mikrobiyolojik risk değerlendirme
TRANSCRIPT
03.01.2014 1
Serap HANCI Gıda Yüksek Mühendisi
Risk Değerlendirme Daire Başkanlığı
Mikrobiyolojik Risk Değerlendirme Eğitimi
11-15 Mart 2013 Berlin / Almanya
İÇERİK
03.01.2014 2
1. Eğitim Hakkında Genel Bilgiler 2. Risk Kavramı 3. Risk Analizi 4. Risk Değerlendirme 5. EFSA 6. Sonuç
03.01.2014 3
Eğitim; Avrupa Komisyonu Sağlık ve Tüketiciyi Koruma Genel
Müdürlüğü (DG SANCO) tarafından Better Training for Safer Food kapsamında
2012-2013; Risk Değerlendirme Eğitimleri
1. Eğitim Hakkında Bilgiler
03.01.2014
Eğitim; 11-15 Mart 2013 tarihlerinde Berlin/ Almanya’da 21 ülkeden 26 katılımcı
1. Eğitim Hakkında Bilgiler
Eğiticiler; Danimarka Teknik Üniversitesi
ve Danimarka Ulusal Gıda Enstitüsü (4 Kişi)
EFSA (1 Kişi)
03.01.2014 5
1. Eğitim Hakkında Bilgiler
Temel amacı; Risk analizi ve bileşenleri hakkında genel bilgiler vermek
Mikrobiyolojik risk değerlendirme çalışmaları konusunda
katılımcıların bilgi seviyesini artırmak.
İÇERİK
03.01.2014 6
1. Eğitim Hakkında Genel Bilgiler 2. Risk Kavramı 3. Risk Analizi 4. Risk Değerlendirme 5. EFSA 6. Sonuç
03.01.2014 7
2. Risk Kavramı
Günlük hayatımızdaki riskler…
03.01.2014 8
Gıdalardaki riskler …
2. Risk Kavramı
03.01.2014 9
Gıda kaynaklı hastalıklarda ARTIŞ:
Büyük ölçekli üretimler
Perakende satış hizmetleri
Lokantalar
Seyahatler
Uluslar arası ticaret
2. Risk Kavramlı
03.01.2014 10
Globalization
International trade
Increase foodborne disease incidence
Concerned consumer
International standards
Küreselleşme Uluslararası Ticaret
Gıda Kaynaklı Hastalık Vakalarında Artış İlgili/Endişeli Tüketici
Uluslararası Standartlar
STRATEJİ
2. Risk Kavramı
03.01.2014 11
Gıda güvenilirliği yaklaşımı
Tüm gıda zincirinde gıda kalite ve güvenilirliğinin kontrol edilmesi
2. Risk Kavramı
03.01.2014 12
İhtiyatlılık prensibine göre; Eğer risk varsa, (riski) almayın • Güvenli bir çözüm AMA her zaman uygulanması
mümkün olmaz
Alternatif: Risk Analizi • Risk ne kadar büyük? Risk Değerlendirme • Ne yapılacağına karar vermek Risk Yönetimi
2. Risk Kavramı
İÇERİK
03.01.2014 13
1. Eğitim Hakkında Genel Bilgiler 2. Risk Kavramı 3. Risk Analizi 4. Risk Değerlendirme 5. EFSA 6. Sonuç
03.01.2014 14
Risk Analizi
Risk İletişimi
Risk Yönetimi
(Politika)
Risk Değerlendirme
(Bilim)
Etkileşimli bir süreç, sıra yoktur
3. Risk Analizi
03.01.2014 15
Risk Analizi
Risk İletişimi
Risk Yönetimi
Risk Değerlendirme
3. Risk Analizi
03.01.2014 16
Risk Analizi
Risk İletişimi
Risk Yönetimi
Risk Değerlendirme
Başlangıç aşaması
3. Risk Analizi
03.01.2014 17
Risk Değerlendirme Risk İletişimi Risk Yönetimi
3. Risk Analizi
03.01.2014 18
Risk Analizi
Potansiyel problemleri tanımlar
Gerçekleşme olasılığını değerlendirir
Etkisini tahmin eder
Çözüm için önerilerde bulunur
3. Risk Analizi
03.01.2014 19
• Mühendislik Nükleer santraller Kimya endüstrisi İnşaat • Finans proje yönetimi Banka kredileri Sigorta
Risk Analizi uygulama alanları;
• Sağlık Toksikoloji İlaç sanayi
• Gıda güvenilirliği
3. Risk Analizi
İÇERİK
03.01.2014 20
1. Eğitim Hakkında Genel Bilgiler 2. Risk Kavramı 3. Risk Analizi 4. Risk Değerlendirme 5. EFSA 6. Sonuç
03.01.2014 21
Risk Değerlendirme
Tehlikenin Tanımlanması
Tehlikenin Niteliklerinin Belirlenmesi
Maruziyet Değerlendirmesi
Riskin niteliklerinin Belirlenmesi
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 22
Tanımları* Tehlike Sağlık bakımından olumsuz etki yaratma potansiyeli bulunan, gıda ve yemdeki biyolojik, kimyasal veya fiziksel etmenler ile gıda ve yemin durumunu Risk Sağlık üzerinde olumsuz etki yaratma ihtimali(p) bulunan tehlike ile şiddeti(s) arasındaki fonksiyonel ilişkiyi
* 24 Aralık 2011 tarih ve 28152 sayılı Resmi gazetede yayımlanmış olan Risk Değerlendirme Komite Ve Komisyonlarının Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 23
Tehlike ve Risk NEDİR?
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 24
Riskin iki boyutu vardır:
Yüksek Risk
Düşük Risk
Düşük
Dü
şük
Yü
kse
k
Yüksek Olasılık
Şiddeti
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 25
Tehlikenin Tanımlanması Problem nedir? Gıdada bulunabilecek endişe yaratan mikroorganizmanın tanımlanması
• Patojenin ön tanımı- risk yöneticileri tarafından tanımlanmış tehlike • İlgili ürün ya da işlemde bulunma potansiyeli olan tehlikelerin(mikroorganizmaların) tanımlanması
Veri Gereksinimi • Epidemiyolojik çalışmalar • Klinik çalışmalar • Lab. Çalışmaları • …
Bilgi • Kamu/Endüstriyel veri bankaları • Uluslararası organizasyonlar • Bilimsel literatür • …
Tehlikenin Tanımlanması
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 26
Tehlikenin Niteliklerinin Belirlenmesi (Karakterizasyonu)
• Maruziyet durumunda tüketicide oluşan tepkilerin
karakterizasyonu • İlgili tehlikeye maruz kalındığında oluşan olumsuz
etkinin kalitatif (nitel) ya da kantitatif(nicel) olarak değerlendirilmesi
• Doz yanıt • Yanıt çok değişken olabilir; enfeksiyon, klinik vaka,
ölüm, işlev kaybına uyarlanmış yaşam yılı
patojen
Gıda maddesi Konakçı
Tehlikenin Niteliklerinin Belirlenmesi
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 27
Maruziyet Değerlendirmesi Amacı; tüketim anında gıda maddesinde bulunan mikroorganizma yükünü değerlendirme • Tüketim sıklığı • Mikrorganizmanın (tehlike) oluşumu • Konsantrasyon • Tüketim deseni(porsiyon büyüklüğü) • Öngörücü model gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
Maruziyet Değerlendirmesi
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 28
Maruziyet Değerlendirmesi Gıdada bulunan tehlikedeki dinamik değişiklikler • Kontaminasyon • Canlı kalma/inaktivasyon • Üreme • Çapraz kontaminasyon
Çıktıları; 1- Kontamine olmuş porsiyonların oranı 2- Kontamine porsiyondaki mikroorganizma sayısı, konsantrasyon ya da doz (#kob)
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 29
Maruziyet Değerlendirmesi yapılırken; • Üretim ve tüketim yolu
çizilir • Yol üzerinde;
kontaminasyon, üreme, inaktivasyon olabilecek işlemler(modüller) tanımlanır(Karıştırma, bölme/parçalama, ayıklama/uzaklaştırma gibi)
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 30
Prevelans(kontamine
olmuş %) Patojen
sayısı (kob)
Porsiyon
miktarı
Üreme = + =
Inaktivasyon - - =
Karıştırma + = +
Bölme - = -
Ayırma - - =
Çapraz kontaminasyon + -/=/+ =
=: etki yok; +: artış -: azalma Nauta 2002
Temel 6 işlemin(modülün), prevelans, patojen sayısı ve porsiyon miktarı üzerine etkisi
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 31
Kalitatif ve Kantitatif Değerlendirme
Kalitatif • Risk ve riske ilişkin belirsizlikler
sözlü olarak açıklanır(yüksek, orta, düşük)
• Risklerin ileri düzeyde araştırılmasının gerekip gerekmediğine karar vermede ve risk yönetiminin ön çalışmalarında kullanılmaktadır.
• Daha hızlı ve basittir, anlaşılması daha kolaydır, az veri ile yapılabilir ve matematik modellerini gerektirmez. Ancak, uygun veriler toplanmalı, dokümante edilmeli ve kaynak gösterilmelidir.
Kantitatif • Risk ve riske ilişkin
belirsizlikler sayısal olarak açıklanır.
• Matematik/istatistik bilgisi gereklidir.
• Belirleyici (deterministic) ve olasılıksal/stokastik (stochastic) olmak üzere iki farklı model kullanılmaktadır.
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 32
Kalitatif ve Kantitatif Risk Değerlendirme
Temel prensipler aynıdır: • Tehlikenin tanımlanması, • Risk sorusunun belirlenmesi, • Risk yolunun tasarlanması, • Verilerin ve bilgilerin toplanması, • Belirsizlik ve değişkenlik ile ilgili bilgilerin dahil edilmesi
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 33
Kalitatif ve Kantitatif Risk Değerlendirme
Şu durumlarda kantitatif risk değerlendirmeye gerek yoktur: • Kalitatif risk değerlendirme sonucunda, - riskin sıfırdan farksız olduğu ve daha fazla bir şey yapmaya gerek olmadığı ortaya konulmuşsa, - riskin kabul edilemeyecek kadar büyük olduğu veya bir ya da daha fazla sonucunun kabul edilebilir olmadığı ve risk olasılığı ne olursa olsun müdahale edilmesi gerektiği ortaya konulmuşsa,
• Kalitatif risk değerlendirme, risk yöneticilerinin karar
vermesine veya ileri bir kantitatif değerlendirme gerekmeksizin önlemlerin uygulanmasına olanak sağlıyorsa.
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 34
Kantitatif Mikrobiyolojik Risk Değerlendirme
• Patojenlerin gıda zincirindeki yayılımı konusunda çalışılmaktadır.
• Bu çalışmayı yapmak için gerçeğin kâğıt üzerine aktarılması
gerekmektedir. • Bu yüzden, patojenlerin gıdada yayılımının ve bu
patojenlerin insanları nasıl hasta ettiğinin simülasyonunu yapmak için matematiksel modeller kullanılmaktadır.
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 35
Kantitatif Mikrobiyolojik Risk Değerlendirme
Gerçeği yansıtacak bir model geliştirmek için ihtiyaç duyulan bilgi; • kişisel tecrübeden, • proses protokollerinden • literatürden sağlanabilmektedir. Ancak, gerçeğin bütün detaylarıyla mükemmel bir şekilde modellenmesi mümkün olmadığından, bazı varsayımlar yapılması gerekmektedir.
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 36
Kantitatif Mikrobiyolojik Risk Değerlendirme
• Varsayımlar ; modelin yapısı veya model parametreleri ile ilgili olabilmektedir.
• Model yapısı ile ilgili varsayımlar modelin geliştirilmesi sırasında; - gerçeği basitleştirmek ve - matematiksel modellerin kullanılmasını mümkün kılmak için yapılmaktadır. • Model parametreleri ile ilgili varsayımlar ise; modeldeki parametre değerlerini doldurmak için yapılmaktadır.
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 37
Kantitatif Mikrobiyolojik Risk Değerlendirme
Varsayım Belirsizlikler Belirsizlikler; 1- Modelin oluşturulduğu yoldan (model yapısından) kaynaklananlar 2- Modelde kullanılan verilerden kaynaklananlar Model yapısından kaynaklanan belirsizlikleri tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir ancak, verilerden kaynaklanan belirsizlikler doğru veri kaynakları kullanılarak ve veri kalitesi yüksek tutularak azaltılabilir.
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 38
Grup çalışması; • Senaryolar yardımı ile • Adım adım mikrobiyolojik risk
değerlendirme • @risk (Palisade) sınırlı erişim
03.01.2014 39
Riskin Niteliklerinin Belirlenmesi (Karakterizasyonu) Önceki basamakların entegrasyonu: • bireysel tahmin(örn.1 milyon porsiyonda 1) • popülasyon risk tahmini (örn. Ülkemizde bir
yılda 10 hastalık)
Riskin Niteliklerinin Belirlenmesi
4. Risk Değerlendirme
03.01.2014 40
Gıda Güvenilirliğinde Risk Değerlendirme
Mikrobiyolojik Risk Değerlendirme; • Patojenler üreyebilir • Akut etki
Kimyasal Risk Değerlendirme • Kimyasallar üremez ancak
metabolizmada değişime uğrar (ADME)
• Kronik etki
4. Risk Değerlendirme
İÇERİK
03.01.2014 41
1. Eğitim Hakkında Genel Bilgiler 2. Risk Kavramı 3. Risk Analizi 4. Risk Değerlendirme 5. EFSA 6. Sonuç
03.01.2014 42 03.01.2014 42
European Food Safety Authority
Kuruluş; 28 Ocak 2002 tarihli ve EC 178/2002 sayılı Tüzük Parma - İtalya
5. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi - EFSA
Detaylı bilgi
03.01.2014 43
İÇERİK
03.01.2014 44
1. Eğitim Hakkında Genel Bilgiler 2. Risk Kavramı 3. Risk Analizi 4. Risk Değerlendirme 5. EFSA 6. Sonuç
03.01.2014 45
Sonuç • Bakanlığımızda Uygulamaya
Yönelik Sağlayacağı Katkı • Makama Arz Edilmesi Gereken
Önemli Konular
03.01.2014 46
• Mikrobiyolojik risk değerlendirme ile ilgili edinilen bilgiler, Bakanlığımızca yürütülecek çalışmalar ışık tutacaktır.
• Risk yönetimi kararları için sonuçlar hakkında öngörüde
bulunabilmek için müdahale seçeneklerinin simüle edilmesi, simülasyon için gerekli olan gıdanın takip ettiği yolun modellenmesi, matematiksel-istatistiksel modelleme üzerine bilgi birikimimizi artırmıştır.
• Risk analizi sistemi içerisinde yer alan risk yöneticilerinin ve
risk değerlendiricilerinin, mikrobiyolojik risk değerlendirme özelindeki rolleri konusunda da bilgi sahibi olunmuştur.
Bakanlığımızda Uygulamaya Yönelik Sağlayacağı Katkı
03.01.2014 47
• Mikrobiyolojik risk değerlendirme yapılırken risk değerlendiricileri tarafından çoğunlukla kullanılmakta olan program(@risk) kullanımı hakkında bilgi sahibi olunmuştur.
• Eğitimde kazanılan bilgiler, mikrobiyolojik risk değerlendirme
çalışmalarının yürütülebilmesi için ihtiyaçlarımızın belirlenmesi noktasında da faydalı olmuştur.
Bakanlığımızda Uygulamaya Yönelik Sağlayacağı Katkı
03.01.2014 48
Makama Arz Edilmesi Gereken Önemli Konular
Risk yöneticilerine karar vermede bilimsel destek sağlanması için modeller ve istatistiksel araçlar kullanılmaktadır. Bu kapsamda; • Model oluşturabilecek bir programın kullanılması,
• Modellerde büyük önem taşıyan verilerin sağlanması için
gerekli çalışmaların yapılması
• Oluşturulacak modellerin ve simülasyonlarla ulaşılan değerlendirmelerin risk yönetimi kararlarında etkin bir şekilde kullanılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
03.01.2014 50
Risk Değerlendirme görevleri; • Bilimsel görüş oluşturmak
• Risk değerlendirme metodolojileri geliştirmek
• Yeni oluşan/ oluşmakta olan riskleri tanımlamak
• Gıda güvenilirliği krizlerinde destek sağlamak
• Bilimsel verileri toplamak, sınıflandırmak ve analiz etmek
5. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi - EFSA
03.01.2014 51
Kapsamı;
5. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi - EFSA
Gıda ve Yem Güvenilirliği
Beslenme
Hayvan Sağlığı ve Refahı
Bitki Koruma
Bitki Sağlığı
03.01.2014 52
Organları; • Yönetim Kurulu
(15 üye)
• Genel Müdür Catherine Geslain-Lanéelle
• İstişare Forumu (27 Üye ülke + Gözlemci ülkeler)
• Bilimsel Komite ve Paneller
5. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi - EFSA
03.01.2014 53
Avrupa Komisyonu
Avrupa Parlamentosu
Üye Ülkeler
EFSA (kendi inisiyatifi)
Soru
Risk Değerlendirme
Görüş
Risk Yönetimi
Tüketiciler
Medya
Endüstri
Risk İletişimi
53
5. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi - EFSA
03.01.2014 03.01.2014 03.01.2014
Görev Bilimsel Komisyon Çalışma Grubu
Görüş Taslak Görüş
5. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi - EFSA
Geri