migne. patrologiae cursus completus : series latina. 1800. volume 37

8/6/2019 Migne. Patrologiae cursus completus : Series latina. 1800. Volume 37.

1/479


2/479

Digitized by the Internet Archivein 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/p2sanctiaureliiau04augu


3/479


4/479

1


5/479

PATKOLOGI.ECURSUS COMPLETUS,SEU BIBLlOTHEt. VERSALIS, INTEGRA, UNIFOKMIS, COMMODA, OECONOMICA,11 SS. PATRIH, DOCTORII SCRIPTORMIQIJE ECCLESIASTICORUM,

SIVE LATINORUM, SIVE GR.fiCOHUM,| OSTOLICO Al> .ETATIM INNOCENTU III t.Y.Y. 1216] I'RO LATINIS,

l FLORESTISI TESIPORA ANN. 1439) PRO GR.ECIS FLORUERUNT :RECUSIO CHRONOLOGICA1'ERE MONUMENTORUM CATHOLI&E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORAECCLESLE S.ECULA,

TONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN-\3TIGATA; DISSERTATIOMDUS, COMMENTARH.S VARIISQUE LECTIONIBUS CO.NTINENTER ILLUSTRATA ; 0MNIBU9

- POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU/B TRIBLS NOVISSIMIS S/ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS AUCTA',US ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTl SUB-ENTIBUS, DONATA; CAPITULIS INTRAIPSUM TEXTUM HITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULAHUMPAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS,adounata; operibus cum dubiis, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VEBO AUCTOBITATE l.N ORDINE ADTRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUi ENTIS ET QUADRAI.INTA INDICIBUS SUII OMNI RESPECTl , SCILICET, ALPIIABETICO, CHRONOLOGICO, ANALYTICO, ANALOGICO,STATISTICO, STNTHETICO, ETC, RES ET AUCTORES EXHIBENTIBUS, 1TA UT NON SOLUM STUDIOSIO, SKIj NEGOTIIS

IUPLICATO, ET SI FORTE SINT, PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES SS. PATRES, LOCUPLETATAJ SEDPR.fiSERTIM DUOBUS 1MMENS1S ET GENERALIBUS INDICIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUIDNON SOLUM TALIS TALISVE PATEH, VEIIL M ETIAIt UNUSQUISQUE PATRUM, ABSQUE LLI.A EXCEPTIONE, ]NQUODLIBET THEMA SCBIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTUR.^E SACR.^E, EX QUOLECTORI COMPEBIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOSSINGULORUM LIBHORUM SCRIPTUR.fi VERSUS, A PRIMO GE.NESEOS USQUE AD VJVISSIMUM APO-

CALYPSIS, COMMENTATI SINT :EDITIO ACCURATISSIMA, C/ETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,

CHART.fi QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, CORRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS TUMNUMEBUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI.-E DECURSU CONSTANTF.R SIMILIS,PRETII EXIGUITAS, PR/ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA, SEXCENTORUMFRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC 1LLIC SPABSORUM, VEL ETIAM INEDITORUM, PRIMUMAUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES .ETATES. LOCOS, LINGUASFORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM,

ET EX INNUMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM CON I- LANTIBUS, OPUS U 1 UIILITEH EFFICIENTIUM.SERIES LATINA,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI.E LATIN.EA TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.ACCURANTE J.-P. MIGNE,lEibliothecie eleri universse

SIVE CURSUUM GOMPLETORUM IN' SINGULOS SCIENTI.E ECCLESIASTIC.E RAMOS EDITORE.PATROLOGIA, AD 1NSTAR IPSIUS ECCLESI.E, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIAM NEMPE LATINAM, ALIAM GH.ficO-LA HNAM,

AMB.fi PARTES PENE JAM INTEGRE EXARAT.E SUNT. LATINA, DUCENTIS ET VIGINTI DUOBUS VOLUMINIBUS MOLE SUASTANS, DECEM ET CENTUM SUPRA MILLE FBA.NCIS VENIT ; GR.fiCA DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOB GR/fiCUMTEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALI COMPLECTITUR, NOVEMQUE ET CENTUM VOLUMINA, PRO PRIMA SERIEC.H.ECA, NON EXCEDIT. POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTAVOLUMINA RETINETUR. SECUNDA SEHIES GR.ECO-LATIN A SEXAGINTA VOLUMINA PROBABILITEH NON SUPERABIT; DL MHUJUS VERSIO MEIIE I.ATINA TRIGINTA VOLUMINIBUS ABSOLVETUR. UNUMQUODQUE VOLUMEN GR/ECO-LATINUM OCTO,UNUMQUODQUE MERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VEBO, UT PRETII HUJUS BENEFICIOFBUATUH EMPTOR, COLLECTIONEM INTEGBAM, SIVE LATINAM, SIVE GR/fiCAM COMPARET NECESSE ERIT, SECUS ENIMCUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA /EQUABUNT. ATTAMEN, SI QUIS EMAT INTEGREET SEORSIM COLLECTIONEM GR.ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GR/GCO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEMVEL PRO SEX FRANCIS SOLUM OBTINERIT. lST.fi CONDITIONES FUTURIS PATROLOGI.fi SERIEDUS APPLICA.NTUR, SI TEMPUSEAS TYPIS MANDANDI NORIS NON DEEST.PATROLOGIjE LATIS.E TOMUS XXXVII.

S. AURELIUS AUGUSTINUS.EXCUDERATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM,IN VIA DICTA THIRAUD, OLIM D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETI.E PARISIORUM VULGODESFER NOMINATAM, SEU PETIT-MOSTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.

1865


6/479

, ÂVIS IMPORTAci!i.'> Ii s Isia iirovtncntiellea Qui reirissoiil le m le. in.ineni la)'u| li prOvtnehtiellea qui regiasenl le monde, ruremeni li i essus de 1'ordinalre te font

aaiis contradictiona plus ou nioiua forêa et nonil set. Lea Aleliers Catholu\ lienl jiiero echappei. ichel ilivin ulilite, TantAt - n 9 nid leur existeoce ou leur iniportauci i ' qu'ils etaienl fenuesou qu ila allaiant 1'eTre Cepeudaiii iis pourauirent lenr carriere depuis - tions Qui en Borteatdevienoent de plua en ptus graws t soigueei aussi paratt-il certaiu qu'i i nts ; 'aucune prudeneahumaine ne saurail prevoir ui enipeaher, cei Ateliera ne se furiueronl un / Clerge serilerminee eu tos 8,000 loluanes in i". Le passe para.il un sAr garant de lavi esperer ou

iidanl parmi lea calomnies auxquellea ile se iom trouvea en bui il ete conti-nueflemenl repel |u'6taul plua capitales, leur effel eotrninail plus de . i ignareairreuts se soul dunc acuariies, par leur corres| lance ou leurs voyagetirs, a Ediliona

elatent mal corrigees el inal iropriiuees Ne pouvaot attaquer le fond tlr> Ouvra sntque les chefs-dmuvre du Catlioficii reconuus pour tels dans i..n> les leuips et dani biense rejeler sur la formi li plua sarirux, la corroctiou el liiupressiou; i mema n'auraieui qu'uue deini valeur, si leleite en etail i mxa.i ou illisible.

II esl tffos vrai qu lai le principe, un succea inoul dans 1 1-* fastes de la Typographie i irecourir aux mecaniques, afiu tie marcher |dus rapidemenl el de donner les oui rages n moindre

|iuiih

du double Cours WEcrilure taiota rt ./. TMologit fureul lircs avec la correction insuflisante donm ilnus loa nnpn-meriea a presque tout ce quis'6dite; il esl vrai aussi qu'un certai mbre d'autres volumos, appaiPublic.iii.ins, luirni imprimes ou trop noir ou tmp blauc. Mais depuis ces temps eloignes, les .cede letravail aux presses a bras, et 1'impressioo qui en sort, sans etre du luxe, attendu que le luxedes ouvrages d'une tulle nature, esl pariaitemenl convenable sous tbus les rapports. Quant a la correcl . . il esldefait qu'elle n'ajamais ete portee si loin dans aucune edilion ancienn :ontemporaine. Etcommem en jrait-ilautrement, aprestoulesles peines el touiea les depensea que nous Bubissons | r arriver a purger nos epreuvesdetoutea i.nii ' Lhabitude. en typograpin., iu.iiir .l.ins i,.s uieiiicurt-s inai>..n^, . >i ,i,. n.. corrtger que daux epreuvesei d'en conferer une troisieme avec la saconde sans avoir prepare en rieo le maouscril de 1'auteur.Dans les Ateliers Catholiques ta differeoce esl presque incommansurable. Au moyon de correcteurs blanchiasousle barnais et dont le coupdmil typograpluque esi sans pitie pour tasfautas, ou commence par preparer lacopie d'unbout & 1'autre sans en excepter uu seul mot, On lii ensuite eo premiero enreuve avec lacopie ainsi preparee, (iu liioii seeoude de la meuae maoiere, maisen collationnant avec la premiere. Dn fait la meme chose en tierce, en colla-tioonantavec la secoode. < >n aî t de meme en quarte, en collatiounaui avec latierce. On renouvelle i.i menie ope-ration en quinte, t-n collationiiant avec la quarte. Ces collatiounemeiits ont pour but Jo voir si aucuna des fautessigoalees au bureau par HM. les correcteurs, sm- la marge tit-s epreuves, u'a eohappe a MM. les corrigenrs sur lemarbre et le metal. Apres cas cinq lectures eotierea contrdlees l'une p.ir 1'autro, et en dehors e pl.is l^s Benadictins, comme les Jesuites, operaienl pies.pieloujours sur tlr- manuscrits, cauae porpelueHe de la m.ultiplicite* desfautes, peudant que les Ateliers Cathotiques,dout le propre est surtout de ressus (-iter la Tradition, n'opereoi le plus souvent que sur tles imprimes.Le K. P. De Itucli. Jesuite Itollandiste de Itruxelles, nons ecrivait. il y a quelque temps, navoir pu trouver endix-lnnt mois detutlo, int,- seule faute dananolre Patrologie latiue. M Denainger, professeur deTheologie a l'0oi-versite de Wurzbourg, et M. Reissuianu, Vicaire General .le la nu?ine \ille, nous mandaient, a la datecai 19 juillet,n'avoir pu agaiement surprendre une srulr fuutr, soit tlans le latin soit tlai.s K' grec de n..tre double Patrotogie.Enliu, le aavant P. Pitra, BenedicUn de Solesme, et M. Bonetty, directeur tles Annates tlr philotophie nireiirniir.mis an deli tle noiis convaincre d'uue seule erreur typographiqoe, ont ete IbrcOS d'avouer que nous ii.imoiis |..is iroppresume ile notre parfaite rorrection. Dans le Qlerge.se irouvenl tle bops latinistasel ile boos hellenistea, at, cequiest plus rare, iles iioniines tn-s positifs 61 tres pratiques, eli bien ! nous leur promettOOS une priuic de i.'> centiiiiespar diaqur faute qu'ils decouvnroni dans n'importe lequel de n>.s volumes, surtout dans les grecsMalgre ce qui precede, 1'EditeoT des Cours eotnplets, s.-iiiant de plus en plns 1'importance et meme lî naoesaited'une correction parfaite pour qu'un ouvrage soit veritablemenl utile et estimable, se livre tlt-puis plus d'uu an, elest resolu de se livrer jusqua la lin a nne operalion longue, penible at couteuse, savoir, [a revision einiere eiuniverselle de scs innombrables cliches \insi cnacun de ses volumas, au fnrei a mesure qu'il lcs remet soua prease,est corrige mot pour mot tl'un bout ,-i 1'antre. Quarante hommes \ sont oo j seront occupes pendant 10 aus. el unesomme qoi ne saurait etre moindre d'un demi-million .!. firancs ast consacree S cel important contrdle. De cett.-manitre, les Publications des Ateliers Cathaiiques, qui .l.-ja s ( - distinguaient entre toutes par la superiorite de leoreorrectioo, o'auroot de rivales, sous ,; rapport, daos aucuo lemps ni dans aucun pays; car quel esl 1'ediieur quipourrail et voudrait se livrer APBES COUP a tles travaux si gigantesques et dun prix si exorbilanti II fauicertes atre bien pjSnetra d'une vocation tlivine a cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devaut la depeuse,surtoui lorsque lEurope aavante proclame qua jamais volumes o'onl Hi edites avec tant d'exaciitudo que caox .lela Bibliothique antverselle du Clergi Le present volume rst di mbre de ceux ravises, et t.-ns ceux qui leaaronia 1'avenir portaront cettenote l.n consequence, pour juger les productions des [teliers Catholiques sous le ntpportde la eorrection, il ne faudra prendre que ceux qui porteronl en lete l'avis ici irace Nous ne reconoaissous quecette tliti. ,n et celles qui suivi t Bur nos plauches de metal ainai corrigees. i>n croyaii autrefois que la stereotypieimmobilisail lea faules, attendu qu"un clicbe de metal n'esl poinl elastique; pas dn tout, ii introduit la perfection,car on a trome le moyao de la corrigar iusqu'a extinct le fautea LHebreu a iti revu par M Dracb, Ipar daa Grecs, leLatin etle Praoaala par laa premtera correcieuxa de la capitalc an ces InoguesV.us ,'t\,,us i.i foiisolaiinn ile pouvoir liinr ret tuis \.'. imuiis do toules les I i-n.a une Biographie et a una Histoir ganerale, olo. Majheureuseinent, la pluparl dea ediliona deja faitea ou qil.uii, iodI tana lutorite, pwceqo'el1es9onl ans oxaotltude; la correctionsenible en avoiisi.ii qu.iii u'fn ail paa smii ii gravito, -.oit qu'on ail raoula devanl laa fi lia mais patteooel ui iiioneorrecto turgira bientdt, ne fut oe qu'a la lumiera des ecole qui ae aonl laltea ei qui e feronl anc


7/479

TKADITIO CATHOLICA.SJECULA IV-V. ANNl 387-430-

SANCTI AURELII

AUGTISTINI,HIPPOXEXSIS EPISCOIM.

OPERA OMNIA,POST LOVANIENSIUM THEOLOGORUM RECENSIONEM,CASTIGATA DENUO AD MANUSCRIPTOS CODICES GALLICOS, VATICANOS, BELGICOS, ETC,

NECNON AD EDITIONES ANTIQUIORES ET CASTIGATIORES,OPKIi.v I

MOXACHORUM ORDLVIS SAVCTl BENEDICTIE CONGREGATIONE S. MAURI.

EDITIO NOVISSMA, EME&DATA ET AVCTIOIi,

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE I.-P. MIGNE,lil>lioih.< .. Cleri miit erssc,

SIVLCURSUUM COMPLETORUH I> SINGULOS SCIENTLE ECC.LESIASTIC.E RAMOS EDITORE.

TOMUS QUARTUS.PARS ALTERA.

VEMT 10 FR. GALUCIS.

EXCUDEBATUR ET VEMT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,m VIA DICTA THIBAUD. OLIM D'A)IB01SE. prope PORTAM LUTETI.E PARISIORUM vulgoD'ENFEK NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.1863


8/479

TRADITIO CATHOLICA.SjECULA IV-V. ANNl 387-480.

ELENCHUSil < loitl i i r ri ici n M i i\ IIOI oi MtTO 'rotio COITMIEIVTUR.

ENARRATIONES IN 1'SALMOS

i.9

Ux rypi J I' MK.M


9/479

K)-.:

1N PSALMUM LXXXENARRATIO.SI.F.MO (n).

I.frm. t.],Loqui nd vos cle prxsonti p*almo sus-n piuiiis : ailjuvcl vncem nnsiram quics vestra '; ct-ei.ini :il quanto csl ohliinsior : dahit ci vircs inlentin:mdi< ntium, et adjuinrinm jubentis ut loquar. Tilulumliabct psalmus is;e : In finem pro lorcularibus, quintatabbali , Psalmus ipsi Asaph. ln iiniim lilulum multasunt congesta mysleria ; iia Umcn nt limen Psalmiiudiccl inierinra. Cum dc torcularibus locuturi sumiis,ncmo vcslruni aliquid cvspectel nos dicluros csso ilelacu, dc prclo, de fiscinis; quia ncc ipsc psalmus liochabel, cl iilco magis indicat mysterium. Nain ct sialiquid lale Psalmi lexins comineret, non deessel quipuiaret ad lilleram essc accipienda lorcularia, nccaliquid illic amplius rcquirendum, nec mysiicc aliquidpnsitum, et sacrale significaium ; seil dicerct : Sim-plicitcr Psalmus de inrcularibus loquilur, ct lu miliincsrio quid aliud suspicaiis. Nihil liic lalc audislis,ciiiii legcrctur. Ergo accipitc lorcularia inysterium *Ecclesiac, quod nunc agiiur. In lorculnribus animad-vcrlimus qu.cdam tria : prossuram, et dc prcssuraquirdam duo; umini recondendiim , alterum proji-cicndiini. l''il crgo in lorculari couculcalio, (ribulalio,pondus : cl in bis oleum cli piaiur occulte in gemella-riimi; aninrca puldicc por plaieas currit. Inienditc adm.igiiiim boc speclacillum. Non cnim desinil Deuscderc 3 nnbis quod cum inagno gandio spectemus :aut circi iusauia huic speclaculo coniparandn csi ?Illa ad amurcam pcrtinei, boc ad olonm. Qiiando ergnaudiiis contumacitcr gariire blasphemos, el diccre,abundarcpressuras temporibiiscliristianis; scilisenimqnia lioc ainant dicere : cl vctus qnidem , scd a lcrn-pnribus chrislianis coepit provcrbiiim, Non pluit Detis,duc ad Christianos. Qiianqiiam prioros isla dixerunl.Isti autein modo dicunt ct quia plnit Dcus, Duc adCliristianos : non pluit Dcus, non seminamus; plnitDeus, non triluramus*. Et indc volunt superbirc,

* Sic melioros Mss. M Edd., qviet vestram.* r.emig. is., mnrtyrvm. sicneinig. Ms. ai Kdd., deseril (fofte pro, deeril) dciis

dare, elc.* Editio Er. hic : dic ad christiimos. I.ov. autom : dicnt

Christiunus. rx altero infra loco, pro, duc ad christianos,uiraque edilio habct. dicanl Chrisliani. Qnidam vero libri,scilicet Geinm. rratell., etc, alio verborum ordine provcr-bium re'erunt huoc in moduin : capil proverbittm, .\on plnilDeus, non setmnamits : pluit neus, non triluramus. F.t se-qnilnr, won plnat Detis, dicat Christianm ; et ptuat neus,dical chribtiimus. Qunnqiian priores isla dixerwH : ki au-tem el modo dicnnt, et tnde votimt snpei bire, etc. Et qui(iiiiniiiiii velustissimus atque ontimx noue est, Corh. hahetsic : ccepit proverbium, xon pltiit Deus, non seminamusplttil netis, non liiluriimits : et non pluit Deus, dical chri-sliumts. Qiumiituiin priores ts/a dixertinl : hi atttem mododicant et qttia pluit nens, dicat christianus. inde voltmtsupertire, ctc. Sed apla praeceteris faciliorque visa est le-ctio Mss. itcg. et nemig. : Non piuit neus, duc ad chrislia-nos, etc, et qttia pluit neus, duc adChrislianos;'v\ est cau-sam in r.hrislianos refor, juxta illud quod etiam in lib. 2de civiiale nei, c. 5, ait : ortum esse vulgare proverbium, rbivia defit, causa Christiani. Hinc quoque Ter-lullianus in Apologctico, c. 40 : Si riberis, inquit, asccn-

(a) Ad plpbem cnrlhaijinpnsem. _,Patrol. XX XVII. }?,


10/479

to&5 5- AICUSTIaalis loqmtur. (Juinto euim dio Deut. e* a.itiia creavilanimalia ; qutiiio die, id est, (juinia wMaH dixil Dcus :Producanl aquee replilia aitiiniirum vivarnm (Gen. 1,20).Vidclf crgo vos , in quibui jam produxerunl aquxvcpidia auimarum vivarum. Vos enim ad torculuiapertinetis; el in vobis quos prodiixcriinl aqux, aliudrliquatitr, aliud projicilur. Sunt cnim mulii non dignovivemos Bapiismo quod perecperunt : qtmm mullicnini baplisali liodic circutn impterc, quatn isiam ha-ilicam maluerunl I qnam mnlii baptlaali, a..t eamiiu vioiifaciunl, aul non licri conqnerunlur 1 Psalmusaulcm isie pro torcularibus Ct quiuta sabbali, in pres-suri discrcliouis, el In sacramcnio Baplismi, caniaturipsi Asaph. Asaph hnmo quidam fuit hoc nominc ap-pcllatus , sicut Idiihun, sicut Core, sicut alia nominaquae invcnimus in lilulis Ps..lmoruin : iiiierprctaliotamen nmninis mysterium intimal occultx veritaiis.Asaph quippe laiinc dicitur Congregatio. Ergo prolorattaribus, quinta sabbali , cantr.tur ipsi Asaph; idest, pro pressura disccrnenie , baptisatis ex aqua re-natis, cantaiur Psalinus dominicx congregationi. Ti-iulum in limitie legimus, et in his prclis l quid sihivelit, intcllexinr.is :jam si placet etiam ipsam domumoperis, id est, ipsius lorcolaris interiora videanms.Inircmus, inspiciamus, gaudcamus, limeamus, appc-lamus, fugiamus. Omnia enim hxc inventuri eslis iahac interiorc domo, id est , in lexlu ipsius psalmi,rom legerc, el a.ljuvanle Domino, quod donaveritloqui ccepcrimus.

5.[u*is. 2.] Eccevos, o Asaph, congregniio Domini,fxsttUttie Deo ndjniori nostro.Vosqni congregaii esti>hodie, vnshodie AsaphDomini, si quidcm vobis cani-lur Psalinus, ipsi Asapb, Exsutlale Deo adjulori nostro.Kxsultant alii circo; vos Dco : exsuliantalii deccplorisuo; cxsultate vos adjulori vcslro : exsultant aliiDco stio vci.trisiio, exsultatc vos Deovesiro adjntnrivcstro. Jubilate Deo Jacob : quia ct vns pcrlinetis adJ.icoh; imo vos estis Jacob, minor popuhis eui servitmajor ( Id. xxv, 27 ). Jttbilale Dto iaeob. Quidquidverbis explicarc non poierilis.non idco lamcn al> ex-sultaiinne ccssctis: quod pntcriiis explicsre, cfamiawquod nmi poiestis, jubitate. F.ietuiii cx abnndanliag.iudiorum, cui verba sufliccre non possunl, in jubi-lalionem solel crumpcre : JubiLnc Deo Jacob.

4. [vers. 3.) Acapite padmum, H date itjmpanum.El aceipite. et dale. Quid accipite? quid datet Aecipiepsalatum, tt date tympanum. Dicil qundain loronpn-stulOS Paulus, rcprchciulcns el dolens, quod ncn.oilli cmnmunicaveril iii ratione tlati et accepti (Phittpp.iv, l!>). Quid cst, in rotiene aten* etaceepii, nisi qtind:.lio loco aperlc cxposuil : Si nos vobit spirtlittitiii M-i.iiiirt. iiiiiu. magnum est i nM WtfNI carnalia MCWHMI( I Cor. i\, II )'? El veriuti cst quod lympaniiin qno.ldc ccrio fit, ad carneni perHnel. Pselmtu ergo spiri-tuahs rsi. tympammi earnile. ErfO plebs Dci, con-grcgalio Dei , OCeijritt faalmum . K dale ttjmpuiium :aeeipliespiritiwlia.eHlpwcitrnalia. Hocesl quod roi

\us bIjIm., prnwhH. Mrthu ir., prr*. W ral loreula.rtbus.

M c.PiSCOl'1 imet ad illam meusam Lcnti Uarlyrii {) exborUti su-imis, ul accipienlcs spiiiiualia, darciis carualia. Il.eacnim iju.r e.xstruuiiiur ad tempus, ad rccipicmla cor-pora vcl viviiriim vcl innrtunruni nccessaria simt. sedtcmpnre pr.xtercuuti. Nuinquid pnsl jiidiciiim |i. iistas fabricas in ccrliim lcvahimus? Sinc his Uincuhoc tcmpore agerc qux ad possideudum coehim portinenl 11.1(1 pntcrimus. Si ergo avidi cstis iu spiiilua-t.hus accipiendis, devoti cslole iu carnalibus crngaudis. Accipile psalmuin, tt dale lympunum : accipile 'vocem noslram, redditc inanus veslras.

5. Psalterium jucundum cum citliara. Memini nn*aliijuando diffcrentiam psaltcrii ct citliarai imimasseCharilati vcsir.e : studiosi qui mcniineriiiit, recognn-scant ; qui vel non aiidicrunt, vcl non meminerunl,discant. Islorum duorum organorum musicorum , ctpsaherii et cithane h;rc diffcrcntia esi, quod psalm-rimq hgnuin illud concavuin . iiudc canorx clionkercddtintur, in superiore parie babet ; deorsum feriun-lur ciiurd , nt dcsupcr soneut : in cilbara vero lcccadem cnncavitas ligni parlem inferiorem tenct ; lan-quam illud sit de ccelo, hoc dc terra. Ccciestis eniinesi pr.rdicaiin verhi Dei : sed si exspectamus eoelc-stia, non simus pigri ad opcranda terreua ; quia psai-teiium jucundum , sed cum cithara. Hoc alio mndo di-ctum cst quod supra, Aecipite psulnmm, et dnte tym-panum : hic pro psalmo psallerium , pro lyinpanoitliara posila est. Iloc tamen admouiti stiuius, utpnedicalionl rerbi Dci corporalihus respnndeamuu

operihtis.6. [vcrs. 4.] Tttba canite. Iloc esl, clarius cl fideii-

lins prxdicaic; ne tcrreamini : sicut ait prophei.iq.iodam liii..!, fxdamu, et exalla sicul luba vocem tuam(Isui. lviii, i). Tnba canite in inilio mensis lubte. Pr.r-cpttim eral ul iu initio ir.cnsis liiha cancrettir; el lioeusquc nunc Judxi corporaliler faciunl, spirituai lcrn.iii intciligunt. Initium cnim mcnsis , nova luna cslnova luna, nova vita est. Quid est nova luna ? 5i 711igitur in Chrislo nova crcalura (II C.or. v, 17). Quid esl,T.iiii canile in iniiio mcnsis tubtv (b)1 Cum tnta fi.hiriannvam vitam pr.cdicatc; sircpiiiiin vil:c releris nojilemeliicrc.

7. [vers. 5.] Qttia pweeptum ipsi hrael esl.etjudi-cittm Deo Jtteob. lihi praceptum , ibi judicitim. Quiciiiiii in legc peccaverunt, pcr Irgem jiidicabunlttr(fioni. 11, \t). Kt ipse prwcepti dntor Dominns Cbri-slus, Vcrbum raro faclum , /n judicium, inquit , itniin ht-.nc ntuiidum, ul qut non videnl tideanl, el qui videittca-ei fttmt (Joan. ix, o9). Quid csl, l qni 11011 ri.V. 111videaut, qtti vident cccci fianl, uisi bumilcs eiallciiliu .

1 Mss. plures : ixiqitis. Ahi : iccipilis.(n) scilicel a.l tnensam cypri.ini martyris, nonilnaiim (!:-

signati postca, d. S5. Nempe | ud Carihitjlneio qttn 1.'martyrittni consunimavit Cyprtaaus, lu eoden loeo, in-qiut aug. Serm. 1 13 de Diversis, r. i, mensa Dee eouwrneU est ; qu maosa dicitur cyprianl, a< quU Ihl m41 unquam Cyprianus epulatus, s.'d qu a Ibl esi ln moUiu* .et qula lpsa immoUuono sua |ravii haoc mansam, n njn 1 n | ca ^ pascatur, sed Inqua saerineiuao n

.'ui ri Ipse oblatus est, 1 (TeraUufD)Hanejr. i partoni omittit, m mvqni dit wtftwiilMw

ttstruf,


11/479

(037 ENAKIUTIO 1Wiuperbi dejiciinliir " non eniin qui videnl e.rci li.int.jcJ qui sibi vidcre videniur, dc ccoil.ac couvincan-Uir. lluc ngii mysterium torcularis , ut q ui von tidcnttideant , cl qni tident coui fiani.

8. [vert. 6.] Tetlimonium iii Josepli posuil illud. Eia,fralres. quid estt Josei li inlerprctaiur Augmentatin.Meministis, noslLs Jnseph in /Egyptum vcndituin :Clirislus ad Gcnics transiens. lbi Joseph post tribu-ialiones ex.illains (Gen. xxxvn, 28; et xi.i, 57, etc),et bic Chrislua p >st passioneni martyrum glotilicatus.Lrgo ad Joseph magis Genius pertinent : et ideo aog-inentatio; quia multi lilii dcscrbe , magis qnam rjusqu.e b.ibcl viruin (I*ai. liv, i). Teilimomuin in Jos?) kposuit iilud, dum exirel de lerru /Eytjpli. Vidcte ct bicsigniGcari quinlam sabbati : Quando eiiil ile tcrr.iiC^ypli Joseph, id cst, popnlus imiltiplicatus pcr Jo-*epb, per maru Rubrum irajecins est (Ezoo. xiv,22 51). Et lunc erjto prodiixeruul aqua* rcpiilia ani-inarum vivarum. Nihil aliud tunc iu ligura pnrtcndc-bat iransilus populi per mare, nisi Iransitum fldeliumper Baptisuium; tesiiscst Apostnlus : Nolo enim tos,inquit, ignorare , [ratret , quia patrei nostri omnes subnube fueiunl , et oumes per mare transierunt, et omncsin iloijscn bapiizaii sunl in nube et in mari (I Cor. i.i, 2). Niiul ergo aliud sigiiilicauatl transitus per marc,nisi Sacr.imciiliim liaplizalorum ; niiiil aliud inse-qucntcs /Egyptii, nisi abund.intiam prxleriiorum du-liciorom. Videlis evidentissima sacramenU : prcmuniA^yptii , urgcul; insianl ergo peccata , sed usque adaqnam. Qnid crgo liines, qui noudum venisii, vcniicad baptismuni Chrisii, iransire pcr mare RobmrarQuid esl riibriim? Sanguiiie Domini consecralltni.Quid timi-s venirel Conscientia ftirte aliquorum iiiiiiia-nium delictnnim slimulat, cl excruriai in ic animum,ct dicil libi lani ningnum esse illud qnod comuiisisti,ut despercs' libi dunilii : time ne rcmaneal aliquidpeccaioruiii, si vixit aliquis ASjryptiorura. Cum autcm(ransieris rubriim mare, cum eductus fueris a dclielisxuis in manii potcnliet brachio forii (Psat. cxxxv, 12),parcepturus e myslcria qme non noveras ; quia etipse Josepli, cum exiret de lerra AZgyuli, linguamquam non noverul, audivil. Audies linguani i|uam noiinoveras : quam modo audiuni et rccognoscnnt, le-stantcs et scieules qui nornnt. Audirs ubi dcbcas ha-bere cor : qnod modo cum dicerem , mulii inlellcxo-riini, et acelaniaveruiit; rcliqui niuti stcterunt, quianouduin linguun quam uon noverant, audierunt. Ac-celerenl ergo, lranseanl, discant : Lingnnm quam nonnuverat, audivit.

9. [rers. 7.] Avertit ab oneribus dorsum ejus. Quisavertit ab oneribus dorsum ejus, nisi ille qui clamavilVenite ad me omnes qui lubornlis et onerati cslis(ilatth. xi, 28)? Alio modo lioc idem signilicatur.quod faciebal insecutio /Ejypliuriim, hoc faciunl sar-cin:e peccalorum. Averlit ab oncribus dorsum ejus. Elquasi diccres, Quihus oneribus? ilanus ejns in cophinotcrvierunt. Per cophinum sigiiificanim* opera servilia.Muudare, stercorare ', lerram porlare, copliino fii

1 mc Mss. AtFdd., mundare stercora.

PSALMUM LXXX. 1058servilia snnl npe.ra ; quia otimis qui faelt pcccaluinservus esi peccati ; et si vos Filius liberaveril , tuncvere libcri eritis (Joan. vni , 54 , 5(i). Merito ei al>-jecta mtindi qnasi copbini depulaniur : sed et cophi-nus Deus buccellis imptcvil ; duodecim cop inos bnc-ccll.irum implevit (Mattli. xiv, 20) ; quia abjecta hujusmundi elcgit, ul confuiidcrel forlia (I Cor. i, 27). Sodl qiiando in copbino serviebat Joscpb, lcrrani ibipoitabai, quia latcrcs f.icicbat : ilanus ejut in coplimottrtierunt.

10. \vers. 8.] Inlriiulnlioncincoeastime, et crui ir.Roeognoscat se unaquacqne cnnsciculia clirisiiana, sidevotc transierit maro rubrimi. si cnm fhte credcndiet observandi linguam quam non novernt, audivilrecognosc.it se in tribulatione exanditam. lps.i cnimmagna tribulaiio erat, prcini saicinis peccatorum ;qtianium gaudotrelevata eonacienlia 1 Ecce baptiz.atusej; cotiscieiilia qu.e hcri prcinnbalur , bodie gralula-tnr. Exauditus es in tribulatiniie; meuienio tiihulaiionis liia. Antequam arcedercs ad nquam , quid solli-citudinis gerebas? quid jejunioruin exhibebas? quidiribulationum in corde geslabas , oraiionnm iulcrna-naruin, piarum, dcvolarum ? Occisi sunt hostes ttti,omnia peccata lua dclela smil : \n tribulatione imo-casti ine, et erui te.H. Exandivi le in abscondito 4mpi'ttatis : nou

iu tempcstate maris , scd in tcmpeUaie cnrdis.Exaudivi te tn abscomlito lempettatls ; probuvi lein aqua conlradictionis. Revcra , fralres , revera ,qui exauditus esl iu abscoudilo lcmpeslalis , debctprohari iu nqua contradiclionis. Cum enim cre-didcril, cuiii baplizatus fuerit , cum \iam Dci cnr-pcrc cu-pcrit, cum in gemcllarium eliquari intcnde-rit, ei ab amuixa publice currente sc exiraveril, ha-bobit multos exagitatorcs, nmltos insullatores, mullosdetractores, dohortaiorcs, miuanies ctiani ubi pos-Sunl, dcterrentcs, deprimentes : hcc tota aqu.i con-tradiciiouis est. Puto hodie csse hic sic ; arbitror essehic nonnullos qnos amici sui volebanl rapere ad cir-cum, et ad nescio quas bodiern:e festivitatis nugas;forle ipsi illos adduxerunt ad ccclesiam. Scd sive ipbiillos nddtixeriint , sive ab eis ad circuin ubduci uonpotueruut, iu aqua conlradiclionis probnti suul. Nouergo erubescas pr.-edicare quod nosti, defcndere ctintcr blasphemos quod crcdidisti : si enim cxaudirisin abscondito tcmpeslalis, cordccredilur ad juslitiamsi proharis in aqua conlradiclionis, ore Confcssio fuad saluiem (Rom. x, 10). Quanta csteuim ipsa aqtia,contradictionis ? j uii peuesiccata est. Senscruut illammajnres nostri, quaiido \crbo Dci, quando mystcrioChristi acritcr rcsislebant gonles ; lurbabatur aqua ;aquas cnim pro populis aliquando inlclligeiidas evi-denter Apocalypsis soriptura dcmonsirat, ubi aqnxmiilt.c ciun vidcrenlur , ct quasreretur qniJ es->ent, rcsponstmi esl, Populi sunt (Apoc. xvn, 15).Pcrtulcrunt crgo illi aquara contradiclionis, quandoIVcmncriiiit gcnies, et populi meditati sunt inania.;qiianiio aslilcrunt rcges tcrraj , ct principcs convcne-ri.nl in iuiiim. advcrsus Dorainuni ct advcrsus Qiri-


12/479

Mnni sjui (l\,il. ii, I, I). Qnandn rrcmuerunl geu-w> , lunc leo ille vho r.,iti Sanison vcnienti ililneendain de alienlgenis mtnrem, Cbristo sciiicetdtveendeatl ad uabcndnm ESeeleslam de ('entibus,Ireroens ib.it in ohviam. Scil qnid egit? Accepit, la-miit, rrcgit, diasipavU leonem ; f;ietns osi in manibintjus vclui luedua caprarnm. Quid anim ficret populusrremens, nisi lauguidus peccator? Oceisa autem iHaleriiate, jam non sic fretnll regi.". potestas, non sic fro-init populusGeiilium ' in obviam Glnislo : imo vcro inipsoregnoGentium iuveniiuus leges pro Ecclesia.lan-quam favtun in orc lconis (Judic. xiv,5-S) Quiil crgoj.un mciuam aquam coutradictionis , qua; propc jauiioU siccata csl? Illa penejam silcl.siainurca non con-tradirat. Qitaniuuilibct mali s;eviant alieni, o si cos uonadjuvenl malt nuslri ! Exnudivi le in abtcondilo lempe-stalit, probavi le in aqua contradictionit. Rccolitis quidde Chrisio dicluin sit, sic natum cumcsscinmulloruinririn.iiii. el multorum resurrcctionem, ct iu signum cui. oni'iJicctur(Luc. n,34).Novimus, vidcmus :signuincrucis ereclum cst. ct conlradictuin cst ci. Contradi-clum est glorix crucis; scd liiulos eral supcr crurein,quinoncorruiiipebaiur. Estcniin lilulus in psalmo:intiluliinscriptionem, nccoirumpas (Psal. t-ix,l).Signuiiieiatcui contrailicerciur : dixerunt enim Judari , Nolifniere, Rex Judceorum ; sed [ac qtiod ipte dixerit regemseesse iudceoru.ni. Victa esl conlradictio; responstunosi,QKodscripsi,scripsi(Joijn.xix, 19-23).ftrtidivi-sit ergo ut sil in aliquo deus rccc.us : dcus rcccns, aullapis, aul pbanuisma cst. Noncst, inquit, lapis : cgoar-gcnteinn babco ct aurcum. Mcrilo ipsa prcliosa voluiliiomin iro, qui dnil , liloln Getttiiim argentum el au-ri.m.Magna stmt.quia anrca cl argeutc.i sunl; prclinsaeunl; lucida sunl : scd laitidi oculos liabcut, el uou

Alii|Uol Mss , iu.'i it i't obriam ChristO. i dd , i/i amurcam iiutirrat. At oimics Mss., rurral :

bi es ii s phues, in amurca; id cst, cum tinurcs curraldutorculu

' si >:ss. M Rdd., nens.

S. AIT.ISTINI 1.1'lSCOPl 11! 1vMoui (Psni. cviii, t, 5). Rreenles hi dii. Quld reccn-lius deo ex ollicina '.' LICOl illos jam vctimhiS aranca-runi rasscs cunlexci int ; qui sonipiterni niiii snnl, rc-eenles suni : Imc atic#u


13/479

1041qiiiunl, De ca-lo ; diciurus e$t nubis, Quare ergo noncrcdidistis ? illc eniin tcslimoiliuni Chrislo perbibiiil.Si Hixerimus , De lerra ; lapidal nos populus, quia nlprophciam eum habent. Sentieiiles ergoh:c atqiie liice-.se undc cnpercnlur, rcsponderuni, Netcimus. I',iDominus : Necegovobis dicu in qua pclestale istafucio(Slatlh. xxi, 23-27). Vosdicilisvos nescire quodscilis;igo vubisnonilicoi|un(J (iuxriiis :quia ex nulla parieexireausiestis, in veslrisicnebrisrcinaiisislis.Obtcm-percmus ergo ci nos, si possninus, dicenti vcrbo DeiC


14/479

10V, S. AUClbllNIii in iiij meii ambnliin.l. Dicil cniui fortasse islelrael, Kccc piecn, iiaiiifesiiim est ; co pnst affectio-nes o.rdis mci : scil i|uid ficin? Diaholoshoc facil,drmonrs hne raciuni. Quid est diabolus? quiiunlitrmonttll Cerlc mimici tnl. hrael 11 in nii meinambttlattcl ; in niliilum ontnei inimicot rornm ntimi-litticm. Frgo, Si pkt> mea , attdittel me : quare eiiimiiim, si niiii nndit ine? Si plebi mea, auditset me.Qn esl, fitcbi mea T liruel. Quid csl , uiiiit me .*Si in viit nnit ambultmel. Querilur, el gemil sub ini-micis : In iiiliilnm inimkas eorttm liumiliancm, el superliiMcnlti (Oi misissem mimuni meam.

10. frcn. 16.] Nunc vero t|iiid qtienmiur dc inimi-ris? Ipsi f:ieli sunl pcjores inimici. Quoinodo eniin ?quid scquilur ? Dc iniiuidi querimini ; vos quid estis?Inimici Domini nwtitiii imiiI ei. RiMimilius ? Ilenunlio :rl rcdil ad quod rcnunliat. Uiiquc quibus rebus re-nuiuias, nisi factis uialis, faclis dinholicis, f.ieiis aDeo damuandis ; furlis, rapillis, perjnriis, bomicidiis,idulteriis, saciilegiis, saciis abominaiidis , cuiiositn-iil.us? Itis omnibus renumias, et rursns liis inflexusmperarU. Facta suut libi posicriora deieriora prio-ribus : canis leversus ad voiniium suum , ei sus loinin volulabris cceni ( II Petr. u , 20, 22 ). Inimici Do-mini meniili n il ei. Et quanla palienlia Domini lQuare non pr twnifnlur I quare non truridanlur?quare iion lerra dcbiscente snrbentur ? quare nonccelo llagrante incciidiinlur? Quia magna paticntiaDomini. Et erunt Impunili? Absii. Non sibi lantnmdc Dei inisericord ;a blandianttir , nt sibi ejtis lnjustiiijin polliceanlur. Ignoras quia Dei patientia ad poe-nileuliam ic adducit? Tn auiem secundum duriiiainronlis tui ei cor iwpcen.iens, thesauriias tibi iraui indie ine ct rcvelaiionis justi judicii Dci , qui reddciuuicuique seriinduin opera sua (ttom. u , 4-ti). Et siniodo imn rcddil, tunc reddel : si eiiim modo rcddit,ad lcnipns rttWil ; nrn conver>o aulcm ncc correcto,rn xlcrniun "reddci. Viile ergo quia non erunt impn-mli ; allcmle quod seijinlnr : Inimici Domini menliliiunI ei. Diclllrus n, Et quitl eis fecit? Non vivunt?i.ou auras > * puin ? non liiecin bauriuui ? nnn fontcspotanl ? iion fruelus icrne edunt ? i erii nmputtorum in trternum.

"20. Nem sibi ergo lilandiatur , quia quasi ad lor-Milar pcrlinel : boiium est illi, si ad olcum iil lorM-Uri perlineai. Non sibi polliceaiur mmsiiuisque ha-hens f.icl.i rufaria, qna- rcgnum Dei non possidebuul,el dicai sihi : Qnoniain habeo sigmim Chrisli elSacramcnla ' f.hrisli, non delebor in tcrnuin , ei sipurgor, pci iguera ^ahus ere. Namquid est qu>d aitA|ioslolus t\e hls qui habent fiindanienlum ? tunda-n.eiiliim nliKtl ntmo polcii ponerc, pratler id quod poii-lum est, quod t*l Cfcriilui Jeim. Quid esi, Inquiunl,quod lequllwrl Unuiquisque lulem mper fbndi-iiienlum virh^l quid lupenciliflcnt. Alius eniin lOpCl -ardlllctl ainem, irguntmn, lapides pretiosos ; aliuailgna, fenum , siipulam : uuiutcnjuiquc npus qualoivi, igni^ |>rob:ibit ; dies iniin Domini dcclarabit, qnil

v winlqiir Kvi , '!< raintnlvm.

BPISCOPI oi*i:i Igne ruvolabitur. Si CUJIM opus permauseril quodluperadlflcavit, morcodem accipiet : hoc csi, quiamper fundainenium jusia opero sdilicivil ; anrum,aigenlum, lnpides prclioios. Si aulein peccala ; lignum,frmtm, ttipttlam : lanien propler fmidaiucnlum ipi> '/riu eril ; nV hunen lam/unm pcr ignem ( I Cor. iii,10- 15) Fralres, nimii llraldui essc vnio : melius .


15/479

10;5 ENARRATIO 1Nf[tiiJ !emporaliter fluii ; non hxrent dileclione aliqnalerrenis oprribus ', sancti, casti, continentcs, juMi,forlassis etoinnia sna vcndcnies el pauperibus dislri-bucntes, atil possidentcs tanquam non po-sidcntes,et iitenies lioc mundo l.iin|iiam non lUentcs ( I Cor.Yll,50.3l). Sunl autnm alii qni rchus infirmitatironcessis inhxrenl alii|uanlum dlleclione. Nnn rapitTillam alienam ; scd sic ainat suam , ut si pcrdiderit,conturbelur. Non appeiit uxorcm alicnam ; scd sicinlixiet sux, sic miscclur su:e, iu moduin uon iliitcneat prxscriptum tabulis. libcrorum procreando-rum causa. Non tollit alicna ; scd repetit sua, ct babetcum fratre suo jiulicium : lalibtis cuim dicitur , Jamipiidcm omnino delictum ett in vobis, quia judkin habe-/ii vobiscnm (ld. vi, 7). Vcruni ipsa judicia in Ecclesiajuliet agi , non ad foruin irahi ; lamen dclicta cssedicit : conteiidil cnim cliristiauus pro relius lcrrcnisiimplius quam decel eum cni promissum est regnumrrclorutn ; non Ininm cor sursum leval, scd aliquampnrlcm cjus traliit in lerra. Denique si veniat tenlatioduccndi ' mariyrii , illi qui liabcnl in fundamcntoClirisiiun, et adilicanl aurum, argentum , lapidespretinsos, quid diciml cx bac opporiuniiate? Bonumesl milii dissolvi, ct esse cum Cliristo (Philipp. i, 25)alacres curruni, aul niliil aut modicc de lcrrena fra-Kililatc contrisiaulur. Illi aulem nmantes res pro-prias, dnmos proprias, gi aviier conturbanlur ; fenum,et stipula, ct Iigna ardenl. Ilabent ergo ligna, fenuin,siipulain super futidameiiltim ; sed rerum concessa-rum.non illicitarum. Dico enim, fratrcs : possidesfuudamemum ; lixro ccelo, calca terr.tni. Si lalis es,i'di. ncdificas nisi aniuni, argcnlum, et lapidss pre-tiosns. Cum autem dixeris, Amo possessioncm istam,limeo ne pere.it ; et imininet damnum, et lu coutri-siaris : non quidem prxpnnis ram Christo ; nam siemas pnsscssionem islam, ut si dicatur tibi, Ipsamvis, an Clirismm? etsi trislis cini pcrdis, plus tamcnamplccleris Cliristum, qurin posuisli iu fund.imcnln :salvus eris lanquain per igncm. Audi aliud : iioii poieslcuere posscssionem islam, nisi dixrris falsum lcsti-iiionitun. Et Imc non faccrc, Clirisiiun in fundamenloponcre est : Veritas enim dixit, Os tptod mentilur,occidit animam (Sap. i , 1 ). Ergo si pusscssinnemluam diligis, nnn lameu proptcr illam facis rapinam,non prnpter illam dicis falsum lestimonium, non pro-pter ill.uii facis bomicidium, nnn proplcr illam falsumjuras, non propier iltam Cbristum ncgas ; eo quodnoii propter illam facis bxc, Clirislum liabes in fun-daniento. Sed tamcn quia diligis illam, et contristarissi perdas illani ; supcr fundamenlum posuisti , nonaurum, aul argcnium, aut lapidcs preliosos, sed 1 gna,fonum , siipulam. Salvus ergo eris , cum ardrrc cce-pei it quod sdiOcasli ; siu lamen quasi pcr ignem.Nemo enim supcr fund;imenium lioc xdilicans adul-teria , blaspbcmias, sacrilegi.i, idololatrins, perjuria,putet se salvum fuinniui per ignem, quasi ista sinllignn, femiin, stipula : scd qui xdific.il nmorcni lcrre-

1 Ferrarie.isis Ms., opiblls.1 r!uri?s uptiuia' uotx lss., dkrndi.

PSALMUM LX\XI. i045norum supcr fund.unerilum regni cojlorum, id cst,super Clirisium ; ardcbil amor rerum icmpnralium,et ipse salvns erit per idoneum fundameiiiuin.

22. [ vers. 17. ] lilimici Domini mentiti sunl ei , di-cendo, Eo ad vineam, ei non eundo (itaitli. xxi, 30):et eril lempus eorum, non ad tcmpus, scd in ictermmEt qui simt isti ? Et cibavit illos ex adipe frwnenH.Nnsiis adipem frumcnii , umie cibaiitur inuili iniiniciqui menlili sunt ci. lit cibavil Hlos ex adipe frumeuli;inisciiit eos Sacramenlis suis. Et Judam , quando de-dit lniccellam ( Joan. xm , 26 ), cx adipe frumcnti ci-bavit : cl inimicus Dumini mentitus est ci , ct eriilempus ejus in aternum Et cibavil illos ei adipefru-mcnli ; el de pclra meile saluravit eos. ingralos ! Ci-bavit ex adipe (rumenti, el de peira mclle saturavit tot.In ercmo de pelra aquain produxit ( Exod. xvn, 6 ),non mel. Mel s.ipicntia est, primatum dulcoris toncnsin esciscordis. Quim multi ergo iniinici Domini men-tientes Doinino cibaniur, non solum exadipefru-mcnli, sed otiam de pelra mclle, desapientb Chrisii!quam multi deleciantnr verbo cjus ct cognitionc sa-cramentorum ejns, soluiionc parabolarum ejus, quainmulti dcleclaniiir, quam mulii clamanl! Et nou ortlioc mcl de quolibet bomine, scd dc pelra : pctra au-lcm crat Cbrislus ( I Cor. x , i ). Quam niulti ergo sa-lianlur de melle islo , clamanl , dicunt , Suavc estdirunt, Niliil niclius , niliil dulcius vel ini?llirri eldici poluit ! et tamcn ininiici Doiniui mcntiii sunt ci.Nolo amplius immorari in rcbus dolcndis : quanquamterribiliier Psalmus ad boc finitus sit, lanicn a Itiiaejus , obsecro vos , reciirramns ad capul : ExsvltaieDco udjutori nosiro , convcrsi ad Dcnm '.

Ei post verbum :23. Non parum vestras menles in nomine Clirisii

divina spcclacula tenuernnt , et suspenderuut tos .non solum ad appetenda quxdam , sed ad qu.rdamciiam fugienda. Ista sunt spectacula uiilia, salubria,xdificanlia , nnn destrueulia : imo et deslruchtia, r-tadificanlin ; destruenlia reccntes dcos , xdiflraiiiinfidcm in verum ot xiernum Dciun. Etiam in erasii-num diem invitamus Cliaritalem vestram. Cras illihabent , tit audivimus , mare in Iheatro : nos babca-mus portum in Chrislo. Sed quoniam perendino dieid esi, quarla sabbaii, non possiimus ad mrnsam Cy-priani convcnire , quia fcstivitas est sanciorumMarlyrum ; crastino ad ipsani mensam convcnin-mus.

IX PSALMUM LXXXIENARRATIO.

I. [vers. 1. ] Psalmus ipsi Asapli. Psalmn lniictitnliim. sicut aliis qui similitcr prxnotanliir, vcl no-mcn ejus bnminis indidit , a qno scripius csl , vclcjnsdem nominis inlerprclalio ; ut ad Synagogam ,qnod est Asaph, ejus intclligenlia rcferalur: pncsrrlini

1 !n FdJ. nniissi fucrant lixc vcrba : Conreni ad Dcxm,r.t post Wbum : uux uos rcsuiuiaiaa ex Ms.


16/479

S. AUCUSTINI IIPJSCOM011uia lioc a primus cjua vorsui ualgnal. Sic aulm luipil : t)cu$ ttelit in lynagotja deorum (). Quos iitii|licilcns iImIi ut liilitUigaiiiui dros Gonlhnn, si\e Uolilivc Dli'|iiaiu pr.cler bomllWi ceclesleiii lcrrestremvecrealurara eum paulo posi hune versora idem i.stepsalmiM asscrat, ei qoos dcos inlellitfi vclil, in quo-ruin synagoga sictit Dcus, apertiiu exprintat, ulii aitI.qo dixi, Dii eslis, el filii Attittimi omnes ; vos uulemiirnl Iwmiues ntoiiemiiii, et sicul nniis de prinripibiisca-deth. Iu borum crgn synagoga Oliorum Atllssimi, deus idr-iii Aliissi s prr Isaiatn ilicit , Filius genuiet exallavi; ipd auteni me sprcvcrunl ( Isai. I, 2 ), slelitDeus. In ujnntjoga popiiliim Israel aecipinius; quia clipsorum proprie Syuagoga dici solct , qmmvis ct Ec-rlesia dieta sil. Noslram vero Apostoli nunquam syna-gogam dizerunl, sed semper Ecelesiam : sivcdisccr-neiidi causa , sivc quod inler congregationeui undeSynagoga , el convocationem uiide Ecclesia nomcnaccepit , distel aliquid ; quod scilicel congregari elpeeon solent , atquc ipsa proprie , quorutn et gregesproprie dicinms ; convocari autem magis est utenliuraratione, sicut suot bomines. Uude ex persona ipsiusAsapli in alio psalmo canilur, Quosi pecus factus sumapud te, el ego sempcr lecum ( 1'sal. lxxii , 23) : quandouiique , quamvis uoi vcro Deo niancipatus videretur,pro iiiagnis tamen ae sminnis honis ab illo carnalia ,terrena, lemporalia requirebal. Invenimus eos saepectiam (ilios appellalos ; non ea gralia qua; ad NovutoTesiamenium pe.-tinct , scd illa qua: ad Velus : quia:l ipsa gratia est qul elcgit Abraliam, et ex ejus caroet.iin magnum prpulum propagavit ; qua nondura na-ios, Jacobdilex.it, Esau atiieni odio habuit (Malach. i,2, 3 ); qua liberavil ex .j:yplo, qua in lerram pro-inissionis, cjectis Gcntibus , inlroduxit. Nisi enini elipsa esselgratia, non utiqucde nobis, quibus uon adterrenum, sed ad rcgoum coolorum eapessendom daiacst poteslas lilios Iici lieri , in codem mox Evaogelioiliccreltir quod accepinuis gratiam pro gralia ( Jutm.1. 12, 1G); idest, pio Tcstanienli Vetcris promiss ; o-nibus, Tesiaiiienii Novi promissiones. Liquel igitur ,quaiituiu exisliino, io qua deortun synagoga steterill.cus.

'2. Deiuceps reqoircnduin est utnun Palrein , anKiliuiii, an Spirilum sanctirai , an ipsatn Triniiatciuaccipere debeamus stctisse in synagoga deorum ; inmediti atilem dcos discernere : quia cl singitlus qiiisqtteDciis , ei ip-a Triuilas unus Deui. Non quidrm facilest hoc eliqnare; quia ct nou eorporalem, scd spiri-iualem Doi pnpseiitiam , qo;e eongroil ejns snbslaii-ii;e, nen.iri non pulcsl adesso condilis rcbus, miralrilividclicel ct \i\ pancia intelligibili inoilo, cui ilieitur:Si utcentlero inccelum, lu iii M ; :,t tlcscciidcro in infcr-num , udcs ( Ihul cvwvni, 8 ). I'mle niciiio pcthilic-(in siarc Dcus in enngregaiione lioitiiniiin iovisihili-ler, sicut c(eIiiiii el lerrain ipsc iniplet , quod perprophotani de se ipse pr.cdicat ( Jerem. xxtn , 2i)nec i.iiiium perhibelur, srd pro captu nicuiis bumana

(o)lluur *. t halics itciu exposlluni m Ruarr. rsul. xciv,o. 0.

fOi*utcumqtie COgiiOSCitur slare in eis qox crcavit , si elhomo stci ct audial cuio , et gaudio gaudeai proptcrejus iiiiiinam voccni (Jotm. iii , 29). Vcrimitamcn ,quanliiin arbilror, psaloius iste InsinuurtfaHquid ino-lilur, quod cx quodain lcnipore f.icioin est , nt slaretHeos in synagoga deoruio. Nara illa siatio qua ccelomet terrain implet, nec ad Synagogatn propric pcrtinei,ii'-


17/479

Mi9 ENARItATIO IN PSALMUM I.XXXI.isium pro|ilcr vos lniniilcm ei paupcrcm , juslum cre-ilile, jiisiimi pnedicaie.

A. [vers. i.] Sed invidcbunl ri, nec omnino parccnl,diceiitcs, Hic cst Itaret, tenile, occidamut etim, etv.ostra eril liwredilas (Maith. \xi, 08). Auferte crgoiiwpcnt, et puuperem de manu pceculoris eruile. Ilircdicla gtini, ut scireiur 111 eo pnpulo in i|un naius etnccisns cst Christus, ncc illus fnisse imtnunos a lanloscclere, qui ciim esseni tanta' miiltitudinis, utens sic-11I Evangcliiiiii loquiiur, limerenl Jml.ci, el propler-ea in Chrislum nianiiiii mitiere mm auderenl (Luc.xxii, 2), poslea cnunivcriinl, eiiiuquc inlerimi a ina-lignis et invidis Jtiilaoniin priiicipilms pcrmiseruiilquisi vnliiissciit, limereiiliir scmpcr, ut iimtqiiam iuiliniii sccleratoriim pr.evalcrcnt maiius, De hisipiippect alilii diciuir : Cunct muii netcierunt lairare(lsai.Lvi, 10). I)e liis eliam illud : Ecce quomodo jnstutperiit, et nemo considerat (Id. Lvil, I). Periil, qunn-tiiui in ipsis esl, qui eiim perdere voliierunt : namqiiomodo ille posset [ierire moriendo, qui eo modopotius qimd erat pcrdililin reipiireliat? Porro, si istijnstc increpantur, mcrilnque arguuiitnr, qui taniuinseelus lieri dfcsimtilando siveruul ' ; quomodo incre-pandi, aut nc iucrepandi quidem, sed qua sevcriiatedamnandi sunl qui lioc consilio malitiaque fece-runi?

5. [vers. 5.] Verutntatncn omnibus, quod sequitur,rectissiine congriiit : Nescierunt, et non intellexerunt,in tenebris ambulant. Quia et illi, si cognovissenl,iiiinqiiarn Doinimim gloria: crucifixissenl (I Cor. 11,8); ei illi, si cogiiovissent, nnnquam Barabbam lilie-randum, et Clirislum crucifigendum peiere consen-sissenl. Sed quouiain supra memnrala cwcitas expnrte Israet [acla est, donec plcnitudo Uenlium intraret;pcr lianc uliquc illins populi ciccitatem crucifixoChrislo, movciiunfur 011111! [undamenta terrw. Sic molasnnl, et movebmilnr, donec inlret qiue prydeslinatacsi Gentiuni plcniludo. Nam et in ipsa niorle Do-inini terra mota esl, et pctra scissie sunt (Muttlt.xxvn.51). Et si inlelliganiiis fundamcnta terra:, ler-rcnorum bonorum cnpia felices : recte praidiclum estipiod movcrcniur, vel admirando sic amari, sic coliliiiinililalcm, panperialem, mortcm, velul niagnamsecundum ipsos uiiseriain Chrisli ; vel ipsi qtioquc,lnijiis miindi vana fclicilate conleinpta, illam diligeudoatque seclando. Ita moveulur omnia fundamcnlalerrae, cum parlitn miraniiir, parlim eliam coinmu-laniur. Sicut cniin uon absurde dicimns fundainentacoeli, qnibus regnum cadorum snpcrxdilicatur insanctis ct lidelibus, quos dicit Sciiptura lapides vi-vos (I Vetr. 11, 5) : qtiorum fundameiilum est piimi-tns ip-^e Clnistusex virgine; de quo dicit Apostolus,Fmidamentum aliud ncmo potesl ponere prwterquumquoi! positum est, quod esl Cliristus Jesus (I Cor. 111,II) : deinde ipsi Apostoli ct Propbeia', qiiorum nu-cliiritaie locus ceelcstis eligiuir, ul cani sectando co-irdiliceitnir ; unde dicit ad Ephesios, < Jam 11011 eslisperegrini et inquiliui ; scd eslis cives sanclorutn cl

' VjJiI., tiluerunt. Ucliuscorb. Mss., iiterunt.

W>0dnniestici Dei, supcrxdificali supra fundamenlumApostolorum et Prophetarum, ipso summo ang-ilarilapide existente Chrisio Jesu, in quo omnis .edifica-lio compaela crtscil in tcmplum sancluiii in Domino (Epltet 11, 19-22) : ita non iiiconveiiiciitcr funda-nieuta terne inlelliguiilur, qunruni lerrcnam felicila-lem prxpollenlcin nlque potentein hnmiiies invi-dcndo, eoruui auctoritnte ad hujusmodi bona cnncii-piscenda pertrahiinlur, el adipKcendo condificanturlaiiqiiam lerrn super lerram, sicul In illo siipernoaedifieio eirlitm super coeluin ; ipiia ct peccalori di-cliuii esl, Terra et, etin lerram ibis(Cen. 111, 19); ct,Caeli enarranl gloriam Dei, cum in omnein terram exiitsonus eorum, et in fines orbis terrw verbu eorum (l'tal.xviii, 2, 5).

C. [vcrs. (J, 7]. Tcrrenx aiilcm felicitalis regnumsuperbia e-l, coiitra quam venit humililas Cbrisii,exprobranseisquos vuli ex humilitate Olins Allissimifacere, aiquciiicrepans : Ego dixi, Dii esiis, et /ilii Al-tissimi omnes. Vos aulem sicut hominet nioriemini, etsicut unus ex principilnis cadelis. Sivc ad illos dixerit,Ego dixi, Dii estis, et filii Altissimi omnes, ad eos uliquequi prxdestinaii suut in vilam xiernam; ad alios vero,Vot aulem sicut Itomines morieinini, etticul unusexprincipibus cadctis, hoc modo etiam deos disceniens :sive omiies simul iucrepat, ut obedienlescorrectos-que discernat, Ego, inquit, rfi.ri, Dii estis et filii At-tissimi omnes; id esi, onuiibus vobis promisi ccele-siem feliciiatem; tioj autem, per iiifinnitalcm carnis,sicia Iwmines moriemini, et, per elationem animi, tic-ut, unus ex principibus, id csl diabolus, non extollc-mini, sed cadetit. Velut si dicerct : Cum tam pnucisint dies vitas vestne, ut cito sicut homines moria-mini, non vobis prodcst ad corrertionem ; sed tan-quam dialiolus, cujns dies in hoc sa>culo multi sqnt,quia carne non moritur, extollimiui, ut cadatis. Pcrdiabnlicam quippe superbiam factum esi, 111 Chrisliglnri* pcrversi et caeci principes Judaiorum invidis-sent : per boc vilium faclum est et fil, ut Chrisliusqite ad mortem crucifixi bumilitas vilescal eis quihtijus sieculi diliguni excellentiam.

7. [vers. 8. ] 1'roinde ut hoc vitium sauetur, cxipsius prophclae persona dicitur : Surge, Deus, judicaterram. Tumuit enim terra, cum le crucifigcret;surge a morluis, el judica lcrrnm. Quoniam tu dis-perdcs tii omnibus genlibus : quid, nisi terrain? Iiocest, eos qui terrena sapiunt ; sive ipsum affecluin incredentibus lerrenae cupiditatis ct elationcm absu-mens ' ; sive non credentcs, lerram conterendan.perdendamque discernens. Sic per niemhra sua,qunrum conversatio in ccclis est. judicat termm, etdisperdil in omnibiis geutibus. Nec pr.vieretindiiin,qinnl nonriiilli codiccs habent, Quoniuin tu lnnedita-bis in omuibus gentibus : quia et hoc 11011 inconvc-nienter accipilur, neque ut simnl utrumque sil quid-quam rcpiiguat. Fil ergo lwreditas ejus pcr clianta-

1 sicmeliores Mss. At Edd., Tinutit.' tdd., umtmeilS. Einciidaiilu! mi"'ril^


18/479

011 S. AUGUSTINI EPISCOPI 0tem, quam suis pr.cccplis el gralia miscricordiierexcolendo. lerrenam disperdil cn|.idiialem.

IN PSALMUM LXXXIILNW.IUTIO.

1. [rers. 1.] Psalmi linjits liliilus est, CanlicumPsalmi Asaph. Jam s.rpe diximus quid inierprcieinrAs.ipli, i


19/479

i055 F.NARRATIO 1Ntnle nonien accepil (Gen xix, 36 ct 37). Bonus aulcinpaier, sed sicm Lex \ si quis ea legiiiinc ulaiur (l Tim.I, 8), non incesie et illiciie. Agareni, Proselyli, id cst,BiWeurc: qun nnmine sifDiificanlur in'cr iuiitiicos po-pu!i Dci, nnn illi qni civcs liiiul: seil i|tii iu animoalieuo .iiipie ailveniiiio pcrsevernnl, ei nocendi ncca-Hone invciiu se nsiendiini. Gelal. Vallis vana, id rH,fallariior Iminilis : Ainoii, PnpullK Inrliiihts, vel Po-pulus llKPrnris : Ainalcch , Poptilus lingens; undenlilii dicinm rsi, Et inixniri ejus terrnm lingent (Psnl.i.xvi, 9). Alienigcna!, qnanivis el ipsn nnmine latinosc indiccnl alienns, el oli lioc ennsoquoiiier iniinicos,taiiirii in hcbnro dirtinlur Pliilisiiim ; ipiod inlorpre-lalur Cadeuics poiionc, velnl quos fccil ehrins luxuriasasrularis. Tyrus lingua hcbrsca diciiur Sor; qnodsivc Angusiia sivc Tribulatio intcrpreieiur, secundnmillud accipicnduni cst in l.is inimiris populi Dei, qnndail Aposlolus : Tiibulnlio ct nnguslia in onmcm aiiiminnliominis opetantis matum (Hom. II, 9). Onmcs ergo liisic eiiumeianlur in lioc psalnin : Tabernaculn Idumtro-rum el Isinnclitte, ilnnb et Agnrexri, Geb"l ct Ainon ctAmnlech, et nlxcnigence cum liabitanlibits Tijrum.

8. \vcrs. 9] Eiianquam iudicanscausamqiiaresinlinimici populu Dci, adjungil et dicit : F.lenim Assnrtenit cuxn illis. Assnr anti m pro ipsn diabolo figuraicinlclligi solet, qul nperalur in liliis diflidentix (Eplies.li, 2), lanqiiam in vasis snis, ul nppilgnenl popiiliimDei. Fccti sunt, inqiiil, in adjutoriuxit ftliis Loi : qui.imnes ininiici, npcrante in se principe suo diabnlo,fmti sxtxtt in adjulorium filxis Lot, qui inlcrprelaiurDe- liiians. Angcli auieni aposlatici bene intelligiinliirlaiiquam filii declinaiinuis; a vcriiate quippe dccli-iiandn, in satcllitiuni diaboli disccsserunt. lii suni dequiiiiis dicit Aposlolus: < Nou est vobis Coiluctatioadversus cameni cl saiigiiincin ; scd adversus princi-pcs et poiestatcs ct rectores tnundi lenebrannn ba-niin, adversns spiritualia iicquiiixincoelcstibus (Id.vi, 12). Quapropter' istos invisibiles iuiinicos adju-vanl butnines infldeles, in quibus operantur ad op-pugiiandum po|iiiluni Dci.

9. \vers. 10-13.] Jani nunc videamus quid impre-iiur propliciicns suiiitus, magis pr-jedicens qnamiiialedicens. Fac illis, inquit, siru! iladxan et Sisartv,lifHl Jabin in torrente Cison. Dispexumxit in Exxdor,facti sunt ut stercus terrw. Hos nuincs secundiiin bi-sioriam populus Isracl, qui lunc crat populiis Dri,dcbcllavii et vicit; sicut etiam illos quos deiucepsCoininemiirat, dicens, Pone principes eoruxnsicut Orcb,tl Zeb, et Zcbee, el Salmana (Jttdic. iv, vn, vin). Iu-lcrprclaiioncs amem coruin nmninuni isla: simt: Ma-dian intcrpietaiur Declinans judicium; Sisara, Gau-dii exclusio; Jahin, Sapiens. Scd in bis inimicis apupnlo Dci supcralis, illo inlelligendus est sapiens, deqno Aposlolus dicil: Cbi sapiens? ubi scriba? xtbi con-nuisitor liujus scrculi (I Cor. i, 20)? Orcl>, Siccilas :Zcb, Luptis : Zcbec, Victima, scd lupi ; habct cnim et

1 sieMss. Al l.ov., bouus attlem paler lex, scd suul poslilits ail. si qxtit, eic.

' F.lil , Qiaa hios. \i mss. alii, Qnnpropler; alii. tmiav xKier:

PSALMUM LXXXll. ioS4ipse viclinias suas : Salniana, Uiubra commolionis.H.rc omnia congruunt inalis, quos in bono vincit po-pulus Dci. Porro aiilem Cison, in quo torrente victiSiiiii, iiitcipretatur Durilia eorinn. Endor, nbi perie-rnni, inierproialur Fnns gciierationis, sed utiquecar-nalis, cui dedili peiioiiiul : non riiranlcs regencralio-nem, qu:e pcrducit ad vilam, uhi uon nubcni, neqneiixores duceiit; non enim ilicipifiil inri(iW. xx. 33,3li). Moiilo ergodcbis llictlllll esi, Facli smil ut slcr-cus Itrrtv; dc qnibiis uillil propagal csl, ni*i lerrc-na feiundilas. Sicul cigo illi oinic s in lignra supcralisunt a populo Dei; sicistos iuimicos prccalorin vcri-lale supi rari.

10. Omues, inqnil, prineipcs corttnx, qui dixcrxttit,llwrcdilale possitleamus sanctutirixtm Dei. Ipse csl so-niius inanis, qim, nl supra dicluni rs!, inimiei tuiso-nnerunt. Saiicluariuin aiitcm Dci quid iniclligeniliiuicst, nisi lcmpliim Dei, de quu Aposiolus aii : Texxx-pltnn exxim Dei smirlitin esl, qnod estis vos (I Cor. m,17)?Nam quid aliud iuiniiri, nisi popiiluni Deipossi-dcrc, id esi, subjugare iiioliimlur, ut cedat' in eonniiimpias volunl.itcs?

11. \vers. 14.1 SCI' l"id sequilur? Deus xneus, ponillos xtt rotam. Conveuieiller quidcin accipitur, ul nousinl in co quod cogitant siabilcs; veriiniiameu eiwinsic reclc. possc ililclligi cxisiiino, Poxxeillos ut rotaxix,quod rota cx liis qux rctro siinl exlolbliir, cx bis ijii.tanle siint dcjicitur : sic fiiuit omnes inimici popnli Dci.Niffl enim liatc oplaiio. scd prophctalio est. Adjimgilcliain : Siclil Slipiilnm axxle facietn venti. Facieni dicilpra-senliam : nam quae facics csi vcnti, cui nulla li-ncameula sum rorporis; c sit mntus, id ust, qua.l(lucliis acris? Ponilur autein pro lcnlalioue, qua lcviaet inania corda rapiuniur:

12. [ucrs. 13,1U.] Lcviiatcm porro, qua facilccon-sentitur ad mala, gravis seqnilur crueiaios; undedcinccpsdicitur: Sicut ignis qui comburil silvnxn, sicul(lamma combitrexis ntontes ; ita perscqueris illos iix lcm-pestale lua, el iu ira tuu conlurbabis eos. Silvani dixilpiopicr sierilitatcm, ninntcs propier elationcm : lalcscniin sinil inimici pnpuli Dei; inancs jusiitia;, plei.isuperbi.i. Igiicm vero et naininain diccns, lioc idemalio nomine repclivit. quo intclli^i volnil jiidicantcinatque piinicnleni Dciim. Quod aiitem ail, iu tempcslantua; hoc idcm coiiscqucnter exposuil diccns, in iralua:el quod supra dixit, persequcris eos; lioc poslea.conturbubis eos. Mcniincrinius sanc iram Dci sine ullaaffcclione tiirbulenla inlelligere: ira quippe cjus dici-tur, raliojusia vindiclx; lanquam si Irx dicalur ira-sci, cum minisiri cjus secuudum eam commoli vin-dicanl.

13 \vers. 17-19.] Ixxxple, inquit, facies eurntit xgnn-minia, et quttrenl noxxxen tuum , Doiniiie. Iloc sanc illisiRniiiin et optabile prophetntur : nec propbclaretur,nisi csscnt in ea socictalc inimicorum populi Deicliam lalcs boinines, qmbus boc amc uliimum judi-cimn prxslaielur ; quia cl nnnc idcm ipsi suiil, clipsum corpus cst iuimicorutn secunduni invidenti.uri

1 Mc >Ks. At f.dd., cadut,


20/479

1053 S. AUGISTIM WMSCOPI icrifquu xniul.iiiliir p.piitiiiii Dci. I.t 1111111' , ulii possunlet sonanl ci levani rapui ; sed parlicnlatiin, ni>utinivcrsalitcr , sirni in liiie KKUIi, novissimo iinmi-nente judicio. Taincn ipsuiii corpus csl ct io liis quin.ili ciciliiuri siiui, aii|iie in corpus aliutl irnnsiiuri(liornni euim faries salubritcr impletur iguoniinia, ulquaerant iiouien Domini); et in illisqui iisqiicinfliiemio eadem malilia perseveranl.qiii pouunturiit stipulaante faciem venti , el silv.c moiitibosqne inrmciuosissiniiles romliuronliir. Ad quos denuo reveriitur,iliccns : Erubesca.nl, et conturbentur in sccculum urcu-li. Non ciiini in STcnlum ftsccuii contiirliantur quiqiiicriiut nomcii Domini ; sed respicienles ignmiiiiiiampcccatorum siiorum, nd hocconlurhanliir, ut quxranlnmuen Domini, pcr qu"d non coniurlicniur.

14. Rursusi|ue nd bos rcdil, qui in ondem sncie-latc iuimicorimi ad boc conrunilcodi siinr, ne con-liiudaiiiur io a-iernum ; ct d lioc perdendi iu quanitimniali sunt , ut boni facti inveniuntnr in a-lcrnum. DeIiis enim ciini dixissei , El confundantur , et pereant.Malim siibjccit, El cognoscant quia nomen tibi Domi-uus; tu sotus altissimus in omni lerra : ad lianc cngni-tinnem venicntes sic cmifuiid uilur , ul placcant; sicpcreaut, ul permancant. Cognoscnnt , inquit, quia no-men tibi Dominus : laoqiiam non vcro nec suo nominenuncupeniur quicumque alii domini iioininaiilurquouiam scrviliter doininantur , et vcro Domino coni-parati necdomini sunt : sicut dictum est, Ego sumqui sum (Exod. ui. 14) ; lanqii.im noii sinl ea qnsefacta siini , si cnmpareiiiur ei a quo facta sunt. Quodvero adjunxit, tu sotus altissimus in onwi terra, vel,sicut alii cndiccs babcnl, super oinnem terram; uliqueet iu Dinni coelo, vel supcr omne raelum : sed bocdicere nialoit , quo lerrena supcrbia premerelur.Desinit euiin supcrbire terra, id esl homo, cui di-ctuni esl, Terra es (Cen. iu, 19); ct, Quid superbitterra et cinis (Euli. x, 9)? ciim cognoscit Dominumcsse altissiiuuin supcr omnein tcrram, id est, nulliushnminis cogitatioucs valere adversus eosqui secundumpropositum vocati snnt, et de quibus dicitur, Si Deuspro nobis, quis contra nos (Rom. viu, 28, 31) '?

IN PSALHDM LXXXIIILWKRATIO.

I. [vers. I.] Psalmus istc, Pro tnrcularibus, inscri-Lilur. Et qiiautiim ailvortii iiobiscom Cbaritas Ycstra(quia vos iulentissime audire advcrlebamus'1, nihil inejns lcxlu dicium esl vcl de prclo, vcl de fiscinis , veldc lacu, vel de instrumcntis aul .cdilicio lorcularisomoino nibil in eo tale audiviiiius uude quid sibivclil tilnlus ejni, quod inscribilur, Pro torculuribus ,iinii parva qua-stio est. Prolceto enim si post istumJitiiliini aliquid dc lalibus rebus diccrct , quales com-ineiiioravi, crcderetur a carnolibui vere ista visibilialorr.iilaria voluisse rantarc : quia vcro titiiliini iinpo-Miit, Pro lorcutaribus, ct iiilul postca in omni venuPsalmi ilmi de bis turcularibus notjssiiiiis oculisiiosms, iii ii dubitatui csic alia lonularia qu.c uus

lnc qu.crere el biwUigere fuluil Spirilus l>ci. Uunpru-ptcr quid agatur iu bis visihilibus torculariluis rccor-dcnmr, ct bnc vidcanius qucmadmndiim spiiitualilcrgcratur in Erclesia. Uva ccrte pcndcl in vilibus , eloliva in arboribus (bis euim duobus fructibus solcnltorcularia prrparari) ; el qiianidiu pendeul in friili-cibussuis, Uinquaiii libcro acre pcrfrotinliir; et necuva vinuin est, ncc oliva oleum, ante pressttratn. Sicsiiiitliominesquosprxdcsiiiiavit Dcosanlcs.-cculacoii-forraesflerl iiiinginisunigeniti Filii sni (Rom.vm, 29),qui prmcipue iu passinne iiiagnus bolrus exprcssuscst. Iliijiismodi rrgn bomines antcqtiam acccdant adserviiiiicm Dci , fruuniiir in KCCillo lanquani dcli-ciosa libcrlatc , vclut pvaa aut olivte pendentes : scdquoniain dictmu cst, Eiti,accedcns ad servitulem Dci,sta in justitia el limore. , el prwpara animam luam ndUntaiioiKiu (Eccli. n, 1), accedcns quisque ad servi-lirtcm Dei , ad torrularia se venissc cognoscat; con-tribiilabitur, conlerelur, comprimetur ; non ut in hocsaculo pereat, sed ut in apolhccai Dci delliiat. Exui-tur carnaliiim desiderinrtini inlcgumcntis, quasi vina-ciis : hoceniincironiigii * in desideriis cariialibiis,propter qua: et Apostolus dicil, Exuiie vos veteremhomincm, et iuduite novum (Cotoss. in, 9, 10). Iloctotu.ni non fit nisi de presstira : propterea torcularianoiniiianlur Ecclesix Dci bnjus temporis.

2. Scd in lorenlaribiis posiii qui sinous? Filii Core.Sic etiim addilum esl, Pro torcularibus, filiis Corc.Filios Core inlcrpretatos habemiis (ilios Calvi, quan-tum nobis qui illnm linguam noverunt, per minisle-riuni qund Deo debebant, inlerpretari potuerunt : etin hoc non defngio magnmn mysterium intueii, etadjuvanle Doiuino inveuire vnhiscum. Non ciiinitanqtiam a flliis pestilenli.T omnis cst irridenda cal-vities ; ne cum quisque sacratam calviliem * irrise-ril, a da?moniis dissipetur. Nam el Elisaius ibat, elinsensati pueri clamaverunl posl cum, Calve , calee;et propter sacrainentum implendom, convcrsus adDoniinum petivit ut eos ursi dc silva exeunles rome-dcrenl (IV lleg. II, 23, 24). Abrepta est quidem illo-rum infantia in exilium ' vilse de boc sa:culo; mortuisunt pucri, senes quandoque morilnri : vemmianiensacraiiicnli terrordatus est lioininibiis. EMs.tiis enimpersonara rujusdam tunc gerebat, cujus niii sumus,lilii Core, Domini scilicet nostri Jesu Chrisii. J.ir.ioccurrit Cbaritali vesira- cx F.vangclio, quaiecalvus,gerebat personam Cbristi ; rcrordamini quod in Cal-varia; loco crucilixus esl (Matth. xxvn, 33). Si\ecrgo liuc inlerprciatiir fitlis C.ore, sicul scrnli priofvfdiximiis ; sivealiud lliquid, quod ims forilan lalctinlcrim quod occurril, xidctc quia pleiiiiiu esi sacra-niciilu. Filii Cnre, lilii Chrisli : nain cl lilios sunsdi-ril spoosiis. cum ail, iYoh passunl filii sponsi jejuiuue,qnamdiucum itlis eil spontus (U, 'X, 15). C.lu isliJHO-iiiiii suincigo ista lorcularia.

' sic Kr. ol Mss. 1 l.ov , conlmgit.' iss. illquot, MeraMn tttstvfm Mbmuv ciw.i-

IMII lll/ll> PlurcS MSS , w e.utiim : et notinulb, uuxiIhii.


21/479

ENAURVriO IN PS5. In pressuris antem consiitnli , ad Imr conte.ri-

mur, nt aiixiro nostro, quofcrchamur in isct tiuindaii i,Kecularia, lemporalia, fluxa atque peritura, passi ineis, in hac viiri, tormentaeilribulalionesprcssurariiMiet abuudmuiam tcnlationum , incipiamus quairercillam quiciem qwc non est de hac vila, ncc de hacterra : ci fit Dnminus, ut scriplum csi, refugium pau-peri (Psal. ix, 10). Quid cst pauperi? Tauqtiani dc-stituin, sine ope, sinc auxilio, siue :iliqna re de quain lcrra pra'Suinat. Talihus enilll pauprrilnis ade.-lDeus. Mni.i Imniincs, clsi abiindcnt pecunia in linelerra, rcspiciunt quod ait Apnslnlus , 1'rtrcipe diri-tibns linjiis nuiuili non snperbe sapcre, iicquc sperure inincerio divitiarum (I Tim. vi, 17) : ct considerantcsquam sil iucei tiiin undc g.audchaut , anlcquain acrr-drrent ad scrvilulein Dei.id csl, antcquam illlroircullu lorcularia, vidcnt ex ipsis diviiiis vel habere scpressuras cogilationum, qunmilo ca gubcrnenlur,quomodo cnstodianlur ; vcl si paululum inclinaverinteupidilatem ut ea diligaut, plus eos implcri limnribusquam fructihus. Qijid cmm lain inrcrtum, qnam resvolubilis ? Ncc iinmei ilo ipsa pecunia rotuuda signa-lur, quia non slal. Tales ergo, etsi habeanl aliquidpauperessunl. Qni vcro nihil borimi habent, ethabcredcsiderant, inter reprohandos diviles compuiantur :non cnim atlendil Deus facullaiem , sed volunL-item.Pauperes igilnr desiiluli omni ope sa-cnlari, quiaetsi ra eircumfluant, inleiligiiut quam incerta siul; ctingemiscentes ad Deum, uibil babeulcs in hoc sa?cu-lo quo deleclciiliir, quo tencantur, in abiindaiiliapressuraruin el lentationuin tanquam in lorcularibusennslitiili, defluuni vinuin, dcfluiinl oleiun. Qu;c snntista, nisi hoiia desidcria? Reslat eniin illis desideran-dus Dens; jam non amanl lerram. Amant enim quifecit coe.lom ct lerram : amanl, et nondum cum cosunt. Desideriuui eomm dilTerliir, ut crescat; crescit,ut capiat. Non enini parvuni aliquid dalurus cstDeus desideranti , aut parum cxerccndus cst ad capa-citatem lanli boni : non aiiquid Dcusqnod fecildatu-rns cst, sed seipsum qui fccit omnia. Ad capiendumDcuin exercerc; qund semper habilurus es diu desi-d-ra. Reprobali sunt in populo Isracl, qni fcstinavc-rnnt : assidue alTcclus isle reprebendiliir in Scripturafestinaniiiun. Qui sunt cnim qui fesliiinm? Qui con-versi ad Dcum, cnm hic non invencrini reqniemquam qu.-rrcbanl , el gaudia qnne promillcbantur,tanquam in ilinere deficicnlcs, ct longum sibi quid-dam , donec boc Soeculum vel hanc viia liniantur, re-siare arbitranlcs, et qua:renles bic aliquam requiemqiue si habetur, falsa est, respiciunt reiro, ct decidtuita proposilo ; nec aitcndunl cnm quanlo terrore di-rtum est, Memcnlote uxoris Lot (Luc. xvn, 52). Ut-quid cnim stattia salis ellccla cst (Geit. xix, 2G), sinon homines condit , ul sapiant? Ergo excmplumillius malum, tibi fit bonum, si cavcris. Memcntolc,inquit, uxoris Lot : rcspexit enim rclro, unile libcra-la erat a Sndomis. et ibi remansit, undc rcspexilipsa in loco maiisura, el iranscuntcs alios condittira.

* Sic Remig. Ms. \'ii lihri, paitmi.

\I.ML.M I.XXXIil, maI.iberati ergo a Sodomis pr.xleril.e vii.v, non respi-ciamus rclro : nam hoc festinare eM , non attendcrequod promisit Dens, quia longn csi, el respieeiead id qund proximnm est, umlc j.un lihcrains es.Dc lalibus quid rlicit aposiolus Pctrus ? Comingit iliisres vcri provcrbii : Cnuis convcrsits ' ad suum vomilum(II l'etr. ii, 22). Preineb.il enim p.clus consciciiliapcccatorum ; accepla indulgcntia qnasi vomuisii, ctrelevainmesl pecius luum; f.icla est bona constien-tia ex mala conseientia : quid rursus converlcris advomitum tuum ? Si canis hoc faciens horrct ocnlisluis, tu quid cris oculis Dci?

4. Uuiisquisque auiem , fratres charissimi, d.jloco iiineris sui, ad quem proliciendo pervcnitet quem vovii Deo , inde respicit retro , ciim ip-uindimiserit. Yerbi graiia, staiiiitcasliiaiem eonjugalemscrvare (inde cnim incipit justilia) ; reeessil a forni-calinnibus el ab illa illicita iinmunditia : quando sead fornicatinnes convcrlerit, relro rcspexit. Alius exinnnere Dei majus aliquid vovit , slaluil nee mipliaspali ; qui noii dainnaretur , si duxisset nxorcin , postvotum quod Deo promisil si duxcril, damnabilnr :cum hoc faciat qund illc qui non promiseral ; laiiienille non damnatur, isle damnatur. Quare , nisi quiaisie rcspcxit retro? Jam enim ante erat, islc autcmilluc nondum pcrvcnerat. Sic virgo, qux si nuberet,non peccarct (I Cor. vn, 28), sanclimonialis si nupsc-rit, Chrisii aduliera depulabitur. Respexil enim relrode loco quo acccsserai. Sic quibus placct, reliclaomni spe soeculari ei omni aciione terrena , conferrose in societatem sanctorum, in communem illatn vi-tam ubi non dicit aliquis aliquid proprium , sed suntillis oiiinia communia, et cst illis anima una clcoriiiuiin in Dcum (Act. iv , 32) ; quisquis inde reccderovoluerit, nnn talis haoetur qualis ille qui nnn inira-vit : ille eniin nondum accessit ; iste retro rcspexil.Quaproptcr, charissimi , qiiomodo qiiisqnc poiest,vovele, et redditc DoTTlino I>eo vestro (Psal. lxxv.12) quod qnis1J.. rrrcr./*. it Sv, comersM


22/479

t05* * AUCUSTINl EPiSCOPIest . qunsdam Inciiiiihere in heculum arundinis. Nolite credero (IV Rcg. xvni, 21); (VagUfl eslqun niicris,fiangilnr el inirriniit le. Si crj;o fcliritaie lilii istcimintlns arrideat . in pressura le < nnipnta , nl duas,Tribulnlionem tl dolortm invtiii , el iiomcn Doinini in-tocuvi (Ptflf. vxiv, 5,4). Nnll dilil, taww" tribuluno-tiem , siit>i qtiamd iUM qu.e lalel : qu.t dam cnini irilni-laiio qiiusdaui in lioc s.rciilu lalel . qtii pilUnl siliibenc csse , cmii pcrrgiiiieuiur a Douilno. Quumdiuritiin iiiiiiiij ta corpore , iiiqnil , pcrtijiinumur u l)o-miiio (II Cor. T, 0). Si I palrc luo liomine peregrina-reris , iniser esses : a Dnniino peregrhrarii , ct fiiix

1060Qllltl esl, toteranletl Qiiia tiiffcriinmi. Oralis cl lif-feniniiii ; lnlerale quod il.ffrriinini : lolcrtiur qumldilfertur; qiea cnin venciil, imn aiiiiinr.

7. Aii


23/479

1061 KNARRATIO L\enseris , eeciJil et passer : si autcm vincnntur dfi-derin carnis, tf nentur niembr.i ad np.-ra bona , arniaoit ti[>iscentuf aufciunuir ; et inripit luitiir liahcrepullos. Propicrca i|uid ibi ail Apostnlus ? Sutva autemerit per fitiorum generationem. Mulicr viJui biue liliis,si pcrseverct , noiine bcalior eril (I Cur. vn, 40) ?numqiiid sa'va non erit, quia non paril lilios? Virgol)ci nou mclior erit ? numquid salva non ei il , quiafilios non babct? aul ad nciim non perlinel? Salvaergo crit mulicr , qucc in lypo rarnis accipiiur, perClinriun gcnerationcni , iJ csl, si faciat opern bona.SeJ nnn iihirumquo uutur inveiiiat nidnm sibi , ubiponat pullos snos : in l'dc vcra , in fide cal' nlica, insocielilc unitalis Ecclesi.i' p iri.it opera su:i. PropliT-caet dc illa ciim loquerclur Apostolus, ita subjecit :Salva aulem erit per fitiorum generalionem, ti perinan-teril in fide, et dileclione, et tanctificalione, cum sobrie-tate (I Tim. ii, 14, 15). Pcrmaneudo cigo in fnle, ipsalidcs nidiis est piillorum tiiorum. Nam propter in-firmitalcm pullorum turtiiris tux dignatus esl Ooini-nus prxbere tibi unde niJum faccrcs : induttis cst1'nim fcno cainis, ui nd ic vcniret. In isia liJc ponepullos inos > in isto niJo opcrare opera lua. Qui enimxiiiit nidi, vcl quis cst niJus, scqiiilur stalim ; Allarialua , Domine virlulum. C.uni dixisset, Et lurtur imemunbi mdum, tibi ponnl pnllos suos ; qu.isi qussisscs,Uucm uidum ? Attaria tua, Domine virtulum, rex mmfet Deus meus. Quid cst , rex meus el Deus meus .' Quiregis nie, qui crcasli me.

8. [vers. 5. ] Sed hic nidns esi, et bic peregrinatio,et bic suspirium, et bic trilura , el hic pressnra, quiahic torcular : quid est autem quod Jesideral? quiJroncupisril? quo il? quo tenJit JesiJerium nnstruin?pio nos rapit? Hic posilus illa mcditatur, positus in-ter teniatioiies , posittis intcr pressuras , positus inlorcirfaiibus, suspirnns in superna promissa ; qnasiquid ibi actiiitis, jam pra-incJilaliir gaudia fulura.Beali, inquit, qui liobitanl in domo lua. Undebciti?qtiid babiluri? quiJ acturi ? Omncs qui beali di-CUOtur in tcrra , bubcnt aliquid et aguril aliquid.Rcalus cst lionio ille, lol prasdiis, lanta familia, lantoauro et argento: liabcndo bcains dicitur. Bcatus est;d illos honorcs pervenit, :iJ procotisulilum, aJ pra-fecluram : agenJo beatus dicilnr. Ergo atil liabendo,ant agcndo. 1'ndc autem ibi beati ? quid liabituri?quid acluri? QuiJ hahitiiri, jam supra dix i : lieuiiijui hubiiaut in domo lua, Domum tuam si baliucrispauper es : domum l)ci si liabueris, dives es. In domotn.i limebis laironcs ; domui L)ci murns ipsc Dens csl.tieati crgo^ni habilunt in domo lua. Po siJcnl Jerusa-lcni ccelestcm sinc angustia, sine pressura, sinc Ji-vcrsitale el divisione liiniiuin : omncs liabcnt eain ,ct smgiili habenl lotim. Mngme ill.c divitnc. Non an-guslal frater Iratrem ; nulbi ibi indigenlia esl. Qtiidirgo ibi aclui i ? Oiniiium cnim actionum liumanaruminalcr nece-^tas. Jam, fratres, breviterdixi : curritcaniuto pei r,uaslibei actioncs , viJcte , si eas |>ariinisi ncccssitas. Sps e memorahilcs aries qttic ntagti evidentiir in suhvriiicmln , patrnriiiia lingn.i' r>i adiu-

PSALMUM LXXXIM. J062toria medicimc ; ipstc sunl enim in lioc steculo excel-lentes aciiones : lolle liligalores ; quibus npilulaturadvocatus ? lolle vulneraet morbos ; quid curat mcdi-cus? Et omnes isUe actinnes nogtrx ad quolidi.inanivitam qu.E exigunlnr et fiiint, ex neccssiiate vennint.Arare, scminare, novellare, iiiivigarc ; l.Jia nniaiaopera quo? parit, nisi ncccssit.is ei indigentia? Tnllcfainem , siiim, nuditalem ; eui opns simt isfci omuia ?Haicetiatn qnac nobis jiilieutur bmia opera : uain isiaqu;c comniemnravi , honesta snnl, seil omniiim lio-minum (excepiis operilms pessimis loqunr, detcsta-bilihus operilms , flagitiis et facinoribus . homiciJiis,effracturis , ndnlleriis ; illa nec dcpulo intcr acimneshum.inas); harc honesta loquor , nou parit nisi ne-cessilas rrngilitalis carnalis. Ila-c etiam qtta: dixi ju-beri nobis, Frauge esurienti panem luum : cni frangis,ubi nemo oiirit ? Egenum sine tecio induc m ouihhhiluam: queni liospitcm suscipis, ulii oinucs in paiiiasua viviii:i?qiicm visiias argrotuiii, ulii pcrpelua sa-niiaie gauJent? qucm concordas liligiosum , ubi paxseuipiteina est ? qucm scpelis inmluiim , ulii scinpcrviviiur? Nihil ergo honim aclurus cs cx npcribus lio-nestis illis oumiuiii boiniuuin : nilul aclurns cs ex is-tis bonis opeiibus; quia isii pullj luiluns jam vol.t-bunt de nido. Quid ergo?Jain divisti quid babiinrisunius : Qui habitanl m domo litn, beuli siml. Dic ciiamquid acturi sunt , quia uon ibi vidco aliquas neccssi-tates qux me impcllant .id agenduin. Et ce modn quodloquor el dispulo , necessiias parii. Numquid enhnibi talis disputalio crit, quasi quce dnccal ignarus,quasi qtitc comuiemorel ubliviosos? am veio in illapalria Evaiigellum recit.ibiiur , ubi ipsmn Dci Vcr-bum COUlemplabitur? Ergo quia dixit isie dcsideransel suspirans ex voce noslra , quid haliiiuri suniiis inilli patria cui suspiialur, et ail , Beati qui Imbiiam indomo lua; dical el quid acturi sumus. in sanulu t-culorum laudnbunt le. Iloc erit loium ncgolium no-slrum, siue Jeferlu Alleluia. Non robis, Iratres, vi-dcatur quasi fastidium ibi fulunim : quia si modohoc Jiti dicatis, non duralis; ab illo gaudio necessitasvos averlit. Et quia non tantum dclectat quod nonvidctur; si lanta alacritate in ipsa pressura el fragi-lilatecnrnis laiidamus quod crediinus, quomodo lau-dabimus qnod videbimus? Cum absnrpla fucrit moisin victoriam, cum mortale boc inducrit inunortalita-tem, ei corruptibile hoc inJucrit ineorruptioncm (I Cor.xv, 63, 54), nemo dicet, Diu steii; nemo dicei, Diu je-jiinavi.diu vigilavl. Sialtiliias enim magna ibi, el ipsaininiorlalit.is jam corpnris noslri suspeudetur in con-leiuplalionem ' Dei. Elsi modo vet bum lioc quod volnserogamus, lamdiu fragilitatem carnis nostrx siautcmlcnet; quid nobjs facict illud gaudium? quomndo noinulabit? Similes eiiiin ci ciimus, qnouiam videbi-iiiiis cum siculi cst ( I Jon. m , 2 ). Jam similcs illi,quando dcficieinus ? qno avcnemur? Securi ergn si-mus, fralvcs; non nns satiabil laus Dci *, ainor D'i.

1 Mss., contcmplutiotie. EdJ., Kt,; laivs Dei. Abest, nisi, a mclioribusMss. Kt '^

his, Corb. omittit eliam, tuiis nei, qund alii plcrique h:;-licnt : sednon mlduiit, cmui r>ei ; uc,|ue lioc Lal.ct li.


24/479

untt s. aucustini F.riscori KlGiSi delicios ab :,more, dcfic.ies a laude : si auieiu amorsempilcrnus crit, quia illa insaliahilis pulchriduloeri(; iioli liincre nenonpnssis temper laudare, qncmmmper poieris amanv Lrgo . Beaii qui habittmt in do-mo lun ; in mivh/.i lacutorunl Uiudubiuil lc. Iluic vilOBbii- lacrymx pi: coiitribulalormn,uinsliini sutit ainaiiliiiin. Asccnsns in ctirtte fjns t/ii/o-utit. (Jbi crgo dii


25/479

iOGS ENAKKATIO IN l'SfiBcmiiini csl ct cnnlra Legcm : Occusione , inqtiil,nccepla , peccalum ptr inundutuin operalum est in meomnem concupiscenlium ,Rom. vll, 7, 81. Quid cstoccnsione accepla pcr mundatum ? Accciiluni mailda-(iiiii qu.isi viribus siiis conali suut faccre lioiiiines;vicii roncupiscentia , inandali ciiam ipsiua transgres-siHie rci facti siint. Sod i|uid uit Apostolus? Vbi au-tem ubundavit peccatum , super ubunduvit ijratia ( ld.v , 20 ) ; id est , ancius est tuorbus, commendata eslmedicina. Propierea , fratres, quinque ill;e ponicusSaiomonis , numqnid curabanl a^grotos , ubi crat pi-seina in nicdio eaiuin ? Et jacebanl , iinjiiii , ivtjruliin quinque porluibus ( Joan. v, 3); in Evangelio le-cinin ' habemus. Quimpie i!1jj purlicus, Lcx est inquinque libris Moysi. Ad lioc producebautur xgrolide dniiiibiiK snis, ut jaccrent in porticibus. Ergo lexprodebat srgrotos, non sanabai ; sed bencdiclione Deitnrbabalur aqua, tanquam angelo descendcnie : visajqua liirbaia, qui polcrat unus descemlcbal etsana-batur. Aqua illa cincta quinquc porlicibus, populusJiul.coriiin erat Legeconclusus : liuncprrliirbavil Do-iiiiims prxscntia sua , ui occidereiur. Nisi cnim de-scensu suo Doniinus perturbarct pnpulum Judxorum,iiunupiid cruciligercltirf Uaquc turbata aqua passio-n Domini significabat, qiiaj facla est periurbaiagente Judxoiuin. In banc passioncm crcdit tanguidus,lanquam in aquam lurb.n.im descendens , el sauatur.Qui non sanabatur Lege , id est porlicibus , sanaturgratia, peT passionis fidem Doiniui nostri Jesu Cliri-ti. Unus, quia unitas. Ergo etliic quid ait? Ascensusin carde cjus disposuit, in convulle ploralionis , in lo-cum quem dhposuit: jam in illo loco gaudebimus.

II. [ veri. 8.] Quare aulem , iu convalU ploralionis?El cs qua convalle plnralionis ad illum locum gaudiivciiieiuus? Kam et benedictionem, inquit, dabit qui te-i;em dedit. Afflixit nos Lege, pressit nos Lcge, oslen-ilit nobis toicular; vidimus pressuram, carnis nostr.eIribulalionem cognovinius , iiigcmuimus rcbellantepcccalo adversus inentem nostrain, clamavimus, Miserego liomo : sub Lege gemuimus ; quid rcslal , nisi utbencdicliuiiem detqui Legeni dedit? Adveniet gratiapost Legem; ipsa est benediclio. Et quid nobis prx--siiiit isia gratia el licnedictio? t Ambulabiml a virtuii-bus in virlutcm. llic enim per graiiam multa: virtulesdantur : i Alii quidem datur per Spiritum scrmosapien-iix',aliiscrmoscieiitix,secundumeuindemSpiriium,aliilidcs, aliidonatiosanitalum, alii genera liiignarum.aliitaterpretaiio sermonum, alii prophelalio (lCor. xn,8-fJ ). Mulia; viriutcs, sed hic necessarias ; ct ab bis virtu-Llius inius iu virtulem. Quam virtulein ? Cluisium, DeiViitutein , et Dei Sapicntiam (ld. i, 24j. Ipsc dat di-tersas virtutcs in loco hoc , qui pro omnibus virtuti-bus necessariisin convalle plorationis et ulilibus dabitiinani virlutem, seipsum. Nam et virtutes agend.e vilienostra; qualuor dcscribuntur a inuliis , et in Scripturainveniuiilur. Prudentia dicilur, qua diguoscimiis interboniim et malum. Justitia dicilur , qua sua cuiquetribuimus; nemini quid.]uam debcntes , scd omncs

Sic Fr. ct Kss At. lov. diclum.IVrRji.. XX.WI1.

ALMUM LXXXIII. 10CGdiligentes { Ilom. xui,8). Tcmperantia dicilur , qu.itibidines refrcnamus. Fortitudo dicitur , qua oinnUiimlesta tnleramus. Ist.u virtules nunc in cnuvalleplorationis per graiiam Dei daniur nobis : ab bis vir-tutibus imiis in illam viilutcm. Et iju.c crit illa vir-lus.nisi solius coutemplationis Dei? Nccessaria ibinon crit isla prudentia, ubi nulla mala occursura suntqux vitemus. Sed quid putamus , fralres? Noii isi.ijustilia, ulii iiulla cril cujusquam indigcntia cui Silbve-nire debeamus. Non isla temperaiitia , ubi iiulla eritlibido refrenanda. Non ista fortitudo, ubi nulla cruntmala toleranda. Ergo ab liis virlutibus hiijiis actionisibimus in virtutem illius contcmplalinnis , cj deorum, Cbrislus Cln istiano-rum ? Ego dixi, Dii eslis , el filii Altissimi onmes (Psul.Lxxxi,6).DcditenimeispotesUtemliliosDei fieri (Joan.i, 12),ille in quemcredidimus, pulehcr sponsus, quihicprnpter deformitatcm nostram deformis apparuit : quiavidimus eum, inquit, fl non hab^bul tpecient neque dccorem(Uui. liii , 2). Finita oinui uecessitale mortalitalissicuti est Dcus apud Dcum , Verbum apud Palrem

,per quod facta sunt oinnia , apparebil niundis cor-de : beati enim inundi corde , quoniam ipsi Dcuinvidebunt (Matth. v, 8). Apparebil Deus deorum t*Sion.

12. [vers. 9.] Et rursus iste a cogitatioue illorumg.nidioiuni redit ad suspiria sua. Yidet quid pr.xvene-i il spe, et ubi adliec sil re. Apparebit lune Deus deo-rum in Sion : lioc est unde gaudcbinius; ipsuni iu sa;-cula sxculoruin laudabimus. Sed adlmc niodo lempiisesl orandi, lempiis deprccandi ; et si aliquanlum gau-dendi , scd adliuc iu spe : in peregrinatione siiinusin convallc plorationis suiiius. Ad hujus eigo loci(temilum rediens dicit, Domine Deus vhluliim, exaudiprecem meam ; auribus percipe , Deus Jacob : quia elipsum Jacub fecisti de Jacob Israel. Ap[iamii cniu.illi Deus, et dictus esl Israel (Cen. xxxu , 2.S), vidensDcum. Audi ergo me , Deus Jacob, et fac me Isiatl.Quando liam Israel ? Cuiii apparebii Deus deoruni iuSion.

15. [vers. 10.] Protcctor nosttr aspice , Deus. Subiinibra alarum luarum sperabunt (Psnl. xxxv, 8);ideo, Prouctor noster aspice, Dcus, ei respice in fuciemChristi lui. Quando enim non respicit in faciem Cbrisiisui Deus? quid esl, Respice in faciem Christi tui? Perlaciem iiinoicscimiis : quid est crgo, Kespice in faciemChristi tui ? Fac innotescere omnibus Clirislum tutim.Respice in faciem Christi lui : notus sil omnibus Cliri-sms tuus, ut possimus irca virtulibus in virtutcm, utpossil supcrabuudare gratia, quouiam abundavit pec-eatiim.

14. [tm. II.] Quoniam mclior etl diesuna iuatriitluis super millia. Alria illa suiit iu qux suspirabal, iu

/Trente-quatre.J


26/479

1067,|Uic dellclebal. Dosklerol ct dencit nlna mea In atriaItiiniinl : melior esi ibi unus dies snper millia dierum.Hillia dicram dealderant hominea , ei mtdtnin volunthlc vivere : conleinnanl millia ilierum , desiderentmiiim diem, qui non liabet ortuin et occasum ; iiuumiliem , diem sempiternum , cui non cedit hesiernus ,quem non urget crastinus. Ip^e unus dies desiderctura nobis. Quid nobisest cum inillibus dicrimi? Imns Biiiillibui dierum ad unum dlem ', sicut imus a viriu-libus in viriuiein.

15. Etegi abjici in domo Dcmini, magis quam habi-tatt i.i taberuacutis peccatorum. Invenil enim isle con-vnllem plorationis, invenil iste liumiliiatem undeasccndat : scit quin si se cxtollere volueril, cadct , sise liumiliaveril, crigeiur; elegil abjici, ut snbleveiiir.Quam mulii praeier labernaculum hoc torcularis do-ininici . id esl, praucr Ecclesiam catholicam volcntessublimari, et amantes honorcs suos.nohmt cognosccre

S. MGUSTINI EIMSCOIN 10ll< Miscricnidiam consecuius sum, qui prlus fni bla-iphemna, et pcrsecnlor, et injuriosns ; scd grnlia i >. -sum quod snni i (I Cor. xv, 10). Postea dicii, eiimpassinni propiuquaret : < Boninn agonem cerlavi, cm-sum eonsnmmavi, lidem aervavi ; supcrest mihi cn-rona justiii:e i. Ille qui tribnit misericordiam, servatveriialcm. Unde servat veritatnnf Qnam reddet mildDominus in illo die justus jitdex (II 7 im. iv, 7, 8). Indulgi-nliam donavit , coronam rcddel : donator cstindiilgcntia', dehilor cnronx. Unde dchitor? accepitaliquid? Cui debet aliquid Dcus? Ecce videmus quiateuel euin dehitorcm Paulus, consecuins misericor-diam, exigens veiilalem : Iteddet milti, inquit, Doini-nus in ilto die. Quid tihi rcddet, llisi quod libi debct ?Unde libi dehet ? quid ei dedisli ? Quis prior deditilli, ct relrihueinr ei {llom. II, 55) ? Debitorcm Do-mimis ipsesefecit, non accipicndo, scd promittcndo :non ei dicitur, Rcdde quod aecepisii ; sed, Rcddc

verilalem (a)? Si esset illis in corde vcrsus isie, Elegi qund promisisii. Misericordinm mihi erogavil, inquii,ijiri i domo Domini, magis quam habilare in taberna-culis peccaiornm ; nonue ahjicerent honoies, elcurre-rent ad convalleni plorationis , et hinc invenirenlasccnsus in cordc, cl hinc ircnl a virtulibus in virtu-tcm, ponentes spem suain in Christo , non in nescioi-un hominc? Bona vox.gnudenda vox, eligenda vox :EtVfli abjici in domo Domini , magis quam habilare intubernaculi* peccatorum. Ipse elegil abjici in domo Do-milti ; scd ille qtli invilavil ad convivium , eligcnlcminfi-riorem locmn vocat ad snperiorem , et dicil illiAscende {Luc. xiv, 10). Ipse lamen non elegit nisi essciu doino Domini, in .mocumquc loco, non tamen exiralimen.

10. \vers. 12.] Quare elegil ahjeclus esse in domoDominl, magis quain hahitare in tabernacnlis pecca-torum ? Quia misericordiam et veritatem diligit Deus.DoininuS miscricordiam diligii, qua mihi primo sub-veuit : veriialem diligil, ut credenti del quod promi-sit. Audi misericordbiTJ etveriiatcmin apostoloP.mlo,prius Saulo pcrsccuiorc. Indigebat misericordia, elrfixit in se factam : Qui prius fui blasphemus, etpcrsecutor, et injuriosus ; sed misericordiam conse-cuiiis sum, ul in me oslcnderet Christus Jesns omncmlouganimltatem in eos qm* credituri suni illi iu vilamiciernam > (I Tim. i, 15, 16). Ul cum indulgentiainlanicrnm scelerum atciperct Paulns, nemo despcra-rct posse * sibi donari quseumque peccaia. Eccch.ibes misericnrdiam. Noluit lunc Dens excrcere ve-rilaiem, ul pimirel pcccaniem. Eteniin si punirclur

ut faceret me innocentem : nam prius lui hlasphciuuset injuriosus ; sed cx illius grnlia faclus sum inuoccns.Ille autem qui prarogavil misericordiam , negarc po-tcrit dehilum ? Diligil misericordiam el veritatem. Gia-liam el gtoriam dubit. Quam graiiam, nisi dc qua ipsedixit, 6'raiin Dei siitn quod sum ? Quain gloriam, niside qua ipse dixil, Superest mihi corona juslilice.

17. [vers. 13.] Ideo, Dominus, iliquit, non privabilbonis ambulantes in innocentia. Quare crgo hominesnon vullis lenere innocentiam, nisi ut habealis bona?Non vull - lenere innoceniiam, ut non rcddat quodilli assignatur : aurmn vull habere et pcrdil innocen-tiam.Quid lucralur? quiddamnilhatur? Ilahel lucnm.auri, passus estdamnum innocenli;e. Estaliquid pic-tiosius innoceniia? Sed si innocentiam relinebo, in-quit, paupcr ero. Parvxnc diviti.c ipsa innoceniia?Si arcam plenam auro hahueris, divea cris : si corhabueris plenuin innoccntia, pauper eris ? Sed eccebona desiderans, modo in cgestaic, in tribulatione, inconvalleploraiionis, inpressura, in tentaiionibus.servainnocentiam. Erit cnim postea eliani bonum luumquod desideras ; requies, a?lcrniias, iinmorlaliias ,impassibilitas crit pnslea : ipsa siinl bona qua; servatDrus justis suis. Nam hona quas modo desideras proniagno, propter quae vis esse noccns, el non innocensaliende iltar qui habeanl, qui lalibus abundant Videsdivitias apud lalrones, apud impios, apud sccleratos.apud lurpes ; apud flagitiosos cl fncinorosos vidcsdivilias : dat illis Deus isia proplcr coiniuuiiioneui

pcccator, nonneveriiasessel?autaudereldicere, Non Kencris lium

migne. patrologiae cursus completus : series latina. 1800. volume 37

Documents