekrarlamalısınız.

10 / 28


Onunla sabah sekizde, durakta karşılaştık.

Zor günlerimde hep yanımdaydı.

b) Bağlaç olan “de”: Tek başına bir sözcüktür.Ayrı yazılır.

Ünlü uyumuna uyar. “da,de”olur “ta,te”olmaz.

Kesme işareti ile ayrılmaz.

Bağlaç olan (de) “dahi, bile, fakat, ama,ki” anlamlarında kullanılabilir.Neden-sonuç ilişkisi kurabilir.

Zor günlerim de geride kaldı artık. Bir gün sen de anlarsın.

Bekledim de gelmedin. Yıllar geçse de ilk sevgi unutulmaz.

Gel de bunlara inan. Onun da gelmesi gerek.

10- “Bugün” SÖZCÜĞÜNÜN YAZIMI :

11 / 28


“Bugün” sözcüğü içinde bulunduğumuz günü belirtirse bitişik; geçmiş bir tarihinzamanını belirtirse ayrı yazılır.

Seninle bugün görüşmeliyiz.

İstanbul’un fethi olan bu günde törenler düzenlenecek.

11- “mi” SORU EKİNİN YAZIMI.

“mı” soru eki kendisinden önce gelen sözcükten ayrı, kendisinden sonra geleneklere bitişik yazılır.

Şiir okur musunuz?

Gelen Ahmet miydi? (soru eki özel isimlerden kesme işareti ile ayrılmaz.)

Üzüntülü mü? Öğrendin mi?

12- “-ıncı, -inci” EKİNİN YAZIMI:

12 / 28


Sessiz ile biten rakamlarda yazılışı: 1’inci, 3’üncü, 8’inci, 9’uncu, 10’uncu.

Sesli ile biten rakamlardan sonra: 2’nci, 6’ncı, 7’nci.

13- BİRLEŞİK FİİLLERİN YAZIMI:

Birleşik kelimeler daha çok birleşik yazılır.

Birleşik kelimeyi oluşturan kelimelerden en az biri kendi anlamından uzaklaşırsa bitişikyazılır. ( mirasyedi, gelgit, soyadı, hanımeli………….)

Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır.( bakıverin, düşeyazdı, gidedursun, süregelmiş…)

Ses değişikliği yoksa ayrı yazılır: arz etmek, yardım etmek, hasta olmak, karar kılmak

14- “Birtakım” SÖZCÜĞÜNÜN YAZIMI:

13 / 28


- “Birtakım” sözcüğü belgisizlik ifade etmek için kullanılıyorsa bitişik yazılır.

Birtakım sorunları olduğunu sezmiştim.

Birtakım insanlar iki şiir yazmakla şair olunur sanıyorlar.

- “Bir” sözcüğü “takım” sözcüğünün sayısını bildirirse ayrı yazılır.

Bir takım ansiklopediye dünyanın parasını ödedi.

Bu oda ancak bir takım koltuk alır.

Kendisine siyah, şık bir takım almış.

15- EK-FİİLİN YAZIMI:

Ek-fiil (imek) eklendiği kelimelere genellikle bitişik yazılır.Ek-fiil eklendiği kelimeden ayrıda yazılabilir.

- Sessiz ile biten kelimeye ekleniyorsa başındaki (i) düşer:

14 / 28


Rahatsız idim > rahatsızdım

Çocuk ise > çocuksa

Serkan imiş > Serkan’mış

Koşar iken > koşarken

- Sesli ile biten kelimelere eklendiğinde (i) düşer yerine (y) kaynaştırma harfi gelir:

Hasta ise > hastaysa

Ali imiş > Ali’ymiş

Zeki idi > zekiydi

Nöbetçi iken > nöbetçiyken

- İmek fiili ayrı da yazılabilir:

Dün gelen annesi imiş.

Ben sizi beklemekte idim.

15 / 28


16- Pekiştirmeli sıfat ve zarflar bitişik yazılır:

Dümdüz, sapasağlam, simsiyah, darmadağınık, apaçık, çepeçevre….

17- Deyimler ayrı yazılır:

El sürmek, dil dökmek, yaka silkmek,çantada keklik, can sıkmak, yola düşmek….

İMLÂ (YAZIM) KURALLARI İLE İLGİLİ SORULAR

1- “Gökbilim ve coğrafya ile ilgili konuların anlatımında, dünya ile öteki gezegen adları, güneşve ay sözcükleri büyük harfle yazılır.”

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala uyulmamıştır?

A) Ay Dünya’nın çevresini yirmi dört saatte dolaşır.

B) Sabahleyin dünyayı dolaştım; ama istediğimi bulamadım.

16 / 28


C) Camlardan içeriye Güneş girdi.

D) Her zaman dünya bir yana, çocuğum bir yana derdi.

E) Yapılan deney, Güneş tutulması ile ilgiliydi.

2- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?

A) Yağmurda yürüyeceğim diye tutturunca sırıl sıklam ıslandı.

B) Gençlikte sağlığın kıymeti iyice anlaşılmıyor.

C) Oysa ben, havada yağmur sezdim mi, şemsiyesiz dışarı çıkmam.

D) Bana, yağmur altında şemsiyesiz yürümekten duyduğu mutluluğu anlattı.

E) Anladım ki onu, ikna etmek imkansız.

3- Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin yazımı yanlıştır?

A) Su üstünde yürüyebilir misin, dedi.

B) Birdenbire gözlerinden yaşlar dökülüverdi.

17 / 28


C) Bunca zaman ona katlandı, dişini sıktı, sabretti.

D) Biraz yavaş anlatın, diye rica etti.

E) Onu saatlerce sonra farketti.

5- Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı vardır?

A) ÖSYM’nin başına yenilikçi biri getirildi.

B) TBMM’ye sözünde duran, kişilik sahibi, yurtsever insanlar seçilmeli.

C) TRT’de yeni gelişmelere ayak uyduruyor.

D) PTT’nin çalışanlarına devredilmesi düşünülüyor.

E) KESK’in eylem kararına tüm üyeler destek vermelidir.

6- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

18 / 28


A) Ben bu işe yirmibeş yılımı verdim.

B) Bu göreve1970’de gelmiş 1955’te ayrılmıştı.

C) Akşamları hafifce bir yemek yiyor;yürüyüşe çıkıyordu.

D) Birdenbire işe başladığı ilk güne gidiverdi aklı.

E) En son o farketti geldiğimi.

7- Aşağıdakilerden hangisinde “ki” nin yazımına ilişkin bir yanlışlık yapılmıştır?

A) Dünkü maçın sonucunu merak ediyorum.

B) Mademki yolun sonuna geldik o halde ayrılalım, dedi.

C) Bugünkü durumuna gelebilmek için çok çalışmıştı.

D) Duydumki unutmuşsun gözlerimin rengini.

E) Oradaki havayı sevdiğim için gelmek istemedim.

19 / 28


4- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

A) Gelecek Kasımda on altısında olacak.

B) Yaprakda ve gövdede çürüme belirtileri vardı.

C) Şımarıklığın da bir ölçüsü olmalı.

D) Göğüsünde bir ağrı hissediyordu.

E) Durumunu üst makamlara arzetti.

20 / 28


8) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin kullanılmasıyla ilgili bir yazım yanlışı yoktur?

A) Güney Kore ile Kuzey Kore

birleşememiştir.

B) Anadolu’nun Güneyi yazları çok

sıcak olur.

C) Avrupa’nın Doğusu Batısına göre

geri kalmıştır.

D) İnsan hakları konusunda batı’yı bir

türlü tatmin edemiyoruz.

E) Sabahleyin Batıdan kuvvetli bir

rüzgâr esiyordu.

21 / 28


9) Aşağıdakilerden hangisinde bir yazım yanlışı yoktur?

A) Öğrendimki çalışmadan başarmak

olmaz.

B) Sınıfdaki havayı hiç beğenmedim.

C) Çakmak ta kibrit te almamış yanına.

D) Sizde ki can da bizim ki patlıcan

mı?

E) Dildeki gelişmeleri izliyor

musunuz?

10) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

22 / 28


A) Gel benim güneşim ol; beni

aydınlat, ısıt…

B) Bir daha dünya’ya gelsem yine

öğretmen olurdum.

C) En büyük enerji kaynağı Güneş’tir.

D) Kazandın, haberini duyunca

dünyalar benim oldu.

E) İlk kez Ay’a ayak basan insan, bir

Amerikalıdır.

11) Özel adlara gelen çoğul ekleri “aile ve gil” anlamına geliyorsa ayrılmaz.

Aşağıdakilerden hangisinde bu kural dikkate alınmamıştır?

23 / 28


A) Gönül ister ki Ahmet’ler

Mehmet’ler ölmesin.

B) Nihayet Metinleri de bizde gördük.

C) Bu topraklardan Yunus Emre’ler,

Mevlana’lar.

D) Sonunda Saddam’lar da ölecek.

E) Bu yazı Selim’lerde geçireceğim.

12) Birbirinin tamamlayıcısı gibi görünüp de anlam karışıklığı yaratacak sözcüklerden sonravirgül kullanılır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, virgül(,) bu gerekçeyle kullanılmıştır?

A) Peki, senin dediğin olsun.

24 / 28


B) Kardeşimin, diğer çocuklardan daha

çalışkan olduğunu biliyordum.

C) Yerinden kalktı, kimseye bakmadan

dışarı çıktı.

D) Çocuk, ayakkabılarına bakıp bakıp

üzülüyordu.

E) Defterini, kitabını, kalemini, çantaya

koydu.

13) Aşağıdakilerden hangisinde bir

yazım yanlışı yoktur?

A) Altmış milyon TL’sına satılık daire

25 / 28


var.

B) Şehrin su probleminin, halledilmesi

için DSİ’ne başvuracaklar.

C) ÖSS’nin sonuçları ağustos

başlarında açıklanır.

D) Bütçe görüşmelerini takip etmek için

TBMM’ne gidecektik.

E) TDK’nun bu yılki yayın listesini

alacaksınız.

14) Aşağıdakilerden hangisinde sayıların

26 / 28


yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?

A) Onunla son olarak üç-beş gün önce

karşılaşmıştık.

B) Bu seksenbeş yaşındaki adam

delikanlı gibi davranıyordu.

C) Arkasında kırk dört yıllık üniversite

hocalığını bırakmıştı.

D) Ankara’dan Erzurum’a on altı saatlik

bir yolculuktan sonra varmıştık

E) Çocuk yirmi gündür evine uğramamış.

15) Aşağıdakilerden hangisinde “de”nin yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?

27 / 28


A) Onun nerede olduğunu Ali de bilmez.

B) Bu konuda kitaplarda da bir bilgi yok.

C) Sizinle Murat, Tarık birde Selim gelsin.

D) Bu oturumda kültürle ilgili konular da ele alındı.

E) Dilek de tuttu, fal da baktırdı.

Cevaplar: 1C 2A 3E 4C 5C 6A 7D

8A 9E 10B 11E 12D 13C

14B 15C

28 / 28

İmlÂ (yazim) kurallari 1- ses olaylari ve bunlarla İlgİlİ … · 2020. 6. 17. · İmla...

Documents