______________________Milli Kitabxana_____________________

1

______________________Milli Kitabxana_____________________

M RZ

L KB R SAB R

HOPHOPNAMK C LDD II C LD

RQ-Q RB BAKI-2004

2

______________________Milli Kitabxana_____________________Bu kitab M. .Sabir. Hophopnam . cildd (II-III cildl r, Bak, Az rbaycan Elml r Akademiyas N riyyat, 1962, 1965) n rl ri sasnda, lav l rl t kmill diril r k t krar n r hazrlanmdr T rtib ed ni, izahlarn v l tin m llifi: M mm d M mm dov filologiya elml ri doktoru, professor

894.361 - dc 21 AZE Mirz l kb r Sabir. Hophopnam . ki cildd . II cild. Bak, rqQ rb, 2004, 384 s h.Mirz l kb r Sabir sr Az rbaycan d biyyatnn byk simalar arasnda f rql n n grk mli s n tkardr. O, h qiqi alq airi, yeni Az rbaycan erinin yaradcsdr. Onun eirl ri yarandqlar zamann n doru b dii s n dl ri, srin vv linin salnam sidir. srin n f si il n f s alan air urlar, vicdanlar h r k t g tir n q l miyl h yatn ictimai f zadlarn ab gst r n etirazl, t ssbke bir d biyyatn gz l nmun l rini yaratmdr. V t nda air yolunu insanlara m h bb ti namin semi Sabirin s rl ri insane l yaq tini alaldan h r bir ey qar mbariz d ovarlanm silah idi v indi d z k s rini itirm midir. B dii dnc nin vs t v d rinliyi, m hz satirada ifad olunan ictimai amal v vicdann lviliyi v bllurluu il Sabir btnlkd milli poeziyann simvoludur, v t nda tipinin, milli qrur v b ri vicdan t c ssm olan s n t v s n tkar tipinin yeni t zahr, h qiqi davamdr. Vaqif sad liyi, Mirz C lil demokratizmi, Fzuli psiologizmi, Nizami epizmi hams Sabird zvi v hd t t kil edir. Byk airin btn s rl rini hat ed n bu ikicildliyin ikinci cildind 1911-ci ild yazd satirik eirl rl yana, m llifin ictimai-siyasi v f ls fi lirikas, nvh v m rsiy l ri, q z ll ri, m kt b uaqlar n q l m alnm rqi, m nzum hekay v t msill ri, t rcm l ri, hekay v felyetonlar, d bi-publisist m qal l ri, mbir yazlar v m ktublar toplanmdr. Kitabda alq r ssam zim zimzad nin illstrasiyalarndan istifad edilmidir.

ISBN 9952-418-27-X RQ-Q RB, 2004

3

______________________Milli Kitabxana_____________________

4

______________________Milli Kitabxana_____________________

SAT RALAR

5

______________________Milli Kitabxana_____________________

6

______________________Milli Kitabxana_____________________

1911SUAL Eyb ik n s gr n fsini ym k, c ba, eylislam zn bunca n t qdir ediyor? CAVAB Molladr nki, o z grdy ryal rini Baqadan sormayr, ancaq z t bir ediyor. [L N T S N , EY C HL, N BIDAD EDIYORSAN!] L n t s n , ey c hl, n bidad ediyorsan! H r gn yeni min m l n t icad ediyorsan! S rm q ed r k Habil Qabil1 h r katn, Qardalar qardalara c llad ediyorsan! Nak sl r imdad il 2, bik sl r bidad Bir gr kim yardm, kim bidad ediyorsan?! [QAFIL YAAMAQDANSA GZ L KARDIR LM K] Qafil yaamaqdansa gz l kardr lm k, H r nd ki, q fl tl 1 d i ardr lm k; Z nciri-c hal td bu alaq yaaydan, Cahil, s n dar zr s zavardr lm k!

7

______________________Milli Kitabxana_____________________M MD L DEY R K : Nasirlmlk1, s n boyl gmanm yo idi Ki, bu tezlikd qohumluq odunu s rd ed s n; M n desd n srn m Berlin didarn n, Qapna z tutam mmid il , s n t rd ed s n2... NAS RLMLK BAKIDAN RANA AZ M OLDUQDA M nc , ran b s zm ediyor Nasiri-mlk, Gz nnd grr m nki budur ran; Var ik n parlaman ir bu q d r qasiri-mlk Bir n f r Nasiri-mlkn n olur imkan?! MB RSS LT N Y1

Yapdn hiyl ni h r gnk q zetd oudum, Arnda yen grdm ki, yazlm: Sonu var. N b rdir, dey sordum, dedi mbir ki, h l Birini gst rir m, ibu r q md n onu var!.. [ CDADINA KD , P D RIN MTL Q UNUTDU] cdadna kdi, p d rin mtl q unutdu, M busl ri m clis il at tutdu, Bir m rt b zlm eyl di ki, M md li mirza, Zkhak 1 d , ingiz 2 d min r hm t outdu. MHAV R Qafqaz hli il rzind n emal eyl di? M kt b h r yerd onlar hmm t ibzal eyl di! M rh ba! S d m rh ba!.. B s bu az mdd td m kt bl r qapand ya n d n? H p ocuqlar dvreyi-t hsili ikmal eyl di!.. M rh ba! S d m rh ba!..

8

______________________Milli Kitabxana_____________________[M LL T N N HALI P R AN OLA] Mill tinin hal p rian ola, H r bir ii nifr t ayan ola, Cahil ola, v hiy nadan ola, Q m yem , s br et, bu da, yahu, ke r! Daireyi- ql d bd n k nar, mri ms lman ed daim iar, Olmaya bir kims d namus ar, Q m yem , tab et, bu da, yahu, ke r! H r iimiz m s r li, glm li Olsa bizim, pozma kefin, ay d li, H r nel s K lb C f r, K lb li, Q m yem , tab et, bu da, yahu, ke r! Vaizimiz syl y minb rd g r, Biri- l m, mczi- qqlq m r, Z f ri-cind n s n vers b r, Sakit lal ol, bu da, yahu, ke r! M rsiy an gnd a minb r , lqi soya, dm y sla yer , Tab el , dz boyl yaman gnl r , ncim , s br et, bu da, yahu, ke r! Oru, camir dolua m scid , Z ng vura, toy ala, asey ged , Ba-qulan qanna q ltan ed , Dinm , danma, bu da yahu, ke r! Tst basa m scidi glan ola, Tab el m k arici-imkan ola, M rsiy miz kizb ola, bhtan ola, ncim , qatda, bu da, yahu, ke r!

9

______________________Milli Kitabxana_____________________ak r1 ola m rsiy ani-s hih, Qvli q l t, feli t mam n q bih, V deyi-c nn t ver lq s rih, Dinm , danma, bu da, yahu, ke r! B zzazmz2 baa ala z rb ti, K ndin t rib el y mill ti, mr s vab dd ed bu bid ti, Q m yem , s br et, bu da, yahu, ke r! M scidin oru gir aikar, Sirq t ed km , qalo, h r n var, Payi-br hn qalasan zinhar, Dinm , danma, bu da, yahu, ke r!.. MAB R M md li: Sevgili sultan babam, syl , s nin haln1 n dir? M n ki, bir u madmazel eqind ld n getmi m! hrd n hr g zib2, Avropan uramam, t qz ram olmad, h r drl ilhah etmi m! H mid: M md li, artq maranqozluq m raqm qalmam, K rki, miar yb baqa ev gnd rmi m! lk d t k-t k v ba var, derl r, ondan qomuam an m daru yb bir aptek dnd rmi m!

10

______________________Milli Kitabxana_____________________

11

______________________Milli Kitabxana_____________________

12

______________________Milli Kitabxana_____________________

ABBAS AA1 DEY R K : Can verib mill t , ali, b di nam alrz, N ziyan eyl yiriz, can veririz, kam2 alrz. Q tlimiz yvm biz sanma msib t gndr, Biz o gn h zr ti-h qd n yeni3 bayram alrz. Qan deyil n imiz stnd qzl t k qzaran, sg ranz ki, hn r gst rib, nam alrz. DREPER1 DEY R K : Elm olduu yerd olamaz din d yan t, Din m s l si c hl t qazas deyilmi? T bid olunan m clisi-urayi-dv ld n Avropann rbabi-k nisas deyilmi? hm d Midh t2 deyir ki: Dinsizlik il k sb olunan bir m d niyy t, nsanln olduqca b layas deyilmi? M hdi-m d niyy t ki, deriz mlki-fir ng , V hiyy tin n qorulu s hras deyilmi?3

13

______________________Milli Kitabxana_____________________AVROPADA M MD L N N EQBAZLII M md li R hm et m n , can madmazel! Knlm olub qan, madmazel! Birba desd n g lmi m Ardnca, canan madmazel! Gr hali-biaramm, Dil biskundur, g l m n ! Eqim fzundur, g l m n ! Madmazel R dd ol, a zalim M md li! ahi-m zalim M md li! Artq h yasz grm y Yodur m calim, M md li! Get, get ki, zlmnd n v t n D ryayi-undur, g lm n m! Boynun youndur, g lm n m! M md li M n z yerimd ah idim, ahi-f l k rgah idim, nim, c lalm var idi, Ar n zillllah idim; randa o yerd yen nim m sundur, g l m n ! Eqim fzundur, g l m n ! Madmazel S n bir d ni m rduds n, H r nd n m truds n, Bir mst bid ddads n1,

14

______________________Milli Kitabxana_____________________Bir mst qil N mruds n2, Min d f onlardan d i Zlmn fzundur, g lm n m! Boynun youndur, g lm n m! M md li Z nn etm , ran s rb s r Olmu m niml kin v r; lyvm randa yen Var nk rim min-min n f r; Onlar btn grgi- c l, Mill t qoyundur, g l m n ! Eqim fzundur, g l m n ! Madmazel Doru bu, lakin hli-kar Az olsa da randa var; M nc , bu ain niyy tin Etm z isab t zinhar; nki s nin haln cnun, sin z bundur, g lm n m! B tin nigundur, g lm n m! Fikrin d dundur, g lm n m! Karn oyundur, g lm n m! Sz mt s r, bir d f qan: Boynun youndur, g lm n m!..

15

______________________Milli Kitabxana_____________________YUU Heyv r 1, ey mdiri- hli-fsun, Bir yuu grm m, de, eyr olsun! Grr m m n dn n gec yuuda Yen d sakin olmuam Bakuda. Bakud , leyk lap uzaqlarda, G zir m bir para soqaqlarda; O soqaqlar ki, ruzi-fitr td n Ari idi btn n zaf td n; ndi, s d m rh ba, s fal nmi, Nuri-fanus il ziyal nmi; Yo ik n sabiq n gedi-g lii, ndi bir baqa r ng albdr ii; Qaplardan , giri vardr, Bunda, lb tt ki, bir i vardr... Grr m bunda b zi yan, H psinin var n cab ti, an; Qapn birb bir dyr, danr, B zisil h l t z tanr. Sz alr, pul verir, rica ediyor, Ayrla-ayrla dua ediyor; B zin it hayi-m d verir, B zin baqa-baqa v d verir... st dim anlayam n idir bu, N aldr bu, n veridir bu?

16

______________________Milli Kitabxana_____________________M ni s basd f rti-heyr td n, Heyf, oyandm o abi-rah td n! ndi, ey Heyv r , varnsa hn r, Syl t birini bilirs n g r?! O soqaqlar, o sl r, yahu, Kimdir aya, n dir, n idir bu? AY CAN!.. Mftinin r yi il k fi-vcuhi-nisvan rd cayiz imi, hkm ediyormu Quran; Mslim vr t bamaqda da yomu hrm t, vr tin l-z vr t ki, deyilmi, ay can!.. P s yazq zadeyi-Neman1 n deyirdi, c ba? Ya ona l n ed n olan n deyirdi, c ba? H z rati-l mad p s o cnb n idi?..2 O zaman cml ms lman n deyirdi, c ba? N deyirdi kinin, G nc nin imanllar, Tiflisin bir para m zh bi d liqanllar, Clfann, Navann, Ordubadn hampalar, Baknn zorbalar, L nk rann canllar? imdi, yahu, bu thaf il r vicdan n deyir? ql n hkm ediyor, ya buna irfan n deyir? H r Qurana verir ist diyi m nan, A, ou, bunlara gr h zr ti-Quran n deyir? N deyir? B llidir rbabna, m n bilm yir m, Bir para molla kimi hiyl v f n3 bilm yir m, Dem z Allah iki m nal sz qullarna, Bu q d r anlamam, baqa s n bilm yir m.

17

______________________Milli Kitabxana_____________________[EL K R NAMIMI M N L N T L ] El kir namm1 min l n t il , M n eli yad edir m r hm t il ; N elin l n tinin bir k s ri, N m nim r hm timin bir s ri; M n n mst vcibi-l n m, zira, N d el r hm t , qfran s za! T BR Z MB R N Mbirss lt n y kk ed c ks nmi yen ?! Diplomatlqda bu il ald kusil bel ! Ba nec bir yek T brizi m h rr mlikd Ald min tm n cml nfusil bel ! Hank m bl l bu svday bitirdi, c ba? Fq rayi-v t nin odlu flusil bel ! S n h l ncm n zasn v sf eyl , yazq, ncm n odan ayaqland rusil bel ... Grm yirs nmi ki, azad edilir fitn il r, Tutulur mn man hli susil bel . N ki, randa tr nm kd idi M md linin S lt n t t tin z n hs clusil bel ; ndi T brizd d n t ed n onlard, Bu h rifin d o fkari-nhusil bel . M nc , t qdir s zadr, kii eytandan alb, Kamil yr ndiyi elmil , drusil bel . ainin boynuna h p vizri, v bal v t nin Mslimi, g bri, n saras, m cusil bel .

18

______________________Milli Kitabxana_____________________E D R Z K : O z mandan ki, R him an1 yetiib T briz , H zr ti am s h r did olunur, bus edilir; nqilabi ad c br n talr ehrar , H r nasl hiyl il olsa da m hbus edilir. MEN KOV1 DEY R K : M kt b dm n olan b z mq dd s (?) l ma Ostroumova yazmaz da t kkr n n? Kii oq ndd m kt bl ri balatd btn... Bir rizanam y bunlarda t zzr n n? ZRA L N STEFASI zrail rz ed r k syl di: Ey r bbi- nam... Bir t bib, it , bu il qullarn qrd t mam. M n edinc h l bir lm li bimar h lak, O alr lm m li min n f rin cann pak. Verdiyin canlar min-min ki, bu zalm alacaq, De grm, qul dey , yahu, s n b s kim qalacaq? Qoy alm cann bari, qoparm m h rini, Yosa, billah, qracaq qullarnn ks rini. Bu t m nnam q bul eyl m z olsan2 hala, K r m et, ta m limd n ver yim istefa. Baqa bir idm t n sb n m ni ql minn tdar, zrail olma ver ibu t bib zinhar.

19

______________________Milli Kitabxana_____________________[ALADIQCA K QEYR TS Z OLUR] Aladqca kii qeyr tsiz olur, Nec ki, alad ran oldu. O zaman ki, bezikib ah qad, Mrt cel r d i pnhan oldu; Parlaman parlad zas il , Dedik, ran yen ran oldu; M clis ir m nayi-mill t Nami-milliyy t ayan oldu; Dz lib il rin skik-g r yi, Mill tin d rdin d rman oldu. Leyk biz ibu t m nnad ik n, Ba ki, randa n d stan oldu!.. H r yet n kedi c ma t bana, H r t n silsil cnban oldu; Yetdi bir m rt b y sur ti-kar, Parlaman q hv i dkkan oldu; il n ay, yeyil n yal plov, kil n hoqqav q lyan oldu. Parlamandr, balam, ar burada Kim dand, n sz nvan oldu? Hans bir m s l d n b hs edilib, Hasili mill t elan oldu? Yo, f ndim, yanl z nn etm , Sanma i layiqi-vicdan oldu;

20

______________________Milli Kitabxana_____________________Doru, g ri fqi- randan msi-m rut dir an oldu; Y ni mill t ii mill t lin Verilib, m s l asan oldu; imdi z il rini icray D sti-mill td bir imkan oldu? Leyk bildinmi bzrgani-v t n Bel 1 i grd ki ayan oldu?! rmanb i gr c k yerd , yazq, Vay, d d m, vay! dey giryan oldu; Gzll r baladlar alamaa, Kurl r d ona ndan oldu. yatb qald arada l t k, N ona meyl, n iman oldu. sl m tl b unuduldu, lakin F ri-kari ham cuyan oldu. Grd meydan adamdan ali H r bir zm itaban oldu. H r k s ancaq bacarb ald l q b, Daili-zmreyi- rkan oldu; Drtlb sodu zn parlamana, Parlaman m cm i-irfan (?) oldu. Pah, n odur btn randa l q b, Kimi b y oldu, kimi an oldu... d meydana ml qq b kiil r, B t v rl r ham yan oldu.

21

______________________Milli Kitabxana_____________________ nec oldu, onu alma b r, Bayaq rz etdim, o nisyan oldu... Bir dey n olmad, ey an rab, M ml k t ak il yeksan oldu! Siz h l aiqi-eydayi-l q b, Bu da mi layiqi-insan oldu?! L q b i grm z, f ndim, kiinin Ad ya Sam N riman2 oldu. Kiid n ist nil n idir, i, Kim ki, i yapd, o zian oldu! De gr k, imdi mq dd s v t nin Hans bir mkl asan oldu? Ancaq i grd l q b fabrikas, Btn il r ona qurban oldu. ndi qandnsa iin ng lini, Dem ran niy viran oldu?!

22

______________________Milli Kitabxana_____________________[O DA DEM EY F LAN!] S RV T SAMANLIYAM,

o da dem s rv t samanlyam, ey filan! Boldu pulum, bir ne milyanlyam, bir utan! Mht r m m, mt b r m, anlyam, dur, dayan! M h diy m, kablayyam, hacyam, nacyam, Dinliy m, imanlyam, rkanlyam, H m li Quranlyam. S nd dey k din d var, iman da var, film s l, Ev dolusu nem ti- lvan da var, bib d l, z-kl c , s rv t saman da var, o gz l, Ev-eik, eyvan, mt ddid otaq, t mt raq, Yal plov, dadl fisincan da var, rb ti-reyhan da var. Qonuda lakin ne 1 ryan da var, q, boran... Giry d var, nal v fan da var, nimcan... S n ki, ri tis n, ey bin va, ql h ya! rd ar n , bir ehsan da var, H qqi-ms lman da var... ndi get insaf el , A ban, ver yel , M zh b iman szn Vird el m bir bel !..

23

______________________Milli Kitabxana_____________________DRD D LL QIRMANC Zaqafqaziya mftisi Hseyn f ndi c nablar deyir ki: K fi-v ch etm k deyil vr tl r r n h ram, t Quran, it asar, it m fhumi-k lam! q1 q zet si mdir si dic anm c nablar deyir ki: Mslim vr tl ri m stur olmaq ist riz, t sz, it m l, it mvafiq bir m ram! ama camei md rrisi bdlalq f ndi c nablar deyir ki: Mslim vr t f q t l, z aar ind ss lat, t ayat, it bar, it shabi-kiram! Molla N sr ddin d deyir ki: Mfti oyl , bd... boyl , h m dic oyl 2 de , t oyl , it boyl , it oyl , v ss lam!..*

[BTN AVROPADA K MYAB K N, AMMA BAKIDA] Btn Avropada k myab ik n, amma Bakda N s b bd ns bu il oldu1 firavan yubiley. Gnd rilsin zakaz indi Bakya irvandan, Orada nki satlmaqdadr rzan yubiley.

*

Deyir

24

______________________Milli Kitabxana_____________________M MD L DEY R K : Rusiyy diplomasyasna baladm mid, Z nn eyl dim ki, d rdim bundan d va olur; Umdum ki, ah ed r m ni ranma yen , Gec-tez nasl olursa da kamm r va olur; ass n z rd vard Potsdam1 grm si, Bundan min idim ki, m n etina olur; Lakin m nim bu fikrl rim am imi btn... Sz yo, m bb tin ii bo lya olur. Rusiyy sanki ahlma olmad riza, Almanya diplomasyas ay d riza olur; T rk eyl dim bu atir Rusiyy mlkn, Artq Frankfurtda2 iim cab ca olur... RD B L HAKIM R DLMLK ey S di1 deyir ki: Ey qolomaq, lsizl r o eyl m azar, Z nn etm ki, daim bel qzn qala bazar... Min zlm atr lq dilazarlndan, Yeydir s n lm k bu c handarlndan!.. [MOLLA R SZAD N N... VAY, YEN MAB DI VAR!] Molla r szad nin...1 vay, yen mab di var! Yazdnn yo sonu, n n mab di var; Gnd an q zt nin birc si bo kem yir, Bir gec lik m tl bin bir s n mab di var!..

25

______________________Milli Kitabxana_____________________QVALE H K MANE z S da qarein bezar ay d, bn Bonyad g r yazar ay d. sbe la r miyan be kar ay d, Ruze meydan n gave p rvari. C f ra! z Dada to ar m b r, Z hleye lq zinhar m b r, Ba frumaye ruzgar m b r, K z neye burya k r n ori. T r c m s i: H kiman shb tl r Oudu kim S dan zar oldu, bni-Bnyad g lib yazar oldu. Arq at meydana yarar oldu, apmaq olmaz vuru gn cam. Ey C f r! S n Dadadan ar etm , ncidib alq biq rar etm ; Ala g l znl yar etm , n k r verm z o h sir qam. T BR ZD N MOLLA N SR DD N KAIZLARIN MF TT N GND R L N

Ey mf tti, yollanan kazlar atarma o, Hkmi-t fti el y n as get t fti ql; Qorma, yavrum, Molla N sr ddin min ain deyil, aini-mill t olan hkkamd n t vi ql!

26

______________________Milli Kitabxana_____________________

27

______________________Milli Kitabxana_____________________

28

______________________Milli Kitabxana_____________________BALACA S HN V qta ki, m rut b ri ran k ndil rinin qulana yetidi, bir n f r qoca kini kinin iind s cd y ylb dedi: S d kr ki, oldu nur-baran M rut il bu aki- ran! R n yetiib binayi-zlm , Yer qalmad k dudayi-zlm ; Zlmn, sit min ra snd, ran yen bir behit dnd; Hakiml rin itiyar bitdi, Dehqanlarn iztirar bitdi; Bundan sora r ncb r dylm z, Nah q yer bin va sylm z; Salmaz bizi mlk dar r nc , Qurmaz biz bir daha k nc ... Yazq bu erl ri our-oumaz nagah divan m murlarndan1 bir n f r f rra hazr olub, kininin, hl yalnn gz nnd qollarn balayb, at qabanda piyada, ayaq il onu rbabn qapsna g tirdi. rbabn gzl ri qzarm, lind bir t limi dar b, kinini grdkd dedi: Ha... k ti, bir ay keir ki, irm n td, n r l rd qalmsan s n? M hsulu btn zn gtrdn, rbab n pike g tirdin? Bostandak meyv cat d rdin, Aya, de gr k, biz n verdin? N buda, n arpa atd s nd n, N lobya, noud, n pala, rz n; Lazm s n indi min qub t, Ta ibr t ala btn r iyy t! Biar rz etdi: kini boynu iynind , tamam b d ni s - s , qora-qora ba endirib

29

______________________Milli Kitabxana_____________________Allaha q s m ki, m n f qir m, K-klf t lind d stgir m, tfali-s ir pasiban m, Avareyi- kl rb nan m; M lumi-c nabnzdr, rbab, Bu il quraq oldu, tapmadq ab; kdikl rimin t mami yand, F ryadlarm gy dayand; Vallah, zmz d qalmq ac, Bir para quru lavaa mhtac... rbab k tid n bu szl ri eidinc az kprm, gzl ri h d q d n m bir hal td qqrr: Uaqlar, falaqqa, ubuq hazr edin, od yandrn, i qzdrn! Bu snad drd n f r zalm ll rind allaq, biar k tinin ayaqlarn mhk m balayb, falaqqaya salb, dym y baladlar2. rbab Vur, vur ki, g tirm yibdir arpa! kini nsan dz m z bu arpa-arpa! rbab Vur, vur ki, bir az da m stkam m! kini Canm ar, urma, bid vam m! rbab Vur, vur ki, n ya verib, n qayma!

30

______________________Milli Kitabxana_____________________kini Vurma ki, deyil in kl rim sa! rbab Vur, vur ki, bunu qudurtdu m clis! kini Vurma, m ni hakim etdi mflis! rbab M rut bunu rab edibdir! kini Zlmn m ni dilk bab edibdir! rbab Hrriyy t edib bu umu gmrah! kini F ryad yeti, amandr, Allah! la l n tllah l l-qvmzzalimin. MH RR RL R T lim dair odlu yazlm m qal l r, Z nn etm , mlt hib olaraq lqi yamayr... Yo, yo, c ma t anlam elmin m ziyy tin, Amma n ar , daldak m lun buramayr!..

31

______________________Milli Kitabxana_____________________VAQ EYI-YUB LEYKARAN Girdim yerim bamda qayu, Grdm gec bir q rib uyu: Bir hrd y m ki, cml d hri G zs n, bulamazsan oyl hri; L zz tli suyu, gz l havas, Var behc ti, zvq, h m s fas; hli btn hli-f zl insaf, H p mmini-pak, mslimi-saf; hri-fz la, diyari-irfan, Mmin yata, q dim irvan. lqiss , g zib bu hri yekca, H r bir yerin eyl dim tamaa; G zdikc adam grnmr, ancaq Bir s mtd vard bir yncaq. V qta ki, bu izdiham grdm, M n d o yer qoub yyrdm; Badm ki, zim bir c ma t, Eyz n r fa, v t, h qiq t! Lakin n ndr ibu hval? Sordum, birisi dedi bu minval: Rahi-m d niyy ti tey etdik, Bir si- ziz yubley etdik. hs n, dedim, n gz lc bir ey, aqani1 nm ibu yubley?

32

______________________Milli Kitabxana_____________________Ya seyyidi-paki-Zlfqari2 Yad etdiz o airi-diyari? Yosa M likov H s nb yi3-pir lyvm olunur v t nd t qdir? kdikl ri dan l r gy rdi, B h, b h, nec dadl meyv verdi! Yaud, de grm, mdiri-K kl4 nsizad S idi-m qul Etdikl ri ictihad nisb t Mill td n alr bu gnd qiym t? Yainki o Seyyidi- zimi5 ad etdiz o airi-n dimi? Yosa Q niyev M cidi6 t bcil Etm k s b binc dir bu t kil?7 M hmudb yov ol H bibi8 yosa, Alqladz ol dibi yosa? Yaud, de grm, mdiri-R hb r9 M hmudb y mi bu etinal r? Lal ol, dedi, Zlfqar kimdir?! aqaniyi-namdar kimdir?! Kimdir M likov H s nb yi-pir? Mill t onu odan etdi t kfir! Kimdir, n idir o nsizad ? H p dinimizi verirdi bad ! Ya Seyyid zim kimdir, olan? Bir air idi yazrd h dyan!

33

______________________Milli Kitabxana_____________________M hmud H bib, ya M cidin km adn o p lidin!10 mrnd bel niyaz11 qlmaz, Bunlar d n maz qlmaz12. Yubleydir bu, h ba deyildir, Var qiym ti, k mb ha deyildir; H r elmi ufaq m llim sla Layiq olamaz bu feyz , illa. Layiq bel yubley ziyad lhafiz f ndi eyzad 13. bu sz syl yib d t krar, st rdi ed bir az da gftar. Dinm , dedim, oldu qiss m fhum, Rumi ki, dedin, q ziyy m lum14... ........................ D rp rd olan rmuzu qandm, Bu halda abd n oyandm. Grdm bu rbaiyi mk rr r T bim ediyor d mad m zb r: Qanun q vaidi-t bi t Qoymu bu c handa boyl ad t: nsandak c hld n ziyad H qsizl r ed rl r istifad .

34

______________________Milli Kitabxana_____________________[EY PULLULARIN S FASI, NOVRUZ!] Ey pullularn s fas, novruz! Tacirl rin ainas, novruz! Bir mill t eyd ik n, n d n b s Oldun fq ra zas, novruz?! BAYRAM THF S Ey tk n mollalarn kamna rb t, novruz! niyalarla quran m clisi-ir t, novruz! S nd h r k s sevinir, b s niy ancaq fq ra kir vladn grdkd cal t, novruz?! [OYL B R T RCM K M, RUH -EKSP R GRC K] Oyl bir t rcm kim, ruhi-ekspir1 grc k Alad ruhi-Otelloyla2 b rab r zn . A, mt rcim! dey bir odlu tfrc k atd, bh siz, dd o da t rcm karn gzn . [ H D B LLAH L YYL Z M]

h d billahi liyyl zim, Sahibi-iman m, a irvanllar! Yo yeni bir din y qinim m nim, Khn ms lman m, a irvanllar! i y m, mma n bu kald n, Snniy m, mma n bu msald n. Sufiy m, mma n bu bdald n, H q sev n insan m, a irvanllar! mm ti-m rhum v m fur il , mrd y m ta ti-m zbur il , Kfrm hkm eyl m yin zur il , Qaili-Quran m, a irvanllar!

35

______________________Milli Kitabxana_____________________[H MDL LLAH K , BU GN B T V R OLDU BAIMIZ] H mdlillah ki, bu gn b t v r oldu bamz, G ldi novruz, dem k, artd bir il d yamz, Btn qvam gr g ri o azdr yamz, Bavcud-in ikidir bir s n d il bamz: Biri novruz, biri mahi-m h rr mdir, mu! Birisi mayeyi-ir t, birisi q mdir, mu! Bu s b bd n bir ili biz d iki pay ed rik: Bir pay on bir, ikinci pay bir ay ed rik, On bir ay nal kib, alayb a-vay ed rik, Bir ay l bl bi-kimi yeyib, oqay, ed rik; nki bu eyd biz islamd z mdir, mu! iveyi-m zh bi-Z rdt1, s ri-C mdir2, mu! Bu bir ayda geyinib sallanarq behc t il , lli- lli olaraq ev g z rik ir t il , Gir rik h r ev , h r m nzil c miyy t il , rik ay, yey rik hil-noulu l zz t il , o da ev sahibinin i-gc d rh mdir, mu! Eydd borc el m k d bi ms ll mdir, mu! Tapd v qta ki, r b lek ri trak z f r, Dini-abaimizi eyl di h p zir z b r, Biz d atdq btn adatmz, birc m g r Bu mbar k gn t qdis il bu an q d r Saladq, nki biz islam o lz mdir, mu! B rik st olan rbab m g r k mdir, mu?! Leyk bu eydimizin birc qsuru yen var: ..................................

36

______________________Milli Kitabxana_____________________

Satirik Paralar[TUTDUM ORUCU R M ZANDA] Tutdum orucu ir m zanda, Qald iki gzz rim qazanda, Mollam da dyr yaz yazanda... [BABAM SNN , N N M , DR K M N]

Babam snni, n n m i , dr k m n, N farsam m n, n hind m m n, tr k m n! Muanda mbe , m scidd kb r, T favt yo... h qiq td zir k m n!.. [H M DANDA QONAIMDAN B R ALDIM, KEY EY] H m danda qonamdan b r aldm, key ey, Hans m luq sizin hrd bi k odur? Dedi: Az is d bu hrd sayir m luq, Leyk d bba il s bba il e k odur.

37

______________________Milli Kitabxana_____________________[TANRI H R YERD PULU B R R Y S T VER R] Tanr h r yerd pulu bir r yi s t ver r, M rif t mft di n, kasibi-b db t ver r. Hac Rst m miy yeddi oul, cml q ni, Leyk baqqal C biy yeddi qz sft ver r. Yek saqqal kiiy il uzunu gnd plov, Leyk abdal Kosaya h ft d bir kft ver r... [MOLLA, S MAVARINDAN D RDA, H ZAR D RDA] Molla, s mavarndan d rda, h zar d rda! Bir ist k n indi, bir ist kan f rda!..

38

______________________Milli Kitabxana_____________________

39

______________________Milli Kitabxana_____________________

40

______________________Milli Kitabxana_____________________[M N LLLLAH-E SR M, PED R M ON AZ R] M n lilllah-e1 sr m, ped r m on Az r2, S f r z Babil-e irvan3 kon m inaallah. G re u d ft r-e ar-e m ra pare nemud, * V sl ba t be dor fan kon m inaallah . T r c m s i: lilllahi- sr m m n, atam yurdumda Az rdir, am Babill irvandan g r k cr tl inallah. g ri erimi yrtb, q z bl odda yandrd, Bu gvh rl r saan t bim tik r qdr tl inallah . [MS - RAB SEYY D SAQ VER B DED ]

msi- rab Seyyid saqi verib dedi: Sabir f qirdir, yet r ancaq z kat ona1. [ER B R GVH R -YEKDANEY -Z Q YM TD R] er bir gvh ri-yekdaneyi-ziqiym tdir, Salmaram v sfi-dru il onu qiym td n. Dey r m h cv, szm doru, k lamim irin, hli-zvq ver r m n bu o rb td n.

*

Farscadan eirl ri blf z Hseyn (H sr t) t rcm etmidir.

41

______________________Milli Kitabxana_____________________[S N P R -C HAND D S N, EY SEYY DI-S RKAR] S n piri-c handid s n, ey Seyyidi-s rkar, M nd n k lin, eyl gil n pir il r ftar! Olmaz s n qism t d i bu dvl ti-didar, Bundan sora hicrimd ciy rqan olacaqsan! Aiq m n bir m n kimi ziyba g r k olsun, Mail gl bir blbli-eyda g r k olsun, S nd bu i s br kiba g r k olsun, Amma, bilir m, s br evi v ran olacaqsan! [SAB R -EYDA K , T RK - HR - RVAN EYL D ] Sabiri-eyda ki, t rki- hri-irvan eyl di, Blbl b nz rdi kim, meyli-glstan eyl di; Min yz bird hicr td n sora meymun ili1, Airi- vvald zmi-orasan eyl di...

42

______________________Milli Kitabxana_____________________[ YZ ON DOQQUZ D B D H ZAR] yz on doqquz idi b d h zar, S neyi-hicr ti-r suli-kbar; Mahi-ziq d nin harind , O gnn nimeyi-n harind ; Bir gn idi ki, osrovi-av r Brci-D lv ir tutmu idi m q rr. G ri q f sli idi, leyk h va Rv n saf idi f r h fza; Nuri-uridd n c han prnur, Al m olmudu r ki-vadiyi-Tur1. Q c fasn gr n knll r ad, R nci-s rmad n oldular azad. lq eym n q mi-brud td n, Q lbl rd f r h bu hal td n. Hadisati-z man d n nagah, sdi bir idd t il badi-siyah. Dd bir zg hal bu al m, Nap did oldu n yyiri- z m; B hri-simab t k z min z man Cnb g ldi, qopdu bir tufan; Etdi bir nv z lz l dili-ak, Az qalrd ki, sin l r ola ak; D kktl- rz zahir oldu haman, Tarmar oldu itteyi-irvan; Bel f ryad kdi kureyi-ak, Sanki torpaa dd nh flak. Ham bu hal valeh m ftun, Nag han hadis oldu bir yann; Tutdu dnyan od rar l ri, Yad dkkanlar, imar l ri. N reyi-tndbad, hidd ti-nar, L rzii- rz, s dmeyi- hcar. Mac ra q mli mac ra st n, Nazil oldu b la b la st n. Allah, Allah, n dir bu tufanlar?!

43

______________________Milli Kitabxana_____________________Az qalr v hmd n a canlar. Oldu guya d mid n feyi-sur2, Mac rayi-qiyam t etdi zhur. hli-irvan hayim heyran, hli-m h r t k oldu s rg rdan; Q lbl r doldu rb v h td n, Qay ti-idd ti-m hab td n; Olmad kims kims d n mbir, Aikar oldu sirri-yvmi-y firr; H r k s z n fsini kirdi k nar, Ata vladd n edirdi k nar. Qalmad b rq rar bir an , Cml m mur oldu v ran ; Ani-vahidd itteyi-irvan Oldu, s d heyf, ak il yeksan. I ki mind n ziyad hli-diyar Topraq altnda can verib naar. Yer aram tapd z lz l d n, l lan... o m rh l d n3, Atalar yadin db vlad, Mehri-f rz nd il kib f ryad; Atalar fikrin qalb4 f rz nd, Oldu vci-s may nal bl nd. rda tfal iztirab il Atasn atarr itab il ; Qarb bir-bir s ir k bir, Ham dill rd k lmeyi-t kbir; Piri-K nan kimi ham giryan, H r bir Yusif atarr heyran5; Tapmayb q lbi-zarinin s m rin, Kimd n alsn c vaninin b rin. Mt s r in ki, oldu airi-ruz, Zlm ti- b edib zhur bruz; O gec bir q rib al m idi: bi-y s idi, leyleyi-q m idi; Ku l rd ham; n nar n nur, Qarb bir-bir nas zkur.

44

______________________Milli Kitabxana_____________________H r t r fd quruldu bir mat m, H r m nd kildi n leyi-q m. R nci-s rmav qsseyi- mlak, H r d qiq t z lzl eyl r ak. Tifll r idd ti-brud td n Alar zar-zar v h td n; H r t r f vay oul s dasind n, Q mli vr tl rin n vasind n Eid nl r yanb k bab oldu, Dili-s ngi siyah ab oldu. lq r z, sbh t k ham giryan, Ta ki, ruzi-c did oldu yan, Taz l ndi dbar d rd l m, Doldu dnyay iveyi-mat m; Kuhk n t k ham kib f ryad, Sanki irinin atarr F rhad6. Aldlar cml ll r ti , Yo knll rd zg ndi : Atadr, atarr oul b d nin, Anadr, seyr edir b la m nin; Baclar n in atarr qarda, El yir s ng ak iind t la; Atarr h r k s z l nl rini, arr ruhsiz b d nl rini; Par -par o s rvi-zibal r, zilib qam ti-dilaral r; Gl kimi cisml r ham biruh, zilib ba, b d n olub m cruh. Mrd l r cismi r hgzarl r Tklb gu v k narl r ; Kimi t sil edir oul b d nin, Kimi hazr edir ana k f nin. Nimcan cisml r n hal td n, K sr ti-idd ti-c rah td n, S dmeyi-s ngd n batbd s si, Qdr ti yo v leyk var n f si. Bir ne n l r olub m fqud,

45

______________________Milli Kitabxana_____________________Heyf kim, hasil olmayb m qsud. Bip d r qzlarn n vasind n, a Hseyn, va Hseyn s dasind n, Qan olurdu knl o hal td n, Sanki bir an idi qiyam td n. Dd afaq nal v fqan, R hm ql, ey udayi-kvn m kan! N t am n f r n cam , lq dvar olub bu h ngam . Q hti-nan oldu b dt rin b la, Allah, Allah, n dir bu d rd d va?! *** M likov7, o H s n b yi-zian, O mini- zaneyi-ehsan, Elm f hm k malil n mmtaz, Sineyi-safi k nzi-lli-raz; Hn ri f zldir, d b kari, qli pakiz , hcc t iqrari. D i alic nab komitetl r, O dal tm ab komitetl r, Himm t m rh m tl ri ayan, R hmi-bimnt hal ri payan. Bar kallah ki, saf sin l ri, lh q elm d b zin l ri; amili-hal olub ifad l ri, M rh mi-d rd dil irad l ri; Grmk ltfi-bin hay l rin, Ey uda, ql bl nd pay l rin! lq o grm bu c nabl ri, Hifz ql s n bu mst tabl ri! Biz o kiv r vilay tl r Etdil r ltfl r, inay tl r. m nayi- liyyeyi-dvl t, R sayi-m zahib mill t, l mayi-izami-dinp rv r,

46

______________________Milli Kitabxana_____________________Fq rayi-q yuri-h r kiv r, hli-Qafqaz gst rib qeyr t, hli-Rusiyy eyl di himm t. Leyk bu Badikub snafi, ah tccar, ah llafi Etdil r mbt lal rin dilad, Ed h q bu b l dl ri abad! Zvceyi-an, o banuyi-ezaz, Sakini-kiv ri-Vladqafqaz, br t k himm ti tkb baran, Seyl t k qeyr ti edib c r yan, Gah adr eyl yib b rat biz , Gah pul etdi iltifat biz ; M rh ba, qeyr t etdi m rdan Sakinani-diyari-irvan ! Ey uda, ltfini inay t ql, ani-ldaiyan r hm t ql! Sabira, ey siri-qeydi-b la! erdir g ri iveyi- ra, Leyk gftard n duadi q r z, erd n eyni mdd adi q r z...

47

______________________Milli Kitabxana_____________________[KR L LLAH K , AF TAB -S N] kr lillah ki, afitabi-s n rqi-m nad n oldu hr nma; d bir gn ki, t l tind n ed M riq m rib hli k sbi-ziya; Oldu bir nur sate lame, Ola rv n bu nur il dnya. O ki, d rgahi-h qq ill r il Gec -gndz ed rdik istida, hs nlv ch il my ss r olub, kr kim, amil oldu ltfi-uda. sticab t tapb dual rimiz, hri-Tiflisd olub b rpa Bir q zetan kim, ifad l ri H r m mmay gst rir m na. Bir q zetan kim, m talibin H r m malikd mt ri peyda, rqi-Rus1 il intiab tapb, Ta ver gn kimi c han ziya. rqi-Rusun yegan mmtazi B hri-elm d b M h mm d aa2; M tl bi dilrba, q riblf hm, Szl ri ruhb zvq fza. K limat mfid mst hs n, H r kat h mi sidq s fa. Biz g r kdir t y mmn n bu gnn3 Mislini ild eyd ed k icra. Var midim ki, t ri-iqbal vci-m qsudd tuta m na;

48

______________________Milli Kitabxana_____________________Ola bidar talei-m sud, Aa minb d dideyi- hla; Ola k sbi-lum s yi-b li, Qla t hsili-elm sbh m sa. ndi bir srdir ki, elm g r k! Dolub alati-elml n dnya. Hans bir elmdir ki, t hsili Biz sr h r c olub, aya? Mehriban padahi-adilimiz Ed h q s lt n td kami-r va; H r m malikd , h r vilay td Qay ti-r hm ltfd n h qqa; D yib k sbi-elm b sti-b sit Uqolalar ab, qoyub molla Ki, bizim t k d ni r iyy tl r, H r bir elmd olaq dana4. Ah kim, abi-q fl t il bizim mri-prmay miz5 keibdi f na. Dolub elm il sah ti-al m, Biz yo b hr elmd n sla. R mz h l-y st vi md ll ldir, Bir deyil si-kurl n bina. K sbi-elm s b b f rah mdir, Sabira, bir z man ayl, yatma! Ql dual r ki, rqi-Rusmuzun T l tind n ola6 c han beyza.

49

______________________Milli Kitabxana_____________________MS LMAN V ERM N V T NDALARIMIZA srimiz ahi ed rk n ittifaq ittihad, Cml miz mniyy t i r almaq1 ist rk n murad, Beynimizd yo ik n bir gun sbabi-t zad, Bu v t n vladin ariz olub bz inad, Mslimanla erm nil r beynin dd f sad, Yomu bir sahibhiday t, yomu bir hli-r ad?! Ey s ndanan, bu gnl r bir hiday t v qtidir! lf t nsiyy t dair itab t v qtidir! ki yolda, iki qonu bir v t nd h mdiyar, srl rc mr edib, slh ir bulmuk n q rar, Fitneyi-iblisi-m lun2 oldu nag h aikar... Gr c hal td n n kl dd v zi-ruzigar! Q tl qar t bimar hr q ry 3 tarimar... l man, bu fitn y ar ql, ey p rv rdigar! Ey s ndanan, bu gnl r bir hiday t v qtidir! lf t nsiyy t dair itab t v qtidir! Fitn l r kim, fa olur, bilm m n hal td n tr r, ql bav r eyl m z kim, ad miyy td n tr r, Mslimiyy td n v yaud erm niyy td n tr r, bh yodur, c hld n, yainki q fl td n tr r, Bu msib tl r btn bz dav td n tr r, Bu dav t mtl qa hali-z lal td n tr r;Ey s ndanan, bu gnl r bir hiday t v qtidir! lf t nsiyy t dair itab t v qtidir! H qqi lq bildirib d fi-z lal t etm li, Gn kimi taban edib, pamali-zlm t etm li, Nab ca bu il rin d find 4 qeyr t etm li, atiri-mb rrd n r fi-kdur t etm li, ar sazi-slh olub d fi-sum t etm li, Sabira, beyn lmil l t dbiri-lf t etm li! Ey s ndanan, bu gnl r bir hiday t v qtidir! lf t nsiyy t dair itab t v qtidir!

50

______________________Milli Kitabxana_____________________ MD FRS T VAR K N B R GR ST QBAL N! Qlma, ey mnim, t cahd k sr ti- mval n, Etm s rf vqatn c miyy ti- sqal n, Dm istecala n fsin gst r n amal n, K ndi fikrind almaq ancaq istiqlal n! Getdi ld n mill tin, fikrin n dir msal n? imdi frs t var ik n bir i gr istiqbal n! Nag han b r ks olur halnca2 t qdiri-q za, Huyar ol, vd t etm z s rgz ti-ma-m za! Bin val r g rd nind f qrd n z ncir ba, Mbt lal r ahi-cansuzind min t sir ba, Yatma rah t, mill tind naleyi- bgir ba, Dnki d rvii bu gn mnim ed n t qdir ba3, Dnki mnim bir g da olmu, gz a, tofir ba, Ql c han bir n z r, m rub olan t mir ba, P rniyan naiml ri olmu h maui-trab, * Ya b ni-ad m l du lilmvto v bnu lil rab . Bilm z m4 t ksiri-mikn td n n l rdir niyy tin? Sirri t mini-t yy is odur mikn tin, G r yb, h sr t qoyub getm ks , bodur z hm tin, Bari, ey qafil, bu gn ld var ik n frs tin, Bir binayi-eyr bani ola, ucalsn himm tin! Ta bu himm t say sind eyr atsn mill tin! Var ik n bu mill ti-islamd min ehtiyac, Heyf kim, himm t ed n yodur ki, qlsn bir ilac...

*

T r c m s i: H r bina viran olur, h r k s olur, ar lr.

51

______________________Milli Kitabxana_____________________Eyqizu, ya m r l-islam, q fl t ta b key? Ey ir t b st rind istirah t ta b key? Nvmi- tva ir mst r q udar t ta b key? Al mi-islamd bunca tal t ta b key?5 Bu t d nni, bu t n zzl, bu k sal t ta b key? Getdi izz t6, batd mill t7, f rq zill t ta b key? Yetdil r s rm nzil yar, ya qvm, rr hil! * Eyqizu v st cilu, ya hl -islam, dd il! Feyzi-t hsil m g r qabil deyil vladmz?! Ya m g r yo iktisabi-elm istedadmz?! Talibi-t hsil ik n klliyy t n fradmz Hank m kt bd n n d rs8 alsn bu gn hfadmz? Yomu bir zihimm t olsun baisi-iradmz? lm daris, niya, sizd ndi istimdadmz! Sizd n lh q q lbi-mill t, ruhi-mm t ad olur! Bin va Sabirl rin ancaq ii f ryad olur...

*

T r c m s i: Yatmayn, bir s y edin, ey hli-islam, l man!

52

______________________Milli Kitabxana_____________________SZ Ey sz, nola ders m s n uridi-s mavat, S nd n alyor nur ziyayi h m z rrat. Bir nuri-h qiq ts n, edib h q s ni nazil Kim, b ed s n gl ni-nasut fyuzat. G h lvhd m stur, q l md n g hi cari, G h rd misbah, g hi f rd mikat. Sbhi- z lid n zn etdikd t c lli, M hv oldu c han bry n dudeyi-zlmat. Olmu btn rbabi-n z r aiqi-hsnn, T nviri-yun eyl yir rbabi-k malat. Bir mohibeyi-ltfi-udas n ki, h qiq t, nsanlar edir zatn il f r mbahat. S rk l ri h p ta t m cbur ediyorsan, T siri-nfuzunla rir sanki c madat. Ey bariqeyi-fikr, ya l meyi-vicdan! Ey eyi-q lb, ya nuri- yalat! Nvi-b r t rbiy b olduun n G r dens s zadr s n mmul- d biyyat. S ns n fs hayi- r bi eyl din ilzam zhar b la tl , ya nuri-hidayat. Mmtaz el din nvi-b ni-ad mi lh q, nsan s nin il edib ehrazi-m qamat. Vicdan dili-Sabir n r eyl fyuzin, Ta kim, bit knlnd r yahini-k malat.

53

______________________Milli Kitabxana_____________________[Q R N -M F R T QIL, YA LAH ] Q rini-m fir t ql, ya ilahi, Mz ff rdin1 v fal padahi!.. Bu hali-zari-m hruman mizl , M lali-n fsi-m hmuman mizl , lusi-q lbi-m suman mizl , Sana rz eyl riz biz, ya ilahi, Q rini-m fir t ql, ya ilahi, Mz ff rdin v fal padahi!.. dav nda, k rima, kirdigara, Onil r hm tinl ql mdara, Olurk n fvt, edib islami ihya, S ad t rtb sin ald k mahi, Q rini-m fir t ql, ya ilahi, Mz ff rdin v fal padahi!.. Mq dd s fikri, pak qli, z kasi, V t n vladnn oldu b qasi, Verib ran qanuni- sasi, Btn rann oldu qibl gahi; Q rini-m fir t ql, ya ilahi, Mz ff rdin v fal padahi!.. Hmayi-ruhini ldaiyan et, O zati- qd si c nn tm kan et, Mbar k q brini r ki-cinan et, Ayrma r hm tind n s n bu ahi, Q rini-m fir t ql, ya ilahi, Mz ff rdin v fal padahi!..

54

______________________Milli Kitabxana_____________________Onun qanuni-pakin payidar et, V li hdin msavat itiyar et, R iyy tdust, hurriyy tar et, r fl nsin bu yolda izz cahi, Q rini-m fir t ql, ya ilahi, Mz ff rdin v fal padahi!.. hi- ran M h mm d2 ahi- z m, Uzun mr eyl sin ol zati- kr m, Ola qanuni- dl il mn zz m muri-dvl ti, mlki, sipahi, Q rini-m fir t ql, ya ilahi, Mz ff rdin v fal padahi!.. ABDULLA CVD T N ARINI T M S c b, k fi-niqab etm zmi yarm ruyi-ziybad n, Ziyal ndirm z afaq frui-al marad n? N v qt ol sbhi-safm ayrlr b s leyli-y ldad n? Yolunda bin h qiq t verdiyim bir anl ryad n Qalan pianiyi-mrmd bir nabud kvk bdir. Hma p rvaz olub umaqda ik n vi- lad n, Alb s yyad oun nag h yldm ak balad n, Sevinsin, syl , s yyadm ki, m n gz yumdum yad n... T n ffrl r, t r hhml r, t ttrl rl dnyad n Gzarim z mdari-v sl bir hicri-mkvk bdir.

55

______________________Milli Kitabxana_____________________NVHEY -M LL Vah sr ta!.. ki b rh m oldu tifaqi-mill t! Milliyy t ictimain pozdu nifaqi-mill t! mn r fah r f t t bdil olub f sad , Mehr v fav lf t t yir olub inad , Quranmz olurk n dai bir ittihad ri- rif sald min infiraq mill t! T bli balad n pey mb ri-nikun m, mri-r sal tind ancaq g tirdi islam, Bir dini, bir udan islama qld elam, Ta bir tifaq dair olsun vifaq-mill t! shabi-pak oldu idm tgzari-islam, Dutdu c han ceyi-zliqtidari-islam, nki t m ddn idi md ar-islam. Qavzand vci- r taqi-r vaqi-mill t! N r etdil r ar-islam h r diyar , Bilittifaq olundu idm t bu intiar , Bilm m kim etdi air islam par -par , alq oldu firq -firq , dnd m zaqi-mill t! Kim idm t etdi, ey dil, islam , ittihad ? Kim kedi ba candan bu m sl ki-v fad ? M zlumi-K rb lan gr, d ti-Neyn vad , iy t barn etdi b zli-tifaqi-mill t! Sabir! Hseyn peyr v olmaq g r k v illa, M n mslim m dem kl , yetm z sbut d va, Ba, gr n vqil ba verdi zizi-Z hra, Olsa, nolur bu yolda h m itiyaqi-mill t!..

56

______________________Milli Kitabxana_____________________T H SSR st nilir ittifaq, Gst rilir infiraq. Olsayd s fa zmreyi-irfan arasnda, Qalsayd v fad n s r yan arasnda, Dursayd s daq t b y il an arasnda, Qalmazd k d r z rr c insan arasnda! Dai b uvv t olur ik n biz Quran, mr eyl r ik n birliy pey mb ri-zian, Tapmazsan iki mtt fiqrr y ms lman Qafqazda olan bir ne milyan arasnda! Dinm z c ba m niyi-Qurani bil nl r, slam bel t friq d ar gr nl r, Aya, oumazlar n n dini bl nl r, (Kanu iy n) r mzini Quran arasnda! Ar bu n t friq t llfdr, ey mm t?! ld n gediyor, dinl m yirsizmi bu mill t?! Ta key bu t llf, bu t f rrq, bu dav t Bir din, bir islam bir iman arasnda?! Vab st ms lmanlaradr qeyr ti-islam, Etsin d g r k mslm olan idm ti-islam, fsus ki, bihimm t olub mill ti-islam Dnyad olan mt lif dyan arasnda! Bir ildir olur zlml tarac ms lman, traf b l dl rd qalr ac ms lman, Aya, n r vadr ola mhtac ms lman Gn rizqin bir boyl ms lman arasnda?!

57

______________________Milli Kitabxana_____________________slammz etm liyiz boyl mi ihya?! manmz qlmalyz boyl mi ifa?! slam o deyilmi ki, ciy rgueyi-Z hra Ba verdi yolunda susuz, al qan arasnda! Biz mill t lazmm deyil bu t b iyy t? Biz mm t vacibmi deyil qeyr ti-mill t? Ey vay ki, qeyr t ouyur bizl r l n t, Milliyy t idm t ed n insan arasnda!

58

______________________Milli Kitabxana_____________________EYD -MVLUD -N B Fzulid n t zmin H mdlillah ki, biz amil olub ltfi-uda, Bu mbar k gn d rk etm y mr etdi v fa, Eydi-mvludi-n bid n gzmz tapd ziya, Qln, ey mm ti-m rhum bu gn v cd s fa, r q t min f l kil-b hc ti msn v biha, * M l l-al m nur n v srur n v b ha . Al m zahir olub m rh m ti-aliqi-kll, Aikar oldu bu gn batini-Qurani-mdill, Doldu afaq s fa, oldu c han gl ni-gl, Mlki-dnyay q d m basd o hadiyyi-sbl. d bir gn ki, ziyasnda t mamiyyi-rsul, Oldu m hv yl ki, urid aind Sha. hreyi-hur iqland c malin gr , Taqi-k sra ylb taqi-hilalin gr , Qzarb r ngi- f q arizi-alin gr , B z nib c nn ti-firdvs visalin gr , Rtbeyi-hikm ti-meraci-k malin gr Hk ma firqeyi-dun, f ls f c mi-sf ha. Bu gnn meym n tind n alb babi-n im, Bu gnn hrm tin balanb dvabi-c him, Bu gnn m s d tind n salb d hr n sim, B z nib drri-nbvv tl bu gn beyti-h rim. Oldu bazari-c han rvn qi bir drri-yetim Ki, deil iki c han hasili ol drr b ha. Sabira! Tk f r hind n zn ki-t rin, Snsa bazar nolur kin nisb t gh rin, Asitani- hi-B thay nisar eyl s rin. idql tut t gin h zr ti-eyrlb rin. Ey Fzuli, r hi- rini tut ol rahib rin, Bu t riqil z lal td n zn eyl r ha.

*

T r c m s i: Gz llik f l yind n parlaqlq v gn dodu, al mi gz llik,

59

______________________Milli Kitabxana_____________________T RANEY -A RAN Sluki airin eyn n s fa deyil d , n dir? V t np r st bu m sl k r va deyil d , n dir? Nasl da sr gr m zh r olmasn air?! Fad lvheyi-giytinma deyil d , n dir? yal m s d t etilayi- hli-v t n, ar mill t mehr v fa deyil d , n dir? S riri-s lt n ti-a ran malikinin Livayi-himm ti izz tga deyil d , n dir? B leyk caiz culuqla v sfgu air u m sl kind yavuncu g da deyil d , n dir? Pula sitayi ed n airin bu q hb liyi, N hay t, qb h olan bir da deyil d , n dir? Dri- zineyi- hli-k mal ik n ar, z f b hasna satmaq c fa deyil d , n dir? M dih gul rin ar abrular t k Nisari-aki-d ri- niya deyil d , n dir? T m llqat yaqmaz t bi ti-air Bu iv m sl ki- hli-riya deyil d , n dir? Riyan t rk ed lim zahidi-riyakar , Dr nglik biz nisb t ta deyil d , n dir? T b sbsatl hasil olan be-on gnlk mrd n is bir lm k s za deyil d , n dir? Qulami-himm t olan airi-q z lann1 Z ban, nitqi h qaiq da deyil d , n dir?

60

______________________Milli Kitabxana_____________________Dem m ki, air olub h cvi-nas a dilini, min h cv, k mali- za deyil d , n dir? Q r zl bir k s ithami-l vkaran Z hi q bah ti- ql z ka deyil d , n dir? Dem m ki, fasidi v sf et, sakn f sadndan! Yaman ya dem k nas za deyil d , n dir? V leyk cadeyi-insafd n k nar olma Ki, rahi- dl sirati-hda deyil d , n dir? Rizayi-h qqi gz t, get r hi-h qiq tl , Bu yolda g ls b la, h q riza deyil d , n dir? li, ik nceyi- hli-diyar ol Sabir, B layi-hbbi-v t n lilv la deyil d , n dir?

61

______________________Milli Kitabxana_____________________LT HAB -T SSRATIMDAN YEN B R LEY -C HANSUZUM l man, ey ahi-Y srib m df n M kki v t n, Ya n biyyrr hm , ey m hbubi-r bbi-zlmin n, ri-pakind h ram olmaqda ik n sui-z nn, mm tin salim deyil bu isl ti-m zmum d n, Tiri-sui-z nn salehl r nian olmaqdadr! Gl knll r qn l r t k bar qan olmaqdadr! N eyi-sidq s fad n hli-dil olmaqda m st, Sa ri-ilas olur s ngi-m lam td n ik st, Etm d n t hqiqi-m tl b lq olub zahirp r st, Cahil nadan bl nd aqil huyar p st, Tiri-sui-z nn salehl r nian olmaqdadr! Gl knll r qn l r t k bar qan olmaqdadr! stiqam t birl s rv etdikd meyli-etidal, Tieyi- rratdan t lis n bulmaz1 m cal, Bir f ra t bulmu ik n q lb olur cayi-m lal, Gnd min taz b lay urayr hli-k mal, Tiri-sui-z nn salehl r nian olmaqdadr! Gl knll r qn l r t k bar qan olmaqdadr! Ey b sa mslim ki, itham il t kfir eyl nir, Ey b sa ali, gmani-b dl t hqir eyl nir, Sidq kizb , mehr bz kin t bir eyl nir, Mt s r sidq s daq t hli t kdir eyl nir, Tiri-sui-z nn salehl r nian olmaqdadr! Gl knll r qn l r t k bar qan olmaqdadr!

62

______________________Milli Kitabxana_____________________D sti-q lb-ik n c sur payi-himm t k mq rar, Kari-batil hkmf rma, emi-h qbin prumar, B t tir , yar sad , r k c, el hiyl kar, sr nam rd, hl bielm, mr mkil, elm ar, Tiri-sui-z nn salehl r nian olmaqdadr! Gl knll r qn l r t k bar qan olmaqdadr! Ya n biyy l-mslimin, ey h q-t ala r hm ti, o f nadr mrimiz, d rk eyl hali-mm ti, Getdi izz t, batd vk t, tutdu zill t mill ti, l man, smm l man (ya m n ileyk hac ti), Tiri-sui-z nn salehl r nian olmaqdadr! Gl knll r qn l r t k bar qan olmaqdadr!

63

______________________Milli Kitabxana_____________________ K BA Yar getdikc t h ssr dili-eydad durar, mr vardqca h v s aiqi-risvad durar! Seyli-t n oyl t m vvcl alb dvr b rim B nz r m bir qocaman da ki, d ryad durar! Dys d canm minl rc m lam t l p si, Zvr qi-himm tim vv lki t m nnad durar! Bistun1 sin sin d ys d min ti , yen Cvr t mkin ed r k durduu m vad durar! N qdi-can is b hayi-t l bi-yar, it , Can b k f aiqi-sadiq bel svdad durar! N q m, uratsa da bir gn m ni ifnay z man, M n ged rs ms m ramim yen dnyad durar! Durmuam pi p si-t nd , Sabir, nec kim, O lifl r ki, p s pii- t nad durar!2

64

______________________Milli Kitabxana_____________________NN Udun, ey ruhi-prftuhi-H s n! Uuun iztirari-t nd nmi? Qoca blbl, niy savuldun1 s n? Ya s fa bulmadn m nd nmi? Ey h qiqi mcahidi-islam! N ri-irfanda etdiyinc d vam S ni alam yad yosa vam? Gediin k sr ti-mih nd nmi? Yosa kdikc tomi-sidq s fa S ni t kdir edirmi hli-c fa? Gzl dikc bu yolda rti-v fa, Grm din yardm hli-f nd nmi? Ey kini2, m zariatnda Bulmadnsa s m r h yatnda, t h nga meyi-m matnda Bu t n bbt deyil H s nd nmi? Leyk mill t f q t sifatn n, Mt z kkir nuti-zatn n, s fa, bir bina simatn n Yadigar olmasn da s nd nmi? H s nim, imdi ql behit ram, Onda Seyyid zim syl s lam: Key m hin airi-b dik lam Bir b r tutmasan v t nd nmi? r fa m sk ni olan irvan Ch la abgahidir lan3; Bizi ifal ed n bu nkt h man K ndimizd n deyil, z m nd nmi?

65

______________________Milli Kitabxana_____________________NVH rseyi-al min yen v zi b lali grs nir! Yosa s bati-al min hiyni-z vali grs nir! Ayineyi-c handa bir sur ti-q m nmal nir, V qeyi-Nuhdur1 m g r kim yen ibtidal nir? Yosa sinini-al min gnl ri intihal nir, Ya ki, m hi-m h rr min taz hilali grs nir! Ey fq, olma mnc li rseyi-faciat n, Etm yan hilaln mat mi-kainat n, Tii-c fay k sm bu t n l ri F rat2 n, N hri-F rat ba, nec mai-zlali grs nir! Ay alan s bahi-q m, am ol, alma bir z man! Y srib M kk s rv rin salma b lay l man! G ri Iraq c lb edir miri-hicazi kufiyan, Leyk bu yolda onlarn zg yali grs nir! km , dur, ey q tari-q m! Gr ucalan n val ri, km diyari-qrb t bu v t n ainal ri, Dz deyil hli-kuf nin hdl ri, v fal ri, hd ik ndir aqib t, g ri v fali grs nir! Giryeyi-zarim etm di al mi q rqi- ki-t r, Cani-c han tutmad at , odlanan ciy r, Bala f an bari, ey blbli-t bi-nvh g r, S nl b lali Sabirin ba b lali grs nir!

66

______________________Milli Kitabxana_____________________[NK VCUD -AL M B R NEM T -UDADIR] nki vcudi-alim1 bir nem ti-udadr, Nem t ki, getdi ld n, qan alamaq r vadr! hli-h qin vam nisb t deyil v fat, Bil, alimin h yat t bdil olur m mat, Batind h m msib t ular mk vv nat, Ancaq grr o gz kim, m nzuri ibtiladr! T rk eyl dikd alim bu ariy ts rani, Olduqda did l rd n qaib deyil d fani, Mlki-b qad eyl r bir seyri-cavidani, asani-b zmi-h ql h maneyi-b qadr! Ancaq biz alarq z hali-fikarmzn, Zahir olan b lay hli-diyarmzn, mmidgah itirmi ytami-zarmzn, Nem t ki, getdi ld n, f ryadmz s zadr! Ey alimi-h qiqi, qaldqca ad s nd n, Olmazm zikri-eyrin dill rd yad s nd n, n yadigar qald bir ittihad s nd n, smin M cid olurk n m cdin d b rm ladr! Sabir msib tind dildadeyi-b ladr!

67

______________________Milli Kitabxana_____________________[EY MS B TZ D D NDALARIM, ETD KC N Z R] Ey msib tz d dindalarm, etdikc n z r, Grr m m n sizi bir baqa msib td bu gn! Aman Allah, bu n hal t, bu n tufani-b la, Tapram sizl ri bir v rteyi-heyr td bu gn! c ba, bir yeni af tmi yetib, ya n n Bulunursuz bel bir hali-f lak td bu gn?! Barsz n s b bd n bel heyran-heyran, Nig ransz niy bu beyti-ibad td 1 bu gn?! N z ri-heyr tiniz m scid g h minb rdir, Atarrsz kimi mehrabi-imam td bu gn?! s fa, sineyi-mehrab da ak etm dimi Grb n boyl yara sineyi-mm td bu gn? Siz deyilsiz f q t ol alimi-paki arayan, Ab auunu krsiyyi-itab t d bu gn! Ba, nasl m scid bir hzn qonur, guya kim Tapmayr yarn bir boyl c ma t d bu gn! kilib gyl r zikr etdiyi t hlili d i, D nib torpaa s ccadeyi-ta t d bu gn! Hardasan, ey p d ri-m n viyi- hli-v t n? V t n vlad yanr at i-firq td bu gn! b di hicrin tabav ri-q m bulmaz idik, Etm s ydi l fin cilv niyab td bu gn!

68

______________________Milli Kitabxana_____________________Must fa hrm ti-zi nin ya r bbi-m cid, Ruhunu eyl duagu biz c nn td bu gn! Mtt hid olmada tvfiqini ql mm t b , Hissi-milliyy t oyandr dili-mill td bu gn! Yaat al md m h bb tl , vv tl bizi, Nec kim, mr ediriz eyni-vv td bu gn! Onun vladna, ivanin ver cri-c zil, Sabir et iy t barn bu msib td bu gn!

69

______________________Milli Kitabxana_____________________R HGZAR -M LUQATDA B R MHTAC -M SAR F Ey d rb d r g zib r yi qan olan ocuq! Bir lqm nan n gz giryan olan ocuq! kil abrusu da rizan olan ocuq! M tlubi nan, qazand hirman olan ocuq! nsan kimi bilins idi q dr qiym tin, Am olurdu m kt bi-milli c ma tin, D rk etm k ist mir h l bu feyzi mill tin, Qalsn nihan v dieyi-fitri-m har tin; Ey ehtiami-mill ti talan olan ocuq! Ey d rb d r g zib r yi qan olan ocuq! Ey gvh ri-fitad -b gil, qal nihan h nuz, S rrafi-q drdan deyil islamyan h nuz, M ul urd abdr rbabi-an h nuz, Var ortalqda shb ti-d vayi-nan h nuz, Yo gvh ri-s ad t ahan olan ocuq! Ey d rb d r g zib r yi qan olan ocuq! H qli deyil o kim s n der : var q bah tin; M nc q bah t is olur hali mill tin... Ets ydi t rbiy t s ni hli-vilay tin, Sailliy qalrmd h rgiz d r b tin?! Basz qalb ayaqlara ftan olan ocuq! Ey d rb d r g zib r yi qan olan ocuq! Ey n leyi-v t n, s f olsun bu halna Kim, b i-t rbiy t ed nin yo nihalna! Bilm m n l r g lir u qaranlq yalna... Badqca yal balna yandm m lalna! Ey vadiyi-s fal ti puyan olan ocuq! Ey d rb d r g zib r yi qan olan ocuq!*

*

Deyir

70

______________________Milli Kitabxana_____________________Olsun s f o mill t kim, bi yaldr, Yaud yal k ndin t ksiri-maldr; Yavrum, quzum, yatanlar aylmaz, m haldr, Ancaq m nimki nal , s ninki saldr... Ey m n kimi t n ffr ayan olan ocuq! Ey d rb d r g zib r yi qan olan ocuq!

71

______________________Milli Kitabxana_____________________N YAZIM? air m, nki v zif m budur ar yazm, Grdym nik b di eyl yim izhar, yazm, Gn parlaq, gnz a, gec ni tar yazm, Pisi pis1, yrini yri, dz h mvar yazm, Niy b s boyl b r ldirs n, a qare, gzn? Yosa bu ayin d yri grrs n zn?! er m ul ed r k atiri-q mmayilimi, Qoyuram q n rim kazimi, ernilimi, G lir m yazmaa bir k lm , tutursan limi, Qoruram, ya n n, nki k sirs n dilimi! Ey c b, m n ki, s daq t yolunu azmayram, H l grdkl rimin drdd birin yazmayram! H l m n drdd birin yazmayram, karna ba, stm 2 gnd syrs n bu q d r, arna ba, zn insaf el , fkarna, tvarna ba, st mirs n3 yazam? z eybli kirdarna ba! Kii, s n eybini qan, m nl b s c ng el m ! zn, h m m ni bu bar d dilt ng el m ! Grr rbabi-q l m qayeyi-amalnz, M nd n artq yaza bilm kd ik n halnz, Yazmr onlar d i on drdd bir falnz, znzsz olara yazd ran hvalnz... Yosa bu eybd n al md mb rradr olar, Boyl alaq yazdan min k r ladr olar! Nec m n drdd birin yazmaa eym n4 deyil m5, Qorur on drdd birin yazmaa h m hli-q l m; S n g r sz ver s n: Qorma, ql hvali r q m, V zi-haln yazlarsa zili-zil b mi b m, El bir hal d rs n ki, tkn biz-biz olar, ynin geym y ey tapmasan, astar z olar!..

72

______________________Milli Kitabxana_____________________S TTARANA Hali-m czubim grb, qare, dem divan dir, N reyi-urid mi z nn etm bir fsan dir, air m, t bim d niz, eri-t rim drdan dir, B hc tim, eyim, srurim, v cdim hraran dir, ncizabim cr ti-m rdaneyi-m rdan dir, Af rinim himm ti-valayi-S ttaran dir1. Ta ki, mill t m cm in Tehranda v ran etdil r, Trkl r S ttaran il hd peyman etdil r, Zlm istibdad qar nifr t elan etdil r, Mill t , milliyy t can n qdi qurban etdil r, Ayeyi-zibhi- zim itlaq ol qurban dir, Af rinim himm ti-valayi-S ttaran dir. H q m d dkar oldu Az rbaycan trakna, Ali-Qacarn2 protest etdil r Zhhakna3, Ol hidann s lam olsun r vani-pakna Kim, tklm qanlar T briz Tehran akna, Onlarn c nn t deyildir m nzili, aya, n dir? Af rinim himm ti-valayi-S ttaran dir. t S ttaran, baz, bir nv iqdamat edib, Bir v zir ah yo, dnyan yeks r mat edib, rzi-islam, v t n namusunu yz qat edib, Hrm ti-heysiyy ti-milliyy tin isbat edib, ndi dnyann t v cch nqt si ran dir, Af rinim himm ti-valayi-S ttaran dir. t S ttaran, baz4, ran ihya eyl di, Trklk, ranllq t klifin ifa eyl di, Bir r ad t, bir hn r gst rdi, d va eyl di, Dvl tin bir eynini5 dnyad risva eyl di, Qamayb p rvan t k oddan, dem p rvan dir, Af rinim himm ti-valayi-S ttaran dir.

73

______________________Milli Kitabxana_____________________Af rin t briziyan, etdiz c b hd v fa! Dust dm n l alb eyl r siz s d m rh ba! o yaa, dvl tli S ttaran, f ndim, o yaa! C nn ti- lad pey mb r siz eyl r dua, n bu idm tl r btn islam dir, insan dir, Af rinim himm ti-valayi-S ttaran dir.

74

______________________Milli Kitabxana_____________________[YAADIQCA RAB RVANDA] Yaadqca rab irvanda Bir s fa grm dim o v randa. Yaadqca zab dd t nim, M n zindan k sildi z v t nim. b d n olmadm o bq d ad, Hasili-mrm oldu h p b rbad. Bulmadm onda bir mvafiq yar, Yar sandqlarm btn yar... Dust z nn etdiyim btn dm n, Bunca dm n, f q t yazq bir m n. Bir b d n min c fay tab ed m z, st l ndikc s yol ged m z. Zalim etdikc bin val r zur, Bin va qamaa olur m cbur. Aqib t iqtidarmz getdi, Sabir ik n, t h mmlm bitdi. Gv nib hl olmadan fair, Bakya eyl dim s f r air. air ik n v t nd n1 ayrldm, Blbl ik n m nd n ayrldm, imdi qrb t yolun alb n z r , Oldum amad , baladm s f r . H q m d d qld, qeydimi adm, Bam icz il alb qadm.

75

______________________Milli Kitabxana_____________________Ta bulundum Bak diyarnda, Bir blk hli-dil civarnda. H mdlillah ki, ney k r verdi, Arizu n limiz s m r verdi. hs n llah gz l-gz l insan, Lvh llah btn-btn irfan. Cml si bir yal il m rbut, Cml si ittifaq il m zbut. Qamusu hli-zvq hli-s fa, H pisi hli-hal hli-v fa. ass bu m cm in dilarami Zati ali, liqulu nami. B ti m sud, sinni-sali c van, R yi p ran , hey ti zian. Hsni-siyr tl sur t malik, Pak2 niyy tl izz t malik. Fikri parlaq, yal mst hs n, Boyl ali c nab min hs n! Dustdur mnl , man t il , Nec kim, ziddidir yan t il . Yarar namin min des l r, H r iind min af rin des l r. Kim min olmasa man td , Olamaz bu m qami-izz td .

76

______________________Milli Kitabxana_____________________Safi-dil olmaynca bir insan, Ona insan des k olur bhtan. M nc insan min olan kiidir, Quru insanlq h r k sin iidir. Ey m nim pak r kli h mv t nim, S nl knlm srur atd m nim! air m, nki h r k si tanram, Ltf edirs n mana, bunu qanram. Yo ik n s nl bir r faq timiz, N r d ndir bu rtb hrm timiz?! Bu f q t hsni-niyy tind ndir, Bu s nin z n cab tind ndir. Gn arsa, iq saar h r yan, Bulut afaq yadrar baran. H nz lin b hri z hr olur amma, Bid bib hr , n ld urma. Mt s r, yadan yaman g lm z, Yadan bir k s ziyan g lm z. Yalq ets h r nasl insan, Q drini anlayan ed r kran. M nd yo ltfn v z bir kar, Hn ri airin olur ar. air ltf olursa, ya azar, Pisi pis, yan da ya yazar.

77

______________________Milli Kitabxana_____________________S ni ya grnc pis yazamam, M n d b m sl kimd yol azamam. Deyir m, h q s ni sevindirsin! l ti-ltf il geyindirsin! Ta ki, var mr mehrl mahn, S n atsn n is dilahn. mr edib b t il , s ad t il , Yaa minl rc ey ir t il ! H md min atirin sev n bir yar, H mq min bir ay zl sad nigar. M clisin ey zvq il dolsun, Dm nin, hasidin z lil olsun! Sabirin erd duas budur, H zr ti-h qd n iltimas budur: mr edib daima s fa bulasan, H r z man, h r d qiq ad olasan!

78

______________________Milli Kitabxana_____________________QVAL -HIK M YY D N MQT B S B R M NZUM Knl, ol talibi-hikm t, o hikm t kim, h qiq tdir, H qiqi hikm t ancaq hsni-siyr td n ibar tdir. H kimi-kamil olmaqn deyildir o bilik lazm, F q t iqnai-n fs mqt dir olmaq kifay tdir. Z lal t hli h r eyi k c anlar, k c1 d hkm eyl r, O k s kim, doru yolu f hm ed r hli-f zil tdir. Olur al md sin himm ti miqdari-fikrinc , N himm t gzl nir ondan ki, fkar q bah tdir? P d rl mad rin n shind n sla t lkam olma, S ni t kdir t zir2 ets d , bir dadl rb tdir. Douda ayrlrk n mt lif sur tl r insan, M matnda onu yeksan qlan aki-n dam tdir. C nabi-h q o b hri-big rani-m rh m tdir kim, Ona mlh q olan insan r fyabi-s ad tdir.

79

______________________Milli Kitabxana_____________________T BA T S rmayeyi-irfan nasl k sb ed r insan? T hsili-lum il olur rtbeyi-irfan! Elm is olur hank m kandan biz vasil? M kt bd kitab il olur s yl hasil! nvai-ktb buldu n m rk zd t zayid? Ol m tb d n al m b etdi f vayid! K f oldu kimin sayeyi-s yind bu s n t? Gst rdi Hutenberq1 bu s n td m har t! Kafi olub icras n s rv ti-bari? M fluk olub icray varnca bu iari! Yetdi nec b s mvqei-ikmal bu s n t? Etdi iki s rv tli z vat il rak t! irk tl m g r boyl c mkl olur asan? irk td dir icrayi- m l, n fi-firavan! Ets k n olur biz d bel irk t iqdam? Sus, syl biz t friq yi, ta ed k ncam!..

80

______________________Milli Kitabxana_____________________[ DRAKDIR MS B T M YZAN, V T, V T] drakdir msib t miyzan, v t, v t, draksizl rin ola bilm z msib ti; drakinin m ratibin baldr f q t H r bir k sin tutulduu nduh mhn ti. [D RD M OLDUR K , M N AR Z OLAN D RDL R N] D rdim oldur ki, m n ariz olan d rdl rin Etm yir bir gec -gndzd biri m nd s bat; M n ol m rt b d d rd hcum eyl r ki, Bir d qiq bel qalmaz biri sabit, heyhat!.. [B R ZMD S BAT ED M Z HL -EHT YAC] Bir zmd s bat ed m z hli-ehtiyac, Pul qarsnda aciz olur f qr m sk n t; Lakin u ehtiyac yarsa yar o kim, S rmayeyi-h yati ola elm m rif t. [EY D LB RI-HRR YY T, OLANDAN B R AIQ] Ey dilb ri-hrriyy t, olandan b ri aiq Knlm s n , arpmadadr ruz b il ! Derl rs g r ibu s b bd n m n fasiq, P k mft ir m m n d bu ali l q b il !

81

______________________Milli Kitabxana_____________________B NZ TM Svdayi-m v dd td n ali grnr balar; Bigan bilir yeks r Qardalar qardalar. Gzl r d i qan sasn, Bitsin salan yalar; Alar biz torpaqlar, Dalar, d r l r, dalar... Zinhar, ed lim idm t nsanla, yoldalar! Qeyr t, a v t ndalar! Himm t, a v t ndalar!..

82

______________________Milli Kitabxana_____________________RUHUM!.. Ruhum, ey ahbazi-lviyy t, Himm tim t k f zad p rvaz et! U! U! vci-s mad p rvaz et! T ngnayi-b d nd var iff t. Aiyani-b d nd etm 1 q rar, Yanma s n d m nim kimi nar ! Bulamazsan m lalim ar ! Slrsan, l tifs n, zinhar! Bola bu cismi, cism m n deyil m; Sana mkl olursa hicranm M n s nin, s n m nim dil canm, M n s nin k ndin m, b d n deyil m! Hara gets n s ninl m n d varam, u b d nd f q t siriz, zar, lm yiml sevinm sin yar, Al m olduqca m n d i duraram! Bir s fa bulmadq bu al md , Baqa bir al m varb ged lim; Bir ovuc aki ak t rk ed lim M df ni-umi-ali ad md ! M n ged rs m, var olsun amalm! Yaasn hriyari-hrriyy t!2 Yaasn hriyari-hrriyy t! M n ged rs m, var olsun amalm!..

83

______________________Milli Kitabxana_____________________T RB Y mm tin r hnmas t rbiy dir, Mill tin pivas t rbiy dir. T rbiy tl keir muri-c han, H r iin ibtidas t rbiy dir. Valideynin, t bii, vlada N z ri-etinas t rbiy dir; nki vlad nem ti-h qdir, kri-h qqin das t rbiy dir. Nec kim, bir dibi-mmtazn D rsi-hikm t das t rbiy dir. Cahilin d zavall vlada iveyi-nar vas t rbiy dir; yr dir tifl sui- laq, Qaliba, mdd as t rbiy dir. T rbiy t elmsiz deyil m qbul Ki, onun mqt zas t rbiy dir. [D HR B R MDD T OLDU M NZ L M Z] D hr bir mdd t oldu m nzilimiz, Onda h ll olmaz oldu mkilimiz; Yaadqca oald dm nimiz, N ed k, doru syl di dilimiz!..

84

______________________Milli Kitabxana_____________________ANALAR B Z Y G r olsa nisad elm irfan, vlad ed r o yolda1 iman. ksi olaraq bu mdd ann, Olmaz is elmi bir anann vlad atar haman c hal t, N ql olur onda, n f ras t. Bit rbiy likl tifli-m sum Arda olur s fil m um; Saridir nki ibu hal t, H mcinsin eyl y r siray t. Gzl ns g r k hquqi-nisvan, Ta kamil ola vsuqi-nisvan. Elm il olur hsuli-izz t, Elm il olur nfuzi-mill t. Elm arr btn vam l-elm f riz tn k lam. ANALAR B Z Y B z k, b z k ki, deyirl r, c vahirat deyil, C vahirat bu gn ziyn ti-h yat deyil. N d n c vahir f r eyl sin g r k nisvan? C mad f r is ayani-mm hat deyil. H qiqi valid nin n r fli bir b z yi d bli, uslu ocuqdur, t c mmlat deyil. O mad rin ki, yo vlad hsni-t rbiy si1, S zayi-m kr m ti-nami-validat deyil. H yata layiq olan ziyn t elm gvh ridir Ki, boyl bir dirilik qabili-m mat deyil.

85

______________________Milli Kitabxana_____________________N TQ TAB Ey natiqeyi-b di p rdaz! Vey shb ti-dilfiribin ecaz! Ey m hbiti-feyzi-asimani, Miftahi- zineyi-m ani! S n m z ni-hikm t idin air, S n m n i-himm t idin air! Bir tutiyi-ob yan idin s n, Bir drci-dr rf an idin s n; flaki-s n sitar siydin, Glzari-v t n h zar siydin; Ddn niy b s bu hal lhal? Bilm m n s b bd n olmusan lal? Ey blblm, ol t ran p rdaz, Ql bai-b d nd n m aaz! F ryad el bir d m aiqan , Syl dili-zar nat van : Key qn , al ki, imdi dnya Glzari-t m ddn oldu yekca! G l dir bu p rdeyi- fad n, At p rd ni m zh ri-udad n; S n al mi- kb ri-udas n, S n ayineyi-c hannmas n; Mahiyy tini h qir sanma, Azad l ri sir sanma;

86

______________________Milli Kitabxana_____________________S nd yaradb b dii- flak ql hn r ur idrak; Al md n var var s nd , S rmayeyi-etibar s nd ; Dur, dur ki, tk ndi leyli-zlm t, hrar ald sbhi-dvl t! Aiql ri itiyaa dd, H r k s aylb qabaa dd. Onlar ki, s ninl dir masir H r elm fnun oldu mahir. H V S H v s svq eyl r insan h yat , tal t c lb ed r si m mat ; H v s isal ed r zat s fay , tal t mbt la eyl r b lay ; H v s pirayeyi- ql hn rdir, tal t mayeyi-icz k d rdir; H v sd n n t eyl r h p f ar t, tal td n tr r min-min cal t; H v s s hras mniyy tf zadr, tal t t ngnas bir tadr; H v s birl t r qqiyat d rkar, tal td n m l m nkus idbar.

87

______________________Milli Kitabxana_____________________[T RK ED R K M K , KR -NEM T -NAS] T rk ed r kim ki, kri-nem ti-nas, Etm yir vaqe n uday sipas; akirani-v saili-nem t Olur lb tt naili-nem t. Artq etdikc kr ifasn, Hasil eyl r knl t m nnasn. k ri-krd h lav t var, krd izdiyadi-nem t var. Nem ti-nas kr ed n lh q, H zr ti-h qq kr edib mtl q. nd h qd ndir, nki klli- sas, H qq racedir kri-nem ti-nas. kr s rmayeyi-ibad tdir, kr p rvaneyi-ita tdir. Ey uda, f zlin rica ed r m, M n nasl krini da ed r m Ki, d qiq -d qiq , anb an, Sabir nem tin olur ayan.

88

______________________Milli Kitabxana_____________________[NOLA RBAB -K MAL EYL Y T HS N M N K M] Nola rbabi-k mal eyl y t hsin m n kim, F l ki-n zmd bir t ri-r an m m n. aki-payimdi ver n dideyi-urid ziya Ki, Hseyn nk rim, al m sultan m m n. Dvr ed r baim h r gnd hmayi-dvl t Ki, za gl nin blbli-nalan m m n. Mdd il r gzn ari-miylan m g r, N z ri-paki- hibbad glstan m m n. G ri pr hq ri-nas m bu h qar tl , v li Zakiri-ali- bay m, hi-dvran m m n. Sabir m, s br iarmd, qana t tacim, N fsim pad h m, sahibi-f rman m m n. Tapmam f qrd bir at mi-istina kim, Dey r m t ti-q na td Sleyman m1 m n.

89

______________________Milli Kitabxana_____________________[YARAN, M G R K , MAH - ZA BT DA OLUR] Yaran, m g r ki, mahi- za ibtida olur, H r yanda, h r m kanda bsati- za olur. Q m artrr msib ti-vladi-Fatim , Ari m lal bais uzun mac ra olur. Kkrdi- hm r adlana layiqdi gz ya, H r q tr sind min s ri-kimya olur. mma h disi-ali-kisa r fi-q m edir, Zira ki, nuri-mehr il zlm tz da olur. H r b zmd ki, zikri-h disi-kisa ola, C nn t g r deyils o b zm r va olur. Bir m clisi- rifdi kim, ak d rg hi hbabi-as gzl rin tutiya olur. Qddu-siyani-al mi bala nzul ed r, D rgahi-h qq r hm t n mlt ca olur. Bir b zmi-pakdr ki, g lir hcc ti-uda, Bir yerd kim, imam ola, hac t r va olur. Q ml r olur z dud , gn hl r balanr, Bir b zmd ki, midh ti-ali- ba olur. S l vat zikr edin ki, rui-k lam edim, M dhi- liy ali- li ibtida olur.

90

______________________Milli Kitabxana_____________________[N G RD D K Z C L POT M M DE] N g rd d k z c l pot m mide, Ke m d r du-e ud r nc-e H mide1. T r c m s i: g r c l lind yilm s ydi q ddim, H mid nin z hm tin iynimd m n k rdim. [ ST R M LM YI M N, LEYK QAIR M ND N C L] st r m1 lm yi m n, leyk qar m nd n c l, Gr n b db t m, c ld n d g r k naz k m. [AR Z -Q ML R L ND N R Y M M D ] Arizi-q ml r1 lind n r yim imi idi, Z nn ed rdim ed c kdir ona2 ar ciy rim3; B ti-m nhusim ba4, m n bu t m nnad ik n Balad im y indi z qar ciy rim. [M N B D KED HR -IRVANDA] M n b d kedi hri-irvanda, M r zim idd t etdi h r yanda; Bir t r fd n t v rrmi-ciy rim, Bir t r fd n r kd ki k d rim.

91

______________________Milli Kitabxana_____________________[RAH M BED H D, RU BERAH AM D Rah m bed hid, ru berah am d m, B r d rg h-e h zr t-e ilah am d m; Bithfe n yam d m, n d st m alist, Ba d st-e pr z h me qonah am d m... T r c m s i: Yol verin, tapmam yolu, g lmi m, Olub bu d rgahn qulu, g lmi m. Thf siz g lm dim, lim bo deyil, ll rim gnahla dolu g lmi m. M]

92

______________________Milli Kitabxana_____________________

Q Z LL R

93

______________________Milli Kitabxana_____________________

94

______________________Milli Kitabxana_____________________[QOYMA G L , SAQ YA, ZAH D MEYAN Y ] Qoyma g l , saqiya, zahidi meyan y , Dnm y meyan miz m scidi-viran y . Urma gireh zlfn , eyl h z r, ey s n m! Oamasn kld s bheyi-s ddan y . Hirz il , fsun il olmaz ilaci-cnun, Eq sznd n s va sz dem divan y . Badeyi-t l ir bu n eyi-irin n dir? Yosa qoyub1 dilb rim l b l bi-peyman y ?2 imdi ki, zdn lin zlfi-p riand n, Bari g l izhar ql d rdi-dilin an y . mi d yamaqdadr at i-sevdayi-eq, leyi-p rtvfruz asm p rvan y ?3 Sabir o c nn trn g ndmi-aln grb, Az qalb Ad m4 kimi aldana bir dan y .

95

______________________Milli Kitabxana_____________________[H R S R -MUYD M N A Q -NALANIN VAR] H r s ri-muyd min aiqi-nalann var, M g r, ey u ki, bir cismd min cann var? Leyliy Qeys1 olur aiq, s n min-min Leyli, Atarrsan yen bir aiq, c b qann var! ahiin t rki-dil can idi, m n h m etdim, Syl , ey yar, grm imdi n f rmann var? Eyd- zhad qoyun k sm , boyun qurban, Aiqi-zar kimi k sm y qurbann var. Suzi-binaleyi-p rvan ni gr, ey blbl, S hni-glzard ancaq s nin fann var. H r m r z ar sini eyl m k asand, t bib, M r zi-eq n t dbir, n d rmann var? Sabira, q rq ed r air s ni bu seyli-b la, Olma qafil bel kim, dideyi-giryann var.

96

______________________Milli Kitabxana_____________________[V RAN MA D M N G NC TAPILMAZ] Viran maid m n g nc taplmaz, Bir g nc bu v ran d bir nc taplmaz. Pistani-s n m t k iki limu l kem z, Bir b bi-dilb r kimi parinc taplmaz. R tutmaa d rgahna bir ah bulunmaz, F rzini-ir d seyrin tr nc taplmaz. Bu bad bir nvgli-biar grnm z, Bu b zmd bir dilb ri-binc taplmaz. Bu aneyi- d rd iki k b atlmaz, Bu t teyi-heyr td e p nc taplmaz. T rsad p riruy gz l odu v lakin S n1 t k gz l, ey dilb ri-Grg nc, taplmaz. irin sz il sald o ahuni k m nd , Sabir kimi bir rindi-s ns nc taplmaz.

97

______________________Milli Kitabxana_____________________[M FTUN -S R -ZLFN QLLAB G R KM Z] M ftuni-s ri-zlfn qllab g r km z, R ncuri-l bi-l lin innab g r km z. Mehrab scud etm r m, ey qibleyi-m qsud, Qan gr n s cdeyi-mehrab g r km z. A zlfn, divan l ri bir yer yma, Bu firq y c miyy ti- sbab g r km z. Yatma mi-zlfnd nigarn bel rah t, Aiql r , ey st knl, ab g r km z. M n n eyi-l li-l bi-canan il m st m, Saqi, m n minb d meyi-nab g r km z. Hicrind r vadr ciy rim qan tklsn, emind n aan q treyi-unab g r km z. Sirab el yib l li-l bin Sabiri, ey u, T bdari-q mi-eqin q ndab g r km z.

98

______________________Milli Kitabxana_____________________[KUY N UNABEY -EM ML N MNAK EYL R M] Kuyini unabeyi-emiml n mnak eyl r m, Kipriyiml asitann g rdini pak eyl r m. Ta ki, grdm sa ri-s hbad ksi-sur tin, mrl rdir kim, c handa1 idm ti-tak eyl r m. Eqini asan bilirdim, kdi i risvala, imdi risvayi-c han oldum, n d n bak eyl r m? Boynuma saldm o ziyba t l tin zlfi-k cin. Trf caduy m, fsuni-mari-Zhhak eyl r m. V sl mmid olsa, hicrind bu ari2 nsr, ki-emim seylinin mvcnd aak eyl r m. Urma an zlfn , narah t etm knlm, Zlfn d ydikc an knlm ak eyl r m. Sabira, torpaa sald say r na dilb rim, G r m l k olsam da, labd s cdeyi-ak eyl r m.

99

______________________Milli Kitabxana_____________________[G R ST S N K , F TNEY -AL M OYANMASIN] G r ist s n ki, fitneyi-al m oyanmasn, Dvri-q m rd qr bi-zlfn dolanmasn1, Gst r m nd n rgis h r am gzl rin, Ta sbh olunca abi- d md n oyanmasn. Yo m nd tab v slin , gst rm ruyini, P rvan mi grs , n mmknd yanmasn. Kuyin r qib m sk n olub, g lm r m d i, N grm sin gzm v n knlm bulanmasn. Sirri-d hanini dem na hl zahid , Qoy bi b r qalb bel srari qanmasn. Canm ar anda tin glzard , Eyl tin t ra, qoy mrm uzanmasn. Derl r, n vidi-v sl verib yar Sabir , am olmasn, bu m tl b h rgiz inanmasn.

100

______________________Milli Kitabxana_____________________[ ST S N KNLM K M ZLFN P R AN OLMASIN] st s n knlm kimi zlfn p rian olmasn, Ol q d r cvr et m n ah etm k imkan olmasn! D rdi-eqin q sdi-can etdis , m n h m akir m, st r m cismimd d rd olsun, d i can olmasn! Qoyma yar eyl sin kuyind cvlan, ey p ri! hrim nl r1 maliki-mlki-Sleyman olmasn! At in ruyind fi t k yatb geysul rin, Trf cadudur ki, mar at d suzan olmasn! Derl r, aiqk nigarm q tlim amad dir, Allah, Allah, bir s b b ql kim, peiman olmasn! Mbt layi-d rdi-eq m, l gtr m nd n, t bib! Eyl bir t dbir kim, bu d rd d rman olmasn! Sabira, mmidi-v sl il q mi-hicran dz, Hans bir mkldi kim, s br il asan olmasn?!

101

______________________Milli Kitabxana_____________________[EY D L, AMANDI, S RR N B GAN B LM S N!] Ey dil, amand, sirrini bigan bilm sin! Ah st zlfi-yard yat, an bilm sin! Ddn yali-daneyi-al itiyaqin , Ey mri-r f, tizp r ol, dan bilm sin! Ey yar, can f dayi-qdumi-mbar kin, Ah st ql ram ki, h man bilm sin! Qeyr t h lak ed r m ni, ama c malini, Gst rm m ruyini, p rvan bilm sin! Bir l hz b zmi-yard dilad m, ey knl, Aram tut, bu m tl bi bigan bilm sin! Ey ahi-s rd, urma n f s zlfi-yar s n, Bir d m q rar tut, dili-divan bilm sin! Zahid ed rs eqd t kfir Sabiri, Zahir gzil K b ni btan bilm sin!

102

______________________Milli Kitabxana_____________________[EY U, YEN H MD M OLUB KAK L ZLFN] Ey u, yen h md m olub kakil zlfn, T hris edir ol kafiri seydi-dil zlfn! Din dilimi qar t edib, eyl m z insaf, imdi n t m nna il eyl r gil zlfn? H r l hz urur sin m min navki-dilduz, Mjgann il yosa d yib dil-dil zlfn? Heyr td y m, aya ki, n dir fitneyi-Harut1, Ey u, m g r sehr ouyub Babil zlfn? T nha s f r etm , g l apar canm, mma Bu sirri nihan sala, m bada bil zlfn. Aldatd knl mrn ol daneyi-aln, Dami-r hi- ql oldu o prsilsil zlfn. Sabir kimi q rq oldu gzm yain cismim, Tutmub limi km di bir sahil zlfn.

103

______________________Milli Kitabxana_____________________[OSROV -HSNN, S N M S N TAC ] Z Z M,

osrovi-hsnn, zizim, s n imis n taci, ubl r cml s nin d rg hinin mhtaci. Qabi-qvseyn qan, leyl tl-isra zlfn, Tapmsan m rt beyi-hsnd s n meraci. Tklb zlfi-siy h arizi-aln zr , K b y l r bi mane olur hccaci. Zairi-kuyin m, ey m h, qoy pm alind n, H c ri pm y n lq dem zl r haci. K c nigah il 1 d l r barmz mjgann, Bu o atma kim yr tdi s n qyaci? Gec -gndz s ri-kuyind szldar Sabir, Neyl sin, qovma qapndan, k silib illaci. [Q M ND R -ARMD N KE N F RYAD AHIM VAR] Q mind ri-armd n ke n f ryad ahim var, nanmrsan g r sa1 kimi adil gvahim var. Gedim m n hans k b , k beyi-kuyind n fz ldir, Tutub yz hans mehrab , qan t k qibl gahim var. Bab bruyi-canan , edirs n s cd mehrab , Get, ey zahid, s nin ilasna o itibahim var. limd cami-bad tutmuam meyan l r kncin, Gn hd n z rr bakim yo, l bin t k zrahim var. Bamda taci-mhn t, padahi-kiv ri-eq m, Qabamda kib s f d rd q ml rd n sipahim var. B lake Sabir m, s brim tk nmi hicri-ruyind n, Gzm yain r hm eyl , tutalm o gnahim var.

104

______________________Milli Kitabxana_____________________

105

______________________Milli Kitabxana_____________________

106

______________________Milli Kitabxana_____________________M KT B RQ S M kt b, m kt b, n dilgas n, C nn t, c nn t des m s zas n. ad m, ad m t f rrcnd n1, lh q, lh q, gz l binas n! trin, trin gli-cinandr, Feyzin, feyzin h yati-candr, Qn n, qn n s fayi-vicdan, Nurun, nurun ziyaf andr! Tahir, zahir hn rl rin var, Bahir, zahir s m rl rin var, D rya-d rya t m vvcnd Parlaq-parlaq gh rl rin var! D ft r-d ft r b rl rin var, R hb r-r hb r s rl rin var, Migin-migin q l ml rind Ahu-ahu n z rl rin var! Himm t, himm t s ninl ali, aki-v t n s ninl hali, S ns n, s ns n mum nasn Nitqi, fikri, dili, m qali! Gl n-gl n l taf tin var, Rv n-rv n s ad tin var, Vazeh-vazeh b yanlarnda irin-irin hekay tin var! Olsun, olsun s ninl ohal, Yetsin, yetsin k mal tfal, Grsn, grsn p s rl rind Sabir-Sabir p d rl r iqbal!

107

______________________Milli Kitabxana_____________________M KT B T R B M nim bam, baharm! Fikri ziyal olum! M kt b zaman g ldi, Dur, ey v fal olum! Ey gzm, ey canm! Get m kt b , cavanm! Gn d, sbh ald, Qaranlqlar qald, P nc r d n gn dd, Otaqlara sald. Ey gzm, ey canm! Get m kt b , cavanm! Oul, oul, amandr, o yulamaq yamandr. o yulamaq eytandan, Tez durmaq Allahdandr. Ey gzm, ey canm! Get m kt b , cavanm! N sih t al, n sih t, Ql k sbi-elm qeyr t! Elmsizlik b las Mkl olur, h qiq t. Ey gzm, ey canm! Get m kt b , cavanm! M kt bd var raf t, D ft rd var l taf t. Cari olur q l md n irin-irin hekay t. Ey gzm, ey canm! Get m kt b , cavanm!

108

______________________Milli Kitabxana_____________________Allah olsun s diqin, M kt b s nin fiqin; Dur m kt b get, olum, D ft r s nin r fiqin. Ey gzm, ey canm! Get m kt b , cavanm! M llimin k lamn Al, sala ehtiramn; H qd n ed r t m nna M kt binin d vamn. Ey gzm, ey canm! Get m kt b , cavanm! Elm yr n, imt han ver, z f zlini nian ver; Q drin bil elm f zlin, Elmin yolunda can ver. Ey gzm, ey canm! Get m kt b , cavanm!

109

______________________Milli Kitabxana_____________________ELM T R B

Elmin izz ti payidar olur, C hlin nikb ti canikar olur; H r k s elm our, b tiyar olur, Mill t elm il b rq rar olur. Ouyun, zizl r, oumaq z mandr! Oumaq h r ad min d bi niandr! Elm il s rf raz olmasaq biz, Cml d n biniyaz olmasaq biz, Bizd f r mbahat olurmu? Qeyril rl msavat olurmu? H r bir taif bir s yaq il atd izz t ittifaq il , Ddk zill t biz nifaq il , M kt b amal itiyaq il . Ouyun, zizl r, oumaq z mandr! Oumaq h r ad min d bi niandr! Sidq il l- l atmasaq biz, Q fl ti bir t r f atmasaq biz, Bizd h rgiz s ad t olurmu? S bq t etm kd qdr t olurmu? slamiyy t iftiarmz Snni-i lik oldu karmz, Getdi nimiz, etibarmz, Varm rtb miz, iqtidarmz? Ouyun, zizl r, oumaq z mandr! Oumaq h r ad min d bi niandr! Doru bir ittihad etm s k biz, Birliy etiqad etm s k biz, Bizd rti-vv t olurmu? Dini-islam idm t olurmu?

110

______________________Milli Kitabxana_____________________UAQ V BUZ D rs ged n bir uaq d buz st qoaq; Srd bird n-bir , Dd z st yer . Drd uaq, neyl di? Buza bel syl di: S n n yamansan, a buz! Adam yansan, a buz! Az qalb mrn s nin, Yaz g l r, artar q min: riyib suya dn rs n, Ab aya ged rs n!

111

______________________Milli Kitabxana_____________________YAZ GNL R G l, g l, a yaz gnl ri! lin ziz gnl ri! Dada rit qarlar, Bada rit qarlar: aylar dab sel olsun, Tallar tel-tel olsun. Aaclar asn i k, Yarpa l k-l k.

112

______________________Milli Kitabxana_____________________AACLARIN B HS Alma, pald, am aac hal il Eyl dil r b hs bu minval il : Balad t rif pald qam tin, yd zn, zorbaln, hal tin; Yetm z olur, syl di, dalar m n , Layiq olur f r ed balar m n ; Az qala bam yetiir1 gyl r , a budam klg salb h r yer ; ss kl k, qopsa da tufan, yen ym y sla gc atmaz m n ; Canlcadr, zorbacadr baldrm, Sndra bilm z m ni he ildrm! Alma aac ona verdi c vab: Eyl m t rif zn, ey c nab! Zorbad h r nd ki, q ddin s nin, Yo m n tay olmaa h ddin s nin; S nd bit r bir ne vecsiz qoza, Ancaq o da qism t olur donquza. M nd , v li, ya, gz l alma var, R ngini h r kim gr heyran qalar! Dadl, l taf tli, m lah tlidir, Sapla inc , z l zz tlidir! am aac bildi bu keyfiyy ti, Syl di: B sdir, buran shb ti!

113

______________________Milli Kitabxana_____________________Bo danqdan n ar, ay balam? Q gn siz lpaq olursuz tamam; Leyk m nim qda d i yaz kimi, Yal olur paltarm atlas kimi; Lazim m ev tikdir n insanlara, H m dir y m, h m qap eyvanlara; Q sobada lq m ni yandrar, M nf tim lq m nim o d y r.

114

______________________Milli Kitabxana_____________________CT d gn , doldu c han nur il , Ct srr tarlada ct ur il . Atlar, kzl r kotana gc verir, Gah yryr, gah ylr, gah durur. Ct batb qan-t r , yer umlayr, umlad tarlasn1 tumlayr. Olsa da artq n q d r z hm ti l m y var o q d r qeyr ti. nki bilir rah t ziyy td dir, ad yaamaq s yd , qeyr td dir. ndi g ri ona z hm t olar, Qda yali, z rah t bular: C m ed c k tarlasnn hasilin, B sl y c k ail sin, h m elin.

115

______________________Milli Kitabxana_____________________QARA V TLK Pendir aznda bir qara qara Uaraq qondu bir uca budaa. Tlk grc k yava-yava g ldi, Endirib ba d bl , mb ldi. Bir zaman h sr t il qara sar Altdan-altdan martd ba yuar; Dedi: hs n s n , o qara aa! N n zak tl qonmusan budaa! B z din s n bu gn bizim m ni, ad qldn bu g lm yinl m ni. N gz ls n, n oliqas n s n. Yeri var syl s m hmas n s n. Tkl rindir ip k kimi parlaq, B dn z rd n vcudun olsun iraq! Bu y qindir ki, var sevimli s sin, Ou, versin m n s fa n f sin! Boyl szd n f r hl nib qara Azn ad ta ki, etsin a, a ed rk n h nuz birc k r Pendiri dimdiyind n endi yer . Tlk fvr n havada qapd, yedi, Qaraya t n il boyl dedi: Olmasayd c handa sarsaqlar, Ac qalard, y qin ki, yaltaqlar-.

116

______________________Milli Kitabxana_____________________M KT B UAQLARINA THF Doar insan ata ocanda1, B sl n r valid qucanda. Ata h r gn ged r i , alar, N q d r z hm t olsa da, alar. Sev m z k ndi istirah tini, Arar vladnn s ad tini. l y r, cismi qan-t r boyanar, H r nasl olsa da, r k qazanar. Ana vlada v qf ed r zn Yumamaz, yummasa uaq gzn; Sbh t k bin va k r z hm t, K ndi vladna ver r rah t; Layla-layla dey k r keiyin, Min m h bb tl yell y r beiyin. Ah, bizl r ocuq ik n n q d r Vermiik valideyn r nc k d r. imdi biz onlar v z ed lim, Onlarn ahiinc yol ged lim. Soralm2 h r zaman rizal rini, Alalm eyirli dual rini. Payi altndadr behit anann Bu h disi- rifdir, inann! Biz lazmsa h qq qul olalm, Valideyn mti oul olalm.

117

______________________Milli Kitabxana_____________________Ataya hrm t etm y n ocuun, Anaya idm t etm y n ocuun N olur k ndi n fsin eyri, N d ondan v fa gr r qeyri! bh siz, srd n k nar olamaz, ki dnyad b tiyar olamaz.

118

______________________Milli Kitabxana_____________________M KT B AG RDL R N THF Ey uaqlar, uaqlq yyami, G l n yyamn ondadr kami. Kim ki, qeyr tl z hm t alar, K sbi-irfan ruz b alar, Z hm ti mayeyi-s ad t olar, Yaadqca h mi rah t olar. Kim ki, t nb lliy m h bb t ed r, Daim yl nc l rl lf t ed r, Keirir v qtini c hal t il , Btn mr ke r s fal t il . t , vlad, siz bu hal grn, Bu iki vazeh ehtimal grn; V qtd n daim istifad edin, Elm t hsilini irad edin; aln, biniyaz olun, aln! Elm il s rf raz1 olun, aln! G l c k gnl rin s ad tini Qazann f zl f r izz tini. Sizd dir mill tin mid gz, Hal il syl yir siz bu sz. Dinl yin yanl s dal rini!.. Eidin at in n val rini!.. Ouyun, mill tin nicat olun! Ta b d baisi-h yat olun!

119

______________________Milli Kitabxana_____________________T B B L ST Bir t bib gedib d bir bimar Dedi: M d md ar bir ey var; Bir d va ver, mana lac eyl , lr m, areyi-mizac eyl . Tutdu n bzin t bib onun d rhal: N yemis n? dey edinc sual, Dedi: Yanm r k yedim, doktur, Yediyim bir lav ey yodur. Baa qald t bib onun szn , st di bir d va tk gzn . st : M d mdir aryan, a gzm, Yosa m fhumunuz deyilmi szm? Dedi doktor ona ki: Ey hm q, Eybli olmasa gzn mtl q, Yanm tm k yem z idin sla, Bu s b bl yarar tkls d va.

120

______________________Milli Kitabxana_____________________QOCA BABAN Bir taqm g nc yol k narndan Ke r k bir ban civarndan, Grdl r yz yanda bir baban l yir bada s y il h r an; Titr y -titr y li, bir d Alma rd kl ri k r yerd . Gl r k etdil r sual: A qoca, Yz yanda n dir bu hal, a qoca? Dedi: Yer umlayb c fa k r m, Torpaa alma rd yi k r m. Dedil r: Bunda bir s lahn yo, S n bu gn var is n, s bahn yo. ndi kdikl rin n v qt ar? Bu nca s ni z man yar... Rah t ol, km bo yer z hm t, Olamaz meyv si s n qism t! Dedi: kmil r, almz, yemiiz, eyrl yad edib dua demiiz; k riz biz daha yey nl r n, hli-eyr dua dey nl r n.

121

______________________Milli Kitabxana_____________________QARINCA Grdl r bir qarnca bir m l i Dayr qarsnda sr t il ; Dedil r: Mur ba ki, bunca yk Qaldrr bir z if qvv t il . Dedi: Sus, qvv ti-b d nl deyil, k r m qvv ti-h miyy t il . Ey oul, murd n gtr ibr t, Get ar id il qeyr t il ! Ufacq il ri hn r sanma, Boyl il r ke r shul t il . Hn r oldur ki, bir byk m li Ed s n h ll min sub t il . Kiil r himm ti da qoparr, Kii ol, da qopar h miyy t il ! ass , icrayi- mri-mill td Pikam ol k mali-cr t il ! V t n urunda, mill t eqind B zli-can et lusi-niyy t il ! apar, ba ged rs qoy getsin... Ad qalr, b s deyilmi, mill t il ?!

122

______________________Milli Kitabxana_____________________MOLLA N SR DD N N YORANI Gec yatmaq zaman atm idi, Molla N sr ddin evd yatm idi. Nag han ku d n ucald s da, Vurharay dd, qopdu bir qova. Molla, iynind yoran, d rhal Ku y d mzt rib- hval. Grd bir yanda bir ar d st , Sanki minmi adamlar st-st . st di d st y t r f getsin, Bu yncaq n dir, sual etsin. bu snad bir n f r t rrar Yoran qapd nag h, etdi f rar. Molla bu qiss d n p rianhal Evin dnc k vr t etdi sual: De grm, ku d n var, a kii? Bu n d vadr, anladnm ii? Dedi: Yoran n imi bu t la, Aldlar yoran1, k sildi s va.

123

______________________Milli Kitabxana_____________________UAQ V PUL Ku d n bir ocuq yyrd ev , Bir bumajnik bulub dedi bu nev : Ana, g l, g l ki, dvl t atdq, Pullu olduq, s ad t atdq! Dedi atun ki: Syl , ey f rz nd, Noldu kim, olduq indi dvl tm nd? Gr yim, ver, n dir, n dir bu, oul? Dedi: Buldum bunu ii dolu pul; Yol ged n bir qoca kii nagah Drb kedi, olmad agah. Grm d n kims m n qoub aldm, Tez qab k ndimi ev saldm. Anas olunun cinay tini Gr r k1 zahir etdi nifr tini; Dedi: Olum, n s rd imi qann Ki, buna raz oldu vicdann? Tifli-m sum ik n gnah etdin, K ndi vicdann t bah etdin. Niy verdin f nay doruluu, rtikab eyl din bu oruluu? Hi z nn etm m, zg nin mali Bizi z ngin qlb, ed ali. Yo, yo, olum, inan ki, ar oluruz! rz li- hli-ruzigar oluruz!

124

______________________Milli Kitabxana_____________________ain olsaq g r bu dnyad , rz namusumuz ged r bad ; Gzmz mnt hayi-zill td n Baamaz kims y cal td n; G ri pul o f r hf zadr, oul, Leyk namus p k b hadr, oul!

125

______________________Milli Kitabxana_____________________SK ND R V F Q R Gn nnd bir aciz mzt r Yol k narnda tutmu idi m q r. Ona bir o mi k daram idi, Yazn hal ti qarm idi. z m tl ke rk n sk nd r1, Onu grc k t r hhm etdi m g r: Ey f qir, ehtiyacn gst r, st m nd n n atirin ist r! D rdini syl ta d va ed yim, N is hac tin r va ed yim! Padahim, s n rica ed rim: Bu mi kl rd n itika ed rim; Hkm ql, ta uub da getsinl r, M ni bir l hz rah t etsinl r. Pah, adam, hac t ist d bari Ki, ona hkmmz ola cari. b da yo bu id imkanm, Deyil onlar mtiyi-f rmanm. Padahim, bu czin il c b M n ders n ki, hac t eyl t l b? Halbuki o n hifdir bunlar, H r sinifd n z ifdir bunlar.

126

______________________Milli Kitabxana_____________________Yo ik n s nd bir ufaq qdr t, M n nasl s nd n ist yim hac t? Ey oul, hac ti uday dil , D rdini zati-kibriyay dil . Cml nin d rdinin d vas odur, Acizin, qadirin udas odur.

127

______________________Milli Kitabxana_____________________AZARLI K ND st olmudu bir n f r dehqan, Gec -gndz edirdi ah f an. G ldi h msay si yad tin , Qonuluq h qqinin r ay tin ; Dedi: H msay , var n y meylin, N yey rs n, n ist yir knlin? Dedi: zb s ki, hal tim yodur, Yem y hi r b tim yodur. Dedi: Meylin olurmu aluy , T mi meyo, qzl g valuy ? Dedi dehqan: c b, c b, yey r m, S n min d f o sa ol dey r m. Dedi: Qdr, h nuz, h msay , Meyv f sli deyil, dayan yay . Dedi dehqan: N inki yay q d r, B lk sa qalmaram bir ay q d r. M ni tezd n c l t ri bry r, Yay olunca smkl rim ry r. bu t msil m zh riz biz d , st dehqan b nz riz biz d ; niya grc k ehtiyacmz Gst rir bizl r ilacmz; Syl yirl r ki, var h miyy timiz, Qoymarz pu ola c ma timiz.

128

______________________Milli Kitabxana_____________________H r k s z r yini deyir m qul, Ta ki, shb t olur, ylsn pul, D rmiyan eyl dikd pul szn H r k s id n k nar edir zn. Syl yir, v qt yo bu t kil , Bu ii salayaq g l n il ...

129

______________________Milli Kitabxana_____________________CAMUU V SEL Bir kii salayrd bir camu, Su qatrd sd , edirdi fru. Yad idd tl bir ya nagah, Kiinin v zi-hali oldu t bah. Tutdu dnyan sell rin cui, D r-z man ald, getdi camui. Kii alar gz il qld f an; Syl di olu: Alama, baba can! nki su sdl r tfeyl oldu, Qatdn su yld seyl oldu. ndi camuunu apard is , Bana m h ri qopard is , Syl m kim, f l k q zasdr ol, Tutduun il rin c zasdr ol.

130

______________________Milli Kitabxana_____________________MOLLA N SR DD N V ORU Mollann brkn alb oru, Yyrb qad bir baa doru. Bamad orusu ged r n r y , z ancaq yyrd m qb r y . Mollan grdl r durur orada, Dedil r: Durmusan nein burada? Dedi: Bir oru brkm ald, Qad getdi, bam aq qald. Dedil r: Oru qad, getdi baa, Burada bo oturma, dur ayaa, Baa doru get, eyl m ehmal, Orunu tap o yerd , brkn al. N m lazm, dedi ki, ba haradr, Orunun aqib t yeri buradr.

131

______________________Milli Kitabxana_____________________RM K V P K QURDU

Bir rm k zn yb1 durdu, Dedi f r il : Ey ip k qurdu, N k sal tl i grrs n s n? Niy bunca ar hrrs n s n? G l m nim s n timd sr timi Grb, iqrar ql m har timi... girc k tamamn hrr m, Az zamanda nec o i grr m. Bad, gld ona ip k qurdu, S rz ni etdi, t n l r vurdu; Dedi: B rf rz olsa h r yerd Touyursan byk, kiik p rd . De gr k2, onlarn n dir s m ri? B lk d h r k s atr z r ri!.. Leyk m nd yo is d sr t, Yapdm id var ar qiym t. Al m faid verir karm, H r k s ist r ola ridarm!

132

______________________Milli Kitabxana_____________________ARTIQ ALIB, SK K SATAN TAC R Bir n f r tacir z dkannda Olunu salayrd yannda. El yirdi q rib dad stad: Satdnda k m, aldnda ziyad. M kr t zvir idi onun h r ii, Dz deyildi btn al-verii. Atann ln olub adi, Grdyn yr nirdi vladi. Bir gn z d rdinin ilac n, Getdi tacir bir ehtiyac n. Olu grd ki, v qti-frs tdir: D li soysam, dedi, q nim tdir. li d l ir , gzl ri nig ran, Atas bir t r fd n oldu yan. Daralb bsbtn c han gzn , Vurdu bir silli olunun zn . Grd bir pir, eyli t crb kar, Dedi: Etm b s buna azar. kdiyin dan nin budur s m ri, S nd n z eyl yib h min hn ri. Lvhi-safnda tifli-m sumun, Mn ksdirs batini-umun; kdiyin n qdir bu n qi- ta, Verm isnadn oluna b da1.

133

______________________Milli Kitabxana_____________________T rbiy t mst h qqdir, vlad P d rind n n grs , eyl r yad. ah mri-q bih, ah c mil, Ed r vlad cml sin t hsil. Saleh ol, saleh olsun vladn! Taleh ol, taleh olsun vladn!

134

______________________Milli Kitabxana_____________________YALANI OBAN Bir oban bir gn etdi dada haray: Canavar var, dedi, g lin, ey vay! hli-q ry yyrd da t r f , Getm sin ta qoyun, quzu t l f . Bunlar mzt rib grnc oban Glm y balayb dedi: Yaran, Siz bunu sanmayn h qiq tdir, Damam g ldi, bir z raf tdir! Bin val r qaytd; leyk oban Yen bir gn da zr qld f an: Canavar var! dey bard yen , Q ry hlin km k ard yen . K ndil r etdil r dbar hcum, Yen oldu yalanl m lum. Dorudan bir zaman b zmi-ikar Qoyuna g ldi bir ne canavar. H ri dad eyl di oban, yahu! Eid nl r dedi: yalandr bu! Bu s b bd n h ray getm dil r, Ona he etina da etm dil r. Canavarlar yedi btn qoyunu, t , olum, yalanlq oyunu!

135

______________________Milli Kitabxana_____________________Ba, yalan tannd nki oban, Doru derk n sz grnd yalan. H rgiz, olum, yalan dem ki, uda Dust tutmaz yalann b da! H m d lq ir hrm tin olmaz, zz tin, q dr qiym tin olmaz. Evi yand yalannn, derl r, Ona bir kims etm di bav r.

136

______________________Milli Kitabxana_____________________

T RCM L R

137

______________________Milli Kitabxana_____________________

138

______________________Milli Kitabxana_____________________AHNAM D N T RCM Tus v Giv p hl vanlarn ovlaqdan bir gz l qz g tirm l ri1 v Keykavusun o qz atunlua gtrm yi Bel n ql edir mbidi-huyar Ki, Tus etdi bir sbh zmi-ikar; Olub Giv Gud rz ona h minan D i bir ne irdil p hl van, l stnd hbazi-ahinikar, ikar itl ri seyd n biq rar. Srb at Deuy d tin yetdil r, O yerd firavan ikar etdil r. O s hra idi trkl h mcivar, Qurulmudu rgahl r bimar. Baanda g lirdi gz b rm la, Uzaqda c b c ng li-bas fa. Qabaqca r van Tus Givi-c van, G lir dalda h m bir ne p hl van. Srb at, olub varidi-mrzar; T f rrc edirdi iki namdar; B rab rd cilv edib nag han, M l k hr li bir qz oldu yan; Gz l qz, v li, misli al md yo, Bu qa, gz b ni-nvi-ad md yo. Ona syl di Tus: Key glzar, N d n bi ir tutubsan q rar? C vab n dedi naz nin: Key svar, Atamdan c fa grm m bimar. Ke n b olub m sti-cami- rab, G lirk n m ni grc k etdi itab, kib q tlim tii-z hr abgun Ki, etsin m ni q rqi-d ryayi-un; M bada m ni ldr bignah G tirdim2 bu lv t m kan p n