mir'at-ül memalik

8/6/2019 Mir'at-l Memalik

1/24

indekiler

MaddelerMir'at-l Memalik/Blm 1 1

Mir'at-l Memalik/Blm 2 7



KaynaklarMadde Kaynaklar ve Emei Geenler 22

Madde LisanslarLisans 23


2/24


Mir'at-l Memalik/Blm 1

../Blm 1Seydi Ali Reis

Blm 2

lkelerin Aynas demektir. Osmanl'da ilk seyahatname nitelii tar

Kitabma mevcudu yokluktan vcuda getirilen Allah azmnn adyla balyorum.

Yaratp 'lemi Hak verdi eref Cmleden demi kld eref Hakk' ey dil arayp seyyah ol M'rifet bahrine var mellh

ol

Sonra, lemlerin mahabbeti uruna yaratld peygamberimizin kutlu ismini anyorum.

Eyledi nefs bizi gark- gnh Kl ef'at, ede rahmet Allah Himmet et rz-i har'd yrn Yzmz ak ola olmaya

siyah

slm padiahna dua etmek de her m'min iin lzm ve vaciptir. Bilhassa cihann sultanlarnn sultn, zemin ve

zamann hakan, evkette skender'e, hamette Feridun'a, adalette Nirevn'a, himmette Htem'e, savlette Kayser'e,

devlette Dr'ya benzeyen, zamanmzn shib - kran, Sultan Selim Han olu Sultan Sleyman Han'n mrn

Cenb- Hak uzun klsn, saltanat kyamete kadar devam etsin!

Du'm oldur eh- Rm'un (1) lh Saadet birle gesin sl- mh Ann ferman - beri hkaan in'in Muty' Hind-

Sind'in pdh

Bu kitab telif etmemin sebebiCihann hakan olan Sultan Sleyman Han, ran seferine kmak zere k Haleb ehrinde geiriyorlard (2). Bu

srada beni anszn Msr kapdanlna (3) tayin buyurdular. Vazifem, Basra limannda bulunan Msr donanmasn

alp Svey limanna getirmekti. Basra'da yatan 15 para kadrgay Hind denizlerinden arp Msr'a gtrecektim.te bu vazife, byk bir maceraya sebep oldu ve aklma bile getirmediim seyahatlere zemin hazrlad. Bu

seyahatleri, Mrtu'l - Memlik adn verdiim bu kitapta anlattm.

Her kii ister koya 'lemde ad Hayr ile t kim klaalar n yd Sergzetim ben dah zikr etdiim Bir du' le

anlmakdr murd

Yine deryy- mihnet eyledi Mevc-i gam badan ap etdi hur Dehr edip fkre knesini Garka kasd eldi ten

sefinesini

ran seferine kmak zere stanbul'dan ayrlan Sultan Sleyman Han'n maiyetlerinde ben de vardm. Bursa

Yeniehri'nde iken ramazan bayram hulul etti. Padiahmzn bayramn tebrik edenler arasnda bulundum. Oradan,

Orduy- Hmyn ile beraber Seyitgazi kasabasna geldik. Daha sonra Konya'ya vasl olduk. Mevln CelleddinRm Hazretleri'nin trbelerini ziyaret ettik. Oradan Kayseri'ye vardk. Balca eyh Evhadddin Kirman, eyh

Burhneddin Muhakkik, eyh Baheddin - zade, eyh brahim Aksary ve Dvd- Kaysar trbeleri ziyaret edildi.

Haleb'e gelince de Peygamber Dvd ve Peygamber Zekery'mn makamlarna yz srdk. Peygamberimizin

ashabndan Sd Ensr ve Sad Ensr de Haleb'de gmldr. Mbarek Kurban Bayramn, Sadetl Padiah

Hazretleri ile bu ehirde geirdik.

Hind kapdan Pr Reis arkadam, birka yl nce 30 para harb gemisiyle Svey'ten ayrlmt. Bu 30 para,

batarda, kadrga, kalite ve kalyon nevinden teknelerdi. Pr Bey, Kzldeniz'i cenuba doru inmeye balad.

Arabistan'da Cidde limanna urad. Yemen kylarn gezdi. Bblmendeb Boaz'ndn Hind denizlerine kt.

Umman lkesinde Maskat kalesi nne geldi. Kaleyi bir mddetten beri ellerinde bulunduran Portekizlilerden

fethetti. Hrmz Boaz'na girdi. Boaz zerinde bulunan Hrmz adasndaki Portekizlileri kovdu. Basra'ya vasloldu. Basra'ya gelir gelmez, Hindistan'n Diu limanndan kalkan byk Portekiz donanmasnn yolunu kesmek zere
http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../B%C3%B6l%C3%BCm_2http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=Ki%C5%9Fi:Seydi_Ali_Reishttp://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../


3/24


geldiini haber ald. Ar ganimetle ykl gemilerini Basra'da brakt. para gemiyle Svey'e dnmek zere

acele Basra'dan ayrld. Bahreyn adalar civarnda bir kadrgas karaya vurup paraland, iki kadrga ile Svey'e

dnd. Basra beylerbeyisi Kubad Paa, bahriye sancak beylerinden Ali Bey'e, Basra limannda yatan donanmay

Svey'e gtrmesini teklif ettiyse de Ali Bey, bu tehlikeli vazifeyi kabul etmedi ve karadan Kahire'ye gitti. Bunun

zerine donanma, Basra'da kald ve ekseri gemiler bakmszla urad. Bu durum stanbul'a bildirilince Dvn-

Hmyn, Basra Krfezi zerinde Katfy sancak beyi olup yeni bir vazife almak zere Basra'da bekleyen derya

beylerinden Murad Reis'e, donanmay Svey'e getirmek emrini verdi.

Murad Reis, bir kadrga, iki bara ve be kalyonu Basra'da brakt. Bir kadrga da Basra'da yatarken kaza yangnyla

mahvolmutu. Geri kalan 15 kadrga ve 2 bara, Murad Reis'in idaresinde Basra'dan ayrld. Ancak Hrmz

Boaz'ndan Hind denizlerine klrken byk Portekiz donanmas bastrd. Kaptanlardan Sleyman ve Receb

Reisler - ki gayetle deerli denizcilerdi - ehit dt. Gemileri ve toplar zarar gren, efradndan birou yaralanan

Murad Bey, ran'n Lristan kylarna geldi. Bir gemisini de Portekiz kfirine kaptrd, Basra'ya dnd. Bu vaziyette

Svey'e gidemeyeceini Basra beylerbeyisi olan paaya bildirdi.

Ben, denizci bir ailenin ocuuyum. Padiahmz Sultan Sleyman Han' da 30 yldan fazla bir zamandan beri

tanyordum. Rodos fethinde, gemide beraber maiyetlerinde bulunmak erefini kazanmtm (4). Bilhassa Barbaros

Hayreddin Paa'nn yannda yllarca gezdim ve tecrbemi arttrdm. Riyaziyeye dair birka eser de telif ettim. Gerekbaba, gerek ana tarafm denizcidir, stanbul'un Fethi'nden beri Galata tersanesi kethudl (5) benim byk

babalarmn ve babamn elindeydi. Haleb'de iken Sultan Sleyman Han, Basra'da yatan gemilerin hlinden

bahsederken, bu vazifeyi bana vermek istedi. Fermanlarn alr almaz, 961 ylnn ilk gn olan l muharremde (6)

Haleb'den Basra'ya doru hareket ettim. Frat' geip Urfa ehrine geldim. Makam- brahim'e yz srdm. Nusaybin

yoluyla Musul'a vardm. Ynus Neb, Circs Neb ve dier makamlar ziyaret ettim. Tekrt'e, oradan Smerr'ya

uradm, imam Hd ve imam Asker'nin trbelerine vardm. Badad'a vasl oldum.

Y Neb'yi, Imm- zam Eb-Hanfe'yi, imam Musa Kzm', imam Muhammed Takyy'i, eyh Abdlkadir

Geyln'yi, Cneyd Badd'yi, Mruf Kerh'yi, eyh ibl'yi, Ser'i Sakat'yi, Hallc- Mansr'u, Behll Dvne yi,

eyh ihbddin Shreverd'yi ve dier din byklerini ziyaret ettim. Dicle'den sonra bir defa daha Frat' getim.

Kerbel'ya vardm. Seyyid's-Shed Hazret-i Hseyinin makamna yz srdm. l yoluyla Necef'e geldim.

Hazret-i Ali'yi ziyaret edip Kfe'ye vardm. Zlkifl Neb ve Harun'un makamlarn ziyaret ettim. Tekrar Frat' geip

Hille'ye geldim, imam Muhammed Mehd'nin, Hazret-i Ali'nin kardei Akyl'in makamlarn gezdim. Gene Frat bir

kprden getim.Badada dndm. Gemiye binip Dicle zerinden Basra yolunu tuttum. Medin harabelerinde Tak-

Kisr'y ve Kasr- h' grdm. Amare ve Vast yoluyla attularab'a girdim. Safer aynn son gn Basra'ya vsl

oldum (7).

Basra'da grdklerimErtesi gn, Basra beylerbeyisi (8) Mustafa Paa'y ziyaret ettim. Padiahn fermann gsterince, limanda yatan 15

para kadrgay bana teslim etti. Mmkn olan onarmalar yapp tekneleri kalafatladm.Kapdanlarla grp tantm. Bunlar yapmak ve mevsim rzgrlarn beklemek iin 5 ay Basra'da kaldm.

Bu arada Basra'da yatan bykleri, Hasan Basr'yi, Talha'y, Zbeyr'i, Enes bin Mlik'i, Abdurrahman bin Avf',

Mescid-i Ali'yi ziyaret ettim. Bu srada kt bir rya grdm. Fakat levendlerimin manev kuvvetini krmamak iin

ryay kimseye anlatmadm. Gerekten Mustafa Paa, Hveyze kalesini fethetmek iin sefere kt. Be kadrga ile

ben de beraber gittim. Ancak kale alnamad ve 100'den fazla yarar levendim ehid oldu. Bir yandan da grdm

ryann bu vak'a ile gerekletiini sandm ama, yle deilmi. Daha ok ekeceim varm.

Olacak nesne olur r-u n-r Gerek sen gnln pek tut gerek dar (9)

erif adnda birisini, Hrmz Boaz'na kadar gnderip kefettirdim. Birka para Portekiz gemisinden baka bir ey

olmad, byk Portekiz donanmasnn ok uzaklarda bulunduu haberini getirdi. Bunun zerine Mustafa Paa'yaveda ettim ve kaptanlara hareket emrini verdim.


4/24


Diyar- Hrmz'de vak' olan havadisi beyan ederabn aynn ilk gn Basra'dan ayrldm (10). attu'1-Arab zerinde Abadan limanndan Basra Krfezi'ne ktm.

Fars kylarndan ilerledikten sonra krfezi garbe doru geip Lahs kylarna ve Katyf limanna geldim. Oradan

Bahreyn adalarna vardm. Katyf ve Bahreyn sancak beyi Murad Reis'le grtm. Portekiz donanmasnn Umman

Denizi'nden uzak olduunu syledi. Bahreyn adalarnda deniz gayetle sdr ve derya altnda tatl su kaynaklan

vardr. Dalglar, tulumlarla dalp bu tatl suyu doldururlar. Murad Reis bana da ikram etti. Gayetle ltif ve souk birsu idi. Zaten bu adalara Arapa'da Bahreyn yani iki derya denmesine sebep, derya altnda baka bir derya

hlinde tatl su kaynamasdr. Oradan imdi Kays Adas denen eski adyla Hrmz Adasna vasl oldum.

Nihayet Hrmz Boaz'n geip Basra Krfezi'nden ktm. Rehberim erifi, eline bir mektup vererek Basra'ya geri

gnderdim; Mustafa Paa'ya, Hrmz Boaz'n selmetle getiimizi yazdm. Ramazann 10. gn (11) uzaktan

Portekiz kfirinin 4 karaka, 3 kalyon, 6 karavele, 12 ekdiriden ibaret 25 para donanmas gzkt. Byk ve

bakml teknelerdi. Tenteleri fora ettirip demir aldrdm. Toplan ata hazrlattm. Hazret-i Hakk n inayetine snp

bizim iki mislimiz olan dmanla muharebeye karar verdim. Sancaklar atrdm. Glbank ekilip top ve tfek atei

balad. Bir dman kalyonuna top gllesi dokunup helak oldu; deryann dibini boylad.

Gaalib grmedi esm- encm Bu kadar hdise- uzmy Bilmezim kim nice t'br edeyim Sana bu vk'a- kbry

(12)

Muharebe yats zamanna dek srd. Muhkem ceng oldu. Fenerler yakld. Kfir amirali yaklaan geceden korktu.

Hrmz canibine doru firara balad. Gece kuvvetli rzgr kt. Sahili takip ediyordum. Yolumuza revn olduk.

Birka gn sonra Umman lkesinin limanlarndan Sohr'a vardk. Mbarek ramazann 26. gn -ki Kadir Gecesi'dir-

(13) alesseher Maskat liman grnd. Limanda Portekiz kfirinin 12 bara ve 22 ekdiriden ibaret 34 paralk

donanmas yatyordu. Dman, iki mislimizden fazlayd. Bundan cesaret alp yelkenlerini de aarak, ala krek

zerimize gelmeye balad. Balarnda Gorna Drek olu Kuvve vard ki, Portekiz kfirinin gayet naml bir amirali

idi. Babas, Portekiz'in btn Hind denizleri iin kral naibi idi. Dehetli bir top, tfek ve ok at balad. Baz

gemiler birbirine yanap kl klca vuruma da oldu. Bir kadrgam, kumbara ile yanp batt.

Talar gllkleri kim yadrr Her biri deryada dknt olur (14)Ancak kadrgam batran kfir barasn da ben yakp batrdm. Sonra kfirin 5 kadrga ve 5 barasn daha batrdm.

Bir baras da ar yara alp kaarken batt. Bu suretle 34 kfir gemisinin 12'si helak oldu.

Ancak benim gemilerim de eitli yaralar ald ve pek ok ehit verdim, ki tarafn forsasnda krek ekmeye takat

kalmad. Topularn tkatlar tak oldu. Kadrgalarn sandallar ve demirleri, daha iyi hareket edebilmek iin kasten

deryya brakld. Kaptanlarmdan Alemh Reis ve Kara Mustafa ve Kalafat Memi ve Mustafa Bey ile 200 levend

ehit dt. Krekilerden ou ld, yaraland veya sahile can att. Kfir donanmasnda da vaziyet aynyd. Netice

alamayacamz iin, birbirimizden uzaklatk. Ben, Umman sahillerinden kreki yazmaya altm. Yerli

Araplardan gemilerimi tamir iin hayli yardm grdm. Muharebe bittii zaman derya yz, merhum Barbaros

Hayreddin Paa ile Andrea Doria'ya kar yaptmz Preveze cenginde (15) olduu gibi, insan ve gemi leleriyle

dolmutu. imale doru Umman Denizi'nde yol almaya baladm, ran'n Mekrn kylarna yaklayordum. Bin trl

bel ve mihnetle sahile eritim. Bender-i ehb limanna girdim. Kadrgalarmda bir yudum iecek su kalmamt.

Hemen karaya su aramaya ktm. Bol su yklendim. Levendlerim taze can buldular. Kurban Bayram'n bu limanda

olduka ne'e ile idrk ettik (16).

Oradan Belcistan kysnda Givder nam bendere geldik. Bellar'n hkmdar Melik Dnr olu Melik

Celleddin idi. Givder valisi kadrgama gelip Sadetl Padiah Hazretleri'ne hkmdarnn tazimlerini bildirdi.

Osmanl donanmas Hrmz Boaz'ndan her kta Belcistan Meliki, 50 - 60 kayk dolusu erzak gnderip Cihan

Padiah'na kulluk arz ederdi. Hemen Givder limanna girdiimi Melik'e bir mektupla bildirdim. Yarar klavuzlar ve

erzak gnderip Sadetl Padiah Hazretleri'ne itaat ve inkyd zre olduunu gsterdi.


5/24


6/24


yllardan beri grlmemi olduunu herkes ittifakla beyan etti. imdiye kadar Osmanl lkesinden Sret limanna hi

bir korsan, yani derya ilminde mahir bir kaptan (23) gelmemiti. Mercdur ki, n'Allaah'r - Rahman, an - karb'z

- zaman Vilyet-i Gucart, Memlik-i Osmaniye'ye ilhak olunur. Bylece Hind limanlar da kffr- hksrn elinden

hals olur. Az gayretle bu i mmkndr. Zira Gucart sultanlnda dahil iler Bahdr h'n vefatndan sonra

karmakark hle gelmitir.

Sret'e gelir gelmez, Portekiz kfirinin 87 paradan mteekkil Hind denizleri donanmasnn bizi yakalamakniyetiyle yaklatn rendim. Bunun zerine karaya ktm. Tabyalar kazdrdm. Yerli halktan gnlller alp

mdafaaya hazrlandm. Portekizliler karaya kt, ki ay mddetle ceng edildi. Ancak teslim olmadk. Baz anlar

helakime ramak kalmt. Ancak Cenb- Hak korudu. Gucart sultan aleyhinde olan baz hainler, kfire yardm

ediyorlard. Hatt bana yardm eden Mslman yerli halk para datarak kandrdlar. Bunlarn yanmdan ayrlmas

zerine vaziyetim bsbtn ktleti. Ancak Gucart h'nn bizzat Sret'e yaklamas zerine Portekizliler defolup

gittiler. ah, Sret'e gelmeyip payitaht olan Ahmedbd'a dnd. Ancak gnderdii asker ehre girdi. Ben de, Sret

kalesini mdafaa eden Hseyin Aa da rahat nefes aldk. Zira Hind kt'as iine kamaktan baka arem kalmamt.

Portekiz kfiri, beni yakalamaktan gene mit kesmedi. Hudvend Han'a eli gnderip: Bizim sizinle cengimiz

yoktur, maksadmz Msr Kapdn'dr dedi. Ancak Hudvend Han, bizi teslim etmeyeceini syleyip eliyi savd.

Eli dnerken, levendlerim pala almak istediler; fakat mani oldum.Hele derd- belya sabr edelim Grelim 'kibet Huda n'eyler (24)

Kadrgalarmdan birinde forsa olan bir kfir kam, Portekiz elisinin gemisine snp hakkmzda malmat

vermiti. Gece olunca levendlerim kfir gemisini basp forsay yakaladlar. Kadrgama getirilip asld.

Buralar gayetle acayip memleketlerdi. Tr aac demekle maruf bir eit hurma aac vard. Budaklarnn ucunu

delince rak renginde bir su akard. Gnein hararetiyle bu su az zamanda bir acayip arap olurdu. Her aacn dibi bir

meyhane gibiydi. Halk, buralarda iip elenirdi. Azlarn budaklarn deliine dayayp sarho olurlard. Onun iin

bu diyar askeri gayetle serke ve kavgacyd. Bu sralarda Yamur adnda Trk ellerinden gelip buraya yerlemi

bir asker Msr erkesleri'nden olan kumandan Hseyin Aa'ya gece yatsdan sonra haner ekip ldrmek istedi.

Levendlerim kar koyunca ilerinde Hac Memi adl yiidi ldrd; Hseyin Aa'ya da iki darbe vurdu amaldremedi. Yamur'u yakalattm;

idam edilmesi iin emir verdim. Geri buralar baka bir padiahn lkesiydi; bir ihtilf kartmamak iin byle

davranmamam lzm geldii dnlebilirdi. Ancak Cihan Padiah olan hkmdarmz, cmle Mslman

hkmdarlarnn stndedir. Hkmnn her yerde gemesi icab eder. Bir de haddini bilmeyenlere gzda vermek

artt. Nitekim Yamur'u idam ettirince, ortalkta bir sknet hkim oldu.

Artk krk dkk teknelerle denize almak, hele Hind denizlerini geip Basra'ya veya Msr'a gitmek de

imkanszlamt. Zira Portekiz kfiri yolumuzu gzlyor ve denize almamz bekliyordu. Karadan seyahat kkn

tercih etmeye mecburdum.

Be-dery der-menf' b-umarest Eer hh selmet der-kenrest (25)

Seret kalesinde Hudvend Han'a kadrgalar, toplar, dier silhlar ve tehizatyla beraber teslim ettim. Gerek

Hudvend Han'dan, gerek Adil Han'dan, teslim ettiklerim iin makbuzlar aldm, stanbul'a dnnce benden

kadrgalarn hesabn sorarlard. Bata Mustafa Aa ve Ali Aa nam yarar zabitler olmak zere beraberimde yalnz

50 levend aldm. Dierlerini Gurarat sultanl hizmetine braktm. Bunlar, bekr gnlllerdi. Memleketlerinde

aileleri olanlar benimle geliyorlard. Muharremin ilk gn idi ki, Gucarat sultanlnn taht ehri olan Ahmedbd'a

hareket ettim. ampaner yoluyla Hind lkelerinin ierilerine doru daldm, yle ormanlardan getik ki, aalarnn

ucu gya semaya deerdi. Bir kanadnn ucundan dier kanadnn ucu 14 kar gelen yarasalar grdk. Bir tek aata

o kadar yarasa vard ki, saylmas imknszd. Tuba aac denen ulu aalar vard ki, glgelerinde bin adam

barnabilirdi. Papaanlarn haddi hesab yoktu. Fakat en ok grnen hayvan maymunlard. Bir yerde

konakladmz zaman, binlerce maymun etrafmz eviriyordu. Bu minval zere Mahmdbd'a, on be gn sonrada Gucrat'n merkezi olan Ahmedbd'a geldik. ah'n huzuruna ktm. Sonra Vezr-i zam mdlmlk ve dier


7/24


hanlarla grtm. Sultan Ahmed, bana ok iltifat etti ve pek deerli hediyeler verdi. Hediyelerin balcalar bir at,

bir katar deve ve bol miktarda parayd.

Notlar1. eh-i Rm = Roma mparatoru, Osmanl padiahlarnn Ftih'ten beri takndklar unvanlardan biri. Rm,

Anadolu, Trkiye, manalarna da gelmektedir. Yldrm Byezid'in taknd Sultn- Iklm-i Rm unvan veMevlna hakknda kullanlan Mollaay- Rm bu manadadr.

2. Kanun, Nahcivn Seferi denen 12. sefer-i hmynuna kmak zere mevsimi beklemek iin, 8 kasm

1553'ten 9 Nisan 1554e kadar 5 ay, l gn Haleb'de kalmtr. 1548-49 kn da vaktiyle Haleb'de geirmiti.

3. Msr veya Svey veya Hind kapdanl, kapdn- deryaya deil, dorudan doruya Dvn- Hmyn'a

(imparatorluk hkmeti) bal bir amirallikti. Kzldeniz, Umman Denizi, Aden Krfezi, Basra Krfezi, Hind

Okyanuyu, bu amirallie ait denizlerdi. Seydi - Ali Reis, Murad Reis'in yerine, 6 Aralk 1553'de bu mhim greve

getirilmitir.

4. 1522.

5. Bahriye mstearl makam.

6. 7 Aralk 1553.7. 3 ubat 1554. Demek Haleb'den Basra'ya 1 ay, 27 gnde gelmi. Ancak tarih yerleri ziyaret edebilmek iin yolu

bilhassa uzatmtr.

8. Gney Irak, Kuveyt, Lahs, Necd, Bahreyn, Katar ve Ummnu'l - Mteslih'i iine alan Trk eyaletinin umum

valisi.

9. Beyit eyh'nindir.

10. 2 Temmuz 1554. Basra'da 4 ay, 27 gn kald anlalr.

11. 10 Austos 1554. Hrmz deniz muharebesi. Basra'dan ayrlal l ay, 9 gn olmutur.

12. Kt'a, Mesih'nindir (sahiplerini iaret edilmeyen dier btn iirler, mellif Seydi - Ali Reis'e aittir).

13. 26 Austos 1554. Maskat deniz muharebesi. Hrmz - Maskat yolunun 16 gnde geilebildii anlalr (seyahat

bir atlastan takip edilerek okunursa daha iyi olur).

14. Denizci airlerden, ve Seydi - Ali Reis'in arkadalarndan Yetim mahlasl Ali elebi'nin ki, 2000 beyitlik bir

Barbaros Nme yazmtr.

15. Preveze'de Seyd - Ali Reis, Trk donanmasnn sol kanadna kumanda ediyordu ve 40 yalarndayd. Maskot

muharebesi, Preveze'den tam 15 yl, 10 ay, 28 gn sonradr ve Seyd -Ali Reis 56 yalarndadr.

16. 6 Kasm 1554. Maskot muharebesinden 3 ay, 11 gn sonra.

17. Yetm'n beyitleri.

18. Bugnk rayice gre takriben 30.000 TL. (1970'ler)

19. ftb'nin.

20. 16 yl nce 1538'de Kanun, Vedr Sleyman Paa'y, byk bir donanma ile Gucart Sultan'na gndermiti.

21. bni Sina

22. Yetm'in ktas.

23. Seyd - Ali Reis'in bu aklamas, o ada korsan n hangi manada kullanldn gstermek bakmndan ilgi

ekicidir.

24. Necati'nin

25. Her ne kadar denizde sonsuz menfaatler varsa da, eer selmet istersen, kydadr. eyh Sad'nin nl beyti.


8/24



Blm 1 ../Blm 2Seydi Ali Reis

Blm 3


Hindistan maceralarmAHMEDBD yaknlarnda erke'e gittik. eyh Ahmed Marb'nin merkadini ziyaret ettik. Bir gn

Ahmedbd'da Gucarat sultanlnn Sadrzam Imdlmlk'n sarayndayken Portekiz elisi geldi. Benim

kendilerine teslim edilmem imasnda bulununca mdlmlk:

Biz pdh- Rm (1) olan Sultan Sleyman'a muhtacz, diye elinin konumasn kesti. Gemilerimizi limanlarna

kabul etmezse, bizim halimiz harap olur. Bu bir yana, slm padiahdr, halfedir. Onun kapdann bizden istemek

yakk almaz.

Bu muhavereden ok kzdm ve eliye dnp:

Bre kfir, dedim; bizi bozgun donanma ile buldunuz. n'Allah'r - Rahman en yakn zamanda padh- cihan

olan Sultan Sleyman Han'n devletinde Hrmz deil, Diu liman bile size kalmaz!

Deniz yznde yrrz Dman arar buluruz cmz komaz alrz Bize Hayreddin'li derler (2)

Portekiz elisi: imdiden sonra Hind limanlarndan ku uurmayz deyip beni eninde sonunda yakalayacaklarn

anlatmak istedi.

Deryadan gitmek lzm deil, dedim; in'Allah, Hakk- Tal nasb ederse karadan varmak bana daha kolaydr.

Karadan dnebileceimi Portekiz elisi aklna bile getirmemiti. Bu cevabm zerine nutka kaadir olamayp

meclisten def olup gitti. Birka gn sonra Gucarat Sultan Ahmed ah, bana byk bir tahsisatla Burc valiliiniteklif etti. Teekkr ettim. Fakat dnmek kararnda olduumu bildirdim. Klliyen Gucarat' verseniz durmak

muhaldir dedim.

Raput tehlikesiDoru karar verip vermemek endiesiyle o gece uykuya daldm. Ryamda Hz. Ali'yi grdm. Havf ekme, Hazret-i

Hak seninle biledir! buyurdular. Msterih olarak, inirah iinde uyandm. Vakay levendlerime anlattm. Cmlesi

sevindiler. Tekrar padiahn huzuruna varp hareket iin ruhsatn rica ettim. Sultan Sleyman Han Hazretleri'ne

hrmetlerini sylememi isteyip izin verdi.

imale doru yapacamz seyahatte en byk tehlike Raputlar'd. Hindu olan bu kavim, svari ve gayetle muharipve apulcuydu. Bu taraflarda bat denen bir Hindu kast vard ki, gayetle itibarl bir snft. Hindu dininden olanlar,

bu snfa hrmet ve riayete mecburdu. Raput lkelerinden geen yolcular, bu batlarn sayesinde sa salim yollarna

devam edebilirlerdi. Batlar, muayyen bir para karlnda yolculara ve kervanlara klavuzluk ederlerdi. Raputlar

yolcularn veya kervann yolunu kesse, batlar, hanerlerini karp gslerine dayarlar: Biz kefil olmuken

kervana zarar ederseniz kendimizi helak ederiz derlerdi. Bir bat'n lmne sebep olma Hindular nazarnda azm

gnah olduu iin, Raput atllar ekilip giderlerdi. Hatt Raput apulcularna sz geiremeyen bir ka bat,

hakikaten intihar etmi. Zira byle yapmazlarsa bir daha zerrece itibarlar kalmazm. Bir bat'n lmne sebebiyet

veren Raput, kadnlar ve kzlar dahil btn ailesiyle beraber, Raput beyleri tarafndan yok edilirmi.

Ben de yanma iki tane bat aldm. 15 safer gn Ahmedbd'dan ayrldm. Bu, kara yoluyla Anadolu'ya seyahatin ilk

merhalesiydi. 5 gnde Peten ehrine geldik. eyh Nizm'n trbesini ziyaret ettik. Peten'de r Han ile Musa Han,

Rdnapr valisi Belc Han'a kar sefere hazrlanyorlard. Bizim de kendileriyle cenge gitmemizi teklif ettiler. Biz
http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../B%C3%B6l%C3%BCm_3http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=Ki%C5%9Fi:Seydi_Ali_Reishttp://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../B%C3%B6l%C3%BCm_1


9/24


kimseye muavenet iin gelmedik, kendi yolumuza gideriz; elimizde padiahnzn ferman vardr deyip teklifini

reddettim (3).

Peten'den ktmz beinci gn Rdnapr'a geldik. Mahmud Han ile grtm. O ehirde kalmamz iin srar etti.

Reddettim. Fakat byk vaatlerle levendimi ayartt ve hizmetine ald. Rahat yolculuk edebilmemiz iin elimize

senetler verdi. Bir deve kervan kiralayp Raputistan'n kenarndan getim. Burada Gucarat sultanlnn hududu

bitiyordu. Hindistan'n Sind lkesine erimek zereydik.

Vilayet-i Sind'de vak' olan sergzeti beyan ederRdnapr'dan reblevvel'in ilk gn ayrlmtk. Ayn ayn 10. gn Prger ehrine geldik. Refakatimizdeki iki bat'

azad edip yollamtm. Buras bir Raput ehriydi. Onun iin emniyette deildik. Bir miktar hediye verip tehlikeyi

atlattm. Hemen ertesi gn ehri terk ettim. Ancak uzakta saylarn bin kadar tahmin ettiim bir Raput atl alay

vard. Hemen develeri kerttim. Derhal tfek atei atrdm. Hindu kfiri tfek bilmedii iin korktu. Taarruza

gemekten vazgeti. Levendlerimden birini gnderdim: Biz ceng iin gelmedik dedirttim. Bir miktar bac verip

yolumuza revn olduk. l balyordu. On be gnde Tar ln getik. Vnke ehrine vardk. Buras, Sind'in

Raput serhaddinde ilk ehriydi. Be gnde Cna ve sonra Ba- Feth ehirlerine geldik.

Sind lkesi, Agra'da oturan Timorulu Hmyn ah'a tbidir. lkenin merkezi Tette ehridir. Valisi Muhammed

sa Bey Tarhan'dr. Ancak lkenin bir ksm, Mirza Mahmud Bey Kkelta'n (4) elindeydi. Kkelta'n merkezi

Bekker ehriydi. Kkelta, sa Bey Tarhan'dan nceki Sind valisi ah-Hseyin Argun Bey'in adamyd. Hseyin

Bey'le, sa Bey'in aras akt. Biz Sind'e varr varmaz Hseyin Bey beni davet etti. Reblhr'n ilk gn buluup

grtk. ok ikram etti. Hmyun ah'n hizmetine girmemi, h'a rica edip, Lhr eyaletini benim iin

isteyeceini syledi. Ltfuna teekkr ettim. Fakat Sultan Sleyman Han'n hizmetinde olduumu, kabul

edemeyeceimi bildirdim. Bunun zerine Sultan Sleyman'a bir mektup yazp stanbul'a dnnce vermemi rica etti.

Sind'in byk eyhlerinden eyh Abdlvehhb' ziyaret edip grtm. Duasn aldm.

eyh Mrek'in ve eyh Cemal'in kabirlerini de ziyaret ettim, sa Bey Tarhan'la Hseyin Bey Argun'un arasn bulup

bartrdm. Ancak bu arada Cemziyelevvel'in onuncu gn ihtiyar Hseyin Bey ld. Halk, hatunu tarafndanzehirlendii rivayetine inand.

Er isen avrat inanma ahi Avrat l atd enbiyya dahi (5)

Hseyin Bey, Argun hanedannn (6) son ferdiydi. Bir kz vard ki, Hmyn ah'n kardeiyle evliydi. Olu yoktu.

Mahmud Bey Kkelta, merhumun servetini msavi ksma ayrd. Birini dul hatununa, birini hocasna verdi;

birini de sa Bey'e gnderdi. Ben de nce Sind nehri zerinden gemiyle, sonra karadan Tette'den Bekker'e gitmek

istedim. Ancak Kkelta'la Tarhanlar arasnda ceng vard; yollar kapalyd, sa Bey Tarhan, Kkelta'n zerine

10.000 asker ve 80 pare gemi gndermiti. Bu vaziyette fazla gidemedim ve gerisin geriye dnmeyi evl grdm.

Baka bir yolu tecrbe ettim. Nihayet sa Bey'i buldum ve kendisiyle grtm. ok ikram etti. Kkelta'la cenge

nihayet vermesini rica ettim. Sulh yapld. Isa Bey Tarhan dedi ki:

Bir ka gn burada misafirim olarak kaln. Olum Salih Bey'i bu yaknlarda Hmyn h'a gndereceim.

Beraber gidersiniz.

Kabul etmedim. Hemen hareket etmek istediimi syledim. Zira sa Bey, Mahmud Bey'in hizmetine girerim diye

korkuyor, dier taraftan da beni raz edip hizmetine almak istiyordu. Agra'ya gideceimi ve sadakatini Hmyn

h'a bildireceimi syleyince, bana yedi pare nehir gemisi tahsis etti. Sultan Sleyman Han Hazretleri'ne sunulmak

zere bir de nme verdi. Bu minval zere yola koyulduk. Sind nehri zerinden imale doru ilerlemeye baladk.

Vah bir nehirdi. Kylarnda parslar dolayordu. Seyvn - Ptri - Dbele yoluyla Bekker'e vardk. Mahmud

Kkelta ve merhum Hseyin Bey'in veziri Molla Yr ile grtm. Mahmud Bey de Hmyn h'a sadakatini

bildirmemi rica etti. Bir ka gn kaldm. Mahmud Bey'in ziyafetlerinde bulundum. aatay lehesiyle iki gazel

yazp Mahmud Bey'e verdim, gayetle zevk buldu (7). ah - Hseyin'in lm iin de bir tarih kt'as syledim.Mahmud Bey Kkelta'tan da Sultan Sleyman iin bir nme alp veda ettim. Giderken bana dedi ki:


10/24


Hemen imale gitmeyiniz. Kandehr yolunda zbek emirlerinden Haydar Sultan olu Bahdr Sultan nice bin

adamyla yollar kesmitir. imdiki halde ol canibe gidilmez. Size bir miktar adam koup Lhr yoluna gnderelim.

Korkun l!Bu minval zre bir ay Bekker'de kalmtk. Hareketimden nce validemi ryamda grdm. Bana Hazret-i Ftma'y

dmde grdm; senin shhatle gelmeni bana mjde kld dedi. Yolculuumuz rahat balad. Mahmud Kkeltabana bir yahi at, bir katar deve, bir adr, bir myne yani syebn ve yol harl vermiti. Yanmza da 250 nefer

svari komutu ki, yolda bamz belya girmesin. Hmyn Padiah'a yazd nme de bendeydi. Bylece abnn

ortasnda yola koyulduk. Sultanpur yoluyla be gnde Mav kalesine geldik. Cengelistandan geerek yolu ksaltmak

mmknd ama, cengeller iinde vah bir Hindu kavmi olan Cetler vard. l yolunu tercih ettik. Fakat suyumuz

bitti. Kuyulara vardksa da, hepsi kuruydu. Sam yeli de esiyordu. Baz adamlar samdan ve susuzluktan lm hline

vardlar. Bunun zerine l yolundan vazgetim. Gerisin geri dnp lden ktk. Gayet bell bir ld. Sere

byklnde karncalar geziyordu. Mav kalesine avdet ettik. Ancak yanmdaki 250 Sindli asker, cengellerden

gemeye korkuyorlard. Kendilerine messir sz syledim. Yanmzda tfek olduunu, Hindlar'n tfek ateine

kar koyamayacaklarn anlattm. Bin bel ile cengelistandan gemeye raz oldular. 10 gnde cengelleri getik. U

ehrine geldik. eyh brahim ile konutum. eyh Ceml ve eyh Cell'nin makamlarn ziyaret ettim. Mbarekramazann ilk gn ehirden ayrldm.

Sind lkesini bitirip Pencb'a yaklarken, 250 Sindli'ye ruhsat verdim. Gene levendlerimle ba baa kaldm. Artarda

bir ok rmaklar sal zerinde getik. Bir yerde 500 kadar Cet'e tesadf ettik. Tfek atei anca havf edip ekildiler.

Ramazan'n 15. gn Multn ehrine vardk.

Diyar- Hindustan'da vak olan sergzeti beyan ederMultn'da, eyh Bahddin Zekerya eyh Rknddin, eyh Sadrddin'in makamlarn ziyaret ettim. eyh

Muhammed Rc ile grp duasn aldm. Multn beylerbeyisi Mirza Hasan'n sarayna gittim. Kendisiyle

grtm, iznini aldm. iml-i arkye doru Lhr yolunu tuttum. Lhr'da eyh Hmid'le grtm. evvl'inbayd. ehirde bir ay kadar kaldm. Ahval karkt. Eskiden bu taraflara hkim olan Afganlarla onlarn yerine

geen Trkler arasnda rekabet vard; zaman zaman ceng ediyorlard.

Sultanpur yoluyla Frzh'a geldim. Lhr-Delhi yolunu 20 gnde aldm. Zulkaade ay sonunda Delhi'ye vardm.

Delhi, eskiden beri Hindistan'n taht ehriydi. Ancak Hmyn ah ve babas Bbur ah ok defa daha cenupta Agra

ehrinde oturuyorlard. Ben geldiimde Hmyn Padiah, Delhi'deydi. Geliim derhal kendisine bildirilmi. Byk

bir merasimle karlandm. Byle bir eyi mit etmiyordum. Hmyn ah, beni Sultan Sleyman Han Hazretleri'nin

elisi addediyordu. .Binlerce asker, 400 fil, birok mirza ve emir, bata sadrzam olmak zere beni karladlar.

Altma ssl bir at ekip srtma st ste iki hl'at geirdiler. O akam Sadrzam'n (8) byk ziyafetinde bulundum.

Bir ok hediyeler aldm. Birka gn sonra Hmyn h'n (9) huzuruna ktm.

Hmyn Padiah beni uzun mddet , alkoydu. Kendisine aatay Trkesi ile yazdm 3 beyitli bir tarih kt'as ile

beer beyitli iki gazel sundum (10). Kendisi de airdi (11). Gayetle hazzetti. Seyahat iin ruhsat talep ettim. Rza

gstermedi. Hre pergenesinin gelirini bana tahsis etti. Levendlerimden her birine ylda 100.000 aka gelirli

tmarlar verdi (12). Bu ihsanlar kabul etmeye mecbur oldum. Hi olmazsa bir yl kalmaklm iin o kadar srar etti

ki, reddedemezdim. Dedim ki:

Sadetl Padiah'n emr-i erifi ile deryaya kp kffr- hksr ile ceng edip ve tufan ile diyr- Hind'e dp

benim der-i devlete varmam lzmdr ki, kffr- hksnn ahvli Devletl Padi-ah'a malm olsun. Mercdur ki

Vilyet-i Gucart kffar elinden hals ola!

Hmyun ah:

Padiah Hazretleri'ne eli irsal edip senin zrn arz olunur, eklinde cevap verdi. Bunu ihtiyar etmek ihtimaldeildir; zira ankastin bu vilyete gelip eli gndertmi olurum. Bir yl dahi bunda bizimle ol! Zaten ay


11/24


yamur vaktidir. Yollar geilmek mmkn deildir.

yle oldu. Delhi'de kaldm. Padiahla edeb ve ilm bir ok mbahasede bulundum. Riyaziye ve heyete de

meraklyd. Bu mevzularda grtk. Bir ok iir syledim. Sind'den getirdiim nmeleri sundum. Ora ahvali

hakknda ifahen de malmat arz ettim. Ayrca ahsen, Sind'in bir ksmn elinde tutan Mahmud Bey Kkelta'tan

iltifatn esirgememesini rica ettim. Hmyn ah, Mahmud Bey'in valiliini tandna dair pere vurulmu bir

nme gnderdi. Gerek Mahmud Beyden, gerek veziri Molla yr'den aldm teekkr mektuplarndan, tavassutumunok makbule gemi olduunu anladm (13).

En byk padiah: Sultan SleymanHmyn h'a aatayca yazlm bir gazel daha sundum. Trl istihsanlar etti. Bana kinci Mr Ali r Nev

diye hitap buyurup iltifatlar eyledi. Bunun zerine iki gazel daha sundum (14). Hep Ktib mahlasn

kullanyordum. Az zamanda air olduum duyuldu. Bir kat daha itibar kazandm. Devletin bykleri davet eder,

ziyaretime gelirlerdi. Hmyn h'n yaknlarndan Abdurrahman Bey adl air bir gen vard. Onunla karlkl iir

sylerdik. Bu mnasebetle iki aatayca gazel daha yazdm (14).

Hmyn ah ile grmediim hemen hi bir gn yoktu. Bir gn ah, etin bir sual sordu:

Hindistan m byktr, Vilyet-i Rm mu?Padiahm, Rm dan maksat yalnz Anadolu ise, Hindistan ok

daha byktr. Amma maksadnz Sultn- Rm olan Sleyman Han Hazretleri'nin btn lkeleri ise, Hindistan bu

lkelerin onda birinden kktr. Maksadm padiahna tbi olan cmle memleketlerdir. Padiahma ait olan

lkelere hi bir devirde hi bir hkmdar sahip olamamtr, skender'in devleti bile daha kkt. Zaten skender'in

devleti, kendi ftuhatdr. Bilirsiniz ki ok gen yata lmtr. O kadar ksa seneler iinde zaten dnyann her

tarafna gidemezdi. Zira arzn tul 180 derece ve hatt- stvdan arz 66 derecedir. Mesahas drt bin kere 668,670

fersahtr. Bir tek kiinin btn rub' meskna hkim olmas muhaldir. Onun iin skender'in dnyay ele geirdii bir

efsaneden ibarettir. Padiahnn yedi iklimde de topraklan var mdr? Bel sultanm, vardr. Birinci iklimden

Yemen'e, ikinciden Mekke'ye, ncden Msr'a, drdncden Haleb'e, beinciden stanbul'a, altncdan Krm'a,

yedinciden Budin'e, hkimdir (15). Yedi iklimin her birinde padiahmn beylerbeyileri ve kadlar vardr. Mekke veMedine Sultan (16) sfatyla padiahmn ad, hkimiyeti altnda bulunmayan memleketlerde bile hutbelerde anlr.

in Mslmanlar cuma namaz hutbesini Sultan Sleyman'n adna okurlar. in Fafuru bile, cihan'n en byk

hkmdarnn Sultan Sleyman olduunu bilir.

Krm lkesi Sultan Sleyman'n mdr? Bel padiahm, onundur. Krm Han'na saltanat sadetl padiah

verir. Krm Han'n hutbe sahibi hkmdar diye bilirdim. Padiahm, Sultan Sleyman'n Krm Han gibi

shib-i hutbe ve shib-i sikke nice hkmdar kullar vardr.

Hmyn ah, padiahm hakkndaki bu szlerime kzmad (17); bilkis padiahma ballm beendi ve Sultan

Sleyman'a dualar etti. Bir gn kendisiyle Delhi'yi geziyorduk. eyh Kutbddin Pr-i Delhi, eyh Nizm Vel, eyh

Ferd ve Mir Husrev Dehlev'nin makamlarn ziyaret ettik. Emr Husrev'in mezar banda Hmyn ah'la iir

bahsine daldk. Emr Husrev, en byk airlerdendi. Birok iirini padiahla karlkl okuduk ve onun iirlerine

benzetilerek sylenmi beyitleri andk. Ben de o anda irticalen Husrev'in bir matla'na nazire eklinde Farsa bir

beyit syledim. Geri Husrev' in bir matla'na nazre sylemek benim iin kstahlk saylabilirdi. Ancak, beyit,

hemen iime domutu ve phesiz byk airin ruhaniyetinin verdii ilhamn eseriydi. Hmyn ah da beendi.

Bylece aylar geti. Padiah sohbetiyle geri ho gnler yayordum. Ama aklm memleketimdeydi. Hmyn ah'a

dorudan doruya gitmek istediimi bildiremedim. O derece iltifat ediyordu ki, ayp olurdu. Yaknlarndan ahin

Bey'e padiahtan gitmem iin izin istemesi hakknda tavassutunu rica ettim. Vatan hasretini dile getiren iki

aatayca gazel de yazp padiaha gnderdim. Hmyn ah, gazellerden maksadm anlad. Fakat hemen izin

vermedi. ok rica ettiysem de daha bir mddet kalmam istedi. Nihayet bir gn iki aatayca gazel daha yazp

padiaha takdim ettim ve vatan hasretinin son dereceyi bulduunu anlatmaya altm.


12/24


Hmyn ah'n lmHmyn ah, halime merhamet ve efkat etti. Ruhsat, inayet eyledi. At, hl'at ve elime bir ferman verdi. Harekete

hazrlanyordum ki, cuma gn akam namaz vaktinde veda etmek iin huzurlarna ktm. Ezan okunmaya

balaynca, detleri zere hrmeten diz kp zemine oturdular. Sonra bir kitap bulmak iin ktphanelerinin

merdivenlerine karlarken balar dnd, merdivenden dtler. Mbarek balar yaraland ve kol kemikleri krld.

Alem birbirine girdi. Haber hzla ehre ve memlekete yayld, leri gelenler padiah elhamdlillah ho-hldir diyetebli nerettilerse de tesiri olmad. Fakirlere sadakalar datld. Ancak kazann nc gn Hmyn ah, dr-

fen'dan dr- bakaa'ya intikal buyurdular (18).

Veliahd olan Ekber Mirza, Sadrzam Bayram Han'la beraber Delhi dnda bulunuyordu. Saraydan Eik Aas

hemen yola karld.

Delhi Saray'nda byk tel oldu. Herkes ahvlimiz nice olur? diyordu. Zira Ekber ah, henz ocuktu. Hmyn

h'n lm henz iln edilmemiti, ileri gelenlere dedim ki:

Merhum ve mafur Sultan Selim Han aleyhi'r'rahmeti ve'l-gufrn Hazretleri irtihl ettikte marhum vezr-i zam

Pr Paa env-i tedbirler edip padiahn vefatn halka duyurmad. Sultan Sleyman gelinceye kadar halk vaziyete

agh olmad. Siz dahi bir tedarik edin ki, Hmyn h'n oluna haber varncaya kadar kimse ahvle vkf olmya!Dediim gibi yaptlar. Padiah hayattaym gibi divan leni tertip edildi. Emirlere hassa l datld. det zre

mansblar tevcih edildi. Padiah r-B'a gider! dey at hazrland. Sonra hava ho olmad denilip gya padiah

gitmekten vazgeti. Ertesi gn halka grn'tr diye iln edildi. Gya Hmyn ah divan yapacakt.

Mneccimler sat-i hb deildir! deyip grn tehir ettiler (19). Ancak asker sabrszlanyor ve tereddt

ediyordu. Sarayda Hmyn h'a benzer bir Molla Bkes vard. Ama boyu biraz ksayd. Onu padiah gibi giydirip

tahta oturttular. Yzn gzn de biraz sardlar, padiah yaralanmtr dediler. Taht, nehre karyd. Halk, akn

akn nehrin tesinden geip padiah taht zre grd. Mehter vuruldu. Tabibe, gya padiah tedavi ettii iin hl'at

giydirildi.

Ertesi gn, sarayda ileri gelenlere veda ettim. Reblevvelin ortasnda Delhi'den Lhr'a geldim. Panipat yoluyla

Kurnl'e vardm. Getiim her yerde soranlara: Padiah sadr diyordum. Serhind - Maura - Bcvre yoluylaSultanpur'a vardm. Nehri getim. Reblhr'n evvelinde (20) tekrar Lhr'a dndm. Zira Celleddin Ekber Mirza,

Lhr yaknlarnda padiah iln olunmutu. Lhr beylerbeyisi hareketimi nledi; padiahtan emir geldi, bir ferd

Kandehar'a gidemez! dedi.

Ekber ah'n huzurundaEkber h'n Sadrzam Bayram Han' la beraber bulunduunu Mnkt kalesine gidip huzura ktm. Gen padiah

tebrik ettim. Bayram Han: Fetret zamandr, bir ka gn burada bizimle kaln; isterseniz bsbtn kaln, Hindistan'n

hangi vilyetini isterseniz size vereyim dedi. Gene yoldan alkonulmak ihtimaliyle korktum. Merhum Hmyn

h'n, hareketime izin veren fermann karp gsterdim. Bir aatayca gazelle bir kt'a yazp Bayram Han'asundum; hlimi arz ettim. Ekber h'n huzuruna da ktm. Babasnn fermann grnce hareketime rza gsterdi.

Lhr'a geldim.

Reblhr ortasnda Lhr'dan hareket ettim. Nihayet Sind nehrini de geip Pencb'tan ktk.


13/24


Notlar1. Roma mparatoru ve Trkiye mparatoru manalarna gelen bu sfat, Osmanoullar'nn unvanlarndan biridir.

2. Seydi - Ali Reis'in hece vezniyle halk iiri tarznda yazd bu sema herhalde o zamanlar trk eklinde

levendlerin dilinden dmyordu. Hayreddin'li kelimesiyle Barbaros ocana ballk ifade ediliyor.

3. Burada Seydi-Ali Reis, aatay lehesiyle yazd 5 beyitli bir gazeli dercetmis. Bilgin amiralin Trke'nin

Osmanl (Trkiye) lehesinden sonra gelen en mhim lehesi olan aatay ivesini de ok iyi bildiini ileridegreceiz. Hindistan Trkleri, Orta Asya'dan geldikleri iin, bu lehe ile konuurlard. Ancak Hindistan'da,

Anadolu'dan gelmi ve yksek mevkiler igal eden bir ka bin Osmanl Trk de vard.

4. Gnlda kelimesinin aatay Trkesindeki telffuzu.

5. Akemseddin - zade Hamdullah Hamdi eleb'nin Ysuf-u Zleyh'sndan.

6. Argunlar, lhanllar'n bir daldr. ah Hseyin Argun Bey, Cengiz'in 22. ve Olcaytu lhan'n 17. kuaktan

torunudur. Argunlar, Timuroullar'na tbi olarak 47 yl Kandehr'da ve 77 yl Sind'de hkm srmlerdir.

7. Beer beyitli bu iki gazeli Seydi - Ali, eserine dercetmitir.

8. Byk asker ve devlet adam Bayram Han Karakoyunlu ki, Trke iir divanyla ayn zamanda mhim bir air

saylr.

9. Timur'un 6. kuaktan torunu ve Bbur ah'n oludur.10. Bu iirler esere dercedilmitir.

11. Trke iir divan vardr.

12. Saylar bir ka yz bin, en iyimser tahminle bir milyonu gemeyen bir Trk kitlesi, yz milyonluk Hindistan

kt'asn IX. yzyldan beri ellerinde tutuyorlard. Orta Asya'dan ve arada bir Anadolu'dan gelen Trklere ok

byk ihtiya vard.

13. Burada Seyd - Ali Reis, aatay Trkesi ile yazlm her iki mektubun suretini dercetmistir.

14. Btn bu gazeller esere dercedilmitir.

15. O zamann corafyasnda dnya, gneyden kuzeye doru iklim denen 7 kuaa ayrlrd.

16. Halife

17. Hmyn ah, Osmanl ve Safev hkmdarlarndan sonra dnyann nc byk devlet bakanyd.18. 26 Ocak 1556. Babas Bbur gibi 48 yanda lmtr.

19. Hindistan Timuroullar'nn divanda halka ve ileri gelenlere grnmesine grn denir.

20. 13 ubat 1556


14/24




Blm 4


Trkistan topraklarMbarek cemdelevvelin ilk gn Kabil'e doru yola ktk. Yolumuzun zerinde tfekle silhlanm binlerce Afgan

vard. Bunlarn arasndan bir mesele karmadan gemek nazik bir iti. Bir belya atmadan Afganlarn arasndan

getik. Pever ehrine geldik. Hayber Geidi'ni atk. Dalarda iki gergedana tesadf ettik. Her biri birer kk fil

kadard. Alnlarnda birer boynuzlar vard. Boynuzlarn uzunluu iki kart, Afrika gergedanlarnn boynuzlar daha

uzundur. Bu minval zere Zbulistn'n taht ehri olan Kbil'e ulatk. Hmyn ah n oullar ve Ekber h'n

kardeleri olan Muhammed Hakim ve Ferruhfal Mirzalar'n huzuruna ktm, kisi de kk birer ocuktu. lkeyi bumirzalar namna idare eden Mn'im Han'la grtm. Hepsi Hmyn Padiah merhumun fermanlarn grp

hrmette kusur etmediler. Kabil, bir letafetli ehirdi. Etraf karl dalarla evrilmiti. Akar sulu ayr ve balarla

doluydu. Halk zarif ve elenceye dknd. Saz ve sze mptel, en insanlard. Bu manzara bile bizi tehir iin

kfi deildi. Gzmzde vatan ttyordu.Mn'im Han:

Yollarda kar vardr; bu halde Hinduk dalarn aamazsnz; birka gn tevakkuf edin! diye bizi alkoymaya

altysa da fayda vermedi. Gene yola koyulduk. Sarp geitlerden atlarmz bin bir mklle ardk. Mn'im Han'n

refakatimize verdii 300 adamn ok hizmeti geti. Kbil'den cemadelhrann balarnda ayrlmtk. Karaba

yoluyla Hindk dalarn atk.

Bedahan'da ve Huttalan'da vak' olan ahvali beyan ederReceb'in ilk gn Enderb ehrine vardk. Bedahn lkesine getik. Talikan ehrine konduk. Timuroullan'ndan

Sleyman - ah ve olu brahim Mirzalarla grtm. Sleyman - ah Mirza, beni ltif bir bada kabul etti. iire

meraklyd. Kendisine iki yeni aatayca gazelimi takdim ettim. Hadsiz ltuflarda bulunup gnlm ald. Belh'e

gitmek istediimi syledim. Belh'te Cengizoullan'ndan Pr-Muhammed Han'la Barak Han'n savatn bildirdi:

Ol yollar muhataraldr, dedi; Pr-Muhammed Han'n kk kardeleri kazak, yani si olmulardr. Kunduz ve

Termz cnibleri fetret iredir. Amma Bedahn - Huttaln yolu emindir; ol cnibden varn!

Sleyman-ah Mirza, bana at ve hl'at ihsan etti. Elime Huttaln valili Cihangir Ali Han'a yazlm bir nme verdi.

Bu zatn kz kardei, Sleyman - ah Mirza ile evliydi. Mirza'nn bir hemiresi de merhum Hmyn h'n

zevcesiydi. Sleyman ah'n olu brahim Mirza, Hmyn h'n bir kzyla nianlyd.

Sleyman - ah Mirza ile olu brahim Mirza'ya veda ettim. Bedahn'n merkezi olan Kim ehrine geldim. Burada

merhum Hmyn Padiah'n gzel bir bahesi vard. Ziyaret ettim. Kal'a-i Zafer yoluyla Rstn ehrine geldik;

oradan AmuDery'y yani Ceyhun nehrini atk. Huttaln lkesine girdik. Mr Seyyid Ali Hemedn burada

gmlyd. Trbesini ziyaret ettim. Oradan Glbe ehrine geldim. Cihangir Ali Han'la grtm. Sleyman-ah

Mirza'nn mektubunu verdim. Han, yanma 15 adam katt. rsya gelince bu adamlara icazet verdim.
http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../B%C3%B6l%C3%BCm_4http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=Ki%C5%9Fi:Seydi_Ali_Reishttp://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../B%C3%B6l%C3%BCm_2


15/24


Turan-Zemin'de vak' olan ahvali beyan ederBylece Turan lkesine yani Mvernnehr'e ayak bastk. Bzr- Nev yoluyla aramba kasabasna vardk. Hoca

Ykub erh'nin trbesini ziyaret ettik. Oradan aganiyan, dier ismiyle Hisr- dmn'a vardk. zbek

emirlerinden ve Cengizoullar'ndan Timur Sultanla grtm. Oradan ehr-i Sebz veya Ke ehrine geldik. Bu

gzel ehir Timur'un doum yeri olarak mehurdur.

Bu ehirde Him Sultan' ziyaret ettim, iznini alp yola ktm. Semerkand yolundaki geidi bin bel ile getik.Sabnn ilk gnlerinde Semerkand grnd. Cennet gibi bir ehirdi. Barak Han'n huzuruna ktm. Baz hediyeler

takdim ettim. O da bana bir at ve hl'atler inayet etti. Pdh- Alempenh Sultan Sleyman Han Hazretleri'nin bu

yaknlarda Barak Han'a eli gnderdiini ve bir Miktar tfeki ve topu yolladn rendim. Tahta geince

Nevruz Ahmed Han adn alan Barak Han, amcasnn olu Abdlltif Han'n yerine gemiti. Amma Belh'te Pr -

Muhammed Han, Barak Han'n padiahln tanmamt. Pr - Muhammed, Barak Han'n amcasnn torunuydu.

Onun iin Turan lkeleri, tam bir karde sava iindeydi. Bu durumda Sultan Sleyman'n yardm iin yollad

topular tfenkiler, balarnda Ahmed avu olduu halde Semerkand'dan ayrldlar. Takent - Buhara - Harzem

yoluyla stanbula gittiler. Ancak birka Osmanl zabiti, Semerkand'da kald. Mkl durumda olan Barak Han, bir

vilyet valiliiyle hizmetine girmemi teklif etti. Sultan Sleyman'n beni beklediini syledim. Esasen Barak Han'n

Trkistan'daki hkimiyetinin sonu pheliydi. Tahtn amca oullarna kaptrmas bir zaman meseleydi. Yannda ok

az asker kalmt. Ancak Sultan Sleyman'dan yardm dileini iletmeyi kabul ettim.

Ahmed Yesev'nin torunlarndan olan Sadr- Alem ve dier eyhlerle grtm, Han'n, Sultan Sleyman'a inkyad

itaat zre olduunu bildiren nmesini aldm. ehrin tarih yerlerini ziyaret ettim. Bir gn Barak Han:

- Gezdiin ehirlerden hangisi en gzeldir? buyurdu. Necati'nin:

Dil ser- kyin koyup etmez Behit'i arzu Her kiye kendi ehri ye gelir Badd'dan

beytiyle cevap verdim. Barak Han zevk etti Birka gn sonra Han'a veda ettim, Mbarek ramazann beinci gn

yola revan olduk. Kal'a denmekle maruf ehre vasl olup oradan Kermine'ye geldik. Zerefn rman geip

Gacduvn'a vardk. Hce Abdlhlik Gacduvan ziyaret olundu. Pl-i Rbt yoluyla Buhr'ya gitmek istiyordum.

Ancak Buhara hkimi Seyyid - Burhan'la Harzem hkimi arasnda ceng vard. Yollar ok karkt. Her iki taraf da,kar tarafa yardm etmemden ekiniyordu. Elimde Barak Han'n yarl vard. Bunu gsterip, Osmanl lkesine

gitmekten.gayri emelim olmadn anlatmaya alyordum.

Nihayet Buhr'ya vardk. ehirde kargaalk vard. Seyyid - Burhan'n yannda 40 kadar Osmanl grdm. Bu

hengmede yoldam can verdi. Ben de serseri bir okla yaralandm. Hatt beni Harzemlilerin adam sanp

zerime kl rdler. Paralanmak zereydim ki, Seyyid- Burhan n hizmetindeki Osmanllardan birka beni

tand. Hemen hamle edip kurtardlar. Hatr sorup Seyyid - Burhan Han'n huzuruna gtrdler. ok yakkl bir

delikanlyd. Beni kucaklayarak uradm muameleden dolay pek samim ekilde zr diledi:

Ceng zre geldiniz, dedi; malm meseldir: Kuru yannda ya dahi yanar!

Yanma Cengizoullar'ndan iki emri katt. Keml-i riyetle levendlerimle beraber kprden geirtti. AncakHarzemliler iki levendimi daha yaraladlar. On kadar atm, baz silh ve malzememi de yamaladlar. Seyyid -

Burhan, tutsak olan iki levendimi kurtard ve birka at verdi. Fakat yama edilen tfeklerimi vermeye kadir olmad.

Seyyid - Burhan Han, mkl vaziyetteydi. Akam olunca deta yakama yapp:

Dny ve hrette atam ol, dedi; bu vilyet Sadetlu Padiah'ndr. Sana Buhara ehrini vereyim. Sultan Sleyman

nmna zaptet. Eer klliyen Mvernnehr'i bana verseler, dedim; bu vilyetlerde kalmak myesser deildir.

Ama sana olan cefy Sultan Sleyman'a arz ederim. Padiah Hazretleri canibinden env-i inayetler zuhura gelip

mercdur ki, bu diyarlarda hanlk sana nasb ola!

Seyyid - Burhan Han, bir ziyafet verdi. ok ltuflar etti. Bu minval zre 15 gn Buhr'da elendik. Teklifi zerine

aatayca bir gazel yazp hediye ettim. Zikr- olan gazelden, ziyade zevk alp inayetler eyledi. Fakat iyi silha ok

ihtiyac vard. Osmanl lkesinden getirdiim demir tfekleri istedi. Bilmecburiye teslim ettim. Yerine, Trkistan'da

yaplan bakr tfeklerden 40 adet verdi. Bir at, iki deerli kitap ve sair hediyeler ihsan etti. Gitmek tedarikinde


16/24


bulundum. Buhr'da Hce Baheddin Nakbend'inki bata olmak zere eyh makamlarn ve Emir smail

Smn'nin trbesini ziyaret ettim. Yola ktm. Amu-Dery'y sallarla getim. evvalin ilk gnlerinde Crcy

ehrine geldim. Amu-Dery'y imal-i garb'ye doru karak Harzem'e yaklayorduk. Karakum l'nn

eteklerinden geerken aslanlarn hcumuna uradk. Bu bely da defedip r'dan Hyve'ye on be gnde geldik.

Vilayet-i Harezm'de ve Det-i Kpak'da vak' olan ahvali beyan ederevval sonlarnda Hyve'den ayrldk. Be gnde Harzem lkesinin taht ehri olan rgen'e geldik ki, bu ehre

Harzem de deniyordu. Burada Cengizoullar'ndan Dost - Muhammed Han saltanat sryordu. Huzuruna ktm.

Beni kardei yannda olduu halde kabul etti. Necmeddin Kbr bata olmak zere birok eyh trbesi ziyaret

olundu. Bu srada byk mutasavvflardan eyh Abdllatif ld. Bu mnasebetle bir tarih kt'as syledim. Dost -

Muhammed Han'n amcas Akatay Han ve olu Hac - Muhammed Sultanla da grtm. Her ikisinden kitaplar

aldm. Bu mnasebetle aatay lehesinde 7 beyitti bir gazel syledim. Zulkaade aynn ilk gn rgen'ten

ayrldm. Bir aydan ziyade Det-i Kpak'ta seyahat ettik. Gz zamanyd. lde nebatattan bir habbe ve sudan bir

katre yoktu. Bin mihnetle Sarayck kasabasna geldik. Osmanl'ya tesadf ettim. Hazar deryasnn imalinden

gemek niyetiyle bu kadar yolu ve meakkati gze almtm. Ancak Sarayck'tan Hazar' imalden gemenin ok

mahzurlu olduu sylendi. Ruslar ve onlarla ibirlii yapan Nogaylar yol kesiyor ve ellerine geirdiklerinildryorlard. Barak Han'n Sultan Sleyman Han Hazretleri'ne gnderdii eli, nar cenuptan ran yoluyla

stanbul'a gideceini bana bildirdi. Ben de ksa bir tereddtten sonra imal yolunu terk edip ran yoluyla Anadolu'ya

gemeye karar verdim. Bu mnasebetle bir gazel syledim. Elden ne gelirdi? Gerisin geriye cenuba inmeye

mecburduk.

rgen'e dnld. Tekrar Dost - Muhammed Han'n huzuruna ktm:

Ne cnibten gitmek meram edinirsiniz? dey sual eyledikte: Kasdimiz, dedim; Mehed-i Horasan'dan Irk-

Acem yoluyla Irk- Arab'a yani Badad'a varmaktr!

Burada tevakkuf edin, diye cevap verdi Han; baharda Mangt taifesi ekilip gider, imal yolu alr. Yalnz bana

Ruslar yolunuzu kesmeye cesaret edemezler. Buradan Badad hayli mesafedir.Bir at daha ihsan alp yola koyuldum. Bahara kadar beklemektense ran yolunu ihtiyar eylemek evl grnd. Zaten

Hazar deryasn imalden asak bile Kafkaslar gemek bir mesele olacakt. ran yolu daha tehlikesizdi. u anda ah

ile Pdh- Cihan Hazretleri sulh zereydiler. Dost - Muhammed Bey her ne kadar:

Trkmen beyleri sizi sa ve salim h'a eritirmezler, diye ihtar ettiyse de, ben Cenb- Hakk'n inayetine

gveniyordum.

Dahi yol bulmadm olup n-r Uradm bi'z- zaruri hr- kr

Zaruretler, mahzurlar ortadan kaldrmak icap ederdi. Deve kervanyla yolculuk ediyorduk. rgen'ten bu son

ayrlmz zulhiccenin ilk gnne rastlyordu.

Vilayet-i Horasanda vak' olan sergzeti beyan ederHakk'n inayetiyle gene Amu - Dery'y getik. Yol zre Cengizoullar'ndan Mahmud ve Pulad Sultanlar'la

grtm. Biri Drn, dieri Bvy ehirlerindeydi. Nes'ya vardk. Burada Dost - Muhammed Han'n amca olu

Ali Sultanla mlakat ettim. Bu sultanlarn hepsi Sleyman Han Hazretleri'ne kulluklarn bildirdiler. Bundan sonra

Turan'dan ran'a, Trkistan' dan Horasan'a, Cengizoullar'nn topraklarndan Safev ahlar'nn topraklarna getim.

Horasan'da Mehed yaknlarnda Ts ehrine vardm.

Firdevs, Ts'ta gmlyd. Mezarn ziyaret ettim. 964 senesinin ilk gn (1) Mehed ehrine vardm, imam Musa

Rz Hazretleri'nin muhteem mehedlerini ziyaret ettim. Fakirlere sadaka dattm. ah Tahmasb'n kardei Behrm

Mirza'nn olu brahim Mirza, Mehed'de vali ve Horasan'a hkimdi. h'n olu Sleyman Mirza da buradayd. Her

iki mirzay ve vezirleri Gke Halife'yi ziyaret ettim. Bir ziyafet verip beni ve levendlerimi arladlar. Elime h'a

hitaben nme verdiler. Ziyafetin ortasnda Gke Halife:


17/24


Hazret-i Ali mi uludur, dedi; yoksa Eb-Bekr, mer ve Osman Hazert m?

Bu Safevler gayetle mutaassp ii olduklar iin, bu suale dosdoru cevap vermek mkld. Nasreddin Hoca'nn bir

hikyesini anlatarak ve 7 beyitli bir gazelimi okuyarak geitirdim. Bir de kt'a syledim. Bu suretle bir belya

atmadan ellerinden hals oldum. Gazi Bey adnda bir zalim, Mirzalar'a varp:

Bu miktar Osmanl'y h'a gndermek mnasip deildir; bunlar yanlarna verilen askerlerimizi yolda katledip bir

canibe kp giderler, ihtimaldir ki bunlar, Sultan Sleyman'n bizim aleyhimize Barak Han'a yollad Osmanllardr.Yanlarnda pek ok nme vardr. Nmeleri yoklamadan koyup gndermek asla caiz deildir, dey fitneler sayordu.

Mirzalar, bu szlere kandlar. Ziyafetin ertesi gn sabah vakti, zrhlar kuanm yz kadar asker bizi uyandrd.

Hepimizi tevkif ettiler. Beni iki hizmetkrmla Gke Halfe'nin sarayna kapadlar, levendlerimin her birini ayr ayn

hapsettiler. Mallarmz sayp emanet aldlar.

Bu k gnnde byle bir felkete uramak ok acyd. Kitaplarm ve birok hkmdarn Sultan Sleyman'a yazd

mektuplar, bizzat brahim Mirza'ya gnderildi. Levendlerim hayatlarndan meyus oldular. Sabr ile koruk helva

olur meseline uymaktan baka bir are yoktu. Levendlerimi zincire vurmulard. Bana zincir takmadlar ama, geceli

gndzl kapmda be Safev askeri nbet tutuyordu. Hapiste bir gazelle 18 beyitli bir mesnevi (2) yazdm.

Tevkif ve hapsedilmemiz, Mehed ehrinde ok kt karland. Halk sylenmeye balad, ileri gelenler brahim

Mirza'ya kp, ah ile Sultan Sleyman arasnda sulh olduunu, salverilmemiz icap ittiini syledi. Ben de

Mirza'ya gazel yazp gnderdim. Bunun zerine Mirza, h'n bu hareketini iyi karlamayacan dnp

havfetti. Birka gnlk bir hapisten sonra muharremin mbarek onuncu gn bizi zd eyledi. Eyamz geri verdi.

Bir ziyafet edip hatrm almaya alt. Nmelerin hepsini geri almtm. Ancak nedense drt para ok kymetli

kitabm vermediler. Hindistan ve Trkistan hkmdarlarndan aldm hl'atlerin bazlar da kayboldu. Muharremin

on beinde Mehed'den ayrldk. h'n bir zevcesiyle kardei Behram Mirza'nn bir zevcesi de bizimle beraber

Mehed'den mm' ziyaretten dnyorlard. Bu hanmlar yolda bana ok iltifatlar edip Mehed'de maruz kaldm

muameleyi unutturmaya altlar. Kazvn'de h'a lehimde ehadette bulundular.

Mehed'den ktmzn ertesi gn Nibr'a geldik. Byk air Attr burada gmlyd; ziyaret olundu. ehrin

valisi Kemal Aa'yla grtm. Sebzevr'da baz reziller tasallut etmeye teebbs ettilerse de, ellerinden kurtulduk.

Irak- Acem'de vak' olan ahval beyan ederGnlerden bir gn Vilyet-i Irk- Acem'e kadem bastk. Demvend Da eteklerinden yani Mzendern canibinden

Bistm'a geldik. mam Muhammed ftah, eyh Byezd-i Bistm ve eyh Ebu'l - Hasan Hrkaan ziyaret olundu.

Ertesi gn yola girdik. Dmgan'a geldik. 0l gece yoldalardan Ramazan Blkba, eyh Byezd-i Bistm ve krk

derviini ryada grm. Ramazan Blkba, slih ve mtedeyyin bir zabitimdi.

Notlar

1. 4 Kasm 1556.


18/24





stanbul'a dnRyasnda eyh'in: Dua edelim ki Mr Seyd - Ali yoldalar ile sa ve salim vatanna vara dediini anlatt.

Dmgan'da imam - zade Cafer'in trbesi ziyaret olundu. Sonra Semnn'a geldik. eyh Alddevle Semnn'nin

trbesini ziyaret ettik. Ertesi gn alesseher gld. Yolda levendlerime dedim ki:

Hergiz bir kimse sizden ziyade sefer etmi deildir.

Bu minval zere konuarak yolumuza devam ediyorduk. Levendlerime sabr nasihat ediyordum. Zira iiler in

tasallutundan ve bed muamelesinden sklyorlard. Br hadise kartmakszn Safev lkesinden kp gitmek

lzmd. Ben bu lkedeki kadar mezheplerine taassupla bal insanlar grmedim. Hep mezhebinin stnlnden

lf ap bizi kkrtmak istiyorlard.

Nihayet bir gn Rey (1) ehrine geldik. mam Abdlazm'i, Hazret-i Hseyin in zevcesi Bb ehribn' ziyaret ettik.

ahn olu Muhammed Hudbende Mirza (2) ve Kurba Sevindik a ile grtm. ah, evvelce olu smail

Mirza'y Kazvinden Horasan'a gndermi. Horasan'da bulunan Hudbende Mirza'y da Kazvn'e arm. Zira

smail Mirza'nn Horasanda h'n houna gitmeyen hareketleri zhir olmu. Bu ite grlen emirlerden biri de

h'n emriyle Horasan'da katledilmi. Ben Muhammed Hudbende Mirza'y, Horasan'da Hert'a hareket etmek

zereyken grdm. Hakkmda ok ltufkr davrand; Sultan Sleyman'a tazimlerini bildirdi ve bir miktar rencide

olan hatrm okad. Mirza ile grtmn ertesi gn Rey'den hareket ettik. Horasan'da: hareketimizden bir

buuk ay gemiti ki safer aynn son gn, Safev devletimi taht ehri olan Kazvn'e vardk.

ran ahyla beraberGeldiimiz, ah Tahmasb'a (3) arz olundu. ah, benim ve maiyetimden hi kimsenin ehre girmesine msaade

etmedi.

Kazvn civarnda Sebzegirn demekle mruf bir yere gnderdi. Vezr-i zam Masum Bey'in divan beyi Mahmud

Bey'e, bize nezaret etmek vazifesi verildi. h'n eik aas geldi. Teker teker isimlerimizi, sfatlarmz, hatt

atlarmzn saysn yazp gitti. ah, bu kadarla da kalmad. Horasan'daki vekili olan Gke Halife ile muavini Mir

Mn'yi: Bunlar nin mukaddema bana arzetmeden gnderdiniz? dey azletti. Btn bu bellar frsat bilen Ali

Bey adnda bir Safev emri, bana Yasavul Pr-Ali'yi gnderip, bizi kurtarmak iin rvet istedi. Bu miktar zaman

gurbet eken kiilerde nakdiye olmaz! diyerek geri gnderdim. Kur'an'dan bir yet okuyup Cenb- Hakk'n

inayetine sndm.

Bu srada ah, zerimde bulunan muhtelif hkmdarlara ait mektuplar mtala etmi. Hatt yanmda tadm

kitaplara bakm. Bizimle Horasan'dan gelen h'n hatunu ile Behrm Mirza'nn hatunu da bizim iin:

Mazlumlardr, cmlesinin yollarda ahvline vkf olduk dey ehadet etmiler. Ben de 6 kt'al bir murabba yazp

h'a gnderdim. ah, iirimi okuyunca, vezr-i zami Masum Han'a: Yarn sen davet edip ziyafet eyle, br gn

biz ziyafet edelim ve mjde haberin ver; hangi yolu maksd ediniyorsa gnderelim, demi.

Filvaki ertesi gn serbest brakldk ve Masum Han'n sarayna gittik. Mkellefi bir ziyafet ve ruhsat haberini verdi:

stanbul'a elimiz gitmek zeredir, dedi; eer Azerbaycan, yani Tebriz ve Van yoluyla gitmek caiz olursa ankarbgidilmek mukarrerdir.K gnleridir, dedim; ol yol takat getirmez. Badad. yolun ihsan edin!Talebiniz h'a
http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=Ki%C5%9Fi:Seydi_Ali_Reishttp://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../http://tr.wikisource.org/w/index.php?title=../B%C3%B6l%C3%BCm_3


19/24


arz olunur, dey cevap verdi.

Ertesi gn h'n huzuruna ktm. Ziyafete alkoydu. Hayli konutuk. Bilhassa iir zerinde mbahase ettik. Hilemiz

ve hud'amz olmadna, memleketimize gitmekten baka bir emel peinde komadmza iyiden iyiye inand. Bizi

Horasan' dan Kazvn'e yollad iin azlettii brahim Mirza'nn vekili Gke Halife ile Mr Mn'yi mansblarna

iade eyledi. Bana bir at ve iki hl'at ve bir adr ve birok elbise ihsan etti. Levendlerimnden ikisine ikier hl'at ve

be yoldama da birer hlat verdi. Sadetl Pdh- Alempenh Hazretleri'ne nihayet derece hls ve muhabbet arzetti. Kemal mertebe sulha inkyd zre olduunu bildirmemi istedi.

Padiahlarn hazinesi silahtrBirka gn sonra ah Tahmasb, beni bir ziyafete daha davet etti. Bu defa ki ziyafet saltanat adrndayd. Srf

ihtiamyla aklnca gzlerimi kamatrmak ve zenginlik derecesini Sultan Sleyman'a sylemem iin tertip edilmiti.

Filhakika her taraf en l kumalarla denmiti. Yerlere altn iplikle ilenmi hallar yaylmt. Ziyafette yanmda

oturan h'n musahibi Hasan Bey: Btn bunlar bir kll hazinedir dedi. Ben:

Padiahlarda hazine, altn ve gmle silhtr; bu makuuleler hazine deildir! dedim. Mebht olup cevaba kaadir

olmad.

Daha bir ay hareketime ruhsat verilmedi. ah Tahmasb daha birka defa davet etti. Bir keresinde:

Padiahnz Barak Han'a muavenet iin Trkistan'a 300 zabit gndermi, deyip iini dkt. Ben hakyr dahi:

Onlar Barak Han'a size kar muavenet iin irsal olunmu deildir. ahm, dedim; eer muavenet iin irsal

olunmu olsalar 300 miktar gnderilmez, ordu sevk edilirdi!

Zahiren szme inanm grnd. Bir defasnda mecliste h'n byk ulemsndan Mir brahim vard. Bu zat bana

dedi ki:

Ulemnzn bizi tekfir etmesine bis nedir? Peygamberimizin ashabna kfredilir diye iitiriz, dey cevb

eyledim; muteber kitaplarda, ashaba kfredenin kfir olduu yazldr. mm- zam Eb - Hanfe'ye gre

sylediiniz gibidir. Ancak imam afi'ye gre ashaba kfreden kfir olmaz, sadece gnaha girer.

Diyelim kimam afi'ye gre ashaba kfretmek dinden kmak deildir. Fakat biz, Hazret-i Aie'ye bile kfredildiini duyarz.

Hazret-i Aie sylediiniz gibi ahlksz olsa, Hazret-i Peygamber onu ho grd iin, dorudan doruya

Peygamber'e kfredilmi olur. Peygamber'e kfreden kavim de, aka dinden saptmtr, mrteddir, Mslman

deildir, katilleri hell, mallar gazilere mubahtr. Her kim Hazret-i Aie'ye ahlkszlk isnad etse, bizim

katmzda dahi kfirdir. Amma Aie'ye mahabbetimiz yoktur. Zira Hazret-i Ali'ye muhalefet etmitir!

En gzel ehir: stanbulBu minval zre hayli konutuk. ah da mklemeye karp:

Cihanm, birok yerine seyahat kldn, dedi; grdn memleketlerde en ok hangi ehri beendin?

Gezip seyreyledim her ehrini geri bu dnynn Nazirin grmedim hergiz Sitanbl- Kalt'nn

beytiyle cevap verdim. ah:

stanbul gerekten gzel ehirmi derler, dedi; Osmanl memlikinde beylerbeyilerin ve sancak beylerinin

dirlikleri ne miktardr? Her beylerbeyinin ve sancak beyinin dirlii, idare ettii vilyetin ehemmiyetine gredir.

Msr ve Budin ve Rumeli ve Anadolu ve Diyr- Bekr ve Badad ve Yemen ve Cezayir beylerbeyilerinin dirlikleri

oktur. Bu beylerbeyilerin herbirinin hkmettii leker, bir devletin askeri miktarncadr. Dier beylerbeyilerin ve

sancak beylerinin dirlikleri de, askerlerinin adedine gredir. Osmanl devletinin dier Mslman devletlerden fark

udur ki, lekerin hepsi, padiahn askeridir. En byk beylerbeyinin dahi ahsna mahsus bir tek askeri yoktur.

Halbuki dier Mslman memleketlerde ehzadelerin ve emirlerin ahslarna bal askerler, hatt ordular vardr (4).

Bir beylerbeyinin Sadetl Padiah'n emr-i eriflerinden zerre miktar ayrlmasna imkn ve ihtimal yoktur.

Bu sohbetten sonra h'a:


20/24


'k isen hn-i gam yemekten ey dil lezzet al 'rif isen cm- mey nu? eyleyip bir halet al

B-bakaadr ml-i dnyya gnl meyleyleme Kssa- Kaarn'u var gf eyle andan ibret al

Almaa can nakdini minnet mi eylersin bana Kl tekellm bir nefes benden an b-minnet al

Ruhm edip ben n-tvn girdi gamzen zahmna Ey tabbim bari gel nakd- hayat cret al

Gezme Mecnun gibi dalarda abes ey khken Ak vadisinde skird ol bana bir san'at al

Yri grsem lmeden kr etdi hasret canma Cehd edip ey haste-dil dest-i ecelden mhlet al

bhe yok hubb'l-vatan mndandr Ktibi Hlini arz eyleyip h- keremden ruhsat al

gazelimi okuyup izin istedim. ah, gayet hazzedip ho-hl olup ruhsat verdi. Sadetl Padiah Hazretleri'nin Cenb-

Cellet - meblar'na kitabet yazd. Kemal mertebe arz- ihls etti. Hayli muhabbetler gsterdi. Hasan Bey le biraderi

Nazar Bey'i bir miktar adamla yanma kotu. Tekrar hl'at verdi. Kazvn'de mbarek makamlar da ziyaret edildi.

Reblhrn ilk gnlerinde Kazvn'den ayrldk (5).

Sultaniye yaknlarnda Ebher ehrine geldik. Burada Ah Evrn'n olu Pr-Hasan'n trbesini ziyaret ettik. Oradan

Dergzin'e ve andan Hemedn'a vardk. Burada Aynlkuzt- Hemedn'yi, Pr Ebu'lAly, Hazret-i Peygamber'in

sancakdrn ziyaret edip ruhlarna fatihalar okuduk. Sdbd'a geldik. Burada Safevler'in serhad beylerinden

Peykolu Hasan Beyle grtm. Beni bir ziyafete davet etti. Nihvend ehrine gelerek Lristan'a ayak bastk.Bstn dana vardk. Burada imam Kasm' ziyaret ettik. Oradan Veyselkaran denen kasabaya ulatk. Kasr-

rn yoluyla Krdistan vilyetine eristik. Kal'a-i Zencr'e vardmzda hava gayet muhalifti. Halk, hm denen

kuun grndn iddia ediyor, kimi bunun uurundan, kimi uursuzluundan bahsediyordu. Bu ku hakknda

trl trl eyler anlatyorlard.

Burada maiyetime tayin olunan Nazar Bey'e ruhsat verdim, gitti. Ertesi sabah gne doarken hareket ettik. Dokuz

lm dedikleri nehirden getik. ehribn yoluyla Badad'a yaklatk. Badad'da beylerbeyi Hzr Paa ile grtm.

Bu kadar sergzetten sonra Osmanl memleketlerine ayak bastm iin beni tebrik etti ve envai riyetler gsterdi.

Bakyye-i Ahvali beyan ederCemziyelevvelin ilk gnlerinde (6) Badad'dan ayrldk. Dicle'yi sallarla getik, Hindistan yolculuumun banda

Badad'a urarken ziyaret ettiim din ve tarihi makamlar tekrar grdm. Tekrt yoluyla Musul'a geldim. Cizre'den

Nusaybin'e vasl oldum. Mardin'e urayp Diyr- Bekr'in merkezi Amid ehrine ulatm. Beylerbeyi skender

Paa'yla grtm. Vk' olan sergzetimi hayretle dinleyip taaccb etti:

Size olan hdise kimseye olmamtr, dedi; sizin grdnz memleketleri ve acayiplikleri, kimse dnde bile

grmemitir.

Gezdiim lkelerin hkmdarlar ve asker kuvvetleri hakknda malumat rica etti. Ne anlatsam daha fazla tafsilt

istiyordu. Sonunda:

Anlalr ki, dedi; ry-i zeminde ne Osmanl devletine muadil bir devlet, ne Pdh- Alempenh Hazretleri'neadil olur bir padiah vardr!

Pdh- Rm'a nisbet h olanlar Hak budur Bir kii belk hababd pdh olmakdrr

beytimi okuyarak cevap verdim. Osmanl askeri hakknda da:

Marib- Mark'da Rm'un leker mehurdur Kande azm eylerse onlar daima mansndur

beytini syledim. Hemen Cenb- Hak, Kymet gnne kadar devletimizi mmur ve askerimizi mansr-u muzaffer

eylesin! ds mahkr ve zr- hakyr-b-mkdr ola! mn, bi-hrmeti Seyyidi'l-Mrseln!

skender Paa, benim ldm haberinin btn Osmanl lkelerinde yayldn da bildirdi. Hatt Msr kapdanlna

Rodos sanca beyi Kurdolu'nu tayin etmiler, skender Paa'ya son yazdm u muhammes'i okuyarak sohbete son

verdim:


21/24


Rabet eder mi 'k olanlar bu haneye Sayd olma dama ey gnl aldanma daneye Sahm- kaza bilirsin eriir

nianeye ekmek bel v mihneti 'lemde y neye Grdn zamane uymad uy sen zamaneye

Ba eme dehre izzet in olma mbtezel Elvermese zamane sakn eyleme cedel Pendim kabul eyle benim szm

esle gel Bir kiiye nasb gelir bdrr mesel Grdn zamane uymad uy sen zamaneye

Ney gibi inlesen n'ola her dem edip figan Kaann edindi kaddini eng etmeyi cihan G eylemi usle gzet diren

hemn Grdn senin teranene raks eylemez zaman Grdn zamane uymad uy sen zamaneyeDny senin imi tutalm n'eylesen gerek 'kl odur ki yok yere hare etmiye emek Sanma muradn zre dner dima

felek G et nasihatim hele benden sana demek Grdn zamane uymad uy sen zamaneye

Yazm ne kim mukarrer ise levha n kalem Elbette baa gelse gerek yazlan rakam ad olma izzet le fena gelse

ekme gam Ey Ktibi cihanda nedir ektiin elem Grdn zamane uymad, uy sen zamaneye

Gucart' Osmanl devletine ilhak etmek arzusu hatrmdan asla kmyor, Lmi'nin u kt'asn kendi kendime

tekrarlyordum:

Senin gitmez bandan bu havalar Diman cmle toprak dolmaynca Bu sergerdanln pyn yokdur Vcdun

serteser hk olmaynca

Sultan Sleyman Han'n huzurundaAmid'den Ergani'ye geldim. Zlkifl Neb'nin makamn ziyaret ettim. Harput yoluyla Malatya'ya vardm. Seyd -

Gazi'nin makamna yz srdm. Sivas'a geldim Beylerbeyi li Paa ile grtm. Abdlvehhab Gazi'nin makamm

gezdim. Trbedar olan Ali Baba ile sohbet ettim, duasn aldm. Hacbekta kasabasna vardm Hac Bekta Vel ve

Balm Sultan'n trbelerini ziyaret ettim. Krehir'de Ah Evrn ve Ak Paa'nn makamlarnda fatiha okudum.

Kzlrmak' nigr Kprs'nden getim. Ankara'ya vasl oldum Hac Bayram Veli'yi ziyaret ettim. Anadolu

Beylerbeyisi Cenabi Paa buradayd Onunla da grtm. Beypazar yoluyla Bolu'ya ve oradan Mudurnu'ya geldim

Gynk'te eyh Akemseddin Hazretlerini ziyaret ettim. Tarakl Yenicesi'nden Geyve'ye burada bir kprden

Sakaryaya getim. Aadenizi ve Sapanca yoluyla zmit'e vasl oldum. Burada, Hindistan'dan beri ilk defa deniz

grp ad oldum. Neb Hce'yi ziyaret ettim.

skdar'a gelip Boaz' getim. Py-i Taht- Cihan olan Mahrsa-i stanbul'a vardm. Selmetle seyahatimi

tamamladm iin Cenb- Hakk'a krler ettim. Mihnetler, elemler ve maceralar son bulmutu. 964 recebinin

balarnda (7) Galata'daki konama indim. Padiah Hazretleri'nin Edirne'de olduklarn haber aldm. Hemen ertesi

gn hareket ettim. Edirne'ye geldim. Sultan Sleyman Han Hazretleri, geldiimi renir renmez beni huzr-

saadetlerine kabul buyurdular. Mbarek ellerini ptm. Artk aatay Trkesi'ne iyiden iyiye altm iin hemen

o lehede 5 beyitli bir gazel syledim.

Sadetl Pdh- Alempenh Hazretleri'nin inayetlerine ve ihsanlarna mazhar oldum. Vezirlerle de teker teker

grtm. Ve hepsinin iltifatlaryla sevindim. Bilhassa Vezr-i zam Rstem Paa Hazretleri ok ltfettiler. ektiim

meakkate binaen gnde 80 aka (8) maa ihsan olundu. Benimle bunca cefa eken zabitlerimin maalarna gnde8'er aka zam yapld. Sair levendlerime gnde 6'ar aka terakki verildi. Hepimizin 4 yllk gzete maalarmz

defaten dendi.

Receb aynn son gnlerinde Sultan Sleyman Han Hazretleri, saadetle Edirne'den stanbul'u terif buyurdular.

Y lhi cmlemizi eyledin dnyda d hret'de dhi eyle rahmetinle ber-murd

beytini syleyerek stanbul'a geldim.

Bu kssadan ashb- ibrete ve erbb- hbrete hisse oldur ki, kii olmaz havalara ve uzun sevdalara yeltenmeyip

el-kanat kenzi l-yefn (9) mefhmu ile 'mil olup skn zre ola. ttifak takdr-i Rabbani ve hkm-i

b-tagayyr-i Sbhn birle, diyr- gurbete dp vatandan dr ve meskenden mehcr olup deryy- meakkatte

zr- hayran ve girdb- belda b-hnmn olup vd-i mihnetde sergerdn ve bevd-i gurbetde nln-u giryn ikenhubb'l-vatan mine'1-mn (10) muktezsnca rzy-i vatan edip kend diyarna azm- Pdh- slm'n n'meti


22/24


hakkn bilip stne-i sa'detine yz srmeye kasd- cezm eylese, bilcerem ol kimsene yannda kalmayp, maksdu

Hak - Sbhnehu ve Ta'al katnda hsl ve az mddetde pek ok makaasdna vsl olup, dny v hret'de yz

akllklarn tahsil edip beyne'n-ns makbul ve memdh v ebvb- makaasd mefth olmak mukarrerdir (11). Bu

kitaba, Galata beldesinde 964 senesi ehr-i bn'l-muazzamnn ilk gnlerinde (12) baland ve 965 saferi

ortalarnda (13) tamamland.

Notlar1. imdi Tahran'n bir banliysdr.

2. 1577-87 arasnda Safevilerden 4. ran ah olarak saltanat srmtr. Byk ah Abbasn babasdr.

3. Bu srada Kanun'den sonra dnyann en kudretli hkmdardr.

4. Seyd - Ali Reis, dier Mslman devletlerin feodal bnyesiyle Osmanl devletinin merkeziyetiliini mukayese

ederek, Osmanl sisteminin stnlnn en mhim noktalarndan birine parmak basmaktadr.

5. 1557 ubat ortalar

6. 1557 Mart ortalar

7. 1557 Maysnn ilk gnleri

8. Bugnk (1966) satn alma gc aa yukar 960 TL kadardr.9. Kanaat, tkenmez bir hazinedir.

10. Vatan sevgisi, imandan gelir (yani iman olmayanlarda vatan sevgin bulunmaz).

11. Son paragraf, amiralin nesir slbundan rnek verilmek iin alnd.

12. 1557 Hazirannn ilk gnleri

13. 7 Aralk 1557 Seydi - Ali Reis'in bu eserini 6 ayda kaleme ald anlalr.


23/24

Madde Kaynaklar ve Emei Geenler 22

Madde Kaynaklar ve Emei GeenlerMir'at-l Memalik/Blm 1Kaynak: http://tr.wikisource.org/w/index.php?oldid=41814 Katkda bulunanlar: Osmanl98

Mir'at-l Memalik/Blm 2Kaynak: http://tr.wikisource.org/w/index.php?oldid=41816 Katkda bulunanlar: Osmanl98




24/24

Resim Kaynaklar, Lisanslar ve Emei Geenler 23

LisansCreative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unportedhttp://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/
http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/

mir'at-ül memalik

Documents