M. MFQ

srlri

1-ci cild

1

M.MFQ

srlri

2 cildd

2

Trtib edni, redaktoru v mqddimnin mllifi

GLHSEYN HSEYNOLU

3

Mfiq nnsi yaayr

Mikayl Mfiqi btn nsillrin masiri edn, hmi

sevdirn onun rkln glmi, smimiyytl dolu poeziyasnn xalq ruhu il ball, Azrbaycanmz byk mhbbtl trnnm edib sevdirmsi, vtndal, cazib qvvsil oxucularn qlbini ehtizaza gtirmsidir. Smimiyytl dolu pogziyas bard air z masirlrin mracitl yazb:

Yazmaram ryim sizi anmasa, Sizin eqinizl alovlanmasa; Burdaca el durub mndn sordu ki: Gzdn ya xarm rk yanmasa? Qn alarm, bahar olmasa? l titryrmi, rzgar olmasa? Bu nm ruhumdan qoparm bilmm, Mn ilham vern dostlar olmasa?

Sz yox, rkdn yazdndandr ki, rklrd yaayr

Mfiq. Ax bu onun bir air kimi n byk arzusu idi:

Hr ks bilir hyatn sonu lmdr, Ah bu qmli dyim yaman zulumdur. erim! Bu glnc oyun bllidir yarn, Sn d l mnim kimi, fqt mzarn olsun rklr!

Vtnda airdi, csartliydi, uzaqgrndi Mfiq. Milli

musiqi altlrimizdn olan tarn Maarif Komissar Mustafa Quliyevin gstriil konservatoriyada tdris olunmas qadaan edilnd, nqilab v mdniyyt jurnal znn 1929-cu il ikinci nmrsindki Tar konservatoriyadan xarld srlvhli xbrind: Azrbaycan Dvlt Konservatoriyasn

4

qvvtlndirmk mqsdil AXMK bir ox qrar qbul etmidir. Bu qrarlara gr mcburi drs kursu olan tarn yrnilmsi konservatiriyann btn drclrind tdris planlarndan gtrlr v konservatiriya yannda olan rq orkestrosu lv olunur yazanda Mfiq sinsini qabaa verdi: mhur Tar erini xalqna bx eldi, tarn hrtini bir az da qaldrd:

Oxu, tar, oxu tar! Ssindn n ltif erlr dinlyim. Oxu, tar, bir qadar Nmni su kimi alan ruhuma ilyim. Oxu, tar! Sni kim unutar? Ey geni ktlmin acs, rbti- Alovlu snti.

Tar eri vtnda airin uzaqgrnliyini gstrmkl

brabr, hm d sntkar csartini numayi etdirn srdir:

oxlar zn durdular, Knln qrdlar. stndn bir qara yel kimi sdilr, Ssini ksdilr. Daland knlr nazn, Belc qrdlar aan sazn.

Mfiq 20-ci illrin axr, 30-cu illrin vvlind

klassiklrimiz etinaszl grnd qlm sarld, Yeni il erind dahi lirik haqqnda rk szlrini byan eldi:

Yazalm, zmz ymylim, Fzuliy dymylim.

5

Ax Mfiq sl varis kimi ifahi xalq dbiyyatmz drindn sevmi, klassik dbiyyatmza byk mhbbt bslmi, bunlarn yax nnlrindn hmi yrnmyin, yeni raitd onlar davam v inkiaf etdirmyin n ardcl trfdarlarndan olmudur.

Masirini zn drk edn, mhitinin hadislrindn ba xaran, xalqil titryn, xalqil gln grmk istyn Mfiq Alq varln duyan insana! misrasn he d tsadfi yaratmamd. zn drk edn insann zli, bdi, ncib siftlrindn biri my mhbbtdir. Mhz my ballq insan torpa layiqil drk etmy, ona scd etmy gtirib xarr. air gr mk insana gc verir. nsan gc il yaayn asanladrr, gzlldirir. zndn alan, zndn yanan, - hr sabah hamdan erkn oyanan, i bana qoan insanlar air bxtiyar hesab edir.

Milli musiqi altlrimizin gz bbyi kimi qorunmas v mk mvzular il yana, M. Mfiq insann bykly, maarif, mllim nfuzu, sfil-srgrdan hyat keirn uaqlarn himayy alnmas, mktblr clb olunmas, qaykelik, qaynar gnclik v onun dzgn trbiy olunmas, vtn v onun tannmasnda, ykslmsind iz qoyan xsiyytlrin ucal, vtndal, snt v sntkar, hyat eqi, tkliyin ac aqibti, tmiz, saf mhbbti, lviliyi v s. msllr haqqnda da yazm, tutarl poetik szn demidir.

Gnlrim kemyir ancaq mkl, Xyalm gylri seyr eylmkl Buludlar mrmn karvan olur, Fikrim o karvann sarvan olur. Sanram ulduzlar hmvtnimdir, Demk, yer d mnim, gy d mnimdir, Hzurumla cahan n bxtiyardr.

6

Axrnc misraya diqqt yetirk: insan yox, cahan insann hzurunda olmaqla zn bxtiyar saymaldr. Bu, Mfiq poeziyasnda insana veriln qiymtin n byk tzahr deyil d bs ndir?

Fzuli yksldi srinin fvqn Smad dhas Badadn fqn.

*** O gld-alad, alad-gld, Gl hqrd, fryad gld. Onun prvazna prvaz atarm? Gcl avazna avaz atarm?

*** Altndayd szn smnd atlar, apanda titrrdi gyn qatlar. O ki, sz atndan trpndi dd, Sanki erimizin bir bndi dd.

Bu misralar torpamzn, mdniyytimizin, dilimizin

inkiafnda, tannmasnda myyn izlri, paylar olan dahi sntkarlarmz Fzuli, Sabir, Cfr Cabbarl kimi xsiyytlri qabarq kild nzrimizd canlandrr, onlar bir az da sevdirir.

Yaxud onun Kefli skndrin dili il Clil Mmmd-quluzad yaradclnn ah damarn nec d oxucular qarsnda nmayi etdirdiyin diqqt yetirk:

lb a! deyrk qqrr cahan, Qalxmaz Frhad kii ar yuxudan Ac bam, dinc bam, sbr, tvkkl, rpnmaq bilmyn xst bir knl

7

Qaranlq qlbimiz gn hsrt, Qurulmu dirilik baxt zrind, Basm ruhumuzu ksalt bizim, Vurur nbzimizd talt bizim.

dbiyyatn, sntin bitib tknmy, tknmyck,

zli v btn zamanlarda, dn-dnmracit etdiklri bri mvzuda, mhbbt mvzusunda Mfiq d yazb-yaratmdr. Onun bu srlrind mhbbtin shri, ucal, sevdann srin atliliyi, mid qaplarna dikiln baxlar, sevn gncin ryini drindn tutub qoparan sevgilisinin gl llrindn rkyana giley-gzar, ikayti, hicran midin qalmaq, hicrandan nicat gzlmk, qsqancln qlbi yaxb-yandrmas, qlbd frtnalar qoparmas, mhbbtin ne-ne alar, rngi, acs, irini z ifadsini tapmamdrm?! Emosional, musiqili, airan ifadsini! Bir d baxsan mn erind bel bir bnd var:

Baxn qlbimi incitmidir, Bu baxdan, bu durudan l k. Bir d baxsan mn, i bitmidir; Bir d baxsan mn, fikrim dnck.

Az qala sevn gnc demk istyirsn: ox zndn

dem, fikrin dnmyck, hl sevdiyinin bax, duruu snin qlbini ox incidck, sn d dzck, dzcksn. Baqa lacn yoxdur. Ax sn sevirsn. Sevirsn!

Qsqanclq haqqnda ox yazlb, yazlr v yazlacaq. Mfiqin lirik qhrman da sevdiyini qsqanr. Yaman qsqanr. Kim? Ny gr? Yen o ba olayd! erin mracit etsniz bunu grrsiniz:

Yen o ba olayd, yen o qumlu sahil, Sular tydi dil-dil.

8

San kimi qvrlan dalalara dolaydm, Dalb ilham alaydm. ndamn hvsl qucaqlarkn dalalar, Qlbimd qasralar, Frtnalar coayd, qsqanclqlar doayd, Mni hirsim boayd; Cumub alaydm sni daoalarn lindn, Yapaydm belindn; Xyalmz zydi sevda dnizlrind, Lplr zrind

lhammn yelkni zrrin san olayd. Sular xrn olayd. Nec d tbiidir, smimidir, insanidir, rkdn glndir

bu szlr. rkdn gldiyi n d tsir edir, birbaa rklr gedir. Ayr cr mmkn d deyil.

Gzl tbii mnzrlr, lirik peyzaj yaratmaq ustasdr Mfiq.

Ulduzlar trafa nur splr, Bir blk uaqdr n lplr Onlarn lind top kimi ay. Sevgilim, banda a klaay Sahil gl, Seyr el gl.

Dvt erindn gtrln bu parada hr ey gz

qabanda deyilmi? Hl buradak istiry (lplrin uaqlara oxadlmas), bnztmy (ayn topa oxadlmas) diqqt edin. On drd geclik ayn (topa oxadld n bizd bu tsvvr yaranr) ziyas altnda titrn n lplr (burada da hm bdii tyin, hm d istiar var, nki insana xas keyfiyyt nlnmk lplr aid edilib), sahil gln a klaayl

9

sevgili, onu ryi rpna-rpna gzlyn lirik qhrman Nec d yadda qalan, zvq oxayan, ruha qida vern lvh.

Bu kiik er parasnda hm d onu grrk ki, airin poeziyas bdii tsvir vasitlri il nec zngindir. Bu znginliyi grmk xatirin bir misal da gtirim:

Yuxusuz bir beyin susuz bir bulaq, alsz ylnc tstsz ocaq; Yelknsiz bir gmi ruhsuz bir csd. Budur azadla yaban millt!

Azadlq dastan poemasndan gtrln bu drd

misrada vvla, ustalqla yaradlm alt bdii tyin var; ikincisi, tutarl bnztm diqqti clb edir; ncs v n tutarls: yuxusuz beyinl susuz bulaq, alsz ylncyl tstsz ocaq, yelknsiz gmiyl ruhsuz csd azadla yaban olan azadlq urunda mbariz aparmayan milltl yana qoyulur, drdnc bnztm meydana xr v btn bunlar air fikrinin daha qvvtli xmasnda mstsna hmiyyt ksb edir.

Mfiq yeni poetik formalar yaratmaq chtind d z qlm yoldalarndan seiln, frqlnn airlrimizdndir. Qeyd edim ki narahat bir sntkar olan Mfiq onu mul edn, dndrn, nifrt v mhbbtin, kdr v sevincin sbb olan msllrin ecazgar ifadsi n hmi rpnm, rngarng mvzulu, mzmunlu poeziyasnda lverili poetik formalarn da olmasna alm, bu sahdki axtarn he vaxt dayandrmamdr.

nnnin rolunu ox dzgn baa dn, novatorluu layiqinc qiymtlndirn air istr hifahi xalq erinin, istrs d klassik erin poetik formalarna hmi hssaslqla yanam, bunlarn oxunu: qoma, grayl, bayat, oxama, rbai, msnvi, lk, drdlk (mrabbe), belik (msbbe), skkizlik (msmmn), trcibnd, trkibbnd, mstzad v s.

10

poeziyasnda iltmidir. airin Qrb erinin poetik formas olan sonet bigan qalmadn, sontlr yazdn v yeri ddkc znn d yeni poetik formalar yaratdn qeyd etsm mllifin bu sahy n qdr byk hmiyyt verdiyi aydnlar.

air znmxsus bir formada yazd Trtrhes nmlri v Mingevir hsrti srrind lkdn ibart 15 misralq bnd yaratmdr ki, burada birinci lyn iki misras z aralarnda qafiylnir, nc misra is o biri lklrin nc misralar il hmqafiy olur. Trtrhes nmlri srind bir bndi gzdn keirk:

Hr yamacda bir tamaa, Knlm uur daa-daa Seyr etdikc tbiti. Da banda duman gzl, Bu qaralan orman gzl. Knlmddir mhbbti. Kim der sn yaman, dnya, Sn gzlsn aman, dnya, Ey gnin manti! Kemiin gz yamurundan ryinin amurundan Semliyiz ikayti. Ey zldn yn-yn, ln, qalan insanln lk cnnti, son cnnti!

airin poeziyas vzn chtindn d maraqldr. O,

demk olar ki, heca vzninin btn blglrind ( hecaldan tutmu iyirmi hecalya qdr), ruz vzninin sasn, hzc v rml bhrlrind srlr, elc d srbst erlr yazmdr. Bu haqda M.Mfiq erind vznlr mqalmd geni bhs edilir: Azrbaycan sovet dbiyyatnda poetika msllri

11

(ADU nriyyat, Bak, 1986, sh. 20-46). Mqaldki bir tezisi xatrlatmaq istyirm: Tar v elc d Zfr sslri, Gec emsi erlrini tam heca vznind yazlm erlr kimi gtrmk olmur. Bu erlr heca vzninin hr ritm vahidi tqtidn ibart formasnda

Olsalar da, tam heca deyillr, zahiri grnn, misralarda hecalarn qeyri-brabrliyin gr bu erlr srbst oxasalar da, srbst d deyillr. Bs onda bu erlr hans vznd yazlmdr? Bu, Mfiq icaddr, heca il srbsti yaxnladran bir vzndir. Mfiq vznidir v bu vznin poeziya tariximizd yegan nmunlrini Mfiq yaratmdr. Ona qdr n heca vznind, n d srbstd yazlan srlr arasnda bel nmunlr tsadf olunmamdr. El dnrm ki, bundan sonra Mfiq poeziyasnn v elc d Azrbaycan erinin vznlrindn danlarkn heca vzni, ruz vzni, srbst vzn istilahlar il yana, Mfiq vzni istilahn da iltmk lazm glckdir. (sh. 42)

Sz mhartl yerind ildndir, sz hakimdir Mfiq.

Atamz dnyadan eh dedi getdi, Tez snn mrn meh dedi getdt. Gl kdi, vay drdi cahan bandan, Tkdy yaalara eh dedi getdi. Mnal sslrinl erim, incl bir kaman kimi! Gecm bel kedi, shrim glsin! Dadma sanball szlrim glsin!

Poeziyasnda aforistik ifadlr kimi sslnn el sanball,

el mnal misralar, beytlr var ki, bunlarn dad poetik fikir oxucular trfindn razlq hissil, sevincl, rklrindn xbr verirmi kimi drhal qbul olunur. Mhartl yaradlm bel

12

aforistik misralar, beytlri oxuyanda bdii szn qdrtin, ksrin, tsirin bir daha inanrsan.

Hyat hm glmkdir, hm alamaqdr.

*** Zaman bir drdir axb dolanr, Bzn durulursa, bzn bulanr.

*** Heyf, mr qsa, arzu genidir, Kim bu qay il titrmmidir?

*** Bdbxt bu dnyada tk yaayandr.

*** Hyat ondan ksnlri incidr.

*** Cahan ki, solmayan bir baa-badr, Burda rvamdr glmdn lmk! Yazq o xs ki qaraqabaqdr, N qdr yarar insana glmk!

Snin gllrin erinin bu sonuncu bndinin axrnc beyti xalq arasnda artq zrb-msl kimi ilnmkddir.

Poeziyas dedikc musiqilidir, ahngdardr, emosionaldr. Mfiqtn:

Ya yar, rqs eylyir gur damlalar, Sra-sra, inci-inci nur damlalar. Gyd iki qara bulud atlaraq, ldrmlar aqqldayr araq-araq, Qular uur yuvasna frl-frl, rldayr navalalar rl-rl.

Mikayl Mfiq bir sntkar olaraq arxaynlaman n

olduunu he vaxt bilmmi, daima z sntini inkiaf

13

etdirmkn rpnm, zndn naraz qalm, poetik duyularnn, byk arzularnn ifadsi n mnasib, uyun bdii tsvir vasitlri tapmaa alm, yeni forma axtarlarn bir an bel olsun dayandrmamdr. Grn Sabir n erind o, rkdn gln smimiyytl n gzl demidir:

Neylyim ki, fikrim kimi qng olsun nmlrim? Parlaq bahar smasil hmrng olsun nmlrim? Sevinclrl uuldayan bir zng olsun nmlrim? Bir iql, bir tirli lng olsun nmlrim?

lbtt, airin zn mracitn dediyi bu szlri onun

snt hli qarsnda qoyduu tlb kimi d dmk olar. Mfiq sz yox, dndrc poetik suallarnn cavabn yalnz gecli-gndzl ihlmkd, bir klm bulmaqn zaba, zhmt qatlamaqda, sanball szlri dadna armaqla tapm, bdii yaradclqda istedadla brabr grgin myin d byk rolunu qiymtlndirmyi unutmamdr. Zhmtsevr air zn n rva bilmidis, bunu qlm yoldalarna da mslht grm, onlar snt almind xarqlr yaratmaa sslmidir:

Ey bizim dnyann sz deynlri, Ruhun dodana tutun neylri. Bir nm aln ki, heyrtd qalsn Btn drrlrin mnnilri.

Mfiq bel bir air olmudu v bel bir air olaraq da

qalrd. Ax o, yalnz cismn aramzda yox idi, poeziyas is yaayr, z iini grr, poetik tsirini gstrirdi. Bli, masir Azrbaycan poeziyasn Mfiqsiz tsvvr etmk mmkn deyildir. Bu, airin salnda da bel idi, indi d beldir v bel d olacaqdr.

Bu gn erimizin mumi vziyytindn, yaxud ayr-ayr airlrin yaradclndak bu v ya digr nqsandan dan-

14

larkn haql olaraq M. Mfiq eri sl poeziya nmunsi kimi rnk gstrilir. airin qlm yolda Rsul Rza 1978-ci ild yazmdr: Mfiq yaradclndan danharkn bugnl eri-mizin bir sra aktual msllri haqqnda bzi fikirlr sylmk lazm glir.

Tbit aludlik, tbit mnzrlrinin bdi gzl-liklrini tkrar-tkrar vsf etmk, standart sevgi motivlri, szltlar, intim mhbbt macralar bugnl poeziyamzn ksrliliyini, vtndalq pafosunuazaldr, ayr-ayr gncl-rimizin yaradclq ynn arzu olunmayan bir yola kir.

Bel fikir yarana bilr ki, mn tbit tsviri, sevgi, lft msllrindn uzaqlama tbli edirm. Yox, yz df yox. Mfiqin erin diqqt edin. Bu erd tbit mnzrlri, lft motivlri yoxdurmu? Var, ancaq nec? Bel erlrin oxunda yeni duyum, orijinal, tz sz var:

Fikrim, hissin, xyalm o qdr yksldi ki, Mn el gldi ki, Bizlrdn vvl n gy, n yer, n torpaq olmu - dey Mfiq onu hat edn alm, tbit, varlq

haqqnda el yazmdr ki, bu stirlr yalnz var olan alm haqqnda deyil, onun mumi dyri, bri mnas haqqnda dnmy yol ar.

Bu poetik deyim Mfiq aiddir, onundur, ona mx-susdur.

Tbit mnzrsini qlm alrsan, sevgidn, mhb-btdn yazrsansa, z yolunu tap, znmxsusluun grnsn. (Rsul Rza. Bizim Mfiq, Kommunist, 1 iyul 1978.) Haql idi xalq airi Rsul Rza.

Mfiqin nmue gstrilmsi, ondan yrnmy ar mtbuatmzda tez-tez sslnir. Bu da, sz yox, bir daha onu gstrir ki, Mfiq nnsi yaayr, yeni-yenigln dbi nsillr bir rnk olur. Qrxnc illrin ikinci yarsnda

15

dbiyyata gln dbi nslin nmayndsi liaa Krayl airin 70 illiyi qeyd olunarkn nec d rkdn gln smimiyytl, vurunluqla Mfiq, onun hmiyaar poeziyasna mnasibtini bildirmidi:

Qalsayd, indi onun yetmi ya tamam olurdu. Lakin kims onu yetmi yanda tsvvr ed bilmz. Dahilrin dahiliyin inanrq, ancaq bir zaman uaq v gnc olduuna inana bilmirik. nana bilmirik ki, andor Petefi, Lermontov v Yesenin sa-saqqal aarm qoca kiiy evril bilrdilr. Ax biz A.Eynteynin v L.N.Tolstoyun, Fzulinin v Sabirin d n zamansa stl bir cavan olduqlarna inanmrq, daha dorusu, bunu tsvvr bel ed bilmirik. Dahilrin dahiliyi, byklrin bykly, yandan asl olmayaraq, hrt zirvsin atd anda hkk olunub qalr, tsvvrlrin aydn ekrannda bdiyyt krlr.

Qrinlr keck, bir-birini vz edn nsillr poeziya mmanna ba vurarkn onunla rastlaacaq, salar gecnin gzndn qara, gzlri iq gl cavan dahini el bu yada grck, poeziyasndak yallara mxsus mdrikliyi, heyrtl, tcbl drk ednd dycklr: Bu yada bu tb, bu ilham, bu drinlik? Grnr o zamanlar insanlar qocalmrm, el belc cavan olurmular, mrlrinin axrna qdr

60-c illr dbi nslinin nmayndsi olan air lkbr Salahzad yzr: Bizim dbi nsillr Mfiqdn ox ey yrnib, glck nsillr Mfiq yaradclndan, Mfiq yaddandan daha ox ey gtrcklr.

Eyni dbi nslin digr nmayndsi air Fikrt Sadq qlm yolda lkbr Salahzaddn on il sonra yazmdr: Mfiq bizim nsil n dorudan da bir mktb idi. er mktbi, qeyrt mktbi v hqiqt mktbi.

Mfiq hqiqti Mfiq eridir.

16

Mfiq erinin, aforizm kimi sslnn, byk tsir balayan Mfiq klamlarnn yaar tsirini masir poeziyamzn, demk olar ki, btn nsillrin mxsus airlrin poetik nmunlrind grmk mmkndr. Msln, Hseyn Arifin Ne ki, hyat var, er d vardr, yaxud Sleyman Rstmin N qdr ki, yer krmiz vardr, demk mn varam misralar Mfiqin mhur bdiyyt nmsi erinin hr bndinin sonunda tkrar olunur:

air yeni-yeni szlr bulacaq, Kainat olduqca er olacaq!

Misralarn xatrlatmrm?

Mfiqin poeziyas yaayr. z bdii tsir qvvsini hmi gstrir v gstrck. Bu bard air Fikrt Qoca il shbt edrkn o dedi: Mfiqsiz Azrbaycan dbiyyat btv olmazd. gr Mfiq olmasayd, bu dbiyyatda onun yeri gll yaras kimi bo v arl olacaqd. Mfiqi gizltmk olmazd. Sovet dvlti deyiln byk bir imperiya onu yaddalardan sil bilmzdi. airi cismn ldr bildi, air ilhamna qalib gl bilmdi.

Doru deyir air, hqiqi poeziyaya zaval yoxdur. O yaayr, hmi d yaayacaq.

Glhseyn Hseynolu.

17

ERLR

18

1926

LKM

Dnyamz seyr etdim min drl hvslrl, Grdm couyor dillr pk nli sslrl, Baxdm doludur yarlar n qlbili kslrl. Pk ad olaraq gldm abad olan lkmd. Qmlrdn, lmlrdn azad olan lkmd. Baxdm ki, duman grmz yksklri billuri, nsanlar matmsiz, istklri billuri, Dalar, ovalar gln, hr bir yeri billuri. Hr ey glyor grdm, pk ad olan lkmd. Qmlrdn, lmlrdn azad olan lkmd. Qt getdi lmlrl, lkmd bahar vardr. Balarda gzlliklr, n qhqhlr vardr, Sevdal gnllrd sevdiklri yar vardr, Daim seviirlr, bax, mzdad olan lkmd. Qmlrdn, lmlrdn azad olan lkmd. Vicdanlar pk ffaf, insanlar nurani, Mfiq, bil bildinmi, almd u daran?! Qaplar yarn artq sa dnyalar rfan. Hr yer glck, nura mtad olan lkmd. Qmlrdn, lmlrdn azad olan lkmd.

1927

19

1927

ANA Ana dedim, ryim yanar odlar sald, Ana dedim, bir rpri hasil oldu canmda, Ana dedim, qarmda bir gzl shn ald, Ana dedim, fqt onu grmz oldum yanmda. Ana, ana! Bu klmnin vurunuyam zldn, Onu gzl anlatamaz dndym satrlar. Ana olmaz biz hr bir yavrum deyn gzldn, nki onun xilqtind ayrca bir fsun var. Baqa alm yaamadm byl gzl biimd, Onu kims gzlliyin cilvsind yaratm; Ana, ana ikli bir fidandr ki, iimd Ta zldn kksalaraq, ryimd boy atm. O fidan bzi vaqt istiyorum krk, Qoparaym ryimdn, fqt onda varlm Szldarkn, sanki bir ss qopub inc v titrk Bir lisanla syliyor ki: - Mn dym, yazm! nki sni mn bsldim, mn bytdm, oxadm, Syldiyin szlr ki, var beiyinin stnd Oxuduqum trklrin klgsidir, vladm! Mn mxsus vrqlr var hr kitabda, hr dind. N doru sz yazqlar ki, grmmim onu mn, Diyorlar ki, Mfiq, xst bir tifildin, anan Baban kimi soyuq llr qucana krkn, Yalnz ac fanlarn titrdirdi hr yan.

20

ndi mn hr ks: - Anan, baban varm? syls, Diyorom ki, - qaplmadan bir xlyaya, bir hiss Olan olmu, ken kemi, indi mni yaadan Bir mqdds, bir smimi mlim var, tapdm. nandm bir qibl var, o da hr gn, hr zaman Yorulmayan qollarmla, dnrk yapdm Bir almdir, bir alm ki, smalar qpqzl, Yksklri, alaqlar, fzalar qpqzl!

SEVGLR

Sevgi vardr ki, dodaqlarda aar gllrini, Sevgi vardr ki, bir az qar kimi, ruzgar kimidir. Sevgi vardr oxudur qlbid blbllrini, Byl bir sevgi mnim ruhumu oxar kimidir. Sevgi vardr ki, uzaqdan biz parlaq grnr, Ona yaxlamayalm nkio zlmtl dolu. Sevgi vardr ki, dr yerlr daim srnr, yl bir sevgi d min drl xyaltl dolu. Sevgi vardr ki, bahardan biz gllr gtirir i zqqum v zhr, qoxlama, qlbin qanayar. Sevgi vardr z xo, daxili bir qorxulu yar. Sevgi vardr biz ox dadl mllr gtirir, Fqt hpsind qaranlq geclr klgsi var. Sevgilrd qarq bilmclr klgsi var.

21

DDK SDALARI

Shrlr uyar-uymaz fqlr bir xo rng, Txanr qulamz sinirli bir ahng, O zaman xyalmz ddklr comu sanr. Bir ln urpril bu hayqran dduklr, Boynumuza hyatn ar ykn yklr, Nhayt hr trfd gedi-gli balanr. Toplar mkilr i bana hvsl, - fqlr brnrkn fcirdn bir kmly, - Ddklrin mrini yeritn yetirmy. - arnz bizlri ksilmyn nfsl Ddklr! Yorulmadan arnz bizlri, Tqib edcyiz bir hrktl sizlri. Ey hr ddk ruhundan ruha axan sdalar, rklrd n mk am yaxan sdalar, Sizinl makinann dynlri alr. Borularn azndan qab uzaqlaanca, Srtli dalalarla siz biz yaxlanca, imiz hyatn cilvlri salr. Ddklrin mslsl uzun arlar, Havada bu grnmz sslrin yarlar Saysind zlr skuntin balar. Bzn tbssmlrl cilvlr bulursunuz, Bzn tutqun gzlrin ahidi olursunuz Ey ddk sdalar! Ey ddk sdalar!

22

XALI

i qz, toxuduun o divar xalsnda Heyran oldum rkdn ildiyin snt, Bir gzllik sri verdin briyyt. Byklyn oxuna mchul ikn vvllr, Vurduun naxlarn, qz n bahalsnda Meydana xd bu gn sndki byk hnr. Qabarlanan o inc, o nazik barmaqlarn Birinin tssfl clb ets nzrini, Alqlar tutacaqdr o baxn yerini. nan ki, qonaqlarn nn xsa yarn, Xalnda rngi-ruhu solmayan o ulduzlar, Hm snin, hm lknin gylrini yaldzlar. Sn ey rqin mki qz, rpn, qanadlan! Bryck hrtin bu snt meydann, Ola bilmz kdiyin zhmti gzdn salan. Birsn snt yolunda candan ken rlrl, Meydana buraxdn byl ah srlrl Ucaldrsan lkmin hrtini, ann.

23

SYANA BALA

srlrc rqlilr ksildin ac, Sn ey vhi, sn ey azn imperyalizm! Gl indki syanlara baxma qyqac, Dn, bu gn onlarda var byk bir zm. Qzl Kanton ordular alovlu bir da Kimi salm varlna at, zlzl, anxay qalsn, Nankin d etdin lvida, nqilabn zrbsil glrk dil. ndi coqun bir dnizdir hr ii ind, kil geri, qorxutamaz kimsyi qvvn, Sn get hrbin yollarn Kantondan yrn! Deyirlr ki, Nankin yanr alov iind, Yarn snr zalmlarn tkdy yala. Saoam sn, in iisi, syana bala!

24

DNC

Gn ipk tellrinin sarmtraq rngini Shr a daoqa-dala hr trf yayrkn Gtirirm xyalma bir al bayraq rngini. Dnrk derm, bu da, vt bir sabah erkn Bir dnyann gylrind gn kimi hr shr Parlayaraq lklr srpckdir fqlr. Kiik qular ch-ch vurub qonurkn aaclara Hr bir nm qardalamaq sslridir sanram. n geclr ay i drkn yamaclara uralarn ellrdki klgsini anram. Dilbr sular dalasna dnizlrd, gllrd Oxuyaram yeni hyat sevdasil rpnan, skiliy syan edn knllri hr zaman. Yorun-arn karvanil shralarda, llrd Bzi gec yar yolda qalanlar dinldim, - Hank eydir yolulara incat vern? syldim.

Bir azdan dedilr ki, dan yeri, dan ulduzu! Sordum, bundan gzli yoxmu parlayanlarn? Dalaland qarmda o vaqt bu diyarn Al bayraa snm gnl aan ulduzu.

25

HSRTL QARI

Krdstan dalar dnd bir yol, Bir yol ki, upuzun, bir yol ki, qvrq, Zmrd tklrl qapal sa, sol. Ayrcnda yolun bir qar durmu, Aln dncli, qollar sarqq, Yetim baxlarla boynunu burmu. Baxr nvazil ulu dalara, zndn ixtiyar, mutlu dalara, ulam zn sirrli bir hzn. Varlq xbrsizdir onun halndan, Gns a sal brclr dalndan l atb, zn ar gndzn. Bilinmz qlbinin dadqlar, Yol kn gzlrl bu mhzun qar Dorudan grsn kimlri gzlr? Ey yolu, ey oban, ey haval qu! Sizi bklmkdn artq yorulmu O qaynayan, axan diqqtli gzlr. t bir araba glir uzaqdan Mslsl, qarq gurultulrl. Bir tunc ksi-sda qark dadan Sylyir: Qarn, durma, xbrl! Yerind diksinib ixtiyar qadn Titryir, srk yarpaq vcudu. Almaqn stn bir khn yadn,

26

Bir fayton qarnn nnd durdu. Faytonda oturmu yorun nfrlr Bizim knd v qza iilridi. Sydilr: - Ana! Nvar, n xbr? Qadn yolulara ruhunu grdi. Qovmaq istr kimi tutqun fikrini, Bir kirpik alaraq, ban silkdi. Yolular sznc biri-birini, Qadn gzlrini onlara dikdi Knl dftrini vrqlyinc Sald bolua xalis incilr. Bandan keni incdn-inc Ad yolulara, dedi mxtsr: - Ay bala! On iki il bundan qabaq bir mansz ayrlq mana qurdu dam. Flk dediklri da rkli pir Parlaq gndzm eyldi axam. O zaman bir olum ayrld mndn, Oxumaq istyib getdi Tiflis, Sanki ruhum uzaq dd bdndn, Qapld varlm bir ac hiss. Dedim: - Getm, bala, hnuz uaqsn, Dnyann iini biln taplmaz; strmisn gylr bamda aqsn? nsan olan bnd hiss qaplmaz. Be sn oxudun, kifayt edr, Umudum sndir, vaz ke sfrdn.

27

Mn kim baxacaq? Olma drbdr. N qdr yalvarb-yaxardmsa mn Zrrc szlrim etmdi tsir Olumun d.ynn rkciyin. - Dorudan analq bir ey deyildir, - Cavan xatrna dymyib yen. Titry-titry syldim: - Oul! Get, artq, sfrin uurlu olsun! Tanr niyazn eylsin qbul, Yolun al yanaql gllrl dolsun! Mn onu canmdan artq sevrdim, Bir an drdis gzmdn iraq. Artard hsrtim, artard drdim, Hr zrrdn onu edrdim soraq. Can bamda qdsi bir aac kdim, Ndns dadmadm bir ey barndan. Mn onu gzlmi, gzlyckdim Yayn istisindn, qn qarndan. Buraxd Tiflisi, sonra, deyirlr, Bir baqa dryada yelkn ad o. Bir yavru qu kimi dd drbdr, Bilmm ba gtrb hara qad o? Bu ucsuz-bucaqsz ellr sordum. Sordum dnizlr, codu dalalar. Salxm-salxm sn yellr sordum, Gzdirdim drdimi diyarbdiyar.

28

imd qssdn bir xzin var, Knlm bir adadr qm dryasnda. Amasam drdimi, kim bilir n var mrmn qaranlq macrasnda? Knlm dayanmad,falya getdim, kdi drnama qrib bir kil; O kli bir qdr tamaa etdim, Qarmda bir xyal olundu hasil. vt, drnamda grdm olumu, Hp eyni paltarda, eyni biimd. Drkn fal mana: - vladn bumu? Bir ilan qvrld sanki iimd. - ahsuvar, ahsuvar! - deyib aladm, imd szlad bir yanq kaman. Darn sular kimi coub aladm, Gzmdn od xd, bamdan duman. ahsuvardan bir az kiik olumu sgran davas ald limdn. O gndn ixtiyar, xst knlm Dnyaya xo baxan grmmim mn. Sonra dava dd, evrildi dnya; Bunu mndn gzl bilirsiniz. Dyidi kkndn da, dniz, qaya, Dyidi hr qdm, dyidi hr iz. Biz qonumuz olan ermnilrl Yaardq bir yerd can-ciyr kibi. Kim tapd davaya bilmm vsil,

29

Bilmm byklrin nydi mtlbi?! Dald lklr, taland ellr, Sonalar oyla rmar oldu. Qm trnnm etdi sevdal dillr, Ellrin nliyi xakisar oldu. Bizim halmza tutuldu gylr, Buludlar belini bkb alad. Qlbimi yataan duyular ksr Zhnimd gzdikc kemiin yad. Hr duman bir ahd, hr ss hqrq O zaman ruhumuz glirkn dil. ndi yeddi sn oldu ki, artq Qlbimiz dynr z qaydasil. ndi, ey bu yoldan tn yolular! Ax, burda mnim kimim, nyim var? ndi mn bu halda neylyim, ey dost? Qoy siz drdimi sylyim, ey dost! Derlr, ahsuvarm glmi yaxnda, Xo gn xarm onu ayrlq. Hr ks z keyfind, z damanda, Yerimdn oynadr mni ayrlq. Derlr, ahsuvarm bir byk kimi lyir Baknn mdnlrind. Mns hicrann ar yk kimi kirm mrmn rhgzrind. Hr glndn onu soraqlayrkn xtiyar canmdan bezgin amda.

30

Ken gnlrimi varaqlayrkn Glmyim d glir, alamam da. ndi bu gydki buludlar kimi, Qarnzdan tn bir ruzgar kimi O dilbr ay kimi burdan kerkn, Salamlar aparn oluma mndn. Sylyin: yolunu snin gzlyir Hsrtli gzlrl drdli bir qar. Hp sni gzlyir, sni zlyir Qlbinin qrarsz rpnlar! Yolular dedilr: - Qulaqlarmz Yax xbrlr, aqdr ana! Sifarilrini yerli-yerind Gedib atdrarq, yqin, oluna. Dinlyib qarn incdn-inc, Azacq bir zaman shbt etdilr Aradan bir xfif ruzgar sinc Getdilr, yolular varb getdilr. - Yolu yolda grk! - dey, atlara Dydi ilan kimi iti qamlar. Tkrlr torpa crmaqlaynca, Gzlrdn itmidi bizim ixtiyar. xtiyar gzlrdn itmidi, ancaq Yolular da varb getmidi. Ancaq, - Leyla, Leyla! dey trafa psdk Bir oban trks yaylmadayd Sanki ilham alb varlq bu ssdn,

31

Canllar q edib baylmadayd, Canszlar uyqudan aylmadayd, aylmadayd!

32

DLN Srt, soyuq bir q gecsi Sma byaz, yer byaz, Uuldayan klklrl sarslmada soqaqlar. Hr kimin ki, qanad var ovun olsa darlmaz. Fqt yen bu soyuqdan qslmada soqaqlar. Gln d var, gedn d var, mn d varam bu gec. Tbitin dhtlri titrdiyor traf. Bir bucaqda yorun titrk llril kmn alan zif bir ixtiyar inldiyor traf. Yannda bir yavrusu var, yorulmadan alyor. Kamanann simlrindn qopan yanq havalar ncldikc, hr ks ondan ac bir hzz alyor. Yellr dxi vlvlli tyorkn bu yoldan, Yava-yava sslrini dyidirib bir qadar, Onlar dxi uzaqlarda, alyorlar knldn. - Ey ixtiyar, sn ey zalm, mzlum dolu illrin rklr kdr saan, lm vern thfsi! Ac dolu, zab dolu, zlm dolu illrin Mrhmtsiz fralarla qaralanm lvhsi! Snin artq vaxtn tm, Sni dvran sfil etmi. Fqt onu, o sevimli qzcaz, Olma raz, Q dondursun, gn yaxsn. Burax onun llrini, Burax onun hrlmmi tellrini. Qoy buraxsn Oxuduu yanq, xst havalar. Burax, bar alyorkn yurdumuzda yaayn sellri,

33

Blk psn gzlrini sadtin yellri.

34

1928

TORPAQ V TRAKTOR

Qranit damarlar ey lik qanl torpaq, Paltar srt dmirdn li qalxanl torpaq, N der sinnd meydan sulayan, hayqran div? Der ki, mnim varlm uyuub yatan deyil, Dilri tez oynayan x deyil, kotan deyil, Kksn baqlayan, qollarn qran div! Gl yeni clladn - bu nri dinl, torpaq, Onun xard gur sslri dinl, torpaq. Ayaq iti, ba yek, salar buluddan siyah Mhtm gvdsil kerkn zrindn, Ne netr iz qald qartlaan irindn, Bizim div nlatarkn qulaqlarnda qah-qah?

TOZANAQ

Yen toz aman, bu toz buludlar n istr Bilmm sndn, ey Bak, sn ey at diyar! Sn birdn dirlib, birdn boy atan hr, Yzrindn qovsana bu iynli ruzgar! Niin soqaqlarndan yolular tn zaman Salarn oxamaz ltif sn klklr? Nein yanq llrin bitirmmi bir fidan? Nein sinni pmz gz yal iklr? O dilbrin qalar altndak gllr, ah, Rvamdr bulansn zhrli tozlarnla? O bir yaz shrindn daha ux olan nigah1

1 - .

35

Rvamdr sxlsn hr ac ruzgarnnla? Buna sbb mnmiym, yoxsa kemiin olu? Yoxsa sni bu hala salm qoca tbit? Bu sz dzm, dorumu, bu srin mtin olu Diyor: - Xayr, deyildir mndn uca tbit! Hr ey bu bir ct qolun siriykn, niin d Bu gnah stn atalm tbitin?! stsydi daima gl yarpaqlar iind Bslyrdi cismini o kemi cmiyytin. Fqt onlar yanmad, kmdilr bir aac, Bir ba salmadlar he qum dolu llrind; Bir yetimin haln andran bu ehtiyac Tmin olunur ancaq bu gnn llrind. Tozlanm, bir vrmli kitab oxutdurmasn Hr tozanaq sinnd yaayan bu gnc el. stmm, o klklr pncrmi vurmasn Sapsar bir klgnin qubarl llril! Mn istrm drd yann ormanlarla qapansn, Nfs alb versn gy yarpaqlar iind, Mn istrm gnc olun, mnistrm gnc qzn Gzdikc zvq dalsn klg balar iind. O zaman Vaqif kimi, aqrayan Ndim kibi Sayryaraq hvsl kim eylmz trnnm? Onda hans airin hasil olmaz mtlbi Aaclqlarda ellr eyldikc tkllm?2 Onda iki trfdn mn tsir edrsn, Onda iki eq il qlbimi titrdrsn.

2 - .

36

Onda sinnd bitmi dalal otlarndan, Vrqlrl oxanan qaynar zavodlarndan Alb doyunca ilham. Mn hr shr, hr axam, Bararkn erimi mn bar-bar fqlr Onda gy salarn oxayan dadl yellr, Deyil dmir qanadl, ipk qanadl yellr Bstlyib erimi, qaarlar yqlr.

GLLR

Gl vardr sslrin tunc kslr yapdrr, Gl vardr knllri ruzgarlara qapdrr. Bzi tikr knllrd alovlardan bir mbd, llr boyu atin insanl tapdrr. Brnrk oxu ipk fsunlu bir arafa Sar bllur tbssmlr, ylnclr trafa. O prdyi paralasaq can atarz nhayt V balarz gz yalar almini tvafa. Gl vardr dodaqalt, gl vardr msthzi. Zncirlyr uanlar halqalandqca bzi Bzi saqgrlr doru yollar gstrir. Fqt onun gllri bir qny yaslanan Rngsiz parlaq jallrdn nmundir, hr zaman Gnc mrm ykslmkin qanad verir, can verir.

BR LVH

37

t sksn yanda beli bkk bir qadn Aylar, illr bilmdn qrm qolun, qanadn. Zaman kmi canna gzlrinin nurunu, mr alm lindn qlbinin srurunu. Vcudunun son bahar yarpandan frqi yox, Dodanda bir gl, bir qaynayan rqi yox. hrsind prian buludlarn var ksi, llrind srinlik - bir mzar hdiyysi. mmi uzun illrin baharn, qn, Mclislrin bulunmu nsind, qmind. Brmm n nhayt klglr baxn, ndi gzr xyal mzarlq almind. O yen yaamaqdan bqmam, usanmam, O yorun, o ziyasz, o qvvsiz, o qam Vcudil yen d mr srmk istyor, Ah n olur bir az da gzlrim grs! diyor. Ey hnuz gncliyinin dmlrini yayan, Qlbind gur dalal alayanlar dayan, O sksn yal qadn yaamaq istiyorkn Bilmm niin hyatdan uzaqlamadasn sn?

QIZIL SGR

Qzl sgr. O liklr seli, ruzgarl axn. Qzl lkm, bu axndr iti, kskin yaran. Qzl sgr. O smalarda uan n qartal, Onsuz olmaz bizim ellrd n adlq, n clal. Qzl sgr. O rklrd hvslr douran, Sislrindn bdi, dzgn kslr douran. Qzl sgr. O mk yolusu, lql uu, Qarl dalarda durub, mskn edn ahin qu. Qzl sgr. Bu mk lksinin ah damar, Coqun, ngin sularn canl, uan dalalar.

38

Qzl sgr. O fqlr kimi parlaq sngn, Geclr barna tez-gec batacaqdr bir gn. Qzl sgr. O sadt seli nurani aqn Lksiz qlbi o, saz hrli lgn arqn.

39

YYA

Ruzgar ovqun, qar, traf sim-sim smd, Balar kksd lakin soqaqda bir qaralt Grinib bklmd, axta onu ksmd, Buzdan bir cam ksilmi ayaqlarnn alt. Durmadan sylnmd o kndi-kndisil Alnnn uxurunda parlyor iki ml. Sadan, soldan klklr vurub zn sill Yxmaq istiyor onu ffaf dmirdn bir l. Yox szlrind mna, cannda yox ixtiyar, Qollar, baaqlar hpsi qarm bir-birin, lvida etmi ona xsiyyt, izzt, vqar, Dm uursuz, ac bir adtin girin. Sa lind bir i, sol cibind bir i, Hank byk bir sbb onu bu hala salm? kmi hank bir ml biarni bu i, Hank tsadfdn o, bu yaman gn qalm? Alnnda bir byaz qm, - bir dilni gnnd - z gndn qzl, ii qarlardan adr. O, imdi durdu yksk bir binann nnd, Kemiini yaatm bu ev baxd baxd Qlnc kimi ksici axtann iddtil t rk bir aac cansz uzand yer. ind bsldiyi mvbbd qdrtil Bir qusa qanad ad a adral gylr. Buram-buram qvrlb hml edinc ruzgar, Bu yyaqaldrmdan z st yer dd. Qlbind son dynt, ssind xrltlar

40

Byaz tnli dalarla qucaqlad, pd. vt hyat dniln bu dey meydanndan Baslmam xacaq kimin varsa qanat. vt, kim bh ets, qvvtindn, canndan Ac soqaqlar lind boulacaq hyat. Kimdir bu ilan kimi srnb ln adam, km kaanlrin bacarqsz olumu? Nrd onu yaadan dnk parlaq ehtiam, Onu ldrn kndi sinifinin yolumu?

QONAQ

Komsomolun 10 illiyin

Beynimd uuldayan qzl ruzgar kibiydi Dn gec balkonumda rqs edn on yal yel. N lnd, n apqn, n d ox sbiydi, srkn mhitimin havas oldu tel-tel. Tanram mn skidn bu xosift ruzgar, Saqn, mqyyid ol ha, ona ocuqdur dem! Sndn vvl gzmi o, doladn yollar, Sndn vvl bulmu o, ar gizli drdim. Ah, dansam bu ruzgar yaranmdr nlrdn, Grk ox iti olsun xyalmn gzlri. Grk yax drs alb qorxunc fsanlrdn, Nql edyim ta onun haqqndak szlri. O gzdi mclisind ixtiyar klklrin Y yz illik bir da ovmaq n yerindn. Qaynayaraq qlbind yerdki imklrin, Qurdu bir oynaq hyat qaynar mllrindn.

41

Bu ruzgarn qrmz ayaqlar altna Byaz, mavi aaclar inci tkd, kildi, Ald bir dalmayan xanman srtna Yxd, sonra yerind gndn ev tikildi. O gzmyn bir diyar qalmamdr, min ol, Dodaqlar oxam hr iqlimd bir ik. Vulkanlarn qaynayb rklrind min yol, Yolulara paylam qda bir at rk. Bu gnc ruzgar on kr olmu evimd mehman, Kemi onunla daim shbtimiz ox irin. Dn qapm alnrkn anladm odur, haman xdm, anszn pdm onun yngl llrin. Sonra lin ald qonam bir qzl saz, Qanadland, durmad bilmm niin yerind. Qopdu dodaqlarndan rk aan bir avaz, Dillndirdi sazn teleqraf tellrind.

NGAR

Eq olsun o titrk baxlarnda Aan iklr, aan gllr. Eq olsun bu coqun gnc yalarnda Adn smimi irin dillr. Snsn eri mn ilham edn, yar, And olsun tapdn varla, Nigar! Mn sni grdkc byl srazad Yorun qanadlarm rpnmaq istr. Gl ken dmlri etmylim yad. al varln alm gstr! Sevincin znd olsun aikar, Glsn bsldiyin mllr, Nigar!

42

Uf, andm kemii, yarld barm, kd gzlrim ssl bir xyal. Qard hafizm, qazandqlarm Oldu bir uurum, bir drin mlal. Grdm qadnl mhnt siri, Kllik siri, minnt siri. evirdim zm bu gn baxdm, Knlm bir bahar nsi doldu. Ey rqin gzli, zn baxdm, Qlbim bir ocuq hvsi doldu. Grdm qadnl kitab siri, lviyyt siri, rbab siri. Bu gn glmsdisirlr boyu Bir bulud ardnda qaralm zn. Bu gn buraxaraq hli, uyquyu, Sslndi qlbind canlanan hzn. Sn atdn araf, drdin azald, Brnmk uursuz kemi qald. Deyirlr sarlb dilklrin, Zhmt mftunsan, bir aq kimi mk baasnn iklrin llrin dolar sarmaq kimi. Bzn szlrk gzlr, o gzlr Yol kib uzaqdan n xyal zlr? Dorudur, eriminryind, yar, rpnr hznl xfif bir qanat. Ey div addmlaril yksln diyar, Fikrini xalqmn zvqil parlat! nki mn deyilm yalnz mqssir, Mni drd salm o ghn sr.

43

Qlm codu, szm qald rkd; Odur ki, erimin dyri yoxdur. Oxuyan glrk sylycm d Mfiqd airlik sri yoxdur! Xo gndr xalm z-z, Nigar! Sn n sylyirsn bu sz, Nigar?

BULAQ BAINDA

Onba Trlann ne gndr ki, Bir az da ykslmi bahar sevinci, El bir sevinc ki, zldn bri Bxtiyar eylmi hr qmli gnci. Bu gn bitr-bitmz shra tlimi, Dnyaya smayan srur iind Qaydarkn Trlan qrargahna, Qaynard gzlri bir nur iind. Saat altyadk nki bu axam Doyunca gzck, dolaacaqd. Nhayt, klgli bir srinlikd Candan sevdiyin ulaacaqd. Trlan onbamz nahardan sonra Bir az z-zn geyindi, baxd. Canland fikrind bir gm dr, Gznn nndn bir xyal axd. - Ana, hmd, hara? dey yolda Glrk, dostuna verdi bir sual. Sallad lini Trlan sevincl, Durmayb, yoluna dzldi drhal.

44

Bu qzl sgr baxb gn d, Gn d yolil axb gedirdi. O da gylrdki a adrlara rin-rin vida edirdi. Bir syd, bir bulaq, inc bir xyal, Dalm nzrlri bo bir ngin. Bitkin baxlar, dolun gzlri Gmlm qaynan drinliyin. em rl-rl rldayrd, Drlr lacivrd, gylr lacivrd. Yorun maral kimi boynunu burmu, O baxb dururdu, qlbind hsrt. Qaldrb ban yuxar indi lmd yollarn uzunluunu. Varm trafnda grn, anlayan Grsn bu qzn mhzunluunu? Yel sdi, dald qara salar, zn baxmaa bir yer qalmad. Sanki gy zn sard bir bulud. Gizlnn gndn sr qalmad. lil tan dzldn zaman Yaxndan duyuldu ayaq sslri. Grd arxasnda Trlan haman Yorun bir baxla dnrkn geri. - Hardaydn, n n bel gecikdin? - lbt, gecikmyin vardr sbbi. Fqt xyaln izlmdydim

45

Gyrin axtaran bir trlan kibi. - Syl, syl, mni oxmu gzldin? - Raz deyilsnmi gzlyiimdn? - Yox, Cavahir, el dnm sla, Ayrla bilmdim nki iimdn, - Dey Cavahiri szd bir qadar, Cavahir ban sald aaa. Gzlr buludland, ipk yanaqlar Dnd bir bnmli qzl yarpaa. - Sn niy bu qdr mn baxrsan? Bir qdr yerind sakit olsana! - Min gzm olsayd, Cavahir, hams Dikilrdi sana, baxard sana. Bu szdn Cavahir bir az utand, Dald bir gl dodaqlarnda. Danmaq istrkn dili titrdi, Dodu bir qzllq yanaqlarnda. El qznd ki, donduramazd Bu saat Trlan n boran, n qar. Getdikc ruhunun artd adl Yksldikc yanan bu gn qadar. - Cavahir, bu yaxn zamanda artq sgrliyi tamam qurtaracam. Fqt baqa dy meydanlarnda, Keckdir mnim bu gnclik am. Bu yaxn zamanda bilmlisn ki, Mni kommunaya gndrcklr. Frdi tsrrfat quruluunu

46

Sovxoza, kolxoza dndrcklr. O yeni cmiyyt ailsind Kims xsusiyyt, filan gzlmz. Orda mk d bir, mnft d bir, Orda kommunan grmkd hr ks. Cavahir, dorusu, mn muzdur olu, Sn d bir ortabab gyl qzsan. Mn tkm, bilnlr bilir ki, sn d Atann, anann bir yalnzsan. Bilmm, atan sni mn verrmi? nki mnim yolum baqadr btn. xsi mlkiyytin, tk yaayn hmiyyti yoxdur mnimin bu gn. Sn bu vaxta kimi tk yaamsan, Tk seyr eylmisn bu kainat. Tk durub, oturub, tk yeyib, iib, Tk rpnm ryinin qanad. - Atam he n demz, yaxn zamanda Bizim ail d kolxoz olacaq. Blli ki, hr yoxsul, muzdur, ortabab Yalnz bu gedil hyat bulacaq. Qardam dn gec iclasdan xb, Doyunca atam tbli eyldi. Qardam sz girdi beynin, Kolxoz olmasn o da syldi. Cavahir szn qurtarmamd, Trlan kii kimi szrd onu. O qara gzlrin ocuq bax Bir fqt hissil zrd onu.

47

- Mn komsomoluyam, atama n var. Hr ksi sevrm, ona gedrm. Vermk istms, alb axr Ona da bir thr tsir edrm. - Hr eyi ovlamaq olsa da, mnc, Sevn knllri ovlamaq olmaz. Komsomol yd alm bir qz ski dncyl tovlamaq olmaz! Deyrkn Trlann qan qaynad, Xyal rpnd, ruhu oynad. Hr iksi heyrtd qalb getdilr, Bir irin xyala dalb getdilr.

GLNAZ

Yeni on drd yaa girmidi bu yaz Sarn, nli, xrn Glnaz. O gzinmidi zldn baaq, Yoxdu ruhunda snklk, varlq. Sad qular kimi prvaszd, Yer smaz uaan bir qzd. btidai savad alm bu sn, Say vurulmazd scaq nsin Aradan kemdi bir yl zaman Bu dn Glnaz sarstd haman. Sslnib evd uursuz bir zng, Sard traf uzaq bir ahng. Elilr gldi tbssm edrk, Dedilr: - Ceyran lazm grmk; nki bizlrd onun ovusu var. Mxtsr, eli gln arvadlar

48

Grdlr xoladlar qzcaz, Baxdlar Glnaza min krr az. Bilmdn yl nianland r, Tutulub qald tknmz kdr. Aradan kedi nhayt iki il, l deyil, hr biri bir da tki il. Glnaz artq bym pk mrur Yz-gzndn salr eir, qurur. Dedi bir gn Glnaz: - Yax, ana, Eybi yox mn ki, nianlandm ona. Sylyirlr ki, onun yox savad, Bir yncaqda kilmzmi ad. Bir d ox khn fikir sahibidir, ski, pk ski adamlar kibidir. Mktb getmy qoymaz ki, mni; Ann bilmm ki, kim aldatd sni. Bu yamandr ki, eitmzkn adn, Mni sn gr kim qodun, caladn! Annsi: Bax, qzm, bax, olan olmu, kemi; Bax, qzm, yax deyil mnc bu i. Doru yoxdur savad, var paras; Olma gl annn, yavrum, as. Gl, quzum, szlrim bir qulaq as, xma yoldan, ox aybdr, Glnaz! Sn gndrmi ipk bir araf, yl araf ki, camaln kimi saf. Dur da bir sal bana, nazl bacm, Qalmasn blk bu knlmd acm! Gec sssizdi glmsrdi qmr; Yoxdu he eyd siyahlqdan sr.

49

Vard gzlrd, knllrd gl, Dadl bir ardir hr drd gl. Yrtaraq ay gecnin rtyn, Mhv qlmd o zlmt ykn. Hr trf parlaq, fqlr lksiz, Yoxdu gylrd buludlardan iz. Bu nsihtdn olan n Glnaz Qmli ilul kimi tutqundu bir az. Azacq hr trfi sard skut, ndi Glnaz mthyyir, mbhut Dnrkn, coaraq qzd baqn, Oldu sellr kimi darn, daqn, Dedi: - Annm, bu qeydsiz hrkt, Bilmdn yapdn, adsz hrkt, N ndr, n demkdir, gstr! Bu nsiht mn aidmi mgr! Get zibilliklr at arafn, Mn qandrma uursuz lafn. Mn n araf, n d bir r tanram, Yalnz n taz mllr tanram. Mqsdimdir oxumaq, yrnmk, mlim daim uub ykslmk. Yox, bulandrma o szlrl mni, Szm, dur, bhli gzlrl mni! Ann, kemi o nsiht vaxt, nki glmi yeni shbt vaxt. Hnrin varsa bu gndn syl, Mni aldatma rk fikrinl! srimin mn gzaq yavrusuyum, Baqadr indi xyalm, arzum. Oktyabr mn vermi qvvt, Bir qzl duyu v bir lviyyt Ki, onun saysi altnda mn Yeni insan gc glmi, ann!

50

Xbrin yox, ann, mn komsomolum, Tutduun yoldan uzaqdr bu yolum. Bu yolun yolusuyam mn, ann, N deyirsn bu i sn, ann? Bax, yarn drsimi ikmal edrk, vq il getmliym knd, bu pk, Pk mqdds mlimdir, mnc Bax, grk kndlrimiz rfanc Aaraq hpr ucalsn flk. Mni sn anlamyrsan blk Bslmidir mni qoynunda bu gn, Bu gnn hkmn yrn v dn. Bitirib szlrin artq Glnaz, Annsin szd drindn o bir az, dedi: styirsn yen azacq danm. Dedi ainsi: Bu szndn, bala, xmaz ki, bam!

51

RADO

Gizli-gizli havann raylarndan aaraq, Dnc vadisindn qab uzaqlaaraq, Qohum-qarda bilmyib hr ks yaxlaaraq Hr yerdn xbr verir Allo, allo sslri. cb cilv gstrir Allo, allo sslri. Qvrm qamlar vurub dalara, dnizlr, Bir xbrl yaxzlab uzaqlardan bizlr, Yolular toplayr bir ynaa, bir yer Hr gn shbt eylyn Allo, allo sslri. Hr eyi tez bllyn Allo, allo sslri. Ellr ayr, ellrd yaayanlar da ayr, Xbrsizkn ox idn lklrin mxbiri, Birlib saynizd hp knl iqlimlri, iklnir, allanr Allo, allo sslri. Nlnir, hallanr Allo, allo sslri. N yellr uultusu, n vulkanlar nrsi, N xyal divlrin kpkl yayqaras, Qqrb barsanz ksilmdn aras

52

53

Qiyamt eylrsiniz Allo, allo sslri. Siz baqa bir nrsiniz Allo, allo sslri. Ssiniz tay olmaz sizin kedi-kedid, Hr yerd a orda ba, olmusunuz get-ged, Bir torpan, bir evin btn srgzti d inizd saqldr Allo, allo sslri. Dorudan maraqldr Allo, allo sslri.

PEDTEXNKUM

mrm sfaltlrin drin uxurlarnda lgn vrqlr kimi srnn bir zamanda, Drs alb bir rpnan qartal qanadl qudan, kdin, xartdn mni yxldm yoxudan. O vaqt bir ocuqdum, soqaqlard msknim, Badan-baa hyatm bir silinmz lkydi. Kims bilmzdi sonum n olacaqdr mnim, Kediyim yollar btn qazqd, thlkydi. Toz-torpan altmda buraxd izlri Grnlr, saalmayan bir yaradr, sanrd. Quruyordu get-ged mrmn dnizlri, Bir qaynaq hsrtil gzlrim bulanrd. Nazi-nemt iind bslnn bxtiyarlar Sanki diyorlard ki, yazq, nhaytin n?

54

Qart dalar gldrn bu khn zngin diyar Hr baxda ruhuma saplyord bir iyn. Fqt byl qalmad, bir ana fqtil Sn bu yetim varl qucaqladn, bsldin. Yeri-gy titrdn bir imk qvvtil Mni bir da bandan harayladn, ssldin. Kim bilir ki, saynd qa zavall drbdr Xilas olmu saydm bu mchul aclardan, Sn, ey rfan oca, sn olmasaydn gr, nsan olurdumu bu grdyn bxtiyardan? Sylyiniz, kimdir o, bir sra arxasnda, Qarsnda bir kaz, sa lind bir qlm, Xyal dnizlrinin kpkl dalasnda Aan byaz gllri drmk istyn adam? Kimdir o daln ocuq, salar pncsind, Bir saat ayrlmyor can sxan dncdn? Nein nitqi ksilmi, qvvt yoxdur ssind: Bir bhran iind o, qvrlyor ya ndn? O mnim, vt mnim, vt, ilk xyallarm, lpaq tsvvrlrim bu baada gyrdi, Bu baada iklr ad o drd baharm, Bu nlik mn yksk insan namini verdi. mrm sfaltlrin drin uxurlarnda Solun vrqlr kimi srnn bir zamanda, Drs alb bir rpnan qartal qanadl qudan, kdin, xartdn mni yxldm yoxudan!

55

DALAR

Siz ki, bir-birinizdn ayrlmayan diniz, Sinniz ayrlq da kildi, dalar! Aya, hank clladn pncsin kediniz, Niin byl qddiniz snd, bkld, dalar? Sizin ki, znzdn qaralrd ox iq, stnzdn tmy yol bulmazd bir aq. Qaynaqlara edrkn gdiklri arpaq Bu gn lik barnz ndn skld, dalar? Nallarn kheylan atlarn qrardnz, nnz ngin dr, uurumdu ardnz. aylarn gur ssil, fq hayqrardnz, Sizin nc halnz bel deyildi, dalar! Ruzgarlar yararkn kksnz para-para, Ayr qalrd qular sradan haftalarca, Alnnz buludlar oxarkn bxtiyarca, Dik banz nmd ndn yildi, dadar? ststdn o zaman ki, baqland qlbiniz, aylar sapd yolundan, nar yand qlbiniz, Bart dumanlaril saaqland qlbiniz, Axrda bir mum kimi snd, tkld, dalar! nsan olu zldn o sin dalayand, Yoxsa onun xncri kksnz dayand?! Banza kl oldu, knlnz oda yand, Onda ki, yerinizd raylar kildi, dalar!

56

MDN HCUM

Xzandr, xzandr Tbit kinyir yynsiz at kibi. Tbit varl lind oynadr, Ruzgarlar qudurmu, smalar sbi Qanad olanlar kksn grck Almi titrdn bu fslin zlmn. Odur, bax, zavall bir yarpaq, bir ik Srnr torpaqda lrk. Kim n!.. Tbit bizlri dyh arm. Bu meydan istiyor qvvtli phlivan. Xzandr, xzandr, nmz qarl q, nsan da zrrli xarm bu yoldan? O bulud, o imk, o ruzgar, o vulkan Diyor ki: - Mniml, hayd, x dy! O tufan syliyor: - Gl, bu sn, bu meydan! Bu grdi bnzmz baqa bir grdi. Mdni hcuma baladq odur ki, Biziml kemid olmal ayrlq. Bu gnn sslri nlayb diyor ki: - zmd olmasn klglik, sayrlq. Hcum et duyduun varla, yoxlua! Hcum et sklm fqlr yurduna! Banda oynayan o duyu, o dala Girisin sahil, baxmadan ardna. Knardan glrkn alovgz bir mayaq, Bu dan sulardan bizlr n qorxu?

57

Qoy cosun dalalar, sn alma l-ayaq, Hyatda mbariz bir r n qorxu! Qanadn dalal, salarn kpkl, rmala qolunu, drk meydana. Deyirlr qlbind bir vulkan gml, ir kimi nr k, sda sal cahana! r olu r kimi atlsan meydana, Hr dodaq namna bstlr bir eir. lmkin domadq, glmdik cahana, lmkin yaamaq bu sad bir idir. Biz doduq billim gllrin dilini, Dalarn, dalarn, ellrin dilini. Olalm hr ufaq zrry aina, Mnims, ey knl, n xsa qarna! Bax, br uduqca hey umaq istmi, Gylri pnclr yarn o, blk d, Hr mchul qapn o amaq istmi, Bir gizli sirr duymu hr drin klgd. Qalmasn knllr, baxlar buludlu; Arqada. Gn kimi alsn bnizin. Geyimlr dyidi, sevlim bu yolu; hkumt, mr eyl, rklr dyisin. Onsuz da genilik mdni hcumda Btn xalq bu yolda etmli itirak. Nrmiz salnca alm ss-sda, Gylrin yaxas olmal aki-ak. Qalmasn bu yerd kemiin klgsi,

58

Gecnin yerind skrkn al afaq. Bu hcum arsn hcuma hr ksi, Bu gnn trklr sylsin hr dodaq! Dyiib batini mscidin, kilsann, Krsd oxunsun srimin xtbsi. atlasn ryi Musann, sann. hmdin, buddann txansn nfsi! ylc papaq da, ylc adra da Atlsn, onlara edlim lvida. n uzaq dnizd, n mchul qarada Yaplsn bu hcum, nlasn bu sda! Hcum et kitaba, hcum et dftr! al, gecikm, nmni sn d al! al, havan yaylsn yerlr, gylr, nki bu srimiz istiyor qalmaqal!

59

BR GRN

xmam bir daa, qarmda Bak Qaynayr, nki deyil ruha ilq. nlar hr yanda drin bir ss-ky, Duyulur hr kdn bir lq.

Hara baxsan, grcksn itilik, Yaay alxalanr, bir suhestviteln kibi. zlr almazl, baxlarsa lik, Ndir getdiyi yoldan tlbi.

Dn bu yerlrdki karvan yerini Ediyor yolu tramvaylar vz; Bouyor lgn azan sslrini O azdan iti radyodak ss.

Bir trfdn gy qalxan hr ev Glyor boynubkk klblr. Sn d, air, bu uan almi sev! Nli gzlrini dikm yer!

Raylar stnd gzn atlara baq, Sn d onlar kimi ap, dnm geri! Dala baxmaqda n var? rpnaraq Hr ufaq damla diyor: - qo ilri!

Hl qarmda Xzr alxalanr, Ql nzr, gr n kpklnmsi var! Dalalar sanki byaz qulardr, Dniz stnd qanadlanmlar.

fqn altnda xfif bir yelkn, Ah, u, bir inc xyaldr, bir ml, Bir vapor sslnrk titrrkn Qamlar beynimi bir duyulu l.

xmam bir daa, qarmda Bak Qaynayr, nki deyil ruha ilq.

60

nlar hr yanda lik bir ss-ky, Duyulur hr kdn bir lq.

KLKLR

Hr shr, hr axam, hr axam, hr shr ox zaman srsri klklr bixbr Bir yaxn dost kimi qapm dyrlr, Klklr, klklr, bstkar klklr, Dnyan dolaan bxtiyar klklr! Bziniz qorxulu, bziniz qorxusuz, Bziniz duyulu, bziniz duyusuz, Bziniz uyqulu, bziniz uyqusuz, Klklr, klklr, ey srin klklr, Sizd var qoxusu hr yerin, klklr! Ey ln klklr, nniz daarkn, Balarn ehindn mey sorub coarkn, Nalqran dalar atlayb aarkn, Mni d alnz, uaym dalara, Knlmd n varsa, aaym dalara! Gurlayn, ilhamm, sntim gurlasn! Frtnam, qasram, qdrtim gurlasn! imyim parlasn, zlmtim gurlasn! Ey mni srazad bslyn klklr, Bir dan bandan sslyn klklr!

61

AY QIZ

Sn d alb l bir qzl rbab, nc tellrini sslndir, ay qz. Dndn ellr bala bir kitab, Susqun dodaqlar dillndir, ay qz! Qalmasn szlrin qlbind gizli, Mn grmk istmm hrni sisli. Ol arslan rkli, fq bnizli, Glrk, yurdunu nlndir, ay qz! O qara gnlrin getsin glmsin, Bir daha gemiin z glmsin. midi snddir mnc hr ksin, ndidn ruhunu tellndir, ay qz!

62

TELEFON SHBT

Sn mndn uzaqsan, mn sndn uzaq, Uzaqdr sevimli gzlrin mn. Yaxndr telefon saysind bax, rkdn salan szlrin mn. Nein ruhlanmasn bu yeni air, apar gzlmyir canan elindn, ln arzular eqin dair Mrhmt ummayr sba yelindn. vt, byl qalmaz yarn bu lk, Telfonda fikrimi aarkn sn, Hsrtl baxdm zn d blk Uzaqdan uzaa grnr mn. Mhbbtin drin, xyaln drin, N xar szlr knlm versm?! slin varmaqn bu shbtlrin, Nolur gzlrini telfonda grsm?! Mni inandrmaz yoxsa bu szlr, Az i glmmidir qrib bama. strm ryin aynas gzlr Ab hqiqti qoysun qarma. vt, byl qalmaz yarn bu lk, Telfonda fikrimi aarkn sn, Hsrtl baxdm zn l blk Uzaqdan-uzaa grnr mn.

63

TELEQRAF TELLR

Bilinmz bu geni llrd n bklr Yan-yana dzlm bu eytan dirklr! Bunlarn iynin durmadan heyyklr Drdini gizlic teleqraf tellri, Hr sabah, hr gec teleqraf tellri. Uzanan yollar gdldn, qsaldan, Yorulan yolunun ban ucaldan, rpnan qlblrin drdini azaldan, Yollarn yolusu teleqraf tellri, Ellrin elisi teleqraf tellri. Grmdn xd yoxuda qhirlr, Sizinl bir yer toplanr hirlr. rkdn dalalar, arzudan nhirlr Darkn iiniz, teleqraf tellri, Gliniz, keiniz, teleqraf tellri. Dndkc mvsmlr, dndkc snlr, xdqca ortadan fsadlar, fitnlr, Yaylar cahana mhtm bir xbr Ki, dnya oyanm, teleqraf tellri, Al rng boyanm, teleqraf tellri.

64

ARXLARIM

N qollar yada salsn nginlrin quunu, N llr, n ayaqlar hyatn yoxuunu xamazd bu apqn arxlar bulunmasayd, Makinaya skidn Rbt olunmasayd. Bunlarsz amaq olmaz qsq dar gdiklri, Nalqran yoxular, sldrml diklri. Frlandqca tel kimi Grnn arxm, dolan! Qvrlb bir sel kimi Grinn arxm, dolan! Biz sizin saynizd ahiqlr atladq, Cahann qafasnda bomba kimi partladq, Bklnn saatlar Doladq limiz, Hakim olduq nhayt Yer, gy, dniz. ilr dzgahnn dururkn ba ucunda, Dzgahnn nbzini yoxlarkn ovucunda. Sbirsizlikl bel Qvrlan sizmisiniz?! ffaf klklr kimi Burulan sizmisiniz?! Da kmr, nyt-flan, tmamn bitmi buraq, Burax, sirgsin d bizdn bunlar topraq. Mn sni canlatmaa Yeni yollar bulurum, Yeni oynaq qanadlar, Yeni qollar bulurum. Gc, qvvt toplayrkn lplr lplrdn, Dorulub drlrdn, atlayb tplrdn

65

Halnza yanaraq, Sizi cansz buraxmam. Bir an, bir qrpm bel Hycansz buraxmam. Bax, sizin saynizd calmaqda mmlkt, Zavoddak traktor, torpaqdak brkt. Siz yerlri, gylri Dolaan arxmsnz?! Dmnl hr addmda Dalaan arxmsnz?!

YADIMA DD

Ken gnlrimi vrqlyirkn Sevdal dillrin yadma dd. Xyaln qarmda canland, birdn Gyrin llrin yadma dd. Deyildir eq odu mni yandran, Ruhumun hrini iqlandran. Pozun fqlri mn andran Ziyal tellrin yadma dd. O gn d bir gnd, ey z dnm, Sandm iind bir qaplan dynm. Bir anda gprm, bir anda snm Xrn mllrin yadma dd.

66

67

QOMA

Qadn, gzlrinin oynaq xyal Dnyor qarmda yen cin kimi, Baxdqca ruhumun qaynar mlal Snin qhqhli sevincin kimi. Sndn srin kimi fqt uzaqm, Ruhuna zlmtin sellri aqm. Lan gzlrindn odur ki, sarqm ryim bir yavru gyrin kimi. Ovuluq srimi srin, ey qadn?! Syl vladsan hanki syyadn? Sn gzlrinlmi yoxsa ovladn Gyrin qlbimi bir lan kimi.

GZDYM YERLR

srlrdn bri, illrdn bri Drdin qaldm yerdir bu yerlr. Biliyor salar qzl bir pri Qurban olduum yerdir bu yerlr! Bu gzl almi gzdikc da-da, Oldum sevincin, qmin ortaq. Ey sydl dr, ey dumanl da, Sfaya daldm yerdir bu yerlr! Qapldm bu yerd ylnclr, Anlam hr irmaq, bilmi hr dr, Ya dalb diqqtl dnclr, Ya ilham aldm yerdir bu yerlr!

68

69

EQM

Anasz, babasz Ofelya kimi Salar prian bir qzdr eqim. Qlbimin buludlu smalarnda Titryn bir qrib ulduzdur eqim! Olmadan aikar doduu yerdn, Byk kimi dm nzrdn, hrsi glmyn xrablrdn Daha qmli, daha isszdr eqim! Hyata baxmam glmsr kimi, Hr bir hadisdn bixbr kimi. Yad llrd qalan yetimlr kimi, Ba blaldr, yalnzdr nqim.

GEC DNCS

Xoladm bir gec, yerlr, gylr iql, Ay bir srxo gz kimi, ulduzlar yaraql. Bunlar seyr edrkn Bir az fikr gedrkn Fikrim, hissim, xyalm o qdr yksldi ki, Mn yl gldi ki, Bizlrdn vvl n yer, n gy, n hyat olmu, N bu ucsuz-bucaqsz gzl kainat olmu Gec sakit dncm sakit deyildir fqt, Gzlrimin nnd canland hr hqiqt. Xyalm nginlr o qdr yksldi ki, Mn yl gldi ki, lk dfdir kainat Dnyan sellrind alxayan bizim hyat

70

Sada, solda dymh, Sonra yoluna dm. N dayanmaq vaxtdr, gzl dostum sn d gl! Seyr edlim qol-qola bu zmrd mnd gl! Gy zn birc bax, hr ulduz bir sar gl, Yar qn, yar gl. Sni grdm, xyalm o qdr yksldi ki, Mn yl gldi ki, Biz bu nazl alm grnrdi qaranlq, Gzl arpmasaydq, gzl yaamasaydq. Xoladm bir gec, yerlr, gylr iql, Ay bir srxo gz kimi, ulduzlar yaraql. Bunlar seyr edrkn, Bir az fikr gedrkn, Fikrim, hissim, xyalm o qdr yksldi ki, Mn yl gldi ki, Bizlrdn vvl n yer, n gy, n hyat olmu, N bu ucsuz-bucaqsz gzl kainat olmu

DA QARTAL

llrc dayandn arxan divarda, Hr gln yoluya dhtl baqdn, Gznd bir oldu q da, bahar da, Qlblrd bir ac uula sarqdn. fqdn fq aldn qanad Hr yer qaranlq bir klg sald, Pncnd qrld bir yn qanad, Qorxundan, uanlar skuta dald. N ruzgar, n boran, n qar, n tipi3

3 .

71

O srt ryin etmdi tsir. Bir yksk divarda durdun da kimi mrnd iztirab bilmdin ndir. ulad szdyn qaldrmlar Bir yn sfalt, bir yn ac. axarkn hirsinin ildrmlar, Dydi umuzlara lm qrbac. Gzlrin sanclm ellr tk-tk, lind lklr bir oyuncaqd. Kinli rklrd bslnn imk Banda partlad, gznd aqd. vt, qaynanda amaq bulmayan Zavall insanlar zn durdu. Drlr, tplr eyldi syan, Barna zhrli bir gll vurdu. Bizim dnyamzn hakim iisi Dald kszlrin ah zarna, Drd dnlrin olub bkisi, Son verdi uursuz uularna. Dnb bir tufana, tutdu yolunu, Sarstd almi onun buyruu. Qrd hprini, ksdi qolunu Salam bir iinin iti yumruu!

YEN GNC

Mn lik rkli bir yeni gncim,

72

Dildn-dil dm hekaytim var. Hyat nsil titryir iim, Parlaq glcyim, nhaytim var. Bir para atim, bir para yann, Qlbim rnyidir yanar bir dan. Qarmda duramaz n sel, n daqn, Tbitl mnim zraftim var. Sevgim mbariz, sevgilim hyat, Yhrlnmi mana qanadl bir at. Gr n deyir siz aldm qanat: Hl bundan sonra qiyamtim var.

VAPOR V FIRTINA

Ey canavar aznn kpy dalalardan, Bir yelkni krnc ayrlyor knardan Halqa-halqa dilri qcrdayan, frtna! Odur, bildiyin jdr uzaqlad limandan, Sanki dnyaya smaz bir da ad limandan, Zorun varsa acla tabla, dayan, frtna! Yem olamaz deyirlr bu gln jdr sana, Yaxnladqca boydan yksln jdr sana. Bir qartal udu sanki qarl dalar bandan. Qabar-qabar sinni yaxlad, dmdz etdi, Bir yrd evirdi astarn z etdi, Kerkn dikltdiyi yarl dalar bandan. Srtl frlannca onun tkrliklri,

73

Byaz iklr ad ndamnn hr yeri, Dmir qanadlaril burnuna vurdu, vurdu. Ad sand, tkd pamb dala-dala, Gcn snand, aybn ald ortala, Barn yarld bizim jdr edinc dudu.

RNANIN LM

- Qolomaq olu quduran ahbaz Kimilrdn biz yolda olmaz! Onlarn sslri yoxdu htta, - Dedi Rna coaraq iclasda. Onun hr klmsi bir gllydi, Qolomaq pncrdn di bildi. Qolomaq niz qdr boydan uca, Brlib gzlri pk eytanca, Dinliyor, iclas durmu pusuda, Qlbi yelkn kimi bir vhi suda Rqs edib sallanyor, qvranyor, i zlmtl tutumu yanyor. Gec sssizdi, glmsrdi Qmr, Yoxdu varlqda siyahlqdan sr. Vard gzlrd, knllrd gl, Tatl bir ardir hr drd gl. Yrtaraq ay gecnin rtyn, Paralatmd qaranlq ykn. ndi Rna ev dnmkd idi, Anszn iynin bir l dydi. Qz, grrkn bu zaman qoloma Titryib sdi btn l-aya.

74

Oldu n gzlri qaynar-qaynar, Qopdu ruhunda saq frtnalar. Baxd birdn ona aqn-aqn Dedi kimsin, nisin, glm yaxn! Qolomaq syldi: - Rna , dinl, Snin eqinl, snin drdinl Grdyn, bildiyin olum ahbaz Gec-gndz ediyor raz niyaz. Sni grdkd nzr qlmaqda Bir alnm kimi qvrlmaqda. Dnki iclasda fqt, syl, ndn Qoymadn firqy girsin nu sn? Qorxudan nc yaplmkn d Bir dlirmi kimi Rna dnd, Hayqrb syldi: - x get, abdal! u byk mri klklr dal-dal trk, sslnrk gzdirdi. Bir sda ancaq uzaqdan derdi Nazl Rna qarrkn gecy: - Ayb yox, bir d xarsn ky. Sabah erkn uyuyor gy sakit, Klblr sakit, fqlr rakit. Qolomaq lakin zndn xm, Dlidir sanki izindn xm. Anszn vurdu rk beynin qan, Qzb ald snq bir yataan. xd evdn, bu x mnc bla Sabah erkn uyuyor gy hala Uyuyor indi bizim Rna da Kims bilmz ki, irin ryada

75

Ona kimdir eyi rhbrlik edn, Bixbrdir qopacaq vhtdn. Gizli bir ss qapdan yksldi, Canavar klgli bir ey gldi. Duyusuz qoloman klgsi bu Sanki Rnaya diyorlard uyu. Uyu ey sevgili, azyal gzl, Qm kirpikli, qlm qal gzl, Uyu ey sinsi mcra, sa su, Uyu nnl, sevincind uyu.

76

Uyuyur kksnn stnd bir l Yapacaqdr yatandan heykl. Ba stnd bir az titryrk Barna qondu siyah bir milk. - Uf aman! Qatil uzaqlamd. Gizli bir mnzil yaxlamd. - Uf aman, ann! - N olmu, Rna? Ah sbb kimdir axan qanlarna? Hqrqlar dolarkn da-da Yerd canszd o solun yarpaq. Knd ss dd, vrqlndi xbr, Toplab gldi btn bildiklrgsatab gzlr birdn yataan, Anszn vurdu srin balara qan, Yataandan dnb anladlar Qz ldrm o srsm, qddar. Qzaraq titrdilr, titrdilr. - Qolomaq hayd, tutulsun dedilr, Bir sda dalalanb yksldi, t qatil yaxalanm gldi. Dedi trafdak yoxsul tbq: - Yox, cza vermliyiz qolomaa. Yeri-yerdn qnayrlarkn onu, Seyr edib yapd irkin oyunu Yalvarrm kimi sakit durdu, Dnb boynunu sssiz burdu. Partlayb id clz bir qurun Ad bir pncr alnnda onun. Qolomaq yerd srklndikd, lmn srtna yklndikd Dedi illr aran bir qoca pir: - qolomaq kyllrin qatilidir.

77

POT QUTUSU

llrdir bu divara sn ey pota qutusu, Yorun bir adam kimi dayamsn arxan, Saqldr irind sirlrin n quytusu, Tanmayan bulunmaz snin aq yaxan. Karvanlarn uzayan yollarnn zlmn Canla, bala, rkl dmir kksn grdin. Kimin n sondun, qm iirdin kimin, Buna hyat, onaysa lm pyam verdin. Bzinin lmind, bzinin aqasnda tirak eylmisin anlamadan, mxtsr. Kim bilir ki, o sakit sinnin arxasnda Bir qu kimi dynm ne-ne rklr. Xo glir mn sndn bu aldm duyular, Ey dmir qutu, fikrim halqalanr nnd. Saynd canlanrkn plaq, yetim arzular, Xyalmn gllri dalalanr nnd. Snmi ox oynamsn knllrl, mnmi ox?! Snmisn ya mnmiym min bir xbr ahidi?! Ayrla, vsal aid snd nlr yox? Sn deyilmisn uzun macralar ahidi? Sn mniml bir qdr razlab izin ver, zin ver d yaraym dmir barn az-ox, Grnsn irind birikn xzinlr, nki sni hqqil anlayan yox, duyan yox.

78

79

HRMTL QZETMZ4 Yadmdadr bu gn bel, Bir bxtiyar sevinc il Knlmn ilk bstsini, Ruhumun nidsini Oxuduum ziz gnlr. Mn adn qoynunda yer, plaq, yetim duyularm, midlrim, arzularm, Sndlar drgahna, Atldlar pnahna. Titryirkn, yrkn, rnnaraq tvyrkn Gncliyimin geni qlbi, Bir fqtli ana kibi q verdi gzlrim, Qvvt sadn dizlrim. Umaa yoxkn uyar erimin ss qanadlar Yalnz sndn qvvt ald. Aman knl! O n hald?! lk nidm xan zaman, Mn bir ocuq kimi haman trafa salmdm nzr. Ah o gnlr, ah o gnlr!.. Deyil mn, ona buna, Mnim kimi bir oxuna Qvvt verib, hycan verib, Sarslmayan bir can verib. Uzun zaman cmiyytin n xlmaz v n tin Yollarna rhbr oldun, Fikrimiz mehvr oldun

4 .

80

Biz etdin byk xidmt, Bizdn sn min bir hrmt!

GY GL

Mn bu gn Gy gl durun grdm. Gy gln klin vurun grdm rpnan bir quu, qu alard, Yeri iskin dolu dik dalard. Qzl sgr siprindn xaraq, Diri knlmd qanadland maraq. Buraxb torpaa torpaqllar, Drmanb dalara, xdm yuxar. stdim bir yeni dnya bulaym, Azacq Gy gl mehman olaym. xaraq bir dik, grdm sonda Dalarn klglnn qoynunda Uyuor naz il Gy gl raht. Onda var yl drin bir riqqt Ki, baxanlar ona heyran oluyor, Qlbi kksnd xuraman oluyor. Drd trfdn onu amlar bir-bir Sankizncirlyib etmilr sir. Sanki dalar ona olmu day, Qayalar barna salm say. O fqt hr ey dinmz baxaraq Duruyor, dalarn ardnda afaq rtlayb, inc qzl salarn, Sa deyil, od kimi qrbaclarn Sallayb kks dlik dalardan. Oxuyor Gy gl kskin meydan. Rng verib, rng alyor Gy gl d, Buna heyran qalyor Gy gl d.

81

Gnin nuru toxunduqca ona, Bir alov hizmsi qonduqca ona, Gzlrindn salr almaslar, Silinir qlbini tutmu paslar. Dayor mavi gyrin bar Onda imk kimi od paralar. Bir trfdn onu sarm qayalar, Qayalar Gy gl burnil yalar. Gylrin sanki bu Gy gl dibidir. Halqa stndki zmrd kibidir. amlarn dallar yellndikc, Yellnib qu kimi dillndikc, Sanki bir sevgili qz qlbindn Qopuyor gizli yanq bir ivn. Bu yanq ivni Gy gl duyuyor, Uyuyor naz il sssiz, yyyor. Uyuyor nli bir taz kimi. Tl vrqlr onu yelpaz kimi Oxyorlar, nec bir qu qanad, Tor kimi stn gy yarpaqlar Alm trafdan onun, baxsanza! Ah, bu eytan n sbbdn bu qadar Bnziyor adral bir vhi qza? araf inc dumanlardandr, Baxyor, sanki adamdan utanr. Bir ltif ruzgar srkn yaxud Gy gln ruhu olur pk msud. Tellnir sinsinin dalalar, Baxyor gylr altdan yuxar. Vcd gldikc ipk yarpaqlar Tklb dizlrin scd qlar. Onda Gy gl yeniliklr buluyor. Sar yarpaqlara mdfn oluyor.

82

Gy glm, baqa sfa var snd; Bulmuam zk cahanlar snd. Yer yeil, gy yeil, traf yeil; Doduum bld mnim byl deyil. Mn klklr hrindn gldim Zhmtin md yerindn gldim. yl bir yer ki, onun gllri yox, Sayrayan nli blbllri yox. Byl ngin drlr yox orada, Qocaman mcrlr yox orada. Orda yox byl mnlrdn sr. Orda blluri bulaqlar n gzr! Orda lakin yeni insanlar var, Qaynayan qrmz vulkanlar var. Ayor orda alovdan gllr, tyor orda lik blbllr. Mlr orda buruqlardandr, alayanlar qara qanlardandr. Snd dalar, drlr, dzlr gl Geclr gl kimi, gndzlr gl. Mhtm dalarnn balar qar, Da qaar, sanki dumandan qorxar. Niy, Gy gl, bu qdr susqunsun? Raz ol rpnyorkn qonsun Dalasz sinn qlbim azacq, Kim sn vermdsn, syl, acq Bu gzllikl, bu sssizlikl?! alayanlar kimi glmzmi dil Azacq olsa da durun baxn, Dalalar rngin vurun baxn? Mn d vvllri ox kskndm, Khn zncirlri qrdm, yendim. Mn nyim indi? Qzl bir sgr,

83

Amam yerd gndn hpr. Qoy dodaqlarda iklnsin adm, Qu deyilsms d vardr qanadm. Ey ocuq ruhu qdr n Gy gl, Kks almas kimi rvn Gy gl! tyindn yilib pdm mn, Kim qaar sevgilisin pmkdn? nlrin oyna olmu ba uum, Gylri sanki qamarlar ovucum. Vuruyor qlbimi bir krp sevinc, Sevinrdim dura bilsydim dinc. nki glmi mn adlq sras, Gy gln nki irin xatras Titrdir qlbimi hycanlarla, Der ki, haqqmda eir az, parla Sn ki, bir para smksz tsin, Bu gzllik sni qoy titrtsin. Bir d qular, klbklr gllr, Quytu amlar v fqlr yer-yer Nazl qoynunda snin birlrk, Veriyor mvqey xo bir ahng. Sana diqqtl dalarkn nazarm, Codu qlbimdki rpntlarm. Sarlb beynim rngin saplar, Bir yumaq yapd ki, ox qiymtdar. Raz ol baxmaq n gylrin, Kim dalar byl drindn drin? Gy dniz, sanki buludlar sarqq Qayalardr ki, dzlm sq-sq. Frqi yox hr qayann bir gmidn Ki, fqlrd aarlar yelkn. Sonra at bal buludlar gliyor, ah qalxar kimi hp yksliyor.

84

Kiniyorlar toxunub bir-birin, N deyim mn bu gyn mehvrin Ki, bu khlnlri ym bana. Hr bulud sonra atlm qana, Dnr, czb ediyor nzari; Baxaraq mn dxi altdan yuxari, Szrim bunlar heyran-heyran. Bu zaman zehnimi iddtl saran Duyular toplaaraq bir araya, Balayarlar yb gurlamaya. Qlbimin sslri sslndikc, Sslnib knlm hvslndikc, u buludlar u qdhlr kimi, baq, u buludluqlara etdikc maraq, strim yaslanb alaqlara mn, Mey sonaydm ba dik dalara mn. Dinlyin, ey qoca, yksk dalar, Ey bu dalarda sn irmaqlar, Ey yal sinsi ngin drlr, i sirlrl daan mcrlr! Mn baxarkn siz bilmm uyumaq, Naznin duyularm sanki yusaq Kimi bir mehvr sssiz sarlr, Mn he ey bu zaman glmz ar. Sntin, blk hyatn ykn Dayorkn ac ksknlyn ryim bir pula satm kimidir. Bu ticart mn lzzt gtirir. Dediyim szlri gl bir d eit! Sanma vardr mnim azmda kilit. Sn gzlsn, buna bir bhmi var? Bo gzllikl fqt amaz kar!

85

Dorudur, mn sn qaldm heyran, Bildim, insanda olurmu nqsan. Mn fqt bir sinifin airiyim, Gy umam da, zmin airiyim. Biz i lazm, vt, i lazm, Hp budur mqsdimiz nki bizim, Bir d nadirsin, onunun bu qadar Sn mftun oluyor insanlar. Snd qalmaz bu tbit, Gy gl! kilrsin i, lbt, Gy gl! Biz tbitl dymkd ikn, Buna bigan grnmzsn sn. Sularn axdraraq imklr, Dalarn barna nurlar srpr. Saracaq dvrni rahatlq evi, nki srin u br adl divi Sni pk bahqa bir alm yapacaq, aylarn blk yolundan sapacaq. lyib ox kcklr zhmt. Edcklr biz onlar xidmt. Drmab kksn raylar bir gn hr lbt olacaqsan skn. Leninin almi sarsan adna Qurulub avtomatik bir makna. Bir sabah mavi, yal qoynunda ncilr parlayacaq boynunda. O zaman aylara, ulduzlara sn Geclr eylycksnmi psnd? Byl qalsan gr, ey Gy gl, inan Pk tbii, xacaqsan yaddan. nki hr zrr dyimk istr, Yaamaqn dyiiklik gstr! Ey ocuq ruhu n Gy gl;

86

Kks almas kimi rvn Gy gl! Mn d olsaydm gr bir air Sni hqqil edrdim tsvir. Mn ki, air deyilim, bir gncim, Yanyor odlu mllrl iim. Dorudur, indi darlm nfsim, Tutmam lkmi hqqil ssim. Dnrim sellr, irmaqlara mn, arparm kndimi dik dalara mn Eidilmzs gr avazm, Yoxsa snmm, qrlmm sazm?! Taxtadan yox, bu tn sazc mn Yapmam, dinl, lik kksmdn. ryimdn hrrk tellrini, Bzyib sslmim hr yerini. Pk qsqdr ssimin dalalar, Ua bilmm daha bundan yuxar. Acizim dorusu, Gy gl, bax da, Bu gzl sazc mn almaqda. Yay lakin bu sazn l n qadar Tutacaq kksmn stnd qrar. Gn glr mn onu dillndirrim, alarm, varl dillndirrim. ryim nli, ruhum oynaq, Sn, lbt, glirim bir d qonaq! Seyr getdikc yaxndan sni mn, Xeyli dm ayrlaraq kndimdn Gur bulaqlar kimi qaynar, daarm, Ndn zg bir alm yaarm. Olarm mn o zaman bir air Eylmkin sni, Gy gl, tsvir!

87

BYK LR

DN

Mdni hcumu keirtdik hyata, Qalmad kemidn bir nian, bir sr. Mierkn qu kimi aparaq bir ata, Bir yola salnd lkmiz srbsr. ndi d srkli i gny hr ksi Ayrr yolundan hmdin, sann. lyib canlara arxlarn nmsi, Uulur qbbsi mscidin, kilsann. Dvrann gnlri, aylar, illri Bir baqa mehvrin bana dolanr. Grnc bir sra zrbi llri Kemiin mztrib ryi bulanr. Tutuldu tarixin dolaq yollar, Baland zn gnli qapmz. Bu khn yolunun baland qollar, Bir ssl rdq stn hammz: - Biz yeni tarixin qvvtli oluyuq, Yolumuz baqadr, izimiz baqadr! Hycanla, hvsl, tufanla doluyuq, Fikrimiz getdikc cahana l qatr.

88

YARI

Hr ksin lind beillik bir plan, Hr yerd balam diqqtli axtar. Hr yerd balam srtl yaplan, Qafalar sndran dyrli bir yar. axtalar, zavodlar, fabriklr yarda, Ocaqlar, dmirlr, liklr yarda. xmdr yara qaylar, tkrlr; xmdr yara mdni, ilingr. Beyinlr, duyular, rklr yarda, Sementli zllr, dirklr yarda. Sobalar qzb, tyyr krklr, alayr borular, oxuyur ddklr. Kylr sryl danr traktor, Obalar ksb edir mhtm bir dekor. Kndlilr tklikdn bdgman olub da Gurlayr kolxozda, axnar klubda.

89

ATMAQ, TMK

ndi biz cahanla xmq yara, Qoy etsin el-alm bizlri tamaa. Deyirlr Amerka gylr ucalm, fqlr onlarn nnd alalm. Deyirlr insanla, hyatla brabr Nyu-york hrind yryr skilr. Deyirlr gy yer, yer gy qatlm, Yaay fordlarn qoynuna atlm Qoy srsn atn hvsl Amerka; Biz qzl bir ata minrk bambaqa Bir xzla sradq enidn, yoxudan, Frqimiz olmadan qanadl bir qudan. O apd, biz apdq, o getdi, biz getdik, Az getdik, z getdik, nhayt dz getdik! Dalardan yel kimi Bir daqn sel kimi Kamandan srayanbir sivri ox kimi, He ndn, he eydn qorxumuz yox kimi Yyrdk, yyrdk, yyrdk srtl. Qannda gnlr qaynayan bir ktl, Ayrlmaz, zlmz yoldaca mkl, Bir sinif yolil, birlikl, kmkl, Dmni qoymaqn bsbtn gerid Ssimiz gurlad, td, brid!

90

REKONSTRUKSYA

Tozu dumana qatdq, duman toza qatdq, Ortabab kndlilri kdik kolxoza qatdq. Yrdk, qarmzda yildi qarl dalar, Yrdk, aramzdan silinsin qolomaqlar. Yrdk, arxamzca axlndi sementlr, Dyimzmi bu halda tn temperamentlr?! Yrdk avtolarla; elektriklrl biz, Yrdk, saymizd qucaqlad da, dniz, Yrdk, stmzdn kildi hr qaralt, Yrdk, tunellrl doldu dalarn alt. Yrdk, klrd hrkd lik atlar. Yrdk, fqlri qzartd plakatlar. Yrdk, nginlr kdik dmir dirklr. Dirklrd tutudu, yand qzl rklr. Yrdk, llr boyu raylar axd, uzand, Trksib yollarnda yatan ellr oyand. Yrdk, hr zrrmiz oldu bizim avtomat, Bu yr amerka z bel qald mat!

91

EY GNC YOLU

Komsomolu axnna

Ey gnc yolu, deyirlr ki, snin dmir bir san var, Toxunduu dalqlar da iklnir, cnnt olur. Gur ssinin qarsnda rir qorxunc ildrmlar, Sni tqib eylynlr doru, yeni yollar bulur. Sn bu yolda qasndir hr cfay kks grdin, rklisn, dalar, dalar sarstmad imann. Zeifliy z evirdin, mtant knl verdin. Oxuyaraq mnimsdin yeni srin qurann. Xeyir, sn qar durmaz srt qayalar, uurumlar, Ey gnc yolu, yr, snin toz qonmasn gzlrin, Sn yl bir ruzgarsan ki, doladqca diyar-diyar ik srpr yolundak gy budaqlar izlrin. Hayd yr, xar baa yar yolda qalanlar, Yaxlq et bu dnyada, unudulmaz eyiliklr; k hr vaqt ilriy yatb dalda qalanlar. Yaama hr ks bilir, yaatmaqdr byk hnr!

92

LLR

Knlm ova xarkn gnclik iqlimlrind, llrimd sxld bir qa nazl gyrin. yl bir fqt hissi oyatdlar ki, mnd O qularn halna szladm iin-iin. Oxadqca oxadm, incitmdim onlar, Yumaq qanadlarnda buraxmadm bir lk. Sovrularkn trafa qn qar, ruzgar, Barmn ba oldu onlara isti lk. Bir gn gyrinlrim qanadlanb udular, vt, o qular btnoxadm llrdi Ki, hams qlbim kimi kksmd titrrdi. Yalnz onlarn biri hnuz xatrmda var, yl ki, llriml sinmd oxanarkn Saplamd ruhuma drnaq il bir tikn.

AND OLSUN

airlri qanadnda bslyn nsanlarn hyatn sslyn nc ruhlu mlklr and olsun! Bynundak dala-dala tellr, Qalarnn altndak sellr, Qlbindki istklr and olsun! Gl znd yeni-yeni alm, Xo iyisi ryim salm Qoxladm iklr and olsun!

93

Qumrularn yatan oxayan, Piik kimi ayan oxayan Salxm-salxm klklr and olsun! Buludlardan ildrmlar axdran, Gy znd rabanlar yaxdran Ala gzl imklr and olsun! Hp sninl grmkdir dilyim, Uurunda gec-gndz kdiyim Zhmtlr, mklr and olsun! Gncliyim qanad vern, ruh vern, Hr dqiq ayr cilv gstrn lirimz dilklr and olsun! Bu hyatn frqi yoxdur dnizdn, t onun zrind rqs edn, Qanadlanan rklr and olsun! Snsn mnim hyatmn mehvri, Snse mnim gnc mrmn rhbri, Tapndm flklr and olsun!

BULUDLAR

O zaman ki, fqlr bnziniz dalar Qlbn sizi pk sevrim, yolu buludlar. Bu gn yen llrimi siz doru qaldrdm, Bu mldn n saldrdm? vt, he n! Tutqunsunuz, qlbinizd yoxsa varm sancnz?

94

Bu hrcayf gzidn ndir ya qazancnz? Buludlar, buludlar, Prian buludlar, Bamn stnd kinyib Yaran buludlar! Bziniz ox ksif, Bziniz pk xfif Buludlar, ey dolun qdhlr, Gylrin ovcunda bir yel sinc titrr, srsiniz Ndn siz? Sizi ruzgarm ald, onununmu soldunuz? Onununmu dyidiniz, darmadan oldunuz? Qadnz alaya-alaya, Dndnz bir ffaf paraya. Bziniz ox yunul efir qanadl, Bziniz paslanm dmir qanadl, N bu qadar gy znd gzrsiniz? znzdn xan zaman, zinizdn xan zaman Hqiqtn sevgilim bnzrsiniz! Ey coqun gncliyim, ey haval qu, Oxuduum rqi dinlnmz olmu. Ey eir yazmaqla ken gnlrim. Siz ki, n vfal gnlrimsiniz. Baxb buludlara glmsmkin, Sevgi nmlri bstlmkin Mn msaid verrmisiniz? nki keyfim kkdr, damam adr,

95

imk axdrmaya mn d hazram, Buludlar banda patlayacaqdr Knlmd qvrlan byk ildrm.

QOMA

imk kimi buludlar qovaraq, Verdim parlaq iklr gnlm. Gn kimi qaranl boaraq, Verdim odlu dilklr gnlm. Cavan mrm bir mum kimi snrkn, Yksklrdn alaqlara enrkn, mllrim bir sraba dnrkn, axb verdim imklr gnlm. O zaman ki, sahib oldum, qanata, Bir qu kimi nzr saldm hyata, Etdi mni gnclik vqm hata, Verdim srxo klklr gnlm.

BAYRAM AXAMI

Yadmdadr ocuqluqda ziz bayram geclri Anam, atam, qardam, Qoca nnm, bir d ri. Toplardq bir sfrnin Gl-gl dvrsin. Nnm derdi: - Qurban olum Yaradann sfrsin.

96

Bir sininin knarnda Yaxlrd iki- am, Qarmzda krbura, Noul-nabat, pst-badam. Hl sk axamlar, Qiyamtdn niandir. Oynamaqn ocuqlara Byl gnlr bhandir. Ocaq yaxb, od qalayb zrind atlanrdq. Oynayrdq yorulduqca, Yorunlua qatlanrdq. Gn x dey, Gn x dey alxanrd sevincimiz. khr at min x dey qqrrd n dincimiz. ynimizd tz paltar, Bamzda tz papaq. Odlu ml limizd Dolardq soqaq-soqaq. Qqrrdq, barrdq l-l klri. Sz qsas, xo keirdi Biz bayram geclri. Sabah Novruz bayramdr Dey-dey yatyorduq. kdiyimiz aclar Sevinclr qatyorduq.

97

2

bu axamsa mn yalnzam, trafmda yox bir kims. Qapdrmyor bu yalnzlq Fqt mni qeyri hiss. Mn bu gec sabah bkliyorum sbirsiz, Sabah mndn xbrsiz Anlamyor hycanm, duyumu; Zncirlyib gzlrimd uyqumu. ind bir yataan qvrlb grinmd, Xyaln xyalma al fqlr sinmd. Yox bu gec mn zmdn frqliyim. Qarmda bir kalendar Baxmaqdaym, baxnmaqda haqlyam. stiyorum bir ruzgar Pncrmdn s-s Bir nfs. Bu gecyi unudulmu geclr evirsin. Bir ruzgar ki, ffaf barmaqlaril Bir vuruda devirsin Son dmini yaayan bu yapra, Bir ruzgar ki, bllur drnaqlaril Trmalasn otuz dey mana baxan vara. Bu varan arxasnda nki anl bir mayis var, Bir mayisin yaxasnda Qpqrmz bir kks var. Bir kks ki, yeni hyat

98

Sevdasil dalalanr. Yfqlrd alb qanat fqlrd yralanr. Odur ki mn sabah bkliyorum sbirsiz, Sabah mndn xbrsiz Anlamyor hycanm, duyumu; Zncirlyib gzlrimd uyqumu ind bir yataan qvrlb grinmd, Xyaln xyalma al fqlr sinmd.

QAFQAZ

Bu dalar, gylrd oynayan bu dalar, Barnda filizlr qaynayan bu dalar Buludlar rqs edr bunlarn banda, Dnd guruldar aylarn nrsi; Hr zmrd yamac, hr yal drsi, Min cvhr gizlmi n kiik danda. Hp snsin deyilmi olanm, olmazm, Qafqazm, Qafqazm, qazancl Qafqazm. Bu yksk dalarn nbqsan var nsind Qaynarkn mdnlr atli kksnd. Nefti var, qaz var, boran, qar var, nldir zavodda fabrikd hr ksi, Baknn buxtas, Tiflisin Zagesi. Sabunu uuldar, Riyonges guruldar, strim bunlarla nlasn avazm, Qafqazm, Qafqazm, qazancl Qafqazm. Mlr, o lpir grmyn melr, Kimsy knln vermyn melr likdn miarlar gzlyir, deyilmi?!. Al kmr taxalm bunlarn belin,

99

Grcstan sylyir: hr daqn selimi, Alnz, veriniz arxlarn lin. Olmasn kimsdn minntim, niyazm, Qafqazm, Qafqazm, qazancl Qafqazm. Sardqca dalar voltlarla gnlr, Altnda xalqmz bir yeyr, bir ilr. Bir zaman glck, hr yerin olacaq Alm xo gln rngbrng bir dekor. Haadil atlarn dmirdn olacaq, Kolxozun srdkc zmid traktor, ick Kr aym, coacaq Arazm, Qafqazm, Qafqazm, qazancl Qafqazm. Ey bu gnc dalarn biqrar yolusu, Qanadlan! alnd yksli borusu. Ey cnub trlan, dynsn ryin, Ylmadan5 havalan bu al dalara, Drsi, tpsi bahal dalara. Bir sabah olarkn qzldan diryin, Sslnib duracaq lind n sazm, Qafqazm, Qafqazm, qazancl Qafqazm.

SEVNC

Bu gn mn dolarkn, bu mk torpanda Salarm tbitin blluri daranda Nec kpklnirs, oqun qlbim d yl strim ki, qabarsn uzun bir sevinc il. Bir sevinc ki, blirsin yalmda-yavanmda, Dolasn knl-knl kimd, irvanmda. Sanmayn ki, hsrtm bu duyduum sevinc, Bir cilv ainadr hr tazaya, hr gnc. Bu cilvyi yaratm gncliyin rliklri, Baknn zavodlar, Gncnin fabriklri.

5 , .

100

Bu sevinci yaratm mk kn fatmalar, Dzgahnn banda trlr tkn fatmalar. Zmilrd traktor ilrkn gurhagurla Mnim zm dikilir smalara qururla. Mnim dxi sevincim artb iimd qat-qat Toxunmada kksm srin qzl bir qanat. Siz ey bizdan uzaqda qqrb baranlar! Paris soqaqlarnda zncirini qranlar! Sizin dncnizdn iraqdr trk gncliyi, O hr eyi yapmada; o hr eyi yapacaq. Trk gncliyi olaraq ucu almaz bir baq Girmkddir gzn hp msavatlarn, Qurur o gnlr qar duran bir yarn. Gncliyin gurultusu ssinizi ksiyor, Fikrinizin yerind qzl yellr siyor.

AXIN

Hyat axr, Nm axr, Axr coqun gncliyim, yoxdur sla dincliyim. Axr fabrik, Axr zavod, Axr proletaryat, Axr bir dmir hyat. Axr llr, Axr sellr, Kolxozudan bunu sor, Gurladqca traktor. Canla, bala V tlala, Yorunluqdan bixbr

101

Axr geni ktllr. Axr fikrim, Axr erim, Neft, pambq, kmr axr, l keir, mr axr. imk ndir, Klk ndir, Bir-birimiz yaxn Axrz axn-axn. Ax Araz, Zrbi idn qalmaz. Co Araz, co, n qo, Hayd uzat qollarn, Sar u bllur kimi qollarla Susuz Mil dznn yollarn, Byaz atlar kimi gur dalalarn axlansn. Bizi dnya qansn, nki onun bizd gz. Sn axarkn bl Andrrsan axan mrmz. Ax, ran yoxsulu ss versin uzaqdan ssin, Sni grdkc qzllansnlar. nqilab bayrann klgsin Qoaraq vqil toplansnlar. Gavur-arx, Bir yeni arx Dnms dnmz llr, Byaz altunla ynmz llr.

102

Gavur-arx, biz sni dndrdik biz Qzl sgr kimi bir cbhy gndrdik, biz. Hdfin oldu ilanlar, uuan qrblr. A buludlarla bznmi bir fq surtini Ald yaslandn hr bir sngr. Syl Kr, dala vuran snsnmi? Yoxsa bizim qvvtimiz, Zrbli lviyytimiz axaraq dalalanr? Syl Kr, Qa vilayt boyu gzdin; O trflrd nein kkrmdin?! Sn biz, Hr eyi biz yrtdik, Sni biz kkrtdik. Sni shralara biz qodurduq, Sni biz codurduq. Sni biz codurduq. midt, Buxta v Selma zavodu. Nydin ey Mil l sn, Sorarm mn sndn. Yediyin odlu gn seylabi, diyin bir ilann zhrabi. imdi alxanmada barnda byk illiklr N uzundu lklr Lklrin axlar stnd aan pambqlar Fabrikin drdini yoxlar. Dzgah pambq istr, Ey Mil dz a qlbini gstr. sla qaamazsn, bilirm mn, erin tlbindn. Onsuz da hyatn qoca fabriklr lind,

103

Fabrik sni yksklr kmk mlind. Siz hr ikiniz bir yola dmk, Bir yolda tmk, Bir yolda barmaq, Bir yolda sarmaq v qarmaq dilyn Yolusunuz n, Siz aslsnz bir-birinizdn. Pambq bu gnn zrbli eri, Pambq bu gnn duyusu, fikri. Neft axd bizim istyimizc, Pambq hl, bizc, Qalm kimi arda, Ey zrbi, harda Pambq yeri varsa Tezlikl traktorlar, tezlikl xbrl Leninilrin sald gur vlvllrl. Yaz kin ilri qalm gerid, Bir ne iqlimlrd, Gnc, amxor v Tovus Sylmi firqy son Jelezobeton szlrini. Bzi yerlr myus, Saldlar nki siyah lvhy z-zlrini. Qalxacaqdr bu ksirlr aradan, Bunlar nki biz olduq yaradan. Biz yaratdqsa da mhv etmy aciz deyiliz V beilliklri brkitmy aciz deyiliz Biz lazmm tmayllrin fall? N deyirlrdi beillik yetirilmz yerin!

104

Soxalm gzlrin Gliniz yapdmz ilri, Qoy firqmizin srt ql Dildn dil dsn! Kapitalizmin ba hm ngl, hm cncl dsn. Firqnin dz yolu urundak sadqlmz Parlayb axmal yldz-yldz. Bolevik yazlar gldkc olur dmn xar, Tutmayr varl bir yerd qrar. Tutmaz, nki, sasn rm, Onu bir qorxulu dht brm. Axacaqdr o da lakin dm, Axacaq, mhv olacaq bir krm. Syldik hr ey axr. Hr axan varla bir ey buraxr. Ax Krm, ax Arazm! Siz axmaq lazm. dmkin u beillik plan, Qoymayn yax pambq tarlasna zrb dy, Alnz xrda, kiik aylar htta yedy. Axn, nsanlar heyran buraxn

Mil dz khn, yanm Kynyini dyisin. Bar yanq shralar Bir doyunca suhestviteln isin. Axnz lillnmdn, Axnz qoldan qola, Toplaynz ellri Firqy, komsomola.

105

Axnz axn-axn, Axnz dala-dala. Gurultulu eriniz Yaylsn ortalaa. Axnz qolomaqlq Gylrdn aralansn. Dmn kfn biin Qay axlar sulansn. Axnz, saynizd Cosun Muan, Mil dz, Dzgah canlatmaya Qosun Muan, Mil dz. Axnz i oxalsn, Ellr dalmasn lafa. Gurultuyla dalsn Yeni insan trafa. Axnz ki, kndimiz Bolevik yollaril, Bolevik dnyasnn Dnmz oullaril. Silklyib zn Bir baqa rng dsn. Hyat girsin yoluna, lr ahng dsn. Axnz ki, kndlrin Dysn yoxsullar; ynsn grnc bu Sd pambql bahar.

106

Axnz, ba, bostana, kilsin yeni yollar. Qiymtini itirsin ski, cndr sullar. Axnz, saynizd Varlm, ixtiyarm, eriyyt zindannda Klm dyn qollarm. Bir az da qvvtlnib, Bir az da cana glsin, Fikrim, hissim, xyalm Cosun hycana glsin. nki mn d axram Bu hyatn iind; Axram bir qrarsz Kainatn iind. Axram, skunti Srt olan axnla. vqml, hvsiml Qlbiml, maramla!

HEYKL QARISINDA

O yerd ki, brclr dgn nzrlril Daln-daln baxyorlar glib gedn, O yerd ki, radio yeni xbrlril n bstlr dinltiyor yoldan tn.

107

O yerd ki, tramvayn zil sslril Qaryor tbitin grltlri, O yerd ki, siliniyor bir nv byl rklrin tsadfi dyntlri. t orda baxyor bir canl heykl; Bir heykl ki, dalm khn dnclr. Bir heykl ki, hrsind gizli min ml, Fqt dadan nzrlri dikilmi yer. Seyr ediyor sanki kndi evrsindki Qaynaq kimi qaynayaraq daan hyat, Seyr ediyor o, kommunist ksindki zndn ox irliy qoan hyat. - Seyr et, Sabir! Bu seyr edi haqqndr snin, nki sn bu zaman grmdn ldn. Seyr et nec dyimidir ii vtnin, nki, air, muradna irmdn ldn. O zaman ki, Hadi coqun eirlril Syliyordu ox parlaqdr istiqbalmz, Snin knln, fqt mhzun eirlril Deyirdi ki, yox, lalaqdr istiqbalmz. vt, Sabir! Sn hr eyi grdn v yazdn, Mhitini ks etdirdi trnnmlrin. Tbiidir, sn airdin, dinc duramazdn, Ona gr iynlrl dolmu srlrin. Sabir, fqt bir glck mslsind Qaplaraq hiss bir az yanldn grk. Bilmdinmi yeni nslin coqun ssindn Bu iqlim ildrmlar qanad grck?!

108

ndi burax dncni, evrn bir bax, Bir bax nec trafnda qaynyor hyat Umaq n hr ksd var byk bir maraq, arpnyor, sanki olmu da-divar qanat!

AVRAL

Mdnd bu gn frtnalar var, alxanmada trafa axnlar. Avrallarn coqunudur bu, Div ssli manlar kimi gurlar. Bir xeyli zamandr hrkt yox, Mhsullu buruqlarda ksir ox. Bir ii klib vecd deyir ki. - Tez vermliyik ilr talok! Min at gc varkn canmzda, Can yox n n fantanmzda? Minlrc nyt halsi parlar Hr damla qzlgz qanmzda. Bir dm yapn gcl qolumdan Feyz almaq n byl hcumdan. Mn zrbi bir iiym, sla, lsm bel dnmm ki, yolumdan! Avral e demkdir? Geri getmk. Lazm bunu bilmrr yox etmk! Avral bizim skikliyimizdir; Ykskliyimizdir atb tmk! Mdnd bu gn frtnalar var, alxanmada trafa axnlar.

109

Avrallarn coqunudur bu, Div ssli manlar kimi gurlar.

A DNZD FIRTINA

A dnizd frtna var, frtna! A dnizi bir tufanl bhran alm srtna. Co dniz, coqun dniz! Da dniz, daqn dniz! Aqn dniz! aqn dniz! ki cbhy ayrlm dalalar dnizin, Srnmkd dizin-dizin Burjuazi bu cbhnin birisi Digr cbh bizim cbh mavi kmlklilrin. Bu cbh sonsuz, drin Bir qvvt sarlm. Dalar dnizin iki qola ayrlm. Dniz lan Sinif duyusil arpnan Bir kommunist qlbi kibi Dniz sudan qamlarla Gstrib hnrini Dyclyir qvrla-qvrla talyann faist sahillrini. Dnizd hycan var, Xlcan var, xlcan Hr frtna mavi kmlkli bir can

110

Sndn drindir bu frtnann mnas, Ey Eyvazovskinin Dnizd frtnas. Bu frtna hllik alxanmayan Fransann Sallanr tklrindn. Bu frtna counca yl sann Ki, doacaq qasra Rur koklrindn. Almaniya, Tarix bir pula dyrmi ya, Sinif duyusil qlblr vurmasa, Frtna durarm, klk durmasa?! Deyil bir A dnizd, Bilirsiniz bunu siz d, Atlas dnizind, Baltik dnizind, Bu dnizlrin n qaranlq dhlizind Frtnalar vermi ba-baa. Ey Pola Yarn hrb olsa gr Frtnamz coacaq. Olacaq hr dalas bir xncr bir baq! A dnizd frtna var, frtna! A dnizi bir tufanl bhran alm srtna. Co dniz, coqun dniz! Da dniz, daqn dniz! Aqn dniz! aqn dniz!..

111

Yar

Bu arzu gylrdn enmdi, yahu, Makina srinin frmandr bu. Kapital boynunu iirmk iin Byl bir yara xd ilk nc. Kndi orbasn biirmk iin Ocaqdan ocaa uzatd pnc. nc shmdarlar gldi diz-diz, Hpsi toxluundan ad azn. Acqla xdlar sonra z-z, Bu yar qovaya kdi bzini. Dnn iqlimd qurulan pusu, Heycanl ciblrin son hvsiydi, Gzlrd dolaan qan qrmz suhestviteln tn yarlarn nticsiydi. Hr ks bilir Bizim yar N demkdir, Niindir. Bu rpn, bu axtar ctimai cmiyyti salam qurmaq iindir. Mmlkt, cmiyyt, zizin, zn Kim istrs qursun byk bir yarn, Tutsun tklrindn bu apqn yarlarn. O da bu yarda jdr dnsn, Bir qndan xan xncr dnsn. Zavodlar da, fabriklr d coaraq,

112

Bu yara hazrlam bir maraq. Sobalar trdyor, Tkrlr tqrdyor, Tvyor krklr, tyor ddklr. ksi-sda vern dmir dirklrl brabr Bunlar xm yara. Bir ciddi axtara Umuzlarla, bilklrl, rklrl brabr. Bu yar, Bu axtar stiyor ki, Diyor ki, Knl dnizlri coub qabarsn. Sablamlab uru hr iinin, Taleyini srklsin sevincinin Arxasnca aparsn. Lirikann dnizlri hr ld, Hr knld Bir sraba dnrkn, Htta sz sylmk d ar bir i deyildir, Kim istrs yazar eir, Lakin bir az beyinl ylnrk oynamaq, Yara xmaq grk. alayan kimi comaq, bulaq kimi qaynamaq, rk damarlarn yerindn qoparb da Hyat dinn klubda Ovucda sxmaq grk. Hr ks bilir Bizim yar

113

N demkdir, Niindir. Bu rpn, bu axtar ctimai cmiyyti salam qurmaq iindir.

ADRALI QIZLARIMIZA

Siz indi diyorlar: - xnz bu rtdn, Qovunuz znzdn bu mlun buludlar. Bunlarn frqi yoxdur ac bir zntdn, Paralayb yrtnz bu khn yadigar. Bu xitab blk siz xolayb byndiniz, Qlbinizd titrdi fqlnn arzular, Bziniz d araf yandrb sevindiniz, Fqt bunu banda dayan daha ox var. Bir oxu anasndan, bir oxu babasndan Qorxaraq bu izgini srkoiyor peinc. Bzi skidn ski olan qrabasndan stmiyor eitsin hr az sz, mnc. Yax qz! Blk sn d utanaraq mhldn Vida etmiyorsn o zlmtin vladna? Qorxmadasn bir xtr toxunar qanadna Fqt bu deyil biz yaay yrdn. Qaya udumu, lbt, toz qopacaq yerindn, Buludlar sxlnca ildrmlar guruldar. Qoy onlar n der desin, snin mllrind Mhtm dnizlrin iklri parldar. Dn, bil ki, o adra, bayqu qanadl adra rqin qaranlq, siyah mhitindn toxunmu. Alm dyimi indi, o rq hara, sn hara?

114

Mrsiysi o rqin nki oxdan oxunmu. Tbiidir ki, ay qz, yaz aylar glinc Yarpaqlanb prdd qalmaz rtl qnc. Rvamdr yurdunun aq bir shrind Dalalansn bir bahar buludu gzlrind?! Hyatn sslrindn ksb edrk iqtidar, Bu qaynar mmlktd qo, oyna, sra, hayqr! Onsuz da hyat adl, lik barmaql ruzgar Banzdan araf gtrb qaacaqdr.

QURULTAY

16-c qurultay Sa sola, solu saa qatan, yilnlri yerindn oynatan. Lenin raylarnda yryn tren Srniin milyon-milyon iilrdn 16-c qurultay Siniflri axnadran, Avropan bir-birin vuran bir dmir alay lkmiz drl drl kurant grk! Giantlar yaratmaa 16-c qurultayn qarsnda Be qitni sdasil sarsdan bir and grk! Hr acya kks grdik,

115

Hr cbhd qalibiyyt gstrdik, lkmizd yaplan: byk beillik plan Dnya xritsind Kapital bir qurd kimi doan gndn daram, Zlm hddini am. Bu qurdlar qrmaq grk, Dnyaya hayqrmaq grk: Kapitaln qapsndan hyat ummaq, jdahann azndan ncat ummaq demkdir! Onun kirli mqsdi Bizi bel yemkdir! Qrbin kazinolarnda Bir masa knarnda Baxlar srsri grn, kdiyi papirosun xfif dalalarnda qocalm taleyinin Son hrktini szn qa atq, baxt yatq, z-gznd xzan axamlarnn Glglri birikmi, hrsini mchul bir nqty dikmi, Avropann qarn imi, Traktor tacirinin bandan duman qaldran, Malnn qiymtini aa saldran Beillik plan traktor zavodu ox imsin Amerika Fordu, qovdu

116

Avto xaran makinalarmz! Pan-Avropann belini qran makinalarmz! Ukrayna airi evenko sa olsayd ya Glinc tbi-eri, Baxb Dneprostroya Yeni bir elektrik Qsidsi yazmazdm?! Qsidsi kapitala drin quyu qazmazdm?! Grcstann Zahesi Biz oxur elektrik nmsi. Zahes iklr, otlar arasndan, lvan buludlar arasndan Al imklr axdrr; Neft yurdunu Haystan Yarlara arr. Azrbaycan, Onun dostu Haystan Siz d iridiniz paynza. Siz d qurultaynza Gstrdiniz varlnz, bxtiyarlnz. Ey Bak! Buruqlarn xd yadlar lindn. Qurtuldun xurafatdan, dindn! 16-c qurultayda yerini buldun. Susuz, mlyn llr,

117

Klklri fqlr Zhrli qum lyn llr. Bu gn snd ryind toplanan kin Lenin gzl zbyin. O zaman ki, Trksib llr iq sald. Uzun yollar qsald. Sahib oldun, zbk yolda, yerin, Pambn xrclnmd sosializm ilrin. Daxmasnda tk yaayan nsanlara baxacaq yan! Ortaql tsrrfat Sosyalizm gedn hyat Mcadil genilyir, liklr ilyir Mhkm sinif duyusu! 16-c qurultay Sa sola, solu saa qatan, yilnlri yerindn oynatan, Lenin raylarnda yryn tren Srniin milyon-milyon iilrdn. 16-c qurultay siniflri axnadran, Avropan bir-birin vuran dmir bir alay!

HYCAN

118

HR EY COQUNDA

Bu gn hr ksd byk hycan var, Bu gn hr hrd bir xlcan var. Hrlnir it beyinlr, balar, Hrlnir vq il dalar, dalar, Hrlnir lkmizin hr trfi, Qoca rzin byk idr trfi. Hrlnir zrbi fabriklrimiz, Hrlnir qos-qoca elliklrimiz. Hrlnir axtalarn qatlar da, Hrlnir ordumuzun atlar da. Hrlnir boylu buruqlar, dolanr; Buna xaricd yrklr bulanr.

QURULU

Gstrib it beillik plan, Sarsdb yxd kkndn cahan ilr lkmizin iilri. nki var bizd mtant ksri. Byk ilrd irlilrkn biz, Hrlnir daxili dmnlrimiz. Biz aarkn biz dzgn yollar, Srnr arxada salar, sollar. Biz Dneprd yaprkn adlq, Dalalardan daa srpildi iq. Girirkn i Selma zavodu, Sard sa cbhni heyrt, qorxu. Biz ksrkn Arazn qarsn, Kavur-arx pambn n yaxsn Coaraq, alayaraq verdi biz, Qoca Kr mcz gstrdi biz. Ssi gldikc raban Zahsin,

119

Mnc bir mqsdi var hr bhsin. O qdr ox ki, byk ilrimiz. Onu nql etmy eirim aciz Bu zaman biz