ministerstvo za obrazovanie i nauka -...

MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKABIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO

ODDELENIE ZA OCENUVAWE

PPPP OOOO SSSS TTTT IIII GGGG AAAA WWWW AAAA NNNN AAAA UUUU ^̂̂̂EEEE NNNN IIII CCCC IIII TTTT EEEE PPPP OOOO MMMM AAAA KKKK EEEE DDDD OOOO NNNN SSSS KKKK IIII JJJJ AAAA ZZZZ IIII KKKK IIII PPPP OOOO MMMM AAAA TTTT EEEE MMMM AAAA TTTT IIII KKKK AAAA

Skopje, april 2002 godina

Nacionalno ocenuvawe na postigawatana u~enicite vo oddelenskata nastava

2222000000001111

CIP - Katalogizacija vo publikacijaNarodna i univerzitetska biblioteka „Sv. Kliment Ohridski“, Skopje

373.312.61:51(497.7)“2000/2001373.312.61:811.163.3(497.7)“2000/2001

MICKOVSKA, GoricaNacionalno ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo oddelenskata nastava:postigawa na u~enicite po makedonski jazik i po matematika: 2001 / avtoriGorica Mickovska, Bojana Naceva, Anica Aleksova. - Skopje: Biro za razvoj naobrazovanieto, 2002. - 158 str.; 29 sm

ISBN 9989-939-01-2

1. Naceva, Bojana; 2. Aleksova, Anicaa) Matematika - Oddelenska nastava - Ocenuvawe - Makedonija - 2000-2001b) Makedonski jazik - Oddelenska nastava - Ocenuvawe - Makedonija - 2000-2001

MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKABIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETOODDELENIE ZA OCENUVAWE

Nacionalno ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo oddelenskata nastava

POSTIGAWA NA U^ENICITE PO MAKEDONSKI JAZIK

I PO MATEMATIKA 2001

Avtori:M-r Gorica MICKOVSKABojana NACEVAAnica ALEKSOVA

Obrabotka na podatocite:Beti LAMEVA

VOVED

1. OSNOVNI INFORMACII ZA NACIONALNOTO OCENUVAWE NA POSTIGAWATA NA UÊNICITE VO ODDELENSKATA NASTAVA

1.1 KONCEPCISKA POSTAVENOST1.1.1 Cel na nacionalnoto ocenuvawe1.1.2 Konceptualnata ramka

na nacionalnoto ocenuvawe1.1.3 Osnovnite karakteristiki

na nacionalnoto ocenuvawe1.2 NAÎN NA ISPITUVAWE

1.2.1 Instrumenti1.2.2 Populacija i primerok1.2.3 Sproveduvawe na ispituvaweto

1.3 ANALIZA NA PODATOCITE I NAÎN NA [email protected] Psihometriski priod1.3.2 Prikaùvawe na rezultatite1.3.3 Interpretirawe na rezultatite

2. POSTIGAWA NA UÊNICITE PO MAKEDONSKI JAZIK

2.1 VOVED2.2 PROGRAMSKI PODRA^JA2.3 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto

GRAMATIKA2.4 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto

LEKSIKA2.5 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto

LITERATURA I ÎTAWE2.5.1 Literaturni tvorbi2.5.2 Informativni tekstovi

2.6 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto PISMENO IZRAZUVAWE2.6.1 Preraskaùvawe2.6.2 Raskaùvawe

2.7 POSTIGAWA NA RAZLI^NI PODGRUPI UÊNICI

SODR@INA

5

7

99

10

1113131516

17171819

21

2325

26

31

353540

44444648

3. POSTIGAWA NA UÊNICITE PO MATEMATIKA

3.1 VOVED3.2 PROGRAMSKI PODRA^JA3.3 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto BROEVI3.4 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto OPERACII3.5 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto

RAMNINSKI GEOMETRISKI FIGURI3.6 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto

GEOMETRISKI TELA3.7 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto MEREWE3.8 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto

RABOTA SO PODATOCI3.9 POSTIGAWA NA RAZLI^NI PODGRUPI UÊNICI

4. ORGANIZACIJA I IZVEDUVAWE NA NASTAVATA

4.1 VOVED4.2 USLOVI VO UÎLI[TATA4.3 VOSPITNO-OBRAZOVEN KADAR VO UÎLI[TATA

4.3.1 Nastaven kadar4.3.2 Rakovoden i stru~en kadar

4.4 ORGANIZACIJA NA RABOTATA VO UÎLI[TATA4.4.1 Podra~ja na angaìrawe

na stru~nite rabotnici i na direktorot4.4.2 Raspored na rabotnoto vreme na

nastavnicite i stru~ni sredbi4.4.3 Vklu~enost vo razvojni proekti4.4.4 Op{ta socijalna klima vo u~ili{teto

4.5 ORGANIZACIJA I REALIZACIJA NA NASTAVATA4.5.1 Mislewa za nastavnite programi4.5.2 Realizacija na nastavnite programi

po maj~in jazik4.5.3 Realizacija na nastavnite programi

po matematika4.5.4 Na~in na organizirawe na nastavata

5. ODNOSOT NA UÊNICITE I NIVNITE SEMEJSTVA KON UÊWETO

5.1 VOVED5.2 SAMOPERCEPCIJA NA UÊNICITE

ZA NIVNITE SPOSOBNOSTI ZA UÊWE5.3 VONUÎLI[NI AKTIVNOSTI NA UÊNICITE5.4 PODDR[KA NA SEMEJSTVOTO VO UÊWETO

NA UÊNICITE

6. SUMARNI SOGLEDUVAWA

PRILOZI

Literatura

51

53555762

67

7276

8085

89

919295959799

99

101102103106106

107

113116

119

121

122124

126

131

145

157

POSTIGAWA PO MAKEDONSKI JAZIK I PO MATEMATIKA - 2001

5

VOVED

NNacionalnoto ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo od-delenskata nastava zapo~na kako del od proektot Ocenuva-we i ispiti vo Makedonija {to go poddrùva{e Svetskata

banka, a go finansira{e Vladata na Kralstvoto Holandija. Vo ram-kite na toj proekt prvenstvena cel na potproektot Nacionalnotoocenuvawe na postigawata na u~enicite vo oddelenskata nastavabe{e da se zapo~ne so vospostavuvawe na sistem za eksterno oce-nuvawe vo osnovnoto obrazovanie vo Makedonija, kako del od ak-tivnostite za nadminuvawe na slabostite vo sistemot na ocenu-vawe, obezbeduvawe i kontrola na kvalitetot vo obrazovanieto{to gi imaa sogledano kako stranskite, taka i doma{nite stru~-waci {to pravele analiza na obrazovniot sistem.

Nacionalnoto ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo od-delenskata nastava kako urnek na eksterno ocenuvawe od tipot nanacionalno ocenuvawe treba da gi manifestira site potencijalina vakvite merewa za obezbeduvawe podatoci korisni za kreato-rite na obrazovnata politika i realizatorite na vospitno-obra-zovniot proces.

Nositel na Proektot e Oddelenieto za ocenuvawe pri Biro-to za razvoj na obrazovanieto, a site aktivnosti se odvivaa so eks-pertska pomo{ na Citogroep - Dràven institut za merewa vo obra-zovanieto na Holandija. Vo tekot na 2000-ta i 2001 godina proekt-no se vode{e prviot ciklus na Nacionalnoto ocenuvawe vo odde-lenskata nastava po predmetite maj~in jazik1 i matematika. Vo ovojizve{taj se pomesteni postigawata na generacijata u~enici {to jazavr{i oddelenskata nastava vo u~ebnata 2000/2001 godina.

Izve{tajov, pred s¢, im e namenet na licata {to profesional-no se zanimavaat so problematikata na obrazovanieto, {to zna~i nastru~wacite od resornoto ministerstvo, stru~nite i nau~nite ins-titucii od oblasta na obrazovanieto i na u~ili{tata. Zatoa vonego se pomesteni mnogu podatoci {to se dosta detalno prikaàni.

Centralno mesto vo Izve{tajov imaat poglavjata za postiga-wata na u~enicite vo oddelenskata nastava po maj~in (makedon-

1 Vo proektnata faza samo makedonski i albanski jazik.


6

ski) jazik i po matematika i poglavjeto za organizacijata i izvedu-vaweto na nastavata vo koe e opi{an kontekstot vo koj rezultatitese postignati. So ogled deka se raboti za prvo merewe na postiga-wata na u~enicite od ovoj vid, vo Izve{tajov podetalno e prika-àna konceptualnata postavenost na Nacionalnoto ocenuvawe imetodologijata na pribiraweto, obrabotkata i prikaùvaweto narezultatite.

Vo Proektot (od izrabotkata na ispitnite programi, testovi-te, preku testirawata na u~enicite i obrabotkata i analizata napodatocite) bea vklu~eni golem broj lica (univerzitetski profe-sori, sovetnici, nastavnici, direktori na u~ili{ta i u~enici) i si-te vloùvaa maksimum sekoja od planiranite aktivnosti da se iz-vr{i so visok kvalitet so {to pridonesoa za validnosta i vero-dostojnosta na pokazatelite {to se dobieni, za {to vo ovaa pri-lika im se zablagodaruvame.

1 2 3 4 5 6

1OSNOVNI INFORMACII

ZA NACIONALNOTO OCENUVAWE

NA POSTIGAWATA NA U^ENICITE

VO ODDELENSKATA NASTAVA

PPromenite vo nastavnite planovi i programi za osnovnotoobrazovanie (osobeno za oddelenskata nastava) i vo na~i-nite na nivnata realizacija {to se pravea vo poslednive

5-6 godini se karakteriziraa i so toa {to im davaa pogolema so-drìnska i metodi~ka sloboda na nastavnicite. Zgolemenata so-drìnska i metodi~ka raznovidnost pri realizacijata na nasta-vata ja naglasi potrebata od obezbeduvawe na validni informa-cii za rezultatite od rabotata, odnosno za postigawata na u~eni-cite na nivo na dràvata. So koncepciskite dokumenti za osnov-noto obrazovanie2 se predvideni eksterni proveruvawa na znae-wata na u~enicite na krajot na oddelenskata nastava. Nacionalno-to ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo oddelenskata nasta-va e moèn model na eksterni proverki na postigawata {to moè daobezbedi validni i relijabilni pokazateli, a ednovremeno da bidefinansiski racionalen.

Osnovna cel na Nacionalnoto ocenuvawe e da se soberat po-datoci za postigawata na u~enicite vo oddelenskata nastava {to}e moàt da posluàt kako:

1. Pokazateli za toa {to znaat u~enicite po predmetite maj~injazik i matematika na krajot na oddelenskata nastava na nivona dràvata. Tie moàt da se koristat pri procenkata na po-stignatosta na celite postaveni so nastavnite programi i zapostavuvawe na idnite o~ekuvawa vo vrska so postigawatana u~enicite.

2. Empiriska baza za diskusija za kvalitetot na obrazovanieto.Postigawata na u~enicite se najvaèn indikator za kvali-


Osnovni informacii za Nacionalnoto ocenuvawe 9

1.1KONCEPCISKA POSTAVENOST

CEL NA NACIONALNOTO OCENUVAWE

1.1.1

2 Osnovno obrazovanie - sodrìna, struktura, organizacija, Ministerstvo za obrazovanie i fizi~kakultura - Pedago{ki zavod na Makedonija, Skopje, 1996.


10 1 2 3 4 5 6

tetot na obrazovanieto. Raspolagaweto so verodostojni em-piriski pokazateli za postigawata na u~enicite na nivo nadràvata }e gi napravi mnogu pozasnovani generalnite pro-cenki na kvalitetot na obrazovanieto vo Makedonija.

3. Indikatori za idni sli~ni merewa. So ogled na toa {to Na-cionalnoto ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo odde-lenskata nastava e prvo merewe na postigawata na u~eniciteod ovaa vozrast na nivo na dràvata, koristenite postapki iinstrumenti i dobienite rezultati }e moàt da se koristatili kako urnek ili za sporeduvawe vo sli~ni istraùvawa{to }e se vr{at vo idnina.

Raspolagaweto so podatoci vrz osnova na koi moàt da sevr{at validni procenki za kvalitetot na obrazovanieto, zaednoso analizata na faktorite {to bitno vlijaele na postigawata,pretstavuva dobra osnova za donesuvawe na razli~ni odluki iprezemawe aktivnosti za podobruvawe na kvalitetot na obrazo-vanieto kako na nivo na dràvata, taka i na nivo na u~ili{tata.Na toj na~in Nacionalnoto ocenuvawe }e pridonese za razvojot naobrazovanieto.

Vo ovoj kontekst treba da se naglasi deka Nacionalnoto oce-nuvawe nema za cel obezbeduvawe podatoci {to bi moèle da sekoristat za vrednuvawe na postigawata na oddelni u~ili{ta, nas-tavnici i u~enici.

Kako konceptualna ramka vo Nacionalnoto ocenuvawe e pri-fateno deka na postigawata na u~enicite moè da se gleda kako dase prvenstveno usloveni od ona {to go u~at, odnosno od kurikulu-mot3. Pritoa se imaat predvid slednive tri aspekti:

propi{anite nastavni programi i standardi - ona {to seo~ekuva da se postigne, a dadeno e vo nastavnite programi istandardi na postigawa, propi{anite normativi za kadar ioprema i propi{anite u~ebnici;

realiziranite nastavni programi - ona {to navistina vou~ili{teto i paralelkata e raboteno (predavano), vklu~u-

KONCEPTUALNATA RAMKA NA NACIONALNOTO OCENUVAWE1.1.2

3 Se ima{e predvid deka postigawata na u~enicite se usloveni i od drugi vlijatelni faktori, no tiene bea vo domenot na interes zatoa {to se nadvor od mo`nosta za vlijanie na obrazovnata politikai rabotata na u~ili{tata.



vaj}i ja nastavnikovata interpretacija na programata, meto-dite za rabota {to gi koristi i resursite {to mu se na ras-polagawe;

usvoenite nastavni programi - ona {to u~enicite go usvoi-le vo tekot na oddelenskata nastava, a toa, pokraj od progra-mite i na~inot na nivnata realizacija, zavisi od mnogu fak-tori svrzani so li~nosta na u~enikot i uslovite vo negovotosemejstvo.

Vo Nacionalnoto ocenuvawe akcent e staven na mereweto napostigawata na u~enicite, odnosno na ona {to tie nau~ile (usvoe-ni nastavni programi).

Za drugite aspekti na kurikulumot (propi{anite i realizi-ranite nastavni programi) se pribrani nekoi relevantni podato-ci, no Nacionalnoto ocenuvawe na postigawata nema ambicii da giutvrdi i analizira site relevantni vrski me|u postigawata i fak-torite {to gi uslovile. Me|utoa, pokazatelite {to se dobieni mo-àt da posluàt kako osnova za otkrivawe na faktorite {to giuslovile postigawata na u~enicite, za {to e potrebno da se na-pravat dopolnitelni prodlabo~eni ispituvawa i analizi.

Postojat razli~ni modeli na eksterni proverki na postiga-wata na u~enicite, koi, vo osnova, imaat sli~na cel: da obezbedatpokazateli za postigawata na u~enicite kako indikator za kvali-tetot na obrazovanieto i kako osnova za planirawe na idniot raz-voj. Pri izborot na modelot se vodi grià za potrebite, mo`nos-tite (kadrovski, finansiski) i postojnata kultura na kontrola iobezbeduvawe na kvalitet vo obrazovniot sistem. Imaj}i go seto toapredvid, Nacionalnoto ocenuvawe na postigawata na u~enicite vooddelenskata nastava gi ima slednive osnovni karakteristiki:

1. Se merat kumulativnite postigawa na u~enicite na krajot naoddelenskata nastava po oddelni predmeti. Vakviot priod efinansiski i kadrovski racionalen, a so ogled na toa {to,po pravilo, vo tekot na oddelenskata nastava nastavnikot nese menuva, im ostava na nastavnicite pogolema sloboda vorealizacijata na programite vo tekot na ~etirite oddeleni-ja od oddelenskata nastava.

2. Mereweto na postigawata periodi~no se povtoruva. Vo pe-riod od 4 ili 5 godini }e se izvr{i povtorno merewe na po-

OSNOVNITE KARAKTERISTIKI NA NACIONALNOTO OCENUVAWE?1.1.3


12 1 2 3 4 5 6

stigawata po ist nastaven predmet so {to se obezbeduvasledewe na promenite i trendovite vo postigawata.

3. Ispituvaweto se vr{i na reprezentativen primerok na u~e-nici. Vakviot priod ovozmoùva dobivawe na verodostojnipodatoci za zaklu~uvawe na nivo na dràvata i na nivo naoddelni podgrupi. Toj e ednovremeno kadrovski i finansis-ki racionalen i ne ovozmoùva koristewe na rezultatite zaprocena na postigawata na individualni u~enici i u~ili{ta.



KKonceptualnata ramka od koja se pojde vo ispituvaweto napostigawata i celite za koi }e se koristat podatocite {to}e se dobijat, go opredelija i na~inot na ispituvawe.

Predmet na ispituvaweto bea postigawata, odnosno znaewa-ta na u~enicite na krajot na oddelenskata nastava i nekoi bitnikarakteristiki na kontekstot vo koj se odviva nastavata i u~ewe-to. Predmetot na ispituvaweto, vo osnova, opredeli kakvi instru-menti }e se koristat za pribirawe na podatocite.

Testovi na znaewa

Pred da po~ne izgotvuvaweto na testovite bea izgotveni is-pitni programi po makedonski jazik, albanski jazik i matematika.Tie bea izgotveni vrz osnova na nastavnite programi i ekspert-skite mislewa na rabotni grupi sostaveni od univerzitetski pro-fesori, sovetnici, predmetni i oddelenski nastavnici. Pritoa sepojde od opredelbata da se merat kumulativnite postigawa na u~e-nicite po maj~in jazik i matematika na krajot na oddelenskata nas-tava. Bea definirani predmetnite podra~ja i celite vo sekoe pod-ra~je. Pri opredeluvaweto na podra~jata i celite vo niv se ima{epredvid opredelbata za tipot na test-zada~ite, odnosno deka voprviot ciklus }e se koristat samo testovi od tipot moliv-harti-ja4. Zatoa vo ispitnata programa po maj~in jazik be{e izostavenopodra~jeto Usno izrazuvawe.

Ispitnite programi bea osnova za izgotvuvawe na ajtemi(test-zada~i). Pritoa se vode{e grià maksimalno da se pokrijat

1. 2NAÎN NA ISPITUVAWE

INSTRUMENTI

1.2.1

4 Se koristea samo testovi od tipot moliv-hartija zatoa {to se najekonomi~ni, moàt dobro da gipokrijat najgolem del od celite na nastavnite programi i zatoa {to vo u~ili{tata ne postojatuslovi za drugi vidovi testovi (na pr., za snimawe na usno izrazuvawe, re{avawe na prakti~enproblem vo matematikata).


14 1 2 3 4 5 6

celite definirani so ispitnite programi. Za da se zadovoli toabarawe, po sekoj nastaven predmet bea izgotveni golem broj test-zada~i od slednive tipovi:

1. se bara{e da se dade kus odgovor;

2. da se re{i poslo`ena zada~a (da se re{i zada~a po matema-tika, da se napi{e tekst spored dadeni barawa po maj~in jazik);

3. da se izbere to~niot odgovor od pove}e ponudeni odgovori.

Za da se izedna~at barawata po maj~iniot jazik (makedonskiili albanski) rabotnite grupi za ovie dva predmeti celo vremerabotea zaedno, usoglasuvaj}i gi re{enijata vo vrska so celite voispitnata programa, vidot i sodr`inata na zada~ite vo testovite.

Imaj}i gi predvid: celite vo ispitnite programi, opredele-noto vreme za testirawe (2 pati po 45 minuti) i vremeto potrebnoza re{avawe na sekoja test-zada~a bea odbrani 140 test-zada~i zamatematika i po okolu 130 po maj~inite jazici. Sekoja cel od ispit-nata programa be{e pokriena so najmalku edna test-zada~a. Test-zada~ite bea pomesteni vo 5 razli~ni testovi po maj~in jazik i vo6 testovi po matematika pri {to sekoja test-zada~a be{e pomes-tena vo dva testa.

Pra{alnici

Vo nacionalnoto ocenuvawe pokraj mereweto na znaewata sepribirani i pokazateli za kontekstot vo koj se tie postignati. Zataa cel se izgotveni pra{alnici za razli~ni u~esnici vo vospit-no-obrazovniot proces: u~enici, nastavnici i direktori na u~i-li{tata.

Vo pra{alnicite za u~enicite bea pomesteni pra{awa zastavovite na u~enicite kon u~eweto na maj~iniot jazik i matema-tikata i za procenkata na sopstvenite sposobnosti za u~ewe naovie predmeti, za vonu~ili{nite aktivnosti na u~enicite, po-mo{ta {to doma ja dobivaat za u~ewe i uslovite za u~ewe. Pokrajtoa, za u~enicite se pribiraa podatoci za polot, vozrasta i obra-zovanieto na roditelite.

Nastavnicite odgovaraa na pra{awa vo vrska so nastavniteprogrami po maj~in jazik i matematika, na~inite na rabota vo nas-tavata i resursite {to im se na raspolagawe za nastavata po maj-~in jazik i matematika. Isto taka, za niv se pribrani podatoci zaobrazovanieto, vozrasta i rabotnoto iskustvo.



Direktorite na u~ili{tata odgovaraa na pra{awa {to se od-nesuvaa na uslovite za rabota i resursite vo u~ili{teto, organi-zacijata na nastavnata rabota i na sopstvenata rabota i procenka-ta na op{tata klima vo u~ili{teto.

Nacionalnoto ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo od-delenskata nastava ima za cel da obezbedi podatoci {to }e mo`atda se voop{tat i da se odnesuvaat na site u~enici {to zavr{uvaatIV oddelenie, no ne i da obezbedi podatoci za postigawata vo od-delni u~ili{ta i na oddelni u~enici. Poa|aj}i od postavenata cel,ispituvaweto se vr{e{e na primerok na u~enici {to vo vreme naispituvaweto (kraj na maj 2001 godina) u~ea vo IV oddelenie5. Zaispituvaweto be{e izbran stratifikuvan primerok6. Vo ramkitena dvata stratumi (spored nastavniot jazik) prvo po pat na slu~aenizbor bea izbrani u~ili{tata, a potoa vo sekoe u~ili{te od spi-sokot na u~enici od IV oddelenie bea izbrani po 30 u~enici zatestiraweto po maj~in jazik, a za testiraweto po matematika od tojspisok e izostaven sekoj tret u~enik.

Na toj na~in bea izbrani 2176 u~enici za testirawe po maj~injazik (1088 po makedonski i 1088 po albanski jazik) i 1596 u~eniciza testirawe po matematika (na dvata nastavni jazici).

So ogled na toa deka se pribiraa i podatoci za nekoi fakto-ri {to go opi{uvaat kontekstot vo koj se odvivalo u~eweto, so pra-{alnici se pribraa podatoci od site u~ili{ta vo koi se vr{e{etestiraweto na u~enicite i od site nastavnici {to vo niv pre-davaat vo IV oddelenie. Vkupniot broj izbrani u~ili{ta be{e 76 7.Vo niv vo IV oddelenie predavaat 250 oddelenski nastavnici8.

U~enicite {to bea testirani po dvata nastavni predmeti goso~inuvaa primerokot na u~enici {to odgovaraa na pra{alniciteza u~enici.

POPULACIJA I PRIMEROK

1. 2. 2

5 Pri izborot na primerokot ne se zemeni predvid u~enicite {to u~at vo kombinirani paralelki (za-radi te{kata dostapnost) i od specijalnite u~ili{ta (zatoa {to u~at spored posebni programi). Vkup-niot broj na u~enici {to ne bea zemeni predvid pri izborot na primerokot ne be{e pogolem od 5%.

6 Ekspliciten stratum (odnapred odreden) be{e nastavniot jazik. Implicitni stratumi (spored koibea podredeni u~ili{tata pri izborot) bea goleminata na u~ili{teto i sredinata vo koja se nao|a(ruralna ili urbana).

7 Vo dve u~ili{ta vo regionot na Kumanovo ne se izvr{i ispituvaweto zaradi naru{enata bezbednos-na sostojba.

8 Vo u~ili{tata vo koi ne be{e izvr{eno ispituvaweto predavaat 8 oddelenski nastavnici.


16 1 2 3 4 5 6

Podatocite za izbraniot primerok i ispitanicite se dadenivo slednava tabela:

Od tabelata se gleda deka primerokot na u~enici {to setestirani po matematika e realiziran 96%, po makedonski jazik94%, po albanski jazik 89%, za odgovarawe na pra{alnicite za u~e-nici 97%, a na nastavnici 96%. So ogled na bezbednosnite okol-nosti vo koi se izveduva{e ispituvaweto primerokot na site sub-jekti e realiziran so visok procent. Toa ovozmo`uva soznanijatada se voop{tuvaat na celata populacija u~enici.

Nacionalnoto ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo od-delenskata nastava e ispituvawe od golem obem so visoki barawaza relijabilnost i objektivnost na podatocite. Zatoa sproveduva-weto na ispituvaweto bara{e slo`ena organizaciska postavenosti vklu~uvawe na golem broj u~esnici.

So cel maksimalno da se standardiziraat postapkite zasproveduvawe na ispituvaweto bea izgotveni upatstva za u~ili{-nite koordinatori i za testatorite i be{e izvr{ena nivna obuka.Vo niv bea objasneti site postapki za informirawe na u~ili{ta-ta, primawe i distribuirawe na materijalite i za sproveduvawena testiraweto. Site instrumenti i postapki bea provereni, a po-docna i usovr{eni vo prettestiraweto {to se izvede vo 2000 go-dina.

Testiraweto be{e izvr{eno na 29 maj 2001 god. po matemati-ka i na 31 maj po maj~in jazik. Od izve{taite na u~ili{nite koor-dinatori, testatorite i vrabotenite vo Oddelenieto za ocenuva-we, {to ja vr{ea kontrolata na kvalitetot na izveduvaweto na oce-nuvaweto, se zaklu~i deka nemalo poseriozni otstapuvawa od pro-pi{anite proceduri.

Tabela 1. Podatoci za primerokot i negovata realizacija

u~ili{ta nastavnici

u~enici

matematika makedonski albanski pra{alnicijazik jazik

izbrani testirani izbrani testirani izbrani testirani izbrani testirani izbrani testirani izbrani testirani

76 74 240250 1538 1024 15451596 1088 1596

SPROVEDUVAWE NA ISPITUVAWETO

1. 2. 3

1088 973



AAnalizata na podatocite be{e bazirana na novite priodi{to se koristat vo merewe na postigawata na u~enicite{to imaat pretenzii da gi merat promenite (trendovite) vo

postigawata. So ogled na toa {to se novi i za prv pat se koristatkaj nas, verojatno }e sozdavaat izvesni te{kotii vo koristewetona rezultatite i pokraj nastojuvawata tie da bidat prikaàni na{to e mo`no poednostaven i porazbirliv na~in.

Analizata na podatocite za postigawata na u~enicite e ba-zirana na teorijata za odgovarawe na ajtem9. Koristeweto na ovaateorija ima nekolku bitni prednosti vo istraùvawe od tipot nanacionalno ocenuvawe: (1) psihometriskite karakteristiki na aj-temite (teìnata i diskriminativnata vrednost) se opredeluvaatnezavisno od primerokot na u~enicite {to go re{avale ajtemot(test-zada~ata), {to zna~i deka tie moàt da se koristat za testi-rawe na razli~na populacija na u~enici, (2) so koristewe na test-zada~i so poznati merni karakteristiki se ovozmoùva sporedu-vawe na postigawata me|u dve posledovatelni merewa, odnosnosledewe na trendovite vo postigawata vo razli~ni vremenski pe-riodi, {to e edna od namerite vo nacionalnoto ocenuvawe na posti-gawata i (3) ovozmoùva formirawe na banka na test-zada~i so poz-nati merni karakteristiki {to moàt da se koristat za konstru-irawe testovi za razli~ni potrebi.

Vo fazata na obrabotka za sekoj ajtem e provereno dali ja sle-di pretpostavenata teoriska kriva za odgovarawe na ajtem i izvr{e-no e kalibrirawe na ajtemite (utvrdeni se mernite karakteristiki:diskriminativnost i teìna) i za sekoe ispituvano programsko pod-ra~je se izgotveni skali za merewe na postigawata vo toa podra~je10.

1.3

ANALIZA NA PODATOCITE INAÎN NA PRIKA@UVAWE

PSIHOMETRISKI PRIOD

1. 3.1

9 Ovaa teorija kaj nas za prv pat se koristi vo nekoe testirawe (ne smetaj}i gi me|unarodnite merewa na postigawata vo koi u~estvuva na{ata zemja).

10 Za teorijata i postapkite na obrabotka pove}e informacii moàt da se najdat vo Tehni~kiot izve{taj.

Rezultatite za postigawata na u~enicite se prikaàni naskali na postigawa po programski podra~ja. Za sekoe podra~je naispituvawe se davaat:

test-zada~ite podredeni spored teìnata (verojatnosta dabidat to~no re{eni);

primeri na test-zada~i so razli~en stepen na re{enost;

re{enost na test-zada~ite na skalata vo celina od oddelnisubgrupi u~enici.

Skalata se koristi i za prikaùvawe na nivoto na teìna nazada~ite. Osnova na modelot e pretpostavkata deka {ansata da sere{i opredelena zada~a zavisi od sposobnosta (znaeweto) na u~e-nikot vo toa podra~je. U~enik so pove}e znaewe od opredelenopodra~je ima pogolema verojatnost da ja re{i zada~ata od u~enikso pomali znaewa. Dolnata slika go pokaùva odnosot me|u znae-weto i {ansata to~no da se odgovori na 4 zada~i.

Na dolnata horizontalna linija e prikaàna sposobnosta{to se meri11. Pravoagolnicite 1, 2, 3 i 4 pretstavuvaat test-zada-~i. Kolku {to se polevo, tolku e polesno da se re{at. Od grafikotse gleda deka zada~ata 1 e lesna i ja re{avaat i u~enicite so maliznaewa (pod 200 edinici). Zada~ata 4, pak, e mnogu te{ka i nea nemoàt da ja re{at 90% od u~enicite, odnosno za nejzino re{avawese potrebni mnogu visoki znaewa (nad 350 edinici). Dolìnata nalinijata so koja e pretstavena zada~ata ja pretstavuva nejzinatasposobnost da gi diskriminira u~enicite {to so verojatnost od


18 1 2 3 4 5 6

PRIKA@UVAWE NA REZULTATITE

1. 3. 2

2

1

3

4

100 150 200 250 300 350 400

R10 R25 R50 R75 R90

11 Sposobnosta e prikaàna na arbitrarno izbrana skala so raspon 0-500 edinici, aritmeti~ka sredina 250 i standardna devijacija 50.



50% }e ja re{at (po~etokot na linijata), odnosno u~enicite {to soverojatnost od 80% }e ja re{at (krajot na linijata).

Na skalata so vertikalni linii se ozna~eni procentilni to~ki:

R10 - u~enici so mnogu niski postigawa;

R25 - u~enici so niski postigawa;

R50 - prose~ni u~enici;

R75 - u~enici so visoki postigawa;

R90 -u~enici so mnogu visoki postigawa.

Presekot na tie linii so liniite {to gi pretstavuvaat test-zada~ite go pokaùva procentot na u~enicite {to verojatno moàtda ja re{at taa test-zada~a.

Uslovite vo koi se odviva oddelenskata nastava, stavovitena nastavnicite, direktorite i u~enicite se prikaàni vo oddel-no poglavje i, glavno, preku frekvencii i procenti. Ponekoga{ sesmetani razlikite me|u aritmeti~kite sredini i korelaciite.

Za sekoja skala e napravena interpretacija na postigawatavrz osnova na procentot na u~enici {to so verojatnost pogolema od65% moàt da re{at opredelena test-zada~a. Ne se presmetuvasredno postigawe za sekoja skala, no vrz osnova na pozicijata natest-zada~ite na sklata moè da se dobie vpe~atok za postigawa-ta vo soodvetnoto podra~je. Zaradi polesna razbirlivost, pokrajsodrìnata na test-zada~ite {to se spomnuva vo tekstot, vo delotkade {to se objasnuva {to e mereno se dadeni i primeri na karak-teristi~ni test-zada~i.

Pri interpretacijata na rezultatite treba da se imaat pred-vid gre{kite {to se javuvaat vo sekoe merewe. Pred s¢, treba dase ima predvid koi celi se pokrieni so test-zada~ite (tie se samoprimerok od mo`nite celi po podra~jeto). Potoa, pri interpreti-raweto na razlikite vo postigawata na oddelni subgrupi treba dase ima predvid deka nema dokazi deka vrskite se pri~insko-po-sledi~ni zatoa {to moàt da bidat usloveni so nekoj tret faktor{to ne e meren. Zatoa se prikaàni razlikite vo postigawata namnogu, glavno, stabilni podgrupi kako {to se: pol, nastaven jazik,obrazovanie na roditelite, vozrast na u~enicite.

Za kontekstot vo koj se odviva nastavata moè generalno dase zaklu~uva na nivo na dràvata, kako i za me|usebnata povrza-nost na oddelni pokazateli, no ne moè, bez prodlabo~eni anali-zi, tie faktori da se doveduvaat vo direktna vrska so postigawata.

INTERPRETIRAWE NA REZULTATITE

1. 3. 3

2POSTIGAWA

NA U^ENICITE PO MAKEDONSKI

JAZIK


Postigawa na u~enicite po makedonski jazik 23

PPojdovna osnova vo odreduvaweto na podra~jata i defini-raweto na ispitnite celi pri izgotvuvaweto na ispitnataprograma za merewe na postigawata na u~enicite po make-

donski jazik na krajot na oddelenskata nastava bea nastavnite pro-grami po makedonski jazik. Predvid se zede i ekspertskoto o~eku-vawe na ~lenovite na rabotnata grupa za potrebnite znaewa i spo-sobnosti {to treba da gi poseduvaat u~enicite na krajot od odde-lenskata nastava. Potrebno e da se napomene deka vrz izborot napodra~jata i celite od nastavnata programa, isto taka, vlijae{e ipotrebata istite da moàt da bidat proveruvani so test-zada~iod tipot moliv-hartija. Podra~jeto Usno izrazuvawe ne se vklu~ivo ispitnata programa zatoa {to za merewe na sposobnostite odusno izrazuvawe ~lenovite na rabotnite grupi nemaa dovolno soz-nanija, no ni potrebna tehni~ka opremenost i logistika. Od podra~-jeto Mediumska kultura bea zemeni nekolku celi koi se integriraavo podra~jeto Literatura i ~itawe vo ispitnata programa.

Namerata na rabotnata grupa be{e da se sozdadat test-zada-~i koi prete`no }e gi merat sposobnostite na u~enicite, a pomal-ku faktografskoto znaewe na definicii i pravila od jazikot. Socel tipot na zada~ite i neednakvoto iskustvo na u~enicite da re-{avaat testovi da ne vlijae zna~itelno na postigawata na u~eni-cite, se koristea samo dva tipa test-zada~i (so pove}e~len izbori so kusi odgovori). Se nastojuva{e test-zada~ite koi se vklu~enivo testovite da bidat so razli~na teìna, a teìnskoto nivo nazada~ata go odreduvaa kognitivnite procesi za koi se cene{e de-ka se potrebni za re{avawe na odredeno barawe.

Bidej}i namerata na ovaa grupa be{e proverka na osposobe-nosta na u~enicite za ~itawe i pismeno izrazuvawe, vo testovitebea pomesteni tekstovi i zada~i za pismeno izrazuvawe koi u~e-nicite ne gi obrabotuvale vo u~ili{te i koi pote{ko moàt da sesretnat vo detskite spisanija. Potrebno e da se napomene deka vopodra~jeto îtawe bea vklu~eni i informativni tekstovi so spe-cifi~na namena (izvadok od vesnik, bro{ura, reklamen materijal,informacii {to se grafi~ki prezentirani). Vo na{ite nastavniprogrami celite povrzani so vakvite namenski informativni tek-stovi ne se dovolno eksplicitno prisutni, no bidej}i se sre}avaat

2.1VOVED


24 1 2 3 4 5 6

vo merewa od vakov tip na internacionalno nivo i se del od pis-menoto komunicirawe vo sekojdnevniot `ivot, smetavme deka epotrebno da gi vklu~ime vo ispituvaweto.

Vo ovoj del od izve{tajov dadeni se informacii za program-skite podra~ja i ispitnite celi koi se vklu~eni vo ispituvaweto,postigawata na u~enicite vo ramkite na sekoe programsko podra~jei, na krajot - pokazatelite za postigawata na oddelni podgrupi naispituvani u~enici.



VVo nastavnata programa po makedonski jazik od I do IV odde-lenie se zastapeni slednive programski podra~ja: Jazik; ^i-tawe, literatura i lektira; Izrazuvawe i tvorewe i Medi-

umska kultura. Imaj}i gi predvid nastavnite programi i opredel-bite vo Nacionalnoto ocenuvawe da se merat kumulativnite pos-tigawa na u~enicite na krajot na odelenskata nastava i merewetoda bide so testovi od tipot moliv-hartija, grupa eksperti izgotviispitna programa.

Sodr`inite {to se opfateni so ispitnata programa za make-donski jazik se grupirani vo 4 podra~ja, i toa:

Gramatika (morfologija i sintaksa);

Leksika;

Literatura i ~itawe (literaturni i informativni tekstovi);

Pismeno izrazuvawe.

2.2PROGRAMSKI PODRA^JA


26 1 2 3 4 5 6

VVo ova podra~je interesot na rabotnata grupa be{e naso~enkon toa kolku u~enicite moàt menlivite zborovi da giopredelat spored vidot i da gi voo~uvaat nivnite posebni

i zaedni~ki gramati~ki kategorii i kolku moàt da gi opredelat~lenovite i funkcijata na zborovite vo re~enicata. Za da se pro-verat ovie znaewa i sposobnosti na u~enicite, rabotnata grupa giopredeli slednive ispitni celi:

Prepoznava imenki spored vidot i spored gramati~kitekategorii (test-zada~i br. 4, 10, 18)

Prepoznava pridavki spored vidot i spored gramati~kitekategorii (test-zada~a br. 7, 19 i 24)

Prepoznava glagoli spored gramati~kata kategorija vreme(test-zada~a br. 1)

Prepoznava vidovi re~enici spored sodrìnata (test-za-da~i br. 6, 9 i 17)

Prepoznava vidovi re~enici spored sostavot (test-zada~abr. 29)

Prepoznava prirok i podmet vo re~enicata (test-zada~abr. 12 i 20)

Pravilno gi pi{uva broevite (test-zada~a br. 28)

Prepoznava prosti broevi i broevi so to~na i pribli`nabrojna vrednost (test-zada~a br. 8)

Pravilno gi podreduva zborovite i gi usoglasuva sporedrodot, brojot, liceto i vremeto (test-zada~a br. 2, 3, 5 i 27)

Prepoznava ~lenovi vo re~enicata (test-zada~a br.15 i 16)

Gi voo~uva menlivite zborovi od eden vid daden vorazli~ni gramati~ki kategorii (test-zada~a br. 11 i 21)

Gi voo~uva zaedni~kite gramati~ki kategorii kaj men-livite zborovi (test-zada~a 31)

2.3

Postigawa na u~enicite vo podra~jeto GRAMATIKA



Gi voo~uva zaedni~kite karakteristiki na ~lenovite nare~enicata (test-zada~i br. 13 i 14)

Transformira raskazni re~enici vo pra{alni i izvi~ni(test-zada~a br. 23 i 26)

Transformira pra{alna i izvi~na re~enica vo raskazna(test-zada~i 22 i 25)

Transformira re~enica od direkten vo indirekten govor(test-zada~a br. 30)

Za merewe na postigawata na u~enicite za ova podra~je beaizgotveni 35 test-zada~i od koi ~etiri otpadnaa vo procesot nakalibrirawe i skalirawe.

Postigawata na u~enicite grafi~ki se prezentirani na ska-lata br. 2.1.


28 1 2 3 4 5 6

pol

ma{ki

`enskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**

VO***obrazovanie

na majkata

OU*

SO**

VO***

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132

* - nezavr{eno osnovno ili zavr{eno osnovno obrazovanie

** - sredno obrazovanie

*** - vi{e ili visoko obrazovanie

Skala 2.1 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto GRAMATIKA

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75



Ovie tri zbora se vo ednina. Imnedostiga edna bukva. Koja?

@iraf __Kred ____Solz_____

Test-zada~a4

Vrednata mravka sobira zrnca.

Koj zbor od navedenava re~enicataobjasnuva edna osobina na onoj {togo vr{i dejstvoto?

a) Vrednata.b) Zrnca.v) Mravka.

Test-zada~a15

Ubavo e poleto.

Od ovaa re~enica napi{i izvi~na{to }e zapo~ne so zborot kolku.____________________________________

Test-zada~a23

Starata baba plete ~orapi.[arenite cve}iwa ubavo mirisaat.

[to objasnuvaat podvle~enivedelovi vo navedenive re~enici?

a) Edna osobina na podmetot.b) Kade se vr{i dejstvoto.v) Koga se vr{i dejstvoto.

Test-zada~a14

Kakov vid zborovi se pi{uvav, igrai }e odat?

a) Pridavki.b) Broevi.v) Glagoli.

Test-zada~a21

Koja od slednive re~enici eizvi~na?

a) Dali ja nau~i stihotvorbata;b) Kilimot ne e ~ist;v) Lele, }e me izede volkot;

Test-zada~a9


30 1 2 3 4 5 6

Od skalata moè da se voo~i deka okolu 75% od u~eniciterazlikuvaat broj i rod kaj imenkite (vidi: test-zada~a br.4), gi pre-poznavaat glagolite spored gramati~kata kategorija vreme, moàtda gi usoglasuvaat zborovite vo re~enicata spored rodot, brojot iliceto, gi razlikuvaat materijalnite od drugite vidovi pridavkii gi prepoznavaat broevite so pribli`na brojna vrednost. Od vido-vite re~enici spored sodrìnata site moàt da gi prepoznaat pra-{alnite, no so pote{kotii gi prepoznavaat izvi~nite re~enici (vi-di: test-zada~a br.9). Del od ovie u~enici moàt da gi voo~at za-edni~kite karakteristiki na ~lenovite vo re~enicite, a toa gopravat so pogolema sigurnost koga stanuva zbor za voo~uvawe nadodatokot na podmetot vo re~enicite (vidi: test-zada~a br.14). Soodredeni pote{kotii moàt da go odredat vidot na zborovite (pr.,imenki) koga tie se dadeni vo razli~ni gramati~ki kategorii.

Polovina od u~enicite (50%) poseduvaat potrebni znaewai sposobnosti da gi re{at site zada~i od prethodnoto nivo i u{terazlikuvaat prirok i podmet vo re~enicata, dodatok na prirokot,a so pomala sigurnost prepoznavaat i dodatok na podmetot (vidi:test-zada~a br.15). Isto taka, moàt da gi razlikuvaat sopstveni-te od drugite vidovi imenki, opisnite od ostanatite vidovi pri-davki, kako i raskaznite od ostanatite vidovi re~enici sporedsodrìnata. Ovie u~enici moàt da go odredat i vidot na zboro-vite (pr., glagoli) koga tie se dadeni vo razli~ni gramati~ki kat-egorii (vidi: test-zada~a br.21).

Okolu 25% od u~enicite moàt da odgovorat na site pret-hodno navedeni barawa, a, isto taka, moàt da transformiraatraskazna vo pra{alna i izvi~na re~enica, kako i izvi~na i pra{al-na vo raskazna re~enica (vidi: test-zada~a br.23). Ovie u~enici goodreduvaat liceto kaj li~nite zamenki i go razlikuvaat rodot kajpridavkite.

Okolu 10% od u~enicite, so pomala ili pogolema sigurnost,moàt to~no da gi pi{uvaat broevite, da gi odreduvaat re~enicitespored sostavot i da transformiraat re~enici od direkten vo in-direkten govor. Moè da se kaè deka ovie u~enici so pote{kotiigi voo~uvaat zaedni~kite gramati~ki kategorii kaj menlivite zbo-rovi.



VVo podra~jeto Leksika se proveruva{e kolku u~enicite mo-àt da koristat i da produciraat zborovi spored dadenoupatstvo, koga toa se odnesuva na ednozna~nosta i pove}e-

zna~nosta na nivnata upotreba. Za da se proverat ovie znaewa isposobnosti na u~enicite, rabotnata grupa gi opredeli sledniveispitni celi:

Prepoznava zborovi so sprotivno zna~ewe, zborovi {toimaat isto zna~ewe i go prepoznava razli~noto zna~ewena isti zborovi (test-zada~i br. 2, 3, 6, 7, 9, 10)

Vo dadena re~enica moè da upotrebuva zborovi so spro-tivno zna~ewe i zborovi {to imaat isto zna~ewe, a {to sevo sekojdnevna, voobi~aena upotreba (test-zada~i br. 1, 4, 5)

Moè da upotrebi zborovi {to imaat isto zna~ewe (test-zada~i br. 11, 14, 15, 23)

Moè da upotrebi zborovi so sprotivno zna~ewe (test-zada~i br. 12, 13, 18)

Go znae razli~noto zna~ewe na ist zbor (test-zada~i br. 16,20, 21)

Moè da reproducira zborovi od ist koren (test-zada~ibr. 17 i 19)

Moè da producira zborovi {to se odnesuvaat na ist poim(test-zada~a br. 8)

Za merewe na postigawata na u~enicite za ova podra~je bea iz-gotveni 25 test-zada~i od koi dve test-zada~i otpadnaa vo proce-sot na kalibrirawe i skalirawe.

Postigawata na u~enicite grafi~ki se prezentirani na ska-lata br. 2.2.

2.4

Postigawa na u~enicite vo podra~jeto LEKSIKA


32 1 2 3 4 5 6

pol

ma{ki

`enskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**

VO***obrazovanie

na majkata

OU*

SO**

VO***

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

1920

21

22

23




Skala 2.2 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto LEKSIKA

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75



Dopolni ja re~enicava upotrebuvaj-}i zborovi so sprotivno zna~ewe!

Ti si visok, a taa e _________________.

Test-zada~a1

Isto zna~ewe so zborot devojka imazborot:

a) devoj~e; b) èna;v) moma.

Test-zada~a10

Spored dadeniov primer napi{idva zbora {to proizleguvaat odzborot pee.Primer: yid - yidar, yiden

pee - _______________________

Test-zada~a19

Napi{i po tri zbora so koi }e goiskaè{ raspoloènieto na dade-niov lik!1. 2.

__________ ____________________ ____________________ __________

Test-zada~a8

Zborot kraj moè da se upotrebi sorazli~no zna~ewe. Edno e dadeno, ati napi{i u{te edno!

roden krajkraj na _______________________

Test-zada~a16

Na zborot temno, so sprotivnozna~ewe e zborot:

a) svetlo;b) son~evo;v) suvo.

Test-zada~a3

☺


34 1 2 3 4 5 6

Od skalata moè da se voo~i deka okolu 75% od u~eniciteprepoznavaat zborovi koi imaat isto zna~ewe ili se so sprotivnozna~ewe i vo dadena re~enica upotrebuvaat zbor so sprotivno zna-~ewe, no zborovi koi naj~esto se sre}avaat vo primerite vo u~eb-nicite. Del od ovie u~enici moàt vo re~enici da upotrebuvaatzborovi koi imaat isto zna~ewe, a koi se vo sekojdnevna, voobi~a-ena upotreba (vidi: test-zada~i br.1 i 3).

Polovina od u~enicite (50%) poseduvaat potrebni znaewai sposobnosti da gi re{avaat site zada~i od prethodnoto nivo i u{-te moàt da prepoznaat zborovi so sprotivno zna~ewe koga se upo-trebeni vo re~nica i zborovi so isto zna~ewe, no koi ne se vo se-kojdnevna upotreba (vidi: test-zada~a br.10). Isto taka, na odna-pred daden zbor umeat da go napi{at soodvetniot zbor so isto ilisprotivno zna~ewe iako ovaa nivna sposobnost naj~esto se odnesu-va na koristewe na zborovi koi se vo voobi~aena upotreba. Tie mo-àt i da produciraat zborovi {to se odnesuvaat na ist poim (vidi:test-zada~a br.8).

Okolu 25% od u~enicite moàt da odgovorat na site pret-hodno navedeni barawa, a, isto taka, moàt na daden zbor da go na-pi{at soodvetniot zbor so isto ili sprotivno zna~ewe ili raz-li~noto zna~ewe na ist zbor (vidi: test-zada~a br.16). Treba da seistakne deka i ovaa grupa na u~enici za odredeni barawa od pret-hodno navedenite ima izvesni problemi vo odgovaraweto na isti-te, a posebno koga stanuva zbor za zborovi koi se pomalku upotre-buvani vo sekojdnevniot govor. Ovie u~enici moàt da sostavat re-~enica vo koja }e upotrebat zbor so sprotivno zna~ewe na dadenzbor, a del od ovie u~enici moàt da reproduciraat i zborovi odist koren.

Okolu 10% od u~enicite moàt da reproduciraat zboroviod ist koren (vidi: test-zada~a br.19), no sepak, i vo ovaa grupanajsposobni u~enici ima izvesen procent koi ne umeat da sostavatre~enica vo koja }e upotrebat zbor so sprotivno zna~ewe na dadenzbor ili dadeniot zbor }e go upotrebat so drugo zna~ewe.

Nezna~itelen procent na u~enici uspeale da ja re{at za-da~a vo koja se bara dadeniot zbor da se zameni so drug zbor so is-to zna~ewe, no toa ne zna~i deka u~enicite ne umeat da re{avaatvakvi zada~i, tuku deka najgolem broj od niv ne go znae sinonimotza toj zbor (avion - aeroplan).



VVo podra~jeto Literatura se meri i se proveruva kolku mo-àt u~enicite vo pi{an umetni~ki ili informativen tekstda voo~at poraki {to se eksplicitno i implicitno dadeni

i kolku moàt da gi koristat informaciite {to se grafi~ki pre-zentirani. Za da moàt rezultatite pojasno grafi~ki da se prika-àt, a so toa da se olesni procesot na nivnoto ~itawe i analiza,rabotnite grupi formuliraa posebni ispitni celi za sposobnos-tite na u~enicite za razbirawe na informativen i za razbirawena literaturen tekst.

Slednive ispitni celi se odnesuvaat na sposobnosta na u~e-nicite za doìvuvawe, razbirawe, interpretirawe i vrednuvawena literaturni ostvaruvawa:

Vo tekstot moè da gi prepoznava eksplicitno dadeniteporaki (test-zada~i br. 1, 16, 20)

Vo poetska tvorba prepoznava i razlikuva stih, strofa irima (test-zada~a br. 17)

Gi voo~uva pri~insko-posledi~nite vrski me|u elemen-tite vo sodrìnata na tekstot (test-zada~i br. 3, 4, 6, 12,13 i 28)

Elementite od sodrìnata (likovi, nastani, mesta, objek-ti) moè da gi voo~i i da gi podredi (sistematizira)spored nivnoto pojavuvawe vo tekstot (test-zada~i br. 10,15, 21)

Moè da gi voo~i zaedni~kite karakteristiki na razli~nielementi vo tekstot (test-zada~i br. 2 i 24)

Moè da interpretira del od tekst (test-zada~i br. 5, 18,22, i 27)

2.5

Postigawa na u~enicite vopodra~jeto LITERATURA I ÎTAWE

LITERATURNI TVORBI

2. 5. 1


36 1 2 3 4 5 6

Moè da donesuva zaklu~oci vrz osnova na eksplicitniporaki vo tekstot (test-zada~i br. 7, 8, 14, 19, 23, 25, 26)

Moè da go objasni naslovot na tekstot (test-zada~a br. 13)

Moè da ja otkrie porakata vo tekstot (test-zada~i 9 i 11)

Za merewe na postigawata na u~enicite za ova podra~je beaodbrani 2 podolgi literaturni teksta so 7 test zada~i po tekst,tri kusi teksta so po 2 test-zada~i i edna lirska i edna epska pes-na so po 6 test-zada~i. Vo procesot na kalibrirawe i skaliraweotpada eden kus tekst i dve test-zada~i povrzani so sodrìnatana lirskata pesna.

Postigawata na u~enicite vo ova podra~je grafi~ki se pre-zentirani na skalata br. 2.3.

Od skalata moè da se voo~i deka okolu 75% od u~enicitebez te{kotii moàt da gi prepoznavaat eksplicitno dadenite po-raki i da gi voo~uvaat zaedni~kite karakteristiki na razli~niteelementi vo epskata pesna. So izvesni pote{kotii moàt vo sodr-ìnata da gi voo~at pri~insko-posledi~nite vrski koga vo teks-tot se dadeni neposredno edna do druga i da interpretiraat delod epska pesna.

Okolu 50% od u~enicite, pokraj toa {to bez te{kotii re-{avaat test-zada~i {to gi vklu~uvaat prethodno navedenite spo-sobnosti, moàt da izvlekuvaat poraka od tekstot, moàt da gi sis-tematiziraat nastanite spored nivnoto pojavuvawe vo tekstot i dadonesuvaat zaklu~oci za motivot {to go navel likot od tekstot dadonesuva odredeni odluki. Ovie u~enici, so izvesni pote{kotii,moàt da da donesuvaat i zaklu~oci vrz osnova na eksplicitniteporaki od tekstot i od epskata pesna.

Okolu 25% od u~enicite, pokraj gorenavedenite sposobnos-ti, moàt i da go objasnat naslovot na tekstot, da gi voo~uvaat ipodreduvaat po red postapkite na likovite spored nivnoto poja-vuvawe vo tekstot i da gi prepoznaat eksplicitno dadenite pora-ki vo tekstovite. Isto taka, tie so golema sigurnost ja otkrivaatrimata vo epska pesna (vo test-zada~ata se rimuvaat zborovi vosamite stihovi). Moè da se konstatira deka ne sekoga{ so golemasigurnost moàt da interpretiraat del od tekstot, duri i kogastanuva zbor za ist tekst, a zaklu~uvaweto vrz osnova na eksplic-itnite poraki od lirskata pesna go pravat so izvesni te{kotii.



Zaklu~uvaweto vrz osnova na eksplicitnite poraki od lir-skata pesna pretstavuva problem i za 10% od u~enicite za koi sepretpostavuva deka imaat najgolema sposobnost da razbiraat i dainterpretiraat literaturni ostvaruvawa. Ovie u~enici mo`at sosigurnost da gi otkrivaat zaedni~kite karakteristiki na oddelnielementi od tekstot (pr., zaedni~kite postapki na likovite), no ima-at pote{kotii da zaklu~uvaat vrz osnova na eksplicitno dadeniteporaki od lirskata pesna i da interpretiraat delovi od lirskapesna.

Za poslednata test-zada~a na skalata nema da dademe ko-mentar bidej}i se ~ini deka upatstvoto za pregleduvawe na ovaatest-zada~a ne e dovolno precizno, pa zatoa pregleduva~ite nezele predvid mnogu to~ni odgovori na u~enicite.


38 1 2 3 4 5 6

pol

ma{ki

`enskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**

VO***obrazovanie

na majkata

OU*

SO**

VO***

123456789

10111213141516171819202122232425262728




Skala 2.3 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto LITERATURA I ^ITAWE - Literaturni tvorbi

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75



TUK TAK I GLUVÊTO

Klukajdrv~eto Tuk Tak si dlabe{e novo gnezdo vo stebloto na stariot dab. Nagrankata do nego dopolzi polskiot glu{ec i mu re~e:

- Te molam, prijatele, pozajmi mi go tvoeto zlatno klun~e i jas da si izdlabamsedelo vo drvovo. Dolu na zemjata du{a si nemam od neprijatelite. Ovde, navis-tina, nikoj ni{to ne }e mi moè.

- Glu{ec so klun?! Ajde, te molam! Ako moèlo taka, toga{ i tebe }e ti go dadelaprirodata! - mu vrati klukajdrv~eto.

- Toga{, daj mi gi barem tvoite prekrasni {areni krilca za da moàm da letam. A,jas }e ti ja dadam mojata dolga opa{ka...

- I toa ne moè. Toj {to e roden da polzi, ne e nadaren da leta. Zatoa, slezi si nazemjata za da ne padne{, pa da te najde u{te pogolema nesre}a! - mu odgovori Tuk Tak.

Na klukajdrv~eto mu e dadeno ime Tuk Tak, bidej}i taka seoglasuva koga kluka. Prepi{i ja re~enicata od koja moè{ dazaklu~i{ deka klukajdrv~eto go pravi ovoj zvuk.__________________________________________________

Od {to mu bilo strav na gluv~eto? ____________________________________

Navedi po red {to baralo gluv~eto da mu pozajmiklukajdrv~eto.________________________________________________________

Koe ~uvstvo go navelo gluv~eto da go moli klukajdrv~eto zaklunot?

a) Qubopitnosta.b) Zavista.v) Stravot.

So koi zborovi od tekstov e izrazen stravot na glu{ecot?____________________________________________________________

So koj zbor moè{ da go opi{e{ klukajdrv~eto?a) Glupav.b) Mudar.v) Sebi~en.

Porakata na ovoj tekst e:a) Ona {to ne ni go dala prirodata moème da go dobieme

od drug.b) Prirodata sekomu mu dala s¢ {to posakal.v) Treba da go iskoristime ona {to ni go dala prirodata.

Test-zada~a18

Test-zada~a20

Test-zada~a15

Test-zada~a7

Test-zada~a22

Test-zada~a14

Test-zada~a9


40 1 2 3 4 5 6

Slednive ispitni celi se odnesuvaat na sposobnosta na u~eni-cite za razbirawe i za interpretirawe na informativni tekstovi:

Od tekstot moè da gi izvle~e baranite informacii(test-zada~i br. 2, 4, 8, 9, , 11, 12, 14, 16, 17, 19i 21).

Vo informativniot tekst voo~uva i interpretira infor-macii dadeni preku simboli, mapi ili vo tabeli (test-zada~i br 1, 3, 5, 6, 7, 15, 20).

Moè da interpretira del od tekst (test-zada~i br. 5, 10,18 i 27).

Moè da donesuva zaklu~oci vrz osnova na eksplicitniporaki vo tekstot (test-zada~i br. 22, 24, 25 i 26).

Za merewe na postigawata na u~enicite vo ova podra~je seizbrani 4 teksta (napis od detsko spisanie, del od bro{ura, rek-lama od vesnik i nau~no-popularen tekst) i 8 kusi poraki vo koiinformaciite se dadeni preku simboli, mapi i tabeli. Vo proce-sot na kalibrirawe i skalirawe otpadnaa 6 test-zada~i povrzaniso tekstovite i dve kusi poraki.

Postigawata na u~enicite vo ova podra~je grafi~ki se pre-zentirani na skalata br. 2.4.

Od skalata moè da se sogleda deka okolu 75% od u~eni-cite vo informativen tekst voo~uvaat i interpretiraat infor-macii dadeni preku simboli (osobeno ako simbolite gi sre}avaatvo sekojdnevniot ìvot), dodeka istoto toa so pomala sigurnost mo-àt da go napravat koga informaciite se dadeni vo tabela. Ovieu~enici uspe{no izvlekuvaat informacii od napisi vo detskispisanija, a pomalku uspe{no od bro{uri i reklamen materijal.

Okolu 50% od u~enicite poseduvaat sposobnosti koi se po-trebni da se odgovori na prethodno navedenite barawa, no i za nivmoè da se konstatira deka imaat izvesni pote{kotii koga trebada kombiniraat dve ili pove}e informacii i da ja integriraat voedna informacija.1 Isto taka, ovie u~enici imaat pote{kotii i priinterpretirawe na del od tekst, zaklu~uvawe vrz osnova na eks-plicitni poraki i ~itawe na informacii od tabeli.

INFORMATIVNI TEKSTOVI

2. 5. 2

1 Tokmu poradi ovoj fakt, pri narednoto merewe }e £ se sugerira na rabotnata grupa da gi odvoi oviedve sposobnosti vo posebni ispitni celi.



Okolu 25% od u~enicite, pokraj toa {to bez te{kotii re-{avaat test-zada~i {to gi vklu~uvaat prethodno navedenite spo-sobnosti, mo`at da izvlekuvaat pove}e od edna informacija odtekstot i da gi podreduvaat spored barawata, da voo~uvaat i in-terpretiraat podatoci od mapa i da donesuvaat zaklu~oci vrz os-nova na eksplicitni poraki vo tekstot.

Okolu 10% od u~enicite, so pogolema ili pomala sigurnost,mo`at da donesuvaat zaklu~oci i da interpretiraat del od tekst,a uspe{nosta vo re{avaweto na test-zada~ite, za koi se potrebniovie sposobnosti, zavisi od toa dali potrebnite informacii se eks-plicitni ili implicitni.


42 1 2 3 4 5 6

pol

ma{ki

`enskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**

VO***obrazovanie

na majkata

OU*

SO**

VO***

123456789

10111213141516171819202122232425262728




Skala 2.4 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto LITERATURA I ̂ ITAWE - Informativni tekstovi

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75



@IVI BAROMETRI

Na site im e poznata detelinata - najrasprostranet i najsiguren barometar: pred ne-vreme taa gi sobira svoite liv~iwa. Nejzinoto cvet~e na tenkoto gran~e se navednuva.Toa e siguren znak deka naskoro }e ima do`d.

Visokiot, so jasni cvetovi, slez, zabele`liv e oddaleku. Slezot ponekoga{ poleg-nuva, negovite krupni cvetovi ne se gledaat - tie se polegnati. Da ne ovenal? Ne, utreili drugiot den toj povtorno }e se ispravi, }e gi otvori lisjata i negovite cvetovi pak}e bidat zabele`livi oddaleku. A denes, toj e ovenat, za{to nadoa|a do`d.

Ako odedna{ od gradot is~eznat lastovi~kite - o~ekuvaj do`d. Lastovi~kite koi zaeden ~as preletuvaat i po sto kilometri, lesno odletuvaat na onie mesta kade soncetosilno sveti, isto taka lesno se vra}aat nazad.

Ako okolu mravjalnikot ima malku mravki i ako pove}eto nivni hodnici se zatvoreni- mravkite ja po~uvstvuvale vla`nosta na vozduhot i se skrile. Ako okolu mravjalnikotkipti `ivot, do`dot ne se predviduva.

Koga detelinata gi sobira svoite liv~iwa?_____________________________________________

[to e re~eno za detelinata vo tekstot?a) Ima prekrasna zelena boja.b) Im nosi sre}a na lu|eto.v) Ja ima nasekade.

[to e re~eno za cvetovite na slezot vo tekstot?a) Mirisaat ubavo oddaleku.b) Privlekuvaat mnogu insekti.v) Se gledaat oddaleku.

Spored tekstot, {to pravat lastovi~kite koga nabli`uva do`d?a) Letaat nisko nad zemjata.b) Odletuvaat daleku.v) Se krijat vo gnezdata.

Kade }e gi najde{ mravkite koga vla`nosta na vozduhot e visoka?___________________________________________________________________

Kako se narekuvaat so zaedni~ko ime detelinata, slezot, lastovi~kite i mravkite vo ovoj tekst?

____________________________________________________________________

Test-zada~a16

Test-zada~a12

Test-zada~a11

Test-zada~a14

Test-zada~a10

Test-zada~a22


44 1 2 3 4 5 6

2.6

Postigawa na u~enicite vopodra~jeto PISMENO IZRAZUVAWE

VVo podra~jeto Pismeno izrazuvawe se proveruva{e sposob-nosta na u~enicite za stegnato preraskaùvawe na sodr-ìna na tekst i razvieno raskaùvawe na sodrìna dade-

na preku crteì, kako i upotrebata na pravopisot i potrebnataleksika.

Zaradi specifi~niot priod vo vrednuvaweto na pismenitetrudovi vo ova podra~je, obrabotkata na podatocite be{e napra-vena so presmetuvawe na procent na u~enici {to postignale opre-deleno nivo vo sekoj od kriteriumite {to se ocenuvaa.

Za proveruvawe na sposobnosta na u~enicite za pismeno pre-raskaùvawe rabotnata grupa go izbra tekstot „[to e ~udno“ odViktor Goljavkin2. Za objektivno ocenuvawe na pismenite sostavise izgotvija kriteriumi za ocenuvawe koi gi prikaùvame na {e-mata 2.1.

Kvalitetot na poedine~nite pismeni sostavi e procenetspored navedenite kriteriumi. Vo tabela 2. 1 e daden procentot nau~enici spored nivoto {to go postignale.

Od podatocite vo tabelata moè da se voo~i deka, glavno,nad 50% od u~enicite moàt da go dostignat najvisokoto baraweza najgolem broj od kriteriumite, a okolu 1/5 od u~enicite godostignale vtoroto nivo. Edinstveno pomal procent na u~enici godostignuva najvisokoto barawe vo kriteriumot kompletnost nasostavot, {to zna~i deka odreden broj na u~enici ne moè da giizdvoi nastanite koi se su{tinski vo sodrìnata na tekstot.

PRERASKA@UVAWE

2. 6. 1

2 Tekstot so upatstvata za u~enikot e daden vo prilog A.



nivo na postigawakriterium

03

321

10,4 %

8,9 %

8,4 %

6,9 %

19,6 %

6,5 %

20,3 %

20,8 %

24,1 %

18,1 %

20,5 %

17,1 %

55,0 %

55,7 %

50,5 %

61,4 %

37,4 %

62,1 %

Kompozicija na sostavot

Jasnost na sostavot

Interpunkcija

Pravopis

Kompletnost na sostavot

Pravilna gramati~ka konstrukcija na re~enicata

4,2 %

4,5 %

6,9 %

3,5 %

12,4 %

4,2 %

Tabela 2.1 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto Pismeno izrazuvawe - preraska`uvawe

3 Vkupniot procent na u~enici ne e 100%, zatoa {to 10,1% od u~enicite {to ja imale ovaa zada~a votestot ne dale odgovor.

[ema 2.1 Kriteriumi i indikatori za ocenuvawe na pismeni sostavi - preraska`uvawe

* Jasnost na sostavot - mislata e celosno zavr{ena.

** Interpunkcija - to~ka, izvi~nik, pra{alnik, dve to~ki, crta pred upotreba na direkten govor, navodnici,zapirka pri nabrojuvawe i pred svrznicite a i no.

*** Kompletnost na sostavot - opfateni se site elementi {to ja nosat su{tinata na tekstot (nastani, likovi,vreme, mesto i objekti).

**** Gramati~ka struktura na re~enicata - pravilna upotreba na glagolskite formi (vreme); soglasuvawe na podme-tot i prirokot vo re~enicata; soglasuvawe na podmetot so negovite dodatoci spored gramati~kite kategorii.

Kompozicija nasostavot

Jasnost nasostavot*

Interpunkcija**

Pravopis

Kompletnost nasostavot***

Pravilna grama-ti~ka konstrukcijana re~enicite ****

0- nema kompozicija - nema povrzanost na

delovite- upotrebeni se samo

nekolku re~enici(1-3)

- pomalku od 50% odsostavot e jasen(malku od re~enici-te se jasni)

- pomalku od 50% odinterpunkciskiteznaci se to~noupotrebeni

- pomalku od 50% zbo-rovi se pravopisnoto~no napi{ani

- pomalku od 50% odsu{tinskite ele-menti na tekstot seopfateni so sostavot

- pomalku od 50% odre~enicite se gra-mati~ki to~ni

1- nema kompozicija- nema povrzanost na

delovite - upotrebeni se samo

nekolku re~enici(3-5)

- 50 - 70% odre~enicite se jasni

- interpunkcijata epravilna 50 - 70%

- pravopisot e pravi-len 50 - 70% odzborovite

- 50 - 70% od su{-tinskite elementina tekstot se opfa-teni so sostavot

- 50 - 70% odre~enicite se gra-mati~ki to~ni

2- slaba kompozicija -

2 od 3 dela na kom-pozicijata

- mala povrzanost nadelovite

- lo{a raspredelbana zborovite po de-lovi (pr. vovedniotdel e pogolem odglavniot)




- 70 - 90% od su{-tinskite elementina tekstot se opfa-teni so sostavot


3- dobro izgraden sos-

tav (voveden, glaven,zavr{en del)

- povrzanost nadelovite

- dobra raspredelba(voveden i zavr{endel - kratki; glavendel - podolg)

- nad 90% od re~eni-cite se celosno jasni

- nad 90% po~ituvawena interpunkciskiteznaci i pravopisot

- nad 90% po~ituvawena pravopisot

- site su{tinski ele-menti na tekstot seopfateni so sostavot

- 90% od re~eniciteimaat dobra gra-mati~ka struktura


46 1 2 3 4 5 6

Za proveruvawe na sposobnosta na u~enicite za pismeno ras-kaùvawe, rabotnata grupa izgotvi serija na crteì. U~eniciteimaa zada~a da napi{at pismen sostav po dadenata serija sliki4.Za objektivno ocenuvawe na pismenite sostavi se izgotvija kri-teriumi za ocenuvawe koi gi prikaùvame vo {emata 2.2.

Kvalitetot na sekoj trud e procenet spored sekoj od kriteri-umite. Vo tabela 2. 2 e daden procentot na u~enici spored nivoto{to go postignale.

Od tabelata moè da se voo~i deka okolu 40% od u~enicitemoàt da go dostignat najvisokoto barawe za najgolem broj od kri-teriumite, osven koga e vo pra{awe originalnosta. Po s¢ izgledadeka upotrebata na metafora, sporedbi, direktno obra}awe na li-kovite, povrzuvawe na nastanite so konkretno mesto i vreme impretstavuvalo najgolem problem na u~enicite vo odgovaraweto naovaa zada~a, pa zatoa najmal procent na u~enici go postignale naj-visokoto barawe za kriteriumot originalnost.

RASKA@UVAWE

2. 6. 2

4 Serijata na crteì so upatstvoto za u~enikot e dadena vo prilog A.



5 Vkupniot procent na u~enici ne e 100%, zatoa {to 12,2% od u~enicite {to ja imale ovaa zada~a votestot ne dale odgovor.

nivo na postigawakriterium 0

5

321

12,7 %

12,5 %

9,6 %

11,8 %

12,0 %

22,3 %

15,3 %

17,9 %

17,3 %

24,2 %

25,4 %

22,1 %

23,0 %

18,1 %

44,8 %

44,8 %

39,4 %

43,4 %

40,8 %

22,8 %

41,7 %

Kompozicija na sostavot

Jasnost na sostavot

Interpunkcija

Pravopis

Pravilna gramati~ka konstrukcija na re~enicata

Originalnost

Povrzanost na sodrìnatana slikite so sodrìnata na sostavot

12,4 %

13,2 %

14,6 %

7,2 %

12,9 %

19,7 %

12,7 %

Tabela 2.2 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto Pismeno izrazuvawe - raskaùvawe

[ema 2.2 Kriteriumi i indikatori za ocenuvawe na pismeni sostavi - raskaùvawe

* Jasnost na sostavot - mislata e celosno zavr{ena.** Interpunkcija - to~ka, izvi~nik, pra{alnik, dve to~ki, crta pred upotreba na direkten govor, navodnici,

zapirka pri nabrojuvawe i pred svrznicite a i no.*** Gramati~ka struktura na re~enicata - pravilna upotreba na glagolskite formi (vreme); soglasuvawe na podme-

tot i prirokot vo re~enicata; soglasuvawe na podmetot so negovite dodatoci spored gramati~kite kategorii.**** Originalnost - upotreba na metafora, sporedbi, direktno obra}awe na likovite, povrzuvawe na nastanite so

konkretno mesto, vreme, li~en pe~at na nastanite.

Kompozicija nasostavot

Jasnost nasostavot*

Interpunkcija**

Pravopis

Pravilna grama-ti~ka konstrukci-ja na re~enicite***

Originalnost****

Povrzanost na so-drìnata na sli-kite so sodrì-nata na sostavot

0- nema kompozicija - nema povrzanost na

delovite- upotrebeni se samo

2-3 re~enici

- pomalku od 50% odre~enicite se jasni

- pomalku od 50% odinterpunkciskiteznaci se to~noupotrebeni

- pomalku od 50%zborovi se pravopis-no to~no napi{ani

- pomalku od 50% odre~enicite se gra-mati~ki to~ni

- pomalku od 2 indi-katori se prisutnivo sostavot

- 1 - 2 sliki jasno sesogleduvaat vosostavot

1- nema kompozicija- nema povrzanost

na delovite - upotrebeni se

samo nekolkure~enici (3-5)

- 50 - 70% od re~e-nicite se jasni


- pravopisot e pra-vilen 50 - 70% odzborovite


- 2- 3 indikatori seprisutni vo sosta-vot

- 3 sliki jasno sesogleduvaat vosostavot

2- slaba kompozicija - 2 od 3 dela na kom-

pozicijata- mala povrzanost na

delovite- lo{a raspredelba

na zborovite po de-lovi (pr., vovedniotdel e podolg odglavniot del)





- 3 - 4 indikatori seprisutni vosostavot

- 4 sliki jasno sesogleduvaat vosostavot

3- dobro izgraden sostav

(voveden, glaven,zavr{en del)

- povrzanost nadelovite

- dobra raspredelba nazborovite (voveden izavr{en del - kratki;glaven del - podolg)

- nad 90% od re~eni-cite se celosno jasni

- nad 90% po~ituvawena interpunkciskiteznaci

- nad 90% po~ituvawena pravopisot

- 90% od re~eniciteimaat dobra grama-ti~ka struktura

- 4-5 indikatori seprisutni vo sostavot

- site sliki jasno sesogleduvaat vosostavot


48 1 2 3 4 5 6

OOd site pretpostaveni faktori koi se povrzani so posti-gawata na u~enicite po makedonski jazik, vo ovoj izve{taj}e gi interpretirame samo povrzanosta na polot i obrazo-

vanieto na roditelite. Vo delovite od izve{tajov vo koi grafi~-ki se prikaàni postigawata na u~enicite vo oddelni podra~ja,pokraj skalata na koja e prikaàna re{enosta na test-zada~itegrafi~ki se prikaàni i postigawata na razli~ni podgrupi u~e-nici:

1. spored pol: ma{ki - ènski;

2. spored obrazovanieto na majkata: - nezavr{eno osnovno ilizavr{eno osnovno obrazovanie - sredno obrazovanie - vi{eili visoko obrazovanie;

3. spored obrazovanieto na tatkoto: - nezavr{eno osnovno ilizavr{eno osnovno obrazovanie - sredno obrazovanie - vi{eili visoko obrazovanie.

Od grafikonite se zabeleùva deka devoj~iwata postignu-vaat ne{to povisoki rezultati vo site podra~ja po makedonski ja-zik. Prose~nite postigawa na devoj~iwata (r-50) vo site podra~jase malku nad prose~nite postigawa za site u~enici, a na mom~i-wata vo site podra~ja se ne{to pod prose~nite postigawa na nivona dràvata.

Voo~livi se razlikite vo postigawata na u~enicite ~ii ro-diteli imaat zavr{eno razli~no obrazovanie. Taka zada~ite {tone moàt da gi re{at ni 25% od u~enicite ~ii roditeli imaat os-novno obrazovanie ili pomalku od toa obi~no gi re{avaat pove}eod polovina od u~enicite ~ii roditeli imaat zavr{eno srednoobrazovanie i duri 75% od u~enicite ~ii roditeli imaat zavr{e-no vi{e ili visoko obrazovanie.

So podetalna analiza na grafikonite i nivnoto povrzuvaweso zada~ite na skalata moàt da se vidat razlikite vo re{enostana oddelni zada~i me|u razli~ni grupi u~enici.

Vo prethodnite sporedbi na postigawata na razli~ni grupiu~enici se sluèvme so markantnite to~ki na podelba: procentili

2.7

POSTIGAWA NA RAZLI^NI PODGRUPI UÊNICI

25, 50, 75, pri {to procentilot 50 se sovpa|a so prosekot na grupa-ta. No, pritoa ne se zema{e predvid dali tie grupi na u~enici serazlikuvaat po drugi bitni karakteristiki. Zatoa e napravena do-polnitelna analiza na varijansite kade {to se mereni pro~iste-nite efekti, zatoa {to osven varijablata ~ii efekti se merat si-te ostanati obele`ja na u~enikot ostanuvaat nepromeneti. Govo-rime za efekt na razliki dokolku tie se zna~ajni na nivo 0,05. Sa-mata zna~ajnost na razlikite ne dava informacija za goleminatana razlikata2. Zatoa koga razlikite se zna~ajni se dava i golemi-nata na efektot. Goleminata na efektot e koli~nik na razlikitepome|u sredinite na grupite, od edna strana, i standardnite ots-tapuvawa, od druga strana. Za interpretacija na goleminata naefektot vo literaturata se prepora~uva slednava skala:

Procenuvawa za efektot se vr{eni za varijablite: pol, dalija~ikot na nastavata (makedonski) im e maj~in ili ne i za obrazo-vanieto na tatkoto i obrazovanieto na majkata. Efektot na ovievarijabli e presmetuvan za sekoe podra~je posebno.

Koga drugite varijabli se dràt pod kontrola se pokaà de-ka samo vo podra~jata Leksika i Literatura devoj~iwata se po-dobri od mom~iwata. Efektot e mal ili sreden.

Na del od u~enicite koi nastavata ja sledat na makedonskijazik (me|u 12% i 14%, zavisno od testot {to go re{avale), make-donskiot jazik ne im e maj~in. Toj fakt sam po sebe ne e povrzan sonivoto na postigawata na u~enicite na testovite po makedonskijazik vo nitu edno od ispituvanite podra~ja.

Obrazovanieto na roditelite, osobeno na majkata, postojanoe povrzano so povisoki postigawa na nivnite deca vo site podra~japo makedonski jazik.



0,80 golem pozitiven efekt

0,50 umeren pozitiven efekt

0,20 mal pozitiven efekt

0,00 nema efekt

- 0,20 mal negativen efekt

- 0,50 umeren negativen efekt

- 0,80 golem negativen efekt

golemina opisna efektot

2 Pri golem broj na subjekti, i relativno malite razliki se pokaùvaat kako zna~ajni.


50 1 2 3 4 5 6

Vo podra~jeto: Literatura - ~itawe informativni tekstovizna~itelno povisoki se postigawata na u~enicite ~ii roditeliimaat sredno ili povisoko obrazovanie od decata ~ii roditeliimaat osnovno ili nezavr{eno osnovno obrazovanie. Efektot naobrazovanieto na dvajcata roditeli e umeren.

Vo podra~jeto: Leksika, isto taka, obrazovanieto na dvajca-ta roditeli ima efekt vrz postigawata na nivnite deca. Decata~ii tatkovci imaat zavr{eno vi{e ili visoko obrazovanie imaatpovisoki postigawa vo leksika i od onie ~ii tatkovci imaat os-novno obrazovanie i od onie koi imaat tatkovci so sredno obrazo-vanie. Vo prviot slu~aj efektot na obrazovanieto na tatkoto e go-lem, a vo vtoriot umeren. Obrazovanieto na majkata, isto taka, ezna~ajno povrzano so postigawata na deteto vo podra~jeto Leksika,no razlikite se javuvaat samo me|u grupite u~enici ~ii majki imaatsredno ili povisoko obrazovanie i onie ~ii majki imaat ili nema-at osnovno obrazovanie. Kolku {to e obrazovanieto povisoko, tol-ku i efektot e pogolem. Nema zna~ajni razliki vo postigawata nau~enicite ~ii majki imaat zavr{eno sredno obrazovanie i onie~ii majki imaat vi{e ili visoko obrazovanie.

Vo podra~jata: Literatura i Gramatika postigawata na u~e-nicite ne se zna~ajno povrzani so obrazovanieto na tatkoto, no sepovrzani so obrazovanieto na majkata. Taka u~enicite ~ii majki ima-at sredno ili povisoko obrazovanie postignale povisoki rezul-tati vo literatura od u~enicite ~ii majki imaat samo osnovno ob-razovanie, a u~enicite ~ii majki imaat zavr{eno vi{e ili visokoobraovanie postignale podobri rezultati vo gramatika od u~eni-cite na majkite so osnovno obrazovanie. Vo dvata slu~ai efektote umeren.

3POSTIGAWA

NA U^ENICITE PO MATEMATIKA


Postigawa na u~enicite po matematika 53

PPred po~etokot na mereweto na postigawata po matematikana u~enicite vo oddelenskata nastava nu`no be{e da sedonesat nekoi odluki povrzani so toa {to i kako }e se me-

ri. Kako racionalno se oceni da se merat kumulativnite postiga-wa na u~enicite na krajot na oddelenskata nastava i mereweto dabide so testovi od tipot moliv-hartija. Vakvite opredelbi imaaza posledica izostavawe na nekoi sodrìni za koi se cene{e dekase samo sredstvo za ponatamo{no u~ewe matematika (na pr., sodr-ìnite vo vrska so mnoèstvata ili, pak, tablicata za mnoèwe ioperaciite vo mnoèstvoto prirodni broevi do 100) i namaluvawena mo`nosta za merewe na osposobenosta za primena na znaewatavo situacii od sekojdnevniot ìvot.

Vrz osnova na navedenite opredelbi se izgotvija ispitniteprogrami i test-zada~ite.

Osnova za izgotvuvawe na ispitnata programa za merewe napostigawata na u~enicite po matematika na krajot od oddelenska-ta nastava be{e nastavnata programa po matematika za I do IV od-delenie.

Pri opredeluvaweto na celite vo ispitnata programa se ima-{e predvid i iskustvoto na ~lenovite na rabotnata grupa vo vrskaso mo`nostite na u~enicite i realnite o~ekuvawa za nivnite po-stigawa na krajot na oddelenskata nastava.

So cel tipot na zada~ite i neednakvoto iskustvo na u~eni-cite da re{avaat testovi {to pomalku da vlijae na postigawata sekoristea samo dva tipa test-zada~i od objektiven tip (so pove}e-~len izbor i so kusi odgovori) i zada~i {to baraa da se pokaèprocesot na re{avawe. Se nastojuva{e zada~ite da bidat sorazli~na teìna za da se pokrie celiot dijapazon na znaewata nau~enicite po matematika.

Vo ovoj del od izve{tajot prvo se dadeni informacii za pro-gramskite podra~ja za da se ima pocelosen uvid vo domenot na me-reweto. Centralno mesto zazema prikaùvaweto na postigawatana u~enicite vo ramkite na sekoe programsko podra~je. Vo ovoj dele daden (1) popis na celite ~ija postignatost be{e merena, (2) po-stigawata na site test-zada~i so koi celite bea mereni prikaà-ni na skala spored stepenot na nivnata re{enost, (3) primeri na

3.1VOVED


54 1 2 3 4 5 6

nekolku tipi~ni test-zada~i od podra~jeto i (4) deskripcija natoa {to postignale okolu 75% od u~enicite, okolu 50% od u~eni-cite i okolu 25% od u~enicite, a ponekoga{ i postigawata na naj-dobrite 10% u~enici. Pod skalite grafi~ki se prika`ani i raz-likite vo postigawata na oddelni podgrupi u~enici (spored polot,nastavniot jazik, obrazovanieto na tatkoto i obrazovanieto namajkata), no tie se komentirani na krajot za site skali zaedno.



NNiz nastavata po matematika u~enicite steknuvaat znaewaza broevite, formite i veli~inite. Preku izu~uvawe na so-drìnite od podra~jata zastapeni vo Nastavnata programa

od I do IV oddelenie, spored celite na Nastavnata programa, seo~ekuva u~enicite vo oddelenskata nastava:

da go razberat zna~eweto na broevite kako potreba vosekojdnevniot ìvot;

da go sfatat dekadniot broen sistem;

da gi izveduvaat osnovnite aritmeti~ki operacii (sobi-rawe, odzemawe, mnoèwe i delewe) na prirodnite broe-vi i operaciite sobirawe i odzemawe dropki so ednakviimeniteli;

da go razberat zna~eweto na operaciite i da gi primenu-vaat nivnite svojstva;

da steknat pretstavi za najva`nite prostorni i ramninskigeometriski figuri;

da gi voo~uvaat elementite, svojstvata i zaemnite odnosime|u geometriskite figuri;

da gi poznavaat osnovnite i nekoi izvedeni merni edini-ci, soodvetnite merni instrumenti i prakti~no da gi pri-menuvaat;

da pribiraat, pretstavuvaat, ~itaat i interpretiraatpodatoci;

da presmetuvaat i re{avaat problemi povrzani so broevi-te, geometriskite formi, mereweto i rabota so podatoci.

Vo Nastavnata programa po matematika od od I do IV oddele-nie se zastapeni slednive programski podra~ja: Broevi i operacii- sobirawe, odzemawe, mnoèwe i delewe, Geometrija - ramninskigeometriski figuri i geometriski tela, Merewe i Rabota so poda-toci.

3.2PROGRAMSKI PODRA^JA


56 1 2 3 4 5 6

Imaj}i gi predvid Nastavnata programa i navedenite opre-delbi vo vrska so Nacionalnoto ocenuvawe grupata eksperti iz-gotvi ispitna programa. Taka, sodrìnite {to se opfateni so is-pitnata programa se grupirani vo 6 podra~ja:

Broevi (broevi do milion, vrednost na cifra vo dadenbroj, rimski cifri i rimski broevi do 20, poimot dropka);

Operacii (sobirawe, odzemawe, mnoèwe i delewe, svojst-va na operaciite, ravenki, brojni izrazi, problemskisituacii koi se sveduvaat na broen izraz ili ravenka);

Ramninski geometriski figuri (to~ka, prava, dve pravi voramnina, agol, triagolnik, pravoagolnik i kvadrat,kru`nica i krug, kako i perimetar na triagolnik, napravoagolnik, odnosno kvadrat);

Geometriski tela (rabesti i val~esti tela, kocka, kvadar,konus, topka, cilindar i piramida, kako i rab, teme i yidkaj kocka, odnosno kvadar);

Merewe (merni edinici za vreme, masa, dolìna, te~nost iplo{tina; zada~i vo koi se koristeni mernite edinici);

Rabota so podatoci (pretstavuvawe, ~itawe, interpreti-rawe podatoci pretstaveni na razli~ni na~ini).

Za sekoe od podra~jata se definirani poglobalni i pokon-kretni ispitni celi od koi se poa|a{e pri izgotvuvawe na test-zada~ite.



PPostignatosta na ispitnite celi opfateni vo podra~jetoBroevi be{e merena so 17 test-zada~i. Konkretno, bea me-reni slednive znaewa i sposobnosti:

zapi{uvawe broevi so zborovi, cifri, vo pozicionaforma i vo razviena forma (test-zada~i:2, 8, 9, 14);

odreduvawe prethodnik i sledbenik na daden broj (test-zada~i: 6, 15, 17);

sporeduvawe broevi do 1 000 000 (test-zada~i: 5, 7, 10, 13, 16);

odreduvawe vrednost na cifra vo daden broj (test-zada~a 3);

prepoznavawe i zapi{uvawe na rimskite cifri I, V, X,kako i zapi{uvawe broevi do 20 so rimski cifri (test-zada~a 4);

izrazuvawe del od celo so dropka (test-zada~i: 1, 11, 12).

Na skalata 3.1 se dadeni ispitnite zada~i od podra~jetoBroevi rasporedeni spored postignatite rezultati.

3.3

Postigawa na u~enicite vo podra~jeto BROEVI


58 1 2 3 4 5 6

polma{ki

`enski

jazikmakedonski

albanskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**VO***

obrazovaniena majkata

OU*SO**VO***

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17




Skala 3.1 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto BROEVI

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75



Razgledaj go crte`ov.

Oboj 7 od figurava.18

Test-zada~a1

[to e to~no?a) 175 < 170b) 1 728 > 1 278v) 25 000 > 150 000

Test-zada~a7

Brojot 208 307 zapi{i go vorazviena forma.

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a14

Kolku e razlikata me|u sledbeni-kot na brojot 20 i prethodnikot nabrojot 10?

Odgovor: ___________________________

Test-zada~a17


60 1 2 3 4 5 6

Spored dobienite pokazateli za re{enosta na test-zada~i-te od podra~jeto Broevi izvle~eni se slednive soznanija za pos-tigawata na u~enicite.

Okolu 75% od u~enicite to~no i bez te{kotii gi re{ile sa-mo test-zada~ite 1 i 2. Soodvetno na barawata vo ovie zada~i mo-è da se konstatira deka ovie u~enici:

- umeat da pretstavuvaat na crte` dadena dropka kako delod celoto (vidi: zada~a 1) i da prepoznavaat koj od ponu-denite ~etiri {estcifreni broevi zapi{ani so cifri e{estcifreniot broj zapi{an so zborovi. Tie ~esto so uspeh gi re{avale i zada~ite 3, 4 i 5 na skala-

ta, no ponekoga{ imale te{kotii pri nivnoto re{avawe. Toa po-kaùva deka ovie u~enici, glavno:

- gi poznavaat prirodnite broevi do milion i gi zapi{uvaatso cifri ili so zborovi;

- uspevaat da sporedat i podredat tricifreni prirodni bro-evi vo ednostavni slu~ai od sekojdnevniot ìvot (pr., Da-deni se podatoci za visinata na 5 deca vo centimetri.U~enicite treba da gi zapi{at imiwata na decata podredu-vaj}i gi po visina.);

- moàt daden dvocifren broj da zapi{at so rimski cifri.

Okolu 50% od u~enicite, pokraj toa {to bez te{kotii re{a-vaat zada~i {to gi vklu~uvaat prethodno navedenite sposobnosti:

- uspe{no odreduvaat prethodnik na daden ~etiricifrenbroj.No, imaat izvesni te{kotii pri:

- zapi{uvawe na najgolemiot petcifren broj so ponudeni 5cifri;

- zapi{uvawe so cifri na petcifren broj daden so zborovi;

- izbirawe to~en od ponudenite iskazi kade se sporeduvaatdva broja so koristewe na simbolite: < i > (vidi: zada~a 7).Ovie u~enici so pote{kotii re{avaat i zada~i vo koi:

- od ponudenite broevi izbiraat broj {to e 100 pati pogolemod daden dvocifren broj;

- zapi{uvaat dropka {to odgovara na zatemnet del od dadenafigura;

- vo minuti odreduvaat 1/4 od ~asot.



Okolu 25% od u~enicite, pokraj seto prethodno, sosema us-pe{no:

- od ponudenite broevi izbiraat broj {to e za 1000 pogolemod daden {estcifren broj;

- zapi{uvaat daden {estcifren broj vo razviena forma(vidi: zada~a 14).Ovie u~enici imale te{kotii pri re{avaweto na grupata is-

pitni zada~i {to se na dnoto na skalata, no ~esto uspevale uspe{-no da gi re{at. Toa poka`uva deka ovie u~enici dosta uspe{no:

- odreduvaat sledbenik na daden broj iska`an preku meta-jazikot (sledbenik na najmaliot petcifren broj);

- odreduvaat broj {to nedostasuva vo dadena niza kade edadeno praviloto spored koe e formirana nizata, no ne-dostasuvaat tri ~lena vo nizata neposredno pred baraniotbroj;dodeka so izvesni te{kotii tie:

- umeat da odreduvaat broj {to e razlika me|u sledbenikotna eden i prethodnikot na drug daden dvocifren broj (vidi:zada~a 17).

Ne{to pove}e od 10% od u~enicite uspeale da gi re{at si-te zada~i od podra~jeto Broevi.


62 1 2 3 4 5 6

PPostignatosta na celite opfateni vo podra~jeto Operacii(sobirawe, odzemawe, mnoèwe i delewe) do milion be{emerena so 32 test- zada~i. Vo ova podra~je bea mereni sled-

nive znaewa i sposobnosti:

usno sobirawe, odzemawe, mnoèwe i delewe (test-zada-~i: 1, 3, 4, 6, 7, 13);

procenuvawe rezultat od sobirawe dva broja (test-zada~a: 17);

sobirawe, odzemawe, mnoèwe i delewe broevi do 1 000 000 (test-zada~i: 6, 12, 15);

primena na komutativnoto i asocijativnoto svojstvo nasobiraweto (test-zada~a: 24);

promena na zbirot pri menuvawe na komponentite prisobiraweto (test-zada~a: 29);

promena na proizvodot pri menuvawe na mnoìtelite(test-zada~a: 27);

proveruvawe na deleweto so mnoèwe (test-zada~a: 22);

re{avawe brojni izrazi so pove}e operacii so ili bezzagradi (test-zada~i: 5, 26, 28, 32);

pretstavuvawe problemski situacii so broen izraz (test-zada~a: 20);

opredeluvawe nepoznata komponenta - ravenka (test-za-da~i: 8, 11);

re{avawe ednostavni problemski zada~i koi se sveduvaatna ravenki ili broen izraz (test-zada~i: 16,14,19);

re{avawe posloèni problemski zada~i koi se sveduvaatna ravenki ili broen izraz (test-zada~i: 9, 10, 18, 23, 25,26, 30, 31);

odzemawe dropki so ednakvi imeniteli (test-zada~a: 2);

3.4

Postigawa na u~enicite vo podra~jeto OPERACII



re{avawe ednostavni problemski situacii so sobirawe iodzemawe dropki so ednakvi imeniteli (test-zada~a: 21).

Na skalata 3.2 se dadeni ispitnite zada~i od podra~jetoOperacii do milion, rasporedeni spored postignatite rezultati.

Vrz osnova na analizata na postignatite rezultati naprave-ni se slednive sogleduvawa za postigawata na u~enicite.

Okolu 75% od u~enicite to~no gi re{ile samo zada~ite 1, 2i 3 koi se odnesuvaa na mnoèwe so dekadni edinici i odzemawedropki so ednakvi imeniteli (vidi: zada~a 2), {to zna~i deka ovaagrupa u~enici poseduva sposobnosti za re{avawe na vakov vidzada~i. Pokraj toa ovie u~enici ponekoga{ uspevale da re{atzada~i vo koi se bara{e:

- da se re{i ednostaven broen izraz bez zagradi so sobirawei odzemawe dvocifreni broevi;

- da se otkrie dekadnata edinica so koja e pomnoèn dadeniotbroj;

- sobirawe na dva broja {to pretstavuvaat desetki iljadi;

- sobirawe dva petcifreni broja.

Okolu polovina od u~enicite, pokraj toa {to bez te{kotiigi re{ile prethodno navedenite zada~i, nemaat te{kotii i pri:

- mnoèwe na dva broja od koi edniot e 0;

- otkrivawe na nepoznat mnoìtel vo ednostavni mnoèwa(pr., so brojot 5) (vidi: zada~a 9);

no so te{kotii re{avaat zada~i vo koi se bara:

- re{avawe na ednostavni tekstualni zada~i so sobirawe iodzemawe (vidi: zada~a 10) ili delewe;

- otkrivawe na nepoznat delenik vo ednostavni delewa (pr.,so brojot 5);

- delewe pove}ecifreni broevi so ednocifren broj, bezostatok;

- odreduvawe proizvod na pove}ecifreni broevi (mnoèwena petcifren broj so 100);

- re{avawe ednostaven problem so sobirawe na dva broja(vidi: zada~a 14).

Okolu 25% od u~enicite uspe{no gi re{avaat zada~ite sokoi prethodnata grupa u~enici imale te{kotii i uspe{no:

Nacionalno ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo oddelenskata nastava - 2002 godina

64 1 2 3 4 5 6

polma{ki

`enski

jazikmakedonski

albanskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**VO***


OU*SO**VO***

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132




Skala 3.2 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto OPERACII

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75

POSTIGAWA PO MAKEDONSKI JAZIK I MATEMATIKA


5 - 2 = 8 8 8

Test-zada~a2

Popolni go praznoto mesto za dabide mno`eweto to~no!

18 = 90

Test-zada~a9

Biljana imala odredena suma pari.Taa platila 1 320 denari za patiki, £ostanale 1 225 denari. Presmetaj kolku pari imala Biljanapred da plati za patikite.

Odgovor: ___________________________

Test-zada~a10

Koja cifra treba da se zapi{e vokvadrat~eto za da bide to~no sobi-raweto:

3 7 5 7+ 2 44 0 4 1

a) 1 b) 3v) 8g ) 9

Test-zada~a14

Edna furna proizvela 12 300 leba voponedelnik, a 17 500 leba vo vtornik. Kolku pribli`no lebovi se proiz-vedeni vo dvata dena?

a) 15 000b) 20 000v) 30 000g ) 40 000

Test-zada~a17

Zapi{i so broen izraz: „Od brojot 30 000 odzemi go zbirot na broevite25 635 i 1 635“.

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a20

Marija kupila za 3 865denari.

Taa mu dala na prodava~ot

Prodava~ot £ vratil

Proveri dali prodava~ot £ vratilna Marija to~no pari.

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a23

Poznato e deka 3 249 + 756 = 4 005. Bez da presmetuva{ odredi go h.

(3 249 + 25) + 756 = 4 005 + h

Odgovor: h = ________________________

Test-zada~a29

Elena kupila buket cve}e i go vrzalaso ma{na. Platila 270 den.

1 cvet ma{na buket cve}e20 den. 50 den. 270 den.

Presmetaj kolku cvetovi imalo vobuketot.

Odgovor: _____________________________

Test-zada~a31

5 000 den.

1 000 den. 100 den. 50 den. 5


66 1 2 3 4 5 6

- re{avaat ednostavna tekstualna zada~a koja se sveduva namnoèwe dva tricifreni broja;

- procenuvaat zbir na dva petcifreni broja vo tekstualnazada~a (vidi: zada~a 17);

- verbalen iskaz zapi{uvaat so broen izraz (vidi: zada~a 20);Ovie u~enici so mali te{kotii pri sostavuvaweto na broj-

niot izraz:

- re{avaat ednostavna tekstualna zada~a {to se sveduva nabroen izraz so operaciite sobirawe i odzemawe;

- so mali te{kotii pri sostavuvaweto na brojnite izrazi,re{avaat posloèni tekstualni zada~i (vidi: zada~a 23).Isto taka, imaat te{kotii pri:

- odreduvawe broevi {to treba da se pomnoàt, za da seproveri to~nosta na dadeno delewe na dva broja;

- re{avawe tekstualna zada~a koja se sveduva na sobirawe(ili odzemawe) dropki so ednakov imenitel.

So poslednata od gorenavedenite zada~i imaat te{kotii inajdobrite 10% od u~enicite. Me|utoa, tie uspe{no:

- re{avaat brojni izrazi so dve operacii (od razli~en red)bez zagradi ili so tri operacii so zagradi;

- re{avaat problemski zada~i so pove}e ~ekori;

- re{avaat broen izraz so sobirawe (4 sobiroci), so malite{kotii pri primenata na komutativnoto ili asocija-tivnoto svojstvo na sobiraweto.No, i najuspe{nite u~enici imale te{kotii pri:

- re{avawe brojni izrazi so zagradi so tri operacii (odrazli~en red);

- odreduvawe kako se menuva proizvodot na dva broja pripromena na eden od mnoìtelite;

- re{avawe na problemski zada~i vo koi treba da se koristimnoèweto;

- koristewe na svojstvata na operaciite vo slu~ai koga sedadeni implicitno, vo posloèni primeri (vidi: zada~a 29);

- re{avawe nestandardni problemski situacii koi se svedu-vaat na re{avawe broen izraz ili ravenka (vidi: zada~a 31).



SSodr`inite opfateni vo podra~jeto Ramninski geometriskifiguri bea mereni so 20 test-zada~i. Konkretno, so zada-~ite bea opfateni slednive znaewa i sposobnosti:

odreduvawe zaemna polo`ba na to~ka i prava vo ramnina,dve pravi vo ramnina, kako i zaemna polo`ba na prava iramnina (test-zada~i: 1,10,11, 14);

crtawe i ozna~uvawe pravi {to se normalni, paralelni ise se~at i koristewe na simbolite (test-zada~i: 7, 20);

crtawe, ozna~uvawe, imenuvawe i sporeduvawe agli (test-zada~i: 2, 4, 6, 8, 13);

voo~uvawe i ozna~uvawe temiwa, strani i agli namnoguagolnik (test-zada~i: 9, 17);

razlikuvawe vidovi triagolnici spored stranite, odnosnoaglite (test-zada~i: 3, 5);

crtawe i ozna~uvawe triagolnik (test-zada~a 15);

odreduvawe perimetar na pravoagolnik, odnosno kvadrat(test-zada~i 18, 19);

crtawe kru`nica so daden radius, ozna~uvawe centar,radius i dijametar (test-zada~i: 12, 16).

Na skalata 3.3 se dadeni ispitnite zada~i od podra~jetoRamninski geometriski figuri, rasporedeni spored postignatiterezultati.

3.5

Postigawa na u~enicite vo podra~jeto RAMNINSKI

GEOMETRISKI FIGURI


68 1 2 3 4 5 6

polma{ki

`enski

jazikmakedonski

albanskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**VO***


OU*SO**VO***

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20




Skala 3.3 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto RAMNINSKI GEOMETRISKI FIGURI

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75



Na crteòv voo~uva{ edna prava itri to~ki.

Koja od to~kite pripa|a (leì) napravata?

a) Ab) Kv) M

Test-zada~a1

Koj od triagolnicite na crteòv etapoagolen?

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a2

So teme vo to~kata O nacrtaj agolMON {to e pogolem od agolot ASB.

Test-zada~a8

Na crteòv e pretstavena horizon-talna ramnina i ~etiri pravi.

Koja od pravite ja proboduva ramni-nata vo to~kata Y?

a) kb) lv) mg ) n

Test-zada~a10

Na crteòv e daden eden pravoagol-nik.

Ozna~i gi negovite temiwa so A, B,C i D, taka {to stranite AC i AD dabidat sosedni.

Test-zada~a17

Nacrtaj prava a {to minuva nizto~kata A i e normalna na pravata s.

Test-zada~a20

a) b) v)

n

A K

M

A B

S

O

ml n

kS

A

s


70 1 2 3 4 5 6

Vrz osnova na analizata na prikaànite rezultati izvedenise slednive sogleduvawa za postigawata na u~enicite vo pod-ra~jeto Ramninski geometriski figuri.

Okolu 75% od u~enicite sigurno i to~no gi re{ile ispitni-te zada~i: 1, 5 i 6 {to pokaùva deka ovie u~enici moàt:

- da razlikuvaat to~ki {to pripa|aat i {to ne pripa|aat naprava koga se dadeni na crte` (vidi: zada~a 1);

- da razlikuvaat triagolnici spored aglite, odnosno sporedstranite, kako i da razlikuvaat tap agol od prav i ostar (nadaden crte` so tri ~asovnici go odreduva ~asovnikot vo kojskazalkite obrazuvaat tap agol).Ovie u~enici, isto taka, moàt, no so izvesni te{kotii, da

sporedat agli po golemina (vidi: zada~a 2).

Okolu 50% od u~enicite to~no gi re{ile site zada~i {to sena skalata od 1 do 11 i spored barawata na zada~ite moè da sekonstatira deka, pokraj toa {to znaat s¢ {to i prethodnata grupau~enici so poniski znaewa, bez te{kotii umeat:

- da nacrtaat prava paralelna na dadena prava;

- so teme vo dadena to~ka da crtaat agol {to e pogolem oddaden agol (vidi: zada~a 8);

- da odredat sprotivna na dadena strana kaj nacrtan kvadrat;

- na daden crte` da ja identifikuvaat pravata {to probodu-va ramnina (vidi: zada~a 10);

- da gi identifikuvaat zaemno normalnite pravi.Ovie u~enici so izvesni te{kotii umeat:

- da crtaat prav agol so teme vo dadena to~ka O;

- da crtaat dijametar na dadena kru`nica;

- da odreduvaat zaemna polo`ba na dve ramnini ilustriranaso zaemnata polo`ba na tavan i pod na u~ilnica.

Okolu 25% od u~enicite, pokraj prethodnoto:

- crtaat ramnokrak triagolnik so dadena osnova i dolìnana krakot;

- crtaat kru`nica so dadena dolìna na radius so centar voopredelena to~ka O;

- ozna~uvaat temiwa na pravoagolnik spored nazna~enobarawe za odnosot me|u dve od negovite strani (vidi:zada~a 17);

- presmetuvaat perimetar na pravoagolnik so dadeni dimenzii.



Tie umeat i da go primenuvaat znaeweto za perimetar na pra-voagolnik vo situacii od sekojdnevniot ìvot (pr., pri presmetu-vawe na najmalata potrebna dolìna na ìca za zagraduvaweparcela so dadeni dimenzii), no pritoa imaat izvesni te{kotii iponekoga{ pravat gre{ki i imaat te{kotii koga treba da nacrtaatprava {to minuva niz dadena to~ka i e normalna na dadena prava(vidi: zada~a 20).


72 1 2 3 4 5 6

PPostigawata na u~enicite vo podra~jeto Geometriski telabea mereni so 18 test-zada~i koi gi merea slednive znae-wa i sposobnosti:

razlikuvawe rabesti od val~esti tela (test-zada~i: 5, 7);

prepoznavawe i imenuvawe objekti od neposrednataokolina koi imaat forma na kocka, kvadar, konus, topka,cilindar i piramida (test-zada~i: 1, 3, 4, 8, 9, i 12);

voo~uvawe, imenuvawe i razlikuvawe rab, teme i yid kajkocka i kvadar i odreduvawe na nivniot broj (test-zada~i:2, 10);

razlikuvawe sprotivni od sosedni rabovi, temiwa iyidovi kaj kocka i kvadar (test-zada~i: 11, 13, 15, 16);

presmetuvawe perimetar i plo{tina na kocka/ kvadar,odnosno yidovi na kocka/kvadar (test-zada~i: 14, 17 i 18).

Na skalata 3.4 se prika`ani test-zada~ite od podra~jeto Geo-metriski tela, rasporedeni spored postignatite rezultati.

Vrz osnova na pokazatelite od skalata se zaklu~uva{e zanivoto na postigawata na u~enicite vo ova podra~je.

Spored niv okolu 75% od u~enicite prepoznavaat i umeatda imenuvaat oddelni (pr., kvadar i cilindar) geometriski tela, aso imenuvawe na nekoi (pr., konus) imaat te{kotii (vidi: zada~a 4).Tie, isto taka, znaat kakvi mnoguagolnici se yidovite na kockata.Tie imaat pogolemi te{kotii koga treba:

- da prepoznaat rabesto geometrisko telo na crte` na koj imai val~esti geometriski tela;

- da dovr{at zapo~nat crte` na kvadar na koj nedostasuvaat3 raba;

- da go odredat geometriskoto telo ograni~eno samo so krivapovr{ina koga se imenuvani tri geometriski tela.

3.6

Postigawa na u~enicite vopodra~jeto GEOMETRISKI TELA



Okolu 50% od u~enicite, pokraj toa {to go znaat prethodnonavedenoto, bez te{kotii:

- identifikuvaat i imenuvaat predmet vo forma na kvadarkoga dimenziite na rabovite ne se razlikuvaat mnogu;

- imenuvaat geometrisko telo implicitno opi{ano so brojot ividot na povr{inite so koi e ograni~eno (vidi: zada~a 9);

- odreduvaat broj na rabovi na rabesto geometrisko telo.Tie imaat te{kotii:

- na daden crte` da odredat rab na kvadar {to e paralelenso daden rab (vidi: zada~a 11);

- da se setat na predmet od okolinata {to ima forma nageometrisko telo impicitno opi{ano so vidot napovr{inite so koi e ograni~eno.

Okolu 25% od u~enicite poseduvaat znaewa bez te{kotiida gi re{at site zada~i {to gi re{ava i prethodnata grupa u~eni-ci, no tie znaat u{te i da odredat razlika vo brojot na temiwatana dve razli~ni piramidi (osnovite im se razli~en vid mnogu-agolnici), a so izvesni te{kotii odreduvaat plo{tina na eden yidna kocka za koja e poznata plo{tinata na celata kocka.

Najuspe{nite 10% u~enici, pokraj navedenoto, nemaat prob-lemi koga vo daden crte` na kvadar treba da prepoznaat sosedenyid na daden yid od kvadarot (vidi: zada~a 15).

Ovie u~enici so izvesni te{kotii gi opredeluvaat i imenu-vaat rabovite koi imaat zaedni~ko teme kaj geometrisko telo da-deno na crte`.

Poslednite dve zada~i na skalata bea uspe{no re{eni odpomalku od 10% od u~enicite. Tie se odnesuvaa na koristewe naznaewata za kocka/kvadar, perimetar/plo{tina na kvadrat/pravo-agolnik i operacii so prirodni broevi vo problemska zada~a (vi-di: zada~a 17).


74 1 2 3 4 5 6

polma{ki

`enski

jazikmakedonski

albanskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**VO***


OU*SO**VO***

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18




Skala 3.4 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto GEOMETRISKI TELA

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75



Kapata na crte`ov ima forma nageometrisko telo. Koe e toa telo?

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a4

Koe geometrisko telo e ograni~enoso dve ramni povr{ini i ednakriva povr{ina?

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a9

Koj od rabovive: AB, EH, BF ili BCe paralelen so rabot CD?

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a11

Razgledaj go crte`ov na kvadar.

Navedi eden od sosednite yidovina yidot QMPT.

Odgovor: ___________________________

Test-zada~a15

Edna zgrada ima forma na kvadar.Dimenziite na osnovata na zgradatase 11m i 7m. Ivan istr~al 3 krugaokolu zgradata.Presmetaj kolku metri istr~alIvan.

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a17

T

P

M N

Q R

S

OD

C

B

FA

E

H

G


76 1 2 3 4 5 6

PPostignatosta na celite od podra~jeto Merewe be{e prove-rena so 17 ispitni zada~i. Konkretno, so zada~ite bea op-fateni slednive znaewa i sposobnosti:

prepoznavawe i imenuvawe edinici merki za vreme, masa,dolìna i te~nost i koristewe simboli (test-zada~i: 3 i 5);

~itawe vreme od ~asovnik i merewe dolìna na nacrtanobjekt (test-zada~i: 2 i 11);

pretvorawe pogolemi edinici merki vo pomali i obratno(test-zada~a: 5);

operacii so edinici merki (test-zada~i: 1 i 6);

sporeduvawe i procenuvawe golemina na plo{tini (test-zada~i: 4, 7 i 13);

re{avawe tekstualni zada~i vo koi se koristeni merniteedinici (test-zada~i: 8, 9, 10, 12, i 16);

odreduvawe plo{tina na kvadar i kocka po formula ipravilno izrazuvawe so soodvetni merni edinici (test-zada~i: 14 i 17).

Na skalata 3.5 podolu se dadeni test-zada~ite od podra~je-to Merewe, rasporedeni spored postignatite rezultati.

Ispitnite zada~i od 1, 2 i 3 na skalata, sigurno i to~no gire{ija okolu 75% od u~enicite.

Soodvetno na barawata vo ovie zada~i, moè da se konsta-tira deka ovie u~enici:

- sobiraat ednoimeni merni edinici (vidi: zada~a 1);

- ~itaat vreme od ~asovnik (pr., izbiraat od ponudeni ~asov-nici, ~asovnik koj pokaùva odredeno vreme vo ~asovi iminuti);

- i data od kalendar (~itaat vo koj den bila odredena data).

3.7

Postigawa na u~enicite vo podra~jeto MEREWE



Ovie u~enici moàt, so mali te{kotii:

- da odreduvaat kolkava e plo{tinata na dadena figura(vidi: zada~a 4),a imaat pogolemi te{kotii koga treba:

- pofleksibilno da go koristat kalendarot taka {to odkalendar za eden mesec ~itaat so koj den zapo~nal mesecot;

- da odredat vkupna vrednost na (na crte` ilustrirani) ban-knoti vo denari.

Okolu 50% od u~enicite, pokraj prethodnoto, moàt:

- da odredat plo{tina na del od figura (vidi: zada~a 7);

- da re{avaat ednostavni problemski zada~i so koristewemerni edinici za dolìna.Tie imaat pogolemi problemi pri re{avaweto na:

- ednostavni tekstualni zada~i {to vklu~uvaat operacii somerni edinici za masa (vidi: zada~a 10);

- preciznoto merewe dolìna (vo milimetri) na predmetpretstaven so crte`.

Okolu 25% od u~enicite to~no gi re{ija site zada~i od ovapodra~je, osven poslednata. Toa pokaùva deka ovie u~enici, po-kraj toa {to znaat s¢ {to i u~enicite so poslabi postigawa, us-pe{no:

- re{avaat problemski zada~i vo koi e potrebno da odzemaatvreme izrazeno vo ~asovi i minuti, pri {to e potrebno„pozajmuvawe“ od ~asovite i pretvorawe vo minuti;

- procenuvaat dolìna na objekt so koristewe na nes-tandardni merni edinici (vidi: zada~a 13);

- od ponudeni odgovori izbiraat koja e plo{tinata naparcela so forma na kvadrat ako e dadena dolìnata nastranata;

- odreduvaat zbir na razli~ni merni edinici za te~nost, pri{to treba da izvr{at pretvorawe pogolema vo pomalamerna edinica;

- odreduvaat pominato vreme vo godini od nekoj nastan vopodale~noto minato do godinata na testiraweto (koja ne eeksplicitno dadena).

Zada~ata 17, za ~ie re{avawe e potrebno da se znae pretvo-rawe na merni edinici za masa i nivno sobirawe, ja re{ija, so iz-vesni te{kotii, okolu 10% od u~enicite.


78 1 2 3 4 5 6

polma{ki

`enski

jazikmakedonski

albanskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**VO***


OU*SO**VO***

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17




Skala 3.5 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto MEREWE

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75



Ivona izela za ve~era 100 g meso,200 g kompir, 80 g salata i 20 g torta. Kolku vkupno hrana izela Ivona zave~era?

a) 40 g.b) 400 g.v) 4 kg.

Test-zada~a1

Kolkava e plo{tinata na figurata?a) 13 mm2

b) 13 cm2

v) 13 cmg) 13 m2

Test-zada~a4

Kolkava e plo{tinata na oboeniotdel od figurata?

Odgovor: _____________________________

Test-zada~a7

Kamion e tovaren so 5 t jabolka, atraktor so 3 000 kg `ito.Kolku kilogrami pove}e e tovarenkamionot?

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a10

Merewe na u~ilnicata

Sa{o br. 43 Arben br. 40

Ile br. 38

Na slikata e prika`ana goleminata napatikite na Sa{o, Arben i Ile. Tie jamerele {irinata na u~ilnicata sostapala.Koj od niv izbroil najmnogu stapala?

Odgovor: ___________________________

Test-zada~a13

1 cm2

1 cm2


80 1 2 3 4 5 6

SSo 14 test-zada~i bea mereni sodrìni opfateni vo pod-ra~jeto Rabota so podatoci. So niv bea mereni sledniveznaewa i sposobnosti:

klasificirawe i rasporeduvawe na podatoci sporeddadeno barawe (test-zada~a:12);

~itawe podatoci dadeni vo tabeli, {emi i dijagrami(test-zada~i: 1, 4, 6 i 9);

interpretirawe podatoci pretstaveni na razli~ni na~ini(test-zada~i: 3, 5, 10, 11, 13 i 14);

pretstavuvawe dadeni podatoci vo tabeli, dijagrami igrafikoni (test-zada~i: 2, 7 i 8).

Na skalata 3.6 test-zada~ite od podra~jeto Rabota so poda-toci se rasporedeni spored postignatite rezultati.

Okolu 75% od u~enicite sigurno i to~no gi re{ile test-za-da~ite 1, 2 i 4, no imale problemi pri re{avaweto na zada~ata 3.

Soodvetno na barawata vo ovie zada~i, moè da se konsta-tira deka ovie u~enici:

- ~itaat podatoci pretstaveni vo tabela ili so stolbestdijagram i odgovaraat na dadeno pra{awe vo vrska so poda-tocite (vidi: zada~a 1); no pravat gre{ki koga:

- selektiraat podatoci za dadeno barawe pretstaveni nastolbest dijagram i gi pretstavuvat vo ednostavna dadenatabela (vidi: zada~a 3). Ovie u~enici ponekoga{ moàt da interpretiraat podatoci

dadeni vo tabela i da go pro~itaat podatokot i od horizontalna-ta i od vertikalnata skala na dijagramot (vidi: zada~a 6).

Okolu 50% od u~enicite, pokraj toa {to poseduvaat znaewabez te{kotii da gi re{avaat prethodnite zada~i, umeat u{te:

3.8

Postigawa na u~enicite vopodra~jeto RABOTA SO PODATOCI



- da pretstavuvaat dadeni podatoci na stolbest dijagram, vokoj e daden primer za eden od podatocite;

- vo ednostavni slu~ai, podatocite od slikovit dijagram dagi pretstavuvaat vo stolbest (vidi: zada~a 8), no imaat te{kotii koga pro~itaniot podatok treba i da go

interpretiraat (vidi: zada~a 10).

Okolu 25% od u~enicite so visoki postigawa, pokraj toa {toumeat da pretstavuvaat i ~itaat podatoci na navedenite na~ini,nemaat te{kotii i pri interpretiraweto na podatocite od pokom-pleksni tabeli.

Tie imale te{kotii koga se bara da klasificiraat i zapi-{uvaat podatoci vo dadena tabela i pri interpretiraweto na po-datocite od tabeli koga se potrebni prethodni presmetuvawa.

10% u~enici so najvisoki postigawa nemaat problemi so se-to prethodno, me|utoa ni ovie u~enici ne uspevaat da interpreti-raat podatoci od pokompleksna tabela ili grafik koga za inter-pretacijata se potrebni i presmetuvawa (vidi: zada~a 13).


82 1 2 3 4 5 6

polma{ki

`enski

jazikmakedonski

albanskiobrazovanie

na tatkotoOU*

SO**VO***


OU*SO**VO***

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14




Skala 3.6 Postigawa na u~enicite vo podra~jeto RABOTA SO PODATOCI

P10 P25 P50 P75 P90

100 150 200 250 300 350 400

P25 P50 P75



Uspehot na u~enicite od edna para-lelka e pretstaven vo sledniovstolbest dijagram:

So kakov uspeh se najmnogu u~enici?

Odgovor: ___________________________

Test-zada~a1

Ko{arkarski natprevar

U~enicite se natprevaruvale vofrlawe topka vo ko{. Podatocite gipretstavile vo stolbest dijagram. Napravi rang-lista za dvajcatanajuspe{ni u~enici.

Test-zada~a3

Prodadeni bileti

Stolbestiov dijagram go pretstavuvabrojot na prodadeni bileti vo „Luna -park“ za 5 dena.Vo koj den se prodadeni 500 bileti?

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a6

Omileni sportovi

U~enicite glasale koj e najomilen sport. Podatocite se dadeni vo tabela.Podatocite pretstavi gi so stolbest dijagram.

Test-zada~a8

181716151413121110

987654321

Igor Mite Dejan Sa{o Mi{e Darko Qup~o

Broj nako{evi

u~enik ko{evi

1

2

Uspeh

odli~ni

mn. dobri

dobri

dovolni

nedovolni

Broj na u~enici

600500400300200100

~etvrtok petok sabota nedela ponedelnik

Vid na sport Broj na glasovi

ko{arka (K) *****odbojka (O) ***fudbal (F) ****rakomet (R) *******

sekoja * = 5 glasaK O F R

3025201510

50B

roj n

a gl

asov

i


84 1 2 3 4 5 6

^itawe knigi

Vo tabelava se dadeni podatoci zapro~itanite knigi vo ~etvrtite odde-lenija vo edno u~ili{te.Vo koja paralelka u~enicitepro~itale najmalku knigi?

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a10

Paralelka Devoj~iwa Mom~iwa Vkupno

IVa 190 102 292

IVb 130 140 270

IVv 80 80 160

Vkupno 400 322 722

Uspehot na u~enicite

Na grafikov e pretstaven uspehot nau~enicite na testot po matematika. Kolku u~enici go re{avale testot?

Odgovor: ____________________________

Test-zada~a13

121110

987654321

5 4 3 2 1 Ocena

Broj nau~enici



VVo delovite od izve{tajov vo koi grafi~ki se prikaànipostigawata na u~enicite vo oddelni podra~ja, pokraj ska-lata na koja e prikaàna re{enosta na test-zada~ite, gra-

fi~ki se prikaàni i postigawata na razli~ni podgrupi u~enici:

1. ma{ki - ènski;

2. u~enici koi nastavata ja sledat na makedonski, odnosno naalbanski nastaven jazik;

3. u~enici spored obrazovanieto na tatkoto - nezavr{enoosnovno ili zavr{eno osnovno obrazovanie - sredno obra-zovanie - vi{e ili visoko obrazovanie;

4. na majkata - nezavr{eno osnovno ili zavr{eno osnovno obra-zovanie - sredno obrazovanie - vi{e ili visoko obrazovanie.

Prvo {to moè da se zabeleì e deka postigawata na oddel-ni grupi u~enici se sli~ni vo site podra~ja vo matematikata. Vto-ra konstatacija e deka vo site podra~ja nema ili ima mali razli-ki vo postigawata na devoj~iwata i na mom~iwata.

Od graficite se zabeleùvaat razliki vo postigawata nau~enicite koi nastavata ja sledat na makedonski nastaven jazik ionie koi ja sledat na albanski nastaven jazik. Prose~nite posti-gawa na u~enicite vo nastavata na albanski jazik se poniski odprose~nite postigawa na nivo na dràvata, a prose~nite posti-gawa na u~enicite vo nastavata na makedonski nastaven jazik se nadprosekot na dràvata. Globalno zemeno, vo site podra~ja toa {to gopostignuvaat polovina od u~enicite od nastavata na albanski nas-taven jazik, go postignale 75% od u~enicite {to nastavata ja sle-dat na makedonski nastaven jazik

Razlikite vo postigawata na u~enicite ~ii roditeli imaatrazli~no nivo na obrazovanie se u{te povoo~livi. Taka samo 25%od u~enicite ~ii roditeli imaat osnovno obrazovanie ili pomal-ku od toa uspevaat da postignat ona {to vo site podra~ja po mate-matika go postignuvaat polovina od u~enicite. Za razlika od niv,u~enicite ~ii roditeli imaat zavr{eno vi{e ili visoko obrazo-

3.9

POSTIGAWATA NA RAZLI^NI PODGRUPI UÊNICITE

vanie imaat povisoki postigawa i ona {to go postignale samo 25%od u~enicite ~ii roditeli imaat osnovno obrazovanie go postig-nuvale okolu 75% od u~enicite ~ii roditeli imaat vi{e ili vi-soko obrazovanie. Ili pogledano na drug na~in, ona {to retko koedete ~ii roditeli imaat nisko obrazovanie uspealo da go postig-ne, go postignuvale pove}e od polovina od decata ~ii roditeliimaat visoko obrazovanie.

So podetalna analiza na grafikonite i nivnoto povrzuvaweso zada~ite na skalata moàt da se vidat razlikite vo re{enostana oddelni zada~i me|u razli~ni grupi u~enici.

Vo prethodnite sporedbi na postigawata na razli~ni grupiu~enici se sluèvme so markantnite to~ki na podelba: procentili25, 50, 75, pri {to procentilot 50 se sovpa|a so prosekot na grupa-ta. No, pritoa nemavme podatoci dali tie grupi na u~enici se spo-redlivi po svojot sostav. Zatoa e napravena dopolnitelna analizana varijansite kade {to se mereni pro~istenite efekti, zatoa {toosven varijablata ~ii efekti se merat, site ostanati obele`ja nau~enikot ostanuvaat nepromeneti. Govorime za efekt na razlikidokolku tie se zna~ajni na nivo 0,05. Samata zna~ajnost na raz-likite ne dava informacija za goleminata na razlikata1. Zatoakoga razlikite se zna~ajni se dava i goleminata na efektot. Gole-minata na efektot e koli~nik na razlikite pome|u sredinite nagrupite, od edna strana, i standardnite otstapuvawa, od druga stra-na. Za interpretacija na goleminata na efektot vo literaturata seprepora~uva slednava skala:

Procenuvawata za efektot se vr{eni za varijablite: pol, nas-taven jazik, obrazovanie na tatkoto i obrazovanie na majkata. Efek-tot na ovie varijabli e presmetuvan za sekoe podra~je posebno.

Nastavniot jazik, koga drugite varijabli se dràt pod kon-trola, vo nitu edno od podra~jata po matematika ne pokaùva zna-


86 1 2 3 4 5 6

1 Pri golem broj na subjekti, i relativno malite razliki se pokaùvaat kako zna~ajni.

0,80 golem pozitiven efekt

0,50 umeren pozitiven efekt

0,20 mal pozitiven efekt

0,00 nema efekt

- 0,20 mal negativen efekt

- 0,50 umeren negativen efekt

- 0,80 golem negativen efekt

golemina opisna efektot



~ajni efekti so nivoto na postigawata. Me|u ma{kite i devoj~i-wata nema zna~ajni razliki vo postigawata osven vo podra~jata:Geometriski tela i Merewe vo koi mom~iwata postignale poviso-ki rezultati, no efektot e mal. Obrazovanieto na majkata vo sitepodra~ja ima zna~itelen umereno pozitiven efekt vrz postigawa-ta na decata. Pokonkretno, u~enicite ~ii majki imaat zavr{enosredno obrazovanie vo site podra~ja, osven vo podra~jeto: Merewepostignuvaat podobri rezultati. Obrazovanieto na tatkoto ne po-ka`uva efekt vo pogolem broj podra~ja. Isklu~ok se podra~jata:Operacii i Ramninski geometriski tela kade decata ~ii tatkovciimaat zavr{eno vi{e ili visoko obrazovanie postignuvaat podob-ri rezultati od decata ~ii tatkovci imaat zavr{eno osnovno ob-razovanie ili nemaat osnovno obrazovanie. Efektot e umerenovisok.

4ORGANIZACIJA I IZVEDUVAWENA NASTAVATA

PPoa|aj}i od konceptualnata ramka na Nacionalnoto ocenu-vawe na postigawata na u~enicite vo oddelenskata nasta-va (str. 8 od ovoj izve{taj), pokraj podatocite za toa {to

postignale u~enicite na krajot na oddelenskata nastava, bea pri-brani i pokazateli za realiziranata nastavna programa, pred s¢,za organizacijata i izveduvaweto na nastavata, kakvi {to se:

uslovite vo koi se izveduva nastavata (vo paralelkata i vou~ili{teto po{iroko);

organizacijata na rabotata vo u~ili{teto;

organizacijata i realizacijata na nastavata po maj~in jaziki pomatematika.

Tie bea pribirani so pra{alnici za nastavnicite i za di-rektorite na u~ili{tata.

Pokraj toa, za razbirawe na postigawata se smeta{e za va`-no da se imaat i pokazateli za u~eweto na u~enicite doma i zanivnite stavovi kon u~eweto maj~in jazik i matematika. Informa-ciite za ovie pra{awa se dobieni od u~enicite so pra{alnik.

Takvite informacii }e pridonesat da se razbere kontekstotvo koj decata u~at maj~in jazik i matematika vo oddelenskata nas-tava i toj da se ima predvid pri vrednuvaweto na dobienite poka-zateli za postigawata na nivo na dràvata.

Vo ova poglavje podatocite dobieni so pra{alnicite se pri-kaàni na nivo na celata dràva i, glavno, deskriptivno. Se sme-ta{e deka za prviot izve{taj za postigawata na u~enicite vo od-delenskata nastava toa e soodveten na~in na prikaùvawe za ak-centot da se stavi na postigawata sami po sebe. Po prvi~nite ana-lizi, imaj}i gi predvid pokazatelite za postigawata, od edna stra-na, i za realizacijata na nastavata, od druga strana, vo idnina semo`ni podetalni analizi za nivnata me|usebna povrzanost. Ot-tuka, vrz osnova na podatocite prikaàni vo ovoj izve{taj, ne emo`no, nitu opravdano, da se pravat direktni povrzuvawa na pos-tigawata so oddelni varijabli na kontekstot vo koj se odvivalou~eweto, a osobeno ne da se zaklu~uva za pri~insko - posledi~nivrski. Iznesenite pokazateli moàt samo da dadat idei za pona-tamo{ni prodlabo~eni prou~uvawa.


Organizacija i izveduvawe na nastavata 91

4.1VOVED

VVo pove}eto u~ili{ta vo koi e vr{eno testiraweto1, sporediskaùvawata na direktorite, ne se povolni fizi~kiteuslovi vo koi se odviva nastavata. Najgolem broj od niv

(3/4) rabotat vo dve smeni, a 16% vo tri smeni. Isto taka, i po-ve}eto (71%) od testiranite paralelki rabotat vo smeni.

Fizi~kite uslovi za rabota vo u~ili{teto (prostor, mebel,greewe) zadovoluvaat vo pove}eto (67%) u~ili{ta, no vo sekoetreto u~ili{te tie se lo{i ili mnogu lo{i.


92 1 2 3 4 5 6

1 76-te izbrani osnovni u~ili{ta pretstavuvaat reprezentativen primerok za osnovnite u~ili{ta voMakedonija. Vo dve u~ili{ta ne e izvr{eno ispituvawe zaradi bezbednosnata situacija, a od ednou~ili{te ne e vraten pra{alnikot za u~ili{teto. Spored toa, osipuvaweto na primerokot e malo,pa toj ja zadrùva svojata reprezentativnost.

4.2USLOVI VO UÎLI[TATA

60

50

40

30

20

10

0

broj

na

u~il

i{ta

smeni

edna

dve

tri

Grafik 4.1 Broj na smeni vo koi rabotat u~ili{tata



Opremenosta na u~ili{tata so tehni~ki i nastavni sredstva,sporedeno so Normativot za oprema, vo re~isi 2/3 od u~ili{tata eslaba ili mnogu slaba.

50

40

30

20

10

0

broj

na

u~il

i{ta

uslovi

mnogu dobri

zadovolitelni

lo{i

mnogu lo{i

35

30

25

20

15

10

5

0

broj

na

u~il

i{ta

opremenost

mnogu dobra

zadovolitelna

slaba

mnogu slaba

Grafik 4.2 Fizi~ki uslovi vo koi rabotat u~ili{tata

Grafik 4.3 Opremenost na u~ili{tata

dostapnost za koristewe 2

nastavno sredstvo nikoga{% na nast.

ponekoga{% na nast.

sekoga{% na nast.


94 1 2 3 4 5 6

Sli~na e i opremenosta na u~ilnicite vo koi se odviva od-delenskata nastava, odnosno kolku na nastavnicite im se na ras-polagawe oddelni sredstva i materijali {to im se potrebni zanastavata. Od dolnata tabela se gleda deka na najgolem del odnastavnicite retko im se dostapni skapite nastavni sredstva kak-vi {to se videorikorderite, televizorite i kompjuterite, no i ne-koi od nastavnite materijali {to ne se skapi (materijali za mate-mati~ki igri, razni vidovi knigi za deca, enciklopedii, leksi-koni i materijali za jazi~ni igri), a se svrzani so interaktivnitepriodi vo nastavata {to se o~ekuva da se koristat pri realizaci-jata na nastavnata programa.

38,8

14,2

10,0

5,4

74,6

71,3

19,2

27,9

17,5

18,8

45,8

35,4

24,6

5,4

22,9

25,4

45,0

47,5

49,2

40,4

12,9

44,6

57,9

77,9

0,4

1,3

29,6

17,9

27,1

34,2

kasetofon (magnetofon)

televizor

videorikorder

kompjuter

modeli na geometriski tela

metra, linijari, meri~ki, vagi

materijali za matemati~ki igri

razni vidovi knigi za deca

enciklopedii, leksikoni

materijali za jazi~ni igri

Tabela 4.1 Dostapnost na oddelni sredstva i materijali

2 Brojot go ozna~uva % na nastavnici {to taka odgovorile. Ne e vnesen % na nastavnicite {to neodgovorile. Vkupniot broj na anketirani nastavnici be{e 240.



VVo osnovnite u~ili{ta vo koi se izveduva{e testiraweto sepribiraa i podatoci za nastavnicite3 {to realiziraat nas-tavni programi vo IV oddelenie vo paralelkite od koi se

izbrani u~enicite {to se testirani4. Isto taka, pribrani se poda-toci za stru~nite rabotnici i rakovodniot kadar.

Op{tiot profil na nastavnik vo oddelenska nastava {to impredava na testiranite u~enici bi bil: so soodvetno obrazovanie,iskusen, povozrasen i od ènski pol. Pokonkretno, 84% od nastavni-cite imaat zavr{eno vi{e ili visoko obrazovanie, 71% imaat nas-tavno iskustvo pove}e od 10 godini, 62% se na vozrast nad 40 godini i67% se èni.

4. 3

VOSPITNO-OBRAZOVEN KADARVO UÎLI[TATA

NASTAVEN KADAR

4.3.1

3 Podatocite se pribrani so pra{alnik za nastavnicite.4 Na pra{alnicite odgovorile 240 od vkupno 242 nastavnici vo u~ili{tata vo koi e izvr{eno ispi-

tuvaweto. Tie ne se birani taka da pretstavuvaat reprezentativen primerok na oddelenski nastav-nici, no zatoa ja so~inuvaat re~isi celata populacija na oddelenski nastavnici {to im predavaatna testiranite u~enici.

200

150

100

50

0

broj

na

nast

avni

ci

obrazovanie

sredno

vi{e

visoko

Grafik 4.4 Obrazovanie na nastavnicite


96 1 2 3 4 5 6

Pokraj toa {to najgolem del od nastavnicite imaat formalnosoodvetno obrazovanie, okolu 15% od anketiranite smetaat dekamnogu im e potrebno stru~no usovr{uvawe za oddelni podra~ja odmatematikata i na okolu 30% im e potrebno stru~no usovr{uvaweza oddelni podra~ja5 po maj~in jazik. Nastavnicite {to imaat ne-soodvetno obrazovanie6 po~esto od nastavnicite so soodvetno ob-razovanie smetaat deka im e potrebno stru~no usovr{uvawe za us-pe{na realizacija na oddelni sodr`ini vo nastavata po maj~injazik i po matematika.

80

60

40

20

0

broj

na

nast

avni

ci

nastavno iskustvo vo godini

5-10 g.

11-20 g.

21-30 g.

Grafik 4.5 Nastavno iskustvo na nastavnicite

100

80

60

40

20

0

broj

na

nast

avni

ci

vozrast vo godini

do 29 g.

30-39 g.

40-49 g.

nad 50 g.

Grafik 4.6 Vozrast na nastavnicite

do 5 g.

nad 30 g.

5 Vo delot Organizacijata i realizacijata na nastavata se dadeni podra~jata od programite pomatematika i po maj~in jazik i potrebite {to nastavnicite gi imaat od stru~no usovr{uvawe.

6 Spored Normativot za nastaven kadar pomalku od vi{e obrazovanie.

pol broj na % na nastavnici nastavnici

`enski 161 67,1ma{ki 79 32,9

vkupno: 240 100,0



Spored podatocite dobieni so pra{alnicite direktorite vou~ili{tata opfateni so ispituvaweto se so soodvetno vi{e ilivisoko obrazovanie (grafik 4.7), so prethodno nastavno obrazo-vanie od razli~en vid (tabela 4.3.) i naj~esto so rabotno iskustvonad 10 godini (grafik 4.8).

Vo 78% od osnovnite u~ili{ta vo primerokot ima vrabotenou~ili{ni pedagozi, a vo 49% od u~ili{tata rabotat u~ili{nipsiholozi. Samo vo 3 od u~ili{tata vo primerokot nema vrabotenonitu eden od stru~nite rabotnici.

RAKOVODEN I STRU^EN KADAR

4. 3. 2

Tabela 4.2 Pol na nastavnicite

Grafik 4.7 Stepen na obrazovanie na direktorite

40

35

30

25

20

15

10

5

0

broj

na

dir

ekto

ri

obrazovanie

vi{e

visoko

magistratura

vid na nastavni~ko broj na % na obrazovanie direktori direktori

16

15

7

15

9

8

3

73

22,0

20,5

9,6

20,5

12,3

11,0

4,1

100,0

matematika ili prirodna grupa predmeti

op{testvena grupa predmeti

jazici

pedagog, psiholog, sociolog

umetnosti, fizi~ka kultura

ne{to drugo

ne odgovorile

vkupno


98 1 2 3 4 5 6

Vrz osnova na podatocite za nastavniot i drugiot vospitno-obrazoven kadar mo`e da se zaklu~i deka od formalen aspektpostojat pretpostavki za kvalitetno obrazovanie na u~enicite vooddelenskata nastava.

Tabela 4.3 Vid na nastavni~ko obrazovanie na direktorite

35

30

25

20

15

10

5

0

broj

na

dir

ekto

ri

rabotno iskustvo vo godini

Grafik 4.8 Rabotno iskustvo na direktorite vo obrazovanieto

5-10 g.

11-20 g.

21-30 g.

do 5 g.

nad 30 g.



OOd aspekt na organizacijata na rabotata na nivo na u~ili{-te bea pribrani podatoci za nekolku kompleksi pra{awaza koi se smeta{e deka se bitni za razbirawe na kontek-

stot vo koj se odviva u~eweto na u~enicite:

podra~jata na angaìrawe na stru~nite rabotnici i nadirektorot na u~ili{teto;

rasporedot na rabotnoto vreme na nastavnicite i sredbitena nastavnicite posveteni na pra{awa od nastavata;

vklu~enosta na u~ili{teto i nastavnicite vo oddelnimetodi~ki proekti;

socijalnata klima vo u~ili{tata.

Spored opisite na rabotata i spored praksata vo na{ite os-novni u~ili{ta, od stru~nite rabotnici i od direktorite se o~e-kuva da se angaìraat vo site segmenti na rabotata na u~ili{teto.

Vo ispituvaweto od direktorite se bara{e da go opredelatvremeto {to go posvetuvaat na oddelni aktivnosti iskaàno kakoprocent od vkupnoto rabotno vreme. Baraweto be{e vkupniot an-ga`man da iznesuva 100%, no 83% od direktorite vodele smetkaza ova barawe, a ostanatite prikaùvale pove}e ili pomalku vre-me. Vo tabelata 4.4 e prikaàn prose~niot procent na nivno an-gaìrawe za oddelni aktivnosti.

Vrz osnova na podetalnata analiza na odgovorite e sogleda-no deka osven za sledewe na nastavata i za rabota so u~enicite iroditelite, za site drugi podra~ja na rabota blizu polovina oddirektorite odgovorile deka posvetuvaat po 10% od rabotnotovreme, {to zna~i deka najgolem del od niv ramnomerno go raspore-duvaat rabotnoto vreme na navedenite grupi aktivnosti.

4.4

ORGANIZACIJA NA RABOTATA VO UÎLI[TATA

PODRA^JA NA ANGA@IRAWE NA STRU^NITE RABOTNICI I NA DIREKTOROT4.4.1

16,8

12,9

19,6

11,8

9,3

12,6

10,1

11,4

7,5

izgotvuvawe programi, izve{tai i sl.

rabota na dokumenti za rabota na u~ili{teto

sledewe na nastavata preku poseta na ~asovi

neformalni diskusii za nastavata

formalni sostanoci vo u~ili{teto

rabota so u~enici i roditeli

interno stru~no usovr{uvawe na kadarot

administrativni, finansiski i sl. raboti

drugi raboti

vid na aktivnost prose~en % narabotno vreme

Vo vrska so podra~jata na angaìrawe na stru~nite rabotni-ci, direktorite go procenuvaa delot od rabotnoto vreme {to stru~-nite rabotnici go koristat za oddelni aktivnosti. Nivnite pro-cenki se prikaàni vo slednava tabela.

Se ~ini deka direktorite go precenile angaìraweto nastru~nite rabotnici vo razli~ni podra~ja zatoa {to, po pravilo,tie vo pove}eto podra~ja procenuvale deka stru~nite rabotnicikoristat golem del od svoeto rabotno vreme.

Spored odgovorite na direktorite i tie i stru~nite rabot-nici dosta izbalansirano go rasporeduvaat rabotnoto vreme zarazli~ni aktivnosti od organizacijata i sledeweto na nastavata.


100 1 2 3 4 5 6

7 % na direktori {to taka odgovorile. Ne se prikaàni podatocite za u~ili{tata {to ne odgovorilezatoa vkupniot procent vo redovite e pomal od 100%. Vkupniot broj u~ili{ta vo odnos na koj sesmetani % e 70 (broj na u~ili{ta vo koi ima stru~en rabotnik).

Tabela 4.4 Procent od rabotnoto vreme {to direktorite go posvetuvaat na oddelni aktivnosti

Tabela 4.5 Vremensko angaìrawe na stru~nite rabotnici na oddelni aktivnosti

del od rabotnoto vreme

aktivnost malsredengolem758,6%

61,4%

65,7%

71,4%

57,1%

40,0%

38,6%

21,9%

24,3%

20,0%

11,4%

25,7%

31,4%

28,6%

11,4%

7,1%

7,1%

5,7%

5,7%

17,1%

21,4%

planirawe na nastavata na nivo na u~ili{te

sledewe na realizacijata na nastavata

rabota so nastavnicite vo vrska so nastavata

rabota so u~enicite

rabota so roditelite

prou~uvawa, istraùvawa

organizaciski i administrativni raboti



Za kvalitetot na nastavata, a so toa posredno i za postigawa-ta na u~enicite, se smeta deka e bitno kakvi aktivnosti vo vrskaso nastavata ima nastavnikot nadvor od nastavnoto vreme. Sporedodgovorite na pra{aweto kolku vreme, prose~no vo tekot na ednasedmica, nastavnicite im posvetuvaat na oddelni aktivnosti (ta-bela 4.6) moè da se zaklu~i deka najmnogu vreme posvetuvaat naplaniraweto i podgotovkata na nastavata (prose~no 8 ~asa i 54minuti, pri {to najgolemiot broj nastavnici (29%) odgovorile de-ka na ovie aktivnosti posvetuvaat prose~no 10 ~asa). Prose~no po4 ~asa nastavnicite posvetuvaat na ocenuvaweto na trudovite nau~enicite (doma{ni raboti, testovi i sl.), pri {to 2/3 od nastav-nicite za ovie aktivnosti tro{at me|u 1 i 5 ~asa sedmi~no. Prib-li`no tolku posvetuvaat i na stru~noto usovr{uvawe (poseta na se-minari, ~itawe stru~na literatura i sl.), pri {to samo 6% od nas-tavnicite na stru~noto usovr{uvawe posvetuvaat pove}e od 5 ~asasedmi~no. Po okolu 3 ~asa posvetuvaat na rabotata so u~enicitenadvor od nastavata, a ne{to pomalku na administrativnite raboti.

Za postigawata na nivo na u~ili{te moè da bide bitna uso-glasenata timska rabota me|u nastavnicite {to predavaat vo od-delno oddelenie, kako i sorabotkata so stru~nite rabotnici vou~ili{teto. Vakvite sredbi moàt da bidat formalni (rabota nastru~nite aktivi) ili neformalni.

Spored odgovorite na direktorite, nastavnicite od odde-lenska nastava vo polovina od u~ili{tata se sretnuvaat za pra-{awa svrzani so nastavata edna{ mese~no ili poretko, a vo dru-gata polovina dva pati mese~no ili po~esto. Spored odgovorite naoddelenskite nastavnici na sli~no pra{awe pove}e od 80% odniv odgovorile deka edna{ sedmi~no ili po~esto imaat sredbi sodrugite nastavnici ili so stru~nite rabotnici za pra{awa svr-

RASPORED NA RABOTNOTO VREME NA NASTAVNICITE I STRU^NI SREDBI4.4.2

8,9

3,0

2,8

4,1

3,8

planirawe i podgotovka na nastavata

rabota so u~enicite nadvor od zadolìtelnata nastava

administrativni raboti

ocenuvawe na u~eni~kite trudovi

stru~no usovr{uvawe

aktivnost prose~enbroj ~asovi

Tabela 4.6 Prose~en broj ~asovi za aktivnosti nadvor od nastavata


102 1 2 3 4 5 6

zani so nastavata. Bez ogled na izvesnata diskrepanca vo odgovo-rite, se ~ini deka postoi dovolno ~esta komunikacija me|u nas-tavnicite za pra{awa od nastavata.

Poslednive godini vo oddelenskata nastava vo osnovniteu~ili{ta se realiziraat pove}e razvojni proekti od koi najgole-miot broj se od metodi~ki karakter. Site imaat za cel podobruva-we na kvalitetot na nastavata i kvalitetot na postigawata nau~enicite. Proektite pravat interni evaluacii za efektite, no zamal broj od niv e pravena evaluacija na efektite na dràvno nivo.Se ~ine{e bitno pri mereweto na postigawata vo Nacionalnotoocenuvawe barem da se ima predvid kolku od u~enicite {to setestirani se vklu~eni vo ovie proekti.

Brojot na u~ili{tata od primerokot {to se vklu~eni vo od-delni proekti e daden vo slednata tabela.

Pove}e od 2/3 od osnovnite u~ili{ta se vklu~eni vo baremdva (eden e Aktivna nastava - interaktivno u~ewe ili êkor po~ekor, a drugiot Osnovi na demokratijata) od pogolemite razvojniproekti {to se sproveduvaat na nivo na dràvata. Vklu~enosta nanastavnicite od IV oddelenie vo razvojnite proekti e porazli~na,{to se dolì, verojatno, na toa od koga u~ili{teto e vklu~eno voproektot i na strategijata obukata za rabota vo proektite da za-po~nuva so nastavnicite od I oddelenie (tabela 4.8).

VKLUÊNOST VO RAZVOJNI PROEKTI

4. 4. 3

broj na % na proekti vklu~eni vklu~eni

u~ili{ta u~ili{ta

8

33

13

56

5

7

3

13

73

45,2

17,8

76,7

6,8

9,6

4,1

17,8

100,0

Aktivna nastava - interaktivno u~ewe

êkor po ~ekor

Osnovi na demokratijata

Priodi kon vizuelno razmisluvawe

Ekonomsko obrazovanie na mladite

So ~itawe i pi{uvawe do kriti~ko mislewe

ne odgovorile

vkupno

Tabela 4.7 Vklu~enost na u~ili{tata vo razvojni proekti

8 Iznosot 100% se odnesuva na vkupniot broj na u~ili{ta. Vkupniot zbir na % e pogolem od 100%zatoa {to nekoi od u~ili{tata se vklu~eni vo pove}e proekti.



Spored odgovorite na nastavnicite za nivnata vklu~enost vooddelni proekti moè da se zaklu~i deka 2/3 od testiranite u~e-nici, postojano ili vo oddelni oddelenija, rabotele spored so-vremenite metodi na nastava {to gi promoviraat razvojnite meto-di~ki proekti.

Vo posledno vreme kako faktor {to bitno vlijae na posti-gawata na u~enicite se istaknuva op{tata socijalna klima ilietosot na u~ili{teto. Pod toa, obi~no, se podrazbira motivirano-sta na u~enicite i nastavnicite, li~niot i profesionalniot raz-voj na nastavnicite, visokite o~ekuvawa od u~enicite i poddr{-kata od strana na roditelite na u~ili{teto i na decata vo u~ewe-to. Ovoj aspekt na sostojbite vo u~ili{tata kaj nas, glavno, ne e pro-u~uvan. Ottuka se ~ine{e korisno da se dobijat nekoi soznanija zaop{tata socijalna klima vo osnovnite u~ili{ta vo primerokot. Neamoàt da ja procenuvaat site vraboteni vo u~ili{teto, u~enicitei roditelite, no vo slu~ajov be{e pobarano od direktorot na u~i-li{teto da proceni oddelni aspekti na socijalnata klima na 5-tostepena skala od aspekt na prisustvo vo u~ili{teto.

Vrz osnova na procenkite za prisustvoto na sekoj od indika-torite, presmetuvan e prose~niot indeks na socijalnata klima zasekoe u~ili{te. Bidej}i sekoj indikator e ocenuvan na 5-to stepe-

broj na % na proekti vklu~eni vklu~eni

nastavnici nastavnici

9

90

22

27

21

10

26

80

240

37,5

9,2

11,3

8,8

4,1

10,8

33,3

100,0

Aktivna nastava - interaktivno u~ewe

êkor po ~ekor

Osnovi na demokratijata

Priodi kon vizuelno razmisluvawe

Ekonomsko obrazovanie na mladite

So ~itawe i pi{uvawe do kriti~ko mislewe

Vo nitu eden

vkupno

Tabela 4.8 Vklu~enost na nastavnicite vo razvojni proekti

OP[TA SOCIJALNA KLIMA VO UÎLI[TETO

4. 4. 4

9 Iznosot 100% se odnesuva na vkupniot broj na nastavnici. Vkupniot zbir na % ne e 100% zatoa {tonekoi nastavnici se vklu~eni vo pove}e proekti.

na skala, a potoa zbirot e delen so brojot na indikatorite (9) teo-retski indeksot moè{e da se dviì od 1 do 5. So ogled na visi-nata na indeksite i nivnata frekvencija u~ili{tata se podelenivo 4 grupi.

Od tabelata moè da se zaklu~i deka najgolemiot broj direk-tori socijalnata klima vo u~ili{tata ja ocenuvaat kako povolna.

Za da se dobie podetalna slika za toa koi aspekti na soci-jalnata klima se ocenuvani kako poprisutni, odnosno pomalku pri-sutni, za sekoj indikator e presmetana prose~nata procenka naprisustvo na nivo na site u~ili{ta vo ispituvaweto. Podolu se da-deni prose~nite vrednosti na 5-to stepenata skala za sekoj odindikatorite, a potoa se prikaàni grafi~ki.

1 - Motiviranost na u~enicite za u~ewe 3,68

2 - Zalagawe na nastavnicite vo rabotata 4,11

3 - Zainteresiranost na roditelite za u~eweto na decata 3,06

4 - Pomo{ na decata vo u~eweto od strana na roditelite 2,65

5 - Pomo{ od strana na roditelite na u~ili{teto 2,21

6 - Obezbedenost na decata so u~ebnici i drugi materijali 3,86

7 - Postojano stru~no usovr{uvawe na nastavnicite 3,96

8 - Visok kriterium na ocenuvawe 3,48

9 - U~estvo na u~enicite na natprevari, konkursi i sl. 3,90


104 1 2 3 4 5 6

21,1

35,2

33,8

9,9

100,0

ponizok od 3,0

3,1 do 3,5

3,6 do 4,0

povisok od 4

vkupno

visina na broj na % naindeksot u~ili{ta u~ili{ta

Tabela 4.9 Indeksi na socijalnata klima vo u~ili{tata

15

25

24

7

71



Kako {to se gleda od grafikot, direktorite gi ocenile po-ve}eto indikatori na socijalnata klima kako natprose~no prisut-ni vo nivnoto u~ili{te so isklu~ok na pomo{ta na roditelite vou~eweto na decata i pomo{ta na roditelite na u~ili{teto. Spo-red direktorite vo pogolem stepen od drugite indikatori e pri-sutno zalagaweto na nastavnicite vo rabotata.

5

4

3

2

1

0

proc

enka

indikatori

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Grafik 4.9 Prose~na ocenka za prisustvoto na oddelni indikatori na socijalnata klima


106 1 2 3 4 5 6

OOrganizacijata i realizacijata na nastavata se smetaat zanajva`ni faktori {to go opi{uvaat kontekstot vo koj seodviva u~eweto. So ogled na toa, se smetaat i za najvaèn

u~ili{ten faktor za postigawata na u~enicite. Vo konceptualna-ta ramka na Nacionalnoto ocenuvawe toa e realiziranata nastav-na programa, odnosno ona {to navistina e raboteno (predavano) vou~ili{teto i paralelkata, pred s¢, nastavnikovata interpreta-cija na programata i metodite za rabota {to gi koristi. Podatociza realizacijata na nastavnata programa pribiravme, glavno, odnastavnicite, a pomalku od u~enicite. Podatocite se odnesuvaatna dva kompleksa pra{awa:

implicitnata nastavna programa, odnosno va`nosta {tonastavnikot im ja pridava na oddelnite nastavni predmetii podra~ja i negovoto mislewe za soodvetnosta na nas-tavnite programi po matematika i po maj~in jazik;

organizacijata na nastavata (nastavni formi, nastavnimetodi, doma{na rabota).

Vo oddelenskata nastava oddelenskiot nastavnik gi reali-zira nastavnite programi za site predmeti i vodi grià za sevkup-niot razvoj na u~enikot. Ottuka toj ima izvesni mo`nosti, i pro-gramski i prakti~ni, da go opredeluva vnimanieto {to go posve-tuva na oddelni nastavni predmeti. Za postigawata po oddelninastavni predmeti, sekako, e bitno zna~eweto {to nastavnikot gopridava na tie predmeti. Zatoa, vo ispituvaweto, od nastavnicitebe{e barano na petstepena skala da gi rangiraat nastavnite pred-meti spored zna~eweto {to tie im go davaat. Prose~nata va`nostza sekoj od predmetite e prikaàna na grafikot 4.10

4. 5

ORGANIZACIJA I REALIZACIJANA NASTAVATA

MISLEWA ZA NASTAVNITE PROGRAMI

4. 5. 1



Od grafikot se gleda deka nastavnicite na pove}eto nas-tavni predmeti im pridavaat ne{to pove}e od sredno zna~ewe. Sopresmetuvawe na statisti~kata zna~ajnost na razlikite na arit-meti~kite sredini e utvrdeno deka statisti~ki zna~ajni razliki10

postojat me|u maj~in jazik i priroda, op{testvo i muzi~ko obrazo-vanie, me|u matematika i op{testvo i me|u fizi~ko obrazovanie isite drugi predmeti osven maj~in jazik i matematika. Od aspekt napostigawata na u~enicite po predmetite maj~in jazik i matemati-ka moè da se zaklu~i deka ovie dva predmeti se, zaedno so fi-zi~koto obrazovanie, vo grupata predmeti na koi oddelenskite nas-tavnici im posvetuvaat pogolemo vnimanie.

Bidej}i osnoven problem na ispituvaweto bea postigawatana u~enicite po maj~in jazik i matematika posebno vnimanie be{eposveteno na mislewata na nastavnicite vo vrska so konkretnisodrìni vo ovie predmeti.

Vo vrska so realizacijata na programite po maj~in jazik zaklu~nite sodrìni od podra~jata: îtawe, Pi{uvawe, Usno izra-zuvawe i Mediumska kultura od nastavnicite se bara{e na petste-pena skala (od 1-malku do 5 - mnogu) da dadat procenka za:

3,75

3,7

3,65

3,6

3,55

3,5

3,45

3,4

3,35

3,3

3,25

3,2

proc

enka

predmeti

maj~in jazik

matematika

likovno obrazovanie

Grafik 4.10 Zna~ewe na oddelni nastavni predmeti spored misleweto na nastavnicite

muzi~ko obrazovanie

fizi~ko obrazovanie

op{testvo

priroda

REALIZACIJA NA NASTAVNITE PROGRAMIPO MAJÎN JAZIK

4.5.2

10 Na nivo 0,05 ili pogolemo.

vnimanieto {to go posvetuvaat na oddelni sodrìni vomaj~in jazik i kolku gi smetaat za va`ni;

dali imaat dovolno vreme za uspe{na realizacija nasodrìnite;

kolku sodrìnite se soobrazeni so mo`nostite na u~enicite.

Za sekoja sodrìna, spored sekoj od kriteriumite, e presme-tana prose~na ocenka i tie se prikaàni grafi~ki. Postoi op{tatendencija nastavnicite da davaat visoki ocenki za site aspekti,{to gi odrazuva nivnite pozitivni mislewa za sopstvenata prak-tika i za nivoto na teìna na programata (soobrazenosta so mo`-nostite na u~enicite). Sporeduvawata me|u prose~nite ocenki11

(tabela B.9 vo Prilozite) moàt da posluàt kako pokazatel narazlikite vo mislewata za oddelni aspekti od programata i nej-zinata realizacija.

1 - izvlekuvawe podatoci od tekstot

2 - otkrivawe na poraki

3 - identifikuvawe na mestoto, vremeto na dejstvieto

4 -identifikuvawe na likovite i nivnite osobini

5 - identifikuvawe i izrazuvawe na ~uvstvata

6 - koristewe informacii {to se dadeni grafi~ki


108 1 2 3 4 5 6

5

4

3

0

proc

enka

sodrìni

1 2 3 4 5 6

Grafik 4.11 Mislewa za sodrìnite od podra~jeto îtawe

va`nost

soobrazenost

raspoloìvo vreme

11 So presmetuvawe na statisti~kata zna~ajnost na aritmeti~kite sredini za sekoi dve prose~niocenki koi me|usebno se razlikuvaat za najmalku 0,2 ocenki, utvrdeno e deka razlikata e statis-ti~ki zna~ajna.

∼∼∼

Vo podra~jeto îtawe nastavnicite gi smetaat site sodrìniza mnogu zna~ajni i im posvetuvaat mnogu vreme, osven na koris-teweto informacii {to se grafi~ki dadeni. Op{to zemeno, pro-se~nata ocenka za toa dali imaat vreme za uspe{na realizacija nasodrìnite od oblasta na ~itaweto e poniska od ocenkata za va`-nosta na sodrìnite. Najgolema diskrepanca me|u va`nosta i vre-meto {to go imaat za realizacija postoi kaj sodrìnata Izvleku-vawe podatoci od tekstot. Za site sodrìni od oblasta na ~itawe-to nastavnicite, vo prosek, smetaat deka u~enicite moàt da gi so-vladaat vo golem stepen iako prose~nite ocenki se zna~itelno po-niski od ocenkite za va`nosta {to nastavnicite im ja pridavaatna sodrìnite.

1 - kompozicija

2 - originalnost

3 - pravopis

4 - estetsko ureduvawe na tekstot

5 - pi{uvawe tekstovi so prakti~na namena

Nastavnicite, isto taka, gi smetaat za va`ni site elementivo oblasta na pi{uvaweto. Sporedeno so drugite elementi, za po-malku va`ni gi cenat kompozicijata i originalnosta. Spored pro-se~nite ocenki (vidi tabela B.9 vo Prilozite) moè da se zaklu~ideka nastavnicite, glavno, imaat vreme za nivno uspe{no realizi-rawe, iako procenkite se poniski od onie za va`nosta {to im ja pri-davaat na oddelni elementi. Tie, isto taka, cenat deka u~enicite,glavno, moàt uspe{no da gi sovladaat navedenite elementi vo



Grafik 4.12 Mislewa za oddelni elementi od podra~jeto Pi{uvawe

5

4

3

0

proc

enka

elementi

1 2 3 4 5

va`nost

soobrazenost

raspoloìvo vreme

∼∼∼


110 1 2 3 4 5 6

oblasta na pi{uvaweto. Najniski se procenkite za mo`nostite u~e-nicite da gi sovladaat elementite kompozicija i originalnost, kaj koii ocenkite za va`nosta i mo`nosta za uspe{na realizacija se poniski.

1 - znaewe na gramati~ki pravila (definicii)

2 - razlikuvawe na razli~ni vidovi zborovi

3 - razlikuvawe razli~ni vidovi re~enici

4 - razlikuvawe na ~lenovite vo re~enicata

5 - koristewe na gramati~ki pravila vo usnoto i pismenoto izrazuvawe

Vo podra~jeto Gramatika nastavnicite site sodrìni gi sme-taat za mnogu va`ni, pri {to za ne{to pomalku va`ni gi smetaatznaeweto gramati~ki pravila preku definicii i razlikuvawetona ~lenovite vo re~enicata. Kako i vo drugite podra~ja, procenki-te za soodvetnosta na vremeto {to nastavnicite go imaat za nivnarealizacija se ne{to poniski od onie za va`nosta, no i tuka pro-se~nite procenki se dviàt nad 4,0. Prose~nite procenki za mo`-nosta na u~enicite da gi sovladaat sodrìnite od gramatika sevisoki, iako poniski od va`nosta i vremeto {to na nastavniciteim e na raspolagawe za realizacija. Pomalku od drugite sodrìni,spored nastavnicite, moàt da go sovladaat razlikuvaweto na ~le-novite vo re~enicata.

Vo podra~jeto Usno izrazuvawe nastavnicite gi smetaat zaisklu~itelno va`ni site elementi, a osobeno koristeweto na li-teraturniot jazik. Kako i vo drugite podra~ja, postoi razlika me|uva`nosta i vremeto {to im e na raspolagawe, kako i mo`nosta u~e-

Grafik 4.13 Mislewa za sodrìnite od podra~jeto Gramatika

5

4

3

0

proc

enka

sodrìni

1 2 3 4 5

va`nost

soobrazenost

raspoloìvo vreme

∼∼∼



nicite da gi sovladaat navedenite elementi od usnoto izrazuva-we. Najnisko prose~no (3,6) se proceneti mo`nostite na u~eniciteza fluentno izrazuvawe i dikcija.

1 - koristewe na literaturniot jazik

2 - bogatstvo na re~nikot

3 - kompozicija na jazi~kiot iskaz

4 - fluentnost vo izrazuvaweto i dikcija

Mediumskata kultura e podra~je na koe nastavnicite mu posve-tuvaat pomalo vnimanie otkolku na drugite podra~ja po maj~in jazik.

1 - koristewe bibliote~ni informacii

2 - naviki za sledewe razli~ni mediumi

Grafik 4.15 Mislewa za sodrìnite od podra~jeto Mediumska kultura

5

4

3

0

proc

enka

sodrìni

1 2

va`nost

soobrazenost

raspoloìvo vreme

∼∼∼

Grafik 4.14 Mislewa za elementite od podra~jeto Usno izrazuvawe

5

4

3

0

proc

enka

elementi

1 2 3 4

va`nost

soobrazenost

raspoloìvo vreme

∼∼∼

Koga e mediumskata kultura vo pra{awe, nastavnicite, istotaka, imaat i pomalku vreme za nejzina uspe{na realizacija i ce-nat deka mo`nostite na u~enicite da gi sovladaat sodr`inite zakoristewe bibliote~ni informacii i naviki za sledewe razli~-ni mediumi se ne{to pove}e od sredni.

Kako indikator za samoprocenkata na uspe{nosta vo rea-lizacijata gi zedovme odgovorite na nastavnicite na pra{aweto:Dali za nekoi od navedenite podra~ja12 od programata po makedon-ski jazik Vi e potrebno stru~no usovr{uvawe? Potrebata ja rangi-raa na petstepena skala od 1 - ne mi e potrebno do 5 - neophodnomi e. Nivnite prose~ni ocenki se dadeni na grafikot.

1 - koristewe i interpretacija na razli~ni vidovi tekstovi

2 - otkrivawe na implicitni poraki

3 - pi{uvawe na tekstovi so razli~na namena

4 - fluentno izrazuvawe

5 - koristewe na gramati~ki pravila vo usnoto i pismenoto izrazuvawe

Op{to zemeno, nastavnicite pove}e smetaat deka ne im e po-trebno stru~no usovr{uvawe za realizacija na navedenite pod-ra~ja otkolku {to im e potrebno (prose~nite ocenki na potrebata


112 1 2 3 4 5 6

Grafik 4.16 Potreba od stru~no usovr{uvawe za realizacija na sodr`inite od programite po maj~in jazik

2,7

2,65

2,6

2,55

2,5

2,45

pros

e~na

oce

nka

podra~je

1 2 3 4 5

12 Bea navedeni podra~ja za koi od praktikata imavme soznanija deka nastavnicite imaat te{kotii vorealizacijata.



se ne{to nad 2,5). Zna~itelno pove}e nastavnici ocenile dekaimaat potreba od stru~no usovr{uvawe za koristewe i interpre-tacija na razli~ni vidovi tekstovi i za osposobuvawe na u~enici-te za fluentno izrazuvawe. Sporedeni so prethodno dadenite pro-cenki za va`nosta na ovie podra~ja i sposobnostite na u~eniciteda gi sovladaat, toa se podra~jata vo koi postoi najgolema diskre-panca me|u va`nosta na podra~jata i sposobnostite na u~enicite.

Na{ata praksa dosta se potpira na u~eweto na u~enicite do-ma. Eden od na~inite nastavnicite da vlijaat na doma{noto u~e-we se doma{nite raboti. Vo slednava tabela se dadeni podatociza odgovorite na nastavnicite za toa kolku ~esto im zadavaat nau~enicite doma{na rabota po maj~in jazik.

Spored sopstvenite odgovori pove}e od 80% od nastavnicite~esto zadavaat doma{na rabota po maj~in jazik. 3/4 od nastavnicitena site u~enici im zadavaat naj~esto ista doma{na rabota {to moèda bide pokazatel na nedovolno diferenciran priod.

Soznanija za toa kako se realiziraat nastavnite programi pomatematika dobivme preku odgovorite na nastavnicite na pra{a-wata kolkavo vnimanie posvetuvaat i gi smetaat za va`ni oddel-ni sodrìni i sposobnosti {to treba da gi razvijat kaj decata idali imaat vreme za nivna uspe{na realizacija. Na dvete pra{a-wa odgovorot be{e prikaàn kako stepen na prisustvo na petste-pena skala (od 1 - malku do 5 - mnogu). Prose~nite ocenki se pri-kaàni na sledniov grafik.

zadavawe broj na % na doma{ni zada~i nastavnici nastavnici

5

34

99

100

2

240

2,1

14,2

41,3

41,6

0,8

100,0

poretko od edna{ nedelno

edna{ do dva pati nedelno

3-4 pati nedelno

sekoj den

ne odgovorile

vkupno

Tabela 4.10 Za~estenost na zadavawe doma{ni raboti po maj~in jazik

REALIZACIJA NA NASTAVNITE PROGRAMI PO MATEMATIKA

4. 5. 3

1 - uve`buvawe na matemati~kite operacii preku re{avawe ednostavni zada~i

2 - re{avawe tekstualni problemski zada~i

3 - realizacija na sodrìnite po geometrija

4 - prakti~no merewe (masa, dolìna, volumen na te~nosti, vreme)

5 - rabota na mali proekti vo ramkite na rabota so podatoci

Site navedeni sodrìni i sposobnosti po matematika nas-tavnicite gi smetaat za mnogu va`ni (prose~nata procenka na va`no-sta e nad 4,0). Zna~itelno pomala va`nost13 posvetuvaat na rabo-tata na mali proekti za rabota so podatoci. Prose~nite procenkina skalata za vremeto {to go imaat na raspolagawe za uspe{narealizacija na sodrìnite se zna~itelno pomali od procenkite zazna~eweto kaj sekoja od sodrìnite iako i tie se dviàt nad 3,5.Spored toa, globalno moè da se zaklu~i deka nastavnicite gismetaat za va`ni i im posvetuvaat zna~itelno vnimanie na sitesodrìni i sposobnosti po matematika, a i vremeto {to go imaatna raspolagawe za realizacija e dovolno.

Mislewata na nastavnicite za soodvetnosta na nastavnataprograma na vozrasta na u~enicite gi dobivme preku baraweto daja rangiraat na petstepena skala (1 - malku, 5 - mnogu) mo`nosta nau~enicite da postignat oddelni celi od programata po matemati-ka vo vremeto {to im e na raspolagawe. Srednite procenki od ran-giraweto se prikaàni na sledniot grafik.

Grafik 4.17 Mislewa za sodrìnite po matematika


114 1 2 3 4 5 6

5

4

3

0

proc

enka

sodrìni

1 2 3 4 5

va`nost

raspoloìvo vreme

∼∼∼

13 Sekoja razlika me|u srednite ocenki koja e pogolema od 0,2 e statisti~ki zna~ajna (vidi tabela B.11 vo Prilozite).



1 -sovladuvawe na osnovnite matemati~ki operacii

2 - razbirawe na svojstvata na operaciite

3 - re{avawe tekstualni (problemski) zada~i

4 - re{avawe ravenki

5 - razbirawe na dropkite i operaciite so niv

6 - formirawe pretstavi za ramninski formi

7 - formirawe pretstavi za geometriski tela

8 - razbirawe na edinicite merki

9 - pretvorawe na pogolemi edinici merki vo pomali i obratno

10 - koristewe matemati~ki simboli

11 - koristewe matemati~ka terminologija

12 - ~itawe tabeli, {emi, dijagrami

13 -pretstavuvawe na podatoci vo tabeli i dijagrami

14 -pribirawe i sreduvawe podatoci

Cenej}i spored prose~nite procenki za soobrazenosta na od-delni celi od programata so mo`nostite na u~enicite nastavni-cite smetaat deka re~isi site navedeni celi se, glavno, soobra-zeni so mo`nostite na u~enicite (prose~nite procenki se okolu 4).Pomalku od site drugi14 kon vozrasta se soobrazeni celite {to seodnesuvaat na pretvoraweto edinici merki, koristeweto matema-ti~ka terminologija, re{avaweto tekstualni problemski zada~i icelite svrzani so rabotata so podatoci.

5

4

3

0

proc

enka

sposobnosti

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Grafik 4.18 Mislewe za soodvetnosta na sodr`inite po matematika na vozrasta na u~enicite

∼∼∼

14 Sekoja razlika me|u srednite ocenki koja e pogolema od 0,2 e statisti~ki zna~ajna (vidi tabela voPrilozite).


116 1 2 3 4 5 6

Spored odgovorite na nastavnicite vo vrska so nivnata po-treba od stru~no usovr{uvawe za oddelni podra~ja od programitepo matematika, mo`e da se zaklu~i deka tie se dobro podgotvenizatoa {to najgolemiot broj cenat deka ne im e potrebno ili malkuim e potrebno stru~no usovr{uvawe. Za sekoe od navedenite pod-ra~ja: Broevi i operacii, Merewe, Geometrija i Rabota so podato-ci po okolu 15% od nastavnicite odgovorile deka im e neohodnoili mnogu im e potrebno stru~no usovr{uvawe.

[to se odnesuva do doma{nite zada~i po matematika, kako ipo maj~in jazik, najgolemiot broj nastavnici (86%) gi zadavaat re-~isi za sekoj ~as (3-4 pati nedelno). Toa e pokazatel deka se o~e-kuva dobar del od u~eweto po matematika da se odviva doma.

Blizu 3/4 od nastavnicite naj~esto im zadavaat ista doma{-na rabota na site u~enici.

Vo oddelenskata nastava vo poslednive godini se pravat zna-~itelni metodi~ki promeni. No, ne postojat mnogu pokazateli zatoa kolku tie promeni navistina se slu~ile. So cel da dobiemesoznanija koi nastavni formi se koristeni vo nastavata za u~eni-cite {to bea testirani, od nivnite nastavnici be{e pobarano 5naj~esto koristeni formi da gi rangiraat na skala od 1-5 sporedza~estenosta na nivnoto koristewe so u~enicite vo IV oddelenie.Vo tabelata 4.12 se dadeni nivnite odgovori vo %.

Spored odgovorite na nastavnicite najgolemiot broj od nivgi koristat site nastavni formi. Poretko se koristat samostojna-ta i grupnata rabota bez pomo{ na nastavnikot, a najkoristena efrontalnata rabota (predavawa na nastavnikot). Nastavnicite

zadavawe broj na % na doma{ni zada~i nastavnici nastavnici

6

26

207

1

240

2,5

10,8

86,3

0,4

100,0

poretko od edna{ nedelno

edna{ do dva pati nedelno

3-4 pati nedelno

ne odgovorile

vkupno

Tabela 4.11 Za~estenost na zadavawe doma{ni raboti po matematika

NA^IN NA ORGANIZIRAWE NA NASTAVATA

4. 5. 4



naj~esto gi kombiniraat15 samostojnata i grupnata rabota bez po-mo{ na nastavnikot i individualnata i rabotata vo grupa so po-mo{ od nastavnikot.

Imaj}i gi predvid odgovorite na nastavnicite za formite narabota {to gi koristat i porano izneseniot podatok deka 3/4 odanketiranite nastavnici se vklu~eni vo nekoj od proektite, mo`eda se zaklu~i deka e napraveno zna~itelno pomestuvawe od domi-nacijata na frontalnata rabota kon pogolema dinami~nost vo nas-tavata.

15 Dadeni se formite ~ija me|usebna korelacija e pogolema od 0,30 i e statisti~ki zna~ajna.

za~estenost (vo procenti)

na~in na rabota na u~enicite mnogu ~esto

retkomnoguretko

10,8

8,8

20,2

11,4

4,4

8,2

2,2

10,3

4,4

1,8

21,6

26,9

14,8

22,4

57,8

samostojno bez pomo{

individualno, so pomo{

vo grupi bez pomo{

vo grupi so pomo{

sledat predavawe na nastavnikot

Tabela 4.12 Za~estenost na oddelni na~ini na rabota

ponekoga{ ~esto

35,9

23,6

29,1

27,6

11,1

23,4

29,5

25,6

34,2

24,9

5ODNOSOT

NA U^ENICITE I NIVNITE

SEMEJSTVA KON U^EWETO


Odnosot na u~enicite i nivnite semejstva kon u~eweto 121

GGolem broj faktori svrzani so u~enikot i so negovoto semej-stvo vlijaat na akademskite postigawa na u~enicite. Vo Na-cionalnoto ocenuvawe primerokot na u~enici e reprezenta-

tiven za populacijata u~enici od IV-to oddelenie. Toa pretposta-vuva deka nekoi klu~ni faktori kakov {to e inteligencijata se,vsu{nost, kontrolirani. Drugi faktori kakvi {to se polot na u~e-nicite i obrazovanieto na roditelite se povrzani so postigawatai nivnoto vlijanie e dadeno vo delovite 2 i 3 od ovoj izve{taj kade{to se prika`ani postigawata na u~enicite po maj~in jazik i pomatematika. Me|utoa, cenevme deka }e bide korisno ako se imaat inekoi pokazateli za u~enicite i za nivnite semejstva {to se va`-ni za razbirawe na nivoto na postigawata. So pra{alnikot za u~e-nicite gi opfativme:

samopercepcijata na u~enicite za nivnite sposobnosti dau~at matematika i maj~in jazik;

vonu~ili{nite aktivnosti na u~enicite;

semejnata poddr{ka na u~eweto na u~enicite.

5.1VOVED


122 1 2 3 4 5 6

KKolku u~enicite gi sakaat predmetite {to gi u~at i {tomislat za svoite sposobnosti za u~ewe na opredelen nas-taven predmet moè da ima vlijanie na zalagawata na u~e-

nicite vo u~eweto i na postigawata po opredelen nastaven pred-met. U~enicite vo Nacionalnoto ocenuvawe odgovaraa kolku gi sa-kaat sekoj od predmetite {to gi u~at, a za maj~in jazik i matemati-ka i dali lesno gi u~at. Vo tabelite se prikaàni nivnite odgo-vori.

Spored odgovorite na u~enicite, maj~iniot jazik i matemati-kata, pokraj fizi~koto obrazovanie, spa|aat vo grupata na pred-meti {to u~enicite gi sakaat pove}e od drugite predmeti.

Okolu polovina od ispitanite u~enici odgovorile deka les-no u~at matematika. Deka lesno u~at maj~in jazik odgovorile 2/3 odu~enicite. Brojot na u~enicite {to smetaat deka nivnite sposob-nosti za u~ewe maj~in jazik i matematika se niski (alternativata:„ne sum ba{ nadaren”) e mal (5% za matematika i 2,5% za maj~in ja-zik).

5. 2

SAMOPERCEPCIJA NA UÊNICITE ZANIVNITE SPOSOBNOSTI ZA UÊWE

% na u~enici {to go sakaat 1

nastaven predmet bez odgovor

malkusrednomnogu

59,4

58,0

40,4

41,4

52,7

43,3

63,8

21,2

19,9

30,3

26,2

16,7

22,1

10,2

16,6

15,5

20,3

21,6

22,1

22,6

19,5

maj~in jazik

matematika

priroda

op{testvo

likovno obrazovanie

muzi~ko obrazovanie

fizi~ko obrazovanie

Tabela 5.1 Omilenost na nastavnite predmeti

2,8

6,6

9,0

10,8

8,5

12.0

6,5

1 % e smetan vo odnos na vkupniot broj u~enici {to odgovorile na pra{alnikot - 1545.



1200

1000

800

600

400

200

0

broj

na

u~en

ici

maj~in jazik matematika

lesno u~at

im preba pomo{

ne se nadareni

Grafik 5.1 Samopercepcija na sposobnostite za u~ewe

Spored dobienite podatoci (vidi podetalno Tabela B.13 voPrilozite) samopercepcijata na u~enicite za sposobnostite za u~e-we maj~in jazik e popovolna od onaa za sposobnostite za u~ewe ma-tematika. Duri 35% od u~enicite nemaat visoko mislewe za svoi-te sposobnosti za u~ewe matematika.


124 1 2 3 4 5 6

PPokraj vo u~ili{te, golem del od u~eweto na u~enicite seodviva nadvor od u~ili{teto preku u~ewe i pi{uvawe do-ma{ni raboti, no i preku neformalno u~ewe (gledawe TV,

rabota na kompjuter i sl.). Vo pra{alnikot od u~enicite se bara{eda napi{at kolku vreme pominale vo navedenite aktivnosti pret-hodniot den (toa be{e vtornik, {to zna~i tipi~en raboten den).Iako za deca od ovaa vozrast e dosta te{ko da imaat uvid vo vre-meto {to go pominuvaat vo oddelni aktivnosti, sepak odgovoritemoàt da se zemat barem kako pokazatel za percepcijata na u~eni-cite za {to tro{at pove}e, a za {to pomalku vreme.

Spored odgovorite na u~enicite tie nadvor od nastavatapominuvaat mnogu vreme vo u~ewe i pi{uvawe doma{ni raboti, po-toa vo igrawe i gledawe televizija. Okolu 1/3 od u~enicite ne sezanimavaat so sport, kompjuter, stranski jazik ili sl.

U~enicite bea pra{ani dali vo slobodnoto vreme se zani-mavaat so nekoi raboti {to ne im se zadadeni, a moàt da bidatodraz na nivniot interes za matematika ili maj~in jazik.

5. 3

VONUÎLI[NI AKTIVNOSTI NA UÊNICITE

% na u~enici 2

aktivnost bez odgovor

1-3 ~asapove}e od 3 ~asa

26,4

27,5

11,0

23,2

14,0

22,5

18,2

22,6

9,9

41,5

7,4

17,7

21,2

21,8

34,7

20,5

39,0

26,1

gledawe televizija

igrawe so drugar~iwa

igrawe, rabota na kompjuter

u~ewe, ~itawe, doma{ni raboti

sport, stranski jazik i sl.

pomo{, rabota doma

Tabela 5.2 Vreme {to u~enicite go pominuvaat vo razli~ni aktivnosti

pomalkuod 1 ~as

voop{to ne

30.8

20,9

12,6

11,4

9,5

23,0

3,4

7,2

31,8

3,4

29,1

10,7




Ako se ceni spored odgovorite na u~enicite pove}e od polo-vinata nadvor od nastavata, bez da im bide zadadeno, ~esto ~itaatknigi i re{avaat zada~i po matematika. So ogled na toa dekadrugite navedeni aktivnosti gi pravat zna~itelno poretko, se ~i-ni deka i re{avaweto zada~i i ~itaweto knigi, vsu{nost, e del odnivnoto u~ewe, a ne ne{to {to go pravat od zadovolstvo. Bez ogledna motivite, toa e povolna okolnost koga se imaat predvid o~eku-vanite rezultati od u~eweto na u~enicite.

% na u~enici {to ja pravat 3

aktivnost bez odgovor

retko ilinikoga{

ponekoga{~esto

25,0

59,5

54,6

12,8

19,1

26,8

19,9

18,8

19,4

19,4

21,3

13,9

18,4

25,0

24,7

pi{uvawe sostavi, pesni

~itawe knigi

re{avawe zada~i

pravewe predmeti, modeli

razgleduvawe enciklopedii

Tabela 5.3 Neobvrzni aktivnosti za u~ewe

26,9

7,7

8,2

42,9

36,8



126 1 2 3 4 5 6

VVo ova ispituvawe poddr{kata na semejstvoto na u~eweto nau~enicite be{e gledana niz dva aspekti: kolku na u~enikotnekoj mu pomaga vo u~eweto koga ima potreba i kolku izvori

za u~ewe maj~in jazik i matematika ima vo domot.Od grafikot se gleda deka na pove}e od polovina od ispi-

tanite u~enici koga imaat potreba nekoj od doma{nite im pomagavo u~eweto i pi{uvaweto doma{ni raboti. Brojot na u~enici koine dobivaat takva pomo{ e mal (4%), no 1/4 od u~enicite ne daleodgovor na ova pra{awe.

Za da moè soodvetno da mu se pomogne na u~enikot od odde-lenska nastava verojatno nekoj treba da ima zavr{eno najmalkuosnovno obrazovanie. Podatocite za obrazovanieto na roditelitepokaùvaat deka 4,2% od tatkovcite i 10,6% od majkite nemaatzavr{eno osnovno obrazovanie. Toa e dosta nepovolna situacija.Taa e ponepovolna kaj pripadnicite na nacionalnostite, osobenokaj Romite i Turcite (tabela B.15 i B.16 vo Prilozite).

5. 4

PODDR[KA NA SEMEJSTVOTO VO UÊWETO NA UÊNICITE

600

500

400

300

200

100

0

broj

na

u~en

ici

ne im treba pomo{

im pomagaat koga }e pra{aat

sekoga{ im pomagaat

Grafik 5.2 Pomo{ na semejstvoto vo u~eweto

ponekoga{ im pomagaat

ne im pomagaat

ne odgovorile



Vo vrska so izvorite za u~ewe maj~in jazik u~enicite odgo-varaa na pra{aweto za toa kolku i kakvi knigi imaat doma i dalikupuvaat vesnici i spisanija.

Najgolem broj od u~enicite (blizu 40%) doma imaat pomalkuod 10 knigi, {to spored standardite {to se postavuvaat vo me|una-rodnite ispituvawa pretstavuva nisko nivo na vakov vid obrazov-

1000

800

600

400

200

0

broj

na

rod

itel

i

nepotpolno osnovno obrazovanie

zavr{eno osnovno obrazovanie

zavr{eno sredno obrazovanie

Grafik 5.3 Obrazovanie na roditelite

zavr{eno vi{e obrazovanie

zavr{eno visoko obrazovanie

bez podatok

tatko majka

700

600

500

400

300

200

100

0

broj

na

u~en

ici

broj na knigi

pomalku od 10

me|u 10 i 50

nad 50

ne odgovorile

Grafik 5.4 Kolku knigi u~enicite imaat doma


128 1 2 3 4 5 6

ni resursi4. Blizu polovina od u~enicite odgovorile deka domaimaat enciklopedii i leksikoni, no so ogled na odgovorot naprethodnoto pra{awe ne mo`e mnogu da se veruva na ovoj podatok.

Okolu 80% od u~enicite odgovorile deka doma kupuvaat ves-nici i spisanija i deka tie kupuvaat spisanija za deca {to e rela-tivno povolna situacija za na{i uslovi.

Vo vrska so resursite za u~ewe matematika u~enicite beapra{ani samo za koristeweto na digitron. Najgolem broj od u~eni-cite ne koristat digitron vo u~ili{te i retko go koristat doma.

Vo vrska so korisnosta od upotreba na digitronot s¢ u{tenema izedna~eni stavovi me|u nastavnicite ne samo vo na{avazemja, tuku i vo drugi zemji5.

900

800

700

600

500

400

300

200

100

0

broj

na

u~en

ici

doma vo u~ili{te

~esto

retko

ne koristat

ne odgovorile

Grafik 5.5 Za~estenost na koristewe digitron

4 Na pr., vo TIMSS (Treta me|unarodna studija po matematika i prirodnite nauki) - 1994 od 26 zemjivo koi e vr{eno ispituvawe na u~enicite od IV oddelenie samo vo 2 pribli`no tolkav bil procen-tot na u~enici {to doma imale tolku malku knigi. Vo istra`uvaweto e dobiena vrskata me|u posti-gawata na u~enicite i brojot na knigite vo domot.

5 Na pr., vo TIMSS - 1994, isto taka, e golem brojot na zemjite vo koi vo oddelenskata nastava ne sekoristi digitron vo u~ili{te.



Vo mnogu merewa na postigawata na u~enicite vo vrska so po-stigawata se doveduva i socioekonomskata polo`ba na semejstva-ta od koi doa|aat u~enicite i toj faktor se pokaùva kako mnogupovrzan so nivoto na postigawata6. Se zemaat razli~ni indikatorina ovoj faktor. Vo na{eto ispituvawe, bidej}i ne koristevme pra-{alnici za roditelite, kako indikator na socioekonomskata po-lo`ba na u~enicite, odnosno nivnite semejstva, gi zedovme pro-cenkite na direktorite. Tie go iskaùvaat % na u~enicite vo niv-noto u~ili{te {to ìveat vo semejstva so razli~na socioekonom-ska polo`ba. Vo tabelata 5.4 e prikaàna prose~na slika za so-cioekonomskata polo`ba na semejstvata na testiranite u~enici.

Podatocite vo tabelata, iako ne se mnogu precizen pokazatelzatoa {to se raboti za prose~ni procenti, davaat slika za socio-ekonomskata polo`ba na u~enicite kako ja sogledale direktoritena u~ili{tata. Tie ukaùvaat na toa deka taa pove}e moè da seoceni kako nepovolna, otkolku kako povolna. Na pr., vo 17 u~ili{-ta (23% od u~ili{tata vo primerokot) direktorite odgovorile de-ka polovina ili pove}e u~enici od nivnite u~ili{ta doa|aat odsemejstva so mnogu lo{a ili lo{a socioekonomska polo`ba, a vosamo edno u~ili{te pove}e od polovina od u~enicite doa|aat odsemejstva so dobra socioekonomska polo`ba. Vo vrska so ovie po-datoci moè da se dovedat napred iznesenite podatoci za uslo-vite za u~ewe doma i za vonu~ili{nite aktivnosti na u~enicite.

mnogu lo{a 19,5

lo{a 24,6

sredna 30,1

dobra 16,9

mnogu dobra 8,9

socioekonomska % na u~enicipolo`ba na semejstvoto

Tabela 5.4 Socioekonomska polo`ba na semejstvoto

6 Na pr. vo: Braswal S. J., A. D. Lutkus, W. S. Grig, S. L. Santapau, B. S-H. Tay-Lim, M. S. Johnson (2001), TheNation’s Report Card: Mathematics 2000, US Departmant of Education, Office od Educational Research andImprovement, NCES, Washington DC. i vo Minnis M., I Schagen (2000), Technical Report of the TestingProgramme 1999-2000, Report for QCA, NEFER, Slaw

6SUMARNI

SOGLEDUVAWA


Sumarni sogleduvawa 133

VVo 2001 godina e izvedeno prvoto Nacionalno ocenuvawe nau~enicite vo oddelenskata nastava. Bea mereni postigawa-ta na u~enicite po makedonski jazik, po albanski jazik i po

matematika. Soznanijata prezentirani vo ovoj izve{taj se dobieni so is-

pituvawe na reprezentativen primerok na u~enici od IV oddele-nie (okolu 2000 u~enici po maj~inite jazici i okolu 1500 po mate-matika) od 74 osnovni u~ili{ta. Vo izve{tajov se prikaàni naj-va`nite naodi za postigawata na u~enicite po makedonski jazik ipo matematika i nekoi soznanija za uslovite vo koi se odviva u~e-weto vo u~ili{teto i vo semejstvoto. Postigawata za sekoj pred-met se prikaàni po programski podra~ja, preku procentili na u~e-nici {to dostignale opredeleni celi. Prikaàni se i razlikitevo postigawata na oddelni subgrupi u~enici. Uslovite vo koi seodviva u~eweto se prikaàni deskriptivno.

Vo ovoj pregled se voop{teno dadeni najva`nite sogleduvawa.


134 1 2 3 4 5 6

PPo predmetot makedonski jazik vo ramkite na ova ispituva-we se merea kumulativnite postigawa na u~enicite na kra-jot od oddelenskata nastava preku ispitni zada~i od tipot

moliv-hartija. Ispitnite zada~i merea znaewa i sposobnosti {tou~enicite gi steknuvale vo treto i vo ~etvrto oddelenie. Vo tes-tovite nema{e ispitni zada~i {to merat znaewa i sposobnosti {tou~enicite gi steknuvale vo prvo i vo vtoro oddelenie zatoa {to sepretpostavuva{e deka tie se vo funkcija na steknuvawe na povi-soki znaewa i sposobnosti i deka zada~ite koi niv bi gi merele bibile prelesni za u~enik koj e na krajot na ~etvrto oddelenie.

Postigawata na u~enicite bea mereni so vkupno 128 ispitnizada~i rasporedeni vo 5 test - kni{ki. Ispitnite zada~i ja mereapostignatosta na celite od ~etiri programski podra~ja (Gramati-ka, Leksika, Literatura i ~itawe i Pismeno izrazuvawe) {to beapredvideni so ispitnata programa.

Rezultatite vo ovoj izve{taj se bazirani na pokazatelite od113 ispitni zada~i so dobri merni karakteristiki {to ostanaa poprocesite na kalibracija i skalirawe.

Vrz osnova na analizata na prikaànite rezultati po pod-ra~ja se izvedeni slednive konstatacii za postigawata na u~eni-cite po makedonski jazik na krajot na oddelenskata nastava.

U~enicite {to poseduvaat najvisoki znaewa i sposobnosti,pomalku od 25% od primerokot, moàt menlivite zborovida gi opredelat spored vidot i da gi voo~uvaat nivnite po-sebni gramati~ki kategorii i moàt da gi opredelat ~leno-vite i funkcijata na zborovite vo re~enicata. Isto taka, mo-àt pravilno da gi podreduvaat zborovite vo re~enicata ida gi usoglasuvaat spored rod, broj, lice i vreme. Ovie u~e-nici bez te{kotii gi odreduvaat vidovite re~enici sporedsodrìnata i moàt da gi transformiraat od eden vo drugvid. No, i vo ovaa grupa ima u~enici koi ne moàt da gi odre-dat re~enicite spored sostavot i da transformiraat re~e-nica od direkten vo indirekten govor.

Ovie u~enici koristat i produciraat zborovi spored dadenoupatstvo koga toa se odnesuva na ednozna~nosta ili pove}e-

6.1POSTIGAWA PO MAKEDONSKI JAZIK



zna~nosta na nivnata upotreba. Sepak, postoi izvesen pro-cent na u~enici koi ne umeat da sostavat re~enica vo koja }eupotrebat zbor so sprotivno zna~ewe na daden zbor ili da-deniot zbor }e go upotrebat so drugo zna~ewe.

Vo literaturen tekst moàt da voo~at poraki {to se ekspli-citno i implicitno dadeni iako ovaa nivna sposobnost e po-malku izrazena koga toa treba da go storat vo lirska pesna.Vo informativni tekstovi moàt da gi izvle~at baraniteinformacii dadeni preku zborovi, simboli, mapi ili vo ta-beli. Del od u~enicite imaat pote{kotii koga treba da done-suvaat zaklu~oci ili interpretiraat del od tekst koga po-trebnite informacii se implicitno dadeni.

U~enicite {to poseduvaat prose~ni znaewa i sposobnosti,okolu 50 % od u~enicite vo primerokot, prepoznavaat imen-ki i pridavki spored vidot i spored gramati~kite kategoriirod i broj. Isto taka, moàt pravilno da gi podreduvaat zbo-rovite vo re~enicata i da gi usoglasuvaat spored rod, brojlice i vreme. Moàt da gi opredelat vidovite re~enici spo-red sodrìnata i ~lenovite i funkcijata na zborovite vo re-~enicata.

Ovie u~enici moàt da prepoznavaat zborovi so sprotivnozna~ewe i zborovi {to imaat isto zna~ewe i na odnapred da-den zbor umeat da go napi{at zborot {to ima isto ili spro-tivno zna~ewe iako ovaa nivna sposobnost naj~esto se odne-suva na koristewe na zborovi koi se vo sekojdnevna upotreba.

Vo literaturni tekstovi moàt da gi prepoznavaat ekspli-citno dadenite poraki, da voo~uvaat pri~insko-posledi~nivrski koga vo tekstot se dadeni neposredno edna po druga, dasistematiziraat nastani spored nivnoto pojavuvawe vo tek-stot i da izvlekuvaat poraka od tekst. Vo informativni tek-stovi moàt da gi izvle~at baranite informacii dadeni pre-ku zborovi i simboli, a so izvesni pote{kotii koga se dadenivo tabeli.

Iako se o~ekuva{e deka okolu 90% od testiranite u~enici}e umeat da gi prepoznavaat imenkite i pridavkite sporedvidot i gramati~kite kategorii rod i broj, }e prepoznavaatglagoli spored gramati~kata kategorija vreme i vidovi re-~enici spored sodrìnata, se pokaà deka ispitnite zada~ikoi gi merea gorenavedenite celi gi re{ija 75% od u~eni-cite. Ovie u~enici imaat pote{kotii pri voo~uvaweto na iz-vi~nite re~enici, a voop{to ne moàt da gi prepoznaat ras-


136 1 2 3 4 5 6

kaznite re~enici. So golema sigurnost moàt da gi usoglasu-vat zborovite vo re~enicata spored rod, broj i lice i da pre-poznavaat broevi so pribli`na brojna vrednost.

Ovie u~enici prepoznavaat zborovi koi imaat isto ili spro-tivno zna~ewe, no ovaa nivna sposobnost se odnesuva na pre-poznavawe na zborovi koi mnogu ~esto se koristat vo sekoj-dnevniot govor.

Vo literaturen tekst moàt da gi prepoznavaat eksplicitnodadenite poraki, a so izvesni te{kotii moàt i da gi voo~atpri~insko-posledi~nite vrski koga vo sodrìnata na tek-stot se dadeni neposredno edna po druga. Vo informativnitekstovi moàt da voo~uvaat i interpretiraat informaciidadeni preku simboli i informacii od napisi vo detski spi-sanija i reklamen materijal.

Vo pismenoto preraskaùvawe nad 50% od u~enicite go po-stignale najvisokoto barawe za site kriteriumi koi se oce-nuvaa, osven za kompletnost na sostavot. Vo pismenata zada-~a raskaùvawe po serija sliki okolu 40% od u~enicite godostignaa najvisokoto barawe za site kriteriumi, a ne{topomal procent na u~enici (22,8%) go dostignale najvisokotobarawe vo kriteriumot originalnost.

Ne postoi zna~ajna razlika vo postigawata na mom~iwata idevoj~iwata, osven vo podra~jata Leksika i Literatura vo koidevoj~iwata se podobri od mom~iwata. Efektot e mal ilisreden.

Na del od u~enicite {to nastavata ja sledat na makedonskijazik, makedonskiot jazik ne im e maj~in. Toj fakt sam po sebene e povrzan so nivoto na postigawata na u~enicite po make-donski jazik vo nitu edno od ispituvanite podra~ja.

Obrazovanieto na roditelite, osobeno na majkata, postojanoe povrzano so povisoki postigawa na nivnite deca vo sitepodra~ja po makedonski jazik.



VVo ramkite na Nacionalnoto ocenuvawe na u~enicite vo od-delenskata nastava po predmetot matematika se merea ku-mulativnite postigawa na u~enicite na krajot od oddelen-

skata nastava preku ispitni zada~i od tipot moliv-hartija. Zara-di toa {to se o~ekuva{e deka odredeni znaewa i sposobnosti (na pr.,operaciite vo mnoèstvoto prirodni broevi do 100) treba da gi po-seduva sekoj u~enik na krajot od oddelenskata nastava, vo testo-vite nema{e ispitni zada~i koi merat celi {to moàt da gi pos-tignat u~enici od I ili II oddelenie - se poa|a{e od toa deka tiese prelesni za u~enik koj e na krajot vo oddelenskata nastava.

Postigawata na u~enicite bea mereni so vkupno 140 ispitnizada~i, rasporedeni vo 6 test - kni{ki. Ispitnite zada~i gi po-krivaa celite od 6 podra~ja (Broevi, Operacii, Ramninski geome-triski figuri, Geometriski tela, Merewe i Rabota so podatoci){to bea predvideni vo ispitnata programa.

Rezultatite vo ovoj izve{taj se bazirani na pokazatelite od118 ispitni zada~i so dobri merni karakteristiki {to ostanaaposle procesite na kalibracija i skalirawe.

Vrz osnova na analizata na prikaànite rezultati po pod-ra~ja izvedeni se slednive konstatacii za postigawata na u~eni-cite po matematika na krajot od oddelenskata nastava.

U~enicite {to poseduvaat najvisoki znaewa i sposobnosti,pomalku od 25% od primerokot, go sfa}aat dekadniot bro-en sistem, gi izveduvaat matemati~kite operacii so prirod-ni broevi, go razbiraat nivnoto zna~ewe i gi primenuvaatsvojstvata na operaciite. Naj~esto to~no re{avaat brojni iz-razi so pove}e operacii od razli~en red, tekstualni zada~iso pove}e ~ekori, no pri re{avaweto pokompleksna prob-lemska situacija, koja se sveduva na re{avawe broen izrazili ravenka, imaat te{kotii vo razbiraweto na zada~ata.

Ovie u~enici imaat solidni znaewa za ponatamo{no slede-we na kursot po geometrija, no naiduvaat na pote{kotii kogatreba da go primenat znaeweto vo re{avawe problemi od se-kojdnevniot ìvot i zada~i vo koi se bara crtawe ramninski

6.2POSTIGAWA PO MATEMATIKA


138 1 2 3 4 5 6

figuri vo daden odnos kade ima elementi na konstrukcija ie potrebno koristewe geometriski pribor.

Od aspekt na prakti~na primenlivost na steknatite znaewapri re{avawe na tekstualni zada~i zasnovani na situacii odsekojdnevniot ìvot, u~enicite pokaùvaat visoko nivo naznaewa i sposobnosti na ona {to e ispituvano vo podra~jetoMerewe. Ovie u~enici gi poznavaat izu~enite osnovni i nekoiizvedeni merni edinici i operaciite so niv. No, i najdobritevo ova podra~je, imaat mali pote{kotii pri pretvoraweto namernite edinici za masa.

Ovaa grupa u~enici nemaat problemi pri re{avaweto na za-da~ite kade be{e potrebno da se pro~itaat, pretstavat i in-terpretiraat podatoci dadeni vo: tabela, stolbest dijagrami slikovit dijagram, no nesigurni se koga treba da se izvr{atodredeni presmetuvawa za da se odgovori na postavenotopra{awe ili za da se interpretira .

U~enicite {to poseduvaat prose~ni znaewa i sposobnosti,okolu 50% od u~enicite od primerokot, pokaàa deka do-volno gi razbiraat dekadniot broen sistem, mnoèstvoto naprirodnite broevi i razli~nite na~ini na zapi{uvawe naprirodnite broevi i imaat mali te{kotii pri koristewetona matemati~kata terminologija. Ovie u~enici sigurno i to~-no sobiraat, odzemaat, mnoàt i delat, gi primenuvaat svo-jstvata na operaciite vo ednostavni situacii, presmetuvaatvrednost na ednostavni brojni izrazi, re{avaat ednostavniravenki i ednostavni tekstualni zada~i.

Postignatite rezultati na zada~ite od geometrija, pokaù-vaat deka ovie u~enici imaat poniski znaewa od prethodna-ta grupa, no dovolno za da pokaàt deka gi steknale osnov-nite znaewa za najva`nite prostorni i ramninski geometris-ki figuri (triagolnik, pravoagolnik, kvadrat, krug, kvadar ikocka), zaemnite odnosi me|u osnovnite ramninski figuri(to~ka, prava, ramnina, to~ka i prava, dve pravi, prava i ram-nina). Ovaa grupa u~enici, sporedeno so prethodnata grupa,imaa pogolemi te{kotii pri crtaweto ramninski figuri vodaden odnos, iako kako to~ni se prifa}aa i odgovorite koibea nedovolno precizni.

Rezultatite kaj ovie u~enici pokaùvaat solidno poznavawena osnovnite merni edinici, to~no re{avaat zada~i kade sevklu~eni matemati~ki operacii so imenuvani broevi i ed-nostavni problemski zada~i so dolìna, no imaat pote{ko-tii vo tekstualnite zada~i koi vklu~uvaat masa.



Vo podra~jeto Rabota so podatoci u~enicite pokaàa deka~itaat i pretstavuvaat podatoci na razli~ni na~ini, a imaatpote{kotii koga pro~itaniot podatok treba da go interpre-tiraat.

Iako se o~ekuva{e deka okolu 90% od testiranite u~enici}e umeat da zapi{uvaat broevi do milion so cifri ili sozborovi, deka }e sporeduvaat i podreduvaat broevi i }e jarazbiraat dropkata kako del od celoto, se pokaà deka za-da~ite koi gi merea gorenavedenite znaewa gi re{ija okolu75% od u~enicite, pri {to ponekoga{ imaa i pote{kotii.Ovie u~enici to~no odredija proizvod na broj so dekadnaedinica, odzemaat dropki so ednakvi imeniteli i so pogole-mi te{kotii uspevaat da re{at ednostaven broen izraz sodve operacii.

Vo zada~ite od geometrija pokaàa deka voo~uvaat i razli-kuvaat zaemen odnos na to~ka i prava i imaat solidni znae-wa za triagolnik (razlikuvaat vidovi spored stranite, od-nosno aglite) i agol (razlikuvaat ostar, prav i tap agol i spo-reduvaat agli po golemina). U~enicite so mali te{kotii us-pevaat da re{at i ednostavni zada~i (prepoznavawe, imenu-vawe) za kocka i kvadar.

Vo sobiraweto ednoimeni merni edinici i ~itaweto vreme ikalendar se sigurni, no pravat gre{ki vo zada~ite so drugimerni edinici (dolìna, pari, plo{tina), a voop{to ne gire{avaat zada~ite koi vklu~uvaat masa.

Soodvetno na barawata vo zada~ite od Rabota so podatociovaa grupa u~enici ~itaat podatoci od stolbest dijagram ilitabela i zaklu~uvaat spored dolìnata (visinata) na stol-bot, a mnogu pote{ko odgovaraat na pra{awa povrzani so in-terpretacijata na podatocite.

Rezultatite po matematika pokaùvaat deka me|u devoj~i-wata i mom~iwata nema zna~ajni razliki vo postigawata,osven vo Geometrija i Merewe, kade mom~iwata postignalepovisok rezultat, no efektot e mal.

Iako postojat razliki vo postigawata po matematika na u~e-nicite koi sledat nastava na makedonski ili albanski nas-taven jazik, nastavniot jazik (albanski ili makedonski) vonitu edno od podra~jata ne pokaùva efekti vrz nivoto napostigawata na u~enicite. Ova zna~i deka razlikata vo pos-tigawata se dolì na ne{to drugo.


140 1 2 3 4 5 6

Obrazovanieto na majkata ima efekti vrz postigawata nau~enicite po matematika (osven vo podra~jeto Merewe). Sekonstatira deka u~enicite ~ii majki imaat zavr{eno srednoobrazovanie ili povisoko, postignuvaat povisoki rezultati.

Visokoto ili vi{oto obrazovanie na tatkoto poka`uva ume-reno visok efekt na postigawata na u~enicite vo podra~jataOperacii i Ramninski geometriski figuri, dodeka na posti-gawata vo drugite podra~ja, obrazovanieto na tatkoto nemaefekt.



Podatocite za uslovite vo koi se odviva u~eweto vo u~ili{-teto i za toa kako se organizira i realizira nastavata se pribraniso pra{alnici za direktorite na u~ili{tata i za oddelenskitenastavnici na ispituvanite u~enici. Naodite ovoj pat se prika-àni deskriptivno i ne se povrzuvani so postigawata na u~enicite,no sepak davaat slika za toa vo kakvi u~ili{ni uslovi za u~ewese postignati znaewata i sposobnostite {to bea predmet na me-rewe.

Fizi~ki uslovi vo u~ili{tata

Sekoe treto u~ili{te raboti vo lo{i fizi~ki uslovi (zgrada,opremenost so nastavni sredstva i materijali, rabota vo dvei pove}e smeni).

Vospitno-obrazoven kadar

Ispituvanite u~enici gi u~ele, glavno, nastavnici {to imaatsoodvetno formalno obrazovanie, imaat dovolno nastavnoiskustvo i se smetaat podgotveni da predavaat sodrìnitepo maj~in jazik i po matematika.

Polovina od direktorite na u~ili{tata imaat vi{e obrazo-vanie, a drugata polovina visoko obrazovanie, naj~esto odprirodnata ili op{testvenata grupa predmeti ili op{t pro-fil za obrazovanie (pedagog, psiholog). Tie, isto taka, imaatdovolno dolgo iskustvo vo obrazovanieto (okolu 90% imaatiskustvo nad 10 godini).

Re~isi vo site u~ili{ta e vraboten barem eden stru~en ra-botnik, a vo sekoe ~etvrto u~ili{te rabotat po dvajca stru~-ni rabotnici.

Organizacija na rabotata na nivo na u~ili{te

Direktorite i stru~nite rabotnici ramnomerno se angaìra-at na site podra~ja od oblasta na planiraweto, organizira-weto i sledeweto na vospitno-obrazovnata rabota na nivona u~ili{te.

6.3

ORGANIZACIJA I IZVEDUVAWENA NASTAVATA


142 1 2 3 4 5 6

Vo 2/3 od osnovnite u~ili{ta vo oddelenskata nastava serealiziraat najmalku dva razvojni proekti, a okolu 2/3 ododdelenskite nastavnici {to im predavale na ispituvaniteu~enici bile vklu~eni vo barem eden razvoen proekt. Toa epokazatel deka u~ili{tata i nastavnicite se formalno ot-voreni za koristewe na novi priodi vo nastavata i u~eweto.

Vo okolu ~etiri od pet u~ili{ta, spored procenkite na di-rektorite op{tata socijalna klima e povolna. Za toa najmnogupridonesuva zalagaweto i motiviranosta na nastavnicite zarabota i za stru~no usovr{uvawe, potoa u~eweto na u~enici-te, a najmalku pridonesuvaat roditelite so svojata pomo{ nau~enicite vo u~eweto i pomo{ta na u~ili{teto.

Organizacija i realizacija na oddelenskata nastava

Oddelenskite nastavnici so zna~eweto {to go pridavaat naoddelni nastavni predmeti moàt da vlijaat na u~eweto nau~enicite na tie predmeti. Maj~iniot jazik i matematikata,pokraj fizi~koto obrazovanie, tie ~esto gi procenile kakopova`ni od drugite.

Oddelenskite nastavnici koristat razli~ni nastavni for-mi. Naj~esto koristena forma se predavawata na nastavni-kot, a potoa rabota vo grupi ili individualno so pomo{ nanastavnikot.

Nastavnicite re~isi sekojdnevno im zadavaat doma{na ra-bota na u~enicite i po maj~in jazik i po matematika i taa eobi~no ista za site.

Nadvor od vremeto za nastava, nastavnicite najmnogu vremekoristat za planirawe i podgotovka na nastavata i za ocenu-vawe na u~eni~kite trudovi.

Realizacija na nastavnite programi po maj~in jazik

Oddelenskite nastavnici oddelni sodrìni i elementi voprogramskite podra~ja od maj~in jazik gi procenuvaat sporedzna~eweto {to tie im go pridavaat, soodvetnosta na vreme-to {to im e na raspolagawe uspe{no da gi realiziraat i mo`-nostite na u~enicite da gi sovladaat vo raspoloìvoto vre-me. Op{to gledano, za sekoj od ovie aspekti {to moàt da sepovrzani so uspe{noto postigawe na programskite i ispit-nite celi ocenkite (procenkite) na nastavnicite se, glavno,pozitivni: zna~i sodrìnite se va`ni, vremeto {to e na ras-polagawe ne e dovolno, no ne e ni malku, a u~enicite, glav-no, moàt da gi postignat celite.



Me|utoa, generalno, postoi diskrepanca me|u ovie tri aspek-ti za uspe{na realizacija na nastavnata programa kako {toja tolkuva nastavnikot. Nastavnicite na site sodrìni impridavaat pogolema va`nost otkolku {to imaat vreme da girealiziraat i kolku {to se sposobnostite na u~enicite us-pe{no da gi sovladaat.

Vo podra~jeto îtawe site sodrìni se mnogu va`ni, a samokoristeweto informacii {to se grafi~ki dadeni nastavni-cite go smetaat za pomalku va`no. Najgolema e neusoglaseno-sta me|u vremeto, va`nosta i mo`nostite na u~enicite kajsodrìnite {to se odnesuvaat na izvlekuvawe podatoci odtekstot i otkrivawe na poraki.

Vo podra~jeto Pi{uvawe nastavnicite najgolema va`nost pri-davaat na pravopisot i estetskoto ureduvawe na tekstot, ane{to pomalo na pravopisot i originalnosta. Osven za kom-pozicijata kade {to razlikite me|u va`nosta i raspoloì-voto vreme i mo`nostite na u~enicite se pomali, za site dru-gi elementi raspoloìvoto vreme i mo`nostite na u~enicitese ponisko proceneti od va`nosta na soodvetnite elementivo pi{uvaweto.

Vo Gramatikata nastavnicite kako osobeno va`ni gi ocenilekoristeweto na gramati~kite pravila i razlikuvaweto raz-li~ni vidovi zborovi. Za ovie sodrìni tia imaat i pove}evreme i gi smetaat pove}e soobrazeni so mo`nostite na u~e-nicite otkolku drugite sodrìni po gramatika.

Realizacija na nastavnite programi po matematika

Oddelenskite nastavnici re~isi site sodrìni po matema-tika gi smetaat za podednakvo i toa mnogu va`ni. Ne{to po-malku va`na smetaat deka e rabotata na mali proekti za ra-bota so podatoci.

Najgolema diskrepanca me|u va`nosta {to im ja pridavaat naoddelnite sodrìni i vremeto {to go imaat za nivna reali-zacija postoi kaj re{avaweto na tekstualni problemski za-da~i i prakti~noto merewe.

Celite {to treba da se postignat po matematika se, glavno,usoglaseni so mo`nostite na u~enicite da gi postignat. Naj-malku se usoglaseni pretvoraweto na pogolemi edinici mer-ki vo pomali i obratno i re{avaweto na tekstualni (prob-lemski) zada~i.

Vo nastavata po matematika vo u~ili{te re~isi ne se ko-risti digitron.


144 1 2 3 4 5 6

Odnosot na u~enicite i nivnite semejstva kon u~eweto

Maj~iniot jazik i matematikata, spored odgovorite na u~eni-cite, e me|u nastavnite predmeti {to tie gi sakaat.

U~enicite imaat, glavno, povolna samoprocenka za sopstve-nite sposobnosti za u~ewe maj~in jazik. 2/3 od niv odgovoriledeka u~at lesno maj~in jazik, no sepak na sekoj petti u~enikmu treba pomo{.

Samoprocenkata na sposobnostite za u~ewe matematika e po-niska. Blizu polovina odgovorile deka lesno u~at matema-tika, a na sekoj tret u~enik mu treba pomo{ ili smeta deka nee nadaren za u~ewe matematika.

Nadvor od nastavata najgolem broj u~enici mnogu vreme pomi-nuvaat vo u~ewe i pi{uvawe doma{ni raboti, potoa vo igra-we i gledawe televizija. Okolu 70% od u~enicite nemalenekakvi aktivnosti svrzani so kompjuter ili so odewe vou~ili{te za stranski jazik, sport, muzika i sl.

Re~isi site u~enici (95%) {to odgovorile na pra{awetodali nekoj im pomaga vo u~eweto, dobivaat takva pomo{ kogaim e potrebna. Me|utoa, okolu 1/4 od u~enicite ne odgovorilena ova pra{awe.

Obrazovnata struktura na roditelite na ispituvanite u~e-nici e dosta nepovolna. 4,2% od tatkovcite i 10,6% od maj-kite nemaat zavr{eno osnovno obrazovanie. Tie te{ko moàtna svoite deca da im dadat vistinska pomo{ vo u~eweto, a ob-razovanieto na roditelite se pokaà kako faktor {to e naj-mnogu povrzan so postigawata na u~enicite.

Obrazovnata struktura na pripadnicite na nacionalnostitee mnogu ponepovolna.

Najgolem broj u~enici (40%) vo domot imaat pomalku od 10knigi, no najgolem broj semejstva i u~enici (80%) kupuvaatvesnici i spisanija za vozrasni i deca.

Spored procenkite na direktorite na u~ili{tata okolu 45%od u~enicite vo u~ili{tata vo primerokot ìveat vo semej-stva ~ija socioekonomska polo`ba e lo{a ili mnogu lo{a.

PRILOZI


P R I L O Z I 147

AIspitni zada~i

za pismeno izrazuvawe

Upatstvo na u~enikot za preraskaùvawe

Pro~itaj go vnimatelno tekstot. Tvoja zada~a e da go preraska-è{ nakuso. Koga }e go preraskaùva{ tekstot, vnimavaj na sled-novo:

preraskaàniot sostav treba da ima najmnogu 40 zbora;sostavot treba da ima voveden, glaven i zavr{en del koi trebada pravat edna celina;re~enicite vo sostavot treba da bidat jasni i celosni;ne zaboravaj da upotrebi{: to~ka, pra{alnik, izvi~nik, zapirka igolema bukva kade {to e potrebno;vnimavaj sostavot da gi ima najbitnite momenti od tekstot.

[to e ~udno

Tawa na ni{to ne se ~udi. Taa sekoga{ veli:- Toa ne e ~udno!V~era vide kako preskoknav preku golema bara. Nikoj drug ne

moè{e da ja preskokne. A, jas ja preskoknav. I site se za~udija,osven Tawa.

- Pa {to,- re~e Tawa, - toa ne e ~udno!Sekoga{ se trudev da ja za~udam, no nikako ne mi uspeva{e.

Pogodiv edno vrap~e so vozdu{na pu{ka, nau~iv da odam na race,nau~iv da sviram na prsti...

Seto toa taa go gleda{e, no ni{to ne £ be{e ~udno!A jas tolku se trudev, {to s¢ ne napraviv...Se ka~uvav na drvja... Be{e zimno vreme, a jas odev gologlav na

u~ili{te...Tawa, pak, ne se ~ude{e.Edna{, prosto, onaka... zedov kniga. Izlegov vo dvorot, sednav

na klupata i po~nav da ~itam.Tawa ne ja ni zabeleàv, s¢ dodeka ne go slu{nav nejziniot

glas:- ûdno! Toa nikoga{ ne bi go pomislila. Pa, toj ~ita!

Viktor Goljavkin

PRERASKA@UVAWE

A.1


148 1 2 3 4 5 6

Vnimatelno razgledaj gi dadenite sliki. Tvoja zada~a e spo-red niv da napi{e{ interesen sostav. Koga }e go pi{uva{ sos-tavot, vnimavaj na slednovo:

sostavot treba da go napi{e{ so najmalku 50 zbora, a najmnogu75 zbora;

sostavot treba da ima voveden, glaven i zavr{en del koitreba da pravat edna celina;

re~enicite vo sostavot treba da bidat jasni i celosni;

ne zaboravaj da upotrebi{: to~ka, pra{alnik, izvi~nik, zapir-ka i golema bukva kade {to e potrebno;

ne zaboravi da napi{e{ naslov na sostavot.

RASKA@UVAWE

A.2


P R I L O Z I 149

6,8

75,4

16,4

1,4

100,0

edna

dve

tri

ne odgovorile

vkupno

broj broj na % nana smeni u~ili{ta u~ili{ta

Tabela B.1 Broj na smeni vo koi rabotat u~ili{tata

5

55

12

1

73

2,7

64,5

20,5

12,3

100,0

mnogu dobri

zadovolitelni

lo{i

mnogu lo{i

vkupno

broj na % nauslovi u~ili{ta u~ili{ta

Tabela B.2 Fizi~ki uslovi vo koi rabotat u~ili{tata

2

47

15

9

73

1 ,4

34,2

45,2

17,8

1,4

100,0

mnogu dobra

zadovolitelna

slaba

mnogu slaba

ne odgovorile

vkupno

broj na % naopremenost u~ili{ta u~ili{ta

Tabela B.3 Opremenost na u~ili{tata

1

25

33

13

1

73

BTabeli so podatoci za kontekstot

vo koj se realizira nastavata


150 1 2 3 4 5 6

15,4

66,3

17,5

0,8

100,0

sredno obrazovanie

vi{e obrazovanie

visoko obrazovanie

ne odgovorile

vkupno

najvisok zavr{en stepen broj na % nana obrazovanie nastavnici nastavnici

Tabela B.4 Obrazovanie na nastavnicite

37

159

42

2

240

12,1

24,6

27,9

33,7

1,7

100,0

do 29 godini

30 - 39 godini

40 - 49 godini

pove}e od 30 godini

ne odgovorile

vkupno

broj na % navozrast nastavnici nastavnici

Tabela B.6 Vozrast na nastavnicite

29

59

67

81

4

240

14,6

12,9

28,2

18,8

24,2

1,3

100,0

do 5 godini

5 - 10 godini

11 - 20 godini

21 - 30 godini

nad 30 godini

ne odgovorile

vkupno

godini na iskustvo broj na % navo nastava nastavnici nastavnici

Tabela B.5 Nastavno iskustvo na nastavnicite

35

31

68

45

58

3

240


P R I L O Z I 151

52,1

41,1

2,7

4,1

100,0

vi{e obrazovanie

visoko obrazovanie

magistratura

ne odgovorile

vkupno

najvisok zavr{en stepen broj na % nana obrazovanie direktori direktori

Tabela B.8 Obrazovanie na direktorite

38

30

2

3

73

2,7

6,8

42,5

27,4

17,8

2,8

100,0

do 5 godini

5 - 10 godini

11 - 20 godini

21 - 30 godini

nad 30 godini

ne odgovorile

vkupno

godini na iskustvo broj na % navo nastava direktori direktori

Tabela B.7 Rabotno iskustvo na direktorite vo obrazovanieto

2

5

31

20

13

2

73


152 1 2 3 4 5 6

prose~na procenka (na skala od 1 do 5)

Podra~je i sodrìni soobrazenostso mo`nostite

raspoloìvovreme

va`nost

4,5

4,5

4,5

4,5

4,3

3,5

3,9

4,2

4,5

4,5

4,2

4,6

4,5

4,3

4,7

4,8

4,6

4,5

4,4

4,0

4,2

3,9

4,2

4,3

4,4

4,2

3,8

3,8

4,3

4,2

3,7

4,0

4,2

4,3

4,0

4,2

4,6

4,4

4,2

4,1

3,7

3,8

3,9

4,0

4,2

4,3

4,0

3,5

3,5

4,0

3,9

3,9

3,9

4,0

4,0

3,8

4,0

4,2

4,0

3,9

3,6

3,5

3,7

îtawe

izvlekuvawe podatoci od tekstot

otkrivawe na poraki

identifikuvawe na mestoto, vremeto nadejstvieto

identifikuvawe na likovite i nivniteosobini

identifikuvawe i izrazuvawe na ~uvstvata

koristewe informacii {to se dadenigrafi~ki

Pi{uvawe

kompozicija

originalnost (pi{uvawe tvore~ki tekstovi)

pravopis

estetsko ureduvawe na tekstot

pi{uvawe tekstovi so prakti~na namena

Gramatika

znaewe na gramati~ki pravila (definicii)

razlikuvawe na razli~ni vidovi zborovi

razlikuvawe razli~ni vidovi re~enici

razlikuvawe na ~lenovite vo re~enicata

koristewe na gramati~ki pravila vo usnoto ivo pismenoto izrazuvawe

Usno izrazuvawe

koristewe na literaturniot jazik

bogatstvo na re~nikot

sistemati~nost vo izrazuvaweto

fluentnost vo izrazuvaweto i dikcija

Mediumska kultura

koristewe bibliote~ni informacii

naviki za sledewe razli~ni mediumi

Tabela B.9 Procenka za va`nosta, raspoloìvoto vreme i soobrazenosta na mo`nostite na u~enicite na sodrìnite od programata po maj~in jazik


P R I L O Z I 153

uve`buvawe na matemati~kite operaciipreku re{avawe ednostavni zada~i

re{avawe tekstualni problemskizada~i

realizacija na sodrìnite pogeometrija

prakti~no merewe (masa, dolìna, volumen na te~nosti, vreme)

rabota na mali proekti vo ramkite narabota so podatoci

prose~na procenka(na skala od 1 do 5)

podra~je

Tabela B.11 Procenka za va`nosta i raspoloìvoto vreme za realizacija na sodrìnite od programata po matematika

va`nost raspoloìvovreme

3,9

3,6

3,7

3,4

3,4

4,3

4,4

4,2

4,2

4,0

koristewe i interpretacija na razli~ni vidovi tekstovi

otkrivawe na implicitni poraki

pi{uvawe na tekstovi so razli~na namena

fluentno izrazuvawe

koristewe na gramati~ki pravila vo usnoto i vo pismenoto izrazuvawe

prose~na procenkapodra~je (na skala od 1 do 5)

2,66

2,53

2,56

2,66

2,52

Tabela B.10 Potreba od stru~no usovr{uvawe za sodrìnite od maj~in jazik


154 1 2 3 4 5 6

16,3

32,9

8,7

11,6

3,9

26,6

100,0

ne im treba pomo{

im pomagaat koga }e pra{aat

sekoga{ im pomagaat

ponekoga{ im pomagaat

ne im pomagaat

ne odgovorile

vkupno

pomo{ broj na % navo u~eweto u~enici u~enici

Tabela B.14 Pomo{ od semejstvoto vo u~eweto

252

507

135

179

60

412

1545

Tabela B.12 Procenka za soobrazenosta na celite od programatapo matematika so mo`nostite na u~enicite

sovladuvawe na osnovnite matemati~ki operacii

razbirawe na svojstvata na operaciite

re{avawe tekstualni (problemski) zada~i

re{avawe ravenki

razbirawe na dropkite i operaciite so niv

formirawe pretstavi za ramninski formi

formirawe pretstavi za geometriski tela

razbirawe na edinicite merki

pretvorawe na pogolemi edinici merki vo pomali i obratno

koristewe matemati~ki simboli

koristewe matemati~ka terminologija

~itawe tabeli, {emi, dijagrami

pretstavuvawe na podatoci vo tabeli i dijagrami

pribirawe i sreduvawe podatoci

prose~na procenkapodra~je (na skala od 1 do 5)

4,0

4,1

3,7

4,1

4,2

4,0

4,2

4,0

3,5

4,4

3,8

3,9

3,8

3,8

maj~in jazik

matematika

kolku lesno u~atnastaven predmet

Tabela B.13 Samopercepcija na u~enicite za sposobnostite za u~ewe

u~at lesno ne se nadareniim treba pomo{ ne odgovorile

1011 65,4% 258 16,7% 39 2,5% 237 15,3%

732 47,4% 467 30,2% 77 5,0% 269 17,4%

nezavr{enoosnovno

zavr{enoosnovno

zavr{eno sredno

zavr{eno vi{e

zavr{eno visoko

bez podatok

vkupno


P R I L O Z I 155

nacionalna pripadnostobrazovaniena tatkoto

Makedonci

8

1,0%

103

13,0%

499

63,2%

28

3,5%

115

14,8%

37

4,7%

790

100%

Albanci

60

6,3%

541

56,4%

273

28,4%

34

3,5%

37

3,9%

15

1,6%

960

100%

Turci

2

6,9%

15

51,7%

10

34,5%

2

6,9%

29

100%

Srbi

11

68,8%

4

25%

1

6,3%

16

100%

Romi

13

26,0%

24

48,0%

12

24,0%

1

2,0%

50

100%

Drugi, bezpripad.

1

0,7%

7

4,9%

9

6,3%

2

1,4%

123

86,6%

142

100%

Vkupno

84

4,2%

690

34,7%

814

41,0%

64

3,2%

158

8,0%

177

8,9%

1987

Tabela B.15 Obrazovanie na tatkoto i nacionalna pripadnost

nezavr{enoosnovno

zavr{enoosnovno

zavr{eno sredno

zavr{eno vi{e

zavr{eno visoko

bez podatok

vkupno

nacionalna pripadnostobrazovanie

na majkataMakedonci

19

2,4%

140

17,7%

447

56,6%

48

6,1%

100

12,7%

36

4,6%

790

100%

Albanci

156

16,3%

684

71,3%

84

8,8%

22

2,3%

5

0,5%

9

0,9%

960

100%

Turci

15

51,7%

10

34,5%

4

13,8%

29

100%

Srbi

1

6,3%

1

6,3%

11

68,8%

31

8,8%

16

100%

Romi

15

30,0%

27

54,0%

8

16,0%

50

100%

Drugi, bezpripad.

4

2,8%

6

4,2%

8

5,6%

2

1,6%

122

85,9%

142

100%

Vkupno

210

10,6%

868

43,7%

562

28,3%

70

3,5%

110

5,5%

167

8,4%

1987

Tabela B.16 Obrazovanie na majkata i nacionalna pripadnost

kade koristat

za~estenost doma vo u~ili{tena koristewe


156 1 2 3 4 5 6

39,2

31,8

19,1

9,9

100,0

pomalku od 10

me|u 10 i 50

nad 50

ne odgovorile

vkupno

broj broj na % nana knigi u~enici u~enici

Tabela B.17 Broj na knigi vo domot

606

491

295

153

1545

broj na u~enici

%na u~enici

13,8

12,8

53,9

19,7

100,0

~esto

retko

ne koristat

ne odgovorile

vkupno

Tabela B.18 Za~estenost na koristewe digitron

213

197

831

304

1545

% na u~enici

broj na u~enici

14,8

45,0

28,2

12,0

100

228

436

695

186

1545

1. Aleksova A., Mickovska G. (2001), Nacionalno ocenuvawe na postiga-wata na u~enicite vo oddelenskata nastava - Standardi na postigawa- Matematika, Biro za razvoj na obrazovanieto, Oddelenie za ocenu-vawe, Skopje.

2. Mickovska G. (2002), Nacionalno ocenuvawe na postigawata na u~e-nicite vo oddelenskata nastava, Obrazovni refleksii br. 1, str. 19-27.

3. Mickovska G., (2000), Nacionalno ocenuvawe na postigawata nau~enicite vo oddelenskata nastava, Pedago{ki zavod na Makedonija,Oddelenie za ocenuvawe, Skopje.

4. Mickovska G., Aleksova A., Jordanova D., Lameva B., Naceva B., (2002),Nacionalno ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo oddelenskatanastava - Tehni~ki izve{taj od pilot-testiraweto - Biro za razvoj naobrazovanieto, Oddelenie za ocenuvawe, Skopje.

5. Naceva B., Mickovska G. (2001), Nacionalno ocenuvawe na postigawatana u~enicite vo oddelenskata nastava - Standardi na postigawa -Makedonski jazik, Biro za razvoj na obrazovanieto, Oddelenie zaocenuvawe, Skopje.

6. Ashby J., M. Sainsbury & J. Burley E. Hargreaves, K. McCulloch, I. Schagen(1995) National Curriculum Assessment 1995 – Key Stage 1, Evaluation inthe Core Subjects, NFER, School Curriculum and Assessment Authority, London

7. Braswal S. J., A. D. Lutkus, W. S. Grig, S. L. Santapau, B. S-H. Tay-Lim, M.S. Johnson (2001), The Nation’s Report Card: Mathematics 2000, USDepartment of Education, Office of Educational Research and Improvement,NCES, Washington DC.

8. Donahue L. P., R. J Finnegen, A. D. Lutkus, N. L. Allen, J. R. Campbell,(2001), The Nation’s Report Card: Fourth Grade Reading 2000, US Depart-ment of Education, Office of Educational Research and Improvement, NCES,Washington DC.

9. Grenwold A. E., H. R. Persky, J. R. Campbal, J. Mazzeo (1999), The NAEP1998 Writing Report Card for the Nation and the States, US Department ofEducation, Office of Educational Research and Improvement, NCES,Washington DC.

10. Minnis M., I Schagen (2000), Technical Report of the Testing Programme1999-2000, Report for QCA, NEFER, Slaw

11. Mullis V.S. I., M. O. Martin, A. E. Beaton, E. J. Gonzales, D. L Kelly, T. A.Smith, (1997), Mathematics Achievement in the Primary School Years: IEA’sThird International Mathematics and Science Study (TIMSS), Boston College,Chestnut Hill.

12. Noteboom A., F. van der Shoort, J. Jenssen, N. Veldhujzen, (2000), PPON,Balans van het reken-wiskundeonderwijs halverwage de basisschool 3, Cito,Arnhem.

13. Verhelst N., E. Himmer, N. Veldhujzen, Towards a Standardized ExaminationsSystem – Final Reports, Psychomerrics in Examinations, Cito and NIPE, Arnhem.

LITERATURA

BIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETOODDELENIE ZA OCENUVAWE

ul. „Ru|er Bo{kovi}“, b.b., Skopje

Za izdava~ot:Simeonka Gu~eva, direktor na BRO

Mickovska Gorica, Naceva Bojana, Aleksova Anica


POSTIGAWA NA U^ENICITE PO MAKEDONSKI JAZIK

I PO MATEMATIKA2001

Lektura:Suzana Stojkovska

Korica:SKENPOINT

Grafi~ki dizajn:Biljana Mihajlovska

Tira`:700 primeroci

Pe~ati:KOMA

ministerstvo za obrazovanie i nauka -...

Documents