miejski oŚrodek doskonalenia nauczycieli · podniesienie kompetencji nauczycieli uczących języka...
TRANSCRIPT
MIEJSKI OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI w KONINIE
ul. Szymanowskiego 5, 62-510 Konin tel./fax. 63 211 27 56
[email protected] www.modn.konin.pl
Warunki i sposoby realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum
ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły II stopnia z języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii, wiedzy o społeczeństwie
i etyki z uwzględnieniem kształcenia kompetencji kluczowych
Małgorzata Ptak
doradca metodyczny
MODN w Koninie
Kuratorium Oświaty w Poznaniu
Cele szkolenia
Podniesienie kompetencji nauczycieli uczących języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii, wiedzy
o społeczeństwie i etyki w roku szkolnym 2018/2019 oraz w kolejnych latach w liceum ogólnokształcącym,
technikum i przyszłej branżowej szkole II stopnia w zakresie nowej podstawy programowej
kształcenia ogólnego.
Przygotowanie nauczycieli do wspierania szkoły we wprowadzaniu zmian.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ
z dnia 30 stycznia 2018 r.
w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia
Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2018 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 467)
Struktura podstawy programowej
…i wnioski wynikające z jej analizy
Załączniki nr 1, nr 2 i nr 3
1. Część wstępna (ogólna, ponadprzedmiotowa)
2. Część przedmiotowa
Część ogólna zawiera
• Cele kształcenia
• Umiejętności zdobywane przez ucznia
• Zadania szkoły
• Wykaz przedmiotów nauczanych w zakresie podstawowym i rozszerzonym
• Warunki do nabywania wiedzy i umiejętności
Część ogólna
Kształcenie ogólne w szkole ponadpodstawowej
stanowi fundament umożliwiający zdobycie zróżnicowanych kwalifikacji zawodowych,
ich doskonalenie i modyfikowanie, otwierając proces uczenia się przez całe życie.
Część ogólna
Kształcenie ogólne w branżowej szkole II stopnia stanowi kontynuację kształcenia
ogólnego w branżowej szkole I stopnia.
Celem kształcenia ogólnego jest:
1) traktowanie uporządkowanej, systematycznej wiedzy jako podstawy kształtowania umiejętności;
2) doskonalenie umiejętności myślowo-językowych, takich jak: czytanie ze zrozumieniem, pisanie twórcze, formułowanie pytań i problemów, posługiwanie się
kryteriami, uzasadnianie, wyjaśnianie, klasyfikowanie, wnioskowanie, definiowanie,
posługiwanie się przykładami itp.;
Celem kształcenia ogólnego jest:
3) rozwijanie osobistych zainteresowań ucznia i integrowanie wiedzy przedmiotowej z różnych dyscyplin;
4) zdobywanie umiejętności formułowania samodzielnych i przemyślanych sądów,
uzasadniania własnych i cudzych sądów w procesie dialogu we wspólnocie dociekającej;
Celem kształcenia ogólnego jest:
5) łączenie zdolności krytycznego i logicznego myślenia z umiejętnościami wyobrażeniowo-twórczymi;
6) rozwijanie wrażliwości społecznej, moralnej i estetycznej;
Celem kształcenia ogólnego jest:
7) rozwijanie narzędzi myślowych umożliwiających uczniom obcowanie z kulturą i jej rozumienie;
8) rozwijanie u uczniów szacunku dla wiedzy, wyrabianie pasji poznawania świata i zachęcanie do praktycznego zastosowania zdobytych wiadomości.
Kompetencje kluczowe – europejskie ramy odniesienia
Kompetencje są definiowane jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw. a) wiedza składa się z faktów i liczb, koncepcji, idei i teorii, które są już ugruntowane i pomagają zrozumieć określoną dziedzinę lub zagadnienie; b) umiejętności definiuje się jako zdolność i możliwość realizacji procesów i korzystania z istniejącej wiedzy do osiągania wyników; c) postawy opisują usposobienie i sposoby myślenia służące działaniu lub reagowaniu na idee, osoby lub sytuacje.
Kompetencje kluczowe
• Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, uzyskania szans na zatrudnienie, włączenia społecznego i aktywnego obywatelstwa. Rozwija się je w perspektywie uczenia się przez całe życie […] za pomocą uczenia się formalnego, pozaformalnego i nieformalnego.
• Wszystkie kompetencje kluczowe uważa się za jednakowo ważne.
8 kompetencji kluczowych
• kompetencje w zakresie czytania i pisania; • kompetencje językowe; • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w
zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii; • kompetencje cyfrowe; • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia
się; • kompetencje obywatelskie; • kompetencje w zakresie przedsiębiorczości; • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji
kulturalnej.
Umiejętności, postawy najbardziej pożądane u pracowników
• Rozwiązywanie złożonych problemów.
• Krytyczne myślenie.
• Kreatywność.
• Zarządzanie ludźmi.
• Współpraca z innymi.
Umiejętności, postawy najbardziej pożądane u pracowników
• Inteligencja emocjonalna. • Umiejętność oceniania i podejmowania
decyzji. • Zorientowanie na usługi. • Umiejętność negocjowania. • Elastyczność poznawcza. Źródło: Zofia Teodorowska, Złota dziesiątka umiejętności przyszłości, „Forum Nauczycieli” nr 2/2018 RODN „WOM” w Katowicach; na podst. raportuThe Future of Jobs (Światowe Forum Ekonomii w Davos 2016 r.)
Najważniejsze umiejętności
1) myślenie – rozumiane jako złożony proces umysłowy, polegający na tworzeniu nowych reprezentacji za pomocą transformacji dostępnych informacji, obejmującej interakcję wielu operacji umysłowych: wnioskowanie, abstrahowanie, rozumowanie, wyobrażanie sobie, sądzenie, rozwiązywanie problemów, twórczość.
Najważniejsze umiejętności
Rozwijanie następujących typów myślenia: analitycznego, syntetycznego, logicznego, komputacyjnego, przyczynowo-skutkowego, kreatywnego, abstrakcyjnego.
Synteza myślenia percepcyjnego i myślenia pojęciowego stanowi podstawę wszechstronnego rozwoju ucznia.
Najważniejsze umiejętności
2) czytanie – umiejętność łącząca zarówno rozumienie sensów, jak i znaczeń symbolicznych wypowiedzi; kluczowa umiejętność lingwistyczna i psychologiczna prowadząca do rozwoju osobowego, aktywnego uczestnictwa we wspólnocie, przekazywania doświadczeń między pokoleniami;
Najważniejsze umiejętności
3) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak i w piśmie, to podstawowa umiejętność społeczna, której podstawą jest znajomość norm językowych oraz tworzenie podstaw porozumienia się w różnych sytuacjach komunikacyjnych;
Najważniejsze umiejętności
4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem metod i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym
programowanie;
5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym dbałość o poszanowanie praw autorskich i bezpieczne poruszanie się w cyberprzestrzeni;
Najważniejsze umiejętności
6) umiejętność samodzielnego docierania do informacji, dokonywania ich selekcji, syntezy oraz wartościowania, rzetelnego korzystania ze źródeł;
7) nabywanie nawyków systematycznego uczenia się, porządkowania zdobytej wiedzy i jej pogłębiania;
8) umiejętność współpracy w grupie i podejmowania działań indywidualnych.
Najważniejsze umiejętności a obowiązki nauczyciela
Wspomaganie uczniów oraz dbałość o rozwój umiejętności należą do obowiązków każdego
nauczyciela.
Zadania szkoły i nauczycieli
• Zadania wychowawcze.
• Zadania profilaktyczne.
• Zadania opiekuńcze (odpowiednio do istniejących potrzeb).
Zadania szkoły i nauczycieli
• Poświęcanie dużo uwagi edukacji medialnej.
• Dostosowanie nauczania języków obcych do poziomu przygotowania ucznia, które uzyskał na wcześniejszych etapach edukacyjnych.
• Edukacja zdrowotna.
• Kształtowanie postaw sprzyjających rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, w tym kształtowanie postawy obywatelskiej, poszanowanie tradycji i kultury własnej oraz innych.
Postawy sprzyjające rozwojowi indywidualnemu i społecznemu:
• uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi,
• ciekawość poznawcza,
• kreatywność, przedsiębiorczość,
• kultura osobista,
• gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.
Zadania szkoły i nauczycieli
• Wzmacnianie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i regionalnej, przywiązania do historii i tradycji narodowych.
• Przygotowanie i zachęcanie uczniów do podejmowania działań na rzecz środowiska szkolnego i lokalnego, w tym do angażowania się w wolontariat.
Wolontariat w szkole
• art. 1 pkt 12, art. 68 ust. 1 pkt 9, art. 85 ust. 6 i 7, art. 98 ust. 1 pkt 21 Ustawy Prawo oświatowe
• kształtowanie u uczniów postaw prospołecznych, w tym poprzez możliwość udziału w działaniach z zakresu wolontariatu, sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu społecznym
• zapewnienie przez dyrektora warunków do działania w szkole wolontariuszy
• możliwość podejmowania wolontariatu przez samorząd uczniowski (w porozumieniu z dyrektorem)
Zadania szkoły i nauczycieli
• Kształtowanie szacunku dla środowiska przyrodniczego, motywowanie do działań na rzecz ochrony środowiska oraz rozwijanie zainteresowania ekologią.
• Umożliwienie nabywania kompetencji w zakresie komunikacji i współpracy w grupie, w tym w środowiskach wirtualnych, udziału w projektach zespołowych lub indywidualnych oraz organizacji i zarządzania projektami.
Zadania szkoły i nauczycieli
• Kształtowanie umiejętności podejmowania ważnych decyzji, wynikających ze strategii uczenia się przez całe życie – wybór szkoły, kierunku studiów, specjalizacji zawodowej; podnoszenie lub poszerzanie kwalifikacji, zmiana zawodu.
Ukierunkowanie procesu wychowawczego na wartości
Wychowanie
Wartości
Podmiotowe traktowanie
ucznia
Właściwe wybory i decyzje
Zadania szkoły i nauczycieli
• Podejmowanie działań związanych z miejscami ważnymi dla pamięci narodowej, formami upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości, najważniejszymi świętami narodowymi i symbolami państwowymi. (LO i T)
Rola biblioteki szkolnej
Biblioteka: 1. wspomaga realizację celów, 2. powinna dysponować aktualnymi zbiorami, zarówno
w postaci księgozbioru, jak i w postaci zasobów multimedialnych.
Nauczyciele wszystkich przedmiotów: 1. powinni odwoływać się do zasobów biblioteki szkolnej, 2. współpracować z nauczycielami bibliotekarzami w celu
wszechstronnego przygotowania uczniów do samokształcenia i świadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji.
Warunki do nabywania wiedzy i umiejętności
• Każda sala lekcyjna powinna mieć dostęp do internetu.
• Uczniowie i nauczyciele powinni mieć zapewniony dostęp do pracowni stacjonarnej lub mobilnej, możliwość korzystania z własnego sprzętu.
• Wszystkie pracownie powinny być wyposażone w monitor interaktywny lub zestaw: komputer, projektor, tablica interaktywna lub ekran.
Działalność edukacyjna szkoły określona jest przez:
1. Szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego;
2. Program wychowawczo-profilaktyczny szkoły, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym i profilaktycznym.
Stanową one spójną całość i muszą uwzględniać
wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej.
Programy nauczania
• nie mają statusu „ministerialnych”, • pozostają w gestii i kompetencji szkoły, • mogą być – w określonych granicach – wyrazem
autonomii szkoły i twórczych działań nauczycieli. Programy tworzone w szkole nie powinny powstawać zupełnie niezależnie od pozostałych, realizowanych przez innych nauczycieli, w tym programu profilaktyczno-wychowawczego szkoły oraz winny być zgodne z misją i wizją szkoły.
Zindywidualizowane wspomaganie rozwoju ucznia
• Szkoła i nauczyciele zobowiązani są do podejmowania działań mających na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia stosownie do jego potrzeb i możliwości.
Zindywidualizowane wspomaganie rozwoju ucznia
• Uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi nauczanie dostosowuje się do ich możliwości psychofizycznych i tempa uczenia się. (BS II)
• Uczniom z niepełnosprawnościami szkoła zapewnia optymalne warunki; indywidualizacja nauczania powinna tu wynikać z rozpoznania potencjału uczniów (motywować i umożliwiać osiągnięcie sukcesu). (LO i T)
Zmiany w szkole
Wszelkie zmiany w szkole muszą się ściśle
wiązać z jej głównym celem – uczeniem się
i rozwojem uczniów.
41
Kluczowe założenia reformy ujęte w podstawie programowej
• położenie większego nacisku na kształcenie
kompetencji kluczowych;
• wzmocnienie efektywności nauczania języka
ojczystego przez wprowadzanie uczniów w tradycję
kulturowo-literacką, która ma służyć zakorzenieniu
w przeszłości, wykształceniu poczucia tożsamości
i ciągłości kultury;
Kluczowe założenia reformy ujęte w podstawie programowej
• wzmocnienie efektywności kształcenia w zakresie
języków obcych nowożytnych poprzez stworzenie systemu dającego szansę uczniom na nieprzerwaną i systematyczną naukę języka obcego, naukę drugiego języka obcego, jak również możliwość kształcenia dwujęzycznego;
• powrót do realizowania w całym cyklu kształcenia przez wszystkich uczniów historii, z uwzględnieniem szerokiego kontekstu uwarunkowań wewnętrznych i międzynarodowych;
Kluczowe założenia reformy ujęte w podstawie programowej
• rozwijania wśród uczniów przedsiębiorczości i kreatywności oraz kształtowania umiejętności sprawnego posługiwania się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi nie tylko w procesie kształcenia, lecz również w codziennym życiu, czemu będzie służyć szersze uwzględnienie w podstawie programowej wszystkich przedmiotów technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz wprowadzenie powszechnej nauki programowania;
Kluczowe założenia reformy ujęte w podstawie programowej
• rozwijania wiedzy i umiejętności w zakresie nauk
matematyczno-przyrodniczych przez wyodrębnienie
nauczania biologii, chemii, fizyki i geografii już na
II etapie edukacyjnym – z kontynuacją na III etapie
edukacyjnym;
• powrót do spiralnego (przyrostowego) układu treści
nauczania/wymagań edukacyjnych umożliwiającego
powtarzanie, utrwalanie i poszerzanie materiału
na kolejnych, wyższych etapach nauczania;
Kluczowe założenia reformy ujęte w podstawie programowej
• zastąpienie idei integracji przedmiotowej korelacją przedmiotową (w ramach przedmiotów humanistycznych oraz przedmiotów przyrodniczych i ścisłych).
Podstawy programowe poszczególnych przedmiotów
• Cele kształcenia – wymagania ogólne.
• Treści nauczania – wymagania szczegółowe.
• Warunki i sposób realizacji.
Cele kształcenia a treści nauczania
Cele kształcenia zawarte w części ogólnej podstawy programowej mają
ścisły związek z celami kształcenia danego przedmiotu, a te z kolei
przekładają się na konkretne treści nauczania.
Cele kształcenia, treści a warunki i sposób realizacji
Warunki i sposób realizacji zapisane w podstawie programowej dla poszczególnych przedmiotów są powiązane z zapisami w części
ogólnej.
Ich spełnienie ma wpływ na efektywność procesu uczenia się uczniów.
Cele kształcenia część ogólna
• Rozwijanie wrażliwości społecznej, moralnej i estetycznej.
Cele kształcenia język polski
• Budowanie systemu wartości na fundamencie prawdy, dobra i piękna oraz szacunku dla człowieka.
Treści nauczania
• Uczeń rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek ze […] zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje je refleksji; (np. Inny świat, Rok 1984)
Warunki i sposób realizacji
Integracja kształcenia językowego i literackiego jest warunkiem koniecznym […] rozwija skutecznie świadomość wartości, które opisuje język […].
Kształcenie językowe stanowi zatem istotny element budowania własnego systemu wartości, którego podstawą są prawda, dobro i piękno oraz szacunek dla drugiego człowieka.
Język obcy nowożytny (BS II)
Cele kształcenia: Uczeń uczestniczy w rozmowie i reaguje ustnie w typowych, również w miarę złożonych sytuacjach oraz reaguje w formie prostego tekstu pisanego w typowych sytuacjach, w tym związanych z komunikowaniem się w środowisku pracy […]
Treści nauczania: uczeń wyraża uczucia i emocje (np. radość, smutek, niezadowolenie, złość, zdziwienie, nadzieję, obawę, współczucie).
Wiedza o społeczeństwie (BS II)
Cele kształcenia: diagnozuje problemy społeczno-polityczne i ma umiejętność oceny wybranych rozwiązań tych problemów.
Treści nauczania: uczeń wykazuje różnice w przestrzeganiu praw człowieka w państwie demokratycznym i niedemokratycznym; przedstawia problem łamania praw człowieka w wybranym państwie niedemokratycznym.
Etyka (BS II)
Cele kształcenia: Rozwijanie wrażliwości moralnej.
Treści nauczania: uczeń objaśnia pojęcia: dobro i zło, wartość, godność, prawda, wolność, odpowiedzialność oraz rozważa rolę tych pojęć w etyce.
Historia (LO i T)
• Cele kształcenia: uczeń ugruntowuje potrzebę poznawania przeszłości dla rozumienia współczesnych mechanizmów społecznych i kulturowych.
• Treści nauczania: analizuje cywilizacyjne i kulturowe następstwa wojny; ocenia straty wojenne, wylicza społeczne i gospodarcze następstwa wojny.
Bibliografia
• Gribble D., Edukacja w wolności: w poszukiwaniu idealnego
systemu kształcenia, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2005. • Gromiec L., Monitorowanie realizacji podstawy
programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych, Oficyna Prawa Oświatowego, 2016.
• Indywidualizacja w nauczaniu, Sajdak A. [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, T. 2, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2003.
• Janowski A., Nauczanie w praktyce – t. 1. i 2., ORE, 2010. • Pedagogika wobec problemów wychowania końca XX
wieku, red. Kozioł E. , Kobyłecka E., Wyd. PWSP im. T. Kotarbińskiego, 2000.