M KROORGAN ZMALAR VE İ İM KROORGAN ZMALAR VE İ İSTER L ZASYON ESASLARIİ İSTER L ZASYON ESASLARIİ İ

M KROORGAN ZMALARIN İ İM KROORGAN ZMALARIN İ İYAPILARI VE SINIFLANDIRILMASIYAPILARI VE SINIFLANDIRILMASI

Mikrobiyoloji Nedir?Mikrobiyoloji Nedir?

Birçoğu ancak mikroskopta Birçoğu ancak mikroskopta görülebilen, görülebilen,

küçük canlıları inceleyen bir küçük canlıları inceleyen bir bilim dalıdır. bilim dalıdır.

Mikrobiyoloji sözcüğü Mikrobiyoloji sözcüğü mikros, mikros, bios, bios, logos logos

kelimelerinin birleşmesinden kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. meydana gelmiştir.

Yunancada; Yunancada; mikros küçük, mikros küçük, bios yaşam, bios yaşam, logos bilim logos bilim

anlamına gelmektedir. anlamına gelmektedir.

Mikroorganizmalar Mikroorganizmalar nerelerde nerelerde bulunurlar?bulunurlar?

Mikroorganizmalar ;Mikroorganizmalar ; insanlar, insanlar, hayvanlar hayvanlar ve bitkilerle birlikte ve bitkilerle birlikte ve bunların dışındaki çevrede ve bunların dışındaki çevrede çok yaygın olarak her yerde çok yaygın olarak her yerde

bulunurlar. bulunurlar.

MikroorganizmalarMikroorganizmalar deri, deri, boğaz, boğaz, burun, burun, barsakbarsak

gibi vücudumuzun çeşitli bölgelerinde yer gibi vücudumuzun çeşitli bölgelerinde yer alabildiği gibi, alabildiği gibi,

teneffüs ettiğimiz hava, teneffüs ettiğimiz hava, çevremizdeki eşyalar çevremizdeki eşyalar toprak toprak ve su ve su

gibi dış ortamlarda da bulunabilirler.gibi dış ortamlarda da bulunabilirler.

Sonuç Olarak Mikrobiyolojinin Sonuç Olarak Mikrobiyolojinin Tanımı…Tanımı…

Mikrobiyoloji, Mikrobiyoloji, Mikroorganizmaların Mikroorganizmaların

özelliklerini,özelliklerini, yüksek canlılarla yüksek canlılarla ve birbirleriyle ilişkilerini ve birbirleriyle ilişkilerini

inceleyeninceleyen

bir bilim dalıdır.bir bilim dalıdır.

Mikrobiyoloji geniş kapsamlı Mikrobiyoloji geniş kapsamlı bir bilim dalı olup, birçok bir bilim dalı olup, birçok dallara ayrılır.dallara ayrılır.

Bunların ba lıcaları;şBunların ba lıcaları;ş tıbbi mikrobiyoloji, tıbbi mikrobiyoloji, toprak, toprak, tarım, tarım, su mikrobiyolojisi, su mikrobiyolojisi, endüstriyel mikrobiyoloji ve endüstriyel mikrobiyoloji ve uzay mikrobiyolojisidir.uzay mikrobiyolojisidir.

Tıbbi mikrobiyoloji bir çok alt Tıbbi mikrobiyoloji bir çok alt bilim dallarını kapsamaktadır.bilim dallarını kapsamaktadır.

Ba lıcaları,şBa lıcaları,ş genel mikrobiyoloji, genel mikrobiyoloji, bakteriyoloji, bakteriyoloji, immunoloji, immunoloji, viroloji, viroloji, parazitoloji ve parazitoloji ve mikoloji olup,mikoloji olup, her biri ayrı bilim dallarını her biri ayrı bilim dallarını

olu turmaktadır.şolu turmaktadır.ş

Mikrobik hastalıklar eski uygarlık Mikrobik hastalıklar eski uygarlık dönemlerinde dönemlerinde insanların insanların ilgisini ilgisini çekmiştir. çekmiştir.

Eski Mısırlılar leprayı, trahomu, dizanteriyi, bel Eski Mısırlılar leprayı, trahomu, dizanteriyi, bel soğukluğunu, Eski Çinliler çiçeği, Hintliler kolerayı soğukluğunu, Eski Çinliler çiçeği, Hintliler kolerayı tanıyorlardı.tanıyorlardı.

Üç bin yıl önce Filistinliler vebayı ve bu hastalığın Üç bin yıl önce Filistinliler vebayı ve bu hastalığın farelerle ilişkili olduğunu biliyorlardı.farelerle ilişkili olduğunu biliyorlardı.

Milattan önce 460 yılında İstanköy'de doğan Milattan önce 460 yılında İstanköy'de doğan Hipokrat, kendi adını taşıyan eserinde bulaşıcı Hipokrat, kendi adını taşıyan eserinde bulaşıcı hastalıklara yer vermiştir. hastalıklara yer vermiştir.

Daha sonra Bergamalı Galen, sıtma nöbetlerinden Daha sonra Bergamalı Galen, sıtma nöbetlerinden söz etmiştir.söz etmiştir.

Zekeria el Razi (M.S.900), yazdığı eserlerinde çicek Zekeria el Razi (M.S.900), yazdığı eserlerinde çicek ve kızamık hastalıklarından bahsetmiş ve bulaşıcı ve kızamık hastalıklarından bahsetmiş ve bulaşıcı hastalıkları fermantasyona benzetmiştir. hastalıkları fermantasyona benzetmiştir.

MİKROBİYOLOJİNİN TARİHÇESİ VE KAPSAMIMİKROBİYOLOJİNİN TARİHÇESİ VE KAPSAMI

Milattan sonra 980-1038 yılları arasında yaşamış İbni Milattan sonra 980-1038 yılları arasında yaşamış İbni Sina, hastalıkları gözle görülemeyecek kadar küçük Sina, hastalıkları gözle görülemeyecek kadar küçük bazı etkenlerin yaptığına inanmış ve korunmada bazı etkenlerin yaptığına inanmış ve korunmada temizliği esas kabul etmiştir.temizliği esas kabul etmiştir.

1546'da Venedikli hekim ve şair Fracastro yayınladığı 1546'da Venedikli hekim ve şair Fracastro yayınladığı eserinde hastalık etkenlerinin hasta insanların eserinde hastalık etkenlerinin hasta insanların vücudunda çoğalabildiğini ve sağlam insanlara direkt, vücudunda çoğalabildiğini ve sağlam insanlara direkt, hava ve eşya yoluyla bulaşabildiklerini belirtmiştir.hava ve eşya yoluyla bulaşabildiklerini belirtmiştir.

Mikrobiyoloji tarihine kısaca göz atılırsa 1665 yılında Mikrobiyoloji tarihine kısaca göz atılırsa 1665 yılında Robert Hooke'un mikroskopla yaptığı incelemeleri Robert Hooke'un mikroskopla yaptığı incelemeleri kapsayan Mikrographia adlı eseri, Hollandalı bir tüccar kapsayan Mikrographia adlı eseri, Hollandalı bir tüccar olan Antoni van Leeuwenhoek'un 1674'de tatlı suda olan Antoni van Leeuwenhoek'un 1674'de tatlı suda yaşayan mikroorganizmaların bazılarını, 1680'de maya yaşayan mikroorganizmaların bazılarını, 1680'de maya mantarlarını ve kendi dışkısında Giardia intestinalis mantarlarını ve kendi dışkısında Giardia intestinalis olduğu kabul edilen protozoonları belirlemesi dikkati olduğu kabul edilen protozoonları belirlemesi dikkati çeker.çeker.

1798'de Jenner inek çiçeğini insana bulaştırmak 1798'de Jenner inek çiçeğini insana bulaştırmak suretiyle çiçek hastalığına karşı koruyuculuk suretiyle çiçek hastalığına karşı koruyuculuk sağlayarak, immunolojinin temelini atmıştır.sağlayarak, immunolojinin temelini atmıştır.

1820'de sıtma tedavisinde kinin uygulanmış, 1839'da 1820'de sıtma tedavisinde kinin uygulanmış, 1839'da Davies ilk defa yara dezenfeksiyonunda iyodu Davies ilk defa yara dezenfeksiyonunda iyodu kullanmıştır.kullanmıştır.

1837'de Magendie, önceden yabancı serum injekte 1837'de Magendie, önceden yabancı serum injekte edilen köpeklerin, aynı serumun tekrar edilen köpeklerin, aynı serumun tekrar injeksiyonunda ağır ve hatta öldürücü olabilen şok injeksiyonunda ağır ve hatta öldürücü olabilen şok geçirdiklerini gözlemlemiş, bu olay bağışıklık geçirdiklerini gözlemlemiş, bu olay bağışıklık bilimindeki önemli bir konuya, anaflaktik bilimindeki önemli bir konuya, anaflaktik reaksiyonların varlığına dikkati çekmiştir.reaksiyonların varlığına dikkati çekmiştir.

1854'de kolera etkeni, 1873'de Hansen tarafından 1854'de kolera etkeni, 1873'de Hansen tarafından lepra basili bulunmuştur.lepra basili bulunmuştur.

1867'de modern anlamda antisepsinin temelleri 1867'de modern anlamda antisepsinin temelleri atılmıştır. Bu tarihte Lister antiseptik cerrahi üzerine atılmıştır. Bu tarihte Lister antiseptik cerrahi üzerine ilk yazısını Lancet dergisinde yayınlamıştır.ilk yazısını Lancet dergisinde yayınlamıştır.

1879'da bel soğukluğu hastalığının etkeni olan 1879'da bel soğukluğu hastalığının etkeni olan gonokoklar, Neisser tarafından bulunmuş ve daha gonokoklar, Neisser tarafından bulunmuş ve daha sonra Neisseria gonorrhoeae olarak adlandırılmıştır.sonra Neisseria gonorrhoeae olarak adlandırılmıştır.

1882'de Koch, verem mikrobunu bulmuş, Ehrlich ise 1882'de Koch, verem mikrobunu bulmuş, Ehrlich ise verem mikrobunun boyanma yöntemini tarif etmiştir.verem mikrobunun boyanma yöntemini tarif etmiştir.

1884 yılında fagositoz olayı tarif edilmiş, Gram kendi 1884 yılında fagositoz olayı tarif edilmiş, Gram kendi adıyla anılan Gram boyama metodunu tanımlamış, adıyla anılan Gram boyama metodunu tanımlamış, Pasteur tarafından kuduz aşısı bulunmuş, bir yıl sonra Pasteur tarafından kuduz aşısı bulunmuş, bir yıl sonra da bu aşıyı insana uygulamıştır.da bu aşıyı insana uygulamıştır.

1887 'de Bruce malta ateşinin etkenini 1887 'de Bruce malta ateşinin etkenini bulmuş, Petri kendi adıyla anılan ekim bulmuş, Petri kendi adıyla anılan ekim kutularını kullanmıştır.kutularını kullanmıştır.

1890'da Koch tüberkülini tarif etmiştir.1890'da Koch tüberkülini tarif etmiştir.

1900 yılında Landsteiner ABO kan grup 1900 yılında Landsteiner ABO kan grup sistemlerini bulmuştur.sistemlerini bulmuştur.

1921 de Calmette ve Guérin 15 yıl süren 1921 de Calmette ve Guérin 15 yıl süren çalışmaları neticesinde buldukları BCG çalışmaları neticesinde buldukları BCG aşısını dünyaya tanıtmışlardır.aşısını dünyaya tanıtmışlardır.

1929 Fleming penisilini bulmuştur.1929 Fleming penisilini bulmuştur.

1931 yılında viruslar tavuk embriyosunda 1931 yılında viruslar tavuk embriyosunda üretilmişlerdir.üretilmişlerdir.

1940 yılında elektron mikroskobu 1940 yılında elektron mikroskobu mikrobiyolojide kullanılmaya mikrobiyolojide kullanılmaya başlanmıştır.başlanmıştır.

1941'de anne ile baba arasındaki 1941'de anne ile baba arasındaki kan uyuşmazlığına neden olan Rh kan uyuşmazlığına neden olan Rh antikorları gösterilmiştir.antikorları gösterilmiştir.

1944'de Streptomisin bulunmuş,1944'de Streptomisin bulunmuş,

1952'de Histamin gösterilmiş, 1953 1952'de Histamin gösterilmiş, 1953 de ölü çocuk felci aşısı yapılmış, de ölü çocuk felci aşısı yapılmış, 1955'de canlı çocuk aşısı 1955'de canlı çocuk aşısı geliştirilmiştir.geliştirilmiştir.

1957'de interferon tarif edilmiş,1957'de interferon tarif edilmiş,

1965'de Hepatit B virusuna ait yüzeyel 1965'de Hepatit B virusuna ait yüzeyel bir antijen olan "HBS (Hepatitis B bir antijen olan "HBS (Hepatitis B surface) Antijeni o zamanki adıyla surface) Antijeni o zamanki adıyla Avustralya (Au) antijeni - " bulunmuştur.Avustralya (Au) antijeni - " bulunmuştur.

1969'da immunoglobulin G'nin yapısı 1969'da immunoglobulin G'nin yapısı tanımlanmıştır.tanımlanmıştır.

1975'de monoklonal antikorlara ilişkin 1975'de monoklonal antikorlara ilişkin teknikler geliştirilmiştir ve birçok alanda teknikler geliştirilmiştir ve birçok alanda güncelliğini sürdürmektedir.güncelliğini sürdürmektedir.

1980'de AİDS ile ilgili ilk olgular 1980'de AİDS ile ilgili ilk olgular bildirilmiş, tıp çevreleri ile tüm dünyada bildirilmiş, tıp çevreleri ile tüm dünyada bu konu yıllarca süren ve süreceği bu konu yıllarca süren ve süreceği beklenen ilgi yoğunluğuna hedef beklenen ilgi yoğunluğuna hedef olmuştur. Yine aynı yılda, doku ve organ olmuştur. Yine aynı yılda, doku ve organ transplantasyonlarında araştırılması transplantasyonlarında araştırılması gereken doku uygunluk antijenleri (HLA) gereken doku uygunluk antijenleri (HLA) bulunmuştur.bulunmuştur.

Mikroorganizmaların Mikroorganizmaların SınıflandırılmasıSınıflandırılması

Mikroorganizmalar keşfedilmeden Mikroorganizmalar keşfedilmeden önce canlıların sınıflandırılması;önce canlıların sınıflandırılması; bitkiler bitkiler hayvanlarhayvanlar

1866'da Haeckel canlılar 1866'da Haeckel canlılar içerisindeiçerisinde

üçüncü bir alem olan üçüncü bir alem olan PROTİSTA'larınPROTİSTA'ların

bulunduğunu bildirmiştir. bulunduğunu bildirmiştir.

Yapılarına bakarak mikroorganizmalar; Yapılarına bakarak mikroorganizmalar;

üç büyük gruptaüç büyük grupta

toplanmaktadır.toplanmaktadır.

1. 1. Ökaryotik hücreÖkaryotik hücre Bitki ve memeli hücresini Bitki ve memeli hücresini

andıranandıranhücrelere benzerlik gösterir, hücrelere benzerlik gösterir,

gerçek çekirdekli anlamına gelir, gerçek çekirdekli anlamına gelir, ve günümüzde protista terimi ile ve günümüzde protista terimi ile

aynı anlama gelir aynı anlama gelir

2.2. Prokaryotik hücreProkaryotik hücre

Daha ilkel yapıdaki hücrelerdirDaha ilkel yapıdaki hücrelerdir

3.3. VirüslerVirüsler bir hücre yapısı göstermeyen, bir hücre yapısı göstermeyen, ve tek başlarına metabolizma ve tek başlarına metabolizma

aktiviteleri bulunmayan aktiviteleri bulunmayan mikroorganizmalar. mikroorganizmalar.

Virüslerin yapısında; Virüslerin yapısında; genetik özellikleri taşıyan genetik özellikleri taşıyan bir bir

nükleik asit (DNA veya RNA)nükleik asit (DNA veya RNA)

ve onu çevreleyen en azından ve onu çevreleyen en azından

bir protein kılıf bulunur. bir protein kılıf bulunur.

Virüslerin dı ında;şVirüslerin dı ında;ş yapıları daha da basit olan yapıları daha da basit olan ve bitkilerde ve büyük olasılıkla ve bitkilerde ve büyük olasılıkla

hayvanlarda da hastalandırıcılık hayvanlarda da hastalandırıcılık özelliği gösteren, özelliği gösteren,

yapıları kılıfsız kısa bir RNA yapıları kılıfsız kısa bir RNA molekülünden oluşmuş, molekülünden oluşmuş,

virüslerden daha küçük oluşumlar virüslerden daha küçük oluşumlar vardır. vardır.

Bunlara Bunlara viroidviroid adı verilir. adı verilir.

Mikroorganizmaların Sınıflandırılması

Ökaryotik Mikroorganizmalar (Protistalar)•Algler•Protozoonlar•Mantarlar-Küfler-Mayalar

Prokaryotik Mikroorganizmalar •Arkhebakteriler•Siyanobakteriler •Bakteriler-Öbakteriler-Spiroketler-Klamidyalar-Riketsiyalar

-Mikoplazmalar

Virüsler ve Viroidler

Son zamanlarda Son zamanlarda Nükleik asit (DNA veya RNA) Nükleik asit (DNA veya RNA)

içermeyen içermeyen

ANCAK ANCAK Protein yapısında bazı Protein yapısında bazı

oluşumların hastalık etkeni oluşumların hastalık etkeni olabileceği saptanmıştır. olabileceği saptanmıştır.

Bu oluşumlara Bu oluşumlara

prion prion adı verilir. adı verilir.

Koyunlarda scrapie (kaşıntılı Koyunlarda scrapie (kaşıntılı hastalık) prionların oluşturduğu hastalık) prionların oluşturduğu hastalığa bir örnektir. hastalığa bir örnektir.

İngiltere'de ortaya çıkan ve İngiltere'de ortaya çıkan ve ineklerde görülen, ineklerde görülen,

aslında kuzulardan ineklere aslında kuzulardan ineklere geçen geçen

BSE (Bovine Spongy BSE (Bovine Spongy Encephalitis) Encephalitis)

hastalığının nedeni bir priondur. hastalığının nedeni bir priondur.

Prion sert ve ısıya dayanıklıdır Prion sert ve ısıya dayanıklıdır (130 °C 1 saat). (130 °C 1 saat).

Midede denature olmadan beyin Midede denature olmadan beyin ve omuriliğe geçer. ve omuriliğe geçer.

Beyinde amiloid birikimi sonucu Beyinde amiloid birikimi sonucu süngerleşme ve patolojik süngerleşme ve patolojik değişiklikler sonucu değişiklikler sonucu deli inek deli inek olarak bilinen hastalık ortaya olarak bilinen hastalık ortaya çıkmaktadır.çıkmaktadır.

Ökaryot ve prokaryot hücreler arasındaki Ökaryot ve prokaryot hücreler arasındaki farklar;farklar; Ökaryot hücrede gerçek çekirdek var, Ökaryot hücrede gerçek çekirdek var,

prokaryot hücrede yoktur.prokaryot hücrede yoktur.

Ökaryot hücrede nükleik asidler düz, Ökaryot hücrede nükleik asidler düz, prokaryot hücrede ise çembersel prokaryot hücrede ise çembersel yapıdadır.yapıdadır.

Ökaryot hücrede nükleik asid sentezi Ökaryot hücrede nükleik asid sentezi belirli bir dönemde iken prokaryot belirli bir dönemde iken prokaryot hücrede devamlıdır.hücrede devamlıdır.

Ökaryot hücrede çekirdekçik var, Ökaryot hücrede çekirdekçik var, prokaryot hücrede yoktur.prokaryot hücrede yoktur.

Her iki hücrede de ribozom Her iki hücrede de ribozom vardır. Ancak ökaryot hücrede vardır. Ancak ökaryot hücrede çökme hızı 80 s, prokaryot çökme hızı 80 s, prokaryot hücrede 70 s dir.hücrede 70 s dir.

Golgi cihazı ökaryot hücrede Golgi cihazı ökaryot hücrede var, prokaryot hücrede yoktur.var, prokaryot hücrede yoktur.

Prokaryot hücre duvarında Prokaryot hücre duvarında murein tabakası vardır.murein tabakası vardır.

Organizmaya giriş yolu ne olursa olsun; Organizmaya giriş yolu ne olursa olsun; Genellikle her virus belirli bir doku ya da Genellikle her virus belirli bir doku ya da

organa yerleşme eğilimi gösterir. Örneğin, organa yerleşme eğilimi gösterir. Örneğin, kuduz ve çocuk felci virusları sinir kuduz ve çocuk felci virusları sinir sistemine, sarılığa neden olan Hepatit A ve sistemine, sarılığa neden olan Hepatit A ve B virusları karaciğere, rotavirus sindirim B virusları karaciğere, rotavirus sindirim sistemine yerleşirler. sistemine yerleşirler.

Virusların üretilmeleri için doku kültürleri, Virusların üretilmeleri için doku kültürleri, embriyonlu yumurta ve deney hayvanları embriyonlu yumurta ve deney hayvanları kullanılır. Üretilmeleri özel teknikler kullanılır. Üretilmeleri özel teknikler gerektirir, güç ve masraflıdır. Çok küçük gerektirir, güç ve masraflıdır. Çok küçük yapıda olduklarından normal mikroskopta yapıda olduklarından normal mikroskopta görülemeyip ancak elektron mikroskobunda görülemeyip ancak elektron mikroskobunda görülebilirler. görülebilirler.

Viral hastalıkların laboratuvar tanısında Viral hastalıkların laboratuvar tanısında antijen ya da antikorların gösterildiği antijen ya da antikorların gösterildiği serolojik testlerden yararlanılır.serolojik testlerden yararlanılır.

MikolojiMikoloji Mantarları inceleyen bilim dalıdır. Mantarları inceleyen bilim dalıdır. Bu güne kadar 100.000'e yakın türü Bu güne kadar 100.000'e yakın türü

belirlenmiş olmakla birlikte belirlenmiş olmakla birlikte mantarların insanlarda ancak 100 mantarların insanlarda ancak 100 kadarı hastalık oluşturabilir. kadarı hastalık oluşturabilir.

Mantarların insanlarda oluşturdukları Mantarların insanlarda oluşturdukları hastalıklara hastalıklara mikozmikoz denir. denir.

Mantar türleri toprak ve çevreye Mantar türleri toprak ve çevreye bağlı olarak dağılım bağlı olarak dağılım gösterdiklerinden bazı mikozlar için gösterdiklerinden bazı mikozlar için coğrafi dağılım söz konusudur. coğrafi dağılım söz konusudur.

Mantarlar (Funguslar) ökaryotik Mantarlar (Funguslar) ökaryotik hücre yapısında protistalardır. hücre yapısında protistalardır.

Mantarlar Mantarlar klorofilsiz, klorofilsiz, fotosentez yapmayan, fotosentez yapmayan, absorbsiyonla beslenen absorbsiyonla beslenen genellikle tek hücreli bazen de çok genellikle tek hücreli bazen de çok

hücreli canlılardır. hücreli canlılardır. Mantarlar bakterilerin tersine, Mantarlar bakterilerin tersine,

sporları ile ürerler. sporları ile ürerler. İki çeşit spor oluştururlar. İki çeşit spor oluştururlar. Bunlar hücre çekirdekleri arasında Bunlar hücre çekirdekleri arasında

birleşme olmaksızın oluşan eşeysiz birleşme olmaksızın oluşan eşeysiz sporlar, hücre çekirdeklerinde sporlar, hücre çekirdeklerinde birleşme sonrasında oluşan eşeyli birleşme sonrasında oluşan eşeyli sporlardır. sporlardır.

Mantarlar görünüm bakımından iki çeşit Mantarlar görünüm bakımından iki çeşit yapı gösterirler. yapı gösterirler. 1.Bazı mantarlar ipliğimsi görünüme sahip 1.Bazı mantarlar ipliğimsi görünüme sahip küf mantarlarıdır. küf mantarlarıdır. 2.Bazı mantarlar ise maya kokusunda ve 2.Bazı mantarlar ise maya kokusunda ve krem kıvamındadır ki bunlara maya krem kıvamındadır ki bunlara maya mantarları denir.mantarları denir.

Mantarlara, yaşadığımız çevrede her an Mantarlara, yaşadığımız çevrede her an rastlamamız mümkündür. Özellikle rastlamamız mümkündür. Özellikle bozulmuş limon, ekmek... gibi gıda bozulmuş limon, ekmek... gibi gıda maddelerinin üzerinde sıklıkla küf maddelerinin üzerinde sıklıkla küf mantarlarını görebiliriz. Mantarlar mantarlarını görebiliriz. Mantarlar endüstriyel amaçla da kullanılırlar. endüstriyel amaçla da kullanılırlar.

Mantarların sentezlediği ve mantarlardan Mantarların sentezlediği ve mantarlardan elde edilen vitaminler, antimikrobik elde edilen vitaminler, antimikrobik maddeler ve bazı ilaçlar vardır. maddeler ve bazı ilaçlar vardır.

. Küf mantarlarının oluşturdukları . Küf mantarlarının oluşturdukları ipliksi oluşumlara ipliksi oluşumlara hifhif denir. Hifler çok denir. Hifler çok çeşitli mikroskopik görünümlerde çeşitli mikroskopik görünümlerde olabilirler. olabilirler.

Hif yığınlarına Hif yığınlarına miçelyummiçelyum adı verilir. adı verilir. Mikroskobik özelliklerinden türün Mikroskobik özelliklerinden türün tanımlanmasında yararlanılır. tanımlanmasında yararlanılır.

Miçelyumlar çevre koşulları uygun Miçelyumlar çevre koşulları uygun olduğunda olduğunda sporlar sporlar yaparlar. yaparlar.

Olgunlaşan sporlar, uygun çevre Olgunlaşan sporlar, uygun çevre koşullarında kendi türlerine özel koşullarında kendi türlerine özel mantarlar oluştururlar. Sporlar mantarlar oluştururlar. Sporlar yıllarca canlılıklarını koruyabilirler. yıllarca canlılıklarını koruyabilirler.

Eşeyli (seksüel) sporlar; Eşeyli (seksüel) sporlar; zigosporzigospor, bir kese içerisinde , bir kese içerisinde askospor askospor ve basidiumve basidiumiçerisinde içerisinde basidiosporbasidiosporlardır. lardır.

Eşeysiz (seksüel olmayan) Eşeysiz (seksüel olmayan) sporlar; hifler üzerinde sporlar; hifler üzerinde tomurcuklanarak oluşan tomurcuklanarak oluşan blastosporblastosporlar, çeperi kalınlaşıp, lar, çeperi kalınlaşıp, protoplazması yoğunlaşan protoplazması yoğunlaşan hücrelerden hücrelerden klamidosporklamidosporlar ve lar ve hiflerin septalarla bölünmesiyle hiflerin septalarla bölünmesiyle oluşan oluşan artrosporartrosporlardır.lardır.

Mantarların sınıflandırılması Mantarların sınıflandırılması aşağıdaki gibidir.aşağıdaki gibidir.

■ ■ PhycomycetesPhycomycetes ■ ■ AscomycetesAscomycetes ■ ■ BasidiomycetesBasidiomycetes ■ ■ Fungi imperfectiFungi imperfecti

Fungi imperfecti sınıfında Fungi imperfecti sınıfında genellikle insanlarda hastalık genellikle insanlarda hastalık yapan mantar türleri yer alırlar.yapan mantar türleri yer alırlar.

Mikozlar ana olarak,Mikozlar ana olarak, ■ ■ Yüzeyel mikozlarYüzeyel mikozlar ■ ■ Derin mikozlar, olarak ikiye Derin mikozlar, olarak ikiye

ayrılırlar.ayrılırlar.

yüzeyel mikozyüzeyel mikoz ; ;

Deri, mukoza, tırnak, saç, kıl gibi Deri, mukoza, tırnak, saç, kıl gibi vücudun dış bölgelerine vücudun dış bölgelerine yerleşen mantar yerleşen mantar infeksiyonlarıdır.infeksiyonlarıdır.

derin mikoz;derin mikoz;

Organ yerleşimli, derin dokuları Organ yerleşimli, derin dokuları tutan ve genellikle tüm tutan ve genellikle tüm sistemlere yerleşme sistemlere yerleşme yeteneğinde olan mantar yeteneğinde olan mantar infeksiyonlarIdır. infeksiyonlarIdır.

Derin mikozlar daha seyrek olup Derin mikozlar daha seyrek olup insandan insana bulaşması zordur. insandan insana bulaşması zordur.

Etkenin deri aracılığı ile girmesi Etkenin deri aracılığı ile girmesi sonucu deri altı dokularına uzanan sonucu deri altı dokularına uzanan mikozlara mikozlara "subkutanöz""subkutanöz" tanımlaması yapılır.tanımlaması yapılır.

Ayrıca, genellikle immün yetmezlikli, Ayrıca, genellikle immün yetmezlikli,

doku-organ nakli yapılmış ve immün doku-organ nakli yapılmış ve immün sistemi baskılayan ilaçlar kullanılan sistemi baskılayan ilaçlar kullanılan hastalarda hastalarda "fırsatçı mikoz""fırsatçı mikoz"lara lara rastlamak mümkündür. rastlamak mümkündür.

Mantarlar besiyerlerinde Mantarlar besiyerlerinde üretilerek koloni yapıları ve üretilerek koloni yapıları ve mikroskobik görünümleri ile mikroskobik görünümleri ile tanımlanmaya çalışılır. tanımlanmaya çalışılır.

Gerektiğinde özel besiyeri Gerektiğinde özel besiyeri ortamlarına ekilir ya da ortamlarına ekilir ya da biyokimyasal özellikleri ile özel biyokimyasal özellikleri ile özel incelemeler yapılır. incelemeler yapılır.

Mikozlarda hastalık yapan etken Mikozlarda hastalık yapan etken ve yapıları direkt mikroskobik ve yapıları direkt mikroskobik incelemeye alınırlar. incelemeye alınırlar.

Doğrudan ya da KOH veya Doğrudan ya da KOH veya laktofenol boyaları ile boyanırlar.laktofenol boyaları ile boyanırlar.

Mantarlara ait çeşitli oluşumlar görülmektedir. Mantarlara ait çeşitli oluşumlar görülmektedir. (A. Maya hücreleri B. Hif çeşitleri C. (A. Maya hücreleri B. Hif çeşitleri C. Klamidospor D. Artrospor E. Zigospor F. Klamidospor D. Artrospor E. Zigospor F. Penisilyum G. Makrokonidi H. Askospor)Penisilyum G. Makrokonidi H. Askospor)

Parazitoloji;Parazitoloji;

Parazitoloji kapsamı içerisinde Parazitoloji kapsamı içerisinde protozoonlar, protozoonlar, helmintler helmintler artropodlar artropodlar yer alır.yer alır.

■ ■ ProtozoonlarProtozoonlar Protozoonların denizlerde, tatlı sularda, nemli Protozoonların denizlerde, tatlı sularda, nemli

yerlerde serbestçe yaşayanları olduğu gibi başka yerlerde serbestçe yaşayanları olduğu gibi başka canlılarda sığıntı, yardımlaşıcı ve parazit olarak da canlılarda sığıntı, yardımlaşıcı ve parazit olarak da yaşayanları vardır. yaşayanları vardır.

Protozoonlar genellikle ancak mikroskopla Protozoonlar genellikle ancak mikroskopla görülebilen canlılardır. görülebilen canlılardır.

Bu mikroorganizmaların gerçek bir Bu mikroorganizmaların gerçek bir çekirdek,sitoplazma ve hücre zarları vardır. çekirdek,sitoplazma ve hücre zarları vardır.

Bir çok protozoonun etraflarında sert bir zar Bir çok protozoonun etraflarında sert bir zar bulunur. Böylece olumsuz çevre şartlarına daha bulunur. Böylece olumsuz çevre şartlarına daha dirençli, fakat dışarıdan besin almayan ve dirençli, fakat dışarıdan besin almayan ve büyümeyen şekilleri oluşur. Protozoonların bu büyümeyen şekilleri oluşur. Protozoonların bu şekillerine KİST denir. şekillerine KİST denir.

Bunun tersine, sert bir duvar yapısı bulunmayan, dış Bunun tersine, sert bir duvar yapısı bulunmayan, dış ortamdan besin maddeleri alıp beslenebilen ortamdan besin maddeleri alıp beslenebilen protozoon şekillerine ise TROFOZOİD veya protozoon şekillerine ise TROFOZOİD veya VEJETATİF şekil denir. VEJETATİF şekil denir.

Genellikle kist şekilleri bulaşıcılıktan, vejetatif Genellikle kist şekilleri bulaşıcılıktan, vejetatif şekiller hastalık tablosunun oluşumundan şekiller hastalık tablosunun oluşumundan sorumludurlar.sorumludurlar.

Protozoonlardan Trichomonas vaginalis Protozoonlardan Trichomonas vaginalis ve Giardia lamblianın (G. intestinalis)ve Giardia lamblianın (G. intestinalis)kist ve trofozoid şekilleri görülmektedir.kist ve trofozoid şekilleri görülmektedir.

İnsanlarda hastalık oluşturan İnsanlarda hastalık oluşturan protozoonların bir kısmı sadece protozoonların bir kısmı sadece insanda yerleşirken, bir kısmı da insanda yerleşirken, bir kısmı da başka memelilerde yaşayabilir. başka memelilerde yaşayabilir.

Bazı protozoonlar ise insanda Bazı protozoonlar ise insanda hastalık oluşturabilmesi için öncelikle hastalık oluşturabilmesi için öncelikle bir eklembacaklı vücudunda evrim bir eklembacaklı vücudunda evrim geçirir, daha sonra insanlara geçirir, daha sonra insanlara bulaştırılır. Bunun en güzel örnekleri, bulaştırılır. Bunun en güzel örnekleri, sıtmanın sivrisineklerle, şark sıtmanın sivrisineklerle, şark çıbanının tatarcıklarla insanlara çıbanının tatarcıklarla insanlara bulaştırılmasıdır.bulaştırılmasıdır.

Helmintler (Solucanlar);Helmintler (Solucanlar);

Tıbbi önemi olan solucanlar,Tıbbi önemi olan solucanlar, trematodlar, trematodlar, sestodlar sestodlar nematodnematodlardır. lardır.

TrematodTrematodlar lar vücudları yaprak şeklinde, vücudları yaprak şeklinde, halkalara ayrılmamış, halkalara ayrılmamış, sindirim sistemleri basit ve kör sindirim sistemleri basit ve kör

bir kese şeklinde bir kese şeklinde özel yapışma aygıtına sahip özel yapışma aygıtına sahip

solucanlardır. solucanlardır. Trematodların larva şekillerinin Trematodların larva şekillerinin

vücutları kirpiklidir. vücutları kirpiklidir. Schistosoma'lar hariç bütün Schistosoma'lar hariç bütün

trematodlar hermafrodittir, yani trematodlar hermafrodittir, yani erkek ve dişilik organları aynı erkek ve dişilik organları aynı parazit üzerindedir. parazit üzerindedir.

Sestodlar, Sestodlar, vücudları yassı, vücudları yassı, halkalara ayrılmış, halkalara ayrılmış, sindirim sistemleri bulunmayan, sindirim sistemleri bulunmayan, besinlerini osmosla sağlayan, besinlerini osmosla sağlayan, hepsi hermafrodit, hepsi hermafrodit, 3-5 mm olabildikleri gibi, 8-10 metre 3-5 mm olabildikleri gibi, 8-10 metre

uzunluğa sahip olan türleri de uzunluğa sahip olan türleri de bulunan solucanlardır. bulunan solucanlardır.

Sestodlar şeritler (tenya) olarak da Sestodlar şeritler (tenya) olarak da adlandırılır. adlandırılır.

Balıklardan, sığırlardan, Balıklardan, sığırlardan, domuzlardan ve köpeklerden domuzlardan ve köpeklerden insanlara geçebilen şeritler vardır. insanlara geçebilen şeritler vardır.

Nematodlar Nematodlar ipsi solucanlar olarak ta ipsi solucanlar olarak ta

adlandırılırlar. adlandırılırlar. Sindirim boruları tamdır. Sindirim boruları tamdır. Erkek ve dişileri ayrı ayrıdır. Erkek ve dişileri ayrı ayrıdır. Nematodların boyları türlere Nematodların boyları türlere

bağlı olarak bir kaç milimetreden bağlı olarak bir kaç milimetreden birkaç metreye kadar değişir. birkaç metreye kadar değişir.

Bu gurupta yer alan başlıca Bu gurupta yer alan başlıca solucanlar askaris, kancalı solucanlar askaris, kancalı kurtlar ve kılkurdudur.kurtlar ve kılkurdudur.

Çeşitli sestod ve nematod yumurtaları Çeşitli sestod ve nematod yumurtaları görülmektedir.görülmektedir.(A: Askaris B: Kıl kurdu C: Tenya türleri)(A: Askaris B: Kıl kurdu C: Tenya türleri)

Artropotlar Artropotlar (Eklem bacaklılar)(Eklem bacaklılar) karada ve sularda yaşayıp karada ve sularda yaşayıp

bağımsız hareket edebilme bağımsız hareket edebilme yeteneğinde olan canlılardır. yeteneğinde olan canlılardır.

Eklembacaklılar bazı hastalık Eklembacaklılar bazı hastalık etkenlerini insanlara bulaştırırlar. etkenlerini insanlara bulaştırırlar.

Kan emerek ya da zehirleri Kan emerek ya da zehirleri aracılığı ile insanlara zarar aracılığı ile insanlara zarar verirler. verirler.

Bunların başlıcaları sivrisinekler, Bunların başlıcaları sivrisinekler, pireler, tahta kuruları, bitler, pireler, tahta kuruları, bitler, kene ve akreplerdir.kene ve akreplerdir.

MİKROORGANİZMALARIN MİKROORGANİZMALARIN ADLANDIRILMASIADLANDIRILMASI

Mikroorganizmaların Mikroorganizmaların adlandırılmasında çift ad adlandırılmasında çift ad kullanılmaktadır. kullanılmaktadır.

Mikroorganizmaların Mikroorganizmaların adlandırılmasında kullanılan ilk ad adlandırılmasında kullanılan ilk ad cins adıdır ve büyük harf ile başlar. cins adıdır ve büyük harf ile başlar.

İkinci ad ise tür adıdır ve eğer özel İkinci ad ise tür adıdır ve eğer özel isim değil ise mutlaka küçük harf ile isim değil ise mutlaka küçük harf ile yazılır. yazılır.

Mikroorganizma adları italik harfler Mikroorganizma adları italik harfler ile veya koyu renkte ya da olmazsa ile veya koyu renkte ya da olmazsa altları çizilerek yazılır. altları çizilerek yazılır.

Örnek olarak Örnek olarak Staphylococcus Staphylococcus aureus,aureus, Salmonella typhiSalmonella typhi... gibi. ... gibi.

Mikroorganizmanın adı genelde Mikroorganizmanın adı genelde kendisine ait bir özelliği veya kendisine ait bir özelliği veya oluşturduğu hastalığı ya da oluşturduğu hastalığı ya da hastalığın görüldüğü coğrafi bölgeyi hastalığın görüldüğü coğrafi bölgeyi belirtir. belirtir.

Bazen etkeni ilk tanımlayan kişinin Bazen etkeni ilk tanımlayan kişinin adını alır. adını alır.

Örnek olarak staphylococcus üzüm Örnek olarak staphylococcus üzüm salkımı şeklindeki dizilişten, salkımı şeklindeki dizilişten, haemophilus bakterinin kan sever haemophilus bakterinin kan sever özelliğinden, özelliğinden, Mycobacterium Mycobacterium tuberculosis, tuberculosis, tüberküloz hastalığını tüberküloz hastalığını oluşturmasından bu adları oluşturmasından bu adları almışlardır.almışlardır.

BAKTERİLERİN YAPI BAKTERİLERİN YAPI VE FİZYOLOJİLERİVE FİZYOLOJİLERİ

BAKTERİLERİN YAPISIBAKTERİLERİN YAPISI

Bakteriler mikroskobik görünüm Bakteriler mikroskobik görünüm bakımından; bakımından;

yuvarlak, yuvarlak, çomak çomak sarmal şekillersarmal şekiller

olmak üzere üç ana grupta olmak üzere üç ana grupta toplanırlar.toplanırlar.

Yuvarlak Şekilli Bakteriler (Koklar) : Yuvarlak Şekilli Bakteriler (Koklar) : Ortalama 0.8-1.5 mikrometre (μm) Ortalama 0.8-1.5 mikrometre (μm)

boyutlarında yuvarlak şekilli boyutlarında yuvarlak şekilli bakterilerdir. bakterilerdir.

Koklar ikili (diplokok), zincir şeklinde Koklar ikili (diplokok), zincir şeklinde (streptokok) veya üzüm salkımı (streptokok) veya üzüm salkımı şeklinde (stafilokok) diziliş şeklinde (stafilokok) diziliş gösterebilirler.gösterebilirler.

Diplokoklar, yuvarlak bakterilerin Diplokoklar, yuvarlak bakterilerin bölünmeleri esnasında birbirlerinden bölünmeleri esnasında birbirlerinden ayrılmayarak ikişerli olarak kalmaları ayrılmayarak ikişerli olarak kalmaları sonucu oluşur. sonucu oluşur.

Örnek olarak, Streptococcus Örnek olarak, Streptococcus pneumoniae, ters mum alevi pneumoniae, ters mum alevi şeklinde dizilim gösteren şeklinde dizilim gösteren diplokoklardır. diplokoklardır.

Üremeleri bir çizgi boyunca Üremeleri bir çizgi boyunca bölünmek suretiyle gerçekleşen bölünmek suretiyle gerçekleşen yuvarlak şekilli bakteriler bir zincir yuvarlak şekilli bakteriler bir zincir oluşturur. Bu görünüme Streptokok oluşturur. Bu görünüme Streptokok denir. denir.

Bu gruba örnek olarak, irinli Bu gruba örnek olarak, irinli infeksiyonlarda etken olan infeksiyonlarda etken olan Streptococcus pyogenes'i verebiliriz. Streptococcus pyogenes'i verebiliriz.

Bazı yuvarlak şekilli bakteriler üç Bazı yuvarlak şekilli bakteriler üç boyut halinde de üreyebilirler. boyut halinde de üreyebilirler. Bunların dizilimi üzüm salkımını Bunların dizilimi üzüm salkımını andırdığından stafilokoklar olarak andırdığından stafilokoklar olarak adlandırılır. adlandırılır.

Streptococcus aureus, bu grubun Streptococcus aureus, bu grubun tipik örneğini oluşturur.tipik örneğini oluşturur.

Çomakcık Şeklindeki Çomakcık Şeklindeki Bakteriler (Basiller): Bakteriler (Basiller):

Silindir şeklindeki bakterilerdir. Silindir şeklindeki bakterilerdir. Ortalama 0,5- 1 μm. eninde 1-5 Ortalama 0,5- 1 μm. eninde 1-5

μm boyundadırlar. μm boyundadırlar. Kokobasil şeklinden büyük bir Kokobasil şeklinden büyük bir

basil şekline kadar değişen basil şekline kadar değişen uzunlukta olabilirler. uzunlukta olabilirler.

Zincir biçiminde ve uc uca Zincir biçiminde ve uc uca dizilebilirler. dizilebilirler.

Bu görünüm streptobasil olarak Bu görünüm streptobasil olarak tanımlanır.tanımlanır.

Sarmal Şekilli Bakteriler: Sarmal Şekilli Bakteriler: Sarmal bakteriler yalnız bir kıvrımlı Sarmal bakteriler yalnız bir kıvrımlı

olabildiği gibi, bazen de 10- 15 olabildiği gibi, bazen de 10- 15 kıvrıma sahip olabilirler. kıvrıma sahip olabilirler.

Sarmal bakteriler iki gruba ayrılır. Sarmal bakteriler iki gruba ayrılır. Birinci gurupta vücutları yumuşak, Birinci gurupta vücutları yumuşak,

bükülebilen ve kıvrılarak yılansı bükülebilen ve kıvrılarak yılansı hareket edebilen bakteriler hareket edebilen bakteriler (spiroketler), (spiroketler),

ikinci grupta ise sert vücutlu, ikinci grupta ise sert vücutlu, kıvrılmayan sarmal şekilli bakteriler kıvrılmayan sarmal şekilli bakteriler bulunmaktadır. bulunmaktadır.

Kolera etkeni tek kıvrımlı bu tür Kolera etkeni tek kıvrımlı bu tür bakterilere örnek verilebilir.bakterilere örnek verilebilir.

BAKTERİ HÜCRESİNİN BAKTERİ HÜCRESİNİN YAPISIYAPISI

Bakteriler prokaryot Bakteriler prokaryot hücre yapısındadırlar. hücre yapısındadırlar.

Genel olarak prokaryot Genel olarak prokaryot hücre daha basit yapı hücre daha basit yapı göstermektedir.göstermektedir.

Bakteri hücresinde başlıca şu Bakteri hücresinde başlıca şu oluşumlar yer alır: oluşumlar yer alır:

Çekirdek, Çekirdek, Sitoplazma, Sitoplazma, Hücre zarı, Hücre zarı, Hücre çeperi. Hücre çeperi. Bazı bakteri hücrelerinde ise Bazı bakteri hücrelerinde ise

kapsül, kirpikler, piluslar kapsül, kirpikler, piluslar bulunur ve spor bulunur ve spor oluşturabilirler.oluşturabilirler.

Çekirdek (Nükleus): Çekirdek (Nükleus):

Elektron mikroskobu ile Elektron mikroskobu ile yapılan incelemelerde yapılan incelemelerde bakteri kromozomu hücrenin bakteri kromozomu hücrenin ortasında, 1 mm. uzunluğunda, ortasında, 1 mm. uzunluğunda, çift iplikli tek bir DNA çift iplikli tek bir DNA molekülünden oluşmaktadır. molekülünden oluşmaktadır.

Bakteri DNA'sı çembersel Bakteri DNA'sı çembersel yapıda ve bir yün yumağı gibi yapıda ve bir yün yumağı gibi birbiri üzerine sarılmış birbiri üzerine sarılmış halde bulunur. halde bulunur.

Bakteri çekirdeğinde Bakteri çekirdeğinde kromozomun etrafında kromozomun etrafında bir nükleoplazma ve bunu bir nükleoplazma ve bunu çevreleyen çekirdek zarı çevreleyen çekirdek zarı yoktur. yoktur.

Bakteri DNA'sı sitoplazma Bakteri DNA'sı sitoplazma zarında bulunan septal zarında bulunan septal mezozoma bağlıdır. DNA mezozoma bağlıdır. DNA sentezi bu bağlantı sentezi bu bağlantı noktasından başlar. noktasından başlar.

Bakteri hücresinde mitoz Bakteri hücresinde mitoz aygıtı yer almaz.aygıtı yer almaz.

SitoplazmaSitoplazma En önemli özelliği çok yüksek En önemli özelliği çok yüksek

osmotik basınca sahip olmasıdır osmotik basınca sahip olmasıdır (5-20 atmosfer). (5-20 atmosfer).

Endoplazmik retikulumu Endoplazmik retikulumu bulunmaz. Ribozomları vardır. bulunmaz. Ribozomları vardır.

Golgi aygıtı, mitokondri, Golgi aygıtı, mitokondri, sitoplazma hareketi ve vakuolleri sitoplazma hareketi ve vakuolleri yoktur. yoktur.

Bakteri sitoplazmasında Bakteri sitoplazmasında eskidikçe çoğalan çeşitli eskidikçe çoğalan çeşitli granüller (tanecikler) oluşur. granüller (tanecikler) oluşur.

Granül oluşumu bakterinin Granül oluşumu bakterinin ürediği ortamla ilgilidir. ürediği ortamla ilgilidir.

Özellikle iyi üreme Özellikle iyi üreme koşullarında bakterilerin koşullarında bakterilerin sitoplazmalarında madde sitoplazmalarında madde birikimleri olur. birikimleri olur.

Bu oluşumlar inklüzyon Bu oluşumlar inklüzyon granülleri adı da granülleri adı da verilmektedir. verilmektedir.

Bakterilerin Bakterilerin tanımlanmalarında tanımlanmalarında yararlanılan yapılardır. yararlanılan yapılardır.

■ ■ Hücre Zarı (Sitoplazmik Zar)Hücre Zarı (Sitoplazmik Zar) Sitoplazmanın etrafını saran bir zardır. Sitoplazmanın etrafını saran bir zardır. Temel yapısını fosfolipid ve proteinler Temel yapısını fosfolipid ve proteinler

oluşturur. oluşturur.

Prokaryot hücre zarı ile ökaryot hücre Prokaryot hücre zarı ile ökaryot hücre zarları arasında pek fark yoktur. zarları arasında pek fark yoktur.

Prokaryot hücre zarı ökaryot hücreden Prokaryot hücre zarı ökaryot hücreden farklı olarak sterol içermez. farklı olarak sterol içermez.

Sitoplazma zarı bazı bölgelerde bakteri Sitoplazma zarı bazı bölgelerde bakteri içerisine doğru uzantılar meydana içerisine doğru uzantılar meydana getirir. Bunlara mezozom adı verilir. getirir. Bunlara mezozom adı verilir.

Sitoplazma zarında iki tip mezozom yer Sitoplazma zarında iki tip mezozom yer alır. Bunlardan septal mezozom DNA'nın alır. Bunlardan septal mezozom DNA'nın bölünmesinde rol oynamaktadır.bölünmesinde rol oynamaktadır.

Sitoplazma Zarının Görevleri:Sitoplazma Zarının Görevleri: ■ ■ Seçici geçirgen özellikte olup aktif Seçici geçirgen özellikte olup aktif

transport yapar. Bu şekilde hem hücre transport yapar. Bu şekilde hem hücre içi basıncı 5- 20 atmosfer civarında içi basıncı 5- 20 atmosfer civarında tutulmuş, hem de bakteri için gerekli tutulmuş, hem de bakteri için gerekli maddeler içeri alınmış olur.maddeler içeri alınmış olur.

■ ■ Üzerinde solunum enzimlerini taşır ve Üzerinde solunum enzimlerini taşır ve solunum işlevi bu zarda yürütülür.solunum işlevi bu zarda yürütülür.

■ ■ Sindirim işlevini yürütür. Besinleri Sindirim işlevini yürütür. Besinleri parçalayıcı enzimleri hücre dışına parçalayıcı enzimleri hücre dışına salgılar. Daha sonra dış ortamda salgılar. Daha sonra dış ortamda parçalanan besinleri hücre içine alır.parçalanan besinleri hücre içine alır.

■ ■ Biyosentez görevini yürütürler (DNA, Biyosentez görevini yürütürler (DNA, murein, fosfolipid...v.b.).murein, fosfolipid...v.b.).

■ ■ DNA oluşumu için gerekli proteinlerin DNA oluşumu için gerekli proteinlerin bulunduğu yer sitoplazmik zarın bulunduğu yer sitoplazmik zarın mezozomudur.mezozomudur.

Hücre DuvarıHücre Duvarı Mycoplasmalar hariç bütün bakterilerde Mycoplasmalar hariç bütün bakterilerde

hücre duvarı bulunur. hücre duvarı bulunur. Sitoplazma zarını çevreler. Sitoplazma zarını çevreler. Sitoplazma zarı son derece dayanıksız Sitoplazma zarı son derece dayanıksız

olup bakteri hücre duvarı sayesinde olup bakteri hücre duvarı sayesinde bütünlüğünü koruyabilir. bütünlüğünü koruyabilir.

Bakteriye şeklini verir. Bakteriye şeklini verir. Hücre duvarının bütünlüğü bozulursa Hücre duvarının bütünlüğü bozulursa

bakteri ölür. bakteri ölür. Bütün bakterilerin hücre duvarında Bütün bakterilerin hücre duvarında

murein tabakası bulunur. murein tabakası bulunur. Bu tabakanın kalınlığı Gram pozitif Bu tabakanın kalınlığı Gram pozitif

bakterilerde Gram negatif bakterilere bakterilerde Gram negatif bakterilere oranla daha fazladır.oranla daha fazladır.

■ ■ KapsülKapsül Bazı bakterilerde bulunur. Bazı bakterilerde bulunur. Kapsül jel kıvamındadır ve ancak Kapsül jel kıvamındadır ve ancak

%2 oranında katı madde içerir. %2 oranında katı madde içerir. Kapsül bakteriyi fagositoza karşı Kapsül bakteriyi fagositoza karşı

korur. korur. Genelde iyi bir antijenik özellik Genelde iyi bir antijenik özellik

gösterdiğinden bakterilerin gösterdiğinden bakterilerin serotiplendirilmesinde önemli bir serotiplendirilmesinde önemli bir rol oynar. rol oynar.

Dış ortam şartları bakteri lehine Dış ortam şartları bakteri lehine olduğu zaman kapsül yapımı söz olduğu zaman kapsül yapımı söz konusudur.konusudur.

Kirpikler (Flageller)Kirpikler (Flageller) Bazı bakterilerde bulunan hareket Bazı bakterilerde bulunan hareket

organelleridir. organelleridir. Kirpikler (= flajel) protein tabiatında ve Kirpikler (= flajel) protein tabiatında ve

sitoplazmadan köken alan uzantılardır. sitoplazmadan köken alan uzantılardır. Kirpikler sayesinde hareketli bakteriler Kirpikler sayesinde hareketli bakteriler

besin kaynaklarının olduğu bölgeye besin kaynaklarının olduğu bölgeye daha kolaylıkla gidebilirler. daha kolaylıkla gidebilirler.

Kirpiğin şekline göre bakteriler isimler Kirpiğin şekline göre bakteriler isimler alırlar. alırlar.

Kirpiksiz Kirpiksiz (atriş),(atriş), tek kirpikli tek kirpikli (monotriş(monotriş),), karşılıklı kutuplarında birer kirpikli karşılıklı kutuplarında birer kirpikli (amfitriş),(amfitriş), bir kutbunda birden fazla bir kutbunda birden fazla kirpikli kirpikli (löfotriş)(löfotriş) ve bakterinin tüm ve bakterinin tüm çevresinde fazla sayıda kirpikli çevresinde fazla sayıda kirpikli (peritriş)(peritriş) olmak üzere bulunabilirler.olmak üzere bulunabilirler.

■■Fimbria (Pilus)Fimbria (Pilus) Fimbrialar bakterinin her Fimbrialar bakterinin her

yönünden çıkar. yönünden çıkar. Flagele göre daha kısa olup, Flagele göre daha kısa olup,

hareketle ilgisi yoktur. hareketle ilgisi yoktur. Bakterilerde basit ve seks pilusu Bakterilerde basit ve seks pilusu

olmak üzere iki çeşit pilus olmak üzere iki çeşit pilus bulunur. bulunur.

Basit piluslar bakterilerin hücre Basit piluslar bakterilerin hücre yüzeylerine yapışmasını sağlarlar. yüzeylerine yapışmasını sağlarlar.

Seks pilusu ise bakteriler arası Seks pilusu ise bakteriler arası genetik madde aktarımından genetik madde aktarımından sorumludur.sorumludur.

■ ■ SporSpor Spor bakterinin canlı ancak Spor bakterinin canlı ancak

uykudaki şeklidir. uykudaki şeklidir. Bazı bakteriler bulundukları Bazı bakteriler bulundukları

ortamın şartları bozulduğunda ortamın şartları bozulduğunda spor yapabilme yeteneği spor yapabilme yeteneği kazanırlar. Bu olaya kazanırlar. Bu olaya sporulasyon denir. denir.

Bir bakteriden spor, bir spordan Bir bakteriden spor, bir spordan da bir bakteri meydana gelir. da bir bakteri meydana gelir.

Spordan normal bakteri haline Spordan normal bakteri haline dönme işlemine dönme işlemine germinasyongerminasyon denir. denir.

Sporlar, bakteri içerisinde değişik Sporlar, bakteri içerisinde değişik yerleşim gösterebilirler. yerleşim gösterebilirler.

Spor yerleşim yeri ortada ise Spor yerleşim yeri ortada ise (santral), (santral),

Kenarda ise Kenarda ise (terminal),(terminal), Kenara yakın ise Kenara yakın ise (subterminal)(subterminal)

spor olarak adlandırılır. spor olarak adlandırılır.

Sporlu bakteriler dış çevre Sporlu bakteriler dış çevre şartlarına dayanıklı olup genellikle şartlarına dayanıklı olup genellikle dış ortamdan girerek tetanoz gibi dış ortamdan girerek tetanoz gibi bazı hastalıklara neden olurlar.bazı hastalıklara neden olurlar.

MİKROORGANİZMALARIN MİKROORGANİZMALARIN KİMYASAL YAPISIKİMYASAL YAPISI Bütün canlı hücrelerde olduğu Bütün canlı hücrelerde olduğu

gibi bakteri hücresinin yapısında gibi bakteri hücresinin yapısında organik maddeler, inorganik organik maddeler, inorganik maddeler ve su bulunur. maddeler ve su bulunur.

Su, genel olarak bakterilerin Su, genel olarak bakterilerin %70-90'lık kısmını oluşturur. %70-90'lık kısmını oluşturur. Bakteri sporlarında bu oran Bakteri sporlarında bu oran %40-50'ye düşer. Organik %40-50'ye düşer. Organik maddeler kuru ağırlığın %50-maddeler kuru ağırlığın %50-90'ını oluşturur. 90'ını oluşturur.

Organik maddelerin başlıcaları,Organik maddelerin başlıcaları, Proteinler, Proteinler, Karbonhidratlar, Karbonhidratlar, Lipidler ve Lipidler ve Nükleik asidlerdir. Nükleik asidlerdir.

Bakterilerde en çok Bakterilerde en çok karbon, karbon, hidrojen, hidrojen, oksijen, oksijen, azot, azot, kükürt, kükürt, fosfor gibi elementlerin yanı sırafosfor gibi elementlerin yanı sıra

Daha az oranda da Daha az oranda da sodyum, sodyum, potasyum, potasyum, magnezyum, magnezyum, klor, klor, demir, demir, bakır, bakır, çinko bulunmaktadır. çinko bulunmaktadır.

Bakterilerin yapısındaki Bakterilerin yapısındaki karbonhidratlar, karbonhidratlar, polisakkaritpolisakkarit şeklinde, şeklinde, glikoproteinglikoprotein yapısında yapısında olabilirler. olabilirler.

Cins ya da tipe özgü özellikleri Cins ya da tipe özgü özellikleri nedeniyle serolojik ayırıcı tanıda nedeniyle serolojik ayırıcı tanıda kullanılabilirler. kullanılabilirler.

Lipidler, bazı bakterilerde yüksek Lipidler, bazı bakterilerde yüksek oranda bulunurlar. Proteinlerle oranda bulunurlar. Proteinlerle birleşmiş yapılar da oluşturabilirler. birleşmiş yapılar da oluşturabilirler.

İnorganik maddeler, bakteri kuru İnorganik maddeler, bakteri kuru ağırlığının %2 -30'u arasında değişir. ağırlığının %2 -30'u arasında değişir.

Daha çok Daha çok tuzlartuzlar şeklinde bulunurlar. şeklinde bulunurlar.

Nükleik asitler, nukleusta bulunan Nükleik asitler, nukleusta bulunan DNA ve sitoplazmada yer alan RNA DNA ve sitoplazmada yer alan RNA 'ların yapısında yer alırlar. 'ların yapısında yer alırlar.

Viruslar da DNA ve RNA'dan Viruslar da DNA ve RNA'dan yalnızca birisi bulunurken, prion yalnızca birisi bulunurken, prion yapılarında hiç nükleik asit yapılarında hiç nükleik asit bulunmamaktadır. bulunmamaktadır.

Viruslarda proteinler; kapsidde, Viruslarda proteinler; kapsidde, glikopretinler; zarf yapılarında yer glikopretinler; zarf yapılarında yer alırlar ve viruslara değişik özellikler alırlar ve viruslara değişik özellikler sağlarlar. sağlarlar.

Lipidler, virusların zarf kısmında yer Lipidler, virusların zarf kısmında yer alırlar ve bulundukları viruslar etere alırlar ve bulundukları viruslar etere duyarlı özellik taşırlar.duyarlı özellik taşırlar.

Mikroorganizmaların Beslenmesi ve Mikroorganizmaların Beslenmesi ve Üremesi için Gerekli MaddelerÜremesi için Gerekli Maddeler ■ ■ Su: Su: Bakterilerin %70 -90'ını Bakterilerin %70 -90'ını

oluşturur, oluşturur, beslenme ve üreme için gerekli beslenme ve üreme için gerekli

temel maddedir. temel maddedir. Ortamdaki besin maddelerinin Ortamdaki besin maddelerinin

kullanımı, suda çözülmüş olarak kullanımı, suda çözülmüş olarak sağlanır. sağlanır.

Enzimatik ve metabolik Enzimatik ve metabolik aktivitelerin devamı için su aktivitelerin devamı için su gereklidir.gereklidir.

■ ■ Karbon Kaynağı: Karbon Kaynağı: Bütün mikroorganizmaların bir Bütün mikroorganizmaların bir

karbon kaynağına gereksinimleri karbon kaynağına gereksinimleri vardır. vardır.

Bu amaçla farklı karbon Bu amaçla farklı karbon kaynakları kullanılabilir. kaynakları kullanılabilir.

Ototrof mikroorganizmalar, CO2 Ototrof mikroorganizmalar, CO2 veya karbonatlardan, veya karbonatlardan,

Heterotroflar, organik karbon Heterotroflar, organik karbon kaynaklarından yararlanırlar.kaynaklarından yararlanırlar.

Azot Kaynağı: Azot Kaynağı: Mikroorganizmaların protein, Mikroorganizmaların protein,

nükleik asit ve enzim yapılarında nükleik asit ve enzim yapılarında yer alan azot için, bazı yer alan azot için, bazı mikroorganizmalar mikroorganizmalar atmosfer atmosfer azotunuazotunu kullanırlar. kullanırlar.

Birçoğu ise, Birçoğu ise, amonyum tuzlarıamonyum tuzları veya veya nitrat,nitrat, nitritnitrit ve ve amino amino asitlerdeasitlerde yer alan azottan yer alan azottan yararlanırlar.yararlanırlar.

■ ■ Mineraller: Mineraller: Yapı maddelerinin sentezi ve Yapı maddelerinin sentezi ve

enzim aktiviteleri için bazı enzim aktiviteleri için bazı minerallerin ortamda bulunması minerallerin ortamda bulunması gerekir.gerekir.

Başlıcaları Başlıcaları kükürt, fosfor ile kükürt, fosfor ile

Ca, Mg, Fe, K, Mn, CO, Cl, Cu, Ca, Mg, Fe, K, Mn, CO, Cl, Cu, ZnZn v.b. gibi iyonlardır. v.b. gibi iyonlardır.

■ ■ Hidrojen Verici ve Hidrojen Alıcı Hidrojen Verici ve Hidrojen Alıcı Maddeler: Maddeler:

Hidrojen alıcı maddeler; Hidrojen alıcı maddeler; oksidoredüksiyon reaksiyonları için oksidoredüksiyon reaksiyonları için gereklidir. gereklidir.

Hidrojen alıcı madde, aerop üreme Hidrojen alıcı madde, aerop üreme özelliğindeki mikroorganizmalar için özelliğindeki mikroorganizmalar için oksijen, oksijen,

anaeroplar için inorganik veya anaeroplar için inorganik veya organik maddelerdir. organik maddelerdir.

Hidrojen verici maddeler; tüm Hidrojen verici maddeler; tüm mikroorganizmalar için gerekli olan mikroorganizmalar için gerekli olan okside olabilen özelliktedirler ve okside olabilen özelliktedirler ve enerji sağlarlar.enerji sağlarlar.

Gelişme Faktörleri ve Vitaminler: Gelişme Faktörleri ve Vitaminler: Mikroorganizmalardan bazılarının Mikroorganizmalardan bazılarının

gelişmesi için gerekli olup, sentez gelişmesi için gerekli olup, sentez edilmediğinden dışarıdan eklenen edilmediğinden dışarıdan eklenen organik maddelerdir. organik maddelerdir.

Bazı mikropların çok sayıda gelişme Bazı mikropların çok sayıda gelişme faktörüne ihtiyaçları vardır. faktörüne ihtiyaçları vardır.

Pantotenik asit, biyotin, nikotinik asit, Pantotenik asit, biyotin, nikotinik asit, folik asit, glutamik asit, riboflavin, folik asit, glutamik asit, riboflavin, yağ asitleri, hematin v.b. örnek yağ asitleri, hematin v.b. örnek olarak verilebilir.olarak verilebilir.

■ ■ Oksijen: Oksijen: Mikroorganizmaların biyolojik Mikroorganizmaların biyolojik

oksidasyonları için; ya atmosfer oksidasyonları için; ya atmosfer oksijeni reaksiyona katılır ya da oksijeni reaksiyona katılır ya da dehidrojenasyon yolu kullanılır.dehidrojenasyon yolu kullanılır.

■ ■ Karbondioksit: Karbondioksit: Heterotrof bakterilerin çoğu Heterotrof bakterilerin çoğu

atmosfer CO2 ile üreyebilirler. atmosfer CO2 ile üreyebilirler. Bazıları için CO2 oranının %10-Bazıları için CO2 oranının %10-

20 ye çıkarılması gereklidir. 20 ye çıkarılması gereklidir. Ototorof bakteriler ise, karbon Ototorof bakteriler ise, karbon

kaynağı olarak CO2 'i kullanırlar.kaynağı olarak CO2 'i kullanırlar.

MİKROORGANİZMALARIN MİKROORGANİZMALARIN ÜREMESİNE ETKİ EDEN ÇEVRE ÜREMESİNE ETKİ EDEN ÇEVRE FAKTÖRLERİFAKTÖRLERİ ■ ■ IsıIsı ■ ■ Hidrojen İyonlarıHidrojen İyonları ■ ■ Osmotik BasınçOsmotik Basınç ■ ■ Oksidasyon Redüksiyon Oksidasyon Redüksiyon

PotansiyeliPotansiyeli

Sıvı bir ortamda bakterilerin oksijen Sıvı bir ortamda bakterilerin oksijen gereksinimlerine göre üremeleri şematik gereksinimlerine göre üremeleri şematik olarak gösterilmiştir.olarak gösterilmiştir.

Sıvı besiyerine belirli sayıda Sıvı besiyerine belirli sayıda bakteri ekilecek ve düzenli bakteri ekilecek ve düzenli aralıklarla bu besiyerinden aralıklarla bu besiyerinden alınınan örneklerde her alınınan örneklerde her milimetresindeki bakteri sayısı milimetresindeki bakteri sayısı sayılacak olursa bunların sayılacak olursa bunların düzenli ve aynı hızda düzenli ve aynı hızda üremedikleri görülür. üremedikleri görülür.

Bakterilerin üremesi zamana Bakterilerin üremesi zamana bağlı olarak dört dönem halinde bağlı olarak dört dönem halinde seyir gösterir.seyir gösterir.

Bakteri üremesinde başlıca dört Bakteri üremesinde başlıca dört dönem vardır.dönem vardır.

■ ■ Başlangıç Dönemi: Başlangıç Dönemi: Bakteri bu dönemde çoğalma Bakteri bu dönemde çoğalma

için hazırlıklarını yapar. için hazırlıklarını yapar. Ortamdaki bakterilerin Ortamdaki bakterilerin

metabolizmaları artar. metabolizmaları artar. Bakteri bu dönemde cinsinin en Bakteri bu dönemde cinsinin en

büyük hacmine ulaşır. büyük hacmine ulaşır. Bakterilerin üremesinde yavaş Bakterilerin üremesinde yavaş

yavaş artma görülür.yavaş artma görülür.

■ ■ Logaritmik Üreme Dönemi: Logaritmik Üreme Dönemi: Bakteri sayısının hızla arttığı Bakteri sayısının hızla arttığı

dönemdir. dönemdir. Her 20 dakikada bakteri türünün Her 20 dakikada bakteri türünün

sayıca iki katına çıkar.sayıca iki katına çıkar. Bu dönemde bakteri cinsinin Bu dönemde bakteri cinsinin

hacimce en küçük hacimce en küçük durumundadır.durumundadır.

■ ■ Durma Dönemi: Durma Dönemi: Bakterilerin üremesi devam Bakterilerin üremesi devam

ederken bir yanda da ederken bir yanda da bakterilerde ölüm görülür. bakterilerde ölüm görülür.

Ölen bakteri ile üreyen bakteri Ölen bakteri ile üreyen bakteri birbirine eşit olduğundan birbirine eşit olduğundan ortamdaki bakteriler sayıca ortamdaki bakteriler sayıca değişmez.değişmez.

■ ■ Ölüm Dönemi: Ölüm Dönemi: Ölen bakteri hücreleri sayıca Ölen bakteri hücreleri sayıca

artmıştır. artmıştır.

düşer ve bakteri ölümü giderek düşer ve bakteri ölümü giderek artar, artar,

Sonuçta ortamda hiç canlı Sonuçta ortamda hiç canlı bakteri kalmaz. bakteri kalmaz.

MİKROORGANİZMALARIN MİKROORGANİZMALARIN ENZİMLERİ VE METABOLİZMALARIENZİMLERİ VE METABOLİZMALARI

Enzimler, , protein yapısında, protein yapısında, biyolojik kimyasal reaksiyonları biyolojik kimyasal reaksiyonları

katalize eden ve katalize eden ve küçük miktarlarda bulunan ve küçük miktarlarda bulunan ve organizma için önemli organizma için önemli

maddelerdir. maddelerdir.

Enzimler reaksiyon sonrasında Enzimler reaksiyon sonrasında harcanmaz ve ortamda kalırlar. harcanmaz ve ortamda kalırlar.

Her enzimin bir substratı vardır. Her enzimin bir substratı vardır. Her enzim özgül bir kimyasal Her enzim özgül bir kimyasal

reaksiyonu katalize eder. reaksiyonu katalize eder. Mikroorganizma metabolik Mikroorganizma metabolik

aktivitesini sürdürebilmesi için bir aktivitesini sürdürebilmesi için bir değil birden çok enzim sistemine değil birden çok enzim sistemine ihtiyaç duyar. ihtiyaç duyar.

Bu nedenle mikrop Bu nedenle mikrop metabolizmasında enzimler sistemi metabolizmasında enzimler sistemi yer almaktadır. yer almaktadır.

Bu enzimlerin bir kısmı hücre içinde Bu enzimlerin bir kısmı hücre içinde (endoenzimler), (endoenzimler),

Bir kısmı da hücre dışında Bir kısmı da hücre dışında (ekzoenzimler) görev yaparlar. (ekzoenzimler) görev yaparlar.

Ekzoenzimler hücre dışında Ekzoenzimler hücre dışında bulunan besinleri hücre içine bulunan besinleri hücre içine alınacak hale getirir. alınacak hale getirir.

Endoenzimler ise hücrenin yapı Endoenzimler ise hücrenin yapı taşlarının oluşturulmasında ve taşlarının oluşturulmasında ve hücre için gerekli enerjinin hücre için gerekli enerjinin sağlanmasında görev alırlar.sağlanmasında görev alırlar.

Enzimler çok etkili maddelerdir. Enzimler çok etkili maddelerdir.

Bir molekül enzim bir dakika içinde Bir molekül enzim bir dakika içinde bir milyon substrat molekülünü bir milyon substrat molekülünü etkileyebilir. etkileyebilir.

Enzimler genellikle etkiledikleri Enzimler genellikle etkiledikleri maddenin sonuna ase (az) konarak maddenin sonuna ase (az) konarak adlandırılırlar. adlandırılırlar.

Örnek olarak, hydrolase (hidrolaz = Örnek olarak, hydrolase (hidrolaz = hidroliz yapan), lactase (laktaz = hidroliz yapan), lactase (laktaz = laktozu parçalayan), ürease (üreaz = laktozu parçalayan), ürease (üreaz = üreyi parçalayan). üreyi parçalayan).

Bakteri enzimleri, yapı ve uyum Bakteri enzimleri, yapı ve uyum enzimleri olarak ikiye ayrılırlar.enzimleri olarak ikiye ayrılırlar.

■ ■ Yapı enzimleri: Yapı enzimleri: Bakteri hücresinde her zaman, yani Bakteri hücresinde her zaman, yani

sentezlenecek madde olmadan da sentezlenecek madde olmadan da vardır. vardır.

Bu enzimler genelde bakterinin yapı Bu enzimler genelde bakterinin yapı taşlarının sentezinde görev alırlar.taşlarının sentezinde görev alırlar.

■ ■ Uyum enzimleri: Uyum enzimleri: Bir uyarı varlığında oluşan Bir uyarı varlığında oluşan

enzimlerdir. enzimlerdir. Uyarı bittiğinde miktarları çok azalır. Uyarı bittiğinde miktarları çok azalır.

Bir kısım enzimler işlevleri sırasında Bir kısım enzimler işlevleri sırasında kendilerini aktive eden protein kendilerini aktive eden protein yapıda olmayan organik moleküllere yapıda olmayan organik moleküllere gerek duyarlar. gerek duyarlar.

Bu moleküllere prostetik grup ya da Bu moleküllere prostetik grup ya da koenzim koenzim adı verilir. adı verilir.

Enzimlerin protein kısmına Enzimlerin protein kısmına apoenzim, apoenzim,

apoenzim ve koenzimden oluşan apoenzim ve koenzimden oluşan komplekse ise komplekse ise holoenzimholoenzim denir. denir.

Apoenzimler özgül etki Apoenzimler özgül etki göstermelerine karşılık, göstermelerine karşılık,

Koenzimler bir çok apoenzime Koenzimler bir çok apoenzime bağlanarak çeşitli kimyasal bağlanarak çeşitli kimyasal reaksiyonlara katılabilirler. reaksiyonlara katılabilirler.

Bazı enzimler ise, aktive Bazı enzimler ise, aktive olabilmek için koenzimler olabilmek için koenzimler dışında dışında kofaktör kofaktör denilen bazı denilen bazı aktivatör maddelere ihtiyaç aktivatör maddelere ihtiyaç duyarlar. duyarlar.

Bu enzimler kofaktör olmaksızın Bu enzimler kofaktör olmaksızın etkinlik gösteremezler. etkinlik gösteremezler.

Kofaktörler çoğunlukla metalik Kofaktörler çoğunlukla metalik iyonlardır. Başlıcaları ise Fe++, iyonlardır. Başlıcaları ise Fe++, Mg++, Ce++, Zn++, Cu++'dur. Mg++, Ce++, Zn++, Cu++'dur.

Enzimler, aktivite gösterirken bir Enzimler, aktivite gösterirken bir çok dış etmenden etkilenir. çok dış etmenden etkilenir. Bunların başlıcaları şunlardır.Bunların başlıcaları şunlardır.

■ ■ Enzimler etkinlik gösterirken Enzimler etkinlik gösterirken çevre ısısından direkt olarak çevre ısısından direkt olarak etkilenirler. Her enzimin en etkin etkilenirler. Her enzimin en etkin olduğu bir optimal, az etkin olduğu bir optimal, az etkin olduğu bir minimal bir de olduğu bir minimal bir de maksimal ısı sınırları vardır.maksimal ısı sınırları vardır.

■ ■ Ortamın pH derecesinden de Ortamın pH derecesinden de enzimler etkilenir. Enzimlerin enzimler etkilenir. Enzimlerin etkinlik gösterdikleri optimal, etkinlik gösterdikleri optimal, minimal ve maksimal pH minimal ve maksimal pH değerleri bulunur.değerleri bulunur.

■ ■ Enzimlerin etkilediği substrat, Enzimlerin etkilediği substrat, ortamda ne kadar yoğun ise, enzim ortamda ne kadar yoğun ise, enzim etkinliği o denli azalma gösterir.etkinliği o denli azalma gösterir.

■ ■ Ortamda tuz yoğunluğu fazla ise Ortamda tuz yoğunluğu fazla ise enzimatik etkinlik azalır.enzimatik etkinlik azalır.

■ ■ Ortamda bulunan çeşitli kimyasal Ortamda bulunan çeşitli kimyasal maddeler, enzimlerin yapısında maddeler, enzimlerin yapısında bozulmaya neden olacaklarından bozulmaya neden olacaklarından etkinliklerinde de azalmaya neden etkinliklerinde de azalmaya neden olurlar.olurlar.

■ ■ Ultraviyole, X ışınları gibi fiziksel Ultraviyole, X ışınları gibi fiziksel etmenlerden enzimlerin işlevleri etmenlerden enzimlerin işlevleri olumsuz etkilenir.olumsuz etkilenir.

Bir canlı içerisinde meydana Bir canlı içerisinde meydana gelen kimyasal reaksiyonların gelen kimyasal reaksiyonların tümüne METABOLİZMA denir. tümüne METABOLİZMA denir.

Mikroorganizmaların 2000 kadar Mikroorganizmaların 2000 kadar farklı kimyasal reaksiyonunun farklı kimyasal reaksiyonunun varlığı bilinmektedir. varlığı bilinmektedir.

Metabolizma başka bir deyişle Metabolizma başka bir deyişle canlılarda meydana gelen canlılarda meydana gelen anabolizma ve katabolizma anabolizma ve katabolizma olaylarının tümüdür.olaylarının tümüdür.

Katabolizma: Katabolizma: Alınan besin Alınan besin maddelerinin yıkılıp enerji açığa maddelerinin yıkılıp enerji açığa çıkması olayına denir. Böylece çıkması olayına denir. Böylece mikroorganizma için gerekli mikroorganizma için gerekli enerji temin edilmiş olur.enerji temin edilmiş olur.

Anabolizma: Anabolizma: Mikroorganizmayı Mikroorganizmayı oluşturmak için gerekli sentez oluşturmak için gerekli sentez işlemlerinin tümüdür. Sentez işlemlerinin tümüdür. Sentez işlemi için gerekli enerji ise, işlemi için gerekli enerji ise, genellikle adenozin trifosfat genellikle adenozin trifosfat (adenosine triphosphate = ATP) (adenosine triphosphate = ATP) tarafından karşılanır.tarafından karşılanır.

NORMAL FLORALAR, NORMAL FLORALAR, ÖRNEK ALMA ÖRNEK ALMA TEKNİKLERİ TEKNİKLERİ

Sağlıklı insan vücudunda Sağlıklı insan vücudunda bulunan ve organizmaya bulunan ve organizmaya zarar vermeden yaşayan zarar vermeden yaşayan mikroorganizma mikroorganizma topluluklarına, topluluklarına, vücudun vücudun normal mikrop florasınormal mikrop florası denir. denir.

Organizmada iki çeşit flora Organizmada iki çeşit flora bulunur. Bunlar, bulunur. Bunlar,

Kalıcı ve Kalıcı ve Geçici floradır. Geçici floradır.

Kalıcı flora, vücudun belli Kalıcı flora, vücudun belli bölgelerinde belli yaşlara göre, bölgelerinde belli yaşlara göre, genellikle sabit olarak bulunan genellikle sabit olarak bulunan floradır. floradır.

Çeşitli nedenlerle ortadan Çeşitli nedenlerle ortadan kaldırılsa bile, bir süre sonra kaldırılsa bile, bir süre sonra tekrar kendiliğinden oluşur. tekrar kendiliğinden oluşur.

Kalıcı floranın yanında çoğu Kalıcı floranın yanında çoğu saprofit, bazen patojen olan saprofit, bazen patojen olan mikroorganizmaların, mikroorganizmaların, vücudun belirli bölgelerinde vücudun belirli bölgelerinde bir kaç saatten haftalara bir kaç saatten haftalara kadar değişebilen sürelerle kadar değişebilen sürelerle kalmasıyla oluşan kalmasıyla oluşan geçici geçici floraflora bulunur. bulunur.

Geçici florada yer alan Geçici florada yer alan mikroorganizmalar, kalıcı mikroorganizmalar, kalıcı flora ortadan kalktığında, flora ortadan kalktığında, hastalık oluşturabilirler. hastalık oluşturabilirler.

Kalıcı flora vücudun normal Kalıcı flora vücudun normal fonksiyonlarının sağlanmasında fonksiyonlarının sağlanmasında önemli rol oynar. önemli rol oynar.

Normal flora üyeleri, Normal flora üyeleri, bulundukları yerleri bulundukları yerleri değiştirmedikçe, aralarındaki değiştirmedikçe, aralarındaki denge ve organizmanın denge ve organizmanın savunma gücü bozulmadıkça, savunma gücü bozulmadıkça, hastalık oluşturmazlar.hastalık oluşturmazlar.

FLORANIN FLORANIN

ORGANİZMADAKİ ORGANİZMADAKİ

ROLÜROLÜ

Florada bulunan mikropların Florada bulunan mikropların çoğu kommensaldir.çoğu kommensaldir.

Bunlar vücudun Bunlar vücudun ısısından, ısısından, neminden,ve neminden,ve döküntü maddelerinden döküntü maddelerinden

yararlanırlar ve yararlanırlar ve zarar vermeksizin yaşamlarını zarar vermeksizin yaşamlarını

sürdürürler.sürdürürler.

Bazı mikropların Bazı mikropların kommensallikten daha ileri kommensallikten daha ileri olarak organizma ile mutuallik olarak organizma ile mutuallik halde bulundukları bilinmektedir.halde bulundukları bilinmektedir.

Nitekim bağırsakta bulunan Nitekim bağırsakta bulunan bakterilerin besinlerin artık bakterilerin besinlerin artık maddelerine etkili olup maddelerine etkili olup pütrefaksiyon ve fermentasyon pütrefaksiyon ve fermentasyon olaylarını dengede tutarak, olaylarını dengede tutarak, birinin üstünlüğünden birinin üstünlüğünden doğabilecek çeşitli rahatsızlıkları doğabilecek çeşitli rahatsızlıkları önlemede rolleri vardır.önlemede rolleri vardır.

Yine bir bölgedeki flora Yine bir bölgedeki flora bakterilerinin oluşturdukları bakterilerinin oluşturdukları ortam koşullarının bazı patojen ortam koşullarının bazı patojen bakterilerin yerleşmesini bakterilerin yerleşmesini önledikleri bir gerçektir.önledikleri bir gerçektir.

Nitekim erişkin kadın vaginal Nitekim erişkin kadın vaginal florasındaki laktik bakterilerin florasındaki laktik bakterilerin vagina pH sını asitleştirerek vagina pH sını asitleştirerek gonokokların yerleşmesini gonokokların yerleşmesini güçleştirdikleri bilinmektedir.güçleştirdikleri bilinmektedir.

Normal floranın bulunduğu Normal floranın bulunduğu bölgede, dokuya yerleşme bölgede, dokuya yerleşme konusunda hastalandırıcı konusunda hastalandırıcı mikroplarla olan rekabeti mikroplarla olan rekabeti nedeniyle vücudu nedeniyle vücudu enfeksiyonlardan korumada rol enfeksiyonlardan korumada rol aldığı bilinmektedir.aldığı bilinmektedir.

Mikroplu bir dünyada yaşamak Mikroplu bir dünyada yaşamak zorunda olan zorunda olan mikroorganizmaların mikroorganizmaların yaşamlarında floranın önemli bir yaşamlarında floranın önemli bir rolü olduğu kesindir. rolü olduğu kesindir.

Fakat acaba mikropsuz bir Fakat acaba mikropsuz bir ortamda ve florasız yaşam ortamda ve florasız yaşam olasımıdır?olasımıdır?

Flora yaşam için kesinlikle Flora yaşam için kesinlikle gereklimidir? gereklimidir?

Bu sorulara yanıt verebilmek için Bu sorulara yanıt verebilmek için doğumdan itibaren mikropsuz doğumdan itibaren mikropsuz koşullarda yaşatılmak suretiyle koşullarda yaşatılmak suretiyle hayvan deneyleri yapılmıştır.hayvan deneyleri yapılmıştır.

Axenic (yabancısız) veya Axenic (yabancısız) veya Gnotobiotic (Bilinen yaşamlı) Gnotobiotic (Bilinen yaşamlı)

yaşam adı verilen bu deneyler yaşam adı verilen bu deneyler için özel aygıtlar kullanılır.için özel aygıtlar kullanılır.

Bunlar sayesinde farelerden Bunlar sayesinde farelerden maymunlara kadar çeşitli maymunlara kadar çeşitli hayvanların aksenik yaşamı hayvanların aksenik yaşamı incelenebilmiştir.incelenebilmiştir.

Çok steril koşullar altında ve Çok steril koşullar altında ve sezeriyanla dünyaya getirilen sezeriyanla dünyaya getirilen hayvanlar her şeyi steril olan, hayvanlar her şeyi steril olan, içerisine giren havası filtreden içerisine giren havası filtreden içeriye verilen aygıtlar içerisine içeriye verilen aygıtlar içerisine alınırlar.alınırlar.

Steril olan besin maddeleri özel Steril olan besin maddeleri özel tertibatla içeriye verilen tertibatla içeriye verilen hayvanların artık maddeleri de hayvanların artık maddeleri de aynı şekilde dışarıya alınarak aynı şekilde dışarıya alınarak sık sık gerek ortamın gerekse sık sık gerek ortamın gerekse hayvanın,mikroplarla bulaşıp hayvanın,mikroplarla bulaşıp bulaşmadığı bakteriyolojik bulaşmadığı bakteriyolojik olarak kontrol edilir.olarak kontrol edilir.

Bu hayvanların aynı koşullarda Bu hayvanların aynı koşullarda birçok nesilleri üretilmiştir.birçok nesilleri üretilmiştir.

Sonuç olarak anlaşılmıştır ki;Sonuç olarak anlaşılmıştır ki;

Florasız Yaşam OLANAKLIDIR.Florasız Yaşam OLANAKLIDIR.

Mikropsuz koşullarda (axenic) Mikropsuz koşullarda (axenic) yaşayan hayvanlar normal yaşayan hayvanlar normal ortamda bulunan ortamda bulunan hemcinslerinden daha sağlıklı hemcinslerinden daha sağlıklı ve uzun süre yaşarlar.ve uzun süre yaşarlar.

Hücreleri de daha genç Hücreleri de daha genç görünümdedirler.görünümdedirler.

ANCAKANCAK

Buna karşın diğerleri için Buna karşın diğerleri için tamamen zararsız olan tamamen zararsız olan bakterilerle karşılaştıklarında bakterilerle karşılaştıklarında öldürücü enfeksiyon belirtileri öldürücü enfeksiyon belirtileri gösterirler.gösterirler.

Aksenik hayvanlarda Aksenik hayvanlarda enfeksiyonlar karşısında çok enfeksiyonlar karşısında çok daha az antikor oluşur.daha az antikor oluşur.

Antijenlere karşı bağışık yanıt Antijenlere karşı bağışık yanıt şiddeti normal hayvanlara göre şiddeti normal hayvanlara göre azdır.azdır.

Bu yüzden enfeksiyonlara daha Bu yüzden enfeksiyonlara daha duyarlıdırlar.duyarlıdırlar.

O halde;O halde;

Mikropsuz ortamda florasız yaşam Mikropsuz ortamda florasız yaşam olanaklı olmakla beraber bu olanaklı olmakla beraber bu dünya ortamında insan ve tüm dünya ortamında insan ve tüm canlılar mikropları ile beraber canlılar mikropları ile beraber yaşamak zorundadırlar.yaşamak zorundadırlar.

Vücud Bölgelerinde Vücud Bölgelerinde Yer Alan FloralarYer Alan Floralar

■ ■ Deri Florası:Deri Florası:

Deri devamlı dış çevre ile Deri devamlı dış çevre ile ilişki içindedir. ilişki içindedir.

Bu yüzden, birçok Bu yüzden, birçok mikroorganizma, geçici mikroorganizma, geçici olarak deride bulunur. olarak deride bulunur.

Derinin kalıcı florası, Derinin kalıcı florası, yaşanılan coğrafi bölge, yaşanılan coğrafi bölge, giyilen elbiseler, giyilen elbiseler, temizlik ve temizlik ve salgı durumuna bağlı olarak, salgı durumuna bağlı olarak,

bazı değişiklikler gösterebilir. bazı değişiklikler gösterebilir.

Deride en sık rastlanan flora Deride en sık rastlanan flora üyeleri, üyeleri,

aerobik ve anaerobik aerobik ve anaerobik difteroid basiller, difteroid basiller,

hemoliz oluşturmayan hemoliz oluşturmayan stafilokoklar ve stafilokoklar ve

streptokoklardır.streptokoklardır.

Aşırı terleme, yıkanma ve Aşırı terleme, yıkanma ve banyo yapma, kalıcı deri banyo yapma, kalıcı deri florasında önemli florasında önemli değişikliklere neden olmaz. değişikliklere neden olmaz.

Yağ bezlerinden salgılanan Yağ bezlerinden salgılanan uzun zincirli yağ asitleriuzun zincirli yağ asitleri,,

lizozim lizozim vb.vb. enzimlerin enzimlerin varlığı, varlığı,

geçici flora geçici flora mikroorganizmalarının mikroorganizmalarının sürekli üreyerek sürekli üreyerek çoğalmalarına engel çoğalmalarına engel oluştururlaroluştururlar

■ ■ Ağız ve üst solunum Ağız ve üst solunum yollarının temel florası:yollarının temel florası:

Doğumdan yaklaşık 4-12 Doğumdan yaklaşık 4-12 saat sonra oluşur. saat sonra oluşur.

Çocukluk döneminde Çocukluk döneminde dişler çıkmadan önce dişler çıkmadan önce stafilokoklar, stafilokoklar,

Gram negatif diplokoklar Gram negatif diplokoklar ve ve

difteroidler görülür. difteroidler görülür.

Dişler çıktıktan sonra, Dişler çıktıktan sonra, Streptococcus viridans Streptococcus viridans

floranın temel üyesi floranın temel üyesi durumuna gelir. durumuna gelir.

Anaerop spiroketler, Anaerop spiroketler,

Fuziform basiller de normal Fuziform basiller de normal ağız florasında yer alırlar.ağız florasında yer alırlar.

Burun florasında ise Burun florasında ise

difteroidler ve difteroidler ve

hemoliz oluşturmayan hemoliz oluşturmayan stafilokoklar ve stafilokoklar ve

streptokoklar bulunur.streptokoklar bulunur.

Boğaz florasındaBoğaz florasında

hemoliz yapmayan hemoliz yapmayan streptokoklar, streptokoklar,

neisserialer, neisserialer,

stafilokoklar ve stafilokoklar ve

difteroidler yer alır. difteroidler yer alır.

Soluk borusu (trakea) Soluk borusu (trakea) florası, boğaz florasına florası, boğaz florasına benzerlik gösterir.benzerlik gösterir.

■ ■ Sindirim sistemi florası :Sindirim sistemi florası :

Yemek borusunda (özofagus) Yemek borusunda (özofagus) az miktarda flora bulunur. az miktarda flora bulunur.

Mide ortamı asid olduğundan, Mide ortamı asid olduğundan, steril kabul edilir. steril kabul edilir.

Mideden sonra gelen sindirim Mideden sonra gelen sindirim kanalında, mikroplar gittikçe kanalında, mikroplar gittikçe artar. artar.

Kalın barsağın sonlarına Kalın barsağın sonlarına doğru dışkı kuru ağırlığının doğru dışkı kuru ağırlığının %10-20 sini bakteriler %10-20 sini bakteriler oluşturur.oluşturur.

Barsak florasının %96-99 Barsak florasının %96-99 nu nu

anaerop anaerop mikroorganizmalar, mikroorganizmalar,

geri kalanını da geri kalanını da

aerop ve aerop ve

fakültatif anaeroplar fakültatif anaeroplar oluşturur.oluşturur.

■ ■ Göz florası:Göz florası:

Gözün en dış yüzeyinde Gözün en dış yüzeyinde bulunan zarda bulunan zarda (konjunktiva) (konjunktiva)

difteroidler, difteroidler,

stafilokoklar ve stafilokoklar ve

streptokoklar yer alır.streptokoklar yer alır.

Gözyaşı sıvısında Gözyaşı sıvısında bulunan lizozomal bulunan lizozomal enzimler sayesinde birçok enzimler sayesinde birçok mikroorganizmanın mikroorganizmanın üremesi üremesi engellenmektedir.engellenmektedir.

■ ■ Vagina florası:Vagina florası:

YaşaYaşa bağlı olarak bazı bağlı olarak bazı farklılıklar gösterir. farklılıklar gösterir.

Doğurganlık çağındaki Doğurganlık çağındaki kadınlarda temel flora üyesi, kadınlarda temel flora üyesi,

aerop laktobasillerdir. aerop laktobasillerdir. Yenidoğan döneminde birkaç Yenidoğan döneminde birkaç

hafta süre ile laktobasiller hafta süre ile laktobasiller bulunur. bulunur.

Ergenlik dönemine kadar Ergenlik dönemine kadar stafilokok ve difteroid stafilokok ve difteroid basiller flora üyeleri basiller flora üyeleri iken, iken,

Cinsel aktif dönemde Cinsel aktif dönemde vajen mukozasının zengin vajen mukozasının zengin glikojen yapısı ve aerop-glikojen yapısı ve aerop-anaerop laktobasiller, anaerop laktobasiller, glikojenden laktik asit glikojenden laktik asit oluşturulması pH nın oluşturulması pH nın aside kaymasına neden aside kaymasına neden olur. olur.

Servikal salgıların Servikal salgıların antibakteriyel etkileri antibakteriyel etkileri ile beraber, birçok ile beraber, birçok patojen patojen mikroorganizmanın mikroorganizmanın kolonizasyonu kolonizasyonu engellenmiş olur. engellenmiş olur.

Antibiyotik Kullanımının Flora Antibiyotik Kullanımının Flora Üzerine EtkisiÜzerine Etkisi

Antibiyotik kullanımı Antibiyotik kullanımı antibiyotiklere duyarlı antibiyotiklere duyarlı normal flora üyelerinin normal flora üyelerinin azalmasına neden olur. azalmasına neden olur.

Sonuçta, normal flora Sonuçta, normal flora üyelerinin dağılımı ve üyelerinin dağılımı ve dengesi bozulur.dengesi bozulur.

Bu koşullarda, geçici Bu koşullarda, geçici flora olarak söz edilen flora olarak söz edilen mikroorganizmalar, mikroorganizmalar, hastalık oluşturabilirler. hastalık oluşturabilirler.

Antibiyotik kesildikten Antibiyotik kesildikten sonra, tekrar kalıcı sonra, tekrar kalıcı floraları oluşur.floraları oluşur.

STERİLİZASYON VE

DEZENFEKSİYON

Tıbbi ve cerrahi girişimler sırasında mikroorganizmaları tanımlamak amacıyla üretmek istediğimizde, kullanacağımız araç-gereç, besiyeri gibi ortamların mikrop taşımamasını isteriz.

Ayrıca içtiğimiz suyun, tükettiğimiz yiyeceklerin ve içeceklerin hastalık yapıcı mikroplardan uzak olması gerekir.

Ameliyathane, diyaliz, yoğun bakım, transplantasyon ve yenidoğan bebek ünitelerinin de hava ve donanım malzemelerinin belirli standartlara uyması söz konusudur.

Dirençli mutantlar oluşturabilen, çevre şartlarına uyan sporlu şekillere dönüşebilen mikroorganizmaların, istenmediği durumlarda tamamen veya kısmen yok edilmesiningerekliliği ortaya çıkmaktadır.

TANIMLAMALARSterilizasyon: Bir maddenin üzerinde veya içinde

bulunan tüm mikroorganizmalardan arındırılma işlemine sterilizasyon denir.

Bu işlem sonrasında hastalık yapan ve yapmayan tüm mikroorganizmalar öldürülmektedir.

Bu işlemi hafif, orta, ileri derecede sterilizasyon gibi ayırma imkanı yoktur.

Bu işlem sonucunda sporsuz bakteriler, viruslar, mantarlar gibi tüm mikroorganizmalar ortadan kaldırılır.

Sterilizasyon ya yapılmıştır ya da yapılmamıştır.

Bu işlemin dereceleri ya da uygulama farklılıkları yoktur. Amaç ortamdan tüm mikroorganizmaların kaldırılmasıdır.

Sterilizasyon işlemi uygulanan maddeler ve aletler için bu işlemin tamamlanması sonucu tanımlama için steril kelimesi kullanılır.

Steril madde veya aletlerin bu özelliklerini devam ettirebilmeleri için dış ortamla ilişkililerinin kesilmesi gerekir.

Steril edilecek sıvı ağzı kapanabilen bir tüp veya cam balon, şişe gibi kaplara konarak ağzı kapatılır.

Sterilizasyon işlemi tamamlandıktan sonra dış ortamla teması kesilen sıvı uzun süre bu özelliğini korumaktadır.

Ağzı açılan kap içerisinde bulunan sıvı, havadaki mikroorganizmalarla kontamine olacağından sterilliği kaybolacaktır.

Böyle sıvılar hiçbir şekilde damardan hastalara verilmez. Ancak başka amaçlar için kullanılabilir.

Steril edilecek bir makas, özel bir kumaş veya kağıda sarılır, otoklav bandıyla kapatılarak sterilize edilir.

Steril makas kullanılıncaya kadar bantları açılmaz.

Eğer bantları açılacak olursa dış ortamdaki mikroplar ile temas olacaktır.

Makas, elimiz veya çevredeki eşyalara değdiğinde mikroplar yine bulaşarak bu steril özellik kaybolacaktır.

Steril olan bir ortama mikropların bulaşmasına "kontaminasyon" adı verilir.

Bu yüzden sterilize edilmiş aletler, paketleri açılır açılmaz kullanılmalıdır.

Dezenfeksiyon İnsanlarda hastalık yapma özelliği

olan mikropların uzaklaştırma işlemine dezenfeksiyon denir.

Bu işlem geniş bir aralığı ifade eder.

Dezenfeksiyon işleminde kullanılan ısı, sterilizasyon derecesine yakınlıkta olabildiği gibi, mikroorganizmaların vejatatif (hastalık yapıcı ve dış çevre koşullarına dirençsiz) şekillerinin öldürüldüğü şekilde de olabilir.

Bunlardan ilkine yüksek düzeyde dezenfeksiyon,

ikincisine ise düşük düzeyde dezenfeksiyon işlemi denir.

Bunların arasında kalacak etkinlikte yapılan işlem ise orta düzeyde dezenfeksiyondur.

Yüksek düzeyli dezenfeksiyon işlemi için genellikle daha konsantre dezenfektan maddeler, uzun süre uygulanarak yapılır.

Dezenfeksiyon işleminde kullanılan

maddelere dezenfektan denir. Bunlar genellikle kimyasal

maddelerdir. Bugün bir çok kimyasal

dezenfektan madde kullanılmaktadır.

Antisepsi, deri gibi canlı dokular üzerine uygulanan dezenfeksiyon işlemidir.

Bu işlemde antiseptik solusyonlar kullanılır.

Bir ortam mikrop içeriyorsa septik, içermiyorsa aseptik ortak olarak tanımlanır.

Ameliyat gibi tıbbi girişimler aseptik ortamlarda yapılır.

Pastörizasyon Genellikle sütlere ve süt

ürünlereine uygulanan bir işlemdir.

Bu işlemde süt özel yöntemlerle dezenfekte edilir.

Bu amaçla uygun ısı ve sürede ısıtılan süt ve süt ürünleri ile insanlara geçebilen bruselloz, salmonelloz ve tüberküloz gibi zoonotik (=hayvan ve insanda ortak görülen) infeksiyonlar önlenmiş olur.

Pastörize edilmiş sütte ölmeyen saprofit mikroplar zamanla üreyerek sütün bozulmasına (kesilmesine) neden olurlar.

Bu yüzden pastörize sütler en geç 2 gün içinde tüketilmelidir.

Kullanım kolaylığı açısından pastörize sütler yerine steril sütler de tüketime sunulmaktadır.

Bakteriler üzerine üremeyi durdurucu etki yapan maddelere bakteriostatik, öldürücü etkinlik gösteren maddelere ise bakterisit maddeler denir.

Dezenfektanlar genellikle düşük konsantrasyonlarda bakteriostatik, yüksek konsantrasyonlarda bakterisit etkinlik gösterirler.

Bu tanımlamalar virus veya funguslar için de yapılabilir, virüsit, fungusit sözcükleri kullanılır.

STERİLİZASYON VE DEZENFEKSİYONUN TARİHSEL GELİŞİMİ

Bu başlıkta tarihsel gelişime göz atacak olursak, Milattan önce 800 yıllarında yazılan bir eseri örnek vererek başlayabiliriz.

Milattan önce 800 yıllarında yazılan bir eserde, Odysseus evine döndüğünde karşılaştığı karısının aşıklarını öldürür ve cesetleri attıktan sonra yaşlı dadısına "Bana biraz kükürt getir ve ateş de ya da evi tütsüleyin" diye seslenir.

Bu söz dezenfeksiyon hakkında yazılı ilk cümle

olarak kabul edilmektedir. Daha sonraki yıllarda

kükürdün evlerin kötü havasını temizlemede kullanıldığı bildirilmektedir.

Mikroorganizmalar insanlar tarafından bilinmeden ve bunları ortadan kaldırma düşüncesi olmadan önce

deneme yanılma yoluyla buldukları yöntemleri kullanarak

besinlerin mikroorganizmalar

tarafından bozulmalarını önleyici çeşitli yöntemler geliştirmişlerdir.

Bu yöntemlerin başlıcaları; Besinlerin ısıtılması, tütsülenmesi, tuzlanması ve baharat ilave edilmesi olarak

sayabiliriz. Ülkemizde kayısıları saklamada,

yanan kükürt dumanı halen kullanılmaktadır.

17. Yüzyılda görülen büyük veba salgınlarında hekimler tepeden tırnağa her taraflarını kapatan elbise giymişler,

burun kısmına uyan yerine kötü kokuları önlemek amacıyla

havanın filtre edilmesini sağlayan temiz kokulu tamponlar yerleştirmişlerdir.

19. Yüzyılda klorlu ve iyodlu çözeltiler ve fenol yara tedavisinde kullanılmıştır.

Bu yüzyılda Joseph Lister yaralar üzerindeki pansumanlarda,

aletlerin dezenfeksiyonunda ve operasyonlardan önce ameliyathane

havasına püskürtmek için fenol kullanmıştır.

Lister bu çalışmalar ile cerrahiye yeni bir sterilizasyon yaklaşımı getirmiştir.

Günümüze kadar ilk bulunan dezenfektanların daha etkin ve daha az yan etkilere sahip olanlarını geliştirilmek için yoğun çabalar sarf edilmiş ve bir çok dezenfektan madde kullanımasunulmuştur.

Ayrıca sterilizasyon ve dezenfeksiyon amaçlı bir çok aletlerin yapılması ve uygulamalarda ilgili teknolojik gelişmeler kaydedilmiştir

Temizlik, beslenme, insan ve hayvan atık maddelerinden sakınmaya ilişkin öneriler, çeşitli din kitaplarında yer almaktadır. Mumyalama, tütsüleme, içme sularının kaynatılması, Hayvan pisliklerinin gömülmesi, temas ile hastalıkların geçebileceği

bilgisi, ellerin dezenfeksiyonu

işlemleri tarihsel gelişim içinde izlenmektedir.

Sterilizasyon ve dezenfeksiyon konularındaki yöntemler 1800'lü yıllarda gelişme kaydetmiştir.

R.Koch, Pasteur, Lister, Chamberland ve Tyndall sterilizasyon konusunda çalışan

ve uygulama yapan bilim adamlarıdır.

KİMYASAL MADDELERİN MİKROORGANİZMALARÜZERİNE ETKİLERİ

Dezenfeksiyon ve antisepsi daha çok kimyasal maddelerle yapılır.

Kimyasal maddelerin mikroorganizmalar üzerine öldürücü veya üremeyi durdurucu özelliklerini etkileyen çeşitli faktörler vardır..

Dezenfektan maddenin konsantrasyonu:

Dezenfektan maddenin etkisi konsantrasyonla doğru orantılı olarak artmaktadır.

Genelde yüksek konsantrasyonda bakterisidal

etkilidirler.

Etki süresi:

Dezenfektan veya kimyasal maddenin mikroorganizmalar üzerine etkili olabilmesi için belirli bir süre geçmesi gerekir.

Etki süresi uygulanan kimyasal maddeye ve uygulandığı ortam şartlarına göre değişir.

Isı:

Isı arttıkça dezenfektan maddenin etkisi de buna paralel olarak artar.

Her 10°C lik ısı artımı öldürmeyi en az bir kat arttırmaktadır.

Dezenfektan içerisinde fenol gibi maddelerin varlığında bu oran 5-10 kata ulaşmaktadır.

■ pH:

Ortamın pH'sı ne kadar nötrden uzak olursa etki o denli artar.

Hidrojen iyon konsantrasyonu bakterisidal etkiyi arttırmaktadır.

Organik maddeler:

Ortamda bulunan organik maddeler dezenfeksiyon işlemini

olumsuz yönde etkiler.

Mikroorganizmaya bağlı etkiler: Mikroorganizmanın cins ve türleri ile,

bulunduğu yaşam evresine dezenfektan maddelerin etkisi değişiktir.

Örnek olarak sporlar bakterilerinüreyen şekillerine göre dezenfektan maddelere karşı oldukça dirençlidir.

Ayrıca bakterilerin üreme fazları, sayıları ve diğer özel yapıların varlığı etkilidirler.

Dezenfeksiyonda kullanılan maddeler aşağıdaki özellikleri taşımalıdırlar.

■ Ucuz ve etkili olmalı, ■ Suda erimeli ve iyi ıslatıcı olmalı, ■ Kısa sürede etkisini göstermeli, ■ Az zehirli olmalı, allerjenik,

kanserojen etki göstermemeli, ■ Açık yaralara uygulandığında

doğal direnç mekanizmalarını bozmamalı,

■ İnvivo ve invitro etki mekanizmaları bilinmeli,

■ Kötü kokulu olmamalıdır.