mitin_tarihi

7/29/2019 mitin_tarihi

1/18

MTin TARH

Hakan Dilek

04-12 Austos 2010


2/18

Aratrma ve Kltr Vakf

Bilgi ve Belge Ynetim Merkezi Sayfa 1

NDEKLER

TEKLAT-I MAHSUSA'DAN MT'E ............................................................................................... 2

MAH'TAN MT'E ...... ....... ...... ...... ....... ....... ...... ....... ...... ...... ...... ....... ...... ....... ...... ...... ...... ....... ...... .. 2CIA ALTIMIZI OYMU ................................................................................................................. 3

MT DARBELERDE SUSTU MU? ..................................................................................................... 4

LK SVL MSTEAR ...... ...... ....... ...... ....... ....... ...... ....... ...... ...... ...... ....... ...... ....... ...... ...... ...... ...... 5

MT ORDUNUN NDE .................................................................................................................... 6

MT NDE HUZURSUZLUK......... ...... ....... ...... .... ....... ...... ...... ....... ...... ...... ....... ...... ...... ....... ...... 6

MT'N KAYGI MEKTUPLARI ......................................................................................................... 7STANBUL ANKARA EKMES ....... ...... ....... ...... ...... ....... ...... ...... ....... ...... ...... ....... ...... ...... ....... . 7TELEKULAK DNLEMEDE .......................................................................................................... 8

ECEVT'E VERLEN MT RAPORU ................................................................................................ 8

GZL PETROL RAPORU .................................................................................................................. 9

PKK RAPORU ...... ....... ...... ...... ....... ....... ...... ....... ...... ...... ...... ....... ...... ....... ...... ...... ....... ...... ...... ... 10HAKKR RAPORU ...... ...... ....... ...... ....... ....... ...... ....... ...... ...... ...... ....... ...... ....... ...... ...... ...... ....... . 11MRASA PKK OTURDU ...... ...... ....... ...... ....... ....... ...... ...... ....... ...... ...... ....... ...... ....... ...... ...... ...... . 11

APO'YA SUKAST N MOSSAD'LA BRL ........................................................................ 12

320 BN DOLARLIK HBE .......................................................................................................... 12OTEL'DE SLAH ANLAMASI .................................................................................................... 13OPERASYON BASINA SIZDI ...................................................................................................... 13

MT'N DI OPERASYONLARI ...................................................................................................... 14

BEKLENEN FIRSAT ...... ...... ....... ...... ....... ....... ...... ....... ...... ...... ...... ....... ...... ....... ...... ...... ...... ....... 14YA KENCE GRRLERSE? .................................................................................................... 15MT, PARS VE ATNA'DA ...... ...... ....... ...... ....... ....... ...... ...... ....... ...... ...... ....... ...... ...... ....... ...... .... 15

MT EFFAF OLUYOR .................................................................................................................... 16

MT'TE BR AKADEMSYEN ...... ...... ....... ...... ...... .... ....... ...... ....... ...... .... ...... ....... ...... ...... ...... ...... 17


3/18



TEKLAT-I MAHSUSA'DAN MT'E

Son dnemde yeni bir yaplanma iindebulunan Milli stihbarat Tekilat'mzn (MT)tarihine doru bir yolculuk balatyoruz. lksava yllarnda eleman says 30 binlerle ifadeedilen Mahsusaclar MT'e nasl dnt? Netr deiiklikler yaand? Hangi olaylarniinde yer ald? Daha bir ok sorunun yantyaz dizimin satrlar arasnda olacak.

Trk stihbarat Tekilat'nn balangcTekilat- Mahsusa olarak gsterilir. Tekilat-Mahsusa, 20. yzyln ilk eyreinde faaliyetgsteren, dneminde dnyann en gl veetkin gizli rgtlerinden biriydi. Ajanlarnn byk bir blm Trk't, ancak Osmanlmparatorluu'nun her yanna ve yurtdna dalm bulunan eitli hcrelerinliderlerinin ou da Trk deildi. Tekilat- Mahsusa personeli 1916 ylnda 30 binkiiye ulamt. Osmanl Devleti'nin son yllarnda, siyasi birliin korunmasnsalamak, ayrlk hareketleri nlemek ve yabanc lkelerin Ortadou'daki istihbarat vegerilla faaliyetlerine kar koymak amacyla kurulan Tekilat- Mahsusa, modernanlamda ilk Trk gizli servisiydi.

Dnyann en byk istihbarat rgtlerinin rnek ald Tekilat- Mahsusa,Cumhuriyet'in ilann takip eden yllarda, yenileme veya modernleme ad altnda nceAlman istihbarat tekilatnn ellerine terk edilmiti. Ardndan da ilerleyen yllarda dieryabanc istihbarat rgtlerinin nne yem olarak atld. nceleri MAH dendi. Ardndanda MT ismi verildi. Fakat ne yazk ki Tekilat- Mahsusa'nn ruhu verilemedi...

Bir devlet eer dnyada sz sahibi olmak istiyorsa, ncelikle istihbarattekilatna eki dzen vermek zorunda olduu gerei nmzde duruyor.

Unutmayalm ki dnyann en eski mesleklerinden biri de istihbarattr. Bu yaz

dizisi bir lke iin istihbaratn ne denli nemli olduunun altn izmek iin dehazrland.

te istihbaratmzn Tekilat-Mahsusa'dan sonraki yks;

MAH'TAN MT'E

kinci Dnya Sava'nn sonlarnda, 'milli'istihbarattaki Alman egemenlii yerini Amerikanegemenliine brakr. Trkiye'nin Amerikan

yeni-smrgesi olmasna paralel olarak, MAH(ve sonra MT) bir CIA ubesine dntrld. CIA, MAH' yeni batan organize etti.


4/18



CIA, MAH' yeniden organize etme iine 'kendi kadrolarn' yetitirerek balamtr. 6kiilik bir ekip ABD'ye eitime gtrlm ve MT'in dier kadrolar da bu 6 kiitarafndan eitilmitir. MAH'n bana Bu 6 kiilik ekipten Behet Trkmen 1953'te,daha sonra da Fuat Dou MT'in bana getirilmitir.

MAH'n bu dnemde "CIA'nn bir ubesi" haline dntrlmesi bir benzetmedeildir. Fiili bir gerektir. O kadar ki, gya Trkiye adna(!) istihbarat yapmaklagrevli istihbaratlarn maalarn dahi CIA demektedir. (stanbul'da MAHelemanlarnn maalar zarf iinde ABD Konsolosluu'nca denmitir). Trkiye'yiynetenler, MT'in bandakiler zaman zaman bu gerei itiraf etmilerdir. Bu durumsonraki yllarda da deimeden srp gelmitir. 6 Temmuz 1965'te karlan bir yasaylaMAH, Milli stihbarat Tekilat'na ksacas MT'e dntrld.

Bu dnemini ise, 1977'de CIA ajanl sulamasyla (tutuklanan ve kald askerihapishanede intihar eden!) tasfiye edilen MT stihbarat Bakan Yardmcs SabahattinSavaman anlatyor:

"Tekilatn kulland btn teknik malzemeler CIA tarafndan temin edilmitir.Birok personel Amerikallar tarafndan yurtdndaki kurslarda eitilmi, tekilat binasCIA tarafndan kurulmu, eitmenleri CIA salamtr.(...) Personel yllardan beri CIAgibi almakta, Amerikan Servisi hesabna grev almakta, yurtii ve yurtdndakioperasyonlarda cret kabul etmektedir."

CIA ajan Philip Agea "CIA Gnlerim" adl kitabnda CIA'nn MT araclylaTrkiye'de nasl bir faaliyet yrttn gayet ak anlatyor: "... CIA uzun yllardan

beri Trk Milli stihbarat Tekilat ile ok youn bir ibirlii iindedir. Bu rgtneitimi ve donatlmasn CIA salar. CIA'nn Trkiye'deki grevi, 'Dou Blokulkelerinin misyon ve operasyonlarn' kontrol etmek... ABD karlar iin tehlikeli halegelmelerini nlemektir."

CIA ALTIMIZI OYMU

Daily Telegraph Gazetesi 21 Ocak 1972 tarihli nshasnda CIA'nn marifetlerinisralarken, 27 Mays ve 12 Mart darbelerine de yer veriyordu. "Ordunun giriimindenhemen sonra (12 Mart 1971) Demirel hkmetinin zorunlu istifasnda CIA ajanlarnneylemli katklar..." diye yazyordu gazete.

Darbe eski Dileri Bakan . Sabri alayangil'e gre CIA'nn eseriydi. "Meer


5/18



CIA altmz oymu" diyordu bir zel sohbetinde alayangil, ardndan unlarekliyordu: "smail Cem bana, 'Darbenin iinde Amerika parma var m?' diyesormutu. Verdiim cevapta, Economist dergisinin 'blue report' adl az sayda baslanzel ekinde CIA'nn darbe yapt lkelerin bir listesinin yaymlandn, 27 Mays ve12 Mart' da CIA darbeleri arasnda gsterdiini syledim."

MT DARBELERDE SUSTU MU?

Aratrmac Ali Kuzu'nun MT-MOSSAD-CIA-Gladio ve Safari Operasyonuadl kitaplarndan yaptmz alntlarda, darbe srelerinde MT'in ilevini yerinegetirmedii vurgulanyor.

Demokratik lkelerde istihbarat d lkelere ynelik olduundan ve bir ihtisas

kabul edildiinden, tekilatlarn st ynetiminde uzman kiiler tercih edilir. stihbarattekilatlarnn askeri glerle ilikileri, hedef devletler konusunda ordunun ihtiyacolabilecek bilgilerin elde edilmesi ve aktarlmas ile snrldr. Servisler tabii kidemokratik siyasi otoritenin idaresi ve kontrol altnda grev yaparlar.

MT Kanunu'nda tekilat Babakan'abal olarak gsterilmekte ise de daha dnekadar, MT mstearnn seimi iin MGK'nntespit ettii adaylarn devaml muvazzafgeneral olmas ve dolaysyla Genelkurmay ileast-st ilikilerinin grevdeki etkinlii, 1980

yl ncesi ve sonrasnda cumhurbakanlarnnasker kkenli bulunmalar ve MT bandakigeneral vastasyla tekilata direkt karmalar,kuruluu yakn zamana kadar bal venerenin emrine uyacan arm durumagetirmitir.

Buna bir rnek verecek olursak: 1960ve 1980 yllarnda, Trkiye'de askeri darbe olacann adeta herkes tarafndanrenildii zamanlarda bile MT'in babakan durumdan haberdar etmemesi veya ntedbirlerle darbeye kar nlemlere ynelmemesi affedilmez bir zafiyet sonucunudourmutur.

1980 ncesinde anariye ve siyasi cinayetlere kar MT etkin almalaraynelebilse ve aktivitesi asgari durumda tutulabilse, memleketteki darbe artlarnn ozaman iinde oluamayaca dnlmektedir.


6/18



rnein Mara Katliam olarak kayda geen kanl olaylar neticesinde dneminBabakan Blent Ecevit'e 3 ocak 1979'da sunulan rapor bugn iin de gncelliinikorumaktadr.

Rapor yabanc istihbaratlarn MT'i nasl yanlttn anlatmaktadr;

"CHP iktidar devraldktan sonra vuku bulan o byk olaylarn (Malatya, Sivasve Kahramanmara) kacana dair 1-2 ay evvelinden haber verilmediinden yzlercevatandamzn can ve mal kaybna sebebiyet vermilerdir.

nceden haber vermek bir tarafa, olayn yaratlmasnda en etkin roloynamlardr. Eer MT'in iinde yer alan yabanc istihbaratlar iyi takip edilseydi, buolaylar olmaz ve MT Kahramanmara'tan her trl istihbarat aylar evvel haber alr veolaylarn zuhur etmesine meydan vermezdi." MT yabanc istihbaratlarn gadrineuramtr.

LK SVL MSTEAR

1965 ylnda kurulan Milli stihbarat Tekilat'nn bana sivil bir isim getirilmesigiriimleri ilk olarak Turgut zal'n babakanl dneminde balad.

Ancak zal'n dardan bir isim atamaktan, MT'in iinden Hiram Abas'


7/18



mstear yapmaya kadar uygulamaya koymak istedii bir dizi forml baarl olamad.1980 sonrasnda Burhanettin Bigali ve Hayri ndl'n ardndan Teoman Koman1988'de MT Mstear yapld ve drt yl bu grevini srdrd.

zal'n ankaya Kk'ne kmas ve Sleyman Demirel'in babakanl

dneminde Teoman Koman'n ardndan ilk kez bir sivil isim olarak Snmez Kksalgreve getirildi.

Diplomat kkenli bir isim olan Kksal'n bu greve getirilmesine MGK evreleride scak bakt.

MT ORDUNUN NDE

Milli stihbarat Tekilat, Trkiye'nin 1971 Martmuhtrasna srklendii gnlerde ok nemli iki grevyapt. Tpk 27 Mays ncesi ve sonrasnda olduu gibiyeniden cuntalar tremeye balamt. Bunlarn engls Cemal Madanolu Cuntas'yd. MT, 1966'danitibaren rgtlenmeye balayan bu cuntay elemanMahir Kaynak'la yakn takibe ald. Kaynak, AdaletPartisi iktidarnn daha ikinci ylnda faaliyete geen bucuntaya szmay baard ve drt yl boyuncafaaliyetlerini rapor etti. 9 Mart gn ynetimi elegeirmek isteyen ancak bunu baaramayan 9 Mart'lar,

komuta kademesinden Faruk Grler ve Muhsin Batur ile de iliki iindeydiler. Osebeple, 12 Mart Muhtras'ndan sonra iktidar ele geirdikleri duygusuna kapldlar.Ancak Genelkurmay Bakan Memduh Tama ve ekibi bu giriimlere karyd.Tama'a gre, Sleyman Demirel hkmetinin istifa etmi olmasyla muhtra amacnaulamt. Bylece rzgar ters esmeye balad. 9 Mart'lar, muhtradan ay sonratutuklanmaya baladlar ve stanbul'da Skynetim Askeri Mahkemesi'ndeyarglandlar.

MT NDE HUZURSUZLUK

Eski istihbarat Mehmet Eymr'n, Analiz kitabnda "1972 Muhtras" olarak

isimlendirdii bu hareket yeni MT Mstear Nurettin Ersin'e dnkt. 17 Ekim1972'de Hiram Abas ve Mehmet Eymr'n nclnde stanbul'daki 30 MTgrevlisinin imzalad mektup, stanbul Blge Bakan'na verildi. Mektupta,tekilattaki aksaklklar ve randman drc hususlar sralanarak yaplmas gerekenreformlar belirtiliyordu. Mali yetersizlikler, yeterli tecrbesi olmayan baz isimlerintepeden MT'te st grevlere getirilmesi, d grevlere yaplan tayinlerde keyfilikler,tekilat yapsn saran hantallk ve krtasiyecilik, askeri ve siyasi istihbaratn yan sra

biyografik ve corafi istihbarata yeterince nem verilmemesi, MT'in teknik donanmdaada istihbarat rgtleri karsnda olduka clz kalmas eletiri konusu yaplarakyle devam edildi: "Netice olarak, serviste acilen kkl bir reforma ihtiya olduunu,

byle bir reforma gidilecei zaman en idealini dnerek veya baka yerlerden adapteederek deil, en alt kademeye kadar inerek bizzat almalar ve gerekli ihtiyalarmahede etmek suretiyle kararlara varlmasn, fikir teatisinde bulunulmasn, bu


8/18



hususta tecrbeli, gvenilir kimselerden faydalanlmasn elzem buluyoruz. spatedemeyeceimiz fakat emarelerini ifahi olarak karinelerle belirtebileceimiz bir husus,servis iinde idari mekanizmaya etkisi olan, yabanc devletler lehine alan ahs veyaahslarn bulunduudur. Gemi senelerde birok emsal servislerde bu gibi olaylarnmeydana karlmas sebebiyle bu hususa nemle einilmesini ve gerekli almalarn

gvenilir ahslar tarafndan gizlilikle yaplmasn istemekteyiz... En az dier devletlergibi Trkiye de iyi ileyen bir istihbarat servisine muhtatr kanaatindeyiz. Servisimizingelime ve kalitelenmesi almalarna kar kanlarn dolayl ekilde Trkiye aleyhinedavrana girdikleri dncesini tamaktayz. Trkiye ve servisi ok seven, uzunsenelerden beri sadece servisin mal olan bizlerin yukarda sunduumuz hususlarkaleme almaktaki gayemizin yapc ve iyiniyetli olduuna inanlmasn ve yazmznMstearmza intikal ettirilmesini sayglarmzla arz ederiz." stanbul ekibi Ankara'ya

bu muhtray gnderirken, birka ay sonra Ankara ekibi aktan Mstear Nurettin Ersinve etrafna kar harekete gemiti. Cumhurbakanl seimleri ncesinde adaylkkulislerine balayan Faruk Grler, kendisinin greve getirttigi MT Mstear NurettinErsin'in de desteini salamt. 1973'n Haziran aynda MT'in Ankara

Yenimahalle'deki merkezinde elden ele dolaan imzasz bir mektup ite bu olaylayakndan ilintiliydi.

MT'N KAYGI MEKTUPLARI

MT iindeki atmay su yznekartan mektup yle bitiyordu; "En az dierdevletler gibi Trkiye de iyi ileyen biristihbarat servisine muhtatr kanaatindeyiz.Servisimizin gelime ve kalitelenmesialmalarna kar kanlarn, dolayl ekildeTrkiye aleyhine davrana girdikleridncesini tamaktayz.

Trkiye ve servisi ok seven, uzunsenelerden beri sadece servisin mal olan bizlerin yukarda sunduumuz hususlarkaleme almaktaki gayemizin yapc ve iyiniyetli olduuna inanlmasn ve yazmznMstearmza intikal ettirilmesini sayglarmzla arz ederiz."

STANBUL ANKARA EKMES

stanbul ekibi Ankara'ya bu muhtra gibi mektubu gnderirken, birka ay sonraAnkara ekibi aktan Mstear Nurettin Ersin ve etrafna kar harekete gemiti.Cumhurbakanl seimleri ncesinde adaylk kulislerine balayan Faruk Grler,kendisinin greve getirttigi MT Mstear Nurettin Ersin'in de desteini salamt.1973'n Haziran aynda MT'in Ankara Yenimahalle'deki merkezinde elden ele dolaanimzasz bir mektup ite bu olayla yakndan ilintiliydi. Mektupta yle deniliyordu:"Nurettin Ersin, Rt Kazanda ve Recep Ergun'a ak mektup!"

Son alt yedi aylk tutum ve davranlarnzla gerek niyet ve dncelerinizibtn ayrntlaryla ortaya sermi bulunuyorsunuz.


9/18



Sizin kafanzda bulunan ahslarn bu grevde olmalar bizler iin, servis iinbyk ansszlktr.

Daha dn, operasyonlarda hedefler arasnda ismi geen ahslarla birlikte oyuntezgahlayarak ankaya Operasyonu'nu yrtmek iin AP ileri gelenleriyle baz devlet

adamlarmzn telefonlarn dinlettiinizi herkes biliyor.... Sizler, daha nceki MstearFuat Dou ile MAH Bakan zzet Cebe ve arkadalarn hrszlkla, rz dmanlylaitham etme kstahln gstermi ve mfteri durumuna dmtnz... Her trldavrannz ve icraatnz herkes bilmekte. MT'in selameti iin aklarnz veyolsuzluklarnz imdilik aklamakta fayda grmyoruz.

Ancak srtnzdaki niformann erefini dnyorsanz hasbelkaderbulunduunuz makamlardan istifa ettiinizi, ekildiinizi 15 gn iinde aklarsanz,yukarda bir ksmn akladmz almalarnz umuma aklanmayacaktr. Aksi halde

btn oyunlarnz hem MT iinde hem de MT dnda aklanacak, rezil olacaksnz..."

TELEKULAK DNLEMEDEddialara gre, Nurettin Ersin, Demirel ve Genelkurmay Bakan Semih

Sancar'n telefonlarn dinleterek, dkmlerini Faruk Grler'e aktaryordu. nk CHPlideri Blent Ecevit, AP lideri Sleyman Demirel ikilisi ve Semih Sancar, Faik Trngibi askerler Faruk Grler'in Cumhurbakan yaplmasna karyd. Bu mektubunzerinden bir ay bile gemeden Nurettin Ersin ve ekibi MT'teki grevlerinden alndlar.MT'in bana bu kez denizci bir asker Oramiral Bahattin zlker getirildi.

ECEVT'E VERLEN MT RAPORU

Blent Ecevit, 1997'de Mesut Ylmazbabakanlnda kurulan ANASOL-Dhkmetinde babakan yardmcsyd. Odnemde Susurluk skandalyla ilgili olarakBabakanlk Tefti Kurulu Bakan KutluSava tarafndan hazrlanan rapor nnegeldi. MT, bir "bilgi notu" hazrlayarakraporla ilgili grlerini hkmete "ok gizli"

notuyla iletti. Ecevit'in arivde saklad bu"bilgi notu" zetle yle:

ncelenen raporun baz blmlerinin kamuoyuna yanstlmasnn skntyaratabilecek hususlar meyannda olduu...

Mersedes Operasyonu: 'calan operasyonu rapora girmemelidir' Suriye'de A.calan'a ynelik operasyonun tm safahati ile raporda yer almas, (Sayfa 22) Trkiye'yiterrist devlet konumuna getirebilecek niteliktedir.

Nitekim, Suriyeli ilgililerin olay CIA veya MOSSAD'a mal edebildikleri ifade

edilirken, devlet srr olmas gereken konunun rapora detaylar ile aktarlmasnn izahmmkn olamamaktadr.


10/18



Her vesile ile siyasi platformlarda Suriye'yi terrist bir devlet olarak tantma vekabul ettirme politikamz zedeleyebilecek bu hususlarn ne denli gizli kalabileceiendie konusudur.

Servisler Aras likiler: CIA ve MOSSAD ilikilerinin ne karlmas, adeta

lanse edilmesi, MT Mstearl'nn gvenilirliini ve ilikilerin selametini deetkileyebilecek bir grnm arz etmektedir.

Emniyet, Jandarma ve Silahl Kuvvetler'in yurtd operasyonlara yneldiiiddialar: "Emniyetin A. calan'a ynelik operasyon hazrlklar dnda, Emniyet,Jandarma ve Silahl Kuvvetler'in yurtd operasyonlara yneldikleri" hususlarnn iddiadzeyinde dahi olsa da kamuoyuna yansmas, eitli lkeler nezdinde Trkiye'nin vegvenlik glerinin itibarn zedeleyebilecek, kurumlar zan altnda brakabilecekhususlar olarak grlmektedir.

A. atl'nn 1984 ncesi Eylemleri: Ermeni terr rgt ASALA'ya kar 1982-

1984 yllar arasnda gerekletirilen eylemlerin aklanmasnn, Trkiye'nin imaj,Trkiye-Ermenistan ve Trkiye-Fransa ilikileri asndan uygun olmad, Trkiyealeyhine kullanlabilecek bir argman nitelii tad deerlendirilmektedir.

MT'N Gizli Petrol Raporu Milli stihbarat Tekilat (MT), "Krtler, Kerkk-Yumurtalk Boru Hatt'nn kontroln ele geirebilir" uyarsnda bulundu. MT, Ekim2006 da hazrlad raporu 'gizli' ibaresiyle Genelkurmay, Dileri Bakanl, Enerji veTabii Kaynaklar Bakanl ve D Ticaret Mstearl'na gnderdi.

MT yazsnda, Krt ynetimi tarafndan hazrlanan Irak Krt Blgesi PetrolYasa Tasla'nn Trkiye asndan tad riskleri anlatt. Ayrca Krt Blgesel

Ynetimi'nin, "Irak merkezi hkmetini devre d brakarak mstakil bir devlet gibihareket etme noktasna geldii" saptamasn yapan MT, "Gelimelerin hassasiyetleizlenerek, Trkiye bakmndan alnabilecek tedbirlere arlk verilmesinde faydagrlmektedir" uyarsnda bulundu.

Taslan yasalamas halinde Krt Blgesel Ynetimi'nin nc lkelerle petrolanlamalar yapabileceini ve Kerkk-Yumurtalk Petrol Hatt dhil blgedeki tmkontrol ele geirebileceini vurgulayan MT, Aralk 2007'de yaplacak referandumncesinde yaanabilecek gelimelere iaret etti. Zira, bu taslaa gre Krt BlgeselYnetimi, Kerkk'te yaayan halkn referandumla Krt Blgesi'ne balanacakanaatine varrsa, referandumdan nce bile petrol szlemesi yapabilecek. "Devlet

iinde devlet" mantyla hareket etmeye balayan Krt Blge Ynetimi'nin Kerkkdahil ihtilafl topraklara el koyabileceini vurgulayan MT, saptamalarn drt anabalkta toplayp ok gizli bir rapor hazrlad.

GZL PETROL RAPORU

Milli stihbarat Tekilat (MT),"Krtler, Kerkk-Yumurtalk Boru Hatt'nn

kontroln ele geirebilir" uyarsnda bulundu.MT, Ekim 2006'da hazrlad raporu "gizli"


11/18



ibaresiyle Genelkurmay, Dileri Bakanl, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl veD Ticaret Mstearl'na gnderdi.

MT yazsnda, Krt ynetimi tarafndan hazrlanan Irak Krt Blgesi PetrolYasa Tasla'nn Trkiye asndan tad riskleri anlatt. Ayrca Krt Blgesel

Ynetimi'nin, "Irak merkezi hkmetini devre d brakarak mstakil bir devlet gibihareket etme noktasna geldii" saptamasn yapan MT, "Gelimelerin hassasiyetleizlenerek, Trkiye bakmndan alnabilecek tedbirlere arlk verilmesinde faydagrlmektedir" uyarsnda bulundu.

Taslan yasalamas halinde Krt Blgesel Ynetimi'nin nc lkelerle petrolanlamalar yapabileceini ve Kerkk-Yumurtalk Petrol Hatt dhil blgedeki tmkontrol ele geirebileceini vurgulayan MT, Aralk 2007'de yaplacak referandumncesinde yaanabilecek gelimelere iaret etti. Zira, bu taslaa gre Krt BlgeselYnetimi, Kerkk'te yaayan halkn referandumla Krt Blgesi'ne balanacakanaatine varrsa, referandumdan nce bile petrol szlemesi yapabilecekti. "Devlet

iinde devlet" mantyla hareket etmeye balayan Krt Blgesel Ynetimi'nin Kerkkdahil ihtilafl topraklara el koyabileceini vurgulayan MT, saptamalarn drt anabalkta toplayp ok gizli bir rapor hazrlad.

PKK RAPORU

MT'in 2006 ylnda hazrlad Irak, Kerkk ve PKK konulu ve Trkiye'yeynelik olas risklere dikkat ekilen raporun, satr balar zetle yle:

PKK: Blc terr rgt, Kuzey Irak'taki yaplandrmasn srdryor.Mahmur Kamp'ndan rgte eleman kazandrlyor. rgt yneticileri Murat Karaylan,Cemil Bayk bata olmak zere dier yneticiler Kuzey Irak'ta rahat bir ekildedolaabiliyor. PKK, Kandil Da bata olmak zere evre kyleri s olarak kullanyor.rgt hala baz yerel gler tarafndan lojistik adan destekleniyor.

PKK'NIN HEDEF: Szde atekes karar alan PKK, 2007 yl ile balayansrete ulusal devleti hedef alan giriimlerini artracak. rgt radyo bata olmak zeretm imkanlar kullanmak iin youn aba harcyor. AB merkezli baz kurulularPKK'ya bu konuda destek salyor.

AIK PROPAGANDA: Irak ynetimi ve yerel gler terr rgtnnhareketlerinin kstlanmasna ynelik etkin bir adm atmad. PKK'ya bal sivilkurulular Kuzey Irak'ta etkin bir ekilde rgt propagandas yrtyor.

AIR SLAHLARI VAR: Terr rgt lkedeki ynetim boluundan istifadeederek, sava sonrasnda zellikle ar silah almna byk nem verdi.

TRKYE OYALANIYOR: ABD ve Irak, PKK ile mcadele konusunda yeterliadmlar atmyor ve Trkiye'yi oyalyor. Irak ynetimin sz vermesine karlk, gereklive yeterli snr gvenlii salanamad.

Sava sonras yaanan gelimeler Irak' federal bir yapya gtryor. Bu konudaen youn ilerleme Krtler ve iiler tarafndan salanm durumda.


12/18



KERKK: ehir, 2003 Haziran ayndan bu yana youn bir ge maruz kald.Nfusa kaytl olmayan binlerce pemerge blgeye yerletirildi.

REFERANDUM: Kerkk'n demografik yaps tamamiyle deimi durumda.Yerel glerin Kerkk' Krt ehri olarak tanmlamas sorunun zmnn nndeki en

byk engel.2007 sonunda yaplacak referandum ertelenmeli.

TRKMENLER: 200 bin Trkmen, Kerkk ve Telafer'den g etmek zorundakald. Trkmenler'in filenmesi sryor.

PETROL YASASI: Irak Blgesel Ynetimi tarafndan hazrlanan petrol yasas,Musul-Kerkk petrollerinin kullanm konusunda yeni uygulamalar ieriyor. Bu yasaile blgesel ynetim petroller zerinde denetim kurmay hedefliyor.

HAKKR RAPORU

Milli stihbarat Tekilat'nn (MT) daire bakan dzeyinde uzmanlar; Hakkari,Yksekova ve emdinli'nin tarihi nemi konusunda TBMM'de arpc deerlendirmeleryaptlar. MT yetkilileri, zellikle emdinli'deki airetlerin zerinde KrdistanDemokrat Partisi (KDP) lideri Mesud Barzani ve Irak Devlet Bakan Celal Talabani'ninetkili olduunu, Yksekova'daki uyuturucu trafiinin Afganistan'a uzandn syledi.

TBMM emdinli Aratrma Komisyonu'nun tutanaklarna gre, 1 ve 9 Kasmpatlamalarn da ieren 18 eylemle ilgili bilgileri bulunmadn syleyen MTyetkililerinin analizleri yle:

Buradaki olaylar biz ok da yadrganr nitelikte bulmuyoruz. emdinli veYksekova, genel hatlaryla hassas bir alandr. Her trl dinamie aktr. Hali hazrdaterr rgtnn Botan ve Zagros ad altnda iki yaplanma ierisinde olduunu, takribi

bin civarnda silahl gce sahip olduunu biliyoruz. PKK'dan nce de hassastr, sonra dahassastr.

1927 emdinli isyanndan bu yana gelen bir potansiyel vardr ve burada 15civarnda airet ve onlarn kollar, kabileleriyle ve Irak'la ve ran'la ok balantl, i iegemi, aile, akraba balar bulunan bir yap sz konusudur. Yani aadaki KDP'nin yada Barzani nezdindeki bir hareketlilik ok ksa zamanda bu blgede yansma bulur.

Feodalite henz krlm deildir bu blgede, ok etkindir. Bu ticari, ekonomiksosyal ve ilikilerde belirleyicidir. En abuk tahrik olunan yerdir. 84'te (PKK'nn ilkeylemi) emdinli seilirken, tesadfen seilmemitir. emdinli kprdr, ok fazlaaadaki her gelimeden etkilenebilen pek ok sorunu aamam ve etkileime ok ak

bir alandr.

MRASA PKK OTURDU

Gemite KDP ve KYB balantl pek ok airet ba var. Gnmzde de bumirasn zerine PKK'nn gelip oturduunu, buradaki her trl ranttan, imkanlardan,ran-Irak balantlarndan ve vazgeilmez bir alan olarak buradan istifade ettiini

biliyoruz.


13/18



Yksekova'da korkun bir rant var. Sadece Yksekova'da odaklanm deil,belki balang noktas Afganistan'a kadar dayanan veya daha teye tayabilen birgzergahtan.

Hakkari'de asker, polis ve bizden arkadalar tayin olduklarnda eyalarn

tatmak iin kamyon bulamyor. Ama her yerde kasas tertemiz kamyonlar dolu. Bunlarsadece mazot ticareti yapar.

1930'lardan itibaren emdinli'nin zerinde durulur. nk ieride hareketegeirebilecek herhangi bir etkinlikte, "Botan alan (emdinli)" tamamen Anadoluilerine kadar giriin kprs, kanal, da silsileleriyle en msait olduu alan olarakyorumlanr. rgt bu yorumlar yapar.

rgt 84'te burada faaliyete gemeden nce, ncelikle tm airetleri tahliletmitir. Uygun bir taban vard. Belki ad PKK falan deildi ama, KDP ve KYB'denkaynaklanan, yani Krtlk bilincinin oluturulduu bir potansiyel. Bu demek deildir

ki emdinli halk budur, ama bir rgtn ihtiya duyabilecei kadar destei bulmasyeterlidir.

APO'YA SUKAST N MOSSAD'LA BRL

1994 ylnn 3 Kasm gn srail'e tarihi birziyaret gerekleiyordu. Tansu iller srail'i ziyaret edenTrkiye Cumhuriyeti'nin ilk babakanyd. lk durak

kendisine sunuldu; MOSSAD.

Yannda Emniyet Genel Mdr Mehmet Aar veMT Mstear Snmez Kksal'la birlikte yaplan buziyaretin amac terrle mcadele ve istihbarat alanndaibirlii imkanlarn aratrmakt.

Heyetteki diplomatlar bu durumu hi de ho karlamadlar. nk birbabakann bir baka devletin istihbarat birimiyle grmesi rastlanlr ey deildi. Oysabu zamana kadar izlenilen yntemin yetkililerin grp sonular ve gelimeleribabakana ulatrmak eklinde olmalyd. iller toplantda ok daha artc bir ey

yapt ve yannda bulunan MT Mstear Snmez Kksal ve yardmcs MehmetEymr'e dnp yle dedi; "Bizi biraz yalnz brakabilir misiniz?" Babakan istihbaratyetkililerinin dar kmasn istiyordu. ki istihbarat oday terk ettiler. Babakan veEmniyet Genel Mdr MOSSAD'la grmeye devam ettiler. iller MOSSADyetkililerine dnerek sordu; "Apo'ya suikast iin srail bize yardm edebilir mi?" MTdevreden karlm i MOSSAD-Emniyet Genel Mdrl'ne devredilmiti.

320 BN DOLARLIK HBE

Bu gezinin ardndan geen on iki gnn sonunda 15 Kasm 1994'te EmniyetGenel Mdrl depolarna srail'den "mhimmat" yamaya balad. Bunlar ayn yln

banda zel Hareket Dairesi Bakan brahim ahin'in "ivedi" ihtiya duyduunubildirdii "baz malzemeler"di. 15.11.1994 tarihli Emniyet Genel Mdrl "Ayniyat


14/18



tesellm makbuzu" ad altna da u not dlmt; "Bahsi geen malzemelerngiltere'de yerleik Haspro Ltd. ti. tarafndan Genel Mdrlmze bedelsiz olarakhibe edilmitir!" Malzemenin o gn ki ve bugn ki ederini syleyelim; on iki milyardrt yz milyon lira o. Bugnn parasyla 320 bin dolar Uzmanlar "zel operasyondakullanlacak trden" ve "standart d malzeme" olduunu syledikleri bu mhimmatla

ilgin 'iler' de yaplyor. Gneydou'da grevli General Bahtiyar Aydn bu silahlavuruluyor. Neyse hep syleriz; mevzu o deil.

OTEL'DE SLAH ANLAMASI

calan'a suikast iin her ey hazrd. Emniyet Genel Mdr Mehmet Aar veOlaanst Hal Valisi nal Erkan iz srp almalarn yapyorlar. MT, JTEM,Emniyet ve askerden oluan "mterek faaliyet grubu" oluturuldu; tahsisat yapld,

byk paralar telaffuz edildi.

Baarsz bir suikast sreci yaand. B Plan devreye girecekti; Tansu iller

Emniyet'in dndaki birimlerin devreye girmesini istedi. 'Apo Zirvesi' Genelkurmay,MT, Jandarma ve Emniyet stihbaratnn Suriye'den de gelen tm bilgilerin toplandbir merkez olarak almaya balad. O toplantlar sredursun stanbul Polat RnesansOteli'nin suit odasnda Mehmet Aar yardmcs Erturul Ogan, Higtech yetkilileriRony Lerne ve Goby Cohen ile bir araya gelerek konutular. evirmenlii mhimmataktarmas yapan ngiliz Haspro Ltd.ti.'nin Trkiye temsilcisi Erta Tinmar'd. 50milyon dolara anlald. Silahlar rtl denekten gelen parayla alnacak ama hibeedilmi gibi gsterilmiti.

Parann ilk taksidi 11 Kasm 1993 ikinci taksidi ise 19 Ocak 2004 ylnda rtldenekten Mehmet Aar'a gnderilen bir ekle Merkez Bankas Ankara ubesi'nden

ekilerek sraillilerin hesabna yatrld.Bu ileme ait tutanaklar 1994'te Mstearlk Tefti Kurulu'nun yapt

denetimler ardndan yaklarak yok edildi.

MOSSAD bu parann karlnda silah ve PKK'ya ait kamplarn bilgisini verdi.calan'a suikast iin Suriye'de be ev tutuldu. iller'in tek amac vard; en byk rakibiolarak grd Mesut Ylmaz' siyaseten bitirmekti. Bu en byk hamle olacakt. iller

byk bir hevesle Alparslan Trke'i arad.

Grme annda iller hemen sze girdi; "Efendim size bir mjdem var;

Amerikallar Apo'yu bizse teslim ediyorlar!" Deneyimli politikac skunetini bozdu;Sayn babakan sakn ha! Sakn Apo'yu teslim almayn. Size onu astrmazlar. Teslimederken de bir takm artlar ileri srerler. Bu artlar yerine getirmezseniz siyaseten sizi

bitirirler. Getirirseniz zaten bitersiniz. Sakn teslim almayn!" Odada buz gibi bir havaesmitir.

Alparslan Trke'e gre Apo'yu teslim almak onunla birlikte btn problemlerinide teslim almak olacakt; Trkiye bunun altndan kalkamazd. Ecevit, Baheli veYlmaz Tarih Alparslan Trke'i hakl karacakt.

OPERASYON BASINA SIZDI

Ancak o gnlerde Takvim Gazetesi'nde yaynlanan bir haber btn plan alt stetti. Takvim Gazetesi u bal atmt; "Apo'nun ldrlmesi iin bir zel tim


15/18



hazrland!" Mehmet Aar balk iin 'masa banda uydurulmu' demi haberi yapangazeteci iin de u yorumda bulunmutu; "deolojik yanl olmayan birisi!" Aar resmiaklamalarnda operasyonun nasl skntya girdiini yle aklayacakt; "Bizimismini bilmediimiz birileri meseleyi basna szdrd. Szdran kiinin tespit edilmesimmkn deil ama ben biliyorum. Ama tespit etme imkanm yok!"

Babakanlk MT Mstearl'nn 19.10.1995/20.00.002 sayl tahsisat yazsnnMstear Snmez Kksal, Operasyon Bakan enkal Atasagun ve operasyonyardmcs Mehmet Eymr'n imzas bulunuyordu.

Yllar sonra mahkeme salonunda olaylar anlatan Apo'nun operasyonu naslhaber aldna ilikin szleri ise daha ilginti; "Suikast haberini telefonla Yaln Kk

bildirdi. Ama kendisi de bir ANAP'l yetkiliden haber alm. Bundan da ANAP GenelBakan'nn haberi vard Ben yle dnyorum!"

MT'N DI OPERASYONLARI

Trkiye PKK'nn adn duymadan nce deterrn kanl yzn tanyordu. ASALAdnyann her yerinde saldrmaya balamt. tesaldrlarn yks:

Yl: 1973, Yer: Amerika'nn SantaBarbara kenti. Trkiye'nin Los Angeles

Bakonsolosu Mehmet Baydar ve KonsolosBahadr Demir bu kentteki Baltimore Oteli'ninlobisinde Gurgun Yanikiyan adl Ermenitarafndan ldrld. Suikastn arkasndaErmenistan'n Kurtuluu in Ermeni Gizlirgt (ASALA) kt. Bu ASALA'nndiplomatlarmza ynelik ilk eylemiydi.

zellikle 1975'te dnyann birokkentinde pepee suikastlar gerekletirdi.1982'ye gelindiinde rgtn ldrd

Trkler'in says 19'u bulmutu. Ayrca 140' akn da bombalama eylemigerekletirmilerdi.

BEKLENEN FIRSAT

Devletin zirvesinde bu konu ilk kez 12 Eyll ncesi bir Milli Gvenlik Kurulutoplantsnda gndeme geldi. Baz devlet yetkilileri, hzla trmanan ASALA terrkarsnda fkeyle "Biz de onlar ldrelim" deyince bu nerinin karsna dikilen,dnemin MT Mstear Korg.Hamza Grg oldu. Grg, MT'in yurtdnda silahkullanmasnn mmkn olmadn, byle bir eitimi de bulunmadn belirtip, "Byle

bir ey devlet olmaya yakmaz. stelik diplomatlarmza yaplan suikastlar da

artrabilir" dedi ve ekledi: "ldr emrini verecek makamlar, bu makam ne olursa olsungnn birinde aklanacaklardr".


16/18



Kendisi bu cmleyi sylerken Babakan Demirel'in tebessmle yzne baktnKorg. Grg yllar sonra anlatacakt. Ancak saldrlarn arkas kesilmeyince devlet bireyler yapmaya karar verdi. Ve bekledii frsat, korkun bir eylem sayesinde karsnakt. 8 Austos 1982'de bu kez eylem yeri ilk kez Trkiye oldu. Levon Ekmekiyan veZohrap Sarkisyan, Ankara Esenboa Havaliman'nn bekleme salonuna bomba atp

silahla ate atlar. 9 kii ld, 82 kii de yaraland. ASALA'nn Trkiye'ninbakentinde, hem de en ok korunan bir havalimannda eylem yapmas byk yankbuldu. Devlet iinde "Neden bir eyler yapmyoruz" sesleri ykselmeye balad.

Ankara'daki eylemden 19 gn sonra bu kez Trkiye'nin Ottawa BykeliliiAskeri Ataesi Kurmay Albay Atilla Altkat' ldrdler. stelik ASALA'nneylemlerinde ilk kez bir asker yaamn yitiriyordu. Bunun zerine Kenan Evren,ASALA'yla aktif ve rgt bitirecek ekilde mcadele edilmesi talimatn verdi. Bugrev de MT'e verildi.

MT de ayn yln eyll aynn sonunda byk gizlilik iinde almalara balad.

Kanl Esenboa katliamnda sa ele geirilen Leon Ekmekiyan, Mamak'ta DevletBakan Kenan Evren'in damad, Kk'n gvenlik danman, istihbarat Erkan Grvittarafndan sorguland. Ekmekiyan, hayat karl baz isimler ve adresler vermeyeikna edildi. Tam o dnemde, Korg. Grg'ten farkl bakan bir istihbarat Ankara'yageldi. Tekilatta Kontrespiyonaj Dairesi'nden emekli olmu Hiram Abas, ASALA'nntemizlenmesi iin "yurtdnda mukabil eylemler dzenlenmesinden" yanayd.Operasyona gnll oldu.

Operasyonu Kk finanse edecek, ancak Hiram Abas, Kk'n kadrosundagrnmeyecekti. D temsilciler lojistik konusunda destek olacakt.

Abas'n ekibi 5 kiiydi. Bazlar asker kkenliydiler. yi dil biliyor ve ok iyisilah kullanyorlard. Hazr olduklarnda kendilerine bir belge imzalatld.Yakalanrlarsa birbirleriyle ve devletle herhangi bir ilikiyi asla kabul etmeyeceklerdi.

YA KENCE GRRLERSE?

"Tekilat"n bu olasla kar ok ilgin bir nlemi vard. Tim mensuplarnn solkoltuk altlarna bir ameliyatla 3 kk hap yerletirildi. Haplarn iinde siyanr vard.Kriz annda ameliyatl yer, trnakla yrtlacak ve haplar alnp ihtihar edilecekti. Yemin

byleydi.

Ekmekiyan'n verdii isimler, Lbnan'da yayordu. Tim, Lbnan'a szmaktazorlanmad. nk tam o gnlerde srail, Lbnan' igal etmi ve Filistin Kurtulurgt (FK) gerillalaryla birlikte ASALA militanlarnn slerine de basknlardzenlemiti. stelik, MOSSAD, MT'e bir jest yaparak bu basknlara davet etmiti.Ekip, hemen arya uyarak Bekaa'ya geti. Baz belgelere ulat. Ekmekiyan'nverdii baz isimler, belirli adreslere ekilerek (istihbarat jargonuyla "yemlenerek")"halledildi".

MT, PARS VE ATNA'DA

te yandan, Orly basknnn ardndan nce Paris ve sonra da btn bakentlerASALA zerindeki emsiyesini kaldrnca Avrupa, Trk istihbaratlar iin elverili bir"av alan" haline dnt.


17/18



Avrupa'ya geen timler, Paris ve Atina'da James Bond filmlerine ta karacaksahneler yaad. Hiram Abas'n St Jeanne de Chantal Ermeni kilisesinin avlusuna

brakp patlamaya 15 dakika kala bizzat ihbar ettii bombalar, Paris'te Pont de L'alamakprsnn sahanlnda apraz atee tutularak ldrlen ASALA militan, timin birhatas sonucu Pire-Atina seferini yapan banliy treninin bir vagonunda, kovaladklar

hedefle teke tek kalan ve kanl bir boumaya giren "Yakup Cemil" kod adl tim yesi...

Bu eylemler, 4 Nisan 1984'te Alfortville'deki Ermeni Ant'nn bombalanmas(bombalama sonucunda ant yana eilmi ve kaidesindeki ha havaya umutu), ayngn bir itfaiye aracnn bombalanmas ve 25 Kasm 1984'te Salle Pleyel'deki bir konsersalonun nne bomba konmas gibi olaylarla devam etti.

MT EFFAF OLUYOR

Batl demokratik lkelerinservislerinde asker kkenli personelkullanmann oran ok daha yksektir.Meseleye asker-sivil gibi ayrmc biryaklamla baklmamaldr. lke karlar veihtiyalara gre, uzmanlk alanlarnn zorunlukld kadrolama, personel politikasnntemel unsuru olmaldr. Halen MT

bunyesindeki asker kkenli personel miktartek rakaml yzdeleri gemiyor. Tekilat

bnyesinde alan her grevli MT mensubuolma kimlii ile btnlemi olup, uzmanlkalanlarnda en yksek verimlilii salamagayreti iinde. Dnyada ve blgemizde her

ey ok hzl deiime uruyor. Birok alanda gelien btnleme ilikilerine ramen,lkeler ve gler arasndaki kar farkllklar atmalar daha da artrlyor. Trkiye;uluslararas ve blgesel politikalarn etkileim alan iinde belirleyici rollere sahip, lider

bir lke konumunda. Bu sebeple, dayanma kurulmak istenen veya gelimesiengellenmek istenen blgesel bir g konumunda. MT'in, Trkiye'nin gelienihtiyalarna, lkeleraras ilikilerinin niteliine cevap verebilen bir yapya

kavuturulmas, devletimizin gelime dinamii bakmndan hayati nemi olduuunutulmamal. Gvenlik, stratejik istihbarat konularnn yan sra, organize sular ileterr tehdidinin nlenmesinde, ekonomik gvenlii salayc almalarda gerekli yerinialmak zorunda. Ayrca, gelien ve byyen Trkiye'nin blgesel g olarakyaratlmasnda istihbaratn ncelikli katksnn salanabilmesi, istihbarat retiminigelitirici almalarmzn temel unsuru. Yeni yaplanmann hedeflerini bu erevededeerlendirmek mmkn. Gvenlik istihbarat yurtii faaliyetlerle snrl deil. nemlilde yurtdnda da tehdit oluturduu gibi, sz konusu tehditlere destek verenlkelerle balantl olarak, stratejik istihbarat ile de btnlemekte. MT bnyesinde,yeni yaplanma erevesinde, gvenlik ve stratejik istihbarat konular, stihbaratBakanl ats altnda toplanmtr. Trkiye'nin jeostratejik konumunun yaratt

tehditler arasndaki balantlar dikkate alarak, ayn at altnda yaplan koordinasyon veanaliz almalarnn istihbarat retimindeki etkinlii artraca deerlendirmesi ile


18/18


Bil i B l Y ti M k i S f 17

almalar ynlendirililiyor.

MT'TE BR AKADEMSYEN

Hakan Fidan, 1986-2001 yllar

arasnda astsubay rtbesiyle Trk SilahlKuvvetleri'nde grev yapt. Almanya'dakiNATO Sratli Reaksiyon KolordusuKarargah'nda yurt d grevinde bulunanFidan, ordudan ayrldktan sonraAvustralya'nn Ankara Bykelilii'ndekdemli siyasi ve ekonomik danmanolarak alt. University of MarylandUniversity College'den Ynetim ve SiyasetBilimi zerine lisans dereceleri alan Fidan,Bilkent niversitesi'nde uluslararas

ilikiler alannda yksek lisans ve doktorayapt. Fidan'n master tezi, "D Politikadastihbaratn Rol", doktora tezi ise, "Bilgi anda Diplomasi: EnformasyonTeknolojilerinin Uluslararas Antlamalarn Dorulanmasnda Rol" konusunda oldu.Uluslararas Atom Enerjisi Kurumu (Viyana), Birlemi Milletler SilahszlanmaEnstits (Cenevre) ve Verification Technologies Research Center'da (Londra)akademik aratrmalarda bulundu. Hacettepe ve Bilkent niversitelerinde dersler verdi.Hakan Fidan 2003-2007 yllar arasnda, Trk birlii ve Kalknma daresi Bakanlda yapt.

.

mitin_tarihi

Documents