məhəmməd füzüli seçilmiş əsərləri

8/14/2019 Məhəmməd füzüli seçilmiş əsərləri

http://slidepdf.com/reader/full/mhmmd-fuezueli-secilmis-srlri 1/246

www.ocaq.net 1

MƏHƏMM ƏD FÜZUL İ

2-C İLD

LEYLİ VƏMƏCNUN

BU,ƏRZİ-ƏDƏMİ-QÜDRƏTDİRVƏÜZRİ-F İQDİ-QÜVVƏTDİR

Arayişi-söhb ǝt eylǝ, saqi!Ver bad ǝ, mürüvv ǝt eylǝ, saqi!Bir cam ilǝ q ı l dima ğ ı m ı tǝr!Lütf eylǝ, bir iltifat göst ǝr!Q ǝm m ǝrhǝlǝsind ǝ qalm ı şam f ǝrd,Nǝ yar, n ǝ hǝmni şin, n ǝ hǝmdǝrd.Hǝmcinsl ǝrim t ǝmam getmi ş,Söz mülkünd ǝn nizam getmi ş.Bu bǝzmd ǝ sǝn qal ı bsǝnü m ǝn,Bu bǝzmi g ǝl edǝlim müz ǝyyǝn!Sǝn ver bad ǝ, mǝn eylǝyim nu ş!

Mǝn nǝzm oxuyum, s ǝn ona tut gu ş!Bir dövrdǝyǝm ki, n ǝzm olub xar,Əşar bulub k ǝsadi- ǝsar.Ol rütb ǝdǝ qǝdri-n ǝzmdir dunKim, küfr oxunur k ǝlami-mövzun.Bir mülkd ǝyǝm ki, g ǝr udub qan,Mǝzmuni-ibar ǝtǝ çǝkib can,Min riştǝyǝ türf ǝ lǝl çǝksǝm,

Min rövz ǝyǝ naz ǝnin gül ǝksǝm,Q ı lmaz ona hiç kim n ǝzar ǝ,Derlǝr gül ǝ xar, l ǝlǝ xarǝ.



www.ocaq.net 2

Ancaq dem ǝzǝm ki, xaki-Ba ğdad,Alayişi-n ǝzmd ǝndir azad.Yoxdur bir mülk bu zamandaKim, nǝzm r ǝvac ı ola onda.NǝHind, n ǝFars, n ǝXorasan,

NǝRumü Əcǝm, n ǝ Şamü Şirvan,Olsayd ı birind ǝ bir süx ǝnsǝnc,Əlbǝttǝ, ǝyan olurdu ol g ǝnc.Gǝncineyi-n ǝzm gizli qalmaz,Sanm ı n gün ǝş olsa nur salmaz.Kanı necǝ kim nihan tutar da ş,Eylǝr onu l ǝl alǝmǝ faş.Hala m ǝgǝr iqtizayi-dövranOldur ki, ola o g ǝnc pünhan.Dövran il ǝmǝn nǝqiz seyr ǝm,Dövr ǝhlind ǝn m ǝgǝr ki, qeyr ǝm.Dövran ist ǝr ki, xar ola n ǝzm,Biizzǝtü etibar ola n ǝzm,Mǝn münt ǝzirǝm ver ǝm rǝvac ı n,Bimar isǝ eylǝyǝm ǝlac ı n.Ol nǝfyi-kǝmali-hikm ǝt eylǝr,Laz ı m bilir ǝm x ǝsarǝt eylǝr.

Tǝmiri-x ǝrabǝ talibǝm m ǝn,İnşǝallah ki, qalib ǝm m ǝn.

SAQİNAMƏ

Saqi, m ǝdǝd et ki, d ǝrdm ǝndǝm!Q ǝm silsil ǝsinǝ paybǝndǝm.

Q ǝm d ǝfinǝ cami-mey d ǝvad ı r,Tǝdbiri-q ǝm eylǝmǝk rǝvad ı r.Sǝndǝn nǝ inayǝt olsa vaqe



www.ocaq.net 3

Fikr etm ǝ ki, m ǝndǝ ola zayeMǝn bir s ǝdǝf ǝm, s ǝn ǝbri-niysan,Ver q ǝtrǝvü al dürri- ğǝltan.Sǝnsǝn xur şidü m ǝn siyǝh xak,Ver at ǝşü al c ǝvahiri-pak.

Rǝhm et ki, q ǝribü xaksar ǝm,Bimunisü yarü q ǝmgüsar ǝm.Ol bir neç ǝ hǝmdǝmi-müvafiq,Yǝni şüǝrayi-dövri-sabiq,Tǝdric ilǝ gǝldilǝr cǝhan ǝ,Tǝzim ilǝ oldular r ǝvanǝ.Dövran olar ı müǝzzǝm etdi,Hǝr dövr birin mük ǝrrǝm etdi.Hǝr birin ǝ hami oldu bir şah,Zövqi-süx ǝnind ǝn oldu agah.Türkü ǝrǝbü ǝcǝmdǝ ǝyyam,Hǝr şairǝ vermi ş idi bir kam.Şad etmi ş idi Əbun ǝvas ı ,Harun x ǝlif ǝnin ǝtas ı .Bulmuşdu s ǝfayi-dil Nizami,Şirvan şahǝ dü şüb girami.Olmu şdu Nǝvaiyi-süx ǝndan,

Mǝnzuri- şǝhǝnşǝhi-Xorasan.Söz gövh ǝrinǝ nǝzǝr salanlar,Gǝncinǝ verib güh ǝr alanlar,Çün qalmad ı , qalmad ı f ǝsah ǝt,Ərbabi-f ǝsah ǝt içrǝ rahǝt.Ol taif ǝ çǝkdi xirq ǝyǝ ba ş,Halǝtlǝrin etm ǝz oldular fa ş.Ta olmaya r ǝsmi- şer m ǝfqud,

Əbvabi-fünuni-n ǝzm m ǝsdud.Laz ı m m ǝnǝ oldu hifzi-qanun,Zǝbti-n ǝsǝqi-k ǝlami-mövzun.



www.ocaq.net 4

Naçar, tutub t ǝriqi-namus,Rahǝtdǝn olub müdam, m ǝyus,Əhdi söz ǝ istivar q ı ld ı m,Əşar dem ǝk şüar q ı ld ı m.Çün x ǝlqǝ xilafi-müdd ǝayǝm,

Onlar z ǝmincǝ süst r ǝyǝm.Hǝr söz ki, g ǝlir zühur ǝmǝndǝn,Min tǝnǝ bulur h ǝr ǝncüm ǝndǝn.Eylǝr hǝsǝd ǝhli ba ğlay ı b kin,Tǝhsin ǝvǝzinǝ nǝfyü nifrin.Ümmid ki, r ǝf olub küdur ǝt,Tǝğyirpǝzir ola bu sur ǝt.Ol qövm bu gül şǝnǝ girǝndǝ,Bu gülşǝn içind ǝ gül d ǝrǝndǝ Gül taz ǝ idivü s ǝbzǝ növxiz,Tǝrpǝndikc ǝ nǝsimi-gülrizOnlar gülü d ǝrdilǝr, m ǝni-zarHala dilǝrǝm d ǝrǝm x ǝsü xar.Bu bǝzmǝ olar ver ǝndǝ tǝzyinMey saf idi, b ǝzm h ǝm növayin.Mey safi olara oldu ruzi,Qald ı mǝnǝ da ği-dürd suzi.

Bu dürd ǝmǝn olmu şam h ǝvaxah,Bir nǝşǝverǝrmi, bilm ǝzǝm, ah!

BU, SAQİYİ-BƏZMƏBADƏ ÜÇÜN XİTABDIR

Saqi, k ǝrǝm eylǝ, cam g ǝzdir!

Tutma, q ǝdǝhi müdam g ǝzdir!Dövranǝ çox etibar q ı lma,Gǝzdir q ǝdǝhi, q ǝrar q ı lma!



www.ocaq.net 5

Tök al ı b ǝlǝ gümü ş sürahi,Zǝr sa ğǝrǝ ruhb ǝxş rahi.Sǝrf eylǝ riayǝtimd ǝ ǝltaf,Tǝnhal ı ğ ı m ı gör, eyl ǝ insaf!Şü ğ lüm bu büsat içind ǝ çoxdur,

Sǝndǝn özg ǝ, mǝdǝdçi yoxdur.Hǝmdǝmliyim ilǝ ar q ı lma!Mǝndǝn nifr ǝt şüar q ı lma!Gǝr bilm ǝz isǝn ki, m ǝn nǝ zat ǝm,Nǝ zülm ǝti-çe şmeyi-h ǝyatǝm,Feyzi-hün ǝrim şǝrabd ǝn sor,Suzi-cig ǝrim k ǝbabd ǝn sor.Tutsan ǝlini mǝni-f ǝqirin,Hǝqq ola h ǝmişǝ dǝstgirin.Mǝn şairi-Museyi-k ǝlamǝm,Sahirlǝrǝmöcizi-t ǝmam ǝm.Mǝn sahiri-Babili n ǝcadǝm,Harut ǝ bu i şdǝ ustad ǝm.Söz d ǝrkinǝ sǝrf edib f ǝrasǝt,Əmlak ı na bulmu şam r ǝyasǝt.Gǝh tǝrzi-q ǝsidǝ eylǝrǝm saz,Şǝhbaz ı m olub bül ǝndp ǝrvaz.

Gǝh dǝbi-q ǝzǝl olur şüar ı m,Ol dǝbǝ rǝvan ver ǝr qǝrar ı m.Gǝh m ǝsnǝviyǝ olub h ǝvǝsnak,Ol bǝhrdǝ istǝrǝm düri-pak.Hǝr dild ǝ ki var ǝhli-raz ǝm,Mǝcmui-fünun ǝ eşqbaz ǝm.Bir kargǝrǝm h ǝzar pi şǝ,Canlar ç ǝkib ist ǝrǝm h ǝmişǝ,

Dükkan ı m ola r ǝvaci-bazar,Hǝr ist ǝdiyin bula xiridar.



www.ocaq.net 6

BU, SƏBƏBİ-NƏZMİ-KİTABDIRVƏBAİSİ- İRTİKABİ-ƏZABDIR

Saqi, tut ǝlim ki, x ǝstǝhalǝm!

Q ǝm rǝhgüz ǝrindǝ payimal ǝm.Sǝnsǝn m ǝni-mübt ǝlayǝ qǝmxar,Sǝndǝn özg ǝ dǝxi kimim var?Müşkül i şǝ dü şmü şǝm, m ǝdǝd q ı l,Mey hirzi il ǝ bǝlam ı rǝd q ı l!Hǝll eylǝyǝ gör bu mü şkülat ı ,Kǝm etm ǝ qulundan iltifat ı !Bir gün ki, meyi-Süheyl t ǝsir,Vermi şdi mizaci-pak ǝ tǝğyir,Hǝmrǝngi-b ǝhar olub x ǝzan ı m,Dönmü şdü ǝqiqǝ zǝf ǝran ı m.Cǝm idi yan ı mda ittifaqi:Sazü m ǝzǝvü şǝrabü saqi.Peyvǝstǝ lǝbalǝbü peyapey,Nuş eylǝr idim q ǝdǝh-q ǝdǝh mey.Zövq üzr ǝmey art ı rı rd ı zövqüm,Şövq üzr ǝ ziyad olurdu şövqüm.

Ol bǝzm idi afiy ǝt bǝhar ı ,Mǝn bülbüli-zari biq ǝrar ı .Bir hǝddǝ irişdi nǝşǝyi-camKim qalmad ı ǝhli-b ǝzmǝ aram.Əsrari-dil oldu a şikara,Mǝsdud oluban d ǝmi-müdara.Olmu şdu r ǝfiqü h ǝmzǝban ı m,Ayineyi-tutiyi-r ǝvan ı m,

Bir neçǝ zǝrifi-xütteyi-Rum,Rumi ki, dedin, q ǝziyyǝmǝlum.Yǝni ki, qamu d ǝqayiq ǝhli,



www.ocaq.net 7

Hǝr mǝsǝlǝdǝ hǝqayiq ǝhli,Hǝm elm f ǝnind ǝ nükt ǝdanlar,Hǝm söz r ǝvişindǝ dürf ǝşanlar.Kim eylǝr idi h ǝqayiqi-raz,Şeyxidǝnü Əhmǝdidǝn a ğaz.

Kim söylǝr idi ögüb k ǝlami,Övsafi-C ǝliliyü Nizami.Bilmişlǝr idi ki, hüsni-göftar,Q ǝdrim q ǝdǝrincǝmǝndǝ hǝm var.Çün var idi m ǝstlikd ǝ laf ı m,Ta anlana sidqimü xilaf ı m,Mǝn xǝstǝyi etdil ǝr ni şanǝ,Bir rǝng ilǝ tiri-imt ǝhan ǝ."Lütf eylǝ! - dedil ǝr, - ey süx ǝnsǝnc!Faş eylǝ cǝhan ǝ bir nihan g ǝnc!Leyli-Mǝcnun ǝcǝmdǝ çoxdur,Ətrakd ǝ ol f ǝsan ǝ yoxdur.Tǝqrirǝ gǝtir bu dastan ı ,Q ı l taz ǝ bu ǝski bustan ı ".Bildim bu q ǝziyyǝ imtǝhand ı r,Zira ki, bu bir b ǝlayi-cand ı r,Sevdas ı dirazü b ǝhri kytah,

Mǝzmunu f ǝğanü nal ǝvü ah.Bir bǝzmi-müsib ǝtü b ǝlad ı rKim, ǝvvǝli qǝm, sonu f ǝnad ı r.Nǝ bad ǝsinǝ nişatdan r ǝng,Nǝ nǝğmǝsinǝ f ǝrǝhdǝn ah ǝng,İdrak ı verǝr xǝyala azar,Əfkar ı edǝr mǝlal ı ǝfkar,Olsayd ı tǝvǝccöhü münasib,

Tövcihinǝ çox olurdu ra ğib.Olsayd ı tǝsǝrrüfünd ǝ rahǝt,Çox kamil ona q ı lı rd ı rǝğbǝt,



www.ocaq.net 8

Billah ki, n ǝ xo ş demi ş Nizami,Bu babd ǝ xǝtm edib k ǝlami:"Əsbabi-sox ǝn ni şatü naz ǝst,Zin hǝr do sox ǝn bǝhan ǝsaz ǝstMeydani-sox ǝn f ǝrax bay ǝd,

Ta t ǝb süvareyi nomay ǝdDǝr gǝrmiyi irikü s ǝxtiyi-kuh,Ta çǝnd sox ǝn rǝvǝd bǝǝnbuh?"Bir iş ki, q ı lı r şikayǝt ustad,Şagird ǝ olur rücui bidad.Gǝrçi bilir ǝm, bu bir sit ǝmdir,Tǝklifi bunun q ǝm üzr ǝ qǝmdir,Əmma nec ǝ etm ǝk olur ikrah?Bir vaqeǝdir ki, dü şdü nagah,Yeydir yen ǝ üzrd ǝn şüruim,Bu işdǝ tǝvǝkkülǝ rücuim.Ey tǝbi-l ǝtifü ǝqli-vala!İdraki-bül ǝndü nitqi-guya!Düşdü s ǝf ǝrim diyari-d ǝrdǝ,Kimdir m ǝnǝ yar bu s ǝf ǝrdǝ?Hǝr kimd ǝ ki, vard ı r istita ǝt,Dǝrdü q ǝmü möhn ǝtü q ǝnaǝt,

Oldur bu müsafir ǝtdǝ yar ı m,Zövq ǝhlinǝ yoxdur etibar ı m.Mǝrkǝb gǝrǝk olsa ǝzmi-rah ǝ,Bǝsdir biz ǝ xam ǝvü siyah ǝ.Vǝr, tu şeyi-rah olursa m ǝtlub,Mǝzmuni-xo şü ibar ǝti-xub.Əzm eyl ǝyǝlim, t ǝǝllül etm ǝn!Mǝnzil k ǝsǝlim, t ǝğafül etm ǝn!

Ey bǝxt, vǝfas ı z olma s ǝn hǝm!Hǝmrahl ı q et, biziml ǝ bir d ǝm!



www.ocaq.net 9

BU, TUĞRAYİ-MİSALİ-MƏHƏBBƏTDİRVƏDİBAÇEYİ-D İVANİ-MÖHNƏTDİR

Dehqani-h ǝdiqeyi-hekay ǝt,

Sǝrrafi-c ǝvahiri-r ǝvayǝt,Mǝni çǝmǝnindǝ gül dik ǝndǝ,Söz ri ştǝsinǝ güh ǝr çǝkǝndǝ,Q ı lm ı ş bu r ǝvişdǝ nükt ǝdanl ı q,Gülrizligü güh ǝrf ǝşanl ı qKim: xeyli- ǝrǝbdǝ bir cavanm ǝrd,Cǝmiyyǝtü izzü cah il ǝ f ǝrd,Müstǝcmǝi-cümleyi-f ǝzayil,Bulmuşdu r ǝyasǝti-q ǝbayil,Əmrin ǝ ǝrǝb mütiü münqad,Gǝh Bǝsrǝmǝqam ı , gah B ǝğdad.Bir büqǝdǝ olmay ı b qǝrar ı ,Gǝzmǝkdǝ keçǝrdi ruzigar ı .Hǝr lǝhzǝ urard ı ol yegan ǝ,Sǝrçe şmǝlǝrǝ siyah xan ǝ.Seyr eylǝr idi sürüb t ǝnǝ üm,Gözlǝr üz ǝrǝmisali-m ǝrdüm.

Ovzai-xiyami-mi şkfami,Xǝlqǝ şǝbi-q ǝdr t ǝk girami.Hǝr mǝnzilǝ kim, güzar ed ǝrdi,Sǝhrayi b ǝnǝf şǝzar ed ǝrdi.Gülzarlar içr ǝ lalǝ ça ğ ı ,Bǝnzǝrdi evin ǝ lalǝ da ğ ı .Əmval ı cǝmii-cinsd ǝn çox,Əmma bu c ǝhanda varisi yox.

Gǝr q ı lsa onu t ǝlǝf hǝvadis,Yox bir x ǝlǝfi ki, ona varis.Fǝrzǝndsiz ad ǝmi tǝlǝfdir,



www.ocaq.net 10

Baqi ed ǝn ad ǝmi xǝlǝfdirNǝsl ilǝ olur b ǝqayi-insan,Nǝzmi-b ǝşǝrü nizami-dövran.Can cövh ǝrinǝ bǝdǝldir övlad;Övlad qoyan, qoyar h ǝmin ad.

Xoş ol ki, x ǝlǝfdǝn ola xo şdil,Dünyada bir o ğlu ola qabil.Pirayǝsi ola d ǝstgah ǝ,Sǝrmayǝsi ola izzü cah ǝ.Ah, ǝr ola bir s ǝfihü s ǝrke ş,Ətvari k ǝrihü xülqi naxo ş,Tǝşni oxuna olub ni şanǝ,Bizar ola ondan ata-an ǝ,Əlqiss ǝ, ol ǝfzǝli-q ǝbayil,Ol piri-h ǝmidǝtül-x ǝsayil,Fǝrzǝndǝ olub h ǝmişǝ talib.Tǝhsili-b ǝqayi-n ǝslǝ ra ğib,Çox mahliqa s ǝnǝmlǝr ald ı ,Çox türf ǝ zǝminǝ töxm sald ı .Çox n ǝzrlǝr etdi h ǝr mǝzar ǝ,Çox q ı ld ı niyaz girdigar ǝ,Tǝsir q ı lı b f ǝğanü ahi,

Övn etdi inay ǝti-ilahi,Bir gecǝ aç ı ld ı babi-r ǝhmǝt,Buldu ǝsǝri-dua icab ǝt.Bǝr verdi nihali-ba ği-m ǝqsud,Açı ld ı güli-h ǝdiqeyi-cud.Çün vǝdǝ irişdi, do ğdu bir ay,Xurşid rüxiyl ǝ alǝmaray.Şad oldular ondan ata-an ǝ,

Şükran ǝ verildi çox x ǝzan ǝ.Əlqiss ǝ, ǝdǝmdǝn oldu peydaBir tifli-müz ǝkkǝrü müz ǝkka.



www.ocaq.net 11

Xurşid kimi k ǝmalǝ qabil,İsa kimi tifllikd ǝ kamil.Ol dǝm ki, bu xakdan ǝ dü şdü,Halı n ı bilib f ǝğanǝ dü şdü.Axı r günün ǝvvǝl eylǝyib yad,

Axı

tdı

sirişkü qı

ldı

f ǝryad,Yǝni ki: "Vücud, dami-q ǝmdir;Azadǝlǝrin yeri ǝdǝmdir.Hǝr kim ki, ǝsir olur bu dam ǝ,Sǝbr ets ǝ gǝrǝk qǝmi-müdam ǝ".Olmu şdu z ǝbani-hali guyaSöylǝrdi ki: "Ey, c ǝfaç ı dünya!Bildim qǝmini s ǝnin ki, çoxdur,Q ǝm çǝkmǝyǝ bir h ǝrif yoxdur.Gǝldim ki, olam q ǝmin h ǝrifi,Gǝl, tǝcrüb ǝ eylǝmǝn z ǝifi!Hǝr qanda q ǝm ola, q ı lma ehmal!Cǝm eylǝ, dili-h ǝzinim ǝ sal!Hǝm ver m ǝnǝ qǝm yem ǝk kǝmali,Hǝm alǝmi qǝmdǝn eylǝ xali!Peyvǝstǝmǝni ǝsiri-q ǝm q ı l!Kǝm q ı lma n ǝsibimi, k ǝrǝm q ı l!

Zövq ilǝ keçirm ǝ ruzigar ı m!Fani olana yox etibar ı m.Ey eşq, q ǝribi-al ǝm oldum,Avareyi-vadiyi-q ǝm oldum,Tǝdbiri-q ǝm etm ǝk, olmaz oldu,Gǝldim, geri getm ǝk olmaz oldu,Sǝndǝn dilǝrǝm m ǝdǝd ki, daimTǝmkinim ola s ǝn ilǝ qaim.

Bu bǝzmd ǝ kim, şǝrab ı qand ı r,Saqi cǝlladi-biamand ı r;Bir mey m ǝnǝ sun ki, m ǝstü m ǝdhu ş,



www.ocaq.net 12

Daim özümü q ı lam f ǝramu ş.Nǝ gǝldiyimi bilim c ǝhan ǝ,Nǝ onu ki, nec ǝdir z ǝman ǝ.Alǝm gözüm ǝ görünm ǝyǝ hiç,Bu riştǝdǝ bulmayam x ǝmü piç".

Dayǝ onu pak qaldı

qandan,Qald ı rd ı bu tir ǝ xakdandan.Qüslün verib abi-çe şmi-t ǝrdǝn,Süd yerin ǝ verdi qan cig ǝrdǝn.Əqvamü q ǝbaili olub şad,Ol növr ǝsǝQeys qoydular ad.Can ilǝ q ı lı rd ı dayǝ ezaz,Əsbabi-k ǝmali-t ǝrbiyǝt saz.Lakin, ol edib h ǝmişǝ nalǝ,Xoşnud deyildi heç bu hal ǝ.Əzas ı n edib ǝlilǝ ǝfkar,Eylǝrdi müdam nal ǝvü zar.Süd içs ǝ san ı rd ı kim, iç ǝr qan.Əmcǝk görünürdü ona peykan.Yox idi firib il ǝ qǝrar ı ,Yan ı nda firibin etibar ı .Bir gün onu g ǝzdirirdi day ǝ,

Dǝrdini yetirm ǝyǝ dǝvayǝ,Bir evdǝmǝgǝr ki, bir p ǝrivǝş,Ol tifli b ǝsi görüb mü şǝvvǝş,Rǝhm etdi, ǝlinǝ ald ı bir d ǝm,Tifl onu görünc ǝ, oldu xürr ǝm.Hüsnün ǝ bax ı b qǝrar tutdu,Fǝryadü f ǝğan ı n ı unutdu.Olduqca ǝlindǝ, oldu x ǝndan;

Düşdükc ǝ ǝlindǝn, oldu giryan.Mahiyyǝtini çü day ǝ bildi,Ol mah ı ona ǝnis q ı ld ı .



www.ocaq.net 13

Oldu bu d ǝxi, onunla mötad,Nǝ dayǝ, nǝ ana eyl ǝdi yad.Zat ı nda çü var idi m ǝhǝbbǝt,Mǝhbubu görünc ǝ tutdu ülf ǝt,Eşq idi ki, oldu hüsn ǝmail,

Hüsnü n ǝ bilirdi tifli-qafil.Mǝlum idi ǝhli-hal ǝ ol halKim, nüsxeyi-e şqdir bu timsal.Əlbǝttǝ, bu tifli zar ed ǝr e şq,Aşüfteyi-ruzigar ed ǝr e şq;Əlbǝttǝ, q ı lı r bu sübh t ǝsir,Xurşid ç ı x ı b olur cahangir,Çün t ǝrbiyǝti- ǝdibü day ǝ,Verdi ǝsǝri-t ǝmam ol ay ǝ,Gün-günd ǝn edib k ǝmal hasil,Ol mahi-növ oldu b ǝdri-kamil,Gǝldikcǝmeyi-v ǝfadǝn ǝyyam,Hǝr dövrd ǝ sundu ona bir cam,Ta q ı ld ı onu t ǝmam s ǝrmǝst,Tǝdric ilǝ dami-e şqǝ pab ǝst.Çün sür ǝt ilǝ dönüb z ǝman ǝ,On ya ş ı na yetdi ol yegan ǝ;

Atas ı na müqt ǝzayi-ad ǝt,Fǝrz oldu ki, onu ed ǝ sünn ǝt.Çǝm etdi ǝhaliyi-diyari,Hǝr sahibi-izzü etibari;Bǝzl eylǝdi ol q ǝdǝr zǝrü simKim, yetdi qiyas ǝ f ǝqrd ǝn bim.Xǝlq onda gör ǝndǝ kǝsrǝti-mal,Bim oldu ki, mün ǝkis ola hal.

Ol saf z ǝmir, pak m ǝşrǝb,Bir bǝzmg ǝh eylǝdi mür ǝttǝbKim, görm ǝdi onu çe şmi-sa ğǝr,



www.ocaq.net 14

Cǝmşiddǝn özg ǝyǝmüyǝssǝr.İtmam ǝ yetib t ǝriqi-sünn ǝt,Tǝlimi-ülum ǝ yetdi növb ǝt.Əsbab ona eyl ǝyib mür ǝttǝb,Verdilǝr onunla ziybi-m ǝktǝb.

BU, BÜNYADİ-BİNAYİ-BƏLADIRVƏMÜQƏDDİMEYİ-ƏLƏMİ- İBTİLADIR

Mǝktǝbdǝ onunla oldu h ǝmdǝm,Bir neçǝmǝlǝkmisal q ı z h ǝm,Bir sǝf q ı z oturdu, bir s ǝf o ğlan,Çǝm oldu behi ştǝ hurü q ı lman.Oğlanlara q ı zlar olsalar yar,Eşqǝ bulunur r ǝvaci-bazar.Q ı z n ǝrgisi-m ǝst edib füsunsaz,Oğlana satanda i şvǝvü naz;Oğlan nec ǝ sǝbr pi şǝ q ı ls ı n,Vǝr sǝbri h ǝm olsa ni şǝ q ı ls ı n?Ol q ı zlar içind ǝ bir p ǝrizad,Qeys ilǝmǝhǝbbǝt etdi bünyad.

Bir türf ǝ sǝnǝm ki, ǝqli-kamilGördükd ǝ onu, olurdu zail.Zülfeyni-müs ǝlsǝli girǝhgir,Can boynuna bir b ǝlali zǝncir.Əbrusi x ǝmi bǝlayi-ü şşaq,Hǝm cüft l ǝtaf ǝt içrǝ, hǝm taq.Hǝr kipriyi bir x ǝdǝngi-xunriz,Peykani-x ǝdǝngi q ǝmzeyi-tiz.

Dǝryayi-b ǝla cǝbini-paki,Çin cünbü şü mövci-s ǝhmnaki.Çeşmi-siy ǝhinǝ sürm ǝdǝn ar,



www.ocaq.net 15

Hindusin ǝ sürm ǝ hǝm giriftar.Rüxsarin ǝ rǝngi-qaz ǝdǝn nǝng,Hǝrgiz ona qaz ǝ vermǝmiş rǝng.Göz m ǝrdüm ǝgind ǝn olsa xali,Göz m ǝrdüm ǝgi olurdu xali.

Lǝlü düri göst ǝrirdi h ǝrdǝm,Övraqi-gül içr ǝ iqdi- şǝbnǝm.Əbvabi-t ǝkǝllüm ets ǝmǝftuh,Əmvat ǝverǝrdi mücdeyi-ruh.Şim şadi-l ǝtifinǝmürǝkkǝb,Sibi-z ǝnǝxü turunci- ğǝb ğǝb.Əndam ı lǝtifeyi-ilahi,Dǝryayi-l ǝtaf ǝt içrǝmaha.Şǝhbaz bax ı şlı , ahu gözlü,Şirin h ǝrǝkǝtli, şǝhd sözlü.Rahü r ǝvişi müdam q ǝmzǝ,Başdan-aya ğa tǝmam q ǝmzǝ,Ayruqca şǝklü xo şca peyk ǝr,Yaxş ı ca s ǝnǝm, göz ǝlcǝ dilbǝr.Alǝm s ǝri-muyinin tüfeyli,Mǝhbubeyi-al ǝm, ad ı Leyli,Qeys onu görüb h ǝlak oldu,

Min şövq ilǝ dǝrdnak oldu.Ol nadir ǝ hǝm ki, Qeysi gördü,Min zövq bulub, özün itirdi,Gördü ki, bir af ǝti-z ǝman ǝ,Misli dǝxi gǝlmǝmiş cahan ǝ.

BU, SİFƏTİ-MƏCNUNDUR

VƏ İBTİDAİ-MÖHNƏTİ-FÜZUNDUR

Bir dilbǝri-s ǝrvqǝddü gülruy,



www.ocaq.net 16

Sǝrvi-xo şü gülrüxü s ǝmǝnbuy.Şirin lǝbi - m ǝnşǝi-lǝtaf ǝt,Rǝna q ǝdi - durdu ğilǝ af ǝt.Övsafi-l ǝtaf ǝtind ǝ söz çox,Əltafi-m ǝlahǝtind ǝ söz yox,

Şǝhla gözü - n ǝrgisi-pür ǝfsun,Ziba qa ş ı - n ǝrgis üzr ǝgi nun.Hüsni gülü laleyi- şǝf ǝqfam,Zülfi xǝmi - lal ǝ üzrǝgi lam.Ağz ı sif ǝtin xud etm ǝk olmaz,Əsrari-nihan ǝ yetm ǝk olmaz.Zülfi sözü - zikri-h ǝlqeyi-raz,Lǝli-lǝbi - abi-çe şmeyi-naz.Dövri-m ǝhi-ruyi - çe şmeyi-nur,Xaki-kǝfi-payi - sürmeyi-hur,Bir qayǝt ilǝ şǝmaili xubKim, Leyli olanda ona m ǝtlub,Bir güzgüy ǝ gǝr aç ı b gözünü,Güzgyd ǝ görǝydi öz-özünü,Öz arizin ǝ olurdu meyli,Q ı lmazd ı hǝvayi-hüsni-Leyli.Ol iki sǝmǝnbǝrü s ǝhiqǝd,

Bir-birin ǝ oldular müq ǝyyǝd.Ol iki xǝrabi-badeyi-zövq,Bir camd ǝn içdilǝr meyi- şövq,Girdabi-b ǝlayǝ oldular q ǝrq,Qalmad ı aralar ı nda bir f ǝrq.Övzai-müxalif oldu yeksan,Guya iki t ǝndǝ idi bir can.Hǝr kim sorar olsa Qeys ǝ bir raz,

Leylidǝn ona yet ǝrdi avaz.Kim Leyliyǝ q ı lsa bir xitabi,Qeys idi ona ver ǝn cǝvabi.



www.ocaq.net 17

Eylǝrlǝr idi x ǝti-v ǝfa m ǝşq,Artard ı dǝmad ǝm onlara e şq.Leylidǝ oxumaq iztirab ı Olsa, rüxi-Qeys idi kitab ı .Mǝşq etm ǝyǝQeys alsa bir x ǝt

Leyli qa şı

idi ona s ǝrxǝt.Xǝtt üzr ǝ q ı lı rd ı ol göz ǝllǝr,Min naz il ǝ bǝhslǝr, c ǝdǝllǝr.Əmma n ǝ cǝdǝl - k ǝmali-ülf ǝt,Nǝ bǝhs - n ǝhayǝti-m ǝhǝbbǝt.Çün bir neç ǝmüdd ǝt ol iki pak,Övqat keçirdil ǝr tǝrǝbnak.Eşq oldu ğu yerd ǝmǝxfi olmaz;Eşq içr ǝ olan q ǝrar bulmaz.Eşq at ǝşinǝ budur ǝlamǝtKim, ba ş çǝkǝ şöleyi-m ǝlamǝt.Hüsn af ǝti-e şq olub d ǝmad ǝm,Gǝldikcǝ iradǝt oldu möhk ǝm,Bir qayǝtǝ yetdi n ǝşǝyi-halKim, oldu h ǝvasü ǝql pamal.Qalmad ı zǝban ǝ tabi-göftarKim, eylǝyǝlǝr mǝhǝbbǝt izhar.

Keyfiyyǝti-hal ı q ı lma ğa fa ş Gǝlmişdi tǝkǝllümǝ gözü qa ş.Eylǝrdi gözil ǝ bu xitab ı ,Qaşilǝ verǝrdi ol c ǝvab ı .Qaşü göz il ǝ olan t ǝkǝllüm,Hǝm q ı lmad ı dǝfi-z ǝnni-m ǝrdüm.Mǝrdümd ǝn olam, dem ǝ, kǝnarǝ!Mǝrdüm göz içind ǝdir, n ǝ çarǝ?

Hǝmraz ik ǝn ol iki v ǝfadar,Dǝmsaz ik ǝn ol iki cig ǝrxar,Rǝf oldu hicabi- şahidi-raz;



www.ocaq.net 18

Eşq oldu m ǝlamǝt ilǝ dǝmsaz.Aşiqlǝrǝ gizli qalmad ı hal;Mǝlum oldu c ǝmmi ǝhval.Gǝrd ayineyi-ni şatǝ dü şdü,Minbǝd iş ehtiyat ǝ dü şdü.

Söylǝşmǝyǝ ol iki yegan ǝ Qalmad ı sǝbǝb m ǝgǝr bǝhan ǝ.Ta olmaya raz a şikara,Dövran il ǝ q ı ld ı lar müdara.Bir növ bǝhan ǝ ilǝ hǝrdǝmKönlünü q ı lı rd ı Qeys xürr ǝm.Q ǝsdǝn unudurdu d ǝrsin ol zar,Leyliyǝ deyirdi: - "Ey v ǝfadar!Hifzi-s ǝbǝq etdi ba ğr ı m ı xun,Mǝndǝn bilir ǝm bilirs ǝn ǝfzun.Mǝn bilm ǝdiyim m ǝnǝ oxutgil,Dǝrsim oxuyam qulaq tutgil!"Çün lövh ǝlǝr üzr ǝ xǝt yazard ı ,Əmdǝn xǝtini q ǝlǝt yazard ı .Yǝni ki, x ǝta t ǝvǝhhüm ed ǝ,Ol gül aç ı lı b-t ǝbǝssüm ed ǝ,Göftarǝ gǝlǝ ki - "Bu q ǝlǝtdir,

Tǝrk et ki, xilafi-r ǝsmi-x ǝtdir!"Ola sǝbǝbi-t ǝkǝllümi-yar,Fǝhm etm ǝyǝmüdd ǝayi ǝğyar.Ətfal q ı landa dövr bünyad,Vari bel ǝ eylǝyǝndǝ f ǝryad,Ol, yar ı na ǝrzi-hal ed ǝrdi,Özgǝ dövrün x ǝyal ed ǝrdi.Q ı lmazlar idi sözünü m ǝlum,

Bilmǝzlǝr idi sözünü m ǝfhum.Mǝktǝbdǝn olan zamanlar azadVǝsl üçün ed ǝrdi hiylǝ bünyad:



www.ocaq.net 19

Q ǝsd ilǝ nihan edib kitab ı n,Hǝddǝn a ş ı rard ı iztirab ı n,Leyli yolunu tutub durard ı ,"Sǝn gördün ola!" - deyib sorard ı .Yǝni bu b ǝhan ǝ ilǝ bir d ǝm,

Yarı

n gör ǝ, ola şadü xürr ǝm,Elmi-x ǝtǝ ömrün eyl ǝyib sǝrf,Mǝşq etmi ş idi hǝmin iki h ǝrf:Bir sǝfhǝdǝ "lam"ü "ya" mük ǝrrǝr,Yazard ı onu q ı lard ı ǝzbǝr.Kim: - "Bu iki h ǝrfdir murad ı m,Rövşǝn bular il ǝdir s ǝvad ı m".

BU, LEYLİYƏANASIİTAB ETDİYİDİRVƏBƏHARİ-VƏSLİNƏXƏZAN YETDİYİDİR

Çün m ǝkr ilǝQeysi-b ǝdsǝrǝncam,Bir neçǝ zaman keçirdi ǝyyam.Tǝdbir il ǝ eşq zövq verm ǝz,Tǝdbir diyari-e şqǝ girm ǝz.Eşq ilǝ riya deyil müvafiq,

Risvay gǝrǝk hǝmişǝ aşiq.Dildǝn-dil ǝ dü şdü bu f ǝsan ǝ,Faş oldu bu mac ǝra cǝhanǝ Kim: "Qeys oluban ǝsiri-Leyli,Leyli dǝxi salm ı ş ona meyli".Tǝdrici-m ǝbadi il ǝ nagah,Leylinin anas ı oldu agah,Odlara tutu şdu, yas ǝ batd ı ,

Ol qönç ǝdǝhan ǝ dil uzatd ı .Yanar od olub, ç ǝkib z ǝban ǝ,Ol gülrüx ǝ dedi yan ǝ-yan ǝ:



www.ocaq.net 20

- "Key şux! Nǝdir bu göftügul ǝr?Q ı lmaq s ǝnǝ tǝnǝ eybcul ǝr?Nǝyçün özün ǝ ziyan edirs ǝn?Yaxş ı ad ı n ı yaman edirs ǝn?Nǝyçün s ǝnǝ tǝnǝ edǝ bǝdgu?

Namusuna layiq i şmidir bu?Nazik b ǝdǝn ilǝ bǝrgi-güls ǝn,Əmma n ǝ deyim ik ǝn yünüls ǝn!Lalǝ kimi s ǝndǝ lütf çoxdur,Əmma n ǝ deyim, üzün aç ı qdur.Tǝmkini cünun ǝ q ı lma t ǝbdil!Q ı zsan, ucuz olma, q ǝdrini bil!Hǝr sur ǝtǝ ǝks kimi baxma!Hǝr gördüyün ǝ su kimi axma!Mey gǝrçi sǝfa ver ǝr dima ğǝ,Axd ı ğ ı üçün dü şǝr aya ğǝ,Güzgü kimi qat ı üzlü olma!Nǝrgiz kimi xiyr ǝ gözlü olma!Gözdǝn gǝrǝk olasan nihan s ǝn,Ta dem ǝk ola s ǝnǝ ki, cans ǝn.Sǝn şǝmsǝn uymagil h ǝvayǝ!Kim, şǝmi hǝva verǝr f ǝnayǝ.

Löbǝt kimi özünü b ǝzǝtmǝ!Rövzǝn kimi kyç ǝlǝr göz ǝtmǝ!Sağǝr kimi g ǝzmǝyi hǝram et!Nǝğmǝ kimi p ǝrdǝdǝmǝqam et!Sayǝ kimi h ǝr yerǝ üz urma!Heç kims ǝ ilǝ oturma, durma!Sǝn sad ǝsǝn, özg ǝ ǝhli-neyr ǝng,Cǝhd eyl ǝ verilmǝsin s ǝnǝ rǝng,

Derlǝr sǝni e şqǝmübt ǝlasǝn,Biganǝlǝr ilǝ aşinasǝn.Sǝn qandanü e şq zövqi qandan?



www.ocaq.net 21

Sǝn qandanü dust şövqi qandan?Oğlan ǝcǝb olmaz olsa a şiq,Aşiqlik i şi q ı za n ǝ layiq?Ey iki gözüm, yaman olur ar!Namusumuzu itirm ǝ, zinhar!..

Biz alǝm içind ǝ niknamı

z,Mǝrufi-t ǝmami-xasü am ı z,Nǝ nǝng ilǝ dǝxi ed ǝlim laf?Biz dem ǝyǝlim, s ǝn eylǝ insaf!Tut kim, s ǝnǝ q ı ymazam m ǝni-zar,Mǝndǝn ulu bir müd ǝbbirin var.Neylǝrsǝn ǝgǝr atan e şitsǝ?Q ǝhr ilǝ sǝnǝ sǝyasǝt ets ǝ?Minbǝd gǝl eylǝ tǝrki-m ǝktǝb,Bilǝbcǝdini h ǝmin c ǝdü ǝb.Etmǝ qǝlǝm ilǝmǝşqdǝn yad,Suzǝn tutü n ǝqş eylǝ bünyad,Ətfaldan eyl ǝ qǝti ülf ǝt,Hǝmraz yet ǝr yan ı nda löb ǝt,Büt kimi bir evd ǝ eylǝmǝnzil,Olma d ǝxi hǝr yanay ǝmail.Ənqa kimi üzl ǝt eylǝ pişǝ,

Öylǝ rǝviş eylǝ kim, h ǝmişǝ Gǝrçi ad ı n ola dild ǝmǝzkur,Görmǝk sǝni ola qeyri-m ǝqdur,Xoş ol ki, q ı z ı hǝmişǝ gizlǝr,Xud gizli g ǝrǝk hǝmişǝ q ı zlar".

BU, İNKARİLƏLEYLİ ANASINA CAVAB

VERDİYİDİR VƏMƏKTƏBDƏN ÇIXIB SƏRAYİ-MÖHNƏTƏ GİRDİYİDİR



www.ocaq.net 22

Leyli bu itab ı çün e şitdi,Öz könlünd ǝmüq ǝrrǝr etdiKim: Şöbǝdeyi-sipehri-zalim,Tǝrh eylǝdi nǝqşi-namülayim.Əyyami-vüsal ǝ yetdi hicran,

Vǝqt oldu cig ǝrlǝr ola büryan.Əmma n ǝ desin, n ǝ çarǝ q ı ls ı n,Tǝdbir n ǝ oldu ğun n ǝ bilsin!Naçar tutub t ǝriqi-inkar,Asari-t ǝcahül etdi izhar.Gülzari-itab ǝ ab verdi,Giryan-giryan c ǝvab verdi:- "Key, munisi-ruzigar ı m ana!Dürci-düri- şahvar ı m ana!Sözlǝr ders ǝn ki, bilm ǝzǝm m ǝn,Mǝzmununu f ǝhm q ı lmazam m ǝn.Dersǝn m ǝşuqü e şqü a şiq,Mǝn sad ǝzǝmir tifli-sadiq;Bilmǝm, n ǝdir ol h ǝdisǝmǝzmun?Söylǝ! Necǝolmay ı m dig ǝrgun?Eşqin q ı lmazd ı kims ǝ yad ı n,Ha sǝndǝn e şitdim indi ad ı n.

Billah! Nǝdir, ana, e şqǝmǝfhum?Bu sirri-nihan ı eylǝmǝlum!Hadiyi-r ǝhi-murad ı m ol ğ ı l!Bu şivǝdǝ ustad ı m ol ğ ı l!Mǝn m ǝktǝbǝ rǝyim ilǝ getm ǝn,Bir şü ğli xilafi-r ǝyin etm ǝn.Hǝm ders ǝn sǝn ki: "Mǝktǝbǝ var!"Hǝm ders ǝn sǝn ki: "Getm ǝ zinhar!"

Qan ğ ı söz ǝ etiqad ı m olsun?Sǝnǝ necǝ etimad ı m olsun?Mǝn hǝm deyil ǝm bu z ǝcrǝ qail



www.ocaq.net 23

Kim, hǝrdǝm olub çira ğ i-m ǝhfil,Nacinslǝr ilǝ hǝmdǝm olam,Bir yerdǝmüq ǝyyǝdi- ğǝm olam.Hǝr did ǝdǝn ed ǝ-ed ǝ pǝrhiz,Övqat keç ǝ küdur ǝtamiz.

Peyvǝstǝmüǝllim eylǝyib cövr,Gahi sǝbǝq oxuda, g ǝhi dövr.Billah, mǝnǝ hǝm bu idi m ǝqsud,Mǝktǝbdǝ olurmu tifl xo şnud?Ayrı q bu sözü mük ǝrrǝr etm ǝ,Lütf eylǝ, mǝni mük ǝddǝr etm ǝ!"Çün ana e şitdi bu c ǝvabi,Tǝrk etdi şikayǝtü itabi.Şǝksiz ona röv şǝn oldu kol mah.Aşiqlikdǝn deyildir agah.Bihudǝdir ol qamu f ǝsan ǝ Kim, aşiqdir filan, filan ǝ.Çün vaqe ǝ şǝk mǝhǝlli oldu,Ol vaqe ǝdǝn tǝsǝlli oldu.Leyli hǝm oturdu evd ǝ naçar,Düzdü s ǝdǝfinǝ dürri- şǝhvar...Bir bürcd ǝ sabit oldu ǝxtǝr,

Mǝhbusi-x ǝzan ǝ oldu gövh ǝr.Lǝl oldu ǝsiri-sineyi-s ǝng,Hǝbs oldu gülab ǝ şişeyi-t ǝng.Q ǝmdǝn siyǝh oldu ruzigar ı ,Nomid, dili-ümidvar ı .Ah eylǝr idi, v ǝli, nǝ hasil,Ol yel açamazd ı qönçeyi-dil.Göz ya ş ı tökǝrdi, leyk n ǝ sud,

Bitmǝzdi onunla n ǝxli-m ǝqsud.Zülfi kimi piçü tab ǝ dü şdü,Heyran qal ı b iztirab ǝ dü şdü.



www.ocaq.net 24

Ağz ı kimi xülqün etdi q ǝm dar;Çeşmi kimi cismi oldu bimar.Nǝ dǝrdini saxlasa q ǝrari,Nǝ şǝrhi-q ǝm ets ǝ qǝmgüsari.Fanusi-x ǝyalǝ döndü ol şǝm,

Könlünü qı

lı

b xǝyal ilǝ cǝm,Hǝrdǝm çǝkib ol q ǝm içrǝmin ah,Dǝrd ilǝ düzüb t ǝraneyi- ğǝm,Bu bir q ǝzǝli oxurdu h ǝr dǝm:

QƏZƏLİ-LEYLİ

Fǝlǝk ay ı rd ı mǝni cövr il ǝ canan ı mdan,Hǝzǝr etm ǝzmi ǝcǝb nal ǝvü ǝf ğan ı mdan?

Oda yand ı rmasa g ǝr şölǝ ilǝ nöh f ǝlǝki,Nǝ bitǝr at ǝşi-ahi-dili-suzan ı mdan?

Q ǝmi-pünhan m ǝni öldürdü, bu h ǝm bir q ǝm kim,Gülrüxüm olmad ı agǝh qǝmi-pünhan ı mdan.

Ah idi h ǝmnǝf ǝsim, ah ki, ol h ǝm ax ı rÇı xd ı ikrah q ı lı b külbeyi-ehzan ı mdan.

Mǝn, n ǝ hacǝt ki, q ı lam da ği-nihan ı m şǝrhin?Aqibǝt zahir olur çaki-giriban ı mdan.

Hǝq bilir, yar deyil canü dilimd ǝn qaib,Nola g ǝr qaib is ǝ dideyi-giryan ı mdan.

Can ǝgǝr ç ı xsa t ǝnimd ǝn ǝsǝri-mehri il ǝ,Əsǝri-mehrini sanman ki, ç ı xar can ı mdan.



www.ocaq.net 25

Lütf edib s ǝn, m ǝgǝr ey bad, bu günd ǝn böyl ǝ Verǝsǝn bir x ǝbǝr ol s ǝrvi-xuraman ı mdan.

Ey Füzuli, q ǝmi-hicr il ǝ pǝrişand ı r hal,

Kimsǝ agah deyil hali-p ǝrişanı

mdan.

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Saqi, g ǝtir ol meyi-mu ğaniKim, unudal ı m q ǝmi-c ǝhani!Rǝhm eyl ǝ ki, qǝsdi-can ed ǝr qǝm,Bağr ı m sit ǝm ilǝ qan ed ǝr qǝm.Q ı l ǝqlimi bad ǝ ilǝ zail,Çǝrxin sit ǝmind ǝn eylǝ qafil.Fǝryad ki, ç ǝrx biv ǝfad ı r,Daim i şi cövr ilǝ cǝfad ı r.Bir adǝt ilǝmǝdar ı yoxdur,Dövran ı n ı n etibar ı yoxdur.Hǝr hǝmnǝf ǝs ets ǝ iki yar ı ,Bir yerǝ gǝtirsǝ iki zar ı ,

Əlbǝttǝ, sǝbǝb salar aray ǝ,Onlar ı ǝsir ed ǝr bǝlayǝ.Billah, nǝ yamand ı r a şinal ı q,Çün vaqe olur yen ǝ cüdal ı q.

GÜZARİŞİ-HALİ-MƏCNUN

Gülzari-k ǝlam ba ğban ı Böylǝ bǝzǝmiş bu bustan ı :Kim, sǝrvi-riyazi-möhn ǝtü d ǝrd,



www.ocaq.net 26

Sövdaz ǝdǝQeysi-d ǝrdp ǝrvǝrdHǝr sübh ged ǝrdi m ǝktǝbǝ şad,Mǝktǝbdǝ olurdu q ǝmdǝn azad,Mǝşqi-x ǝti-hüsni-yar ed ǝrdi,Dǝfi-q ǝmi-ruzigar ed ǝrdi.

Zövq ilǝ tutub t ǝriqi-sabiq,Adǝt üz ǝrinǝ sübhi-sadiqGǝldi yen ǝmǝktǝbǝ f ǝrǝhnak,Ta kim, q ı la zövqi-v ǝsli idrak.Gördü ki, behi ştǝ hur g ǝlmǝz,Gün ç ı xd ı , hǝnuz nur g ǝlmǝz.Xurşidsiz oldu ruz ta şǝb,Oldu ba ş ı na qaranqu m ǝktǝb.Bildi ki, sip ǝhri- şöbǝdǝbaz,Bir şöbǝdǝ eylǝyibdir a ğaz.Əlbǝttǝ, cǝfayi-t ǝni- ǝğyarOl gül yoluna buraxd ı bir xar.Nomid olub etdi nal ǝ bünyad,Dedi: - "N ǝdir, ey f ǝlǝk, bu bidad?Netdim s ǝnǝ, qǝsdi-can ı m etdin?Q ǝti-r ǝhi-dilsitan ı m etdin?Kǝsdin t ǝlǝbi-q ǝrǝzdǝ rah ı m,

Bildir mǝnǝ kim, n ǝdir günah ı m?Əvvǝl mǝni eylǝdin mük ǝrrǝm,Vǝsli-s ǝnǝm ilǝ şadü xürr ǝm,Döndün niy ǝ böylǝ cövr ed ǝrsǝn,Ol dövr ǝ nǝqiz dövr ed ǝrsǝn?Vǝhm eyl ǝmǝdinmi, kim, ç ǝkib ah,Suzi-cig ǝr ilǝ bir s ǝhǝrgahYand ı ram oda doquz r ǝvaq ı n,

Suzin s ǝnǝ bildir ǝm f ǝraq ı n?Tǝdbir q ı l; ey mü ǝllimi-pir,Et sehr il ǝ ol pǝriyi tǝsxir!



www.ocaq.net 27

Ancaq m ǝnǝ sanma yetdi bu q ǝmKim, yetdi m ǝnǝ yetǝn sǝnǝ hǝm.Düş! Eyǝlif, istiqam ǝtind ǝn,Şǝrm eyl ǝ bu q ǝddü qam ǝtind ǝn!Q ǝddi h ǝvǝsilǝ dǝm urarsan,

Ol getdi, ǝcǝb ki, s ǝn durarsan!Ey nun! Çü nihand ı r ǝbruyi-yar,Sǝn dǝxi nǝzǝrdǝ durma, zinhar!Ey mim! Çü a ğz ı oldu ğaib,Oldu s ǝnǝ hǝm ǝdǝm münasib!Olsan nola, ey d ǝvat, dilt ǝngAyineyi-xatirin tutub c ǝng,Ol türreyi-mi şkbudan ayru.Hicran qara ba ğr ı n eylǝmiş su,Ey xamǝ! Sirişkbar olubsan,Sǝrgǝştǝvü biq ǝrar olubsan!Guya bu gün etm ǝmiş müyǝssǝrDövran s ǝnǝ dǝstbusi-dilb ǝr.Ey lövh! O xǝttin eyl ǝ yad ı n!Q ı l sinǝdǝ nǝqş qǝm s ǝvad ı n!"Bir neçǝ gün ol ǝsiri-hicran,Mǝktǝbdǝ gǝzib q ı lı rd ı ǝf ğan,

Hǝr ruz f ǝğan ı ilǝ ta şǝb,Tǝzib ç ǝkǝrdi ǝhli-m ǝktǝb.Şǝb h ǝm q ı lı ban f ǝğanü zari,Eylǝrdi müxat ǝb ol nigari:- "Key göz nuri, könül süruri!Sǝnsiz gözümün yox oldu nuri.Əvvǝl nǝ idi bu a şinal ı q?Axı r niyǝ eylǝdin cüdal ı q?

Əvvǝl niyǝ eylǝdin m ǝni mǝst,İzhari-m ǝhǝbbǝt ilǝ pab ǝst?Axı r nǝ üçün xumar ǝ sald ı n,



www.ocaq.net 28

Bu mehn ǝti-intizar ǝ sald ı n?Sald ı n dili-zar ǝ nari-firq ǝt,Q ı ld ı n gözümü pür abi-h ǝsrǝt!Könlüm odu q ı ld ı yanǝ-yan ǝ,Ahǝng, şǝf ǝq tǝk asiman ǝ.

Yaşı

m suyu oldu var ǝ-var ǝ,Bir bǝhr ki, yox ona k ǝnarǝ.Mǝn ist ǝmǝzǝm bu günd ǝ hǝmdǝm,Yan ı mdan il ǝt xǝyalı n ı hǝm!Olmaya dü şüb x ǝyalı n, ey m ǝh,Oda yana, suya bata nag ǝh.Sǝrmǝsti- şǝrabi-i ştiyaqǝm,Mǝdhu şi-t ǝhǝyyüri-f ǝraqǝm,Qoyma q ǝmini m ǝnimlǝ hǝmrah,Faş eylǝrǝm onu x ǝlqǝ nagah.Sǝrmǝstd ǝ ixtiyar olmaz,Mǝdhu şda etibar olmaz.Can oldu q ǝmin yolunda b ǝrbad,Tǝşvişi-f ǝnad ǝn oldum azad.Göstǝrdi m ǝnǝ qǝmin m ǝzaqi,Eyşi-ǝbǝdi, ni şati-baqi.Gǝr gǝlsǝ ǝcǝl, mǝnim n ǝm ala

Can xud yoxdur m ǝgǝr qǝm ala.Şǝmi- şǝbi-mehn ǝtü b ǝlayǝm,Aşüfteyi-cünbü şi-h ǝvayǝm.Suzi-dil il ǝ töküls ǝ yaş ı m,Tiği- ğǝm ilǝ kǝsilsǝ ba ş ı m,Candan ç ı xar ı b hǝvayi-e şqi,Tǝrk eylǝmǝzǝm b ǝlayi-e şqi.Bu günlǝri kim, q ǝm içr ǝ zar ǝm,

Hicran ǝlǝmilǝ biqǝrarǝm,Gǝr nameyi-ömr ǝ kilki-t ǝqdir,Gündür deyib ǝn q ı lı rsa t ǝhrir,



www.ocaq.net 29

Eylǝr mǝni ol hesab m ǝğbunKim, sur ǝti-hald ı r dig ǝrgun.Gün şǝrti demi şlǝr afitabi,Billah ki, bu nükt ǝdir hesabi.Hǝr gün ki, görünm ǝz afitab ı m,

Mǝn gün dem ǝzǝm budur hesabı

m.Yox kims ǝ bu d ǝrdi-dild ǝn agah,Bu dǝrdi-dil il ǝ neylǝyim? Ah!Dǝrdim söz ǝ gǝldiginc ǝ artar,Oddur, yel il ǝ zǝban ǝ dartar".Əyyami-visal ı eylǝyib yad,Ol xǝstǝ bu şeri etdi bünyad:

QƏZƏLİ-MƏCNUN

Ey xoş ol günl ǝr ki, m ǝn hǝmraz idim canan il ǝ,Nemǝti-v ǝslin görüb, naz ı n çǝkǝrdim can il ǝ.

Görmǝmişdi gül şǝni-ey şim xǝzani-t ǝfriqǝ,Olmam ı şd ı tirǝ ǝyyam ı m şǝbi-hicran il ǝ.

Mǝhvǝşimdǝn, dustlar, dövran cüda ist ǝr mǝni,Düşmǝnimdir, hiç bilm ǝn netmi şǝm dövran il ǝ.

Yetsǝ gǝr a şiqlǝrin ǝflakǝ ǝf ğan ı , nǝ sud,Yetmǝk olmaz mahv ǝşlǝr vǝslinǝ ǝf ğan ilǝ.

Yaş ı r ı b saxlard ı m eld ǝn da ği-hicran ı n, ǝgǝrEtmǝk olsayd ı müd ǝra dideyi-giryan il ǝ.

Zövqdǝn dibaç ǝ ba ğland ı kitabi-ömrüm ǝ,Qoymad ı dövran keç ǝ ovqat ı m ol ünvan il ǝ.



www.ocaq.net 30

Ey Füzuli, ǝxtǝri-b ǝxtim müsaid olmad ı Kim, olam bir d ǝm müqarin ol m ǝhi-taban il ǝ.

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Söz müxt ǝsǝr ol ǝsiri-sevda,Bir növ ilǝ oldu x ǝlqǝ rüsvaKim, Qeys ik ǝn, oldu ad ı Mǝcnun,Əhval ı n ı etdi q ǝm dig ǝrgun.

BU, LEYLİYƏMƏCNUN GÜZƏRDƏMÜQABİLOLDUĞUDUR VƏ GÜN MÜQABİLİNDƏHİLALİ-MEHRİ BƏDRİ-KAMİL OLDUĞUDUR

Bir gün ki, bahari-al ǝmǝfruz.Vermi şdi cǝhan ǝ feyzi-novruz.Salm ı şd ı niqab çöhr ǝdǝn gül,

Çǝkmişdi sürudi-nal ǝ bülbül.Şǝbnǝm meyi-nab ı ilǝ lalǝ,Doldurmu ş idi q ı z ı l piyalǝ.Olmu şdu gül il ǝ sǝbzeyi-t ǝr,Firuzǝfüruz, l ǝlpǝrvǝrBir neçǝmüsahibi-v ǝfadar,Mǝcnuni- şikǝstǝyi görüb zar,Hǝr yan dedil ǝr ki: "Ey bǝlakǝş!

Gül ça ğ ı d ı r, olmagil mü şǝvvǝş!Bu f ǝsldǝ adǝmi gǝrǝk şad,Ənduhü b ǝlavü ğǝmdǝn azad!



www.ocaq.net 31

Çün ǝbr deyils ǝn, olma giryan,Çün seyl deyils ǝn, etm ǝ ǝf ğan!Gül kimi buraxma sin ǝnǝ çak!Sǝbzǝ kimi etm ǝ bǝstǝrin xak!Kǝmtǝr özünü ǝsiri-q ǝm q ı l,

Lütf eylǝ, xüram ǝ gǝl, kǝrǝm qı

l!Sǝhra tutal ı m, mey iç ǝlim şad,Ənduh il ǝ olma böyl ǝmötad!Ey qönçǝdǝhanü s ǝrvqam ǝt,Gül, oyna, zamani et f ǝra ğǝt!Pakizǝ vücud ǝ heyfdir q ǝm,Böylǝ dǝxi qalmaya bu al ǝm,Şayǝd aç ı la güli-murad ı n,Möhkǝm q ı l ǝsasi-etiqad ı n!Seyr üzr ǝ bu novbahar f ǝsli,Şayǝd buluna nigar v ǝsli".Mǝcnuni-h ǝzin ǝyağǝ durdu,Sǝhralǝrǝ seyr üçün üz urdu.Giryan-giryan q ı lı rd ı seyran,Heyran-heyran g ǝzǝrdi h ǝr yan,Gǝh sǝbzǝyǝ ǝrzi-raz ed ǝrdi,Gǝh lalǝyǝmin niyaz ed ǝrdi,

Çeşminǝ sür ǝrdi lal ǝ da ğ ı n,Aşiq san ı ban öpüb aya ğ ı n.Nǝrgis gözün ǝ nigah ed ǝrdi,Yar ı n gözün an ı b, ah ed ǝrdi.Söylǝrdi b ǝnǝf şǝyǝ qǝmi-lilKim, söylǝyǝ yarǝ olsa vasil.Bülbüllǝrǝ şǝrh ed ǝrdi hal ı n,Qumrulara möhn ǝtü m ǝlalı n.

Hǝr türf ǝ çiçǝk görüb ç ǝkib ah,Mǝnzil-m ǝnzil g ǝzǝrdi, nagahBir mǝnzilǝ dü şdü r ǝhgüzari



www.ocaq.net 32

Kim, seyrd ǝ idi onda yari,Bir neçǝ pǝrirüx il ǝ hǝmdǝm,Mǝcnuni- şikǝstǝdǝn müq ǝddǝmLeyli güz ǝr etmi ş ol f ǝzayǝ,Salm ı ş gülü lal ǝ üzr ǝ sayǝ.

Bir sǝbzǝyǝ sǝbz x ǝrgǝh urmu ş,Mǝh sǝhni-ç ǝmǝndǝ halǝ qurmu ş;Qönçǝ kimi ol l ǝtif xǝrgah,Gül bǝrgi kimi içind ǝ ol mah.Mǝcnun ǝmüqabil oldu Leyli,Bǝhri-q ǝmǝ yetdi d ǝrd seyli.Leyli dem ǝ - şǝmi-m ǝclisǝfruz,Mǝcnun dem ǝ - at ǝşi-cig ǝrsuz.Leyli dem ǝ - c ǝnnǝt içrǝ bir hur,Mǝcnun dem ǝ - zülm ǝt içrǝ bir nur.Leyli dem ǝ - övci-hüsn ǝ bir mah,Mǝcnun dem ǝ - mülki-e şqǝ bir şah.Leyli dem ǝ - bir yeganeyi-d ǝhr;Mǝcnun dem ǝ - bir f ǝsaneyi- şǝhr.Leyli - ç ǝmǝni-b ǝla nihal ı ,Mǝcnun - f ǝlǝki-v ǝfa hilal ı .Leyli - m ǝhi-asimani-h ǝşmǝt,

Mǝcnun - şǝhi-ki şvǝri-m ǝlamǝt.Leyli - s ǝfi-ǝhli-hüsn ǝmiri,Mǝcnun - s ǝri-kuyi-q ǝm f ǝqiri.Leyli işi - i şvǝvü giri şmǝ,Mǝcnun gözü ya ş ı çeşmǝ-çe şmǝ.Leyliyü nişati-hüsn kami,Mǝcnunü b ǝlayi-e şq dami.Leyliyü lǝtaf ǝti-dilaray,

Mǝcnuni m ǝlamǝti-q ǝmǝfzay.Leylidǝ kǝmali-hüsn il ǝ zövq,Mǝcnunda c ǝmali-Leyliy ǝ şövq.



www.ocaq.net 33

Leyli - s ǝdǝfi-h ǝyayǝ bir dür,Mǝcnuna onunla min t ǝfaxür.Leylidǝ visali-dust meyli,Mǝcnunda h ǝm arizuyi-Leyli.Ol iki sǝhiqǝdü s ǝmǝnbǝr,

Bir-birin ǝ oldular b ǝrabǝr;Fuladǝ sata şd ı sǝngi-xar ǝ,Od dü şdü q ǝrarü ixtiyar ǝ.Bir sazǝ düzüldü ol iki tar,Gǝrm oldu r ǝvaci-naleyi-zar.Ol baxd ı buna ni şat buldu,Bu gördü onu müq ǝyyǝd oldu.Mǝcnunda q ǝrar tutmay ı b hu ş,Dǝryayi-t ǝhǝyyür eylǝdi cu ş,Bir dǝm baxa bilm ǝdi-ol ay ǝ,Döşǝndi yer üzr ǝmisli-say ǝ.Leyli hǝm itirdi ixtiyar ı n,Bir dǝm gör ǝ bilmǝdi nigar ı m,Heyranl ı ğ ı ol m ǝqam ǝ yetdiKim, dü şdü ayaqdan usu getdi.Gül suyu s ǝpib r ǝvan üzün ǝ,Leylini gǝtirdilǝr özün ǝ,

Hǝr yan dedil ǝr ona ki: "- Ey mah!Nagǝh, olur atan-anan agahKim, qeyr il ǝ aşina olubsan,Bir dilbǝrǝmübt ǝla olubsan.Verm ǝz bu r ǝviş nǝticeyi-xub,Şayǝstǝ deyil s ǝnǝ bu üslub!Yaxş ı nǝzǝr eylǝsǝn yamand ı r,Hǝm biz ǝ vǝ hǝm s ǝnǝ ziyand ı r!"

Ondan götürüb büsatü x ǝrgah,Ol mahliqayi xahü naxahÖz bürcün ǝ q ı ld ı lar rǝvanǝ,



www.ocaq.net 34

Ta olmaya vaqif ata-an ǝ.Söz dem ǝdilǝr bu mac ǝradǝn,Nǝ gǝncdǝnü, n ǝ ǝcdǝhad ǝn.Mǝcnuni h ǝm etdi çe şmi-xunbarSular saç ı ban üzün ǝ, bidar.

Gördü ki, nigardan ni şan yox,Bir cismi-füsürd ǝ var, can yox.Divanǝ qal ı b, p ǝri gedibdir,Salı b onu dilb ǝri gedibdir.Çak eylǝdi cam ǝ, çǝkdi nal ǝ,Halı bǝdǝl oldu özg ǝ halǝ.Tǝrk etdi libasi-lal ǝguni,Rǝxt oldu t ǝninǝ ǝşki-xuni,Gǝr mat ǝm üçün misali-xam ǝ,Sarm ı şd ı ba şa siyǝh ǝmam ǝ.Çizgindi ba ş ı na dudi-ahi,Yand ı rd ı ǝmameyi-siyahi.İkrah il ǝ çı xd ı pirǝhǝndǝn,Ar etdi şǝhidi- ğǝm kǝf ǝndǝn.Nǝleyni buraxd ı ol bǝlacuKim, aşiqǝ payibǝnddir bu.Hǝmdǝmlǝrǝ üzr q ı ld ı a ğaz:

- "Key bir neç ǝ hǝmni şinü h ǝmraz!Seylabi-hücumi- ǝşk yetdi,Mǝn şiyftǝhal ı qǝrq etdi.Olman m ǝni-x ǝstǝ ilǝ hǝmdǝmTa batmayas ı z bu suya siz h ǝm,Mǝn, r ǝngi-m ǝlamǝtǝ boyand ı m,Sövdaz ǝdǝlik oduna yand ı m,Əlbǝttǝ, bu od ki, dü şdü can ǝ,

Axı r tutu şub ç ǝkǝr zǝban ǝ.Dişvar b ǝlami s ǝhl sanman!Siz dǝxi mǝnim oduma yanman!



www.ocaq.net 35

Mǝndǝn siz ǝ dü şmǝsin bir ǝxgǝr,Çün d ǝymǝdi xeyr, d ǝymǝsin şǝr.Sövda siy ǝh etdi ruzigar ı m,Eşq ald ı inani-ixtiyar ı m.Mǝn bir qu şam uçdum a şiyandan,

Mǝn qandanü meyli-xan ǝ qandan.Q ı lman m ǝnǝ ev hekay ǝtin çox,Dǝxi mǝnim onda getm ǝyim yox!Sizdǝn sorar olsa ata hal ı m,Keyfiyyǝti-möhn ǝtü m ǝlalı m,Söylǝn ki: "Fǝnayǝ verdi r ǝxtin,Əyyam siyah q ı ld ı bǝxtin.Ey piri- şikǝstǝhalü na şad,Tanriçün ǝlimdǝn eylǝmǝ dad!Demǝ ki, "nǝdir bu mac ǝralǝr?"Sǝndǝn m ǝnǝ yetdi bu b ǝlalǝr!Mǝn bilm ǝz idim q ǝmi-c ǝhan ı ,Tǝşvişi-z ǝminü asiman ı .Asudǝ sǝraçeyi- ǝdǝmdǝ Nǝ qüss ǝdǝ idimü, n ǝ qǝmdǝ.Bilmǝzlik ilǝ xo ş idi hal ı m,Nǝ hüsn, n ǝ eşq idi x ǝyalı m.

Sǝn vasiteyi-vücudim oldun!Sǝn manei-feyzi-cudim oldun!Umdun ki, m ǝnimlǝ olasan şad,Dǝrda ki, ümidin oldu b ǝrbad.Mǝn yox olubam, s ǝn indi var ol!Özgǝ xǝlǝf ǝ ümidvar ol!Mǝzur tut, ey ǝziz, m ǝzur!Mǝn qǝsd ilǝ sǝndǝn olmad ı m dur

Çox sidq il ǝ eylǝdim ona ǝzmKim, dövlǝti-v ǝslinǝ edǝm cǝzm,Su sald ı yoluma ǝşki-h ǝsrǝt,



www.ocaq.net 37

Ol şiveyi-e şq içind ǝmahir,Qald ı qda v ǝsiyyǝtini axir,Q ı ld ı göz ǝdib t ǝriqi-v ǝhşǝt,Əshabd ǝn inqitai-ülf ǝt,

Sǝhrayǝ dü şüb, gün ǝş misali,Tǝnha yürür oldu laübali.Hǝr da şǝ ki, yetdi tökdü ya ş ı n,Lǝl eylǝdi kuhü d ǝşt da ş ı n.Göz ya ş ı n ı bǝs ki, tökdü h ǝr su,Hǝr mǝrhǝlǝdǝn ax ı td ı min cu.Birǝbri-b ǝla idi, güvahi;Baran - siri şki, bǝrq - ahi.Baran ilǝ bǝrqi cismü candan,Bir mǝrtǝbǝdǝ ki, mundan, andanDǝryalǝrǝ yetsǝ lǝmǝyi-tab,Sǝhralǝrǝ dü şsǝ qǝtreyi-ab,Dǝryalǝr olurdu cüml ǝ sǝhra,Sǝhralǝr olurdu cüml ǝ dǝrya.Fǝryad ilǝ doldurub bu deyri,Fǝryadǝ gǝtirdi v ǝhşü teyri.Əf ğan ı yetirdi asiman ǝ,

Atǝş sal ı b ah il ǝ cǝhan ǝ.

BU, MƏCNUN ATASININ VAQİFİ-HALOLDUĞUDUR VƏONU BİYABANİ-MÖHNƏTDƏ BULDUĞUDUR

Gǝncinǝgü şayi-g ǝncgöftar,

Olmu ş bu ǝda ilǝ güh ǝrbar:Kol bir neç ǝ biqǝrarü m ǝhzun,Naçar q ı lı b vidai-M ǝcnun,



www.ocaq.net 38

Nomid dönüb şikǝstǝvü xar,Q ı ld ı lar atas ı n ı xǝbǝrdar.Ol piri çü vaqif oldu hal ǝ,Mǝcnun kimi etdi ahü nal ǝ.Sǝhralǝrǝ tutdu seyl t ǝk üz,

Vadilǝrǝ açdı

çeşmǝ tǝk göz,Çox arad ı , gǝzdi h ǝr mǝkan ı ,Bulunmad ı o ğlunun ni şan ı .Ta aqib ǝt ol şikǝstǝhali,Bir guşǝdǝ gördü laübali.Düşmü ş yerǝ, xaksarü q ǝmnak,Əhval ı xǝrabü sin ǝsi çak.Dönmü ş güli-sürxi z ǝf ǝranǝ,Şim şadi-l ǝtifi xiz ǝranǝ.Ayinǝsini ğubar tutmu ş,Cǝngi- ğǝmi-ruzigar tutmu ş;Etmiş ǝlifin sit ǝm yükü dal,Q ı lm ı ş qǝlǝmin f ǝlǝk qǝmi nal,Hǝmsöhb ǝti murü h ǝmdǝmi mar,Tǝkyǝgǝhi xakü b ǝstǝri xar,Xar üzr ǝ ona d ǝlik-d ǝlik tǝn,Açm ı ş qǝm evin ǝ dürlü rövz ǝn.

Ol pir, çü gördü sur ǝti-hal,Surǝt kimi qald ı bir zaman lal.Bir lǝhzǝ onu t ǝhǝyyür ald ı ,Heyrǝt gözü il ǝ baxa qald ı .Sonra yaxa y ı rt ı b etdi f ǝryad:- "Key bülbüli-bustani-bidad!Hali-dilini m ǝnǝ bǝyan et,Əsrari-nihanini ǝyan et.

Kim ald ı ǝlindǝn ixtiyar ı n?Kim eylǝdi tir ǝ ruzigar ı n?Billah, net ǝ biqǝrar olubsan,



www.ocaq.net 39

Aşüfteyi-ruzigar olubsan!Nǝ seyrd ǝsǝn, s ǝnǝ tǝlǝb nǝ?Bu naleyi-zarin ǝ sǝbǝb nǝ?Dǝryadǝ isǝ sǝnǝ düri-kam,Sǝn söyl ǝ, mǝn eylǝyim sǝrǝncam,

Zülmatd ǝ isǝ şǝmi-m ǝqsud,Rövşǝn q ı lü mǝndǝn ist ǝmövcud".Mǝcnun dedi: - "Ey m ǝnǝ verǝn pǝnd,Danayi-süx ǝnvǝrü xir ǝdmǝnd!Kimsǝn, n ǝdurur bu göftgul ǝr,Bifaidǝ batil arizul ǝr?Get, d ǝrdim ǝ sǝn dǝva deyils ǝn,Biganǝsǝn, a şina deyils ǝn!Mǝn böyl ǝ kǝlamǝ tutmazam gu ş,Leyli sözü söyl ǝ, yoxsa xamu ş!"Dedi: "Mǝnǝm atan, ey b ǝlakǝş,Mǝn sǝngi-m ǝlamǝtǝm, s ǝn at ǝş!"Dedi: - "N ǝdir, ata, yoxsa an ǝ,Leyli gǝrǝk, özg ǝdir f ǝsan ǝ".Çün gördü ita ǝtind ǝ ehmal,Bildi ki, f ǝqir özg ǝdir hal,Verdi bu firib il ǝ tǝsǝlli,

Kim: - "Dur ged ǝlim, ça ğ ı rd ı Leyli!Leyli bizǝ gǝldi mehmand ı r,Lǝli tǝlǝbind ǝ dürf ǝşand ı r".Mǝcnun ki, e şitdi Leyli ad ı n,Sand ı ki, f ǝlǝk verǝr murad ı n."Lǝbbeyk" deyib aya ğǝ durdu,Ol kǝbeyi-m ǝqsǝdǝ üz urdu.Pir ilǝ cavani-dil şikǝstǝ,

Gǝldi evǝ dilfikarü x ǝstǝ.Baş ı nda h ǝvayi-v ǝsli-Leyli,Nǝ ata q ǝmi, n ǝ ana meyli.



www.ocaq.net 40

Gah ata n ǝsihǝt etdi a ğaz,Gah anas ı oldu p ǝndp ǝrdaz.

BU, MƏCNUNA ANASI PƏND VERDİYİDİR

VƏBUSTANİ-MƏLAMƏTDƏN XARİ-NƏDAMƏTDƏRDİYİDİR

Key rahǝti-canü nuri-did ǝ!Fǝrzǝndi-yeganeyi-güzid ǝ!Şǝnind ǝ rǝyasǝti- ǝrǝb var!Mirasi- şücaǝtü ǝdǝb var!Ətvari-müluki tut h ǝmişǝ,Ayini- şücaǝt eylǝ pişǝ!Əbruyi-x ǝm isǝ gǝr murad ı n,Süst etm ǝ kǝman ǝ etiqad ı n!Mücgani-siyahdan götür dil,Ol navüki-cansitan ǝmail!Olsan nig ǝrani-q ǝddü qam ǝt,Q ı l nizeyi-xunf ǝşanǝ rǝğbǝt!Gǝr zülf il ǝ görm ǝk ist ǝsǝn xal,Gör hey ǝti-nöqt ǝ, peyk ǝri-dal!

Könlün gözü qa şǝ olsa m ǝftun,Gör dideyi-eynü ǝbruyi-nun!Sǝn sǝrvsǝn, olmagil giranbar!Azad ola gör, n ǝ kim giriftar!Sǝn lǝlsǝn, olmagil s ǝbüks ǝng,Döndǝrmǝ gün ǝş görüb r ǝvan rǝng!Etmǝ özünü hübabman ǝnd,Baş ı nda olan h ǝvayǝ xürs ǝnd!

Kim, yoxdurur ol h ǝvayǝ bünyadBaş ı n olur ol h ǝvadǝ bǝrbad.Sǝrgǝrmlik etm ǝ şǝm nisb ǝt,



www.ocaq.net 41

Suzi-q ǝmi-e şq ilǝ, mürüvv ǝt,Gör şǝmi nec ǝ dü şǝr bǝlayǝ,Baş ı na ged ǝn, ged ǝr f ǝnayǝ.Zövqi-dilü did ǝ q ı lma ad ǝt!Salma meyü şahid ǝ iradǝt!

Mǝhbubü mey il ǝ bǝslǝyǝn can,Sanma olur ǝhli- ǝqlü iman!Əqlimi olur müdam m ǝstin?İmani olurmu bütp ǝrǝstin?Şerǝ hǝvǝs etm ǝ kim, yamand ı r,Yaxş ı des ǝlǝr onu, yaland ı r!Hala q ı la gör k ǝmal hasil,Fövt etm ǝmacal, g ǝzmǝqafil!Ey bağ i-ümidimiz nihali,Q ı lma bizi n ǝng payimali!Mǝhbub h ǝm ist ǝsǝn, k ǝm olmaz,Biz kim, s ǝniniz, s ǝnǝ qǝm olmaz.Vard ı r bu h ǝşǝmdǝmin q ǝbilǝ,Hǝr taif ǝ içrǝmin c ǝmilǝ,Bir-bir q ı lal ı m qamu s ǝnǝ ǝrz,Yetsin yerin ǝ bizǝ olan f ǝrz,Bir sǝrvi-s ǝhiqǝdü s ǝmǝnbǝr,

Tǝzvicini ed ǝlim müq ǝrrǝr,Tǝyin ed ǝlim sǝnǝ, mǝhü sal,Sǝrf eylǝyǝ bildiyincǝ ǝmval,Sǝn tutma h ǝmin t ǝriqi-v ǝhşǝt,Q ǝti-n ǝsǝb eylǝmǝ, ǝman ǝt!Bizdǝn bu n ǝsihǝti qǝbul et!Hǝr lǝhzǝ bizi, yet ǝr, m ǝlul et!Üşşaq s ǝfahǝtin q ı lı b yad,

Bu şeri n ǝ xo ş demi ş bir ustad:



www.ocaq.net 42

QƏZƏLİ-USTAD

Can verm ǝ qǝmi-e şqǝ ki, e şq af ǝti-cand ı r,Eşq af ǝti-can oldu ğu m ǝşhuri-cahand ı r!

Sud ist ǝmǝ sövdayi-q ǝmi-e şqdǝ hǝrgiz!Kim, hasili-sövdayi-q ǝmi-e şq ziyand ı r!

Hǝr ǝbruyi-x ǝm q ǝtlinǝ bir x ǝncǝri-xunriz,Hǝr zülfi-siy ǝh qǝsdin ǝ bir ǝfi iland ı r!

Yaxş ı görünür sur ǝti mǝhvǝşlǝrin, ǝmmaYaxş ı nǝzǝr etdikd ǝ, sǝrǝncam ı yamand ı r!

Eşq içr ǝ ǝzab oldu ğun ondan bilir ǝm kim,Hǝr kims ǝ ki, a şiqdir, i şi ahü f ǝğand ı r!

Yad etm ǝ qara gözlül ǝrin m ǝrdümi-çe şmin,Mǝrdüm deyib aldanma kim, içdikl ǝri qand ı r!

Gǝr ders ǝFüzuli ki: "Göz ǝllǝrdǝ vǝfa var"Aldanma ki, şair sözü, ǝlbǝttǝ, yaland ı r.

BU, MƏCNUNUN NƏSİHƏT QƏBUL ETMƏDİYİDİRVƏATASININ DƏRDİ DƏRMANƏYETMƏDİYİDİR

Mǝcnun ki, e şitdi bu xitab ı ,Verdi bu ǝda ilǝ cǝvabi:- Key ruhi-r ǝvan ı m ata, ana!

Kami-dilü can ı m ata, ana!Tǝhqiq edib ǝm işim xǝtad ı r,Hǝr nǝ des ǝniz m ǝnǝ rǝvad ı r.



www.ocaq.net 43

Aludeyi-r ǝngi-dudi-ah ǝm,Zülli-gün ǝh ilǝ rusiyah ǝm.Mǝn hǝm olubam bu i şdǝn agah,Əmma n ǝ deyim, n ǝ söylǝyim? Ah!Yoxdur bu i şimdǝ ixtiyar ı m,

Zǝbtimd ǝ inani-iqtidarı

m!Əql oldu z ǝifü e şq qalib,Xatir nig ǝran, nigar cazib,Tutdu t ǝnü can ı m ı qǝmi-yar,Ğeyrǝl-m ǝhbub leys ǝ fiddarMǝndǝ dǝxi nec ǝmǝnlik olsun,Mǝndǝn m ǝni ist ǝyǝn nǝ bulsun?Tǝqdir çü böyl ǝdir, n ǝ tǝdbir,Tǝqdiri ed ǝrmi kims ǝ tǝğyir?Olsayd ı mǝnǝ nişat ruzi,İstǝrmi idim bu d ǝrdü suzi?Gǝr sǝhhǝtǝ qadir olsa bimar,Dǝrdǝ özün eyl ǝmǝz giriftar.Əl vers ǝ gǝdayǝ padi şahl ı q,Sanman ki, q ı lı r dǝxi gǝdal ı q.Fitrǝtdǝ nǝ halǝt olsa m ǝqsum,Rǝf olmad ı ğ ı d ı r ǝmri-m ǝlum.

İslah ı ma eyl ǝmǝn tǝǝmmül,Kim, gül tikan olmazü tikan gül.Keyfiyyǝti-abü cövh ǝri-xak,Dönm ǝk olam ı qǝbuli-idrak.Su süflǝliyindǝn ayr ı lı rm ı ?Od yand ı ra bilm ǝyǝ bilirmi?Ol gün ki, r ǝhimd ǝ kilki-qüdr ǝt,İcad ı ma verdi ziybi-sur ǝt,

Doldurdu h ǝva ilǝ dima ğ ı m,Sövda ilǝ ba ğlad ı aya ğ ı m.Doldu b ǝdǝnimd ǝki rǝkü pust,



www.ocaq.net 44

Başdan-aya ğa m ǝhǝbbǝti-dust.Mülk eylǝdi könlümü b ǝlayǝ,Vǝqf eylǝdi can ı m ı cǝfayǝ.Yox m ǝndǝ bu hökmd ǝn tǝxǝllüf,Ol maliki-v ǝqf ǝdir t ǝsǝrrüf.

Dǝrdi- ǝzǝli dǝva bulurmu?Mehri- ǝbǝdi f ǝna bulurmu?Mǝn şǝmi-s ǝraçeyi-f ǝraqǝm.Suzi-cig ǝr ilǝ xo şmǝzaq ǝm.Mǝndǝn dilǝyǝn bu suzi zail,Bidad ı ma olmu ş ola mail.Şǝmin ki, h ǝyat ı oldu at ǝş,Halı onun at ǝşilǝdir xo ş.Oddan dil ǝyǝn onun n ǝcat ı n,Fani dilǝmiş ola h ǝyat ı n.Düşmǝnliyǝ dustluq q ı lı b ad,Tǝdbiri-n ǝcat ı m eylǝmǝn yad!Mǝn qǝrqeyi-b ǝhri- şövqi-yar ǝm,Bǝrhǝmzǝdeyi-q ǝmi-nigar ǝm,Ancaq, s ǝbǝbi-q ǝrar ı m oldur,Arami-dili-fikar ı m oldur.Onunla edin bu d ǝrdǝmǝrhǝm,

Urman d ǝxi özg ǝ kimsǝdǝn dǝm.Dersiz m ǝnǝ var dilrübal ǝr,Leyli kimi çox p ǝriliqalǝr...Billah, dem ǝniz bu h ǝrfi zinharAlǝmdǝ bir ondan özg ǝ, kim var?Bülbül gül üçün q ı landa nal ǝ,Dǝrdinǝ dǝva olurmu lal ǝ?Xosrov deyil ǝm ki, m ǝnǝ dilbǝr

Şirin ola gah, gah Şǝkkǝr?Mǝn yekc ǝhǝtǝm tǝriqǝtimd ǝ,Tǝğyir işi yox cibill ǝtimd ǝ.



www.ocaq.net 45

Üzrünü b ǝyan edib h ǝm ol d ǝmTǝqrirǝ gǝtirdi bir q ǝzǝl hǝm:

BU QƏZƏL MƏCNUNİ-D İLPƏZİRİNDİR

Eşq dǝrdi, ey müalic, qabili-d ǝrman deyil!Cövhǝrindǝn eylǝmǝk cismi-cüda asan deyil!

Dövr cövründ ǝn şikayǝt ed ǝnǝ aşiq dem ǝn,Eşq m ǝsti vaqifi-keyfiyy ǝti-dövran deyil!

Şǝhrd ǝn sǝhrayǝ bir f ǝrq oldu ğun h ǝr kim bilir,Bilmiş ol kim, e şq sǝhras ı nda s ǝrgǝrdan deyil!

Hǝr kim idrak eyl ǝr öz keyfiyy ǝti-hal ı n, h ǝnuzDust rüxsarin ǝ eyni- şövq ilǝ heyran deyil!

Can ı n canan ittihadi fariq eyl ǝr cismd ǝn,Cismdǝn agah olan can, vasili-canan deyil!

Der imi ş dü şmǝn ki, H ǝmdǝmdir Füzuli yar il ǝ,

Hǝr sözü böhtan is ǝ, hǝqqa bu söz böhtan deyil!

BU, MƏCNUNUN ATASI LEYLİYƏ XASTKARLIĞIDIR VƏ LEYLİ ATASININ MƏCNUNDANBİZARLIĞIDIR

Saqi, g ǝtir ol şǝrabi-nabi!Kim, yetdi nisab ǝ qǝm hesabi.Q ǝm, dü şmǝni-cani-mübt ǝlad ı r,



www.ocaq.net 46

Dǝf eylǝyǝ gör ki, bir b ǝlad ı r!Söz cövh ǝrinǝ olan xiridar,Bu növ ilǝ q ı ld ı gǝrm bazarKim, aciz olub q ǝm içr ǝ ol pir,Mǝcnununa q ı ld ı fikri-z ǝncir.

Bildi ki, gǝr olmaz olsa Leyli,Mümkün deyil olma ğ ı tǝsǝlli,Q ı ld ı tǝlǝbin özün ǝ lazim,Çǝm etdi ǝaliyü ǝazim.Ümmid ilǝ ba ğlad ı umub kam,Ol kǝbeyi-arizuy ǝ ehram.Çün Leyli atas ı bildi hali,Uydurdu ǝkabirü ǝali,Qarş ı lar ı na olub r ǝvanǝ,Q ı ld ı olar ilǝ ǝzmi-xan ǝ -"Əhlǝn vǝ sǝhlǝn!" - deyib d ǝmad ǝm,Min gǝz dedi: - "Ola xeyr m ǝqdǝm!"Çün şǝm sif ǝt olar oturdu,Ol sǝrv kimi aya ğa durdu.Ortaya buraxd ı türf ǝ xanlar,Ta kami-dil ala mehmanlar.Olmu şdu dolub k ǝbab il ǝ xan,

Cǝdyü Hǝmǝl ilǝ asiman san.Əmma, ǝcǝb ǝr q ı la xir ǝdmǝnd,Ol xanlar ı asiman ǝman ǝnd,Hǝr kim q ǝrǝzin bulurdu xandan,Bu mümkün olurmu asimandan?Xanlar götürüldüyünd ǝ ol pir,Tǝqrib il ǝ dǝrdin etdi t ǝqrir:- "Key, q ǝdrlǝ qibleyi-q ǝbail!

Sǝndǝn qamunun murad ı hasil,Əslü n ǝsǝbim s ǝnǝ ǝyand ı r,Hökmüm neç ǝmin ev ǝ rǝvand ı r.



www.ocaq.net 47

Mǝşhuri-q ǝbailǝm s ǝxad ǝ,Mǝrufi-t ǝvaif ǝm ǝtad ǝ.Hǝm var m ǝhǝbbǝtimd ǝ tǝsir,Hǝm var ǝdavǝtimd ǝ tǝşvir.Sǝrdǝftǝri- ǝhli-ruzigar ǝm,

Hǝr nec ǝ des ǝm, yüz onca var ǝm.Nǝxli- ǝmǝlim sǝmǝr veribdir,İyzǝd m ǝnǝ bir güh ǝr veribdir.Hala dilǝrǝm bu türf ǝ lölu,Bir lǝl ilǝ ola h ǝmtǝrazu,Ta lölö olanda l ǝlǝ vasil,Tǝrkib q ı lam müf ǝrrihi-dil.Çox kanlara ti şǝvǝş üz urdum,Çox lǝl hǝqiqǝtini sordum,Hǝr kanda ǝgǝrçi lǝl çoxdur,Bir lǝl ki, layiq ola yoxdur.Bir lǝlin e şitmi şǝm s ǝnin varKim, lölöüm ǝ odur s ǝzavar.Lütf eylǝ, inay ǝtü k ǝrǝm q ı l!Ol lǝl ilǝ dürrü möht ǝrǝm q ı l!Q ı ls ı n gülü s ǝrv sayǝpǝrvǝr,Olsun gül ǝ sǝrv sayǝgüst ǝr.

Fǝhm et sözümü, t ǝğafül etm ǝ!Bir xeyr i şidir, t ǝǝllül etm ǝ!Gǝr hasil olur bu kam s ǝndǝn,Hǝr nǝ ki, dilǝrsǝn, ist ǝmǝndǝn!Onca q ı layı n sǝnǝ rǝvan g ǝncKim, yer üzün eyl ǝyǝ nihan g ǝnc.Onca güh ǝr eylǝyim rǝvanǝ Kim, bulmayasan ona x ǝzan ǝ".

Ol sǝrvi-s ǝmǝnbǝrin atas ı ,Ol gǝnci-nihan ı n ǝcdǝhas ı ,Lütf ilǝ dedi ki: "Ey xir ǝdmǝnd!



www.ocaq.net 48

Mǝn kimi ǝsiri-dami f ǝrzǝnd!Sǝn xo ş gǝldin, s ǝfa gǝtirdin,Topraqlardan bizi götürdün!Müşkülcǝ xitabd ı r xitab ı n,Bilmǝn nec ǝ verǝyin cǝvab ı n?

Qürbün bilir ǝm m ǝnǝ şǝrǝfdir,Əmma x ǝlǝfin ǝcǝb xǝlǝfdir."Mǝcnun" dey ǝ tǝn ed ǝr xǝlayiqMǝcnuna m ǝnim q ı z ı m n ǝ layiq?Leyli dem ǝyim ki, naz ǝnindir,Bir tirǝ kǝnizi-k ǝmtǝrindir,Olmazm ı kǝniz cinsi-m ǝrdüm?Yoxdurmu k ǝnizǝ hǝm t ǝrǝhhüm?Div ilǝ pǝri olurmu h ǝmdǝm?Olmaz, sözü açma, ǝbsǝm, ǝbsǝm!Divanǝyǝ zaye eyl ǝmǝ rǝnc,Viranǝ gǝrǝk ona, n ǝdir g ǝnc?Tǝdbir il ǝ dönd ǝrib mizac ı n,Sövdas ı n ı n eylǝsǝn ǝlac ı n,Leyli onun olsun, eyl ǝdim ǝhd,Var indi, s ǝn et ǝlac ı na c ǝhd!"

BU, MƏCNUNUN ATASININ HİRMANIDIRVƏQEYRİ BABDAN TƏDBİRİ-DƏRMANIDIR

Ol sahibi-n ǝngü namü namus,Döndü ev ǝ, gǝldi xarü m ǝyus.Mǝcnuna dedi ki: - "Ey c ǝfake ş!Hacǝt yet ǝr, olma ğ ı l mü şǝvvǝş!

Əql ilǝ aç ı lı r ol mü ǝmma,Leyliyi sǝnǝ verǝrlǝr, ǝmma,Şǝrti bu ki, olasan xir ǝdmǝnd,



www.ocaq.net 49

Ərbabi-xir ǝddǝn alasan p ǝnd!Rǝf ola ǝlamǝti-cünunun,Əql ola h ǝmişǝ rǝhnümunun".Mǝcnun dedi:- "Ey ǝdibi-kamil!Divaneyi-e şq olurmu aqil?

Gǝr mǝndǝ bir ixtiyar olaydı

,Tǝdbirim ǝ etibar olayd ı ,Əvvǝldǝn ǝdǝb şüar ed ǝrdim,Tǝmkinimi üstüvar ed ǝrdim.Olmazd ı bu hal ǝ ehtiyac ı mKim, ola ǝzab il ǝ ǝlac ı m.Mǝndǝ bu ǝlacǝ yox müdara,Min gǝz ğǝmim etm ǝn a şikara.Yoxdur r ǝvişimdǝ inqilab ı m,Əvvǝlki cǝvabd ı r cǝvab ı m.Sǝn ǝhli-xir ǝdsǝn, eyl ǝ tǝdbir,Tǝdbirin ed ǝmǝgǝr ki, t ǝsir,Leyliyi dǝxi mǝn etm ǝyim yad,Mǝn aqili-v ǝqt olam, s ǝn azad".Ol piri- şikǝstǝhal heyran,Tǝdbiri- ǝlac edib firavan,Hǝr qanda e şitdi bir t ǝbibi,

Gülzar ı n ı n oldu ǝndǝlibi.İzhar edib ona ehtiyac ı n,Bimar ı n ı n ist ǝdi ǝlac ı n.Bimar ı na min t ǝbibi-haziq,Bir şǝrbǝt içirm ǝdi müvafiq.Hǝr yerd ǝ ki, bildi bir n ǝzirgah,Var ı b ona oldu xaki-d ǝrgah,Çox ǝl götürüb dual ǝr etdi,

Çox n ǝzr verib ǝtalǝr etdi.Rǝyilǝmǝlulun etm ǝyǝ şad,Min pird ǝn almad ı bir ir şad.



www.ocaq.net 50

Çox sehr olunub yaz ı ld ı tǝvid,Çox m ǝkrlǝrǝ tutuldu ümmid,Edilmǝdi heç biril ǝ çarǝ,Nǝ çarǝ qǝzayi-girdigar ǝ.Bir gün dedil ǝr ona ki: - "Ey pir!

Alǝmdǝ sǝnǝ bu qaldı

tǝdbirKim, Kǝbǝyǝ iltǝsǝn ǝsirin,Ola ki, h ǝqq ola d ǝstgirin.Tövfi-h ǝrǝm olsa ona hasil,Sǝrgǝştǝlik ondan ola zail.Ursa h ǝcǝri-mübar ǝkǝ ba ş,Yumşaya, ǝgǝr ola qara da ş".

BU, MƏCNUNİ-BİÇARƏNİN KƏBƏYƏ ÜZ URDUĞUDUR VƏ MÜNACATLA SÖVDASI ARTDIĞIDIR

Ol pir bu xeyr i şǝ q ı lı b cǝhd,Mǝcnuna mür ǝttǝb etdi bir m ǝhd.Aldı onu ǝzmi-rah q ı ld ı ,Əzmi-h ǝrǝmi-ilah q ı ld ı .

Çün Kǝbǝyǝ girdi ol nikuxuMǝcnuna dedi ki: - "Ey b ǝlacu!Tut Kǝbǝyǝ ruy, ta ǝt eylǝ!Tǝmkinü ǝdǝb riay ǝt eylǝ!Tǝzim şǝraitin ǝda q ı l!İxlas ı dürüst edib dua q ı l!Ola ki, q ǝbul ola niyaz ı n,Hǝq şǝfqǝti ola çar ǝsaz ı n.

Bu yerdǝ qǝbul olur dual ǝr,Bu büq ǝdǝ bǝxş olur ǝtalǝr.Q ı l tövb ǝ ki, ǝhsǝni- ǝmǝldir,



www.ocaq.net 51

Cǝhd eyl ǝ nǝcatǝ kim, m ǝhǝldir".Mǝcnun bulub ol m ǝqamd ǝn zövq,Sald ı ünü ç ǝrxǝ nǝşǝyi- şövq.Suz ilǝ çǝkib cig ǝrdǝn avaz,Ərz etdi binayi-K ǝbǝyǝ raz:

- "Key s ǝqfi bül ǝndü q ǝdri ali!Mehrabi- ǝazimü ǝali!Ey qibleyi- ǝhli-izzü iqbal!Rüxsari-z ǝminǝ ǝnbǝrin xal!Ey mǝğzi-v ǝfayǝ kisvǝtin pust.Hǝmrǝngi-p ǝlasi-xaneyi-dust!Ey gülbüni-qönçeyi-ibad ǝt,Sǝnduqi-c ǝvahiri-s ǝadǝt!Ey daim olan m ǝnimlǝ hǝmdǝrd,Əmma n ǝmǝnim kimi cahang ǝrd!Köksün ǝ uran h ǝcǝr kimi da ş,Zǝmzǝm kimi gözd ǝn ax ı dan ya ş!Peyvǝstǝ siyǝh q ı lan libas ı n,Könlünd ǝ nihan tutan h ǝvas ı n!Billah, kimǝsǝn bu yerd ǝ aşiq?Söylǝ ki, ǝnisin ǝm müvafiq.Olmu ş sǝnǝ eşq feyzi hasil,

Q ı lm ı ş sǝni qibleyi-q ǝbail.Ya rǝb, bu h ǝrǝmsǝra h ǝqiçün!Bu mǝbǝdi-pürs ǝfa hǝqiçün!Q ı l mǝndǝ binayi-e şqi daim,Manǝndi- ǝsasi-K ǝbǝ qaim!Sal könlüm ǝ dǝrdi-e şqdǝn q ǝm,Hǝr lǝhzǝvü hǝr zamanü h ǝr dǝm!Eşq içr ǝmüdam şövqüm art ı r,

Şövq ilǝ hǝmişǝ zövqüm art ı r!Hǝr qanda ki, al ǝm içrǝ qǝm var,Q ı l könlümü ol q ǝmǝ giriftar!



www.ocaq.net 52

Əndişeyi- ǝqldǝn cüda q ı l,Eşq ilǝ hǝmişǝ aşina q ı l!Artı r mǝnǝ zövqü şövqi-Leyli,Daim m ǝnǝ onda q ı l tǝcǝlli!Çoxdur b ǝni-ad ǝm içr ǝ bidad,

Et könlümü v ǝhşǝt ilǝmötad,Bir mülkd ǝ ver m ǝnǝ qǝrariKim, yetm ǝyǝ adǝmi qübari".Ol zairi-K ǝbǝyi-inab ǝt,İstǝrdi dua q ı lı b icab ǝt,Tüğyani-b ǝladǝn etm ǝyib fikr,Bu şer idi h ǝr dǝm etdiyi zikr:

QƏZƏL MƏCNUNİ-D İLPƏZİRİNDİR

Ya rǝb, b ǝlayi-e şq ilǝ q ı l aşina m ǝni!Bir dǝm b ǝlayi-e şqdǝn etm ǝ cüda m ǝni!

Az eylǝmǝ inayǝtini ǝhli-d ǝrddǝn,Yǝni ki, çox b ǝlalǝrǝ q ı l mübt ǝla mǝni!

Olduqca m ǝn götürm ǝ bǝladǝn irad ǝtim,Mǝn ist ǝrǝm b ǝlan ı , çü ist ǝr bǝla mǝni!

Tǝmkinimi b ǝlayi-m ǝhǝbbǝtdǝ q ı lma süstTa dust t ǝn edib dem ǝyǝ bivǝfa m ǝni!

Getdikc ǝ hüsnün eyl ǝ ziyadǝ nigar ı m ı n,Gǝldikcǝ dǝrdinǝ bet ǝr et mübt ǝla mǝni!

Mǝn qandanü mülazim ǝti-etibarü cah,Q ı l qabili-s ǝadǝti-f ǝqrü f ǝna m ǝni!



www.ocaq.net 53

Öylǝ zǝif q ı l tǝnimi firq ǝtind ǝ kim,Vǝslinǝmümkün ola yetirm ǝk sǝba m ǝni!

Nǝxvǝt q ı lı b nǝsib Füzuli kimi m ǝnǝ,

Ya rǝb, müq ǝyyǝd eylǝmǝmütl ǝqmana m ǝni!

BU, KƏBƏDƏN MƏCNUNUN MÜRACİƏTİDİRVƏVÜHUŞ İLƏMÜSAHİBƏTİDİR

Bir-bir e şidib sözün atas ı ,Bildi ki, qǝbul olur duas ı ,Əfzun olur ol q ǝmü m ǝlamǝtMümkün deyil o ğluna s ǝlamǝt.Çox q ı ld ı f ǝğanü nal ǝvü zar,Oğlundan ümidi k ǝsdi naçar.Ol pir qal ı b orada heyran.Mǝcnun tutuban r ǝhi-biyaban,Tǝnha s ǝf ǝr ixtiyar q ı ld ı ,Əzmi-s ǝri-kuyi-yar q ı ld ı .Gündüz gözü ya ş ı hadiyi-rah,

Gecǝ yolu şǝmi şöleyi-ah.Gǝrdi-r ǝhi-yari yad ed ǝrdi,Gǝh otura, g ǝh dura ged ǝrdi.

BU, MƏCNUNUN DAĞ İLƏMÜSAHİBƏTİDİRVƏCARİ OLAN ÇEŞMƏ İLƏMÜNASİBƏTİDİR

Bir da ğǝ irişdi yolda nagah,Q ǝddin ǝ libasi-v ǝhm kytah,Tiğindǝ üqabi-ç ǝrx qan ı ,



www.ocaq.net 54

Müzmǝr kǝmǝrindǝ lǝl kan ı ,Münim sif ǝti, libas ı faxir,Cibu b ǝğǝli dolu c ǝvahir.Dǝrya q ı lı ban ona t ǝzǝrrö,Eylǝrdi z ǝxirǝsin t ǝvǝqqö,

Sǝhra edib ǝn ona t ǝvǝlla,Eylǝrdi m ǝişǝtin t ǝmǝnna.Ol çe şmǝlǝr eylǝyib rǝvanǝ,Olmu şdu olara ata-an ǝ.Tǝzim ilǝ q ı lm ı ş onu h ǝq yad,Quranda - " Əlcibalü ovtad".Mǝcnun ona eyl ǝyib tama şa,Bir odlu sürud q ı ld ı inşa.Olduqda sürud il ǝ nǝvasaz,Ondan h ǝm e şitdi ǝksi-avaz,Sand ı ki, özil ǝ hǝmnǝf ǝsdir,Dedi: - "M ǝnǝ bir rǝfiq b ǝsdir.Yüz şükr ki, yari-qar buldum,Gǝzdim bu c ǝhani yar buldum".Eşq olun ona h ǝm etdi röv şǝn:- "Key gu şǝnişin pakdam ǝn!Suzi-cig ǝrimdǝn oldun agah,

Əhsǝnt- ǝhsǝnt, bar ǝkǝllah!Bir aşiqi-mübt ǝla imi şsǝn,Dǝrd ǝhlinǝ aşina imi şsǝn.Sǝnsǝn m ǝnǝ hǝmdǝmi-müvafiq,Dağ ilǝ olur h ǝmişǝ aşiq.Bidad ilǝ göysün ǝ urub da ş,Dǝrd ilǝ gözünd ǝn ax ı d ı b ya ş,Noldu s ǝnǝ, böyl ǝmǝst olubsan,

Q ǝm damin ǝ paybǝst olubsan,Qan ilǝ dolubdurur k ǝnar ı n,Nǝ güld ǝn ola bu lal ǝzar ı n?



www.ocaq.net 55

Bağr ı n görür ǝm olubdurur su,Nǝ sǝrv qǝdin h ǝvas ı d ı r bu?Gǝl, a ğlayal ı m bu mac ǝrayǝ,Bir dǝm qo şal ı m s ǝda-s ǝdayǝ!"Çün bir d ǝm onunla a ğ lad ı zar;

Dǝrdi-dili-zarı

n etdi izhar.Əzm eyl ǝdi xaki-kuyi-yar ǝ,Leylinin evi olan diyar ǝ.

BU, MƏCNUNUNĞƏZALİLƏMƏQALATIDIRVƏEŞQ BABINDA ONUNLA OLAN HALATIDIR

Gördü ki, bir ovçu dam qurmu ş,Daminǝ ğǝzallǝr üz urmu ş.Ol dam ǝ cǝfayi-ç ǝrxi-q ǝddar,Bir ahunu eyl ǝmiş giriftar.Boynu burulu, ǝyağ ı ba ğlı ,Şǝhla gözü n ǝmli, can ı da ğlı ,Əhval ı na r ǝhm q ı ld ı Mǝcnun,Baxd ı ona, tökdü ǝşki-gülgyn,Könlünǝ qat ı gǝlib bu bidad,

Yumşaq-yum şaq dedi ki: - "S ǝyyad!Rǝhm eyl ǝ bu mi şkbu q ǝzalǝ!Rǝhm etm ǝzmi ki şi bu hal ǝ?Sǝyyad, bu nat ǝvanǝq ı yma!Q ı l can ı na r ǝhm, can ǝ q ı yma!Sǝyyad, saq ı n, cǝfa yamand ı r!Bilmǝzsǝnmi ki, qana qand ı r?Sǝyyad, m ǝnǝ ba ğ ı şla qan ı n!

Yand ı rma c ǝfa oduna can ı n!"Sǝyyad dedi: - "Budur maa ş ı m,Açman ǝyaq ı n ged ǝrsǝ ba ş ı m,



www.ocaq.net 56

Q ǝtlindǝ bu seydin ets ǝm ehmal,Ətfalü ǝyalı ma nolur hal?"Mǝcnun ona verdi cüml ǝ rǝxtin,Pak eylǝdi bǝrgd ǝn dir ǝxtin.Ol türf ǝ qǝzal ı n açd ı bǝndin,

Şad eyl ǝdi cani-d ǝrdmǝndin.Üz urdu üzün ǝ q ı ld ı ǝf ğan,Göz sürdü gözün ǝ oldu giryan:- "Key badiy ǝgǝrdü badnav ǝrd!Nazik b ǝdǝnilǝ nazp ǝrvǝrd!Sǝn zin ǝti-h ǝr gili-z ǝmins ǝn,Gül kimi l ǝtifü naz ǝnins ǝn.Ey, sǝbzeyi-cuybari-v ǝhşǝt!Rǝna s ǝmǝni-b ǝhari-v ǝhşǝt!Tǝnha qoyma m ǝni-z ǝbuni,Olğ ı l mǝnǝ dǝşt rǝhnümuni!Gǝz bir neç ǝ gün m ǝnimlǝ hǝmrah,İnsan deyib etm ǝmǝndǝn ikrah!Yaş ı m kimi getm ǝ çeşmi-t ǝrdǝn,Kǝsmǝ ǝyağ ı n bu r ǝhgüz ǝrdǝn!Sǝrçe şmeyi-çe şmim eyl ǝmǝnzil,Sǝrmǝnzilimizd ǝn olma ğafil!

Olsun b ǝbǝyim qǝrargah ı n,Əşkü müc ǝ ab ilǝ giyah ı n.Ey çeşmi-nigar yadigari!Sǝhl eylǝmǝnǝ ğǝmi-nigari!Q ı ld ı qda x ǝyal çe şmi Leyli,Sǝn ver m ǝni-x ǝstǝyǝ tǝsǝlli"!Çün ol, b ǝşǝriyyǝtin unutdu,Ahu hǝm onunla üns tutdu,

Onun s ǝbǝbilǝ hǝm çox ahu,Sǝhrad ǝ onunla tutdular xu.



www.ocaq.net 57

BU, MƏCNUNUN KƏBUTƏRƏ ŞƏRHİ-HALIDIRVƏONDANİLTİMASİ-TƏDARÜKİ-MAFİBALIDIR

Bir mǝnzilǝ yetdi zarü müzt ǝr,Bir damd ǝ gördü bir k ǝbut ǝrHǝr rövz ǝni-dami bir d ǝri- ğǝm,Min qǝm müt ǝvǝcceh ona h ǝr dǝm.Mǝcnun ona baxd ı yand ı can ı ,Yaş ı kimi cu şǝ gǝldi qan ı .Sǝyyad ı na eyl ǝdi tǝzǝrrö,Qurtarma ğ ı n eylǝdi tǝvǝqqö.Sǝyyad dedi ki: - "M ǝn f ǝqirǝm.Fǝqrǝ bu h ǝmam ǝ tǝk ǝsirǝm.Haşa ki, bu mür ği-tizr ǝftarAzad ola, m ǝn qalam giriftar.Gǝr var is ǝ qiymǝtin ǝda q ı l,Ondan bunu damd ǝn rǝha q ı l!Əvvǝl mǝni eylǝ qüss ǝdǝn şad,Ondan bunu dami-q ǝmdǝn azad!"Variydi qolunda bir düri-t ǝr,

Şǝffaf çü dideyi-k ǝbut ǝr.Verdi onu, ald ı ol ǝsiri,Üftadǝnin oldu d ǝstgiri.Sürtdü q ǝdǝminǝ çeşmi-pürxun,Onca ki, aya ğ ı n etdi gülgun.Hǝr dǝm ona ǝrzi-raz ed ǝrdi,Min nǝğmeyi- şövq saz ed ǝrdi:- "Key tizp ǝrü bül ǝnd p ǝrvaz!

Ərbabi-v ǝfayǝmǝhrǝmi-raz!Bu rǝngi-libasi-nilfam ı n,Ənduhi m ǝlamǝti-müdam ı n



www.ocaq.net 58

İzhar q ı lı r ni şaneyi-q ǝm,Kim q ı lı rd ı sǝni ǝsiri-mat ǝm?Gǝr a şiq isǝn sǝn ey c ǝhang ǝrd,Qaçma ki, m ǝnǝm sǝninlǝ hǝmdǝrd.Bir lǝhzǝmǝnimlǝ hǝmni şin ol,

Gǝncineyi-razim ǝ ǝmin ol!Baş ı m tükün a şiyanǝ q ı lğ ı l,Göz ya ş ı m ı abü dan ǝ q ı lğ ı l,Sǝn qasid imi şsǝn, ey h ǝmam ǝ,Mǝndǝn hǝm ilǝt nigar ǝ nam ǝ!Gör, hicri-rüxünd ǝ iztirab ı m,Peyğam ı m ilǝt, g ǝtir cǝvab ı m.Billah sǝri-kuyin ǝ ged ǝndǝ,Hǝr çizginib ǝn tǝvaf ed ǝndǝ,Yad eylǝmǝni, s ǝvab ı ma gir,Bir tövf sǝvab ı n ı mǝnǝ ver,Qon xaki-d ǝrinǝ, ist ǝ dan ǝ,Q ı l özün ǝ dan ǝni bǝhan ǝ.Olduqca m ǝcal ı n etm ǝ namus,Mǝndǝn yetir ol yar ǝ zǝminbus!"Onca dedi ona h ǝm qǝmi-dilKim, q ı ld ı onu h ǝm üns ǝmail.

Baş ı nda olub şǝb a şiyan ı ,Gündüz olur oldu pasiban ı .Zat ı nda görüb ni şaneyi-xeyr,Hǝm vǝhşi mütii oldu, h ǝm teyr.Ram oldu b ǝhaim ol fikar ǝ,Bir fövc y ı ğ ı ld ı varǝ-var ǝ.Ol zar idi mülki-d ǝrd şahi,Xeyli-dǝdü dam onun sipahi.

Olmu şdu b ǝşǝrdǝn öylǝ bizarKim, öz ǝksin san ı rd ı ǝğyar.Dart ı b göy ǝ dudi- şöleyi-ah,



www.ocaq.net 59

Öz say ǝsin ist ǝmǝzdi h ǝmrah.

BU, LEYLİ ƏHVALATINDAN BİR XƏBƏRDİRVƏMƏŞUQÜ AŞİQ ƏTVARINDAN BİRƏSƏRDİR

Saqi, müt ǝǝllimi-xumar ǝm!Müştaqi- şǝrabi-xo şgüvar ǝm!Üftadǝliyim gör, etm ǝ ehmal,Rǝhm et, bir ǝyağ ilǝ ǝlim al!İzhar q ı lı b s ǝfayi-m ǝşrǝb,Bu bǝzmi çü eyl ǝdin mür ǝttǝb,Bǝzm ǝhlinǝ növb ǝt ilǝ ver cam,Hǝm xas riay ǝt eylǝ, hǝm am!Mǝcnuna h ǝmin şǝrab tutma,Leyliyi ki, ǝsldir unutma!Dehqani-f ǝsihi-farsizad,Bu gülşǝnǝ böylǝ dikdi şimşadKim, ol ç ǝmǝni-v ǝfa bǝhari,Daqi-q ǝmi-e şq lalǝzari,Yǝni rǝvişi-vǝfadǝmöhk ǝm,Leyli sǝdǝfi-c ǝvahiri-q ǝm

Girmişdi hǝsarǝ gǝnc man ǝnd,Urmu şdu aya ğǝ pǝndd ǝn b ǝnd.Nǝ bir f ǝrǝhi, n ǝ bir ni şati,Nǝ kims ǝ ilǝ bir ixtilati,Bizar atad ǝnü anad ǝn,Biganǝ cǝmii-a şinad ǝn.Yan ı na olurdu xubl ǝr cǝm,Pǝrvanǝsif ǝt hǝvaliyi- şǝm,

Şad olma ğa xatiri-h ǝzini,Əylǝnmǝyǝ tǝbi naz ǝnini,Min türf ǝcǝ-türf ǝcǝ f ǝsan ǝ.



www.ocaq.net 60

Şirin söz il ǝ çǝkib biyan ǝ,Eylǝrlǝr idi, zaman-zaman yad,Tǝqrib il ǝ, lǝhzǝ-lǝhzǝ bünyad.Ol tǝrk q ı lı b ni şatü rah ǝt,Bir üzvünü eyl ǝyib cǝrahǝt,

Eylǝrdi b ǝhan ǝ ilǝ nalǝ,Düşmǝzdi olar dü şǝn xǝyalǝ.Q ı zlar qa şa vers ǝ vǝsmǝdǝn rǝng,Can güzgüsün ǝ salard ı ol cǝng.Q ı zlar üz ǝ qoysa nild ǝn xal,Ol nilǝ çǝkǝrdi rǝxt filhal.Q ı zlarda x ǝyali-n ǝqşi-diba,Ol nǝqşi-x ǝyal ilǝ şǝkiba.Q ı zlar ı n ǝli hǝnad ǝ gülgun,Onun ǝli ǝşki ilǝ pürxun.Nǝ iynǝdǝ, nǝ ipǝkdǝmeyli,Mücgan ǝ tökǝrdi ǝşk seyli.Q ı zlar q ı lı b ǝrizuyi-ziyv ǝr,Gǝr riştǝyǝ çǝksǝlǝrdi gövh ǝr,Ol dǝxi çǝkǝrdi eyl ǝyib rǝşk,Tari-b ǝdǝninǝ gövhǝri- ǝşk.Mǝcnundan idi cünuni ǝfzun,

"Leyli" deyǝnǝ, dey ǝrdi "Mǝcnun!"Dünlǝr ki, gedib yan ı ndan ol c ǝm,Bir guşǝdǝ ol qal ı rd ı vü şǝm,Şǝmǝ qǝmi-dil b ǝyan ed ǝrdi,Suzi-cig ǝrin ǝyan ed ǝrdi.

BU, LEYLİNİN ÇİRAĞLA MACƏRASIDIR

VƏONDAN ÇAREYİ-DƏRDİ-D İL TƏMƏNNASIDIR

- "Key did ǝsi ba ğlı , ba ğr ı da ğlı !



www.ocaq.net 61

Baş ı qaral ı , aya ğ ı ba ğlı !Gǝl, olal ı hǝmnǝf ǝs m ǝnü s ǝn,Razi-dili-zarin eyl ǝ rövşǝn!Nǝ dǝrd s ǝni nizar edibdir,Alüftǝvü zǝrdü zar edibdir?

Başdan aya ğa nǝdir bu yanmaq,Dudi-dil ǝ dǝmbǝdǝm boyanmaq?Nǝ cinsdir ǝslin, ey b ǝlakǝş.Kim, abi-h ǝyat ı n oldu at ǝş?Şǝrhi-dili-g ǝrmü çe şmi-t ǝr ver!Sǝrrişteyi-razd ǝn xǝbǝr ver!Hǝr lǝhzǝ dü şǝrsǝn iztirab ǝ,Hǝm at ǝşǝqǝrqsǝn, h ǝm ab ǝ!Nǝ sehr q ı lı rsan, ey s ǝhǝrxizKim, atǝşin abd ǝn olur tiz?Mǝn suxt ǝdǝn hǝm olma qafil,Mǝndǝ dǝxi var bir ğǝmi-dil.Mǝn hǝm s ǝnǝ bǝnzǝrǝm vǝfadǝ,Bǝlkǝ neçǝmǝrtǝbǝ ziyad ǝ.Sǝn gec ǝ hǝmin yanarsan, ey zar!Mǝn gec ǝ vü gündüz ǝm giriftar.Sǝndǝ ǝsǝri-h ǝva ziyand ı r,

Nisbǝt m ǝnǝ rahǝti-r ǝvand ı r.Xoşdur s ǝnǝ sirrini, töküb ya ş,Mǝclislǝr içind ǝ eylǝmǝk fa ş.Könlün çü deyil v ǝfadǝ qaim,Könlünd ǝkidir dilind ǝ daim.Mǝn sabiti- ǝrseyi-b ǝlayǝm,Ney kimi x ǝzaneyi-h ǝvayǝm.Olmam olur-olmaz il ǝ dǝmsaz,

Baş ı m kǝsilirsǝ söylǝmǝn raz.Derdim s ǝnǝ söylǝyǝm q ǝmi-dil,Sǝndǝ dǝxi tab yox, n ǝ hasil,



www.ocaq.net 62

Doymaz cig ǝrim bu şǝrhi-raz ǝ.Ahı m g ǝtirǝr sǝni güdaz ǝ.Bir yarǝ bu d ǝrdi eyl ǝdim fa ş,Olmad ı mǝnǝ bu yolda yolda ş,Sǝbr eyl ǝmǝdi bu d ǝrdü da ğǝ,

Qatlanmadı

, dü şdü da şǝ-da ğǝ.Yan ı nda s ǝnin h ǝm urmay ı m d ǝm,Ta qaçmayasan ira ğǝ sǝn hǝm".Şǝmin çü gör ǝrdi yox z ǝban ı ,Dǝm urma ğa yox yan ı nda can ı .Pǝrvanǝyǝ şǝrh ed ǝrdi raz ı n,Ərz eyl ǝr idi olan niyaz ı n.

BU, LEYLİNİN PƏRVANƏYƏKƏŞFİ-RAZIDIRVƏONUNLA FİLCÜMLƏ İZHARİ-N İYAZIDIR

"- Key, tairi-a şiyaneyi-e şq!Sǝrgǝşteyi-abü daneyi-e şq!Sǝnsǝn rǝhi-e şq içind ǝ sadiq,Aşiqsǝn, ǝmma t ǝmam a şiq.Bir görm ǝyǝ yar ı can ver ǝrsǝn,

Bir zövqǝ iki cahan ver ǝrsǝn.Xoşdur t ǝlǝbi-v ǝfadǝ hal ı n,Guya ki, f ǝnad ǝdir visal ı n.Hǝr nec ǝ ki, şöhreyi-cahansan,Eşq içr ǝ sǝram ǝdi-zamansan.Müşkül ki, m ǝnim kimi olub zar,Mǝncǝ ola s ǝndǝ şövqi-didar.Sǝn, seyrd ǝsǝn hǝmişǝ sǝrmǝst,

Mǝn dami-b ǝladǝ dǝrdǝ pab ǝst,Dünlǝr sǝnǝ dust h ǝmni şindir,Hicran m ǝnǝmütt ǝsil qǝrindir.



www.ocaq.net 63

Bir şölǝyǝ sǝn nisar edib can,Dişvar q ǝmin q ı lı rsan asan.Mǝn can il ǝ istǝrǝm çǝkǝm q ǝm,Min can dil ǝrǝm ğǝm içr ǝ hǝr dǝm.Mǝncǝ sǝnǝ yox ğǝmi-nihani;

Gǝr var des ǝn, qanı

nişani?Qan ı nǝmi-çe şmi- ǝşkrizin,Qan ı dǝmi-s ǝrdü g ǝrmxizin?Qan ı sitǝmü b ǝlayǝ durmaq?Eşqǝ duru şub c ǝfayǝ durmaq?"Pǝrvanǝdǝ hǝm gör ǝrdi nöqsan,Bulmazd ı onunla d ǝrdǝ dǝrman.Naçar q ı lı b tǝhǝmmülü s ǝbr,Ol kǝsrǝ dilǝrdi qeybd ǝn cǝbr,Yar ı gecǝlǝr ki, çe şmeyi-xab,Gözlǝr çǝmǝnin q ı lı rd ı sirab,Zülmat ǝ dü şǝrdi nuri-bini ş,Aram bulurdu af ǝriniş,Yuxuya ged ǝrdi yarü ǝğyar,Dǝrd ǝhli hǝmin qal ı rd ı bidar,Sǝhraya ç ı xard ı evdǝn ol mah,Kam ı nca q ı lard ı nalǝvü ah.

Fǝryad ı n edib bül ǝndpay ǝ,Razi-dilini açard ı ayǝ.

BU, LEYLİNİN AY İLƏMÜNAZİRƏ QILDIĞIDIR VƏXURŞİD KİMİ ŞÖVQ ODUNA YAXILDIĞIDIR

Key, gah q ǝdim kimi x ǝmidǝ!Gahi pür olan misali-did ǝ!Gǝh zahir olan m ǝnǝ qǝmim t ǝk!



www.ocaq.net 64

Gǝh qaib ǝnisü h ǝmdǝmim t ǝk!Şahiddir ona bu inqilab ı nKim, aşiqisǝn bir afitab ı n!Hicran ı ilǝ nizar olubsan,Sǝrgǝşteyi-ruzigar olubsan!

Ey möhn ǝti-e şqdǝn xǝbǝrdar,Gör, tanr ı üçün, n ǝmöhn ǝtim var!Q ı l şöleyi-ahim ǝ nǝzar ǝ!Gǝr var is ǝ rǝhkin, eyl ǝ çarǝ!Seyr eylǝ f ǝzayi-h ǝr diyari!Gǝz cümleyi-d ǝştü kuhisari!Gör qandad ı r ol m ǝnim p ǝnahim!Şahim, mahim, ümidgahim!Hali-dilim ona ǝrz eyl ǝ!Billah, nec ǝ gördün is ǝ söylǝ!"Ta vǝqti-s ǝhǝr bu idi hali,Tǝşvişdǝn olmaz idi xali.Mürği-s ǝhǝri çǝkǝndǝ avaz,Eylǝrdi bir özg ǝ növh ǝ ağaz:- "Key vay, tük ǝndi mayeyi-ömr!Xurşidǝ irişdi sayeyi-ömr!Dǝmdir d ǝri-firs ǝt ola m ǝsdud,

Müşkül görün ǝ bǝyani-m ǝqsud.Dǝmdir oyana yuxudan ǝğyar,Şǝrhi-q ǝmi-d ǝrdim ola di şvar.Mǝn ǝxtǝri-bürci-i ştiyaqǝm,Mǝn şǝmi-s ǝraçeyi-f ǝraqǝm.Gündüz h ǝbsim, gec ǝ nǝcatim,Gündüz movtim, gec ǝ hǝyatim.Olmu ş dünüm ǝ günüm mütabiq

Gün görm ǝz imi ş bǝlalı aşiq!"



www.ocaq.net 65

BU, LEYLİNİN SƏBAYƏPƏYAMİ-ƏHVALIDIRVƏÜMİD İLƏDƏFİ-MƏLALIDIR

Eylǝrdi s ǝbayǝ dǝrdin izhar:- " Key badi-s ǝba, dur indi, zinhar!

El qafil ikǝn bu mac ǝradǝn,Sultan ǝ sǝna yetir g ǝdad ǝn.Gör munisü q ǝmgüsar ı kimdir,Bizdǝn ki, usand ı yar ı kimdir.Könlü kimin il ǝdir t ǝsǝlli,Yad ı na g ǝlirmi hiç Leyli?Ərz eyl ǝ ki: "Ey göz ǝl şǝhin şah!Haqd ı r sǝnǝ bǝndǝdǝn bu ikrah...Əvvǝl ki, bu dilfikar ı gördün,Bir tazǝvü tǝr bahar ı gördün.Hala ki, ǝsiri-dami-d ǝrdǝm,Manǝndi-x ǝzan, z ǝifü z ǝrdǝm.Meyl eylǝmisǝn m ǝni-nizar ǝ,Döndis ǝ iradǝtin, n ǝ çarǝ?Mǝn bǝrgi-x ǝzan ǝm, olmu şam xar,Sǝn taz ǝ bǝharǝsǝn tǝlǝbkar.Hǝr nec ǝ ki, xarü xakisar ǝm,

Hǝm şǝfqǝtinǝ ümidvar ǝm.Tǝrk etm ǝ ǝvatifi- ǝmimi,Yad eylǝmǝvǝddǝti-q ǝdimi!"Şǝb ta s ǝhǝr ol büti-s ǝmǝnbǝr,Bidar qal ı b misali- ǝxtǝr,Eylǝrdi bu suzi ş ilǝ şivǝn,Ol dǝm ki, olurdu ruz röv şǝn,Nǝğmǝ kimi p ǝrdǝdar olurdu,

Bir pǝrdǝ içindǝ zar olurdu.Daim keçir ǝrdi ol cig ǝrsuz,Övqat ı bu r ǝsm ilǝ şǝbü ruz.



www.ocaq.net 66

Peyvǝstǝ çǝkǝrdi ol gül ǝndam.Əndişeyi-sübhü möhn ǝti- şam.

BU, LEYLİNİN BAHARƏYYAMİ SEYRİ-GÜLZARETDİYİDİR VƏGÜLZARDA MURADINA YETDİYİDİR

Bir gün ki, bahari-al ǝmarayZövq ǝhlinǝ oldu rah ǝtǝfzay,Ayineyi-dövrd ǝn gedib c ǝngDövr etdi z ǝmini asimanr ǝng.Feyzi- şǝbi-kimiya ǝsǝrdǝn,Tǝsiri- şǝmameyi-s ǝhǝrdǝn,Açı ld ı xǝmi-b ǝnǝf şǝdǝn tab,Şǝbnǝm gül ǝ saçd ı lölöi-nab,Gülzar ǝ hǝva ǝbir tökdü,Sǝhrayǝ ğübari-mi şk çökdü.Yağd ı rd ı sǝhab cal ǝ da ş ı n,Ol da ş ilǝ yard ı ğönçǝ ba ş ı n,Zǝxmin ǝ urub şükuf ǝmǝrhǝm,Pamb ı q yenil ǝr ona d ǝmad ǝm.Sǝbzǝ gülǝ verdi mi şk bac ı n,Gül sǝbzǝyǝmülkünün x ǝrac ı n.

Xoş rǝng ilǝ yı ğd ı lar t ǝcǝmmül,Firuzǝvü lǝlü sǝbzǝvü gül.Dǝrk eylǝdi qönç ǝ rǝmzü iyma,Gül ad ı na açd ı min mü ǝmma.Mǝzmuni-rubaiyi- ǝnasir,Feyz oldu ğu x ǝlqǝ oldu zahir.Susǝn vǝrǝqi uçub h ǝvayǝ,Hǝr sǝbzǝyǝ kim, salard ı sayǝ,

Ol sǝbzǝyǝ uğray ı b axan cu,Füladǝ ǝgǝr verǝydi bir su,Fulad d ǝmind ǝ can bulurdu.



www.ocaq.net 67

Şǝm şirsif ǝt z ǝban bulurdu.Arayişi-s ǝbzǝdǝn z ǝman ǝ Bǝnzǝtdi z ǝmini asiman ǝ.Xyrşid çira ğ i-çe şmi-al ǝm,Göydǝn yer ǝ dü şdügünd ǝ hǝr dǝm,

Tǝhqiq edib ǝn çı

xı

b gümandan,Bilmǝzdi z ǝmini asimandan.Gülzarlar oldu i şrǝtabad,Hǝr yerd ǝ olundu b ǝzm bünyad.Hǝr gu şǝdǝ hǝr kim ald ı bir kam.Hǝr büq ǝdǝ hǝr kim içdi bir cam.Leylinin anas ı gördü mütl ǝq,Yox Leyliyi-nat ǝvanda rövn ǝq,Meyli-gülü s ǝrvü s ǝbzǝ q ı lmaz,Min qönç ǝ aç ı ld ı , ol aç ı lmaz.Sǝrf etdi şükuf ǝ tǝk dir ǝmlǝr,Cǝm eylǝdi naz ǝnin s ǝnǝmlǝr,Sǝhrayǝ çı xard ı ol nigar ı ,Q ı ld ı gülǝ ǝrz növbahar ı ,Ta qüss ǝvü qǝmdǝn ola azad,Bir dǝm gül ǝ, oynaya, ola şad.Ol bir neç ǝ bikri-pakdaman,

Hǝmrah olub oldular xuraman,Üzdǝn götürüb ǝdǝb niqab ı n,Rǝf eylǝdilǝr hǝya hicab ı n.Hǝr kim n ǝ bilirs ǝ lǝb ya l ǝhv,İzhar ǝ gǝtirdi etm ǝyib sǝhv.Gah eylǝyibǝn sürudl ǝr saz,Bülbüllǝrǝ oldular h ǝmavaz.Gah göst ǝrib oynamaqda hal ǝt,

Şim şadǝ yetirdil ǝr xǝcalǝt.Lakin hǝvǝs eylǝmǝzdi Leyli,Olmazd ı bu lǝhvü lǝbǝmeyli.



www.ocaq.net 68

Artı rm ı ş idi bahar d ǝrdin.Gül zövqi, rüxi-nigar d ǝrdin.İstǝrdi f ǝra ğǝt ilǝ bir d ǝm,Tǝnha tuta bir bucaqda mat ǝm.Ayrı lmay ı b ol p ǝriliqalǝr,

Artı

rdı

bǝlası

na b ǝlalǝr.Çün eyl ǝdi kǝsrǝt onu dilt ǝng,Neyrǝng ilǝ verdi onlara r ǝng:- "Key s ǝrvlǝr eylǝmǝn iqam ǝt,Ta evd ǝ çǝkilmǝyǝ nǝdam ǝt!Durun, q ı lalı m t ǝrǝf-t ǝrǝf gǝşt,Seyr eylǝyǝlim hǝvaliyi-d ǝşt,Sanc ı b bel ǝ naz ǝnin ǝtǝklǝr,Cǝm eylǝyǝlim göz ǝl çiçǝklǝr!Çox d ǝrmǝyǝ hǝr kim olsa qadir,Oldur bu s ǝnǝmlǝr içrǝ nadir"!Bir yaniya getdi h ǝr pǝrivǝş,Dağ ı ld ı şǝrǝr, tutu şdu at ǝş,Tǝnha qal ı b etdi nal ǝvü zar,Q ı ld ı gözün ǝbrvǝş güh ǝrbar.

BU, LEYLİNİN ƏBRİLƏ İZHARİ-N İYAZIDIRVƏEŞQ BABINDA KƏŞFİ-RAZIDIR

Əbr ilǝ tǝkǝllüm etdi a ğaz:- "Key ahim il ǝ hǝmişǝ hǝmraz!Göz ya ş ı n ilǝ göyǝ yetǝrsǝn,Sanma m ǝni-zard ǝn bet ǝrsǝn!Ərz eyl ǝmǝ rǝdü b ǝrqü baran,

Bǝhs etm ǝmǝnimlǝ, ruzi-hicran!Fǝryad q ı lı b d ǝmi-s ǝhǝrgah,Əflakǝ çǝkǝndǝ şöleyi-ah,



www.ocaq.net 69

Seylabi-siri şk ed ǝndǝ cari,Gǝl, gör m ǝni-zari-biq ǝrari!Eyǝbr, h ǝr ǝksilǝndǝ suyin,Dǝryalǝrǝ tökm ǝ abi-ruyin!Al suyi bu çe şmi-xunf ǝşandan,

Dǝryalǝrǝ hǝm ba ğı

şla ondan!Eyǝbr, m ǝnǝ dǝmi vǝfa q ı l!Düşdü s ǝnǝ hacǝtim, r ǝva q ı l!Var ol üzü gül nigar ǝmǝndǝn,Zar a ğla vǝ söylǝ yarǝmǝndǝn:Key türf ǝ nigari-naz ǝninim!Vey arizuyi-dili-h ǝzinim!Gǝl gör ki q ǝmind ǝ necǝ zar ǝm,Sǝnsiz nec ǝ zarü biq ǝrarǝm!Gǝl gör ki, n ǝdir q ǝmind ǝ hal ı m,Rǝngi-rüxi-z ǝrdü ǝşki-al ı m!Can bari-b ǝdǝn götürm ǝz oldu,Göz rǝngi-vücudu görm ǝz olduCan ı m can ı , gözümün çira ğ ı ,Rǝhm eyl ǝ ki, gǝldi rǝhm ça ğ ı !Mǝn bilm ǝz idim, b ǝla imi ş eşq,Bir dǝrdli mac ǝra imi ş eşq.

Derdin ki: b ǝla yolunda f ǝrdǝm,Eşq içr ǝ sǝnǝ şǝriki-d ǝrdǝm.Sald ı n m ǝni-x ǝstǝyi bu hal ǝ,Dǝrdǝmǝni eylǝdin h ǝvalǝ!Hǝr dǝrd ki, var Leyli ald ı ,Mǝlumdurur, s ǝnǝ nǝ qald ı ?Ey, mǝrd m ǝnǝm, - dey ǝ uran laf İnsafm ı d ı r bu? Qan ı insaf!?

Tut kim x ǝsü xari-r ǝhgüzar ǝm,Torpaq kimi yolunda xar ǝm,Xurşidi-c ǝmal ı n, ey m ǝhi-növ,



www.ocaq.net 71

BU QƏZƏL LEYLİYİ-D İLPƏZİRİNDİR

Eşq damin ǝ giriftar olal ı zar olubam,

Nǝ bǝladı

r ki, ona böyl ǝ giriftar olubam?

Dil dem ǝkdǝn kǝsilib, t ǝn hǝrǝkǝtdǝn, vǝh kim.Künci-q ǝmxan ǝyǝ bir sur ǝti-divar olubam.

Qüdrǝtim yox ki, q ı lam kims ǝyǝ şǝrhi-q ǝmi-dil.Öylǝ kim, arizeyi-hicrl ǝ bimar olubam.

Hǝzǝrim t ǝnǝdǝn ol qay ǝtǝyetmi şdir kim,Yarǝ ǝğyar olub ǝğyar ı m ilǝ yar olubam.

Demǝzǝm d ǝxi: "Sǝnǝ aşiqǝm", ey gül! ZiraSǝnǝ aşiqliyim izhar ed ǝli xar olubam.

Əqlü-s ǝbrü-dilü din getdi bih ǝmdillah kim,Sǝf ǝri-sahili-d ǝryayǝ sǝbükbar olubam.

Yox, Füzuli, x ǝbǝrim mütl ǝq özümd ǝn, b ǝs kim,Valehi-n ǝqşi-x ǝyali-rüxi-dildar olubam.

BU, LEYLİNİN KÜNÇİ-QƏMDƏ GİRYANLIĞIDIR VƏ MƏCNUNUN VADİYİ-E ŞQDƏ SƏRGƏRDANLIĞIDIR

Zar a ğlar ikǝn bu r ǝsmǝ ol mah,Bir türf ǝ sǝda e şitdi nagah.



www.ocaq.net 72

Bir kimsǝ oxurdu şeri-Mǝcnun,Bu nükt ǝ ibar ǝtind ǝmǝzmun:- "Key n ǝşǝyi-e şqdǝn uran d ǝm!Mǝcnunu saq ı nma Leylid ǝn kǝm!Mǝcnun il ǝLeylini bǝrabǝr

Gǝr kims ǝ deyǝrsǝ, qı

lma bav ǝr!Leylidǝ ǝgǝrçi dǝrd çoxdur,Mǝcnuni-h ǝzincǝ dǝrdi yoxdur.Leyli ǝli iynǝdǝndir ǝfkar,Mǝcnuna q ı lı nclar eyl ǝmǝz kar.Leyli istǝr ki, ǝksilǝ qǝm,Mǝcnun q ǝmin art ı rar d ǝmad ǝm.Leylini edǝr hǝrir dilgir,Mǝcnuna ver ǝr ni şat z ǝncir.Mǝcnundur olan q ǝmǝ giriftar,Leyli kimǝ olmu ş ola q ǝmxar?Mǝcnuna yet ǝr şikǝnceyi-t ǝb,Leyli kimǝdir t ǝbib, ya r ǝb?Mǝcnundur ǝsiri-dami-Leyli,Leyli kimǝ salm ı ş ola meyli?"Leyli tutub ol t ǝranǝyǝ gu ş,Öz nǝğmǝsin eyl ǝdi f ǝramu ş.

Tǝhqiq il ǝ bildi bu hesabiKim, yox şǝrǝrindǝ şölǝ tabi.Əlbǝttǝ, bǝlavü d ǝrdi g ǝrdunMǝcnuna veribdir ondan ǝfzun.

BU, LEYLİNİN İBNİ SƏLAMA GİRİFTAROLDUĞUDUR VƏYARDAN MƏHRUM

VƏMÜQƏYYƏDİ-ƏĞYAR OLDUĞUDUR

Memari-s ǝraçeyi-ibar ǝt



www.ocaq.net 73

Böylǝ bu evi q ı lı r imar ǝt:Kim, seyrd ǝn olmay ı b tǝsǝlliÖz mǝnzilin ǝ dön ǝndǝLeyli,Vermi şdi özün ǝ dürlü ziyv ǝr,Hǝr ziyvǝrǝ bir n ǝticǝmüzm ǝr.

Ta m ǝhv ola gözd ǝn axı

dan xun,Hǝm köml ǝyi, hǝm donuydu gülgyn.Ta kim, ola dudi-ah ǝman ǝnd,Bağlanm ı ş idi bǝnǝf şǝ sǝrbǝnd.Ta kim, ola sövti-nal ǝ pamal,Qullanm ı ş idi sǝdal ı xǝlxal.Ta olmaya ǝşk üzd ǝmǝlumRüxsar ı na lölö idi m ǝnzum.Rǝna ba şa sǝrpüb ǝn lǝçǝklǝr,Nazik bel ǝ sanc ı ban ǝtǝklǝr,Pǝrvanǝsiz eyl ǝmǝzdi şǝmin,Eylǝrdi düri-siri şk cǝmin.Rǝna-r ǝna yürürdü ol mah,Bir şǝkl ilǝ kim, t ǝbarǝkǝllah.Ol ǝsrdǝ var idi ǝrǝbdǝ Bir mötǝbǝr ǝsldǝ, nǝsǝbdǝ,Mǝnzuri- ǝazimü ǝali,

Mǝqbuli- ǝkabiri- ǝhali.İdraki-bül ǝndü hüsni dilk ǝş,Ətvari xüc ǝstǝ, siyrǝti xo ş,Vermi ş hǝq onun olan murad ı n,Bǝxt İbni Sǝlam q ı lm ı ş ad ı n.Ol türf ǝ hümayi-övci-iqbal,Asudǝ zǝmirü fari ğülbal,Ov qǝsdin ǝ eylǝmişdi pǝrvaz,

Altı nda üqab, ǝlindǝ şǝhbaz.Bir rahgüz ǝrdǝ ol nigar ǝ,Uğra şd ı vǝ q ı ld ı bir n ǝzar ǝ,



www.ocaq.net 74

Canü cig ǝrindǝ qalmad ı tab,Mǝhv oldu, nec ǝ kim, odda simab.Tǝrk etdi ǝzimǝti- şikar ı ,Gǝldi evǝ, getdi ixtiyar ı .Tǝrh etdi binayi-r ǝsmi-peyv ǝnd,

Tǝdbir il ǝ buldu bir xir ǝdmǝndKim, lütf il ǝ söz q ı landa t ǝqrir,Tǝqriri ver ǝrdi da şǝ tǝğyir.İnam edib ǝn ona b ǝsi mal,Leyli tǝlǝbinǝ q ı ld ı irsal.Şǝrt eylǝdi ol bül ǝnd ǝxtǝrKim, olsa bu kami-dil müy ǝssǝrSǝrf eylǝyǝ gǝncü mali-al ǝm,Canan ǝ yolunda, b ǝlkǝ can h ǝm.Çün g ǝldi bu razi-dil b ǝyanǝ,Oldu ona raz ı ata-an ǝ.Ol Müştǝriyǝ verildi Zöhr ǝ,Şayǝstǝ görüldü Mah Mehr ǝ.Çün İbni Sǝlamǝ yetdi pey ğam,Tǝnbihi-ni şatü mücdeyi-kam,Dǝryayi-ni şatü g ǝldi mövc ǝ,Baş çǝkdi nihali-b ǝxti övc ǝ,

Mǝxzǝn-m ǝxzǝn cǝvahir açd ı ,Xǝrmǝn-x ǝrmǝn nisar saçd ı .Açdı dǝri-g ǝnci-gövh ǝrü z ǝr,Fǝqr ǝhlini eyl ǝdi tǝvangǝr.Ol sǝrvin aya ğ ı ba ğ lı oldu,Azadǝ ikǝn ada ğlı oldu.

BU, NOVFƏLİN MƏCNUNLA MÜQƏDDİMEYİ-İXTİLATIDIR VƏOL CƏVAHİRİ-PAKDƏNİNBİSATIDIR



www.ocaq.net 75

Saqi, yen ǝ qǝsdi-can ed ǝr ğǝm,Ver cam l ǝbalǝbü d ǝmad ǝm!Bikǝs qal ı bam m ǝni-s ǝbükray,Sǝn eylǝmǝsǝn m ǝnǝmǝdǝd, vay!

Mǝn şiftǝnin p ǝnahı

ol ğı

l!Bikǝslǝr ümidgah ı ol ğ ı l!Cǝhd eyl ǝvü q ı lma bir i şǝ ǝhd,Vǝr ǝhd el ǝsǝn vǝfayǝ q ı l cǝhd!Şǝm şiri-mübarizi-f ǝsan ǝ Bu rǝzmd ǝ böylǝ batd ı qan ǝ Kim, var idi bir xüc ǝstǝf ǝrcam,Ol ǝsrdǝ adilü nikunam,Tiğilǝmüsaf mü şküli h ǝll,Mǝrufi-z ǝman ǝ, ad ı : Novf ǝl,Hǝm e şq yolunda çox yügürmü ş,Hǝm çox sit ǝmi-z ǝman ǝ görmü ş.Bǝzmind ǝmisali-dürri-m ǝknun,Bir gün oxunurdu şeri-M ǝcnun,Qayǝtdǝ bǝyǝndi t ǝrzi-pak ı n,Mǝzmuni-k ǝlami-suznak ı n.Sordu sif ǝtin, dedil ǝr: - "Ey şah!

Aşüftǝ q ı lı bd ı r onu bir mah.Rüsval ı q edib özün ǝ pişǝ,Damü d ǝd ilǝ gǝzǝr hǝmişǝ".Novf ǝl q ı lı b arizuyi-M ǝcnunƏshab il ǝ q ı ld ı ǝzmi-hamun.Bir guşǝdǝ gördü zarü m ǝhcur,Halı nǝsǝqi-s ǝlahd ǝn dur.Ətraf ı n ı teyrü v ǝhşi alm ı ş,

Vǝhşǝt onu bir h ǝsarǝ salm ı ş,Çün daireyi-sibaü-hail,Q ǝt etdi, süp ǝh görüb s ǝlasil,



www.ocaq.net 76

Mǝcnuna yeti şdi ol v ǝfadar,Asari-t ǝlǝttüf etdi izhar:- "Key x ǝstǝ, nǝdir bu ç ǝkdiyin r ǝnc,Viranǝdǝ zaye etdiyin g ǝnc?!Vǝhşi nǝ bilir s ǝnin m ǝqam ı n?

Hǝmcinsl ǝrindǝn ist ǝ kamı

n!Hal ǝhlisǝn, ist ǝ ǝhli-hali,Sǝhralar ǝ dü şmǝ laübali!Dövlǝt dilǝsǝn, hümad ǝn ist ǝ,Gǝnc ist ǝsǝn, ǝcdǝhad ǝn ist ǝ!Q ǝm çǝkmǝ ki, m ǝn olunca ğǝmxar,Yar ı n sǝnǝ ǝnqǝrib olur yar.Gǝr olsa z ǝr ilǝ iş sǝrǝncam,Yük-yük tök ǝlim z ǝr, alal ı m kam,Vǝr olsa ğǝrǝz müsaf ǝmöhtac,Biz qan tök ǝlim, s ǝn eylǝ tarac,Ancaq ola gör m ǝnimlǝ hǝmdǝm,Mǝn kim s ǝninǝm, s ǝnindir ol h ǝm".

BU, MƏCNUNUN NOVFƏL İLƏDƏRDİ-D İLƏDASIDIR VƏ ŞƏRHİ-TƏFSİLİ-MACƏRASIDIR

Mǝcnun dedi: - "Ey yeganeyi- ǝhd!Tǝdbirim ǝ çoxlar etdil ǝr cǝhd,Çox ǝhli- ǝzaim etdi t ǝdbir,Olmad ı pǝri bu div ǝ tǝsxir.Topraql ǝrǝ töküldü çox z ǝr,Olmad ı bu kimiya müy ǝssǝr.Sǝndǝ bilirǝm ki, lütf çoxdur,

Nǝ sud, çü m ǝndǝ bǝxt yoxdur,Sürmǝ bilirǝm ki, art ı r ı r nur,Nǝ faidǝ, göz ǝgǝr ola kur?



www.ocaq.net 77

İqbal ı ma yoxdur etimad ı m,Müşkül görünür m ǝnim murad ı m.Ah ǝr q ı lasan bu şü ğ lǝ iqdam,Rǝyincǝ iş olmaya s ǝrǝncam,Hǝm dustum olmaya m ǝnǝyar,

Hǝm dü şmǝn ola n ǝ dust kim var.Bǝxtim, bilir ǝm, m ǝnim yamand ı r,Sud ist ǝdiyin m ǝnǝ ziyand ı r.Bǝxtim sif ǝtind ǝ bir q ǝzǝl varDaim q ı lı ram m ǝn onu t ǝkrar:

BU QƏZƏL MƏCNUNİ-ZARİNDİR

Vǝfa hǝr kims ǝdǝn kim ist ǝdim, ondan c ǝfa gördüm,Kimi kim, biv ǝfa dünyada gördüm, biv ǝfa gördüm.

Kimǝ kim, d ǝrdimi izhar q ı ld ı m, ist ǝyib dǝrman,Özümd ǝn hǝm bǝtǝr bir d ǝrdǝ onu mübt ǝla gördüm.

Mükǝddǝr xatirimd ǝn q ı lmad ı bir kims ǝ qǝm d ǝfin.Sǝfadǝn dǝm uran h ǝmdǝmlǝri ǝhli-riya gördüm.

Əgǝr su dam ǝnin tutdum, r ǝvan dönd ǝrdi üz m ǝndǝn,Vǝ gǝr güzgüd ǝn umdum sidq, ǝksi-müdd ǝa gördüm.

Ayaq basd ı m d ǝri-ümmid ǝ sǝrgǝrdanl ı q ǝl verdi,Hünǝr sǝrriştǝsin tutdum, ǝlimdǝ ǝcdǝha gördüm.

Mǝnǝ göst ǝrdi g ǝrdun, tir ǝ bǝxtim kövk ǝbin yüz g ǝz,

Mǝni-b ǝdbǝxt ona h ǝrgah kim baxd ı m, qara gördüm.

Füzuli, eyb q ı lma üz çevirs ǝm ǝhli-al ǝmdǝn,



www.ocaq.net 78

Nǝdǝn kim, h ǝr kim ǝ üz tutdum, ondan yüz b ǝla gördüm.

BU, NOVFƏLİN MƏCNUNA ÜMİDVARLIQVERDİYİDİR VƏHÜSNİ-MÜSAHİBƏTLƏ

RİZASINA GİRDİYİDİR

Novf ǝl dedi: - "Ey ǝdibi-kamil!Feyzi-n ǝzǝrimd ǝn olma ğafil!Lillahilhǝmd qeyr ǝtim var,Qeyrǝt qǝdǝrincǝ qüdr ǝtim var.Sǝn cǝhd el ǝ ki, yar ola ǝhl,Çün yard ı r ǝhl, kard ı r sǝhl".Mǝcnun h ǝm ümid il ǝ olub şad,Tǝrk etdi t ǝriqi-t ǝbi-mötad,Hǝm sildi ğübari-f ǝrqi-geysu,Hǝm eylǝdi qǝt naxunü mu.Hǝm cismin ǝ verdi ziybi-cam ǝ,Hǝm ba ş ı na ziyv ǝri- ǝmam ǝ.Bǝzmi-t ǝrǝbi-m ǝqam tutdu,Meyli-tǝrǝb etdi, cam tutdu.Novf ǝl hǝm olub mülazimi- ǝhd,

İmdad ı na q ı ld ı can ilǝ cǝhd.Aldı ǝlǝmü şkbar xam ǝ,Leyli hǝşǝminǝ yazd ı nam ǝ:- "Key taifeyi-bül ǝndpay ǝ!Biganǝlik etm ǝn a şinayǝ!Edib mǝni iltifat ǝmǝmnun,Leylini edin r ǝfiqi-M ǝcnun!Ol lalǝ isǝ, bu n ǝstǝrǝndir,

Şim şad is ǝ ol, bu narv ǝndir.Ol buna, bu onad ı r sazavar,Eyǝhli- ğǝrǝz, n ǝdir bu azar!?



www.ocaq.net 79

Kam olsa nizas ı z müy ǝssǝr,Ha, gǝnci-dürü x ǝzaneyi-z ǝr!Vǝr olsa bu xeyr i şdǝ tǝxir,Ha, tǝni-sinanü z ǝrbi- şǝmşir!"Ol qövm ǝ çü röv şǝn oldu ǝhval,

Oldu bu c ǝvab olardan irsal,Kim: - "Bizd ǝ cünun ǝlac ı yoxdur!Divanǝlǝr ehtiyac ı yoxdur.Gǝncü dür ǝ eylǝmǝ tǝfaxür!Bǝsdir biz ǝ gǝncimizd ǝki dür.Laf ilǝ q ı lı ncdan urma ğ ı l dǝm!Ki, var q ı lı nc ı m ı z bizim h ǝm!"

BU, NOVFƏLİN LEYLİ HƏŞƏMİLƏRƏZMETDİYİDİR VƏRƏZMDƏQALİB OLMAYIBSÜLHƏ ƏZM ETDİYİDİR

Novf ǝl ki e şitdi bu c ǝvab ı ,Tǝrk eylǝdi şahidü şǝrab ı ,Çǝm etdi sipahi-binihay ǝt,Çald ı rd ı nǝfirü ç ǝkdi r ǝyǝt.

Ol qövm h ǝm oldular x ǝbǝrdar,Çǝm eylǝdilǝr sipahi-xunxar.Rǝf oldu iki t ǝrǝfdǝn az ǝrm,Hǝngameyi-r ǝzmi etdil ǝr gǝrm.Bir sübh ki, q ı ld ı xosrovi-Rum,Şam ǝhlinǝHind f ǝthini şum;Sǝyyarǝdǝn ald ı mehr meydan,Çald ı q ı lı cı n, götürdü qalxan,

Gün x ǝncǝri oldu a şikarǝ,Gǝrdun zirehini etdi par ǝ,Şǝtrǝncsif ǝt ol iki l ǝşkǝr



www.ocaq.net 81

Biz can q ı lı rı z yolunda pamal,Sǝn dü şmǝn üçün dil ǝrsǝn iqbal?Əqlǝ bu i ş eylǝmǝz d ǝlalǝt,Gǝr aqil is ǝn, n ǝdir bu hal ǝt?"Mǝcnun dedi: - "M ǝn f ǝdayi-yar ǝm,

Vǝslinǝ onun ümidvar ǝm.Çün lǝşkǝri-yard ı r q ı lan r ǝzm,Ol rǝzmǝ nǝ layiq eyl ǝmǝk ǝzm?Çün dust sipahidir ed ǝn cǝng,Düşmǝnliyǝ xo ş deyildir ah ǝng.Xoşdur ki, bulam visal ǝ fürs ǝt,Yar ı m t ǝrǝfindǝ ola nüsr ǝt.Can ı m ola dust dilp ǝziri,Ya kü ştǝsi ola, ya ǝsiri.Bu mǝrǝkǝdǝ nişatm ǝndǝm,Ol silsilǝdǝ ǝsiri-b ǝndǝm.Müşkül i şǝ olmu şam giriftar,Əğyar ı m yarü yar ı m ǝğyar.Gǝr qǝtlimǝ dust ç ǝksǝ şǝmşir,Yox m ǝndǝ rizadan özg ǝ tǝdbir.Xoşnud deyilmiy ǝm bu hal ǝ Kim, can ı verǝm, yet ǝm visal ǝ".

Çün böyl ǝ cǝvab e şitdi sail,Ol f ǝzlü k ǝmalǝ oldu qail.Gǝldikcǝ olub ziyad ǝ aşub,Az qald ı ki, Nof ǝl ola m ǝğlub,Əlqiss ǝ, müy ǝssǝr olmay ı b kam,Ol gün c ǝdǝl oldu sübh ta şam.Çün oldu ǝyan t ǝliǝyi- şǝb,Meydani-sipehri tutdu kövk ǝb

Asayişǝ hasil oldu fürs ǝt,Can alma ğa verdi m ǝrg möhl ǝt.Hǝr sǝf bir arada tutdu m ǝnzil,



www.ocaq.net 82

Bir-birin ǝ qondular müqabil.Hǝmdǝmlǝrǝ raz ı n açd ı Novf ǝl,Kim: - "Mü şküli-hal ı m ı , q ı lı n hǝl!Mǝn ǝşcǝi-ǝhli-ruzigar ǝm,Xurşidi-sipehri-karzar ǝm.

Yox kims ǝdǝ tabi-ti ğ i-tizim,Əndişeyi-taq ǝti-sitizim.Bu rǝzmd ǝ bilmǝzǝm n ǝdir halKim, f ǝthim ǝ nüsr ǝt eylǝr ehmal?Əlbǝttǝ ki, hǝq rizas ı d ı r bu,Birǝhli-h ǝqin duas ı d ı r bu".Ərz eyl ǝdilǝr ki: - "Ey c ǝhandar!Mǝcnundan olubmusan x ǝbǝrdar?Biz can q ı lı rı z onun f ǝdas ı ,Ədam ı zad ı r onun duas ı .Biz qǝsd ed ǝriz onun murad ı n,Ol dü şmǝnǝ ba ğ lar etiqad ı n".Novf ǝl ki, e şitdi ol k ǝlam ı ,Qalmad ı ol ǝmrǝ ehtimam ı ,Bilmişdi ki, sahibi-n ǝzǝrdir,Əlbǝttǝ, duas ı möt ǝbǝrdir.Bildi ki, müy ǝssǝr olmaz ol kam,

Tǝsir q ı lı r dua s ǝrǝncam.Çün vǝsl deyildi hökmi-t ǝqdir,Müşkül ki, ǝsǝr verǝydi tǝdbir.Vǝhm etdi ki, mün ǝkis ola hal,Rǝzmind ǝmübar ǝk olmaya fal.Kirdar ı n ı görm ǝdi münasib,Nǝzr etdi ki: g ǝr olursa qalibZikr etm ǝyǝ dǝxi Leyli ad ı n,

Tǝrk ed ǝ bu ǝmr üçün inad ı n.



www.ocaq.net 83

BU, NOVFƏLİN İKİNCİ NÖVBƏT RƏZM EDİBQALİB OLDUĞUDUR Vǝ VƏFAYİ-ƏHDƏ KAZİB OLDUĞUDUR

Çün ti ğ çǝkib mübarizi-Rum,

Şam ǝhlini etdi ǝmrǝmǝhkum.Fǝth oldu sipahi-türk ǝmǝnsub,Oldu ǝrǝbin sipahi m ǝğlub,Adǝtcǝ yenǝol iki lǝşkǝr,Rǝzm etm ǝyi etdil ǝr müq ǝrrǝr:Tiğ ald ı ǝlinǝ pǝhlǝvanlar,Başlar kǝsilib töküldü qanlar.Can eyl ǝdi tǝrki-xaneyi-t ǝn,Ol ç ı xma ğa açd ı tir rövz ǝn.Başlarda b ǝlani çox görüb ǝql,Bir özgǝmǝqam ǝ eylǝdi nǝql.Peykan zireh içr ǝ oldu peyv ǝnd,Gül şaxǝlǝrindǝ qönç ǝman ǝnd.Əlqiss ǝ, xilafi-r ǝzmi- ǝvvǝl,Ədayǝmüz ǝff ǝr oldu Novf ǝl,Xǝsm etdi q ǝbul hökmi-ta ǝt,Başland ı tǝzǝrröü şǝfaǝt.

Leylinin atas ı açd ı ba ş ı n,Doldurdu gözün ǝ qanl ı yaş ı n,Əcz ilǝ dedi ki: - "Ey xudav ǝnd!Şah ǝnşǝhi-adilü xir ǝdmǝnd!Gǝr Leyli üçündür iztirab ı n,İkrah il ǝ vermǝzǝm cǝvab ı n.Əmma r ǝhü r ǝsmdir müq ǝrrǝr,Bir övrǝtǝ eybdir iki ǝr.

Leyli bu h ǝşǝmdǝ namiz ǝddir,Əqd ilǝmüq ǝyyǝdi- ǝbǝddir.Çün hökmün ed ǝr bu r ǝsmi pamal,



www.ocaq.net 84

Bari, onu ğeyrǝ vermǝ, sǝn al!Gülbǝrgimizi h ǝvayǝ vermǝ!Namusumuzu f ǝnayǝvermǝ!"Novf ǝl dedi: - "Ey güzid ǝ ǝşraf!Yox m ǝndǝ xilafi- ǝdlü insaf!

Mǝn m ǝhz mürüvv ǝtü vǝfayǝm,Gǝncineyi-gövh ǝri- ǝtayǝm!Bidadü sit ǝm deyil şüar ı m,Ədl içrǝ tǝmamd ı r ǝyar ı m.Mǝn hǝm x ǝcilǝm bu mac ǝradǝn,Acizlǝrǝ q ı ld ı ğ ı m, c ǝfadǝn.Hǝqqa bu deyildi etiqad ı mKim, hasil ed ǝm m ǝn öz murad ı m.Bir sı nm ı şa mumiya dil ǝrdim,Bir xǝstǝ üçün şǝfa dilǝrdim.Gördüm görünür bu ǝmr mü şkil,Bimar deyil ǝlacǝ qabil.Bidaddǝn olmu şam p ǝşiman,Əfv edǝmǝgǝr bu s ǝhvi sübhan,Gǝlmǝz gözüm ǝ ǝyalü mal ı n,Malı n sǝnin olsunü ǝyalı n.Var, indi s ǝn eym ǝn ol x ǝtǝrdǝn,

Minbǝd tǝvǝhhüm etm ǝ şǝrdǝn".Bunu dedi, açd ı alǝti-r ǝzm,Öz mǝmlǝkǝtinǝ eylǝdi ǝzm.Mǝcnun d ǝri-etiraz edib baz,Ol sǝrvǝrǝ tǝnǝ etdi a ğaz:- "Key bihud ǝ qövlünü q ǝrar ı n!Əhdind ǝ bumudur etibar ı n?Nǝ faidǝ sikkǝsiz dir ǝmdǝn?

Nǝ sud n ǝticǝsiz k ǝrǝmdǝn?Sayǝn uludur, v ǝli, nǝ hasil?Kim, feyz d ǝmind ǝ oldu zail".



www.ocaq.net 85

Hǝr nec ǝ ki, etdil ǝr müraatKim, "eylǝyǝlim buna mükafat,Ondan yegin ed ǝlim, s ǝnǝ yar,Asan i şini gǝl etm ǝ dişvar!"Mütlǝq ǝsǝr etm ǝdi ona p ǝnd,

Zǝnciri-h ǝva qaçan tutar b ǝnd.Əf ğan ç ǝkib etdi xirq ǝsin çak,Sǝhralǝrǝ dü şdü zarü q ǝmnak.

BU, MƏCNUNUN ZƏNCİRƏÖZÜN MÜQƏYYƏDETDİYİDİR VƏBƏHANƏ İLƏLEYLİ TƏRƏFİNƏGETDİYİDİR

Bir gün s ǝhǝr ol mücaviri-d ǝşt,Eylǝrdi güruhi-v ǝhşlǝ gǝşt,Bir piri-h ǝzin göründü nagah,Zǝncirli bir ǝsir h ǝmrah.Mǝcnunun ǝsirǝ yand ı can ı ,Ol piri-h ǝzinǝ sordu an ı Kim: "Bu nǝ ǝsirdir, b ǝyan et?Cürmin m ǝni-mücrim ǝ ǝyan et!"

Sirri-dilin etdi pir röv şǝnKim:- "Dustdur, deyil bu dü şmǝn.Mǝn xǝstǝvü bǝsteyi- ǝyalǝm,Fǝqr ilǝ iyǝn şikǝstǝhalǝm.Bu hǝm m ǝni-zard ǝn bet ǝrdir,Avarǝvü xarü d ǝrbǝdǝrdir.Bir ruzi üçün olub füsunsazHǝr dǝm q ı lı rı z füsunlar a ğaz.

Ta hasil ola m ǝaşi-ǝtfal,Bir şöbǝdǝdir, bu gördüyün hal:Bu qanl ı lı ğa q ı lı bd ı r iqrar,



www.ocaq.net 86

Mǝn eylǝmişǝm bunu giriftar.Sahib diy ǝtǝm m ǝnü bu xuni,Gör vǝchi-m ǝaş üçün füsuni.Ta kim, g ǝzib eyl ǝyǝ gǝdal ı q,Bǝndin ǝ q ı la girehgü şal ı q;

Hǝr nǝ qazanı

r gǝzǝndǝ ev-ev,Tǝqsim ed ǝriz arada cöv-cöv.Qismǝtdǝ hǝm etmi şiz qǝrar ı ,Mǝn yar ı yamü bu şǝxs yar ı ".Mǝcnun dedi: - "S ǝhv edibs ǝn, ey pir!Divanǝlǝrǝ gǝrǝk bu z ǝncir.Gǝl hac ǝtimi m ǝnim r ǝva q ı l,Bǝnd eyl ǝmǝni, bunu r ǝha q ı l!Sayǝn tǝk olub s ǝninlǝ hǝmseyr,Mǝn ǝhli-k ǝrǝmdǝn ist ǝyim xeyr.Hǝr nǝ yı ğ ı lı rsa bi ş, ya k ǝm,Var ı n sǝnǝ eylǝyim müs ǝllǝm.Q ǝsdim bu ki, eyl ǝyǝm m ǝni-zar,Evdǝn-ev ǝ seyr Mü ştǝrivar.Şayǝd ki, bir evd ǝ ola mümkün,Ol Zöhrǝyǝ olma ğ ı m müqarin".Pir oldu ümidi-n ǝf ilǝ şad,

Əvvǝlki ǝsirin etdi azad...Zǝncirǝ girib r ǝmidǝMǝcnun,Ərbabi-cünun ǝ verdi qanun.

BU, MƏCNUNUN ZƏNCİRƏ ŞƏRHİ-QƏMİDİRVƏBƏYANİ-S İLSİLEYİ-ƏLƏMİDİR

Ol silsilǝyǝ olub h ǝmavaz,Ağlard ı ki: - "Ey, m ǝnimlǝ hǝmraz!Sǝn gǝnci-b ǝlayǝ ǝcdǝhas ǝn!



www.ocaq.net 87

Sǝrrişteyi-möhn ǝtü b ǝlasǝn!Şǝrhi-q ǝmǝ var min d ǝhan ı n,Tǝrpǝndikc ǝ çı xar f ǝğan ı n!Başdan-aya ğa d ǝlik-d ǝlik tǝn,Könlünd ǝki raz ı etdi röv şǝn!

Ey münt ǝziri-n ǝzareyi-yar!Nǝzzareyi-yar ǝmin gözün var!"Gǝzmǝk hǝvǝsilǝ xan ǝ-xan ǝ,Ol pir ilǝ oldular r ǝvanǝ.Tovfiq olub onlar il ǝ hǝmrah,Leyli hǝşǝmi göründü nagah.Mǝcnun r ǝsǝni ǝlindǝ ol pir,Ev-ev h ǝşǝmi gǝzǝrdi bir-bir:Leyli evinǝ irişdi növb ǝt,Ol xǝstǝyǝ qalib oldu heyr ǝt.Sǝrgǝşteyi-al ǝm oldu pab ǝst,Meyxanǝ önünd ǝ dü şdü s ǝrmǝst,Çün ç ǝkdi bir ixtiyars ı z ah,Leyli ev içind ǝ oldu agah;Bir ah ilǝ q ı ld ı xeym ǝsin çak,Mǝzlumuna açd ı çeşmi-n ǝmnak.Gördü ki, görünm ǝz olmu ş ol zar,

Olmu ş qǝm ilǝ zǝifü bimar.Qaş ı kimi qam ǝti bükülmü ş,Yaş ı kimi peyk ǝri tökülmü ş,Cismi q ǝm içind ǝ can şǝbihi,Dǝrki, n ǝzǝri, qǝmi b ǝdihi.Didar ilǝ ol şǝhi-l ǝtaf ǝt,Mehman ı na eyl ǝdi ziyaf ǝt.Razi-dili-zar ı n etdi if şa,

Bu şeri b ǝdihi q ı ld ı inşa:



www.ocaq.net 88

BU QƏ3ƏL LEYLİ DİLİNDƏNDİR

Yar rǝhm etdi m ǝgǝr nal ǝvü ǝf ğanimiz ǝ Ki, qǝdǝm basd ı bu gün külbeyi- ǝhzanimiz ǝ?

Əşk baranı

mǝgǝr qı

ldı

ǝsǝr kim, nagahBitdi bir şaxi-güli-taz ǝ gülüstanimiz ǝ?

Bizǝ ah at ǝşinin yand ı ğ ı ondan bilinirKi, çira ğ eylǝdi röv şǝn şǝbi-hicranimiz ǝ.

Bu visalǝ yuxu ǝhvali dem ǝk mümkün idi,Əgǝr olsayd ı yuxu dideyi-giryanimiz ǝ.

Bir xǝyal ola m ǝgǝr gördüyümüz, yoxsa nigar,Mütlǝqa xatir ǝ gǝlmǝz ki, g ǝlǝ yanimiz ǝ.

Yar mehman ı m ı z oldu g ǝlin, ey canü könül,Q ı lalı m s ǝrf nǝmiz var is ǝmehmanimiz ǝ!

Dilbǝrin can ǝ imiş qǝsdi, Füzuli, g ǝl kim,Can verib dilb ǝrǝ, minn ǝt qoyal ı m canimiz ǝ.

BU MƏCNUNUN LEYLİYƏMÜQABİL OLUBƏHVALIN BİLDİRDİYİDİR VƏ FÜRSƏTLƏRAZİ-PÜNHANINƏYANETDİYİDİR

Mǝcnun ki, ona n ǝzar ǝ q ı ld ı ,

Razi-dilin a şikarǝ q ı ld ı ,Çǝkdi f ǝlǝkǝ f ǝğanü ahiSultan ı n ı n oldu dadxahi:



www.ocaq.net 90

Gǝncinǝ cǝmalü mar-geysuy!Ta zülfün ǝ olmu şam giriftar,Zǝnciri-cünun ǝ rǝğbǝtim var.Q ǝm silsil ǝsinǝ paybǝndǝm,Divanǝlǝr içrǝ sǝrbülǝndǝm.

Sövdad ǝ dönüb ziyan ǝ sudim,Peyvǝstǝ bu şerdir sürudim:

BU QƏZƏL MƏCNUN DİLİNDƏNDİR

Küfri-zülfün salal ı rǝxnǝlǝr imanimiz ǝ,Kaf ǝr a ğlar bizim ǝhvali-p ǝrişanimiz ǝ.

Sǝni görm ǝk müt ǝǝzzir görünür böyl ǝ ki, ǝşk,Sǝnǝ baxd ı qda dolar dideyi-giryanimiz ǝ.

Cövrü çox eyl ǝmǝ kim, olmaya nag ǝh tük ǝnǝ,Az edib cövrü c ǝfalǝr q ı lı ban canimiz ǝ.

Əskik olmaz ğǝmimiz bunca ki, bizd ǝn qǝm al ı b,Hǝr gǝlǝn qǝmli ged ǝr, şad g ǝlib yanimiz ǝ.

Var h ǝr hǝlqeyi-z ǝncirimizin bir a ğz ı ,Müttǝsil verm ǝyǝ if şa qǝmi-pünhanimiz ǝ.

Q ǝmi- ǝyyam, Füzuli, biz ǝ bidad etdi,Gǝlmişiz ǝcz ilǝ dad etm ǝyǝ sultanimiz ǝ.

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Bir lǝhzǝ q ı lı b bu r ǝsmǝ f ǝryad,



www.ocaq.net 91

Sultanin ǝ zülmi-e şqdǝn dad,Zǝncirini etdi par ǝ-par ǝ,Tutdu yen ǝ xǝlqdǝn kǝnarǝ,Əndami şikǝstǝ, çe şmi nǝmnak,Rüsvavü x ǝrabü m ǝstü bibak.

Ardı

nca qo şun-qo şun u şaqlar,Əhval ı na kim gül ǝr, kim a ğlar.

BU, MƏCNUNUN KORLUQ BƏHANƏSİLƏ DİLDARI CƏMALIN GÖRDÜYÜDÜRVƏDİDEYİ-ÜMİDİN TUTİYAYİ-MƏQSUDƏ YETİRDİYİDİR

Bir gün d ǝxi ol b ǝhan ǝpǝrdaz,Bir özgǝ bǝhan ǝ q ı ld ı a ğaz:Bağlad ı iki gözün ki, kur ǝm,Əhvali-c ǝhan ǝ bişüurǝm.Ərz eyl ǝdi z ǝfü bin ǝval ı q,Ev-ev g ǝzib eyl ǝdi gǝdal ı q.Tǝqribilǝ ǝzmi-yar q ı ld ı ,Leyli evinǝ güzar q ı ld ı .

Ol dusta zahir eyl ǝyib raz,- "Ya dust!" deyib, yetirdi avaz.Leyli ki, e şitdi ol s ǝdayi,Bildi eşigindǝki gǝdayi.Evdǝn ç ı x ı b etdi ǝrzi-didar,Q ı ld ı sǝdǝqǝ zǝkati-rüxsar.Pünhan bax ı ban ol afitab ǝ,Mǝcnun yen ǝ gǝldi bu xitab ǝ:

- "Key xali-siyah ı göz s ǝvad ı !Can arizusu, könül murad ı !Gǝr ba ğlı isǝ gözüm r ǝvad ı r;



www.ocaq.net 92

Sǝrçe şmeyi-lücceyi-b ǝlad ı r.Bǝnd eyl ǝmǝsǝm önün d ǝmad ǝm,Seylabǝ ged ǝr tǝmam al ǝm.Göz kim, s ǝni eylǝyib nǝzar ǝ,Risva q ı lı r ǝhli-ruzigar ǝ.

Tǝhqiq edib ǝm ki, dü şmǝnindir,Mǝn q ı yd ı m ona, riza s ǝnindir,Dǝrgahin ǝ ba ğlad ı m g ǝtirdim,Baş üzrǝ aya ğ ı na yetirdim.Ey qǝmzǝvü lǝli şǝhdü şǝmşir!Xah ǝfv elǝ onu, xah t ǝzir.Dǝrgahin ǝ gǝldiyimdǝ, ey hur!Sǝrmayǝ idi gözümd ǝki nur,Öyrǝtdi m ǝnǝ qǝmin ticar ǝt,Yüz şükr ki, q ı lmad ı m x ǝsarǝt,Göz nurini xaki-pay ǝ verdim,Az cinsimi çox b ǝhayǝverdim.Şahim, n ǝzǝr et m ǝni-g ǝdayǝ!Biganǝlik etm ǝ aşinayǝ!Can ba ğ ı na, ğǝm nihal ı tikdin,Tǝn mülkün ǝ, dǝrd toxmu ǝkdin!Ol toxmü nihal ǝ nǝf hasil,

Oldu n ǝmi- ǝşkü suzi şi-dil.Gǝl mülkün ǝ, ba ğ ı na güz ǝr q ı l,Mǝhsulü m ǝnafe ǝ nǝzǝr q ı l".Bunu deyib ol q ǝribü heyran,Tutdu r ǝhü-badiy ǝ kǝmakan.

BU, İBNİ SƏLAMIN LEYLİ VƏSLİNƏRAĞİB

OLDUĞUDUR VƏBU DƏVADƏSÜBHİ-ÜMİDİ KAZİB OLDUĞUDUR



www.ocaq.net 93

Saqi, biz ǝ rahǝti-r ǝvan ver!Cans ı zlara himm ǝt eylǝ, can ver!Q ı l mǝst bizi meyi-mu ğandan!Əvvǝl xo şü xürr ǝm eylǝ, ondanSor kim, nec ǝdir s ǝbati-al ǝm,

Əncami-f ǝrǝh, n ǝhayǝti- ğǝm.Dünya i şi etibars ı zd ı r,Çǝrxin r ǝvişi qǝrars ı zd ı r.Çox kims ǝnǝ gǝnc üçün ç ǝkǝr rǝnc,Qeyrinǝ onun n ǝsib olur g ǝnc.Gör onu ki, h ǝr nihali-s ǝrkǝş Sudǝndirü s ǝrf eylǝr at ǝş.Tǝqdirǝdir ǝsl ǝmri-m ǝnsub,Xoşdur bu ki, talib ola m ǝtlub.Çün İbni Sǝlam bildi hali,Meydani-murad ı gördü xali,Çǝm etdi ǝkabirin diyar ı n,Əyan ı n ı ǝhli-ruzigar ı n,Göndǝrdi nikah üçün b ǝsi mal,Şǝrt etdiyin etdi cüml ǝ irsal.Min zǝrrin n ǝl ǝsbi-taziMisrivü İraqiyü Hicazi.

Min cariyǝvü ğulami-ziba,Pirayǝlǝri hǝrirü diba.Min naq ǝ nǝbatü q ǝnd yüklü,Nǝsrin d ǝrili, bǝnöf şǝ tüklü.Min tǝblǝ ǝbirü ǝnbǝrü mü şk,Yüz yük güh ǝri-t ǝrü z ǝri-xü şk.Əsbabi-nikah olub r ǝvanǝ,Kabini kǝsildi n ǝqdi-can ǝ.

Leyli bu c ǝfadǝn oldu agahKim, buldu b ǝhar ı na x ǝzan rah,Ümmidi gözün ǝ doldu topraq,



www.ocaq.net 94

Mǝqsudi-nihali tökdü yapraq.Əksi-q ǝrǝz oldu sur ǝti-hal,İdbar ǝmüb ǝddǝl oldu iqbal.Gül ist ǝr ikǝn sata şd ı xarǝ,Nur ist ǝr ikǝn tutu şdu nar ǝ,

Əf ğan ilǝmat ǝm etdi suri,Matǝmgǝdǝmǝhfili-süruri.Mǝşşatǝ dilǝrdi-zülfü xal ı nArtı rma ğa ziyb il ǝ cǝmal ı n,Ol ahü siri şk ilǝ dǝmad ǝm,Xalı güm ed ǝrdi, zülfi b ǝrhǝm.Əymǝzdi hilali v ǝsmǝyǝ ba ş,Gözdǝn gedir ǝrdi sürm ǝsin ya ş.Geysusi ç ǝkǝrdi şanǝdǝn sǝr,Bir bar idi g ǝrdǝnind ǝ gövh ǝr.Güzguy ǝ kǝdǝr verǝrdi ahi,Zülmati-x ǝt ist ǝmǝzdi mahi.Pabusin ǝ bulmay ı b hǝna d ǝst,Etmişdi onu ğǝm ilǝ pab ǝst.İklilǝ rüxi urard ı atǝş,Buyi-xo ş ona g ǝlirdi naxo ş.Tǝnǝ tikǝnind ǝn etm ǝyib bak,

Gül kimi q ı lı rd ı geydiyin çak.Hǝr lǝhzǝ q ı lı rd ı ahü f ǝryad,Derdi ki: " Əlindǝn ey f ǝlǝk, dad!Sǝndǝn bumidi m ǝnim murad ı m,Dövran ı na ba ğ lı etiqad ı m?Vǝslini t ǝvǝqqe etdiyim yar,Billah, bu deyil, yan ı lma, zinhar...Ol - n ǝqşi-s ǝhifeyi-v ǝfad ı r,

Bu - t ǝrzi-c ǝrideyi-f ǝnad ı r.Ol - q ǝrqeyi-b ǝhri-zövqi-cand ı r,Bu - m ǝhvi-t ǝnǝümi-cahand ı r.



www.ocaq.net 95

Ol - xeyr yoluna rahb ǝrdir,Bu - ba şlad ı ğ ı tǝriqi- şǝrdir.Canan ǝsi üçün ol dil ǝr can,Öz can ı üçün dil ǝr bu canan.Mǝn onunam, ol m ǝnim ǝzǝldǝn.

Saxla bu ǝlaqǝyi xǝlǝldǝn.Ey çǝrx! Bu ǝqd olanda möhk ǝm,Bǝlkǝ yox idin arada s ǝn hǝm.Gǝl tǝrki-t ǝğǝllübü sit ǝm q ı l!Tanr ı n ı arada gör, k ǝrǝm q ı l!Verm ǝ qǝviyǝ zǝif mal ı n!Düşmǝnlǝrǝ dustlar h ǝlal ı n!Mǝcnunumu sanma kims ǝdǝn kǝm,Bir mǝrdi-r ǝhi-b ǝladir ol h ǝm.Ey İbni Sǝlam ı -bis ǝrǝncam!Bilsǝn sǝnǝmǝkr edibdir ǝyyam;Mǝcnuna qoyubdur ad - Leyli,Eylǝr sǝni ad il ǝ tǝsǝlli.Sǝn kami-dil ist ǝ, mǝn bǝlayǝm,Sǝn gǝnc dil ǝ, mǝn ǝcdǝhayǝm.Əmma dem ǝzǝm işin xǝtad ı r,Nisbǝt m ǝnǝ qayǝti- ǝtad ı r.

Qurtar m ǝni atadan-anadan,Bir ğǝm yeg olur iki b ǝladan!"Dǝrd ilǝ q ı lı rd ı nalǝvü ah,Əsbabi-t ǝcǝmmülünd ǝn ikrah.Dövrandan edib f ǝğanü f ǝryad,Bu şeri oxurdu ol p ǝrizad:

BU QƏZƏL LEYLİ DİLİNDƏNDİR

Xilafi-rǝyim ilǝ, ey f ǝlǝk, m ǝdar etdin!



www.ocaq.net 96

Mǝni, gül ist ǝr ikǝn, mübt ǝlayi-xar etdin!

Müruri-ömrd ǝ bir dönm ǝdin muradimil ǝ,Dönǝ-dön ǝmǝnǝ zülm etm ǝyi şüar etdin!

İhan ǝtimd ǝ nǝdir bilm ǝzǝm muradı

n kim,Əzizi-al ǝm ikǝn xarü xakisar etdin!

Ümidvar idim ǝvvǝl ki, bir ni şat görüm,Binayi-möhn ǝtimi indi üstüvar etdin!

Cǝfa ǝlilǝ q ı lı b çak p ǝrdeyi-s ǝbrim,Nǝhan olan ğǝmimi x ǝlqǝ aşikar etdin!

Vǝfadǝ vermǝyǝ can verm ǝdin m ǝnǝmöhl ǝt,Mǝni bu ǝhd vǝfas ı nda şǝrmsar etdin!

Bir özgǝni mǝnǝ yar eylǝmǝklǝ sǝn guyaMǝnimlǝ yar olan ı özg ǝ ilǝ yar etdin!

Mǝgǝr bilindi, Füzuli, s ǝnǝ f ǝlǝk hal ı ?Ki, varı n ı bu c ǝhan ı n yox etibar etdin!

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Ol növ gör ǝnlǝr iztirab ı n,Tǝzyinü cilad ǝn ictinab ı n,Eylǝrlǝr idi güman ki, ol zar,Bir özgǝ bǝlayǝdir giriftar,

Q ı lm ı şd ı r ol afitabi müzt ǝr,Hicri-p ǝdǝrü f ǝraqi-mad ǝr.Derlǝrdi: - "Haqq ı nd ı r, ey s ǝmǝnbu!



www.ocaq.net 97

Tutmu şdun atan-anan il ǝ xu,Hala ki, bulardan ayr ı lı rsan,Qürbǝt sit ǝm oldu ğun bilirs ǝn!Əf ğanin ǝ hiç m ǝn, yoxdur,Sǝn kimi yanan f ǝraqǝ çoxdur.

Əmma, bu imi ş çü x ǝlqǝ adǝt,Sǝn hǝm cǝzǝ eylǝmǝ ziyad ǝt.Q ı z daim ata evind ǝ qalmaz.Peyvǝstǝ anaya mehr salmaz.Laz ı m meyi-q ǝflǝt eylǝyib nu ş,Eylǝrsǝn atan-anan f ǝramu ş".Leyli bu söz ǝ q ı lı rd ı iqrar,Demǝzdi bir özg ǝmöhn ǝtim var.Görmǝzdi onu özün ǝ layiqKim, tǝnǝ edǝ ona x ǝlayiq.Q ı z h ǝr nec ǝ olsa yar ǝ talib,Əlbǝttǝ gǝrǝk hǝyas ı qalib.Birǝhli-h ǝya, min ǝhli-ibram,İsyan il ǝ olmaz i ş sǝrǝncam.El tǝnǝsi ilǝ xahü naxah,Tǝklif ǝ dü şüb b ǝzǝndi ol mah.Ol ziynǝtü ziyb ǝ ziybü ziyn ǝt

Bir şǝkl ilǝ verdi ziybi-sur ǝtKim, onu gör ǝndǝ derdi g ǝrdun:İnsaf... k ǝmali-s ǝbri-M ǝcnun!Pirayǝsiz ol m ǝh idi af ǝt,Pirayǝdǝn art ı rı b lǝtaf ǝt.Bir hǝddǝ irişdi afitabiKim, oldu niqab hüsni-tabi.Çün tutdu ǝrusi-x ǝlvǝti- şam,

Tǝmkin il ǝ xǝlvǝtind ǝ aram,Zülmǝt ziyay ǝ oldu ğu ğalib,Yand ı rd ı mǝşailin kǝvakib.



www.ocaq.net 98

Əncüm güh ǝri olub şǝbǝfruzQ ı ld ı şǝbi-tari qeyr ǝti-ruz,Gülçöhr ǝ sǝnǝmlǝr oldular c ǝm,Hǝr bir s ǝnǝmin ǝlindǝ bir şǝm,Rǝsmi-t ǝrǝb etdil ǝr mür ǝttǝb,

Beş yüz büti-gülrüxü şǝkǝrlǝb.Yüz qönç ǝ dǝhǝnli mahpar ǝ,Gül suyu s ǝpǝrdi rǝhgüzar ǝ,Yüz gülrüx ǝlindǝmǝcmǝri-ud,Eylǝrdi h ǝvayı ǝnbǝralud.Yüz mahliqa olub qinasazQoşmu şdu s ǝdayi-saz ǝ avaz,Yüz nǝrgisi-m ǝst g ǝzdirib cam.Əhbab ǝ verǝrdi cami-gülfam,Yüz gül ba ş ı üzr ǝ yüz t ǝbǝq z ǝr,Olmu şdu nisar üçün müq ǝrrǝr.Bir tǝxti-r ǝvan içind ǝLeyliNǝ şövkǝtǝ, nǝ şükuh ǝmeyli,Hǝr lǝhzǝ f ǝğanü ah ed ǝrdi,Sǝrgǝştǝvü müzt ǝrib ged ǝrdi,Əndişeyi-zövqü ey şdǝn pak,Seylabd ǝ san ged ǝrdi xa şak.

Çün yetdi h ǝrǝmsǝrayǝ ol mah,Dağ ı ld ı olan r ǝfiqü h ǝmrahGül xǝlvǝti oldu s ǝhni-gülzar,Dur oldu büsatdan x ǝsü xar.Bǝxt İbni Sǝlam ı etdi agah:- Kim, oldu s ǝnǝmüs ǝllǝm ol mah!Ol talibi-gövh ǝri-yegan ǝ,Gövhǝr hǝvǝsilǝ girdi kan ǝ,

Nǝ gördü niqab içind ǝ bir nur.Gözdǝn rüxi-dilfüruzi m ǝstur.Gǝrm oldu m ǝhǝbbǝtin m ǝzaqi,



www.ocaq.net 99

Tǝrpǝndi visal ǝ iştiyaqi,Əl urdu ki, aça ol niqabi,Rǝf eylǝyǝ ortadan hicabi.Leyli dedi: - "Ey h ǝrifi-qabil!Sǝnsǝn sǝrü s ǝrvǝri-q ǝbail!

Övsaf ı

n e şitmişǝm ziyad ǝ,Kamilsǝn ǝdǝbdǝvü hǝyadǝ.Mǝlum edib ǝm ki, Qaf ta Qaf,İnsaf ı na el veribdir insaf.Mǝn kim, deyil ǝm q ǝni, f ǝqirǝm,Mehman dem ǝyim, s ǝnǝ ǝsirǝm!Zülm eylǝmǝk etm ǝmǝn ǝsirǝ,İzhari-t ǝrǝhhüm et f ǝqirǝ!Gör canü t ǝnimd ǝ iztirab ı m,Sor hali-dilim, e şit cǝvab ı m!Mǝn m ǝktǝbǝ getdiyim zamanlar,Hifzi-s ǝbǝq etdiyim zamanlar,Bir şǝxs m ǝnǝ göründü, nagahOldum p ǝri oldu ğundan agah.Cinnilǝr içind ǝ ol pǝrizad,Ülf ǝt m ǝnim ilǝ q ı ld ı bünyad.Hǝr lǝhzǝ durar m ǝnǝ bǝrabǝr,

Der kim: - "B ǝniad ǝm etm ǝhǝmsǝr!Yoxsa q ı laram d ǝmind ǝ fani,Bir zǝrb ilǝ hǝm s ǝni, h ǝm ani!"Çox m ǝkr q ı lı nd ı , oldu t ǝdbir,Boynumdan al ı nmad ı bu z ǝncir.Dǝf olmad ı bu b ǝliyyǝ hǝrgizHǝm ata, h ǝm ana oldu aciz.Çün bulmad ı kims ǝ çareyi-kar,

Mǝndǝn ata-ana oldu bizar.Şeydal ı ğ ı m oldu al ǝmǝ faş,Nifrǝt q ı lı r oldu yarü yolda ş.



www.ocaq.net 100

Sǝn hǝm ki, bizim diyar ǝ yetdin,Əlbǝttǝ, bu qiss ǝni e şitdin.Hala ki, s ǝninlǝ dü şdü bazar,Oldun düri- ǝqdim ǝ xiridar,Qarş ı mda h ǝm ol p ǝri durubdur,

Qeyrǝt qı

lı

cı

na ǝl urubdur.Tǝrk et ki, bu v ǝsl bimi-cand ı r,Hǝm özün ǝ, hǝm m ǝnǝ ziyand ı r!Bir neçǝ zaman t ǝhǝmmül eyl ǝ,Dǝrman ı n elǝ, tǝvǝkkül eyl ǝ!Ola ki, müy ǝssǝr ola m ǝqsud,Sǝndǝn aç ı la bu babi-m ǝsdud.Q ǝt ola z ǝbani-t ǝni-dü şmǝn,Hǝm s ǝn yet ǝsǝn murad ǝ, hǝm m ǝn".Ol sad ǝzǝmir ona inand ı ,Cinni x ǝbǝrin s ǝhih sand ı .Vǝhm etdi ki, olsa yar ǝ vasil,Nöqsan ola canü cah ǝ hasil.Canan ǝ yolunda ömrü cahi,Ol naqisin oldu s ǝddi-rahi.Bir rǝsmi-q ǝdimdir cahanda,Sud ist ǝyǝn, ist ǝmǝk ziyan da.

Canan dil ǝyǝn cǝfayǝ dözm ǝk,Gǝnc ist ǝyǝn ǝcdǝhayǝ dözm ǝk,Eşq ǝhli m ǝhǝbbǝt ets ǝ izhar,Əvvǝl onu imt ǝhan ed ǝr yar.Gǝr görs ǝ onun c ǝfayǝ sǝbrin,Kǝsrini ed ǝr tǝmam c ǝbrin.Gǝr görm ǝsǝ cövrǝ ehtimal ı n,Salmaz ona sayeyi-vüsal ı n.

Çün İbni Sǝlamǝ bimi-nöqsan,Ol vǝsldǝ ruzi etdi hicran,Meyl etm ǝdi mütl ǝq ol nigar ǝ,



www.ocaq.net 101

Hǝrgiz ona q ı lmad ı nǝzar ǝ.Tǝdbiri- ǝlacǝ durdu qaim,Dǝrdinǝ dǝva sorard ı daim,Hǝr qanda gör ǝrdi ǝhli-t ǝsxir,Divanǝsinǝ dilǝrdi z ǝncir.

BU, ZEYD VƏFADARIN MƏCNUNA XƏBƏRGƏTİRDİYİDİR VƏ İBNİ SƏLAMİLƏLEYLİNİN PEYVƏNDİ MÜCDƏSİNİ YETİRDİYİDİR

Sahibx ǝbǝri-f ǝsan ǝpǝrdaz,Bu tǝrz ilǝ q ı ld ı qiss ǝ a ğaz:Kim, var idi bir n ǝdimi-nadir,Zeyd adl ı , vǝfayi- ǝhdǝ qadir.Mǝşhur idi f ǝzli vü k ǝmali,Mǝruf idi hüsnü vü c ǝmali.Olmu şdu ǝsir bir nigar ǝ,Büt ziybli Zeyn ǝb adl ı yarǝ.Çǝkmişdi mǝhǝbbǝtin c ǝfas ı n,Görmü şdü m ǝlamǝtin b ǝlas ı n.

Ol aşiqi-müst ǝmǝndi-m ǝhzun,Eylǝrdi h ǝmişǝmeyli-M ǝcnun,Söylǝrdi ona k ǝmali-e şqin,Ustad ı na göst ǝrǝrdi m ǝşqin.Leyli ǝrǝ getdiyind ǝn ol zar,Tǝhqiq il ǝ oldu çün x ǝbǝrdar,Mǝcnuna özün yetirdi filhal,Rǝngi-rüxi-z ǝrdi ǝşkdǝn al.

Dolmu ş gözü, peyk ǝri pozulmu ş,Nitqind ǝ tǝkǝllümü tutulmu ş.Mǝcnun dedi: - "Ey v ǝfal ı yar ı m!



www.ocaq.net 102

Q ǝm m ǝrhǝlǝsind ǝ qǝmgüsar ı m!Adǝtcǝ görünm ǝz ixtilat ı n,Hǝr günküy ǝ bǝnzǝmǝz ni şat ı nNoldu s ǝnǝ, söyl ǝ, zar olubsan?Bitaqǝtü biq ǝrar olubsan!?

Əqrǝbdǝ idi bu gün m ǝgǝr mah,Ketdin bu yana ǝzimǝti-rah?Qandan bu küdur ǝt oldu hasil?Noldu s ǝbǝbi-m ǝlalǝti-dil?"Zeyd ol x ǝsi-xü şkǝ urdu at ǝş,Suz ilǝ dedi ki: - "Ey b ǝlakǝş!Dün ǝxtǝri-b ǝxtin oldu tir ǝ,Dövran sit ǝm etdi s ǝn f ǝqirǝ.Yar, İbni Sǝlamǝ ruzi oldu,Ruzi sǝnǝ dǝrdü suzi oldu.Yar özg ǝyǝ oldu şǝmi-m ǝhfil,Qald ı sǝnǝ tabi-at ǝşi-dil.Əğyar ilǝ oldu yar Leyli,Var, indi s ǝn ondan ol t ǝsǝlli.Zaye sǝnin ol f ǝğanü ahin,Suzi- şǝbü ahi-sübhgahin".Mǝcnun ki, x ǝbǝrdǝn oldu agah.

Gǝrdun ǝ yetird ı şöleyi-ah,Vǝhşilǝr içind ǝ ol giriftarBir dǝrd ilǝ q ı ld ı nalǝvü zar,Kǝf ğanǝ gǝtirdi marü muri,Ağlatd ı vühu şi, hǝm tüyuri.Xamǝ kimi ya ş töküb d ǝmad ǝm,Namǝ kimi qam ǝtin q ı lı b xǝm,Yazd ı al ı ban ǝlinǝ xam ǝ,

Dildar ı na bir itabnam ǝ.



www.ocaq.net 103

BU, MƏCNUNDAN LEYLİYƏBİR NAMEYİ-İTABAMİZDİRPEYĞAMİ- ŞİKAYƏTƏNGİZDİR

Dibaçeyi-nam ǝ nami-m ǝbud,

Q ǝyyumü q ǝdimü h ǝyyü mövcud.Ol pǝrdǝkǝşi-hicabi- ǝsrar,Kim, alǝmi yoxdan eyl ǝdi var.Gün güzgüsün eyl ǝyǝn müc ǝlla,Dün türr ǝsin eyl ǝyǝn müt ǝrra,Çün bir neç ǝ hǝmd toxmun ǝkdi,Dǝrdi-dilini b ǝyanǝ çǝkdi:Kim, bu müt ǝhǝmmili-b ǝladǝn,Sǝrgǝştǝvü zarü mübt ǝladǝn,Bir namǝ ki, m ǝhz d ǝrdü q ǝmdir.İzhari- şikayǝtü sit ǝmdir,Ol dilbǝrǝ kim, vǝfas ı yoxdur,Bu aşiqinǝ cǝfas ı çoxdur.Eyǝhdǝ vǝfas ı olmayan yar!Əğyar ı ma gül olan, m ǝnǝ xar!Noldu s ǝnǝ nǝqzi- ǝhd q ı ld ı n!Sı nd ı rma ğa ǝhdi c ǝhd q ı ld ı n!

Tǝnhal ı ğam ı gǝtirm ǝdin tabKim, eylǝrin arizuyi-h ǝmxab?Tar oldumu oldu ğun ni şimǝnKim, eylǝdin onda şǝm röv şǝn?İncitdimi d ǝrdi-dil m ǝzac ı nKim, oldu t ǝbibǝ ehtiyac ı n,Pǝcmürd ǝmi oldu s ǝrvi-dilcuKim, cǝhdlǝ vermǝk ist ǝdin su?

Bǝdxahm ı etdi q ǝsdi-gülzarKim, böylǝ uruldu r ǝxneyi-xar?Nǝ bim ilǝ hifzi-gövh ǝr etdin



www.ocaq.net 104

Kim, bǝsteyi- ǝqdi- şövhǝr etdin?Mucib n ǝ idi m ǝni unutdun,Tǝrkim q ı lı b özg ǝ yar tutdun?Hǝr lǝhzǝ olub güvahi-halim,Xaki-d ǝrinǝ sirişki-alim,

Mütlǝq güz ǝr eylǝmǝzmi oldu,Mǝndǝn xǝbǝr eylǝmǝzmi oldu?Aya nǝ idi bu biv ǝfal ı q?Biganǝlǝr ilǝ aşinal ı q?Çǝkdin yeni yar ı n ı kǝnarǝ,Rüxsǝtmidir indi ǝski yar ǝ?Mǝndǝn idi möhn ǝtü m ǝlal ı n,Xoş oldu ola onunla hal ı n?Mǝn ǝhdü v ǝfayǝ aldan ı rd ı m,Əhdind ǝ vǝfa ola, san ı rd ı m,Bilmǝzdim ola z ǝif rǝyin,Nöqsani ola t ǝmam ay ı n.Göftarin ola m ǝnimlǝ daim,Könlün ola özg ǝ ilǝ qaim,Sǝndǝn m ǝn olam cahanda b ǝdnam,Zahirdǝmǝnimlǝ olasan yar,Batindǝ tutasan özg ǝ dildar.

Bir namü ni şan ı yox, ala kam.Mǝzurs ǝn, ey nigar, m ǝzur!Bu dövr ilǝdir z ǝman ǝmǝşhur,Gül qönç ǝliyindǝ xar ilǝndir,Açı lsa bir özg ǝ yar ilǝndirƏslindǝ tikan ç ǝkǝr ǝzab ı n,Fǝslindǝ hǝkim al ı r gülab ı n.Ey arizuyi-dili-fikar ı m!

Q ǝhri çoxü mehri az nigar ı m!Ey ad ı olan v ǝfadǝmǝzkur!Cismimd ǝki can, gözümd ǝki nur!



www.ocaq.net 105

Sövdayi-dima ğ ı m ı n ǝlac ı !Bazari-cünunumun r ǝvac ı !Sǝn mehr-c ǝmalü m ǝhcǝbins ǝn,Qayǝtdǝ lǝtifü naz ǝnins ǝn,Mǝn xar mizacü xak xuy ǝm.

Bǝs tünd z ǝban, tir ǝ ruyǝm.Sǝn hali-dil il ǝ eylǝyib arDersǝn ki: "Sǝnǝ nǝ nisb ǝtim var?"Mǝn hǝm s ǝnǝ söylǝdim müvafiqKim, mǝn sǝnǝ, sǝn mǝnǝ nǝ layiq?Mǝn xud olubam x ǝyalǝ qane,Sǝn layiqin ist ǝsǝn, n ǝmane?Əmma m ǝnü s ǝndǝn özg ǝ yoxdur.Kim, sözl ǝri bizd ǝn özg ǝ yoxdur.Gördükd ǝmǝn eylǝyǝn vǝfayi,Bildikdǝ sǝn eylǝyǝn cǝfayi,Aya kim ǝ bivǝfa dey ǝrlǝr?Kimin işini xǝta dey ǝrlǝr?Yaxş ı m ı d ı r eylǝmǝk yaman adKim, q ı lmaya kims ǝ xeyr ilǝ yad?Sǝn gǝrçi tutub xilafi-ad ǝt,Bir özgǝyǝ ba ğlad ı n irad ǝt,

Çoxdur s ǝnǝmǝn kimi cig ǝrxun,Hǝr kim ǝ ki, baxd ı n, oldu m ǝcnun.Mǝn kim, k ǝsǝyin der ǝm s ǝlami,Sǝndǝn çǝkǝyin bu intiqami,Tutmaq dil ǝrǝm s ǝnin kimi yar,Əmma ǝcǝb ǝr sǝnin kimi var?!Peyvǝndini qeyr il ǝ eşitdim,Billah ki, b ǝsi tǝǝccüb etdim.

Ey çeşmeyi-abi-zind ǝgani!Sǝn can ı m içind ǝsǝn nihani!Bir lǝhzǝ gözümd ǝn olmad ı n dur,



www.ocaq.net 106

Vǝslin nec ǝ oldu qeyr ǝmǝqdur?Gǝr İbni Sǝlamǝ nuri-LeyliBir vǝch ilǝ eylǝmiş tǝcǝlli,Leylidǝn olan x ǝyalı görmü ş,Öz vahim ǝsilǝ eyş sürmü ş,

Leyli dem ǝsin, m ǝnǝ qǝrindirKim, ona x ǝyali hǝmni şindir.Mǝcnundan ed ǝrmi ol cüdal ı q?Kim, qeyr il ǝ edǝ aşinal ı q?Ey gövhǝri-tac taci-tar ǝk!Mǝqsuduna yetdiyin mübar ǝk!Əshab y ı ğ ı b, t ǝrǝb q ı lı b şad,Bu xeyr i şi eylǝyǝndǝ bünyad,Çox zövq il ǝ çǝkdim intizariKim, yad ed ǝsǝn m ǝni-fikari,Sǝn xud dem ǝdin ki, bir qulum var,Boynunda t ǝriq ilǝ yolum var.Gǝr sand ı n isǝ ki, bihüzur ǝm,Şayǝsteyi-s ǝrvǝti-sürur ǝm,Şǝrt idi m ǝnǝ hǝm etm ǝk elam,Ta m ǝn hǝm alam bu b ǝzmd ǝn kam.Lillahilhǝmd ǝlim deyil dar,

Can kimi nüqud ǝ qüdr ǝtim var.Vǝr sand ı n isǝ ki, nat ǝvanǝm,Azürdeyi-mehn ǝti-c ǝhan ǝm,Hǝm şǝrt idi üzr q ı lmaq irsal,Etmǝk mǝni bir söz il ǝ xo şhal.Nǝ böylǝ edib, n ǝ öylǝ, ey gül!Yaxş ı m ı d ı r eylǝmǝk tǝğafül?Ey can ı m içind ǝ canǝ dü şmǝn!

Hǝr nec ǝ ki, dü şmǝnǝm s ǝnǝmǝn.Ayini-q ǝdimini unutma!Min yar tut, özg ǝxuy tutma!



www.ocaq.net 107

Qeyr ilǝ olanda şadü xürr ǝm,Tǝqribilǝ yad q ı l bizi h ǝm.Nǝqş et bu mür ǝbbǝi hǝrirǝ,Gör onu, bizi g ǝtir z ǝmirǝ:

MÜRƏBBE

Qeyr ilǝ hǝr dǝm n ǝdir seyri-gülüstan etdiyin?Bǝzm edib, x ǝlvǝt q ı lı b, yüz lütfü ehsan etdiyin?Əhd bünyad ı n mürüvv ǝtdirmi viran etdiyin?Qan ı , ey zal ı m, biziml ǝ ǝhdü peyman etdiyin!?

Lǝhzǝ-lǝhzǝmüdd ǝilǝr pǝndini gu ş eylǝdin,Qana-qana qeyr cami- şövqünü nu ş eylǝdin,Varǝ-var ǝ ǝhdü peymani f ǝramu ş eylǝdin,Qan ı , ey zal ı m, biziml ǝ ǝhdü peyman etdiyin!?

Qeyrǝ sal ı b mehrini bizd ǝn sovutdun aqib ǝt,Tǝrki-mehr etdin, t ǝriqi-zülm tutdun aqib ǝt,Əhdlǝr, peymanlar etmi şdik, unutdun aqib ǝt,Qan ı , ey zal ı m, biziml ǝ ǝhdü peyman etdiyin!?

Cürmümüz noldu ki, bizd ǝn eylǝdin bizarl ı q?Biz ğǝmin ç ǝkdik, s ǝn etdin özg ǝyǝ qǝmxarl ı q?Sizdǝ adǝt bumudur? Böyl ǝ olurmu yarl ı q?Qan ı , ey zal ı m, biziml ǝ ǝhdü peyman etdiyin!?

Çǝrx t ǝk bǝdmehrlik r ǝsmini bünyad eyl ǝdin?Yaxş ı ad ı n var ik ǝn, döndün yaman ad eyl ǝdin,

Dönǝ-dön ǝ bizi ğǝmnak, özg ǝni şad eyl ǝdin,Qan ı , ey zal ı m, biziml ǝ ǝhdü peyman etdiyin!?



www.ocaq.net 108

Könlümüz, minb ǝd, zülfünçün p ǝrişan olmas ı n,Bağr ı m ı z lǝlin hǝvasilǝ dǝxi qan olmas ı n,Bivǝfasan! Çe şmimiz yadinl ǝ giryan olmas ı n,Qan ı , ey zal ı m, biziml ǝ ǝhdü peyman etdiyin!?

Vǝdeyi-v ǝsl ilǝ aldı

n s ǝbrimiz, aramı

mı

z,Olmad ı bir gün visal ı ndan müy ǝssǝr kam ı m ı z,Keçdi hicr il ǝ, Füzulid ǝn bet ǝr ǝyyam ı m ı z,Qan ı , ey zal ı m, biziml ǝ ǝhdü peyman etdiyin!?

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Payanǝ çü yetri s ǝyi-xam ǝ,Tǝslim olundu Zeyd ǝ nam ǝ.Mǝktubla Zeyd olub s ǝbükp ǝr,Əzm eyl ǝdi öylǝ kim k ǝbut ǝr.Çün yetdi nigar olan diyar ǝ,Mǝkr ilǝ visalǝ q ı ld ı çarǝ.Əfsun il ǝ urdu sehrd ǝn dǝm,Ta İbni Sǝlamǝ oldu h ǝmdǝm.Leylinin e şitdi vǝsfi-halin,

Keyfiyyǝti-mehn ǝtü m ǝlalin,Dedi: - "Bilir ǝm n ǝdir d ǝvas ı ,Üş yaz ı lı mǝndǝdir duas ı ".Bağland ı onun sözün ǝ ixlas,Xǝlvǝtgǝhi-qürb ǝ q ı ld ı lar xas.Çün LeyliyǝZeyd oldu vasil,Mǝqsudini etdi b ǝxt hasil.Bir dǝm oturub g ǝlib qiyam ǝ,

Əl urdu r ǝvan ç ı xard ı nam ǝ."Tǝviz" dedi v ǝ q ı ld ı tǝzim,Əvvǝl öpüb ondan etdi t ǝslim.



www.ocaq.net 109

Çün nam ǝni ald ı Leyliyi-zar,Ol nam ǝdǝn ald ı buyi-dildar.Bildi ki, bir özg ǝ qeyddir bu,Nǝ nüsxeyi- Əmrü Zeyddir bu.Çün nam ǝyǝ q ı ld ı bir n ǝzar ǝ,

Can kisv ǝtin etdi par ǝ-par ǝ.Ol feyzi bilib özün ǝ iqbal,Göz m ǝrdümün ǝ buyurdu filhalKim, dürr ala b ǝhri-çe şmi-t ǝrdǝn,Lǝl ala x ǝzaneyi-cig ǝrdǝn.Ol nam ǝni eylǝyǝ nisar ı n,Əfzun ed ǝ qǝdrü etibar ı n.Çün dürcd ǝn ald ı dürri-m ǝknun,Mǝktubu oxudu bildi m ǝzmun,Fǝhm etdi m ǝaniyü ibar ǝt,Bildi nǝyǝdir olan i şarǝt.Can ı na q ı lı b itab t ǝsir,Ol nam ǝ cǝvab ı n etdi t ǝhrir.

BU, LEYLİNİN MƏCNUNA PEYĞAMICAVABIDIR VƏÜZRÜİTABIDIR

Bu tǝrz ilǝ kilki oldu cariKim, ǝvvǝli-nam ǝ; nami-bari,Memari-binayi- ǝqdü peyv ǝnd,Vǝhhabi- ǝtayi-malü f ǝrzǝnd.İzhari-vücud ed ǝn ǝdǝmdǝn,İcadi-hüdus ed ǝn qǝdǝmdǝn,Mǝşşateyi- şahidi-z ǝman ǝ

Sultani-bül ǝnd asitan ǝ.Bu nam ǝ ki, bir fikard ǝndirYǝni mǝni-biq ǝrard ǝndir,



www.ocaq.net 110

Bir sahibi-izzü etibar ǝ,Yǝni Mǝcnuni-dilfikar ǝ,Ey xak büsatü xar b ǝstǝr!Kami-dili-t ǝngü dideyi-t ǝr!Hǝr tǝnǝ ki, eylǝsǝn rǝvad ı r,

Sǝndǝn xǝcilǝm, üzüm q ǝradı

r.Bǝsdir m ǝnǝ çǝkdiyim x ǝcalǝt,Şǝrmǝndǝliyimdǝki mǝlamǝt,Çün möt ǝrif ǝm ki, var günahim,Öz lütfünü eyl ǝ üzrxahim.Mǝn gövh ǝrǝm, özg ǝlǝr xiridar,Mǝndǝ deyil ixtiyari-bazar.Dövran ki, m ǝni mǝzad ǝ sald ı ,Bilmǝn kim idi satan, kim ald ı ?Olsayd ı mǝnim bir ixtiyar ı m,Olmaz idi s ǝndǝn özg ǝ yar ı m!Gǝr töhm ǝtǝolmu şam giriftar,İkrah il ǝmǝndǝn olma bizar.Bir dür deyil ǝm ki, ola h ǝkkak,Aldı qda t ǝsǝrrüfünd ǝ çalak.Gǝr İbni Sǝlamǝ dilfiruz ǝm,Şǝmi- şǝbü afitabi-ruz ǝm,

Qanedir iraqdan ala bir nur,Mǝn ondanü m ǝndǝn ol ola dur.Dur olsa gör ǝr füru ğü tab ı m,Olduqda yax ı n, ç ǝkǝr ǝzab ı m.Fikr etm ǝ ki, m ǝn ni şatm ǝndǝm,Bir dami-q ǝm içr ǝ payb ǝndǝm,Nǝ zǝhreyi-seyri-kuç ǝvü kuy,Nǝ tabi-t ǝpançeyi-s ǝrü ruy,

Gahi hǝvǝs eylǝsǝm f ǝğanǝ,Əvvǝl ona ist ǝrǝm b ǝhan ǝ.Ya atavü ana eyl ǝrǝm yad,



www.ocaq.net 111

Ya söhb ǝti-h ǝmni şinü h ǝmzad.Gǝr rǝxtimi etm ǝk ist ǝsǝm çak,Xǝyyat ı ma oluram q ǝzǝbnakKim, eyblidir bu dam ǝnü ceyb,Cǝhd eyl ǝ ki, zahir olmaya eyb.

Gahi tǝlǝb eylǝsǝm vüsalı

n,Bilmǝk dilǝsǝm ki, noldu, hal ı n,Bir çeşmǝ yana olub r ǝvanǝ,Qüsli-b ǝdǝn eylǝrǝm b ǝhan ǝ,Tǝnha oluram orada üryan,Muyi-s ǝrim eyl ǝrǝm p ǝrişan,Ayinǝdǝ eylǝrǝm nigahi,Halı n görür ǝm s ǝnin k ǝmahi.Boynumda yox özg ǝ tövqd ǝn bar,Lǝlimdǝ bulunmaz özg ǝ göftar.Boynum qolunu dil ǝr hǝvadǝn,Lǝlim lǝbini sorar s ǝbad ǝn.Candan q ǝmin içr ǝ naümid ǝm,Şǝm şiri-c ǝfa ilǝ şǝhidǝm.Qanl ı kǝf ǝnimdir al p ǝrdǝ.Mǝn gurd ǝyǝm, saq ı nma ǝrdǝ.Gǝl şǝmi-m ǝzar ı m eylǝ ahin,

Ziybi-lǝhǝd et qübari-rahin.Mǝn bülbüli-ba ğ i-firq ǝtǝm zar,Əmma, q ǝf ǝs içrǝyǝm giriftar.Bilmǝm bu q ǝf ǝsdǝ nola halim,Sı nd ı rd ı bǝla pǝr ilǝ balim.Bir vǝhşi ilǝ gǝr etmi şǝm xu,Müstövcibi-s ǝrzǝniş deyil bu.Vǝhşilǝr imi ş sǝninlǝ hǝmdǝm,

Hǝmrǝng olubam s ǝninlǝ, mǝn hǝm.Ey aşiqi-müst ǝmǝndü m ǝhcur!Tut ğ ı l mǝni-müst ǝmǝndi m ǝzur!



www.ocaq.net 112

Sǝbr et neç ǝ gün, ola ki, g ǝrdun,Bu günlǝri eylǝyǝ digǝrgun.Ancaq, özünü, nizar sanma!Sǝrgǝşteyi-ruzigar sanma!Bu şeri g ǝr oxusan d ǝmad ǝm,

Mǝlumun olur m ǝnim q ǝmim h ǝm:

BU MÜRƏBBE LEYLİ DİLİNDƏNDİR

Giriban oldu rüsval ı q ǝlilǝ çak dam ǝn hǝm,Mǝnǝ rüsval ı ğ ı mda dustlar t ǝn etdi, dü şmǝn hǝm.Rǝhi-e şq içrǝ can q ı ld ı m giriftari-b ǝla, t ǝn hǝm,Bu yetmǝzmi ki, bir d ǝrd art ı rı rsan d ǝrdim ǝ sǝn hǝm?

Əgǝr tutsam q ǝmim eld ǝn nihan, s ǝbrü q ǝrar ı m yox,Vǝ gǝr şǝrhi-q ǝmi-pünhan ı m ets ǝm, q ǝmküsar ı m yox,Əsiri-b ǝndi-zindan ǝm, ǝlimdǝ ixtiyarim yox,Bu yetmǝzmi ki, bir d ǝrd art ı rı rsan d ǝrdim ǝ sǝn hǝm?

Olubdur ǝşki-xunab il ǝ gülgun çöhreyi-z ǝrdim,Yan ı bd ı r at ǝşi-hicran ǝ cani-d ǝrdp ǝrvǝrdim,

Cǝfayi-ç ǝrxi-k ǝcrǝftar ǝlindǝn var min d ǝrdim,Bu yetmǝzmi ki, bir d ǝrd art ı rı rsan d ǝrdim ǝ sǝn hǝm?

Gǝhi şövqi-vüsalü, g ǝh bǝlayi-hicr il ǝ zar ǝm,Özüm h ǝm bilm ǝzǝm d ǝrdim n ǝdir, m ǝn nec ǝ bimar ǝm,Q ǝmi-e şq içrǝ bir d ǝrmani yox d ǝrdǝ giriftar ǝm,Bu yetmǝzmi ki, bir d ǝrd art ı rı rsan d ǝrdim ǝ sǝn hǝm?

Cüda s ǝndǝn bǝlavü d ǝrdi-hicran il ǝ tutdum xu,Q ı lı r hǝr dǝm m ǝnǝ bidad d ǝrd ayru, b ǝla ayru,Bǝlavü d ǝrdǝ dü şdüm ruzigar ı m böyl ǝ, hal ı m bu,



www.ocaq.net 113

Bu yetmǝzmi ki, bir d ǝrd art ı rı rsan d ǝrdim ǝ sǝn hǝm?

Tǝbibi-e şqǝ çün izhar q ı ld ı m d ǝrdi-pünhani,Mǝni-bimar ǝmütl ǝq olmad ı bir s ǝhhǝt imkani,Əzǝldǝn var min d ǝrdim, ki, yoxdur hiç d ǝrmani,

Bu yetmǝzmi ki, bir d ǝrd artı

rı

rsan d ǝrdim ǝ sǝn hǝm?

Füzuli, h ǝr zaman bir t ǝn ilǝ ba ğr ı m q ı lı rsan qan.Əcǝb bilm ǝzmis ǝn kim, e şqdǝn keçm ǝk deyil asan?Bilirsǝn dü şmü şǝm bir d ǝrdǝ kim, yoxdur ona d ǝrman,Bu yetmǝzmi ki, bir d ǝrd art ı rı rsan d ǝrdim ǝ sǝn hǝm?

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Yaz ı ld ı çü nam ǝyǝ qǝmi-dil,Zeydǝ dedi: - "Ey h ǝkimi-kamil.Tǝvizin ilǝ xo ş oldu halim,Zail oluban q ǝmü m ǝlalim.Xǝttin m ǝnǝ nüsxeyi-s ǝfad ı r,Tǝvizin ǝsǝr q ı lı r, duad ı r.Hǝr gün g ǝlü yaz böyl ǝ tǝvid

Ta s ǝhhǝtǝ tutmaq ola ümmid,Bir yaz ı lı nüsx ǝ var m ǝndǝ,Billah belǝ al onu ged ǝndǝ,Gǝrçi bilir ǝm onu ki, x ǝtdir,Bilmǝm ki, s ǝhih, ya q ǝlǝtdir.İğlaqin ǝ ver kǝmali-izah,Gǝr var is ǝ sǝhvi, eylǝ islah".Tǝqrib il ǝ verdi Zeyd ǝmǝktub,

Böylǝ gǝrǝk ǝhli- ǝqlǝ üslub.Mǝcnun ǝ çü nam ǝoldu vasil,Dür gördü ǝqiqin ǝmüqabil.



www.ocaq.net 114

Mǝfhumd ǝn etdi k ǝsbi m ǝqsud,Leyli tǝrǝfindǝn oldu xo şnud.

BU, MƏCNUNU ATASI SƏHRADƏBULDUĞUDUR

VƏNƏSİHƏTLƏ İSLAHİNDƏN ACİZ OLDUĞUDUR

Tǝhrir q ı landa ǝhli-in şa,Böylǝ bu misal ǝ çǝkdi tu ğraKim, qüsseyi-d ǝhr mübt ǝlas ı ,Mǝcnuni- şikǝstǝnin atas ı ,Qalm ı şd ı mǝlamǝt içrǝ dün-gün,Nǝ günü gün idi, n ǝ dünü dün.Getmi ş idi ǝldǝn ixtiyari,Gündüz s ǝbri, gec ǝ qǝrari.Q ı lmazd ı tǝrǝddüdünd ǝ tǝqsir,Bulmazd ı bu d ǝrdǝ hiç t ǝdbir.Bir gün onu etdil ǝr xǝbǝrdar,- "Key piri- şikǝsteyi-dil ǝfkar!Dün Leyli atas ı ol siyǝhdil,Ol münimi-süfl ǝ, piri-cahil,Sǝrxeyli yan ı nda dad ed ǝrdi,

Mǝcnuni-h ǝzini yad ed ǝrdi:"Kim, bu d ǝli hökm ǝ olmay ı b ram,Xǝlqǝ bizi eyl ǝr oldu b ǝdnam.Peyvǝstǝ bizǝ yetǝr bǝlasi,Novf ǝl qǝzǝbind ǝn et qiyasi.Hǝr nec ǝ ki, tǝndǝ can ı vard ı r,Namusumuza ziyan ı vard ı r.Çün m ǝhzi- şǝr oldu zati- ǝfi,

Vacib görünür müdam d ǝfi.Namus bizim deyil, s ǝnindir,Dǝf eylǝyǝ gör ki, dü şmǝnindir.



www.ocaq.net 115

Çün kim z ǝrǝrindǝ gördül ǝr nǝf,Əzm eyl ǝdilǝr ki, ed ǝlǝr dǝf.Yad ı n deyil, eyl ǝ oğlunu yad!Q ı l çarǝ ki, dü şmǝn olmaya şad".Ol pir dü şüb min iztirab ǝ,

Naçar özün verib ǝzab ǝ,Sǝhralǝrǝ tutdu seyl t ǝk ru,Cǝhd ilǝ yüyürdü g ǝzdi h ǝr su,Mǝnzil-m ǝnzil siri şki qan ı n,Rǝhbǝr q ı lı b ist ǝdi ni şan ı n.Çün gec ǝyǝ gündüz oldu t ǝğyir,Oldu gec ǝ zülm ǝti cahangir,Rǝf oldu ǝlameyi-m ǝnazil,Ol pirǝ tǝrǝddüd oldu mü şkil.Sǝrgǝştǝ gǝzǝrkǝn eylǝyib ah,Bir şölǝ ona göründü nagah,Ol pirin olub d ǝlili-rahi,Ruz etdi ol od şǝbi-siyahi.Sand ı odu yand ı ran ǝrǝbdir,Xeylü hǝşǝm ol oda s ǝbǝbdir.Pǝrvanǝ kimi üz urdu nar ǝ,Çün yetdi v ǝ eylǝdi nǝzar ǝ,

Gördü ki, bu şölǝ bir n ǝf ǝsdir,Nǝ şöleyi-cirmi-xarü x ǝsdir.Mǝcnunundur bu ahi-s ǝrke ş,Çǝkmiş, urmu ş cǝhan ǝ atǝş.Q ǝti nǝzǝr eylǝmiş cǝhandan,Keçmiş sǝrü çe şmü cismü candan.Nǝmülk, n ǝmal cüstcusu,Nǝ ata, n ǝ ana arizusu.

Getmi ş yelǝ bǝrgi-etibari,Ol qalm ı şü m ǝrg intizari.Ol pir çü gördü o ğlu hal ı n,



www.ocaq.net 116

Tökdü rüxi-z ǝrdǝ ǝşki-al ı n.Yan ı nda oturdu zarü q ǝmnak,Əl urdu ki, çöhr ǝsin ed ǝ pak.Ol şiyftǝ açd ı çeşmi-pürn ǝm.- "Kims ǝn! - dedi, - ey m ǝnimlǝ hǝmdǝm!

Gǝr elçi is ǝn, yetir p ǝyamı

n!Ver mücd ǝsin ol m ǝhi-t ǝmam ı n!Vǝr yolçu is ǝn, oturma qafil!Əzm eyl ǝ, göz ǝt bir özg ǝmǝnzil!"Ol pir t ǝzǝrrö etdi a ğaz:- "Key n ǝqdi-h ǝyatǝ kisǝpǝrdaz!Mǝn dürc ǝmü s ǝn düri- şǝbǝfruz,Yǝni atanam m ǝni-siy ǝhruz!Ey hasili-m ǝzrǝi-vücudim!Vey ömr x ǝsarǝtimd ǝ sydim!Ey cövhǝri-can ı m ı n hǝvas ı ,Vey dideyi-b ǝxtimin ziyas ı !Derdim olasan m ǝnim p ǝnahim!Fǝxrim, şǝrǝfim, ümidgahim.Mǝndǝn bu s ǝrir olanda xali.Sǝn olasan ǝhli-mülk ǝ vali.Xǝlq ed ǝ sǝni gör ǝndǝ yad ı m,

Baqi sǝnin ilǝ ola ad ı m.Gǝr tifliliyind ǝmǝstü bibak,Sǝhrayǝ dü şüb, yaxan q ı lı b çak,Oldun r ǝhi-e şq içind ǝmǝşhur,Mǝzur idin ol zamanda, m ǝzur!Hǝr vǝqtd ǝdir bir ǝmr qalib,Hǝr ǝhdd ǝdir bir i ş münasib.Növrǝslǝrǝ eşq bir hün ǝrdir,

Sǝrhǝddi-k ǝmalǝ rahb ǝrdir.Hala ki, m ǝqami- ǝql buldun,Tǝhsili-k ǝmalǝ qabil oldun,



www.ocaq.net 117

Sǝndǝn nǝ rǝva bu mac ǝralǝr,Sǝrmayeyi-eyb olan s ǝdalǝr.Gǝr qafil idin, ol indi aqil,Sǝhralǝrǝ dü şmǝ, gǝzmǝ qafil!Vǝhşilǝr ilǝ nǝdir bu birlik?

İnsan il ǝ xo ş deyilmi dirlik?Vǝhşi ilǝ vǝhşi, teyr il ǝ teyr,Hǝmcins il ǝ xo şdur eyl ǝmǝk seyr.Rǝhm et m ǝni-zarü namurad ǝ,Qoyma bu m ǝşǝqqǝtü b ǝladǝ.Kafurvǝş oldu mi şknab ı m,Bu sübhd ǝ sǝnsǝn afitab ı m!Olmaq ǝlifim qǝrineyi-dal,Meylim sin ǝ olma ğ ı nad ı r dal.Dövran sit ǝmilǝ canǝ yetdim,Mǝn özg ǝ diyar ǝzmin etdim.Gǝl, tap ş ı ray ı m s ǝnǝmǝqam ı m,Zǝbt eyl ǝ büsatü ehtiram ı m!Nǝ sud h ǝmişǝmǝstlikd ǝn,Nǝ faidǝ bütp ǝrǝstlikd ǝn?Ey mǝst, k ǝmali-hidd ǝtind ǝnYoxdur x ǝbǝrin q ǝbah ǝtind ǝn!

Ol lǝhzǝ ki, hu şiyar olursan,Əlbǝttǝ ki, şǝrmsar olursan.Ey bütg ǝdǝlǝr sǝnǝmpǝrǝsti!Çün r ǝf ola bu hicabi-m ǝsti,Mǝzmum olub etdiyin bu hal ǝt,Əlbǝttǝ, sǝnǝ yetǝr xǝcalǝt.Bir dilbǝrǝ ver könül ki, daimBünyadi-s ǝbat ı ola qaim!

Gǝr olsa yolunda bu cahan xak,Damani ola qübard ǝn pak.Sǝn seydi olan xüc ǝstǝ şǝhbaz,



www.ocaq.net 118

Hǝr lǝhzǝ q ı lı r bir ǝldǝ pǝrvazGǝh Novf ǝlǝdir mütii-f ǝrman,Gǝh İbni Sǝlamǝmunisi-can.Sǝn - böyl ǝ bǝlalǝrǝ giriftar,Ol - öyl ǝ çira ğ i-b ǝzmi- ǝğyar.

Şǝrm eyl ǝ, bu e şqbazlı

qdan,Bifaidǝ cangüdazl ı qdan!Yoxdur çu b ǝqasi ruzigarin,Fǝrz eyl ǝ ki, oldu yar yarin,Vǝsl etm ǝ onunla kim, bilirs ǝnBir gün olur ondan ayr ı lı rsan.Tǝrk eylǝ bu h ǝrzǝ-h ǝrzǝ seyri,Yad eylǝ ilahi, anma qeyri!Kim, nǝfsǝmǝadü m ǝrcǝoldur,Q ǝt et ona söz ki, m ǝqtǝ oldur.Hǝq sanei-d ǝhrü karg ǝhdir,Bunda ǝmǝl etm ǝmǝk gün ǝhdir.Hǝr kims ǝ gǝrǝk gǝlǝn m ǝhǝldǝ,Bu karg ǝh içrǝ bir ǝmǝldǝ.Hǝr kim n ǝ ǝmǝl q ı lı rsa bünyad,Muzdunu ver ǝr ǝmǝlcǝ ustad.Ey kargǝhi-c ǝhan ǝ daxil,

Sǝn hǝm ǝmǝl eylǝ, olma qafil!Vǝqt oldu s ǝf ǝr q ı lam c ǝhandan,Avarǝ olan bu xakidandan;Vǝqt oldu ver ǝm f ǝnayǝ tǝxtim,Q ǝdr ilǝ çǝkǝm b ǝqayǝ rǝxtim.Gǝl yan ı ma, eyl ǝ fikri-hal ı m!Biganǝyǝ vermǝmülkü mal ı m!Çün onu y ı ğ ı nca ç ǝkmişǝm rǝnc.

Q ı yma ki, n ǝsibi-qeyr ola g ǝnc.Eşqin, bilir ǝm ki, böyl ǝ qalmaz,Daim s ǝni qǝm bu hal ǝ salmaz.



www.ocaq.net 119

Bǝxtin oyananda bu yuxudan,Hirsin yorulanda cüstcudan,Qorxum bu ki, özg ǝ ola hal ı m,Dünyad ǝ nǝmǝn qalam, n ǝmal ı m.Bikǝslik olub s ǝnǝmüq ǝrrǝr,

Bikǝs olasan müdam, biz ǝr...Aqil kişi durbin g ǝrǝkdir,Dünyad ǝ ümid bir dir ǝkdir".Çün p ǝndi tük ǝtdi ol xir ǝdmǝnd,Mǝcnuna t ǝfavüt etdi ol p ǝnd.Dövlǝtli sözün ǝ oldu mail,Bir fikr elǝdi ki, ola aqil,Q ǝt ed ǝ sǝlasili-cünuni,Sövdas ı n ı n olmaya z ǝbuni,Tǝrk eylǝyǝ arizuyi-dildar,Eşqǝ dǝxi olmaya giriftar.Əmma yen ǝ eşq şǝhriyariFǝrmanin ǝ çǝkdi ol fikari:- "Key vari, olan m ǝnim cahanda!Nǝn var s ǝnin, bu cismü canda?Canǝ tǝmǝ etm ǝ kim, m ǝnimdir!Tǝrk eylǝ tǝni ki, m ǝskǝnimdir!

Mǝndǝn keçü canü t ǝndǝn ayr ı l!Qoy varl ı ğ ı n, özünl ǝ sǝn bil!"Gülbün kimi qan ı cuşǝ gǝldi,Bülbül sif ǝti xüru şǝ gǝldi:- "Key eyni-s ǝlah olan b ǝyani!Vǝzi m ǝnǝ afiyǝt ni şani!Mǝn hǝm buna qail ǝm ki, p ǝndinMǝzmuni-k ǝlami-sudm ǝndin,

Nisbǝt m ǝnǝ xeyrdir, deyil şǝr,Gǝr olsa e şitmǝyi müyǝssǝr.Gǝrçi sözün ǝ qulaq tutdum,



www.ocaq.net 120

Nǝ sud, e şitdimü unutdum.Sǝn dem ǝ ki, tut x ǝbǝr sözümd ǝnKim, yox x ǝbǝrim m ǝnim özümd ǝn.Eşq ald ı dǝrunimü birunim,Getdi yel ǝ sǝbr ilǝ sükunim.

Mǝn ǝqlǝ tǝvǝccöh eyl ǝrǝm çox,Sövda yolumu tutar ki: - Yox, yox!Sǝn qandanü t ǝrki-e şq qandan?Eşqi- ǝzǝli ç ı xarm ı candan?Tǝnin sit ǝmilǝ cana yetdim,Tǝrk eylǝmǝni çü t ǝrkin etdim!Lütf eylǝ, zaman-zaman verib p ǝnd,İslah ı ma olma arizum ǝnd!Arar ǝlǝmim bu mac ǝradǝn,Atǝş kimi cünbü şi-h ǝvadǝn.Bir şişǝ ki, oldu par ǝ-par ǝ,Peyvǝndin ǝ hiç varm ı çarǝ?Tǝklifimi q ı lma xaniman ǝ,Gör sür ǝti-g ǝrdişi-z ǝman ǝ,Çün s ǝn hǝm onu qoyub gedirs ǝn,Onda m ǝni ǝylǝyib nedirs ǝn?Ancaq m ǝnǝ ǝrzi-mülkü mal et!

Oğlunu özün kimi x ǝyal et!Fǝrz eyl ǝ ki, mal ǝ oldu vali,Getdi, yen ǝ qeyrǝ qoydu mali".Ol kişvǝri-e şq padi şahi,Ol övci-b ǝlavü d ǝrd mahi,Üzr ilǝ q ı lı rd ı eylǝyib ah,Babas ı na şǝrhi-q ǝm ki, nagahLǝrzan oluban t ǝni-h ǝzini,

Qan doldu qolundan asitini,Əl verdi atas ı na t ǝhǝyyür,Mǝcnun dedi: - "Eyl ǝmǝ tǝf ǝkkür!



www.ocaq.net 121

Fǝsd eyl ǝdi ol büti-p ǝrizad,Niş urdu onun qoluna f ǝssad,Ol zǝxm ǝsǝri göründü m ǝndǝ,Biz bir ruhuz iki b ǝdǝndǝ.Bizdǝ ikilik ni şan ı yoxdur,

Hǝr birinin özg ǝ canı

yoxdur.Sǝn sanma ki, oldur ol, m ǝnǝm m ǝn,Bir can ilǝ zind ǝdir iki t ǝn.Xürrǝm oluram, o olsa xürr ǝm,Q ǝm yets ǝ ona, m ǝnǝ yetǝr qǝm".Ol pir çü vaqif oldu hal ǝ,İnsaf g ǝtirdi ol k ǝmalǝ.Bildi ki, deyil bu n ǝqş batil,Olmaz hiy ǝl ilǝ eşq zayil.Minbǝd nǝsihǝt etm ǝz oldu,Tǝn ilǝ f ǝzihǝt etm ǝz oldu.Tǝrk etdi t ǝriqeyi-nizain,Nomid olub eyl ǝdi vidain.

BU, MƏCNUN ATASININ TƏRKİ-N İZAETDİYİDİR VƏNAÇAR HƏSRƏTLƏ

VİDA ETDİYİDİR

"- Key ri şteyi-gövh ǝri-murad ı m!Ayineyi-hüsni-etiqad ı m!Bir lǝhzǝmǝnǝ tǝrǝhhüm eyl ǝ!Göftar ı m e şit, t ǝkǝllüm eyl ǝ!Pǝrvayi-m ǝni- şikǝstǝhal et!Əzmi-s ǝf ǝr eylǝdim, h ǝlal et!

Naxo ş sǝnǝmǝndǝn idi ǝhval,Mǝn getm ǝli oldum, indi xo ş qal!Zinhar şikayǝt etm ǝmǝndǝn,



www.ocaq.net 122

İncikli hekay ǝt etm ǝmǝndǝn!Dirlikdǝ çü s ǝndǝn almad ı m kam,Tusǝnliyǝ dü şdün, olmad ı n ram.Budur k ǝrǝmind ǝn iltimas ı mKim, tutasan öldüyümd ǝ yas ı m!

Hǝr lǝhzǝ edib f ǝğanü zari,Torpa ğ ı ma ed ǝsǝn güzari.Tǝklifi-ni şatü ey ş q ı lmǝnKim sǝn dey ǝsǝn, "bu r ǝsmi bilm ǝn"Fǝryadü f ǝğand ı r ǝsli-mat ǝm,Sǝn xud bu r ǝvişdǝsǝn müs ǝllǝm.Öz ad ǝtin ilǝ nalǝ eylǝ,Əcrini m ǝnǝ hǝvalǝ eylǝ!Budur q ǝrǝzim ki, dustü dü şmǝn,Görsün s ǝni, eylǝyǝndǝ şiyvǝn.Bikǝsliyim olmaya m ǝnǝ ar,Mǝlum ed ǝlǝr ki, varisim var".Çün q ı ld ı vǝsiyyǝt ol p ǝrişan,Döndü ev ǝ gǝldi zarü giryan.Dǝrdü ǝlǝm etdi onu r ǝncur,Qalmad ı hǝyat ı şǝminǝ nur.Dǝrdinǝ bulunmaz oldu d ǝrman,

"Mǝcnun!" dedi, verdi aqib ǝt can.Dünyayǝ ümid tutmaq olmaz,Hǝrgiz ölümü unutmaq olmaz!Xoş xaneyi-ey şdir bu al ǝm,Dǝrda ki, deyil ǝsas ı möhk ǝm.

BU, MƏCNUNUN ATASI VƏFATINDAN

XƏBƏRDAR OLDUĞUDUR VƏ MƏZARİNƏYOL BULDUĞUDUR



www.ocaq.net 123

Saqi, meyi-lal ǝfam yoxmu?Dözm ǝn bu xumar ǝ, cam yoxmu?Öldürdü m ǝni qǝmi-nihani,Yoxdurmu şǝrabi- ǝrğǝvani?Q ǝm d ǝfinǝ, durma, eyl ǝ tǝdbir!

Əldǝn gǝlǝni gǝl etm ǝ tǝqsir!Dünya ki, nigari-dilrübad ı r,Zinhar, inanma, biv ǝfad ı r.Sǝn gǝrçi olubsan ona m ǝftun,Oldur t ǝlǝbind ǝ sǝndǝn ǝfzun.Sǝnsǝn ona c ǝhl ilǝ tǝlǝbkar,Oldur s ǝnǝ elm ilǝ hǝvadar:Hǝr nec ǝ ki, ona mihmansan,Eyşü tǝrǝbilǝ kamiransan.Ondan s ǝf ǝr ixtiyar ed ǝndǝ,Qürbi-h ǝqǝ üz tutub ged ǝndǝ,Göz sürm ǝsi eylǝyib qübar ı n,Ta m ǝhşǝr olur nigahdar ı n.Yolunda özün ver ǝr f ǝnayǝ,Saxlar, s ǝni tap ş ı rar b ǝqayǝ.Hǝr kim ki, bu nükt ǝdǝndir agah,Dövrani-f ǝlǝkdǝn etm ǝz ikrah.

Hǝm dirlikd ǝ ǝzab ı olmaz,Hǝm mövtd ǝn ictinab ı olmaz.Bir gün ax ı d ı b siri şki-gülgun,Nǝcd üzr ǝ oturmu ş idi Mǝcnun,Min tǝn ilǝ bir c ǝfaç ı sǝyyad,Ol zar ǝ yetişdi q ı ld ı f ǝryad:- "Key ard ǝn el içind ǝ ari!Vey naqis olan ǝyari-kari!

Yox s ǝndǝ nişani-namü namus,Əfsus ki, ars ı zsan, ǝfsus!İnsaf deyil sit ǝmdǝ israf.



www.ocaq.net 124

İnsafs ı z oldu ğuna, insaf!Dirlikdǝ atan ı etm ǝdin şad,Bari q ı l onu öl ǝndǝ bir yad!Can verdi m ǝhǝbbǝtind ǝ ol pir,Yad eylǝmǝdin, n ǝdir bu t ǝqsir?

Yoxdurmu cibill ǝtind ǝ azǝrm?Allahdan eyl ǝmǝzmis ǝn şǝrm?"Mǝcnun ǝ buraxd ı ol sǝda suz,Artı rd ı f ǝğan ı n ol siy ǝhruz.Baran kimi da şǝ urdu ba ş ı n,Mey kimi ǝyağǝ tökdü ya ş ı n.Q ǝbrin sorub ist ǝdi ni şanǝ,Oldu gözü ya ş ı tǝk rǝvanǝ.Çün gördü atas ı n ı n m ǝzar ı n,Şǝm eylǝdi ona cismi-zar ı n.Tari-t ǝnǝ dǝrdi tab verdi,Dil atǝşü did ǝ ab verdi.Lövh eylǝdi köksünü m ǝzar ǝ,Dı rnaq il ǝ q ı ld ı parǝ-par ǝ.Bağr ı na bas ı b m ǝzari-pakin,Gül yapra ğ ı etdi lövhi-xakin.Əf ğan ilǝ taz ǝ q ı ld ı mat ǝm,

Əf ğan ı içindǝ derdi h ǝr dǝm:- "Key baniyi-büneyi-vücudim!Üsyani ziyan, rizas ı sudim!İrşad ı n ı bilmǝdim q ǝnimǝt,Yüz vay ki, fövt olundu fürs ǝt.Yüz heyf ki, tutmad ı m t ǝriqin,Bir neçǝ gün olmad ı m rǝfiqin.Feyzin m ǝnǝ olmad ı müyǝssǝr,

Sǝn xeyr dedin, m ǝn eylǝdim şǝr.Cövr ilǝ sǝnǝ cǝfalǝr etdim,Yanl ı ş vard ı m, x ǝtalǝr etdim.



www.ocaq.net 125

Ey dövlǝtim, olma dur m ǝndǝn!Vey şǝm, götürm ǝ nur m ǝndǝn!Olsam ğǝmi-al ǝmǝ giriftar,Ancaq s ǝn idin ǝnisü q ǝmxar.Hǝmrazim idin şikayǝtimd ǝ,

Dǝmsazim idin hekay ǝtimd ǝ.Noldu ğǝmimǝ gǝtirm ǝdin tab?Qorxutdu m ǝgǝr sǝni bu girdab?Noldu s ǝbǝb, eyl ǝdin ǝzimǝt?Mǝndǝnmi idi s ǝnǝ hǝzimǝt?Ey mǝnşǝi-cövh ǝri-h ǝyat ı m,Xoşnudlu ğundad ı r nǝcat ı m!Bildim işimi, günahkar ǝm!Gǝldim s ǝnǝ xarü şǝrmsar ǝm.Dünyad ǝ sǝni mǝn eylǝdim zar,Üqbad ǝmǝni sǝn eylǝmǝ xar!Yaxd ı n m ǝni at ǝşi-c ǝfayǝ!Sald ı n qǝmü möhn ǝtü b ǝlayǝ!Sǝn meyli-f ǝraqü rah ǝt etdin,Bir künci tutub f ǝra ğǝt etdin!Kim eylǝdi hǝll mü şkilat ı n?Kim verdi bu qüss ǝdǝn nǝcat ı n?"

Şǝb ta s ǝhǝr ol ǝsiri-hicran,Matǝm tutub etdi ahü ǝf ğan.Çün mi şkǝ töküldü g ǝrdi-kafur,Zülmat ǝ buraxd ı pǝrtövün nur,Ehya q ı lı ban m ǝrasimi-v ǝcd,Tutdu r ǝhi-gurxaneyi-N ǝcd.

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Ərbabi-k ǝmalǝ ol ǝyand ı r,



www.ocaq.net 126

Kim, hüsn il ǝ eşq tov ǝmand ı r,Hüsn ayineyi-cahannümad ı rKeyfiyyǝti-e şq ona cilad ı r.Hüsn olmasa, e şq zahir olmaz,Eşq olmasa, hüsn mahir olmaz.

Hüsn olmasa, e şqdǝn nǝ hasil?Mǝşuq ed ǝr ǝhli-e şqi kamil.Olmaz is ǝ eşq hüsn olur xar,Eşq ilǝdir ǝhli-hüsn ǝ bazar.Mǝcnun idi şǝmi-m ǝclisǝfruz,Leyli ona at ǝşi-cig ǝrsuz,Mǝcnun idi cami-rah ǝtǝfza,Leyli ona badeyi-müs ǝffa.Leylidǝn idi k ǝmali-M ǝcnun,Hüsn il ǝ olurdu e şqi ǝfzun.Mǝcnundan idi c ǝmali-LeyliEşq idi ed ǝn cǝmalǝmeyli.Bir gün Mǝcnuni-dil şikǝstǝ Sǝhrad ǝ gǝzirdi zarü x ǝstǝ,Bir sǝfhǝdǝ gördü iki peyk ǝr,Leyli Mǝcnun il ǝmüs ǝvvǝr.Mǝhv eylǝdi nǝqşi-dilsitan ı n,

Qoydu özünün h ǝmin ni şan ı n.Sordular ona h ǝqiqǝti-hal:- Kim, ni şǝ bir oldu iki timsal?Dedi: - "Biz ǝ birdürür h ǝqiqǝt,Birlikdǝ yara şmaz iki sur ǝt.Olmaq g ǝrǝk ǝhli-dan ı ş agǝh,Kim, biz ikilikd ǝniz mün ǝzzǝh".Sail dedi: - "Bu deyilmidir ar

Kim, yar ola yox, s ǝn olasan var?Sǝn net ǝ qal ı rsan, ol olur h ǝkk?Bari onu qoy, s ǝnǝ qǝlǝm çǝk!"



www.ocaq.net 127

Dedi: - R ǝhi-e şqdǝ nǝ layiq,Mǝşuqǝ ola niqabi-a şiq.Üşşaq t ǝnü h ǝbib cand ı r,Tǝn zahirü t ǝndǝ can nihand ı r.Mǝşuqǝ nǝ bak, olursa m ǝstur,

Aşiq gǝrǝk el içind ǝmǝşhurKim, alǝmǝ aşiq ax ı dan ya ş Mǝşuq kim oldu ğun q ı lı r fa ş".

BU, MƏCNUNUNŞƏMMEYİ-KEYFİYYƏTİ HALIDIR VƏBƏZİ SİFATİ-KƏMALIDIR

Mǝcnun idi mülki-d ǝrd şahi!Xeyli-dǝdü dam onun sipahi.Ahunun al ı rd ı mişk bac ı n,Rubah s ǝmurunun x ǝrac ı n.Bir sǝrvǝr idi k ǝrimü adil,Cümlǝ dǝdü dam ǝ ǝdli şamil.Xuni-cig ǝrindǝn ol v ǝfadar,Xunxarlar ı q ı lı rd ı xunxar.Xunabi-cig ǝr töküb d ǝmad ǝm,

Q ı lmazd ı siba rizqini k ǝm.Dövründ ǝ dirǝndǝlǝr olub ram,Tutmu şdu biri-biril ǝ aram.Gur olmu ş idi pǝlǝngǝ hǝmraz,Gürg olmu ş idi gǝvǝznǝ dǝmsaz.Şir olmu ş idi ǝnisi-n ǝxcir,Nǝxcir ǝmǝrdi şirdǝn şir.Yan ı nda tutard ı mur xan ǝ,

Göz ya ş ı ndan y ı ğard ı dan ǝ.Gahi olub ǝşk seyli qayim,Seylabǝ ged ǝrdi min b ǝhayim.



www.ocaq.net 128

Gǝh odunu t ǝndǝ tab ed ǝrdi,Min can ǝvǝri kǝbab ed ǝrdi.Bel olmu ş idi ǝlindǝ d ı rnaq,Yerdǝn sovurard ı ba şǝ topraq.Muyindǝ ğübar olub f ǝrahǝm,

Əşk ilǝ çǝkib zaman-zaman n ǝm,Ahubǝrǝ sǝbzǝ zari oldu,Gülzari-cünun b ǝhari oldu,Gǝr tutsa idi g ǝvǝzn ilǝ xu,Axard ı gözünd ǝn ol q ǝdǝr su,Kol sudan olurdu taz ǝvü tǝr,Hǝm b ǝrg ver ǝrdi şaxi, h ǝm b ǝr.Hǝr lǝhzǝ al ı b ǝlinǝ bir mar,Xürsǝnd oluban deyirdi ol zar:- "Kol sünbüli-mi şkbuyi tutdum,Sǝrrişteyi-arizuyi tutdum".Qaplan kimi can ǝ urdu min da ğ,Arslan sif ǝti uzatd ı d ı rnaq,Arslanlar ı n oldu pi şvas ı ,Qaplanlar ı n oldu müqt ǝdas ı .

BU, MƏCNUNUN SİDQ İLƏMÜNACATETDİYİDİR VƏNAVƏKİ-DUASI HƏDƏFİ- İCABƏTƏ YETDİYİDİR

Bir gecǝ ki, zülm ǝti-ziyasuz,Zülfi- şǝbi etdi bürqeyi-ruz,Bir lǝli edib sipehr nayab,Göstǝrdi yerin ǝmin düri-nab,

Bir sanca ğ ı eylǝyib nigunsar,Min mǝhçeyi-r ǝyǝt etdi izhar.Q ǝtrǝ-q ǝtrǝ hǝkimi- ǝflak,



www.ocaq.net 130

Əqrǝb burax ı b kǝmǝndi-pürx ǝm.Divi- şǝbǝ q ı ld ı qeydi möhk ǝm.Tövsini qurub sipehri-laib,Atı ld ı xǝdǝngi-N ǝcmi-saqib.Büzğaleyi-asiman töküb mu,

Göy sǝfhǝsin eyl ǝdi siyǝhru.Dǝlvi dǝlib af ǝti-z ǝman ǝ,Min qǝtrǝ saç ı ld ı asiman ǝ.Hut eylǝdi hǝbsi-Yunisi-ruz,Bǝrqi- şǝf ǝq oldu asimansuz.Ərz eyl ǝdi Əxbǝşǝcinas ı n,Cǝbhǝ dǝxi cǝbhǝsin ziyas ı n.Hǝm h ǝqǝ cǝmalǝ verdi ziyv ǝr,Hǝm h ǝnǝmükǝllǝl etdi ǝfsǝr.Şǝrteynü Büteyn, S ǝmakü Əklil,Nur etdil ǝr asiman ǝ tǝhvil.Ta Sadirü Varid ǝ, Nǝaim,Sǝrf eylǝyǝ sǝrf ilǝDǝaim.Tǝzyin üçün etdil ǝr müh ǝyya,Llin Dǝbǝran, dürün Sür ǝyya.Verdi r ǝvişi-sipehrü ǝxtǝr,Tǝrtibi-Müq ǝddǝmü Müǝxxǝr.

Mǝcnun müt ǝhǝyyirü pǝrişan,Qalm ı şd ı sipehr i şindǝ heyran,Gǝrdun ǝ açard ı dideyi-t ǝr,Yer üzün ǝ doldurard ı ǝxtǝr.Hǝr ǝxtǝrǝ ǝrzi-hal ed ǝrdi,Min arizuyi-m ǝhal ed ǝrdi.Əvvǝl olub asiman ǝmail,Şǝrh etdi Ütarid ǝ ğǝmi-dil:

- "Key ǝhli-hesab ǝ karf ǝrmay!Müstövfiyi- ǝqlü m ǝşrǝfi-ray.Ey nasixi-nüsxeyi-m ǝani!



www.ocaq.net 131

Fehristi-rümuzi-asimani!Q ǝssami-m ǝqasidü m ǝtalib,Rǝssami-m ǝnasibü m ǝratib!Dǝrdi-dilimin hesab ı çoxdur,Sǝndǝn özg ǝ dǝbir yoxdur.

Bir namǝyǝ dǝrdimi r ǝqǝm qı

l,Sultan ı ma ǝrzǝ et, k ǝrǝm q ı l!Şayǝd ǝsǝr ed ǝ feyzi-xam ǝn,Tǝvizi-cünunim ola nam ǝn".Gördü ki, Ütarid anlamaz raz,Bir özgǝ tǝrǝnnüm etdi a ğaz,Döndǝrdi üz ondan a ğlay ı b zar,Mǝrrixǝ niyaz ı n etdi izhar:- "Key valiyi-m ǝsnǝdi- şücaǝt!Şǝm şirinǝ alǝm ǝhli-ta ǝt!Sǝn sahibi-nüsr ǝtü z ǝf ǝrsǝn,Ərbabi-silah ǝ taci-s ǝrsǝn!Mǝn aciz ǝmü q ǝvidir ǝğyar,Mǝn bik ǝsü x ǝsmdir sit ǝmkar.Acizlǝrǝ lütf edib m ǝdǝd q ı l!Bikǝslǝrdǝn bǝlan ı rǝd q ı l!Çǝk ti ğini, eylǝ dǝfi-dü şmǝn,

Ta dusta h ǝmni şin olam m ǝn!"Çün gördü bül ǝnd yerd ǝdir kam,NǝTir yet ǝr ona, n ǝBǝhram.Tiğ ilǝ qǝlǝmdǝn oldu nomid,Tutdu r ǝhi-barigahi-tovhid.Dǝrgah ǝ tutub rüxi-niyaz ı n,Mǝbudin ǝ ǝrzǝ q ı ld ı raz ı n:- "Key ti ğǝ müinü kilk ǝ rǝhbǝr!

Bǝhram - qülamü Tir - çak ǝr.Ey f ǝrqi- ǝmǝl külahduzi,Sahibrǝqǝmi-b ǝrati-ruzi!



www.ocaq.net 132

Rǝhm et m ǝni-zarü bin ǝvayǝ!Dǝrdi-dilimi yetir d ǝvayǝ!Leyliyi sǝn eylǝdin p ǝrivǝş Kim, can ǝ cǝmali urdu at ǝş.Sǝn q ı ld ı n onu b ǝlayi-al ǝm,

Ol etdi m ǝni şikǝsteyi-q ǝm.Verdin ona hüsni-al ǝmǝfruz,Sald ı mǝnǝ atǝşi-c ǝhansuz.Dǝrd ilǝmǝni sǝn eylǝdin zar,Mǝn qandanü Leyliyi-c ǝfakar.Leyli ki, mǝni bǝlayǝ sald ı .Bir görm ǝk ilǝ qǝrar ı m ald ı Yoxdur r ǝvişindǝ ixtiyar ı Kim, dönd ǝrǝ ald ı ğ ı qǝrar ı ,Biçarǝdir öz i şindǝ ol hǝm,Sǝndǝn bulunur bu z ǝxmǝmǝrhǝm.Hǝm s ǝn kǝrǝmind ǝn et ǝlac ı m,Kǝs qeyri ki şidǝn ehtiyac ı m!Ey dǝrdǝ q ı lan m ǝni giriftar!Kimdir m ǝnǝ sǝndǝn özg ǝ qǝmxar?Çox-çox hük ǝmayǝ söylǝdim hal,Tǝşxisi-m ǝrǝzdǝ oldular lal;

Bildim ki, h ǝkimi-f ǝrd s ǝnsǝn!Danayi-c ǝmi-d ǝrd s ǝnsǝn!Gǝr dǝrd, vǝ gǝr dǝva sǝnindir!Hakim s ǝnsǝn, riza s ǝnindir!Yǝni ki, g ǝtir kǝmalǝ zövqüm,Gündǝn-gün ǝ q ı l ziyad ǝ şövqüm!Sal çe şmimǝ lǝlinin x ǝyalı n,Ver t ǝbimǝ hüsnünün k ǝmal ı n.

Daim onu m ǝndǝ zahir eyl ǝ,Lütf et, iki sur ǝti bir eyl ǝ!Q ǝdrim, q ǝmi içrǝmöt ǝbǝr q ı l!



www.ocaq.net 133

Dǝrdin, m ǝnǝ ruzi, ol q ǝdǝr q ı lKim, kims ǝyǝ ol olub müy ǝssǝr,Kimsǝmǝnǝ olmaya b ǝrabǝr!Görmǝk rüxün olmaz olsa m ǝqdur,Xunbar gözümd ǝ olmas ı n nur.

Zövqi- ǝlǝmi olursa nayab,Mǝcruh t ǝnimd ǝ olmas ı n tab.

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Eylǝrdi bu suz il ǝmünacat,Möhnǝtlǝrǝ istǝyib mükafat,Kaçı ld ı güli-h ǝdiqeyi-ruz,Göstǝrdi gün ǝş cǝmali-firuz.Mürği-d ǝmi-sübh ç ǝkdi avaz,Zağ i- şǝbi-tir ǝ q ı ld ı pǝrvaz.Hǝm s ǝfheyi-al ǝm oldu röv şǝn,Hǝm daneyi- ǝncüm oldu x ǝrmǝn,Gün ayin ǝdar ı oldu g ǝrdun,Tökdü q ǝdǝminǝ dürri-m ǝknun.Sübh urdu s ǝfayi-sidqd ǝn dǝm,

Açı ld ı güli-ni şati-al ǝm.Tǝsiri-s ǝfayi-cami-xur şid,Göy gül şǝnin etdi bezmi-C ǝmşid.Lalǝ kimi da ğǝ çı xd ı Mǝcnun,Nǝzzar ǝyǝ açd ı çeşmi-pürxun.Gördü ki, g ǝlir nǝdimi-kamil,Hǝmrazi-q ǝdim, Zeydi-qabil.Rüxsar ı nda ni şatd ǝn nur,

Bǝhcǝt gözün ǝ cǝmal ı mǝnzur.Yox z ǝrrǝcǝ qüss ǝvü-m ǝlali,Mǝcnun ǝ ǝcǝb göründü hali.



www.ocaq.net 134

Sordu ki: - "N ǝdǝndir inbisat ı n?Adǝtcǝ görünm ǝyǝn ni şat ı n?Mǝqsudin ǝ dǝstrǝsmi oldun?Dildarin ǝ hǝmnǝf ǝsmi oldun?Nǝ qǝdr ilǝ sǝrbülǝnd olubsan?

Noldu ki, ni şatm ǝnd olubsan?"Zeyd açd ı düri-x ǝzaneyi-raz:- "Key türf ǝ hümayi-övci-ezaz!Dün tövfi-diyari-yar q ı ld ı m,Ol sǝrv yana güzar q ı ld ı m.Tǝviz vǝsilǝsilǝ bir d ǝm,Oldum h ǝrǝmi-vüsal ǝmǝhrǝm.Gördüm m ǝhi-arizin ziyas ı z,Ayineyi-t ǝlǝtin cilas ı z.Nǝ lǝli-lǝbind ǝ qǝtreyi-ab.Nǝmah rüxünd ǝ zǝrreyi-tab.Lǝli-t ǝrǝ ǝşki gövh ǝrǝngiz,Bǝrgi-gül ǝ nǝrgisi güh ǝrriz.Kördü m ǝni etdi nal ǝvü zar,Raz açd ı mǝnǝ ki: - "Ey vǝfadar!Düşdü ola N ǝcdǝ rǝhgüzarin,Gördün ola hal ı n ol fikarin,

Mǝcnunumu gördün is ǝ, billah!Eylǝmǝni-zari ondan agah!Necǝ keçǝr ola mahü sali?Kim ola r ǝfiqi, nola hali?Billah, güz ǝr ets ǝn ol yanay ǝ.Rǝhm et m ǝni-zarü mübt ǝlayǝ!Mǝndǝn ona şǝrhi-z ǝfi-hal et!Halı n m ǝni-x ǝstǝdǝn sual et!

Söylǝ, nec ǝsǝn hücumi-q ǝmdǝn?Tüğyani-m ǝşǝqqǝtü sit ǝmdǝn?Matǝmzǝdǝ oldu ğun e şitdim,



www.ocaq.net 136

Nǝzm eyl ǝyibǝn bǝyani-hal ı n,Şǝrhi-rüxi-z ǝrdü ǝşki-al ı n,İrsal ed ǝ gör m ǝni-h ǝzinǝ,Kol cövhǝrǝ can edim x ǝzinǝ.Əlfazi olub h ǝmişǝ zikrim,

Bu karg ǝh içrǝ bikri-fikrim,Tǝrzi-q ǝm ed ǝndǝ canǝ tǝsvir,Ol nǝqşdǝn ola ça şnigir".Hǝm hali-dilin q ı lı rd ı izhar,Hǝm bu q ǝzǝli q ı lı rd ı tǝkrar:

BU QƏZƏL LEYLİYİ-D İLPƏZİRİNDİR

Nǝçün, ol şǝm kafur üzr ǝ kilkin mi şkbar etm ǝz?Yaz ı b bir rüq ǝmin lütf ǝ bizi ümmidvar etm ǝz?

Mǝnimlǝ dust lütfün az edib, çox t ǝn ed ǝr dü şmǝn,Nǝçün lütf eyl ǝyib dü şmǝnlǝri bir şǝrmsar etm ǝz?

Gǝl, ey göz, yar x ǝttin nam ǝdǝ görm ǝk hǝvǝs q ı lmaKi, xǝtti-nam ǝ dǝfi-d ǝrdi-hicri-x ǝtti-yar etm ǝz!

Kǝbut ǝrdǝn umard ı m, nam ǝsin, gör z ǝf tale kim,Görüb ah ı m odun m ǝndǝn yana ol h ǝm güzar etm ǝz.

Füzuli, nameyi-dildar bir t ǝvizdir guyaKim, onsuz x ǝstǝdillǝr xatiri bir d ǝm q ǝrar etm ǝz.

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Mǝcnun ki, e şitdi ol p ǝyami,



www.ocaq.net 137

Bǝxti-müt ǝmǝrrid oldu rami,İqbal ı na etiqad ı oldu,Dildar ı na etimad ı oldu.Xunabi-siri şkdǝn çǝkib n ǝm,Gülzari-z ǝmiri oldu xürr ǝm.

Hǝm güldü üzü çira ğ lar t ǝk.Hǝm könlü aç ı ld ı da ğ lar t ǝk,Zeydǝ dedi: Ey r ǝfiqi-sadiq!Mǝn vǝhşiyǝ hǝmdǝmi-müvafiq!Çün mücdeyi-m ǝrhǝmǝt yetirdin,Yar ı m x ǝbǝrin m ǝnǝ gǝtirdin,Mǝndǝn hǝm ona yetir s ǝnalǝr,Ərz eyl ǝ dürudl ǝr, dual ǝr,Xaki-d ǝrinǝ yetir niyazim,Dǝrgahin ǝ ǝrz eyl ǝ razim:"Key canimǝ dadlu d ǝrdü da ğ ı Könlüm f ǝrǝhi, gözüm çira ğ ı !Lillahülhǝmd yar imi şsǝn,Mǝn ist ǝdiyimcǝ var imi şsǝn.Əhdind ǝ vǝfa bulundu axir,Şǝhdind ǝ şǝfa bulundu axir,Bildim ki, m ǝni sevirs ǝn, ey mah!

Əhsǝnt, ǝhsǝnt, bar ǝkǝllah!Lütfün x ǝbǝri qǝrar ı m ald ı ,Şirin sözün ixtiyar ı m ald ı .Lütfün e şidib olur cig ǝr tab,Şirin sözün ǝ gǝtirmǝzǝm tab.Ah, ǝr q ı lı b özg ǝ rǝsm bünyad,Nagǝh tutasan t ǝriqi-bidad,Tǝlx ola sözün misali-bad ǝ,

Lütf olmaya, q ǝhr ola arad ǝ,Xuban i şi cövr ilǝ cǝfadir,Sǝndǝn görün ǝn m ǝnǝ vǝfadir.



www.ocaq.net 140

Bu xabü x ǝyalǝ olma xürr ǝm!Əhvali-z ǝman ǝmünq ǝlibdir,Ondan xir ǝd ǝhli müct ǝnibdir.Q ǝm mat ǝmin eyl ǝyǝndǝ bünyad,Neyyah bu növ ç ǝkdi f ǝryad

Kim, İbni Sǝlami etdi g ǝrdunAmaci-x ǝdǝngi-ahi-M ǝcnun.Ol sǝddi götürm ǝyǝ arad ǝn,Əşk oldu r ǝvan iki y ǝnad ǝn.Ol növr ǝsi-nat ǝvan, d ǝmad ǝmŞövq ilǝ çǝkǝrdi mehn ǝtü q ǝm.Hǝsrǝt ǝlǝmi yaman ǝlǝmdir,Q ǝm b ǝdriqeyi-r ǝhi- ǝdǝmdir.Dǝrdü q ǝmi-h ǝsrǝti-nihani,Sǝrvi-q ǝdin etdi xiz ǝrani.Üz urdu pozulma ğa tilismi,Bir qayǝtǝ yetdi z ǝfi-cismiKim, peyk ǝri nǝqşi-b ǝstǝr oldu.Rǝna q ǝdi bǝstǝr ist ǝr oldu.Gün-günd ǝn olub x ǝrab hal ı ,Qalmad ı sa ğalmaq ehtimal ı .Dǝrdinǝ dǝva bulunmaz oldu,

Rǝncinǝ şǝfa bulunmaz oldu.Əndişeyi-ömrü oldu batil,Can verdi vü h ǝqqǝ oldu hasil.Kimdir ki, g ǝlib cǝhana getm ǝz?Kim kamil olur, z ǝvalǝ yetm ǝz?Budur r ǝhü r ǝsmi ruzigar ı nKim, ola x ǝzani h ǝr bǝhar ı n.Leylini gǝtirmǝyǝ f ǝğanǝ,

Ol vaqe ǝ oldu bir b ǝhan ǝ.Matǝm tutub etdi ol giriftar,Dı rna ğ ı ilǝ üzünü ǝfkar.



www.ocaq.net 141

Çak etdi f ǝra ğǝt ilǝ cam ǝ,Faş etdi f ǝğani xasü am ǝ.Yand ı rd ı evin, qopard ı tǝxtin,Taraci-f ǝnayǝ verdi r ǝxtin.Geysuyi-mü ǝnbǝr etdi b ǝrbad,

Əflakǝ yetirdi ahü f ǝryad.Gǝrdun kimi r ǝxti niylǝ urdu,Atǝş kimi ba şǝ kül sovurdu.Derlǝr bu idi ǝrǝbdǝ adǝtKim, ǝr ǝgǝr öls ǝ, qalsa övr ǝtBir il, iki il tutard ı mat ǝm,Fǝryadü f ǝğan edib d ǝmad ǝm.Xoş gǝldi bu ad ǝt ol nigar ǝ,Fǝryadü f ǝğanǝ buldu çar ǝ.Matǝmgǝdǝ eylǝdi mǝqam ı n,Matǝmdǝ keçirdi sübhü şam ı n.Bir neçǝ gün onda a ğ lay ı b zar,Hǝm ata evin ǝ döndü naçar.Əmma, dünü gün f ǝğan ed ǝrdi,Xunabi-cig ǝr rǝvan ed ǝrdi.Fǝryadǝ gǝlǝndǝ gahü bigah,Öz könlünd ǝ deyǝrdi ol mah

Kim: - " İbni Sǝlamǝ rǝhmǝti-h ǝq,Eşqim r ǝvişinǝ verdi rövn ǝq.Rǝf eylǝdi pǝrdeyi-müdara,Pünhan q ǝmim etdi a şikara"Ol vaqe ǝdǝn olub x ǝbǝrdar,Tutdu r ǝhi-d ǝşt Zeydi-q ǝmxarGördü ki, şikǝstǝhal Mǝcnun,Durmu ş dǝdü dam içind ǝmǝhzun.

Çün verdi s ǝlam, q ı ld ı elanKim, İbni Sǝlamǝ netdi ǝyyam.Verdi bu q ǝziyyǝdǝn bǝşarǝt



www.ocaq.net 142

Kim: - "Q ı ld ı müarizin x ǝsarǝtDǝhr İbni Sǝlami q ı ld ı pamal,Leyli öz evin ǝ döndü xo şhal"Mǝcnun ç ǝkib ah, q ı ld ı nalǝ.- Əf ğan edib a ğ lad ı bu hal ǝ.

Heyrǝtlǝrǝ dü şdü Zeydi-qafil;Bu halǝt ona göründü mü şkil.Kim, fovti-r ǝqib e şitsǝ aşiq,Gülmǝk gǝrǝk, a ğlamaq n ǝ layiq,Tǝhqiqi-b ǝyani-hal q ı ld ı ,Ol vaqe ǝdǝn sual q ı ld ı .Mǝcnun dedi: - "Ey v ǝfal ı yar ı m!Yoxdurmu bu yolda n ǝngü ar ı m?Canan ǝyǝ can ver ǝn yetibdir,Can verm ǝyǝn arada itibdir.Ol dostum idi,deyildi dü şmǝn,Hǝm ol ona a şiq idi, h ǝm m ǝn.Ol can ı n ı verdi vasil oldu,Öz mǝrtǝbǝsind ǝ kamil oldu,Nǝqsim m ǝnim irm ǝdi kǝmalǝ,Eyb eylǝmǝ a ğlasam bu hal ǝ".

QƏZƏL

Aşiq oldur kim, q ı lı r can ı n f ǝda canan ı na,Meyli-canan etm ǝsin h ǝr kim ki, q ı ymaz can ı na.

Can ı n ı canan ǝvermǝkdir k ǝmali a şiqin,Verm ǝyǝn can, etiraf etm ǝk gǝrǝk nöqsan ı na.

Vǝsl ǝyyam ı verib canan ǝ can rah ǝt bulan,Yeydir ondan kim, sal ı r can ı n qǝmi-hicran ı na.



www.ocaq.net 143

Eşq rǝsmin a şiq öyr ǝnmǝk gǝrǝk pǝrvanǝdǝnKim, göyǝr gördükd ǝ şǝmin at ǝşi-suzan ı na.

Fani ol e şq içrǝ kim, b ǝnzǝr f ǝnasi a şiqin,

Feyzi-cavid il ǝXizrin çe şmeyi-heyvanı

na!

Eşq dǝrdinin d ǝvas ı qabili-d ǝrman deyil,Tǝrki-can derl ǝr bu d ǝrdin möt ǝbǝr dǝrman ı na.

Hiç kim canan üçün can verm ǝyǝ laf etm ǝsinKim, gǝlibdir bu sif ǝt ancaq Füzuli şan ı na.

BU, LEYLİNİN İBNİ SƏLAMDAN SONRAMACƏRASIDIR VƏZAVİYEYİ-MÖHNƏTDƏ VAQE OLAN BƏLASIDIR

Çün ata evin ǝ döndü Leyli,Əf ğanǝ olub h ǝmişǝmeyli,Tutmu şdu t ǝriqi- ǝhli-mat ǝm,Tǝcdidi- ǝza q ı lı b dǝmad ǝm,

Hǝr qanda bilirdi var bir zar,Ənduhü müsib ǝtǝ giriftar,Cǝm edib olurdu ǝncüm ǝnsaz,Eylǝrdi sürudi-növh ǝ a ğaz.Gǝr İbni Sǝlam idi b ǝhan ǝ,Mǝcnun idi bais ol f ǝğanǝ.Ağz ı nda idi bir özg ǝ zikri.Könlünd ǝ idi bir özg ǝ fikri.

İzhar q ı lı rd ı özg ǝ ad ı n,Pünhani ed ǝrdi özg ǝ yad ı n.Bu rǝng ilǝ daim ol p ǝrizad,



www.ocaq.net 144

Eylǝrdi f ǝra ğǝt ilǝ f ǝryad.Suzi-dilin ǝ gǝtirmǝyib tab,Bir gecǝ da ğ ı ld ı yarü ǝshab,Ancaq ona şǝm qald ı hǝmdǝm,Söndürdü bir ah il ǝ onu h ǝm.

Yǝni nǝ rǝva şǝbi-siyahim,Şǝm ist ǝyǝ qeyri-b ǝrqi-ahim.Tǝnha qal ı b etdi naleyi-zar,Dǝrdü q ǝmǝ q ı ld ı ǝczin izhar:- "Key d ǝrdü q ǝmi-z ǝman ǝ, billah!Olman, bu gec ǝmǝnimlǝ hǝmrah!Tǝnhal ı q ilǝmǝn eylǝrǝm xu,Siz özg ǝmüsahib ǝ tutun ru!"Gördü q ǝmü d ǝrdǝ yox nihay ǝt,Q ı ld ı şǝbi-tir ǝdǝn şikayǝt:- "Key b ǝxti-siyahimin n ǝziri,Aşüftǝ q ı lan m ǝni- ǝsiri!Əvvǝl yox idi s ǝnin q ǝrar ı n,Seyr ilǝ keçǝrdi ruzigar ı n,Halǝ nǝ üçün q ǝrar edibs ǝn;Tǝrki-r ǝviş ixtiyar edibs ǝn?Sǝrmǝnzilǝmi özün yetirdin?

Ya zülm ǝt içind ǝ yol itirdin?Matǝmzǝdǝsǝn, siy ǝh libas ı n.Kimdǝn ola, ni şǝdir bu yas ı n?Dǝrdü ǝlǝmim d ǝnizi da şd ı ,Seylabi-b ǝla ba ş ı mdan a şd ı .Tiri-f ǝlǝkǝ nişanǝ oldum,Tahuneyi-ç ǝrxǝ dan ǝoldum.Matǝmkǝdǝdir bu gec ǝ alǝm,

Mǝn bǝxti qara bir ǝhli-mat ǝm:Nǝ sǝbr qal ı bdurur, n ǝ aram,Bilmǝn ki, nolur m ǝnǝ sǝrǝncam.



www.ocaq.net 145

Olmu ş bu gec ǝ tǝmam kövk ǝb,Azar ı m üçün f ǝlǝkdǝ ǝqrǝb.Sübh ayin ǝsini c ǝng tutmu ş,Feyzi-s ǝhǝri f ǝlǝk unutmu ş.Ey sübh, s ǝnin n ǝ oldu hal ı n?

Dǝm urma ğa qalmamı

ş mǝcalı

n?Könlün xo ş isǝ, tǝbǝssüm eyl ǝ!Mehrin var is ǝ, tǝrǝhhüm eyl ǝ!Fǝryad ı ma h ǝmdǝm et xorusu,Avaz ı ma qo ş sǝdayi-kusu,Mürği-s ǝhǝri gǝtir z ǝban ǝ,Göstǝr dǝmi-sübHd ǝn ni şanǝ!"Çox a ğlad ı , etdi nal ǝvü zar,Dǝrdi-dili-zar ı n etdi t ǝkrar.Gördü m ǝdǝdinǝ sübh yetm ǝz,Şǝb d ǝrdi-dilin ǝ çarǝ etm ǝz.Üz tutdu ona ki, feyzi-amiÇǝkmiş bu m ǝdarǝ sübhü şami.Razi-dili-zar ı n etdi a ğaz:- "Key vaqifi-halü arifi-raz!Yoxdur q ǝmi-d ǝrdim ǝ nihayǝt,Q ǝmdǝn kim ǝ eylǝyim şikayǝt?

Q ǝm bih ǝdü m ǝn bǝsi zǝif ǝm,Mǝn böyl ǝ qǝmǝ qaçan h ǝrif ǝm.Ya ver m ǝnǝmöhn ǝtimd ǝ taq ǝt,Ya taq ǝtim oldu ğunca mehn ǝt.Gǝr cameyi-s ǝbrim eyl ǝsǝm çak,Hökmün yolu görünür x ǝtǝrnak.Vǝr könlüm ǝ versǝm istimal ǝt,Taqǝtcǝ deyil q ǝmü m ǝlalǝt.

Namusdan eyl ǝsǝm cüdal ı q,Mǝcnun il ǝ q ı lsam a şinal ı q,Qorxum bu ki, ism ǝt ola pamal,



www.ocaq.net 146

Fǝrman ǝmüvafiq olmaya hal.Q ı lsam bu H ǝvadǝ hifzi-namus,Mǝmureyi-v ǝslim ola m ǝhrus.Qorxum bu ki, dudi-ahi-M ǝcnunƏhval ı m ı eylǝyǝ digǝrgun.

Sadiqlǝrin ahi möt ǝbǝrdir,Ondan h ǝzǝr etm ǝmǝk xǝtǝrdir.Ol öylǝ, bu böyl ǝ neylǝyim, vay,Bilmǝn m ǝni-aciz ǝ nǝdir ray?Ya rǝb, müt ǝhǝyyirǝm m ǝni-zar,Möhnǝtlǝrǝ olmu şam giriftar!Sǝrmǝnzili- ǝmnǝ rah bilm ǝn,Sǝndǝn özg ǝ pǝnah bilm ǝn.Gör badeyi-q ǝflǝt ilǝmǝdhu ş,Q ı l pǝrdeyi-lütfünü x ǝtapu ş!Derlǝr ki, sit ǝmrǝsidǝMǝcnun,Olmu ş mǝni-mübt ǝlayǝmǝftun.Mǝn bis ǝrü pa ona n ǝ layiqKim, hüsnüm ǝ ola kims ǝ, a şiq?Mǝn z ǝrreyi-xarü xaksar ǝm,Gǝrdi-r ǝhi-xaki-r ǝhgüzar ǝm.Ruhum ki, b ǝdǝndǝdir, s ǝnindir,

Hǝr nǝşǝki, m ǝndǝdir, s ǝnindir,Gǝncineyi-hüsnün ǝ ǝminǝm,Sǝnsǝn sǝbǝbim ki, naz ǝninǝm.Ya rǝb, m ǝdǝd et ki, bu ǝman ǝt!Mǝhfuz ola ta d ǝmi-qiyam ǝt!Ta qürb ǝ tǝvǝccöh etdiyim ça ğ,Alnı m aç ı q olavü üzüm a ğ!"

TƏMAMİYİ-SÜXƏN



www.ocaq.net 147

Əcz ilǝ dua q ı lı rd ı ol mah,İzhari-niyaz edib ki, nagah,Çǝkdi c ǝrǝs ǝrrǝhilǝ avaz,Rǝsmi-hüdi etdi sariban saz.Köç oldu aç ı ld ı barg ǝhlǝr,

Bǝxtilǝrǝmǝhd ç ǝkdi m ǝhlǝr.Bir mǝhmilǝ girdi Leyliyi-zar,Kuhi-q ǝmin etdi naq ǝyǝ bar.Əf ğani edib c ǝrǝs ünün p ǝst,Eşqi-meyi etdi naq ǝni mǝst.

BU, LEYLİNİN NAQƏYƏ ƏRZİ-RAZIDIRVƏZƏBANİ-HAL İLƏ İZHARİ-N İYAZIDIR

Çün naq ǝdǝ gördü n ǝşǝyi-hal,Q ı ld ı ona h ǝm b ǝyani- ǝhval:- "Key qaliy ǝmuyü ǝnbǝrinbuyGülçöhr ǝvü xar-xar, xo şxuy!Ey baş ı aç ı q, aya ğ ı yalı nBulmuş neçǝ gǝz h ǝrǝm visal ı n!Sövdaz ǝdǝ nişǝdir dima ğ ı n?

Köksünd ǝ nǝdir bu ǝski da ğ ı n?Kimdǝn sǝnǝ yetdi zülmü bidad,Hǝr lǝhzǝ nǝdir f ǝğanü f ǝryad?Üşşaq t ǝriqidir t ǝriqin,Gǝr a şiq isǝn, m ǝnǝm rǝfiqin.Nalan q ǝmi-e şqi-yardansan,Sǝn dǝxi bizim q ǝtardansan.Mǝn kimi yox ǝldǝ ixtiyar ı n,

Bir özgǝ ǝlindǝdir m ǝhar ı n,Çün dü şdü s ǝninlǝ ittifaq ı m,Rǝhm eyl ǝmǝnǝ, gör i ştiyaq ı m.



www.ocaq.net 148

Lütf eylǝ, binayi-kari-xeyr et,Mǝcnunum olan diyar ǝ seyr et!Bu şiyftǝyi yetir ol ay ǝ.Bu dǝrdi yeti şdir ol d ǝvayǝ".Nagah, göd ǝrdi, oldu bihu ş.

Mütlǝq özün eyl ǝdi f ǝramu ş.Bihuşlu ğunda dü şdü ol nur,Hǝmrahi olan güruhd ǝn dur.Ol növ idi zülm ǝti- şǝbi-tarKim, olmad ı sariban x ǝbǝrdar.Çün g ǝldi özün ǝ ol pǝrivǝş,Oldu bu q ǝziyyǝdǝn mü şǝvvǝş.Göz açd ı , özünü gördü itmi ş,Hǝmrahi buraxm ı ş onu getmi ş.Dǝrd üzr ǝmüza ǝf oldu d ǝrdi,Tǝrpǝtdi h ǝyuni-r ǝhnǝvǝrdi.Çox cǝhd ilǝ eylǝdi tǝkapu,Çox yol aray ı b yügürdü h ǝr su.Nǝ rah, n ǝ rahib ǝr bulundu,Nǝ qǝfilǝdǝn ǝsǝr bulundu.Tǝnha yürür oldu ol s ǝmǝnbǝr,Zülmǝtdǝmisali-mahi- ǝnvǝr.

Çün seyri-f ǝlǝkdǝLeyliyi-mah.Şǝb qafil ǝyi itirdi, nagahLeyki sif ǝtind ǝ gün ç ı x ı b f ǝrd,Cǝmmaz ǝyǝ çǝkdi m ǝhmili-z ǝrd.Düşdü güz ǝr ol s ǝmǝn üzar ǝ,Mǝcnuni-h ǝzin olan diyar ǝ,Hǝr yan nig ǝran g ǝzǝrdi ol mah,Bir şǝxsi-h ǝzin göründü nagah

Sorma ğa ǝlameyi-m ǝnazil,Ol şǝxsi-h ǝzinǝ oldu mayil,Lütf ilǝ tǝkǝmmül etdi a ğaz:



www.ocaq.net 149

- "Kims ǝn?" - deyib ǝn yetirdi avaz.Baş qald ı r ı b ol ǝsiri-m ǝhzun,Döndǝrdi cavab ona ki: - "M ǝcnun!"Leyli dedi: - "Ey özün ǝmǝğrur,Haşa dey ǝ ǝcdǝha sözün mur!

Haşa dey ǝ za ğ, bülbül ǝm m ǝn,Ya laf ura xar kimi, gül ǝm m ǝn!"Mǝcnun dedi: - "Ey düri-yegan ǝ Mǝcnuna bilirmis ǝn ni şanǝ?Ol şiyftǝnin n ǝdir ni şani,Gördükd ǝ nǝdǝn bilirs ǝn ani."Leyli dedi: - "Ol p ǝriliqad ı r,Rüxsarl ǝ qǝddi dilrübad ı r.Sǝn şiyftǝsǝn, ǝsiri-mat ǝm,Rüxsar ı şikǝstǝ, qam ǝti xǝm.Sǝn xars ǝn, ol, ǝzizi-al ǝm,Sǝn bis ǝrü pas ǝn, ol mü ǝzzǝm".Mǝcnun dedi: - " Əhli-e şq olur xarHüsn ǝhlinǝdir s ǝfa sǝzavar".Leyli dedi: - "Ey b ǝhan ǝpǝrdaz!Qeydi-dili-zarim ǝ füsunsaz!Peykǝr, tutal ı m töküldü q ǝmdǝn,

Ya qam ǝtin oldu x ǝm sit ǝmdǝn,Mǝcnunu dey ǝrlǝr ǝhli-idrak,Əşar ı lǝtifü lǝhcǝsi pak.Sǝndǝ qan ı ol ǝdayi-dilsuz, .Əşari-hekay ǝti-dil ǝfruz?"Mǝcnun dedi:- " Əhli-hal olur lal,Bǝsdir n ǝmi- ǝşk şahidi-hal.Tǝrtibi-ibar ǝtü f ǝsah ǝt,

Eşq ǝhlinǝdir d ǝlili-rah ǝt.Rahǝtdǝn olan m ǝnim kimi dur,Gǝr samit ola deyilmi m ǝzur?"



www.ocaq.net 151

Gǝh Zeyd p ǝyam ı na inand ı m,Hǝr vǝdǝ ki, verdi do ğru sand ı m.Ümmid ilǝ ömrüm oldu zaye,Halı m bet ǝr etdi z ǝfi-tale.Əlqiss ǝ, vücudim oldu b ǝrbad,

Bǝp lǝhzǝ f ǝlǝkdǝn olmadı

m şad".Könlünǝ q ı lı b f ǝraq t ǝsir,Bir türf ǝ qǝzǝl hǝm etdi t ǝqrir:

QƏZƏL

Ah kim, bir d ǝm f ǝlǝk rǝyimcǝ dövran etm ǝdi,Vǝsl dǝrmanil ǝ dǝfi-d ǝrdi-hicran etm ǝdi

Yardǝn min d ǝrdi-dil ç ǝkdim, bu h ǝm bir d ǝrd kim,Bildi min d ǝrdi-dilim, bir d ǝrdǝ dǝrman etm ǝdi.

Vadiyi-qürb ǝtdǝ can verdim, m ǝni ol şahi-hüsn,Bir gecǝ xani-visali üzr ǝmehman etm ǝdi.

Dustlar, çaki-giriban ı m görüb eyb eyl ǝmǝn!

Kol gülü kim gördü kim, çaki-giriban etm ǝdi!

Fǝqr mülkün tut g ǝp ist ǝrsǝn kǝmali-s ǝltǝnǝt,Kim, bu mülkün f ǝthini f ǝğfurü xaqan etm ǝdi

Tiği-bidad il ǝ hǝr dǝm qan ı m ı tökm ǝk nǝdir?Ey f ǝlǝk, h ǝr kim d ǝm urdu e şqdǝn qan etm ǝdi.

Əhdü peyman etdi yar ı m kim: "Sǝnǝ yarǝm", vǝli,Yarl ı q vǝqti vǝfayi- ǝhdü peyman etm ǝdi.



www.ocaq.net 152

Əql meydan ı n ı zindani-b ǝla bilm ǝz h ǝnuz,Kim ki, bir müdd ǝt cünun mülkünü seyran etm ǝdi.

Sirri-e şqin etm ǝdi ancaq Füzuli a şikar,Bu mübar ǝk işi hǝr kim etdi, pünhan etm ǝdi.

BU, LEYLİNİN MƏCNUNDAN XƏBƏRDAROLDUĞUDUR VƏMƏTAİ-VƏSLİNƏ NƏQDİ-CANLA XİRİDAROLDUĞUDUR

Çün bildi kim oldu ğunu Leyli,Rüxsar ı na axd ı ǝşk seyli,Giryan dedi: - "Ey gözüm çira ğ ı !Vǝhşilǝrǝ el, m ǝnimlǝ yağ ı !Sǝn m ǝn dediyim h ǝbib imi şsǝn,Dǝrdi-dilim ǝ tǝbib imi şsǝn.Sǝnsǝn dünü gün dilimd ǝ zikrim,Könlümd ǝ olan x ǝyalü fikrim.Gǝp tan ı ya bilm ǝdim r ǝvad ı r,Mǝstǝm m ǝnü m ǝst i şi xǝtad ı r.

Kimsǝ ki, özünd ǝn ola qafil,Bir özgǝyi bilmǝyǝ nǝ qabil,Ol dǝm ki, dima ğa yetdi buyin,Göz gördü şüai-mahi-ruyin,Can bix ǝbǝr oldu, ǝql şeyda,Tǝn q ı ld ı min iztirab peyda,Dǝryayi-t ǝhǝyyürǝ olub ğǝrq,Əğyardǝn etm ǝdim s ǝni f ǝrq.

Mǝzur tut ey s ǝnǝm bu hal ı mTǝn eylǝmǝ, verm ǝ infial ı m.Sǝnsiz m ǝn idim şikǝstǝxatir,



www.ocaq.net 153

Yüz şükr, s ǝnǝ yetişdim axir.Gülzari-ümidim oldu sirab,Ya rǝb bu x ǝyald ı rm ı , ya xab?Eyşü tǝrǝbim çira ğ ı yand ı ,Bǝxtim yuxudan m ǝgǝr oyand ı ?

Ey dil ki, ed ǝrdin ahü nal ǝ,Daim nig ǝpan olub vüsal ǝ,Ha, dövl ǝti-v ǝslü zövqi-didar!Billah, dǝxi etm ǝ nalǝvü zar!Ey didǝ, töküb siri şki-gülgunHǝr dǝm dep idin ki: - "Qan ı Mǝcnun?"Mǝnzurun olubdur ol s ǝmǝnbǝr,Q ı l mǝqdǝminǝ nisar gövh ǝr!Ey can ki, ç ǝkǝrdin intizar ı ,Görmǝk dilǝyib hǝmişǝ yar ı ,Yetdin ona, g ǝl, ç ı x indi t ǝndǝn,Get yar ǝ, kǝs ixtilat ı mǝndǝn"Dǝrdini deyirk ǝn ol p ǝrizadSuz ilǝ bu şeri etdi bünyad:


Açmad ı könlüm f ǝlǝk, ta ba ğr ı m ı qan etm ǝdi,Q ı lmad ı xürr ǝm m ǝni, ta zarü giryan etm ǝdi.

Q ı lmadan bidad il ǝ yüz par ǝ pürxun könlümüBu çǝmǝndǝ gül kimi bir l ǝhzǝ xǝndan etm ǝdi.

Şükr kim, verdi f ǝlǝk kam ı m m ǝni nomid edib.

Şiveyi-mehrü m ǝhǝbbǝtdǝn p ǝşiman etm ǝdi.

Dǝrd yoxdur kims ǝdǝ, yoxsa t ǝbibi-feyzi-e şq,



www.ocaq.net 154

Kimdǝ gördü d ǝrd kim, ol d ǝrdǝ dǝrman etm ǝdi.

Sǝbr yoxdur m ǝrdümi-al ǝmdǝ, vǝr nǝ ruzigar,Qans ı mü şküldür ki, t ǝdric ilǝ asan etm ǝdi.

Tutdu seylabi-dü çe şmim yar üzün, ǝmma xo şaKim, binas ı n sǝbrimin ol seyl viran etm ǝdi.

Eşq sövdas ı nda sud etdin m ǝtai-v ǝsldǝn,Ey Füzuli, can ver ǝn canan ǝ nöqsan etm ǝdi.

BU, MƏCNUNİ-HEYRANINNİHAYƏTİ-HEYRƏTİDİRVƏLEYLİDƏN İSTİĞNA İLƏQƏFLƏTİDİR

Mǝcnun dedi: - "Ey açan m ǝnǝ raz,Lütfilǝ q ı lan m ǝni sǝrǝfraz.Kimsǝn? Mǝnǝ zahir eyl ǝ ad ı n!Bu badiyǝdǝ nǝdir murad ı n?Can taz ǝlǝnir f ǝsah ǝtind ǝn,Bu lǝhceyi-pürm ǝlahǝtind ǝn.

Xülqi xo şü lǝfzi canf ǝzas ǝn.Böylǝ görünür ki, a şinasǝn.Billah, nǝ diyard ǝn gǝlirsǝn?Nǝ rahigüzard ǝn gǝlirsǝn?Gǝr lalǝ isǝn, n ǝ da ğdansan?Vǝr sus ǝn isǝn, n ǝ ba ğdansan?Şirin- şirin t ǝkǝllümün var,Hali-dilim ǝ tǝrǝhhümün var.

Biganǝdǝn ummaz ı n bu hali,Bir ülf ǝtdǝn deyil bu xali.Bihudǝ deyil bu könlüm almaq,



www.ocaq.net 155

Gǝlmǝk, ba ş ı m üzr ǝ sayǝ salmaq.Əql olsa idi m ǝnimlǝ hǝmrah,Əhval ı ndan olupdum agah,Q ǝm könlümü etm ǝsǝydi bitab,Göz p ǝrdǝsi olmayayd ı xunab,

Q ǝflǝt xǝlǝlindǝn ayrı

lardı

m,Əlbǝttǝ kim oldu ğun bil ǝrdim.Çün m ǝndǝ yox ehtimali-idrak,Sǝn söyl ǝ özün ki, kims ǝn, ey pak?"


Öylǝ sǝrmǝstǝm ki, idrak etm ǝzǝm dünya n ǝdir,Mǝn kim ǝm, saqi olan kimdir, meyü s ǝhba n ǝdir.

Gǝrçi canandan dili- şeyda üçün kam ist ǝrǝm,Sorsa canan bilm ǝzǝm kami-dili- şeyda n ǝdir.

Vǝsldǝn çün a şiqi müst ǝğni eylǝr bir vüsal,Aşiqǝmǝşuqd ǝn hǝrdǝm bu isti ğna n ǝdir?

Hikmǝti-dünyavü mafiha bil ǝn arif deyil,Arif oldur bilm ǝyǝ dünyavü mafiha n ǝdir.

Ahü f ǝryad ı n, Füzuli, incidibdir al ǝmi,Gǝr bǝlayi-e şq ilǝ xo şnud is ǝn, qov ğa n ǝdir?

CƏVABİ-LEYLİ

Leyli dedi: - "Ey q ǝrineyi-ruhKami-dili-mübt ǝlayi-m ǝcruh!



www.ocaq.net 157

Ancaq, bizi etm ǝxǝlqǝ risva!Ey gül, bu m ǝnǝ deyilmidip n ǝngKim, olmayasan m ǝnimlǝ hǝmrǝng?Mǝn ǝrz ed ǝm afitabi-rüxsar,Sǝn q ı lmayasan h ǝrarǝt izhar?

Mǝn cam tutam, deyim ki, "g ǝl al!"Sǝn durmayasan aya ğǝ filhal?İzhari-c ǝmal ı n eylǝmǝk gül,Bülbül görüb eyl ǝmǝk tǝğafül?Çox t ǝcrüb ǝ etmi şǝm olur azMǝşuqin ǝ aşiq eylǝmǝk naz".Tǝqrib il ǝ ol büti-dilara,Bir türf ǝ qǝzǝl hǝm etdi in şa:


Ey qı lan şeyda m ǝni, m ǝndǝn bu isti ğna n ǝdir?Nişǝ sormazsan ki, ǝhvali-dili- şeyda n ǝdir?

Gǝr mǝnǝ xǝlq içrǝ pǝpva q ı lmad ı n, m ǝzursan,Böylǝ tǝnhal ı qda q ı lmazsan m ǝnǝ pǝpva, n ǝdir?

Sǝhldir g ǝp bilm ǝyib hal ı m, t ǝrǝhhüm q ı lmamaq.Halı m ı bilmǝk, tǝrǝhhüm q ı lmamaq ǝmda n ǝdir?

Gül tǝmǝnnas ı nda derl ǝr bülbülün ğov ğalar ı n,Çün gülü gördükd ǝ q ı lmaz meyl, bu qov ğa nǝdir?

Ol pǝri mütl ǝq m ǝn-risvay ǝ q ı lmaz iltifat,

Ey Füzuli, bilm ǝzǝm cürmi-m ǝni risva n ǝdir?



www.ocaq.net 158

BU, LEYLİYƏMƏCNUNUNİSTİĞNASIDIRVƏ İSBATİ-SƏFAYİ- İMLASIDIR

Mǝcnun dedi: - "Ey büti-p ǝrivǝş!Xaşaki-z ǝif ǝ urma at ǝş!

Yandı

rma ğı

ma yet ǝr xiyalı

n,Yoxdur m ǝnǝ taq ǝti-vüsal ı n.Zinhar g ǝtirmǝ, ey s ǝmǝnbǝr,Ayineyi-arizin b ǝrabǝr.Bir zǝrrǝyǝ kim, vücud yoxdur,Ayinǝdǝn ona sud yoxdur,Ol gün ki, gözümd ǝ var idi nur,Gözdǝn üzünü ya ş ı rd ı n, ey hur!Hala ki, n ǝzar ǝn oldu mü şkil,Durmaq n ǝ üçün m ǝnǝmüqabil?Eşq etdi, binayi-v ǝsli möhk ǝm,Mǝnidǝmǝni sǝninlǝ hǝmdǝm,Rǝf oldu bu etibari-sur ǝt,Haşa ki, olam şikari-sur ǝt.Lǝzzǝt rüxi-yari-dilsitandan,Cand ı r bulan, ey diri ğ candan!..Can ı m ged ǝli bǝsi zǝmand ı r,

Cismimd ǝki indi özg ǝ cand ı r.Sǝnsǝn hala t ǝnimd ǝ can ı m,Gözdǝ nurim, cig ǝrdǝ qan ı m.Mǝndǝn bǝri eylǝdin m ǝni sǝn,Ərzǝ kimǝ eylǝyim sǝni mǝn?Mǝndǝ olan a şikar s ǝnsǝn,Mǝn xud yoxam, ol ki, var s ǝnsǝn!Daim s ǝnǝmǝndǝdir t ǝcǝlli,

Mǝn qeyrd ǝn olmu şam t ǝsǝlli.Gǝr mǝn, m ǝn isǝm, n ǝsǝn sǝn, ey yar?Vǝr sǝn, s ǝn isǝn, n ǝyǝm m ǝni-zar?



www.ocaq.net 159

Çün m ǝn olubam s ǝninlǝmǝmlu,Vǝhdǝt rǝvişindǝ xo ş deyil buKim, dişrǝdǝ istǝyǝm ni şan ı n,Bir özgǝmǝkan bil ǝm m ǝkan ı n.Əvvǝl bu i şi edǝndǝ bünyad,

Mǝn tifl idimü z ǝman ǝ ustad.Etmişdi sǝnǝmǝni müq ǝyyǝd,Guya oxudurdu d ǝrsi- ǝbcǝd.Hala q ı lı bam k ǝmal hasil,Əbcǝd sǝbǝqin oxurmu kamil?Çün yetdi k ǝmalǝ sǝrxǝti-e şq,Sǝrxǝt görüb ancaq eyl ǝrǝm m ǝşq.Risvalı ğa çün m ǝn etmi şǝm ad,Sǝn hǝm bu süluki etm ǝ bünyad.Tut p ǝrdeyi-ism ǝt içrǝ aram,Risvay mǝnǝm, s ǝn ol nikunam!"Mǝcnun" m ǝnǝ derl ǝr ǝhli-al ǝm,Ancaq m ǝnǝdir cünun müs ǝllǝm.Sǝn olma f ǝsaneyi-x ǝlayiq,Mǝcnun i şi Leyliyǝ nǝ layiq?Mǝcnun m ǝnǝm, ey v ǝfal ı dildar!Divanǝliyǝmǝnǝm s ǝzavar!

Sǝn eylǝmǝ hal ı n ı digǝrgun,Leyli nǝ rǝva ki, ola M ǝcnun?Q ǝmxarsan, ey büti-p ǝriru,Q ǝmxarl ı ğ ı n hǝmin yet ǝr buKim, pǝrdǝnişin olub h ǝmişǝ,Daim q ı lasan hicab pi şǝ.Gün kimi ç ı x ı b müdam seyr ǝ,Göstǝrmǝyǝsǝn cǝmal ğeyrǝ,

Kim, sǝndǝ nǝ olsa r ǝsmü ad ǝt,Ətvar ı mad ı r mǝnim şǝhad ǝt.Mǝn e şq güz ǝrgǝhind ǝ xakǝm,



www.ocaq.net 160

El cümlǝ bilir m ǝni ki, pak ǝm,Rǝhm et m ǝnǝ, ey büti-v ǝfadar,Tǝn ǝhlinin a ğz ı n açma, zinhar!Çün m ǝn rǝhü r ǝsmi-e şq tutdum,Namus t ǝriqini unutdum.

Namusunu saxla h ǝr xǝlǝldǝn,Sǝn ǝql ǝtǝyini qoyma ǝldǝn".Tǝqrib il ǝ ol ǝsiri-m ǝhcurBu nadir ǝ şeri etdi m ǝzkur:


Xǝyalilǝ tǝsǝllidir, könül meyli-vüsal etm ǝz,Könüldǝn di şrǝ bir yar oldu ğun a şiq xǝyal etm ǝz.

Hǝqiqi e şq üçün müst ǝvcibi-nöqsan deyil, mütl ǝq,Özün ǝhli-h ǝqiqǝt valehi-hüsnü c ǝmal etm ǝz.

Kǝmali-e şqǝ talib möht ǝrizdir hüsni-sur ǝtdǝn,Ki, qeydi-hüsni-sur ǝt a şiqi sahibk ǝmal etm ǝz.

Dǝlili-cǝhldir e şq ǝhlinǝ surǝtpǝrǝst olmaq,Ki, aqil iftiraqi mümkün il ǝ ittisal etm ǝz.

Könüldǝ dust t ǝmkin bulsa, olmaz gözd ǝ cövlani.Mǝhǝbbǝt sabit olsa, öz yerind ǝn intiqal etm ǝz.

Sǝvadi-masivad ǝn lövhi-dil xali g ǝrǝk daim,Müvǝhhid s ǝfheyi-idrak ǝ nǝqşi-x ǝttü xal etm ǝz.

İradǝt zaye etm ǝz ǝhli-m ǝna, sur ǝtǝn hǝrgiz,Hǝqiqǝt cövh ǝrin cǝhli-m ǝcaz ǝ payimal etm ǝz.



www.ocaq.net 161

Müqǝyyǝd olmaz ǝhli-sur ǝtin r ǝngin ǝ hal ǝhli,Füzuli, kim müq ǝyyǝddir, m ǝgǝr idraki-hal etm ǝz?

BU, LEYLİDƏN MƏCNUNƏTVARINATƏHSİNDİR VƏHÜSNİ-ETİQADINAHÜSNİ-YƏQİNDİR

Leyli dedi: - "Ey vücudi-kamil!Qürbi-h ǝqǝ ismǝt ilǝ qabil!Meraci-k ǝmal ı n ı s ı nard ı m,Keyfiyyǝti-hal ı n ı s ı nard ı m.Oldum nec ǝ oldu ğundan agah,Xoş mǝrtǝbǝdir bu, bar ǝkǝllah!Əhsǝntǝ ki, zati-pak imi şsǝn,Pakizǝ vücudi-xak imi şsǝn,Tǝskini-h ǝvayǝ istita ǝt.Eşqind ǝ riya güman ed ǝrdim,Ətvar ı n ı imtǝhan ed ǝrdim.Əlminn ǝtü lillah oldu m ǝlumVǝsl oldu ğu m ǝşrǝbind ǝmǝzmum.

Ğǝmnak idim, eyl ǝdin m ǝni şad,Bu qeyd t ǝǝllüqünd ǝn azad.Bir qafili-xudp ǝrǝst idim m ǝn,Cǝhl ilǝmüdam m ǝst idim m ǝn.Arayişi-zülfü xal ed ǝrdim,Peyvǝstǝmunu x ǝyal ed ǝrdim,Kim, sǝn tǝlǝbi-visal ed ǝrsǝn,Nǝzzareyi-zülfü xal ed ǝrsǝn.

Hala m ǝnǝ rövşǝn oldu hal ı n.Meraci-h ǝqiqǝti-k ǝmal ı n.Mǝn bǝslǝdiyim bu zülfü xal ı ,



www.ocaq.net 162

Çeşmi-siy ǝhü üzari-al ı ,Öz can ı m üçün deyil, şǝbü ruz,Nǝzri-n ǝzǝrindir, ey dil ǝfruz!Ta eylǝyǝsǝn dǝmi nǝzar ǝ,Tǝskin ver ǝsǝn dili-fikar ǝ.

Hǝm s ǝn olasan murad ǝ vasil,Hǝm ola m ǝnǝ sǝvab hasil.Yoxdur çü n ǝzar ǝmeyli s ǝndǝ,Neylǝr bu c ǝmali-xub m ǝndǝ.Tǝn dürcün ǝdir düri-r ǝvan ı m,Gǝnci-b ǝdǝnimd ǝ nǝqdi-can ı m,Derdim ola s ǝrfi-r ǝhgüzar ı n,Gördükd ǝ rǝvan q ı lam nisar ı n.Tövfiqü visal ı n ed ǝm idrak.Əndişeyi-hicrd ǝn olam pak.Hala ki, müy ǝssǝr olmaz ol kam,Olmaq n ǝ rǝva arada b ǝdnam?Nǝsxi-x ǝti-etibar q ı ld ı m,Rahi- ǝdǝm ixtiyar q ı ld ı m.Ta nec ǝ verǝ qübari-sur ǝt,Ayineyi-zatim ǝ küdur ǝt.Vǝqt oldu ki, röv şǝn ola mirat,

Müstǝğni ola süfatdan zat.Vǝqt oldu bu qönç ǝ ola x ǝndan,Tǝsir ed ǝ sübhi-feyzi-canan.Xunab q ǝmilǝ doldu könlüm,Qönçǝ sif ǝti tutuldu könlüm.Fǝrz oldu ki, tey q ı lam bisat ı m.Q ǝt ed ǝm özümd ǝn ixtilat ı m.Sǝtri-t ǝn ed ǝm ǝdǝm hicab ı n,

Rüxsar ǝ çǝkǝm f ǝna niqab ı n.Ta hüsni-rüxüm ki, ist ǝmǝz yar,Olmaya n ǝsibi-çe şmi- ǝğyar.



www.ocaq.net 164

Xǝtm eyl ǝmǝdǝn sözünü ol mah,Bir naqǝnişin göründü nagah.Naqǝ ilǝ bir n ǝf ǝr sǝbükxiz,Gördü ki, g ǝlir nǝsim t ǝk tiz.

Bildi büti-gülrüxü s ǝmǝnbuyKim, özü üçündür ol t ǝkü puy.Bildi ki, rǝqib b ǝdgümand ı r,Ənduhi-dilü b ǝlayi-cand ı r.Ol mahiv ǝş oldu ğunda ğayib,Olmu ş ona sür ǝt ilǝ talib.Gülzar ǝ hǝnuz yetm ǝdǝn xar,Gül q ı ld ı vidayi-s ǝhni-gülzar.Ol hal ı na vaqif olmadan qeyr,Tǝrpǝtdi c ǝmazeyi-s ǝbükseyr.Cuyǝndǝ görüb ol afitabi,Tǝrk etdi şitabü iztirabi.Tovfiqi-murad ǝ oldu xo şdil,Düşdü ön ǝ q ı ld ı ǝzmi-m ǝnzil.Şǝhbaz ı yetirdi a şiyanǝ,Tap ş ı rd ı nihal ı ba ğiban ǝ.Mǝcnun yen ǝ qald ı zarü m ǝhcur,

Hǝmsöhb ǝti marü h ǝmdǝmi mur.Nǝ durma ğa taq ǝtü q ǝrar ı ,Nǝ gǝzmǝyǝ ǝldǝ ixtiyar ı .

BU, MƏCNUNUN MERACİ-FƏZAİLİDİRVƏBƏYANİ-MƏRTƏBEYİ-HÜSNİ-XƏSAİLİDİR

Şahin şǝhi-mülki-mehn ǝtü d ǝrd,Yǝni Mǝcnun d ǝrdpǝrvǝrdBir pak idi ki, bu ǝrseyi-xak,



www.ocaq.net 165

Onun kimi görm ǝmişdi bir pak.Mǝmureyi-qürbi-h ǝq m ǝqami,Ərvahǝ f ǝrizǝ ehtirami.Çün nifr ǝti- şǝrri-n ǝsli-ad ǝm,Q ı ld ı ona v ǝhşǝti müs ǝllǝm,

Hǝr vǝhşi donunda bir firi ştǝ,Yar oldu ol ad ǝmi-siri ştǝ.Zahirdǝ rǝfiqi vǝhşlǝ teyr,Batindǝmǝlaik ilǝ hǝmseyr.Q ı lm ı şd ı kǝmali-etidaliKǝsrǝt ǝlǝmind ǝn onu xali.Çǝkmǝzdi c ǝhanda ol c ǝhang ǝrd,Əndişeyi-g ǝrmü ğüsseyi-s ǝrd.Bilmişdi cǝhan ı n etibar ı n,Yox yerin ǝ satm ı ş idi var ı n.Tutmu şdu t ǝriqi- ǝhli-tovhid,Bulmuşdu k ǝmali-t ǝrkü t ǝcrid.Olmu şdu vücudi-paki pürnur,Alayişi-ǝklü şürbd ǝn dur.Tǝhsil q ı lı b sǝfayi-siyr ǝt,Görmü şdü m ǝcazd ǝn hǝqiqǝt.Əyanǝ yox idi etimad ı ,

Nǝqqa ş idi nǝqşdǝn murad ı .Mövzun idi t ǝbi nükt ǝdani,Hǝr nükt ǝdǝ vaqifi-m ǝani.Avazi idi b ǝsi mülayim,Üslubu dürüst, üsuli qayim.Tǝhrir ilǝ hǝr çǝkǝndǝ avaz,Quşlara tutard ı rahi-p ǝrvaz.Gahi qǝzǝlü gǝhi qǝsidǝ.

İnşa q ı lı b ol sit ǝmrǝsidǝ,Suz ilǝ oxurdu gahü bigah,Bir neçǝ ǝziz onunla h ǝmrah



www.ocaq.net 166

Yazarlar idi t ǝmam şerin,Oxurlar idi müdam şerin.Alǝmlǝrǝ ol qǝribü m ǝhcur,Əksǝr bu s ǝbǝbdǝn oldu m ǝşhur.Avaziyü zehniyü c ǝmali,

Q ı

lmı

şdı

müq ǝyyǝd ǝhli-hali.Kim olsa bu üç k ǝmalǝ qabil,Demǝk olur ona zati-kamil.

LEYLİNİN BAHARİ-ÖMRİ XƏZANƏ İRDİYİDİR

Saqi, göz ǝ gǝldi nǝşǝyi-mey,Bir neçǝ qǝdǝh yerit, peyapey!Əzmi-t ǝrǝb etdin ehtimam et!Zövqün t ǝrǝb ǝhlinin t ǝmam et!Bǝzm ǝhlinǝ cami-lal ǝgun tut!Əmma m ǝnǝ cümlǝdǝn füzun tut!Zira ki, h ǝnuz nimm ǝstǝm,Q ǝm silsil ǝsinǝ paybǝstǝm.Xoşdur t ǝrǝb ǝhlinin bu b ǝzmi,

Dağ ı lma ğa olmasayd ı ǝzmi.Tarixin ǝvisi-hali- ǝyyam,Bu qiss ǝyǝ böylǝ verdi itmam:Kim, vǝsldǝn olmay ı b tǝsǝlli,Mǝcnundan olanda dur Leyli,Kǝsmi şdi tǝǝllüqün c ǝhandan,Q ǝti nǝzǝr eylǝmişdi candan.Bir f ǝsl ki, d ǝsti-qar ǝti-dey,

Gülzar büsat ı n eylǝdi-tey.Matǝmgǝdǝ oldu ǝrseyi-ba ğ ,Matǝmdǝ sürud naleyi-za ğ.



www.ocaq.net 167

Leyli kimi oldu lal ǝmǝstur,Mǝcnun kimi şaxi- ǝrğǝvan ur,Rǝnci-y ǝrǝğandan oldu ǝşcar,Lǝrzanü z ǝifü z ǝrdrüxsar.Söndü gülü lal ǝnin çira ğ ı ,

Sǝrsǝr yeli zülm ǝt etdi ba ğı

.Gül bimi-t ǝǝrrüzi-h ǝvadǝn,Lalǝ sitǝmi-d ǝmi-s ǝbad ǝn,Rǝxtini ya ş ı rd ı ba ğlarda,Lǝlini itirdi da ğlarda.Bir mar misal ı oldu h ǝr nǝhr.Hǝr lǝrzǝdǝ su m ǝsabeyi-z ǝhr.Göydǝn yer ǝ endiyind ǝ baran,Hǝr qǝtrǝ olub misali-peykan,Guya ki, yetirdi ba ğǝ bidadKim, şöbǝdeyi-t ǝhǝrrüki-bad,Bir sehr il ǝ abi ah ǝn etdi,Ondan t ǝni-ba ğǝ cövşǝn etdi.Bir gün bu h ǝvadǝLeyliyi-zar,Q ǝm d ǝfinǝ etdi meyli-gülzar.Gördü gülü lal ǝdǝn ǝsǝr yox,Ənvai- şǝcǝrdǝ bǝrgü b ǝr yox.

Sǝhni-ç ǝmǝnin s ǝfas ı getmi ş,Nöqsani-s ǝfa kǝmalǝ yetmi ş.Nǝ sǝbzǝ tǝnind ǝ tab qalm ı ş,Nǝ bǝrg üzünd ǝ ab qalm ı ş.Matǝmgǝdǝ gördü busitan ı ,Riqqǝt oduna tutu şdu can ı .Suzi-cig ǝrilǝ yanǝ-yan ǝ,Şǝrh etdi q ǝmini busitan ǝ:

- "Key ba ğ, nǝdir bu ahi-s ǝrdin?Mǝn xǝstǝyǝ zahir eyl ǝ dǝrdin!Mǝn dǝxi sǝnin kimi nizar ǝm,



www.ocaq.net 168

Bir güldǝn iraqü z ǝrdü zar ǝm;Nǝ dövlǝti-qürbün ǝ qǝbulim,Nǝ rövzeyi-kuyin ǝ visulim,Sǝn gǝrçi xǝzan ǝsǝn giriftar,Əlbǝttǝ, bahar ǝ yetm ǝyin var.

Ümmidi-visal m ǝndǝ yoxdur,Sǝndǝn ğǝmü qüss ǝmǝndǝ çoxdur!"Artı rd ı qǝm a ğlad ı qca d ǝrdin,Giryan göy ǝ tutdu ruyi-z ǝrdin.

BU, LEYLİNİN ANASINA VƏSİYYƏTETDİYİDİR VƏDUST YADIİLƏ DÜNYADAN GETDİYİDİR

Mǝbudin ǝ ǝrz q ı ld ı razin,Bildirdi könüld ǝki niyazin:- "Key hakimi- ǝrseyi-qiyam ǝt!Sultani-s ǝriri-istidam ǝt!Nomidilik at ǝşinǝ yand ı m,Billah, bu vücudd ǝn usand ı m!Çün dust yan ı nda naq ǝbulǝm,

Billah, bu h ǝyatdan m ǝlulǝm!Mǝn şǝmi- şǝbi-f ǝraqi-yar ǝm,Suzanü siyahruzigar ǝm.Yand ı rd ı mǝni cǝfayi-al ǝm,Dinlǝnmǝzǝm, ölm ǝyincǝ bir d ǝm.Derdim ki, vücudum ola baqi,Şayǝd dü şǝ vǝsl ittifaqi...Pǝrtöv bürcünd ǝ afitab ı m,

Bildim ki, vücud imi ş hicab ı m.Ya rǝb, m ǝni et f ǝnayǝmülh ǝqKim, rahi-f ǝna imi ş rǝhi-h ǝq".



www.ocaq.net 169

Pak idi, duas ı etdi t ǝsir,Filhal mizaç ı oldu t ǝğyir.Tǝsiri-h ǝvayi-namünasib,Tǝrkibin ǝ q ı ld ı zǝf qalib.Gǝldikcǝ ziyadǝ oldu d ǝrdi, °

Tǝblǝrzǝ f ǝra ğǝtin gedirdi.Mǝhv oldu t ǝb içrǝ ol pǝrivǝş,Bir şǝm kimi ki, gör ǝ atǝş.Əksildi ǝrǝqdǝ hüsni-tabi,Bir gül kimi kim, ged ǝr gülabi...Zǝfi-t ǝni ol m ǝqam ǝ yetdiKim, bǝstǝr içind ǝ cismi itdi.Bǝstǝrdǝ tǝlǝb q ı lan ni şanin,Görmǝzdi vücudi-nat ǝvanin.Rǝf oldu ni şaneyi-s ǝlamǝt,Mövtinǝ göründü min ǝlamǝt.Əzm eyl ǝdi olma ğa müsafir,Rehlǝt ǝsǝri çü oldu zahir,Rǝf etdi hicab ehtirazin,Faş etdi anaya gizli razin:"Key dǝrdi-dilim d ǝvas ı ana! --Şǝmi- ǝmǝlim ziyas ı ana!

Q ǝm gizl ǝmǝk ilǝ canǝ yetdim,Ta mümkün idi t ǝhǝmmül etdim.Hala ki, müq ǝrrǝr oldu getm ǝk,Fǝrz oldu bu sirri zahir etm ǝk,Olsun s ǝnǝ, ey z ǝif ǝ, röv şǝnKim, ti ği-h ǝva hǝlakiyǝm m ǝn.Cismimd ǝ yox özg ǝ dǝrd tabi,İlla qǝmi-e şq iztirabi.

Mǝn a şiqi-zarü bin ǝvayǝm,Bir mahliq ǝyǝmübt ǝlayǝm.Sövdasi il ǝ yox oldu var ı m,



www.ocaq.net 170

Keçdi hǝvasilǝ ruzigar ı m.Çox arizu eyl ǝdim c ǝmalin,Bir dǝm gör ǝ bilmǝdim visalin.Hala gedir ǝm könüld ǝ suzi,Əldǝn nǝ gǝlir, bu idi ruzi.

Ancaq deyil ǝm m ǝni-p ǝrişan,Ol yar q ǝmind ǝ zarü giryan,Ol hǝm m ǝni-zar ǝmübt ǝlad ı r,Sǝrgǝşteyi-vadiyi-b ǝlad ı r.Mǝndǝndir onun cünuni ǝfzun,Qeys ik ǝn olubdur ad ı Mǝcnun.Daim keçir ǝr ğǝmimd ǝ ǝyyam,Bir gün ona hasil olmay ı b kam.Risvayi-z ǝman ǝ oldu m ǝndǝn,Afaqǝ f ǝsan ǝ oldu m ǝndǝn.Bihudǝ degil f ǝqanü ahi,Yaxmazm ı mǝni onun günahi!?Mǝn kim, gedir ǝm bu xakidandan,Dǝrdim bu ki, şǝrmsar ǝm ondan,Ey munisi-ruzigar ı m ana!Q ǝmxarimü ğǝmgüsar ı m ana!Mǝn dari-b ǝqayǝ ǝzm ed ǝndǝ,

Dünyayǝ vida edib ged ǝndǝ, ,Mǝnsiz ç ǝkib ahlar, f ǝğanlar,Sǝhralǝrǝ dü şdüyün zamanlar,Düşsǝ yolun ol olan diyar ǝ,Ərzi-q ǝmim eyl ǝ ol fikar ǝ.Zinhar ona olanda vasil, ,Xoş kims ǝdir, ondan olma qafil!Daman ı n ı tut, rizas ı n ist ǝ,

Mǝn mücrüm üçün duas ı n ist ǝ.Ərz eyl ǝ ki: - "Ey vǝfal ı dildar!Can verdi yolunda Leyliyi-zar.



www.ocaq.net 171

Eşqind ǝ yerinǝ yetdi lafi,Dǝvas ı n ı n olmad ı xilafi"Söylǝmǝni-zarü mübt ǝladǝn:"Key eşqdǝ laf ed ǝn vǝfadǝnXǝlvǝtgǝhi-üns ǝmǝhrǝm oldum,

Azadǝvü şadü xürr ǝm oldum.Sǝn hǝm g ǝlǝ gör, t ǝǝllül etm ǝ!Mǝn münt ǝzirǝm, t ǝğafül etm ǝ!Gǝr sadiq is ǝn bu yolda, s ǝn hǝmSǝbr eyl ǝmǝ, eylǝ tǝrki-al ǝm.Gǝl kami-dil il ǝ olal ı m yar,Bir yerdǝ ki, yoxdur onda ǝğyar...Daim olal ı m bir evd ǝ hǝmrazKim, ç ı xmaya d ı şra ondan avaz.Xoş mǝnzili- ǝmnǝ bulmu şam rah,Bitǝneyi-dustü cövri-b ǝdxah.Mǝndǝn sǝni eylǝmǝk xǝbǝrdarBismallah, ǝgǝr irad ǝtin var!"Çün q ı ld ı vǝsiyyǝtin axir,Əzmi-s ǝf ǝr etdi ol müsafir.Yad eylǝdi yari-mehribanin,Vǝsl arzus ı ilǝ verdi canin.

Kimdir ki, c ǝhanda fani olmaz,Dövri-f ǝlǝkin aman ı olmaz!Dünya yeddi ba şlı ǝcdǝhad ı r,Əndişeyi-ülf ǝti xǝtad ı r.Hǝr lütfün ǝdir d ǝfinǝmin q ǝhr,Hǝr şǝhdin ǝdir q ǝrinǝmin z ǝhr.Dövran üz ǝrindǝdir z ǝman ǝ,Əlbǝttǝ, gǝlǝn ged ǝr, c ǝhan ǝ...

TƏMAMİYİ-SÜXƏN



www.ocaq.net 172

Leyli güli-gül şǝni-l ǝtaf ǝt,Çün gördü x ǝzan yelil ǝ af ǝt,Pamali-x ǝzan olub bahari,Əncam ǝyetişdi ruzigari,

Biçarǝ anası

açdı

ba şı

n,Baş ı ndan a ş ı rd ı qanl ı yaş ı n.Kafurini tökdü z ǝf ǝranǝ,Suzi-dil il ǝ gǝlib f ǝğanǝ.Çox a ğlad ı , etdi ahü nal ǝ,Ağlar, kim olursa böyl ǝ halǝ.Əlqiss ǝ, tutub t ǝriqi-mat ǝm,Ol vaqe ǝyǝ yı ğ ı ld ı alǝm.Tǝzim ilǝ tutdular ǝzas ı n.Q ǝbrin düzüb urdular binas ı n;Tǝn oldu müqimi- ǝrseyi-xak,Ruh oldu q ǝrini-övci- ǝflak:Şövq ǝhlinǝ qürb hasil oldu,Dǝryasin ǝ qǝtrǝ vasil oldu.

MƏCNUNUN LEYLİ VƏFATINDAN XƏBƏRDAR

OLDUĞUDUR VƏDUST YADIİLƏ DÜNYADAN GETDİYİDİR

Möhnǝt çǝmǝnind ǝ gül d ǝrǝnlǝr,Alǝmdǝ yaman x ǝbǝr verǝnlǝr.Q ǝm nüsx ǝsin eyl ǝyǝndǝ tǝhrir,Vermi şlǝr ona bu növ t ǝşhir:Kim, Zeydi-sit ǝmrǝsideyi-zar,

Ol vaqe ǝdǝn olub x ǝbǝrdar,Filhal q ı lı b ǝzimǝti-rah,Mǝcnuni-h ǝzini etdi agah:



www.ocaq.net 173

- "Key şiyfteyi- şikǝstǝtale!Əfsus ki, s ǝyin oldu zaye!İdbari-tilismin oldu batil,Bu mǝşğǝlǝdǝn dǝxi vǝ hasil?Bazar pozuldu, y ı ğ bisat ı n!

Bu silsilǝdǝn kǝs irtibatı

n!Leyli sǝnǝ verdi zind ǝgani,Sǝn ol baqi, ol oldu fani!Sǝn sǝdqǝsi oldu ğun p ǝrivǝş,Sǝdqǝ sǝnǝ oldu, ey b ǝlakǝş!Əzmi-r ǝhi-c ǝnnǝt etdi ol hur,Firdovs m ǝqam ı n etdi m ǝmur"Mǝcnun ki, x ǝbǝrdǝn oldu agah,Suzi-cig ǝrilǝ çǝkdi bir ahKim, ğül ğülǝsin h ǝm ol zamanda.Canan ı eşitdi ol c ǝhanda...Az qald ı ki, nal ǝsilǝ dildar,Ol xabi- ǝcǝldǝn ola bidar.Bir lǝhzǝ bülǝnd olub xüru şi,Düşdü yer ǝ, getdi ǝqlü hu şi.Çün g ǝldi özün ǝ, q ı ld ı nalǝ,Yağd ı rd ı xǝzani üzr ǝ calǝ...

Tǝnǝ sözün etdi Zeyd ǝ bünyad:- "Key saqiyi-b ǝzmi-zülmü bidad!Netdim s ǝnǝ qǝsdi-can ı m etdin!Q ǝsdi-dili-nat ǝvan ı m etdin!Q ı yd ı n m ǝni-zarü nat ǝvanǝ,Urdun sit ǝm at ǝşini can ǝ!Zǝhr idi m ǝgǝr bu verdiyin camKim, mǝrg p ǝyam ı n etdi elam?

Bir murçǝyǝ nǝdir bu kin ǝ,Fulada döz ǝrmi abigin ǝ?Tǝsiri-sit ǝmdǝn ictinab et,



www.ocaq.net 174

Bari bu günah ǝ bir s ǝvab et!Eylǝt m ǝni yar olan diyar ǝ,Şǝm eylǝmǝni mǝzari-yar ǝ!"Düşdü yola, oldu Zeyd ǝ hǝmrah,Bir hal ilǝ kim, n ǝuzübillah...

Çün gördü m ǝzari-gülüzarı

n,Düşdü vü qucaqlad ı mǝzar ı n.Köksünü q ı lı b lǝhǝd kimi çak,Mǝrqǝd kimi saçd ı ba ş ı na xak.Q ǝbr üzr ǝ ax ı td ı qanl ı yaş ı n,Lǝl eylǝdi ya ş ı qǝbri da ş ı n,Yer üzün edib siri şki mǝmlu,Keçdi yer ǝ ol siri şkdǝn su,Oldu düri- ǝşki-biq ǝrar ı ,Q ǝbr içr ǝ nigar ı n ı n nisar ı .Göz ya ş ı n ı eylǝdi müxat ǝb:- "Key tir ǝ şǝbi-f ǝraqǝ kövkǝb!Çı xmaq s ǝnǝ oldu indi vacibKim, oldu ol afitab qayib!Bir bürcü m ǝqam tutmu ş ol mahKim, olmaz ona n ǝsim h ǝmrah.Sǝn durma ǝgǝr mürüvv ǝtin var,

Gir topra ğa, ist ǝ onu zinhar!Gör qandad ı r ol düri-yegan ǝ,Netmi ş ona af ǝti-z ǝman ǝ!Pabus edib ǝn yetir niyaz ı m,Bildir bu t ǝzǝrrö ilǝ raz ı m:- "Key şǝm, n ǝdir bu ictinab ı n?Mǝn bǝxti-siyahd ǝn hicab ı n?Cami-meyi-q ǝm tutanda al ǝm,

Hǝm s ǝn içdin bu cam ı , mǝn hǝm.Mǝst etdi m ǝgǝr sǝni bu bad ǝ Kim, bǝzmd ǝ durmad ı n ziyad ǝ?



www.ocaq.net 175

Bir nadirǝ şǝm idin şǝbǝfruz,Düşdü s ǝnǝ zövqi-e şqdǝn suz, ,Bir neçǝ zaman ǝgǝrçi yand ı n,Suzi-dil ǝ dözm ǝdin, usand ı n.Bidarlı ğa g ǝtirmǝdin tab,

Şǝhla gözün oldu mayili-xab. ,Hǝmrah ı m idin bu yolda, ey mah!Hǝmrah ı qoyub ged ǝrmi h ǝmrah?Əflakǝ tǝfaxür eyl ǝ, ey xak!Kim, oldu r ǝfiqin ol düri-pak!Zülfün ǝmüariz olma, ey mar!Kim, onda müqimdir dili-zar!Xalı na t ǝǝrrüz etm ǝ, ey murKim, ba ğlı d ı r onda cani-m ǝhcur!Ey ömr, g ǝl indi ba şǝ sǝn hǝmKim, çe şminǝ tirǝ oldu al ǝm!Alǝm xo ş idi ki, var idi yar,Çün yar yox, olmas ı n nǝ kim var.Ey can, t ǝni-x ǝstǝni vida et,Bu xǝstǝ ilǝ yetǝr niza et!Müştaqin ǝm, ey ǝcǝl, kǝrǝm q ı l!Dǝfi-ǝlǝm ilǝ rǝfi-q ǝm q ı l!

Qurtar m ǝni iztirabi-q ǝmdǝn!Ver mücd ǝ, vücudim ǝ ǝdǝmdǝn!Ayinǝmi eylǝ cǝngd ǝn pak,Q ı l pǝrdeyi-etibar ı m ı çak!Rǝf et, n ǝ isǝ arad ǝ hayil,Eylǝmǝni ol nigar ǝ vasil!Tǝklifi-visal ed ǝr mǝnǝ yar,Bir xǝlvǝtǝ kim, yoxdur ǝğyar.

Mǝn getm ǝmǝk eylǝsǝm x ǝtad ı r,Sǝndǝn m ǝnǝ bir m ǝdǝd rǝvad ı r.Billah, mǝdǝdimd ǝ q ı lma ehmal



www.ocaq.net 176

Kim, bǝxtim ǝ üz veribdir iqbal!Ya rǝb, m ǝnǝ cismü-can g ǝrǝkmǝz,Canan ı ms ı z cǝhan g ǝrǝkmǝz!Minbǝd z ǝlilü xar q ı lma,Sǝrgǝşteyi-ruzigar q ı lma!"

Əf ğanda ik ǝn gedib q ǝrari,Oldu bu q ǝzǝl dilind ǝ cari:

QƏZƏL

Yand ı can ı m hicr il ǝ vǝsli-rüxi-yar ist ǝrǝm.Dǝrdim ǝndi-firq ǝtǝm, d ǝrmani-didar ist ǝrǝm.

Bülbüli-zar ǝm, deyil bihud ǝ ǝf ğan etdiyim,Qalm ı şam nalan q ǝf ǝs qeydind ǝ, gülzar ist ǝrǝm.

Dǝhri-bazar ı nda kasiddir m ǝtai-himm ǝtim,Bu mǝtai satma ğa bir özg ǝ bazar ist ǝrǝm.

Fani olmaq ist ǝrǝm, yǝni bǝlayi-d ǝhrd ǝn,Rahǝti-cismi-z ǝifü cani- ǝfkar ist ǝrǝm.

Nola g ǝr q ı lsam şǝbi-hicran t ǝmǝnnayi- ǝcǝl,Neylǝyim, çoxdur q ǝmim, d ǝfinǝ, qǝmxar ist ǝrǝm.

Çün b ǝqa b ǝzmind ǝdir dildar, m ǝn hǝm durmazam,Bu f ǝna deyrind ǝ, bǝzmi-v ǝsli-dildar ist ǝrǝm.

Ey Füzuli, ist ǝmǝz kims ǝ rizasil ǝ f ǝna,

Mǝn ki, bundan özg ǝ bilmǝn çar ǝ, naçar ist ǝrǝm.



www.ocaq.net 177

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Çün razi-d ǝrunin etdi t ǝqrir,Rǝyinǝmüvafiq oldu t ǝqdir,İmdad q ı lı b inay ǝti-h ǝq,

Q ı

ldı

onu m ǝqsǝdinǝmülh ǝq,Gül dǝrdi h ǝdiqeyi- ǝmǝldǝn,Mey içdi sürahiyi- ǝcǝldǝn.Q ǝbrini qucaqlad ı nigar ı n,Can s ǝdqǝsi etdi ol m ǝzar ı n,- "Leyli" - dedi verdi cani- şirin,Ol aşiqi-biq ǝrarü miskin.İnsaf, h ǝmin ola m ǝhǝbbǝt,Bu dairǝdir m ǝqami-heyr ǝt,Guya ki, ǝlindǝ idi can ı ,Daim göz ǝdirdi ol z ǝman ı ,Çün dövr il ǝ yetdi ol z ǝman ǝ,Ondan bir icaz ǝt oldu can ǝ.Hǝr nec ǝ ki, var idi nigari,Alǝmdǝ idi onun q ǝrari,Çün q ı ld ı nigari t ǝrki-al ǝm,Bu alǝmi tǝrk q ı ld ı ol hǝm.

Çün gördü bu hal ı Zeydi-q ǝmnak,Əf ğan q ı lı b etdi yaxas ı n çak,Fǝryad ilǝ q ı ld ı növhǝ bünyad,Övci-f ǝlǝkǝ yetirdi f ǝryad.Zar a ğlad ı öylǝ kim, h ǝm ol d ǝm,Ahı oduna y ı ğ ı ld ı alǝm.El cǝm olub etdil ǝr nǝzar ǝ,Mǝcnuni-siyah ruzigar ǝ,

Q ǝbr üstün ǝ gördül ǝr y ı x ı lm ı ş,Canan ǝyǝ can nisar q ı lm ı ş,Əhval ı na a ğlay ı b sǝrasǝr,



www.ocaq.net 179

Q ı lmazd ı f ǝğanü nal ǝsin k ǝm.Ol mǝşhǝdǝZeyd olub mücavir,Bir gecǝ qǝribi-sübhi-sadiq,Bimar tǝnind ǝ qalmay ı b tab,Q ı lm ı şd ı mǝzar ǝ yastan ı b xab;

Xab içrǝ göründü ol nizar ǝ,Bir ba ğidǝ iki mahipar ǝ;Rüxsar ǝlǝrindǝ zövqd ǝn nur,Bimi-q ǝmü d ǝrdü qüss ǝdǝn dur.Xoşvǝqtü ni şatm ǝndü dil şad,Əğyar t ǝǝrrüzünd ǝn azad.Hǝr mǝhvǝşǝmin firi ştǝsurǝt,İxlas il ǝ olmu ş ǝhli-xidm ǝt.Sordu ki: - "Bular n ǝmahl ǝrdir?Nǝ rütb ǝli pad şahlǝrdir?Bu rövzǝ nǝ rövzeyi-b ǝrindir,Bu qövm n ǝ qövmi-naz ǝnindir?"- Budur, - dedil ǝr, - riyazi-rizvan,Bu qǝvmi-xüc ǝstǝ-hurü qilman.Bu iki mǝhi-xüc ǝstǝrüxsarMǝcnun il ǝLeyliyi-vǝfadar.Çün vadiyi-e şqǝ girdilǝr pak,

Ol paklik il ǝ oldular xak,Mǝnzillǝri oldu ba ği-rizvan,Çakǝrlǝri oldu hurü qilman.Çün bunda riza verib q ǝzayǝ,Sǝbr eyl ǝdilǝr qǝmü b ǝlayǝ,Getdikd ǝ cahani-biv ǝfadǝn,Qurtuldular ol q ǝmü b ǝladǝn.Çün Zeyd yuxudan oldu bidar,

Bu nükt ǝyi etdi x ǝlqǝ izhar,Xǝlqin olub etiqad ı ǝfzun,Ol qǝbrǝ ziyarǝt oldu qanun.



www.ocaq.net 180

TƏMAMİYİ-SÜXƏN

Saqi müt ǝğǝyyir oldu hal ı m,

Söylǝşmǝyǝ qalmadı

mǝcalı

m!Minbǝd ziyad ǝ vermǝ bad ǝ,Rǝhm eyl ǝ ki, s ǝrxo şam ziyad ǝ!Xoş qǝflǝt ilǝ keçirdim ǝyyam,Bilmǝn ki, nolur i şim sǝrǝncam?Sǝrmaeyi-ömr getdi ǝldǝn,Sud etm ǝdim etdiyim ǝmǝldǝn.Fǝryad bu cövrd ǝn ki, g ǝrdunƏhvalimi eyl ǝdi dig ǝrgun.Dün dideyi-t ǝr q ı lı b güh ǝrbar,Gǝrdun ǝ dedim ki: "Ey c ǝfakar!Hǝrgiz r ǝvişindǝn olmad ı m şad,Dami- ğǝmü mehn ǝtind ǝn azad,Əhbab ǝ nǝqiz dövr ed ǝrsǝn,Ərbabi-k ǝmalǝ cövr ed ǝrsǝn.Mǝcnun, ǝgǝr olsa idi cahil,Olmazd ı n ita ǝtind ǝ kahil,

Fǝrman ı na inqiyad ed ǝrdin,Könlünü müdam şad ed ǝrdin,Əhli-hün ǝr oldu ğu s ǝbǝbdǝn,Sahibn ǝzǝr oldu ğu s ǝbǝbdǝn,Əqran ı içindǝ xar q ı ld ı n,Biizzǝtü etibar q ı ld ı n.Leyli, gǝr olayd ı bir h ǝyas ı z,Ya, sǝn kimi mehrsiz, v ǝfas ı z

Olmazd ı ona h ǝmişǝ cövrün,Kam ı nca müdam olurdu dövrün.Fǝzl ǝhlinǝmayil oldu ğundan,



www.ocaq.net 181

Daim q ǝm ǝlindǝ zar q ı ld ı n,Aşüfteyi-ruzigar q ı ld ı n.Mǝn hǝm, g ǝr olayd ı m ǝhli-t ǝzvir,Etmǝzdin ian ǝtimd ǝ tǝqsir.Sǝndǝn qǝrǝzim olub s ǝrǝncam,

Dövründ ǝmǝnǝ olurdu aram.Çün ǝhli-vüqarü n ǝngü ar ǝm,Cövrünlǝ hǝmişǝ xarü zar ǝm.Bu üzd ǝn imi ş sǝnin m ǝdar ı nVar, indi ki, yoxdur etibar ı n!"Gǝrdun e şidib m ǝnim itab ı m,Verdi bu ǝda ilǝ cǝvab ı m:- "Key sur ǝti-hald ǝn xǝbǝrsiz!Hǝr hikm ǝtǝ eyb ed ǝn hün ǝrsiz!Mǝn ǝmrǝmüvafiq eyl ǝrǝm dövr,Hikmǝtdǝ vǝfad ı r etdiyim cövr.Əmma, s ǝn ed ǝn ǝmǝl xǝtad ı rKim, piri-t ǝriqǝtin h ǝvad ı r.Şairliyǝ iftixar edibs ǝn,Kizbi özün ǝ şüar edibs ǝn.Mǝcnun dediyin vücudi-kamil,Hǝr dani şǝmǝndǝn oldu qabil,

Divanǝ ona, s ǝy eylǝdin ad,Sǝndǝn, ona yetdi zülmü bidad!Leyli dediyin m ǝhi-t ǝmami,Mǝn pǝrdǝdǝ saxlad ı m girami,Risvayi-x ǝlayiq eyl ǝdin s ǝn,Min tǝnǝyǝ layiq eyl ǝdin s ǝn.Gǝh İbni Sǝlamǝ zülmü ilhaqGǝh Novf ǝlǝ qǝdri q ı ld ı n itlaq.

Şǝrm et, bu n ǝ hǝrzǝdir, n ǝmöhm ǝl?Nǝ İbni Sǝlamü qan ğ ı Novf ǝl?Şǝrh eyl ǝmǝk ist ǝdin f ǝsan ǝ,



www.ocaq.net 182

Q ı ld ı n söz ǝ onlar ı bǝhan ǝ,Gördü çürümü ş sümükl ǝr azar,Töhm ǝtlǝrinǝ olub giriftar,Əmvat m ǝzalimin ǝ girdin,Asudǝlǝrǝ ǝzab verdin.

Cürmün ǝ olanda x ǝlq mülz ǝm,Laz ı m sorulur bu iftira h ǝm,Olmazm ı bu baisi- ǝzab ı n?Bu mǝsǝlǝdǝ nǝdir c ǝvab ı n?

CƏVABİ-MƏSƏLƏ

Ey tutiyi-bustani-göftar,Sǝrrafi-süx ǝn, Füzuliyi-zar!Aldanma, ǝgǝr sipehri-laib,Tǝn ilǝ sǝnǝ dedis ǝ kazib,Əşarǝ yaman deyib usanma,Sǝrmayeyi-n ǝzmi s ǝhl sanma!Sözdür güh ǝri-x ǝzaneyi-dil,İzhari-sifati-zat ǝ qabil!Can sözdür ǝgǝr bilirs ǝ insan,

Sözdür ki, dey ǝrlǝr, özg ǝdir can.Billah, bu yamanm ı d ı r ki, hala,Əmvat ǝ söz il ǝ verdin ǝhya?Mǝcnun il ǝLeyliyi qı lı b yad,Ərvahlar ı n ı eylǝdin şad?

BU, BƏYANİ-ÜZRİ-TƏLİFİ-KİTABDIR

VƏTARİXİ-ZƏMANİ-FƏTHİ-BABDIR

Ey kilki-r ǝvǝndǝ, bar ǝkǝllah!



www.ocaq.net 183

Oldun m ǝni-r ǝhnǝvǝrdǝ hǝmrah.Min sǝy ilǝ hacǝtim bitirdin,Bir mǝnzilǝ aqib ǝt yetirdin.Rǝhmǝt sǝnǝ kim, s ǝn etdin imdad,Bu ǝski binayi etdin abad,

Əşk ilǝ biruni sim- ǝndud.Ah ilǝ dǝruni ǝnbǝralud,Mǝxzǝnlǝri gǝnci-gövh ǝri-d ǝrd,Rövzǝnlǝri mǝnf ǝzi-d ǝmi-s ǝrd.Əlqiss ǝ, mür ǝttǝb oldu bir ba ğ ,Hǝr lalǝsi ba ğr ı üzrǝ yüz da ğ ,Xuni-cig ǝr abi-cuyibari,Növki-muc ǝ ǝbri-növb ǝhari.Ol dǝm ki, bu nüsx ǝ oldu m ǝrqum,"Leyli-Mǝcnun" ad ı yla movsum,İzhar ǝ gǝlib rümuzi-v ǝhdǝt,Vǝhdǝtdǝ tǝmam olub hekay ǝt,Tarixin ǝ dü şdülǝr müvafiq,Bir olmaq il ǝ ol iki a şiq.

BU,ƏRBABİ-VƏFADƏN

TƏVƏQQÖİ-QƏBULİ-MƏZİRƏTDİRVƏ ƏSHABİ-ZƏKADƏN TƏMƏNNAYİ-DUAYİ MƏĞFİRƏTDİR

İnsaf ver, ey h ǝsud, insaf!Tǝn etm ǝ ki, cövh ǝrin deyil saf!Əhval ı m ı gör x ǝrabü müzt ǝr,Ənduhi-z ǝman ǝdǝn mük ǝddǝr.

Söz dair ǝsi deyil bu ǝhval,İnsaf m ǝnǝ kim, olmazam lal,Mǝndǝn tǝmǝ etm ǝ fikri-saib,



www.ocaq.net 184

Əhval ı mad ı r sözüm münasib.Azd ı r dem ǝ cövhǝri-s ǝfas ı n,Bir sor ki: N ǝ verdilǝr bǝhas ı n?Billah, gǝr olayd ı bir xiridar,Min gǝnci-nihan q ı lard ı m izhar.

Filcümlǝ bu h ǝm ki, oldu m ǝstur,Bir şövq ilǝ zövqd ǝn deyil dur.Eybi hün ǝr ixtiyar q ı lma!Şerim h ǝsǝdin şüar q ı lma!Bihudǝ, yet ǝr, t ǝǝrrüz eyl ǝ,Gǝr qadir is ǝn, c ǝvab söyl ǝ!Tǝrk eylǝ, tǝǝrrüzü inadiKim, vadiyi-c ǝhldir bu vadi!Dǝm xeyr sözünd ǝn ur d ǝmad ǝm,Vǝr xeyr dem ǝzsǝn - ǝbsǝm, ǝbsǝm!

BƏNGÜ-BADƏ

BAŞƏD İN VƏSFİ-SAQİYİ-DÖVRAN

Saqiya! Badǝ sun ki, fürs ǝtdir,Bizǝ fürs ǝt bu gün q ǝnimǝtdir.Lalǝ tǝk qoyma ğ ı l ǝlindǝn cam,Var ikǝn fürs ǝt, eylǝ eyş müdam.Nǝrgisi gör ki, n ǝşǝsi getm ǝz,Baş ı ged ǝrsǝ tǝrki-can etm ǝz.Sǝn dǝxi aciz olma, can ı n var,Can ı n olduqca bad ǝ tut zinhar.

İstǝsǝn kim, mey abi-kövs ǝr ola,Ol sǝnǝmütt ǝsil müy ǝssǝr ola.Bǝzmi-ali- Əlidǝmǝskǝn tut,Mǝstlǝr kimi, özg ǝ bǝzmin unut.



www.ocaq.net 185

İBTİDAİ-HEKAYƏTİ-MEYÜ BƏNG

Saqiya, bilm ǝzǝm m ǝnim n ǝmdir,

Hǝmdǝmim qüss ǝ, mǝhrǝmim q ǝmdir.Q ǝm meyi-l ǝl ax ı td ı yaş ı mdan,Qüss ǝ bǝngim uçurdu ba ş ı mdan.Kǝllǝxü şk olma ğ ı m çü Bǝng yet ǝrBirǝyağ ilǝ q ı l dima ğimi tǝr,Ta s ǝnǝ bir ǝcǝb hekay ǝt edim,Bǝng ilǝBadǝdǝn rǝvayǝt edim:

* * *

Bir gün ǝyyami-növbahard ǝmǝnTutmu ş idim çü lal ǝ tǝrfi-ç ǝmǝn.Sǝbzǝvü gül solumda, sa ğ ı mda,Bǝng ba ş ı mda, mey ǝyağ ı mda.Bǝng t ǝk nǝşǝilǝ ba ş ı m xo ş,Bǝngü mey hazirü m ǝaş ı m xo ş.

Bağ hǝm ğeyrǝti-behi şti-b ǝrin,Bǝzm qurmu ş cǝhan ǝxüld ayin,Lǝli-t ǝrdǝn nǝsimi- ǝnbǝrbu,Ğönçǝminas ı n eylǝmiş mǝmlu.Nüql ilǝ dolmu ş idi gül t ǝbǝqi,Qürsi-limu töküb s ǝmǝn vǝrǝqi.Doldurub saqiyi-s ǝba h ǝr dǝm,Cami-gül içr ǝ badeyi- şǝbnǝm.

Bülbüli-x ǝstǝdǝn aparm ı ş hu ş,Qümriyi-zar ı eylǝmiş mǝdhu ş.Yasǝmǝn doldurub sürahiyi-z ǝr.



www.ocaq.net 186

Zǝrdcǝ bad ǝ ilǝ vǝqti-s ǝhǝr,Sǝbzǝni etmi ş eylǝ la yǝqilKi, düşüb cuy ǝ rǝxtin etmi ş gil.

DƏR SİFATİ- ŞƏRABÜ SÖHBƏTİ – U

Gördüm ol b ǝzm içind ǝ bir m ǝhbub,Surǝti xubü sir ǝti mǝrğub.Türf ǝ ad ı zǝman ǝmǝşhuri,Lǝqǝbi Badǝ, ǝsli ǝnguri.Sif ǝt ilǝn qǝrineyi-xur şid,Nütfeyi-C ǝm, sülaleyi-C ǝmşid.Etmiş ol Badeyi-Süheyl x ǝvas,Neçǝ hǝmdǝmlǝr ilǝ söhb ǝti-xas.Hazirü c ǝm xidm ǝtind ǝ çü cam,Ərǝqü Buz ǝvü Nǝbid tamam.Gǝrm ik ǝn m ǝclis içr ǝ nu şanu ş,Ötǝrǝk mǝst olub Mey etdi xüru ş Ki: - Mǝnǝm h ǝr nǝvar ona fayiq,Xidmǝti-x ǝlqdir m ǝnǝ layiq!Olam ı kims ǝ göst ǝrǝ cürǝt,

Mǝnǝ endirm ǝyǝ sǝri-ta ǝt.Badǝ q ı lğac şücaǝt izhar ı n,Gǝrm edib z ǝrqü laf bazar ı n.

SÜXƏNİ-SAQİYÜ İHANƏTİ – U

Dizi üst ǝ çöküb r ǝvan Saqi

Dedi:- Ey Badǝ, işrǝtin baqi!Dün ki, m ǝhrum idim c ǝmalind ǝn,



www.ocaq.net 187

Düşmü ş idim cüda visalind ǝn;İstǝr idim s ǝni gǝhü bigah,Birǝcǝb bǝzmǝ uğrad ı m nagah,Sǝdri-b ǝzm olmu ş onda bir s ǝrhǝng,Sǝrkǝşü sǝbzpu şü sufi r ǝng,

Zahirin xub gördüm öyl ǝ ki, var,Batini hǝm deyildi bi ǝsrar.Dǝvi eylǝr ki, «Xǝzrdir m ǝnǝ pir,Ondan ald ı m dua il ǝ tǝkbir».Bir zaman m ǝn ona ki, h ǝmdǝm idimBitǝkǝllüf ki, şadü xürr ǝm idim.Söhbǝti dülgü şa, özü xo şxu,Leyk ğayǝtdǝ zǝrqü lafi ulu.Urar ol h ǝm yegan ǝlikdǝn dǝm,Der ki: «Alǝmdǝ hǝr nǝ var m ǝnǝm».Belǝ kim, m ǝnlik eylǝr ol nak ǝs,Baş çǝkǝn sǝndǝn özg ǝoldur b ǝs.

* * *

Qat ı mǝğrurü xudp ǝrǝst idi Mey,Axiri-m ǝclis idi, m ǝst idi Mey.

Zuri-d ǝstin ǝ etimad etdi,Nasǝza ilǝBǝngi yad etdi.Tündü t ǝlx oldu ol hekay ǝtdǝn,Q ǝzǝbü q ǝhri artd ı ğayǝtdǝn.

ĞƏZƏBİ – MEY BE SAQİYİ-SADƏ

Dedi:- Ey saqiyi-r ǝkiksüx ǝn.

Bu nǝ sözdür m ǝgǝr ki, b ǝngis ǝn?



www.ocaq.net 188

Anlad ı m böyl ǝ rǝngi-ruyind ǝn.Bu dilaran ǝ göftü guyind ǝnKi, xǝyali-nifaq edibs ǝn sǝn,Bǝng ilǝ ittifaq edibs ǝn s ǝn,Bu aradan m ǝni götürm ǝk üçün.

Onu bir dövl ǝtǝ yetirm ǝk üçün.Görǝyim ol x ǝyali xam olsun,İltifat ı m s ǝnǝ haram olsun.Neçǝ yerlǝrdǝ gördüm, ey ovba ş,Sǝni ǝgri vǝ q ı lmad ı m elǝ faş.İmdi naçar üzin ǝ çı xd ı m,Sǝndǝn oldu ki, könlüni y ı xd ı mDurma, dur imdi ǝr müvafiq is ǝn,Nüql t ǝk söhb ǝtimd ǝ sadiq is ǝn,Dediyin s ǝrgǝşin gǝtir ba ş ı n,Dǝstgir eyl ǝ yarü yolda ş ı n!

* * *

Saqi ol i şdǝ tapd ı heyranl ı q,Çǝkdi ol qiss ǝdǝn p ǝşimanl ı q.Q ı ld ı mǝkr ilǝ ol şǝr işdǝ hiyǝl;

Dedi:- Mǝstǝm, aman m ǝnǝ bu m ǝhǝl!Sübhd ǝm kim, dü şǝ güzar ı m ona,Varay ı m, yazayim xumar ı m ona.Onu da ş ilǝ sǝngsar ed ǝyin,Sı nd ı r ı b cismini qubar ed ǝyin.Badǝ tünd oldu ol t ǝǝllüldǝn,Bir ğǝrǝz anlad ı tǝğafüld ǝn.

Saqiyi tutdu Mey, yaman tutdu,Belǝ tutar, kimi ki, qan tutdu.Oldu saqi Meyin giriftari,



www.ocaq.net 190

GÖFTÜ GUYİ-NƏBİD HƏMƏZ PEY

Çün Ərǝq sözl ǝrin tük ǝtdi, NǝbidDedi: - Ey nütfeyi-C ǝmü Cǝmşid.Dövlǝt oldur ki, dü şmǝn ola z ǝbun,

Olmadan bir şǝrap ǝ şölǝ füzun;Bir şǝbixun il ǝ hǝlak ed ǝyin,Hiddǝtind ǝn cǝhan ı pak ed ǝyin.Olmaya az ik ǝn bu i ş çox ola,Dǝxi dǝfinǝ çarǝsi yox ola.

SÜXƏNİ-BUZƏDƏR TƏDARÜKİ-HAL

Çün Nǝbid eyl ǝdi sözünü t ǝmam,Dedi Buz ǝ ki: - Ey Meyi-gülfam!Nǝ tǝğafül, n ǝ cǝng q ı l pişǝ,Bu işǝ q ı l bir özg ǝ ǝndi şǝ.Ver ona lütf mücd ǝsilǝ firib,Ola kim, ixtilat ı ola n ǝsib.Yan ı na g ǝlgǝc ol f ǝsadi-zaman,Eylǝmǝkr ilǝ dǝfini pünhan.

Nǝmǝsaf eyl ǝ kim, yaman ola ad,Nǝ tǝğafül ki, gün-gün arta f ǝsad.

HƏM İBA KƏRDƏNİ-MEYƏZƏQVAL

Q ı lmad ı hiç qövlü Bad ǝ qǝbul,Gǝlmǝdi hiç söz ona m ǝqbul;

Dedi: - Oldur s ǝlah kim, ǝvvǝlQ ı lmayam irtikabi-c ǝngü c ǝdǝl,Göndǝrǝm qasid il ǝ, pǝnd ver ǝm,



www.ocaq.net 192

Baş ı na çar ǝ tap, müdava q ı l!Ey zina ki şvǝrinin ovba ş ı ,Müttǝsil nikb ǝtilǝrin ba ş ı .Eyǝsasi-binayi-h ǝr vǝsvas,ƏntǝXǝnnasü fi südurinnas.

Ey sǝrasǝr tǝsǝvvürün batil,Fisqü i ğlamǝ ruzü şǝb mayil!Ğaliba kim, x ǝmirini t ǝqdirYüz f ǝsad il ǝ eylǝmiş tǝxmir.Dep imi şsǝn ki, "h ǝr nǝ var m ǝnǝm".Kǝbsǝn, g ǝr yet ǝr ba ş ı n göy ǝ hǝm.Sǝn yaman c ǝhl içind ǝ qalm ı şsan,Ayı n öz ba ş ı na ulalm ı şsan.Hiç mǝqul söz dem ǝzsǝn sǝn,Qandad ı r kim, köt ǝk yem ǝzsǝn sǝn?Kimǝ olsan müsahib, ey cahil,Olur ǝlbǝttǝ, tǝnbǝlü kahil.İş mǝcali q ı lı rsan, ey s ǝrsam!Bir zaman ı n işin bir ild ǝ tǝmam.Əkl vǝqti s ǝnǝdir, ey b ǝdşǝkl!Bir ilin quti bir z ǝmanl ı q ǝkl.Ey xirǝd rǝhgüzar ı n ı n tik ǝni,

Tanr ı xar eyl ǝsin s ǝni ǝkǝni.Baisi-nikb ǝtü f ǝlakǝtsǝn,Bǝs ki, b ǝdşǝklü b ǝdqiyaf ǝtsǝn.Xah dǝrviş olavü xah q ǝni,Usu azar du şunda görs ǝ sǝni,Hǝr sǝadǝtsiz olsa yar s ǝnǝ,Şǝmmeyi q ı lsa etibar s ǝnǝ,Mǝhv olub onda m ǝrdlik ǝsǝri,

Mütlǝq olmaz şücaǝtǝ cigǝri.Xürrǝm olma ki, s ǝbzdir s ǝnǝ rǝng,Sǝnsǝn ayineyi-t ǝbiǝtǝ cǝng.



www.ocaq.net 193

Sǝndǝn olur yünül a ğ ı r ba şlar.Sǝni hǝr kim ǝlǝ al ı r, da şlar.Əmǝlindir müxalifi-hikm ǝt,Xǝlqǝ sǝndǝndir ǝsli-h ǝr illǝtBu işǝ bitm ǝgin g ǝrǝk naçar

Ki, olasan qapı

mda xidm ǝtkar.Ya bu iqlimd ǝn ba ş ı n al get,Yoxsa ba ş ı n götür hüzuruma yet!Mǝst t ǝk mǝndǝn olma bip ǝrva,İttibaimd ǝn etm ǝ isti ğna.Mǝn ǝgǝr razi olmasam s ǝndǝn,Baş ı na çox b ǝla gǝlǝr mǝndǝn.Kǝllǝxü şk olma ğ ı şüar etm ǝ,Gǝl dima ğ ı n tǝr eylǝ, ar etm ǝ!Yaqma hirs oduna qurun, ya ş ı n,Hǝzǝr et kim, x ǝtǝrdǝdir ba ş ı n.Şǝrm q ı l, sǝrgiranl ı q etm ǝ, yügü ş,Hǝddini tan ı , gǝl aya ğ ı ma dü ş.Yox özünd ǝn mǝgǝr sǝnin x ǝbǝrinKi, nǝ tǝrkibs ǝn, n ǝdir hün ǝrin?Guş q ı l, f ǝzlini b ǝyan ed ǝyin,Olan ǝsrar ı n ı ǝyan ed ǝyin.

QİSSEYİ-DƏR SİFATİ-ƏSRARƏST

Var idi İsfahanda bir meyk ǝş,Bǝng man ǝnd mütt ǝsil sǝrxo ş.Birǝcǝb qǝsrd ǝ tutub m ǝnzil,Meyǝ olmu şdu puzü şǝb mayil.

Bir gün ol rind m ǝclisind ǝ şǝrab,Oldu man ǝndi-kimiya nayab.Hasil oldu ona s ǝdai xumar,



www.ocaq.net 195

Gǝh olur hu ş al ı m dima ğ ı ndanKi baş ı n bilm ǝyǝ aya ğ ı ndan.Mǝn kim ǝm? - H ǝmdǝmi-C ǝmü-C ǝmşidSaflı qda q ǝrineyi-xur şid.Mǝhǝki-cövh ǝrim t ǝmam ǝyap,

Laleyi-kuhsari-hilmü vüqar.Bir binad ı r vücudi- şǝri-b ǝşǝr,Sirri-t ǝhqiq ǝ olma ğa m ǝzhǝp.Hǝr binad ǝ ki, yax ş ı d ı r bünyad,Ovu ǝfzunraq eyl ǝrǝm abad.Hǝr binada ki, süstdür ǝrkan,Onu ǝslilǝ eylǝrǝm viran.Bu sǝbǝbdǝn m ǝnǝ yetǝn ǝshab,Kimi xo ş vǝqtdip, kimisi x ǝrab.Düşdü Davuddan z ǝmirim ǝ zövq,Hüsni-avaz ǝ hasil etdim şövq.Ərz q ı ld ı m kǝlimǝ sup ǝti-hal,Rifqimi q ı ld ı ümm ǝtinǝ hǝlal.Qövmi-t ǝrsayǝmǝn tan ı td ı m rah,Getdilǝr iqtidai-Ruhullah.Mǝn hǝqiqǝtdǝ ǝhli-ürfan ǝm,Demǝsinlǝr şǝriki- şeytan ǝm.

Adǝmǝ sǝcdǝ q ı lmay ı b şeytan,Tapd ı ğ ı nda qürur il ǝ üsyan;Mǝndǝn olsayd ı nǝşǝsi bir d ǝm,Min gǝz eylǝpdi s ǝcdǝyi-Adǝm.Riqqǝtǝfzayi-a şiqi-zar ǝm,Çöhrǝ- ǝfruzi-hüsni-dildar ǝm.Nǝzǝpi-a şiqü rüxi-m ǝhbub,Biri talib durur, bipi m ǝtlub.

Hicp ilǝmü şkil ikǝn onlapa hal,Mǝn buraxd ı m aray ǝ tǝrhi-vüsal.Gǝrçi dü şmǝnliyimdǝ fitnǝm çox,



www.ocaq.net 196

Dustluqda d ǝxi misalim yox.Hǝr nǝ dǝrd olsa, m ǝn dǝva verǝrǝm,Tǝb güzgüsün ǝ cili verǝrǝm.Bir xirǝdmǝnd alim ǝm mahir,Batin ǝhvalin eyl ǝrǝm zahir.

Mǝktǝbi-meyk ǝdǝmdǝ şamü s ǝhǝrŞǝrhi-t ǝcrid oxup müd ǝrrislǝr.Padşahlar ı istǝsǝm asanQ ı lı ram bir g ǝda ilǝ yeksan.Gǝr gǝdalari, ist ǝsǝm filhalQ ı lı ram padi şahi-biz ǝrü mal.Mǝnǝm ǝrbabi-pif ǝti-d ǝrǝcat,Baisi-xeyrü daxili-h ǝsǝnat.Mǝnǝm ol şǝhryari-h ǝft iqlimKi mǝnǝ şahlar q ı lı r tǝzim.Hǝr kim olsa, ǝyağimǝ ba ş urap,Mǝn gǝlincǝ qamu aya ğa durar.Cövhǝrimdir m ǝnim müf ǝrrihi-zat,Mǝnǝm, ǝlqiss ǝ, mǝnşǝi-h ǝsǝnat.Hǝsǝnatimi ondan eyl ǝ qiyasKi, demi ş hǝq m ǝnafeün-linnas.Vǝsfi-zatimd ǝ bir hekay ǝt var,

Guş gǝr tutsan eyl ǝrǝm izhar.

SİFATİ-MAHRUYİ-GÜLRÜXSAR

Var idi Reyd ǝ bir xüc ǝstǝxisal,Mahtǝlǝt nigari-mi şginxal.Meyi-lǝli-lǝbi ni şatǝfzay,

Nüqli-göftari n ǝğzü b ǝzmaray.Meyǝ dü şmü şdü ǝksi kimi, müdamAlı ban mütt ǝsil qǝdǝhdǝn kam.



www.ocaq.net 197

Bir gün ol s ǝrvqǝddü gülrüxsar,Q ı ld ı zöhhad m ǝclisinǝ güzar.Gördü bir zahidi-p ǝrişanhal,Keçmiş övqati zöhd il ǝn m ǝhü sal,Bilmǝmiş kim, m ǝzaqi-bad ǝ nǝdir,

Xǝtti-mi şkinü ruyi-sad ǝ nǝdir.Xǝlqǝ eylǝr hekay ǝti-m ǝşhǝr,Sif ǝti-hurü c ǝnnǝtü Kövsǝr.Növcǝvan q ı ld ı -meyli-Kövs ǝrü hur,Dedi ǝcz ilǝ: - Ey xudayi-q ǝfur!Var ümmidim ki, ǝhli-c ǝnnǝt olam,Mǝn dǝxi müst ǝiddi-p ǝHmǝt olam.Qeybd ǝn gǝldi bip nidayi-l ǝtif Qula ğ ı na ki: - Ey h ǝpifi-z ǝrif!Tanr ı bip padi şahi-adildip,Feyzi m ǝcmui-x ǝlqǝ şamildir.Kǝrǝmind ǝn o qadiri-q ǝyyum,Eylǝmǝz hiç kims ǝni mǝhrum.Kimi dünyada şadiman eyl ǝp,Kimi üqbada kamipan eyl ǝp.Sǝn ki, dünyada ǝhli-i şpǝtsǝn,Sakini-m ǝsnǝdi-m ǝsǝppǝtsǝn,

İçdigindip ni şatilǝn meyi-saf,Kövsǝr ummaq degil s ǝnǝ insaf.Q ǝrǝzin-Kövs ǝr isǝmeyd ǝn keç,Yoxsa al n ǝqdi, nisy ǝ istǝmǝ heç.Badǝmǝhpumi-abi-Kövs ǝp içǝr,Kimsǝ, Kövsǝp dem ǝmük ǝppǝp içǝp.Bu dǝlil ilǝBadǝKövsǝr imi ş,Göp n ǝ xo ş nǝsnǝyǝ bǝpab ǝp imi ş,

Bǝng kimdip h ǝpifi-Bad ǝ ola,Bǝhs q ı lsa, h ǝpamzad ǝ ola.Cǝddi-pakim h ǝqiçün, ey Əsrap.



www.ocaq.net 198

Olmas ı n dǝrgǝhimd ǝ xidm ǝtkar,Gǝlib endipm ǝsǝn aya ğ ı ma ba ş,Eylǝsǝn aqib ǝt m ǝnimlǝ sava ş,Q ı lmadan tip ǝ puzgap ı n ı mǝn,Tutsam aram biq ǝpap olay ı n,

Rǝddi-d ǝpgahi-kipdgap olayı

n.

SİFƏTİ-BƏZMİ-BƏNGİ-NAFƏRHƏNG

Badǝ q ı lğac t ǝmam göftar ı n,Buzǝ nǝqşi-z ǝmir edib var ı n,Q ı ld ı ǝzmi-r ǝhi-m ǝhǝlleyi-Bǝng,Oluban qasidi-Meyi-gülr ǝng.

* * *

Bǝng-xo şsirǝtü nikukirdar,Neçǝ hǝmdǝmlǝr ilǝ f ǝsli-bahar,Birǝcǝb m ǝrğzar içind ǝmüdamTutmu ş idi ni şatilǝn aram.

Bǝrş idi hǝm Müf ǝrrihü Əfyun,Hǝr bir r ǝylǝn bir Əflatun.Gǝh dü şüb elmi- şǝrdǝn göftar,Gah hikm ǝt sözü olub t ǝkrar.Gǝrm ik ǝn bǝhsi-elmü f ǝzlü k ǝmal,Mütǝvatir olub c ǝvabü sual,Verdilǝr Bǝng h ǝzrǝtinǝ xǝbǝrKi, "durubdur qap ı nda bir çak ǝr,

Der ki, Meyd ǝn gǝtirmi şǝm pey ğam,İstǝrǝm rüxs ǝti- ǝdayi-k ǝlam".Bǝngd ǝn püxs ǝt eylǝyib hasil,



www.ocaq.net 199

Buzeyi-zi ştruyi-naqabil,Girdi ol b ǝzmi-xas ǝ aman ǝ,Başlad ı hǝrzǝ-h ǝrzǝ ǝfsan ǝ.Mey sözün dedi ol p ǝlidi-k ǝrih,Bǝlkǝ yüz nükt ǝ hǝm m ǝzidün-fih.

DİDƏNİ-BUZƏTƏNƏHAƏZ BƏNG

Bu xǝbǝrlǝrdǝn oldu şeyda BǝngBuzǝyǝ dü şdü bimühaba B ǝng.Baş ı na ç ı xd ı qǝhrdǝn sevda,Buzǝni q ı ld ı tǝn ilǝ iyza:- Key ğǝlizü p ǝlidü nah ǝmvar.Gǝndeyi-zi ştü nat ǝmam ǝyar.Sǝn qǝdimi m ǝnim ǝnisim idin,Nǝ ǝnisim ki, kas ǝlisim idinBadǝnin xud s ǝninlǝ yox meyli,Olsa ondan b ǝiddir xeyli.Sǝn nǝsǝn ki s ǝninlǝ yar olalar,Gizli işlǝr, d ǝ razidar olalar.Heyf, Mey h ǝm ǝgǝrçi dü şmǝndir

Ki, rǝfiqi bu nov kövd ǝndir.Layiq oldur s ǝni mǝlamǝt ed ǝm,Bu günü ba ş ı na qiyam ǝt ed ǝm.Kövdǝnü ǝhmǝqü turu şrusǝn,Bǝdrǝgü b ǝdxisalü b ǝdxus ǝnMeyǝ oldun bu fitn ǝdǝ ortaq,Sı nacaqd ı r sǝnin ba ş ı nda çanaq.Fǝrz olubdur s ǝnǝ cǝfa q ı lmaq,

Ağ ikǝn üzünü qara q ı lmaq.Haliya çün r ǝsuls ǝn naçar,Sǝnǝmǝndǝn rǝva deyil azar.



www.ocaq.net 200

Mihmansan, bu gec ǝ etgil xab,Verǝyin sübh sözl ǝrinǝ cavab.Bǝzmi-B ǝng içr ǝBuzǝ tutdu s ǝbat,Bǝng xüddami etdil ǝr xǝdǝmat.Buzǝ ol cǝmǝ hǝmni şin oldu,

Sǝd ilǝ nǝhs h ǝmqǝrin oldu.Mǝclisi-xas idivü c ǝmi-z ǝrif,Mǝmǝni-pak idivü qövmi- şǝrif.Çün k ǝdurǝt gedib s ǝfa gǝldi,Gǝrm olub m ǝdǝ iştǝha g ǝldi,Çǝkdilǝr türf ǝ-türf ǝmaid ǝlǝr,Öylǝ kim, şairi- ǝcǝm söyl ǝr:"Hǝrçi ǝndişǝ dǝr güman av ǝrd.Mǝtbǝxi rǝftü d ǝr miyan av ǝrd."Gah palud ǝ gǝldi, g ǝh hǝlva,Gǝh müz ǝf ǝr çǝkildi, g ǝh bu ğra.Çünki çox gördü b ǝngiyan ǝ tǝam,Püxtǝlik q ı ld ı Buzeyi-b ǝdnam,Qalmad ı qǝltǝban ı n ol cu şi,Oldu göftari-Mey f ǝramu şi,Dedi: - Ey B ǝng! Badǝdǝn keçdim,Getmǝzǝm ol yanay ǝ, and içdim.

Mǝn sǝnino bir k ǝminǝ çakǝrinǝm,Eşigind ǝ qulami-k ǝmtǝrinǝm.Çoxdurur Bad ǝnin f ǝsadü şǝri,Sǝndǝdir f ǝqrü m ǝskǝnǝt ǝsǝri.Buzǝ çün Bǝngǝ oldu xidm ǝtkar,Bǝng feyzil ǝ vaqifi- ǝsrar,Ol gec ǝBǝngü sairi- ǝshab,Q ı ld ı lar rah ǝtü sürur il ǝ xab.

Sübhd ǝm kim, sipehri-cami-xüram,Saçd ı Bǝng üstün ǝmeyi-gülfam,Dürdsa t ǝhnişin olu ǝxtǝr,



www.ocaq.net 201

Saf mey kimi ç ı xd ı şöleyi-t ǝr.Bǝng fikr ǝt dǝnizin ǝ dald ı ,Ortaya t ǝrhi-m ǝşvǝrǝt sald ı Ki: - Nǝdir çareyi- şǝrarǝti-Mey,Necǝ tǝskin tapar h ǝrarǝti-Mey?

DƏR NƏSİHƏT NÜMUDƏNİ-ƏFYUN

Dedi Əfyun ki:- Olma ğ ı l qǝmnak,Mǝnǝm ol z ǝhr d ǝfinǝ tiryak.Q ı layı n gec ǝlǝr yuxunu haram,Yemǝyǝm n ǝsnǝ, tutmayam aram,Edǝyim zaye etdigi ǝmǝgin,Ağr ı d ı b hǝmni şinlǝrin yür ǝgin.

BƏRŞ HƏM MÜTTƏBE ŞÜDƏ ƏKNUN

Bǝrşǝ çün dü şdü söz, dedi:- Ey Bǝng!

Onun il ǝ nǝ hasil eyl ǝr cǝng?Nǝ rǝva cǝng oyl ǝ sǝrkǝş ilǝ,Əlǝfi-xü şk netsin at ǝş ilǝ?Necǝ kim, mülk ǝ ol verir rövn ǝq,Kimsǝmeyl eyl ǝmǝz s ǝnǝmütl ǝq.Sı nmadan bu nizai t ǝrk ed ǝlim.Bütün ik ǝn bu mülkd ǝn ged ǝlim.

PƏNDİ-MƏCUN BƏGUŞİ-ƏSRARƏŞ



www.ocaq.net 202

Dedi Mǝcun ona ki:- Ey ǝsrar.Nǝ hǝzimǝt, n ǝ cǝng eyl ǝ şiar.Layiq oldur onunla sülh ed ǝsǝn,Gǝr tǝlǝb q ı lsa, yan ı na ged ǝsǝn.

Eylǝ dǝfinǝmǝkr ilǝn tǝdbir,Safdildir, yeri mizacin ǝ gir.Qafil etm ǝ özün müdarad ǝn,Hiylǝ yeyrǝk deyilmi qov ğadan?

BƏNG TƏDBİR KƏRDƏN İZHARƏŞ

Q ı lmad ı Bǝng hiç qövli p ǝsǝnd,Gǝlmǝdi hiç söz ona xürs ǝnd.Dedi: - M ǝn hǝm rǝsul gönd ǝrǝrǝm,Sözlǝrinǝ cavab dönd ǝrǝrǝm.Q ı lsa ta ǝt, riay ǝtim görsün,Q ı lmaz olsa, siyas ǝtim görsün.

ZİKRİ-MƏCUNÜ DƏR RİSALƏTİ-U

- Ey Müf ǝrrih, s ǝnǝdir indi ümid,Olasan f ǝth qapusin ǝ kilid.Sǝndǝdir hüsni-xülqü lütfi- ǝda,Çox görübs ǝn m ǝcalisi-hük ǝma.Sǝndǝ irfan c ǝvahiri çoxdur,Sǝndǝki rütb ǝ kimsǝdǝ yoxdur.Q ǝrǝzim olma ğa s ǝn eylǝ şitab,

Sǝn m ǝnǝ qövms ǝn, n ǝ bu ǝshab.Var, m ǝndǝn Meyǝ nǝsihǝt q ı l!Gǝr qǝbul etm ǝsǝ, f ǝzihǝt q ı l!



www.ocaq.net 203

DƏR SİFATİ-MEYÜ ŞƏRARƏTİ-U

Söylǝ: - Ey bih ǝyayi-bihud ǝgǝrd,

Müfsidi-h ǝr sǝlah olan nam ǝrd!Hǝmdǝmin h ǝr kim olsa leylü n ǝhar,Gah divan ǝdir, g ǝhi bimar.Bu cahanda budur s ǝnǝ tǝsir,Ol cahanda d ǝxi zǝqumü s ǝir.Sǝnsǝn ol r ǝhnümayi- ǝhli- ǝzabKi, aya ğ ı n yet ǝn yer oldu x ǝrab.Mǝkrilǝn al ı n el evini y ı xar,Bu f ǝsad ı n sa ğ ı nma, ba şǝ çı xar.Ey bǝsa ǝhli-t ǝxtü sahibi-tacKi, qı lı bsan s ǝfihü divan ǝ.Qanda g ǝbr olsa, h ǝmni şinindir,Bu sǝbǝbdǝn ki, dini dinindir.Ulular s ǝndǝn etm ǝyǝ ikrah,Olur, ǝlbǝttǝ, asiyi-d ǝrgah,Sǝnsǝn olmu ş müq ǝyyǝd öz-özün ǝ,Cüzvi i şdǝn ç ı xarsan el üzün ǝ.

Kimǝ oldunsa m ǝhrǝmü yolda ş,Gizli sirrini q ı ld ı n ellǝrǝ faş.Əsǝrin dü şsǝ hǝr yerǝ çoxü az,Q ı lmaz ǝhli- şǝriǝt onda namaz.Çakǝrin oldu ç ǝng, zar oldu,Damǝnin tutdu dürd, xar oldu.Tutdu bir ev himay ǝtind ǝ hübab,Eylǝdin al il ǝ evini x ǝrab.

Şeyx Sǝnan ǝ bir d ǝm oldun yar,Tǝrki-din etdi, ba ğlad ı zünnar.Hǝmzǝ tǝdbirin il ǝ q ı ld ı ǝmǝl,



www.ocaq.net 204

Naqeyi-Saleh ǝ yetirdi x ǝlǝl.Sǝndǝ yoxdur t ǝriqeyi-c ǝdü ǝb,Sǝn ǝdǝbsiz ǝn, onlar ǝhdi- ǝdǝb.Sǝndǝ yoxdur t ǝbiǝti-f ǝrzǝnd,Sǝn münafiqs ǝn, ol s ǝadǝtmǝnd.

Sirkǝ sǝndǝn dön ǝndǝ tapdı

qǝbul,Mǝclisi- ǝhli- şǝrǝ rahi-vüsul.Bisǝbǝb hǝrzǝ-h ǝrzǝ q ı lma q ǝzǝb,Şişǝni çalma da şǝ, saxla ǝdǝb.Bǝs ki, ǝhli-x ǝtas ǝnü mürt ǝd,Qanda üz qoydun is ǝ oldun r ǝdd.Bǝsi evlǝr xǝrabd ı r sǝndǝn,Açaram sirrini, t ǝr olmaz is ǝn,Dürd nisb ǝt mük ǝddǝr olmaz is ǝn.

SİFƏTİ-BƏNG DƏR XƏYALATƏŞ

Mǝnǝm ol tizt ǝb, pakz ǝmirKi, lǝtif etdi tiyn ǝtim t ǝqdir.Mǝndǝdir şǝkli-qübbeyi-x ǝzra,Əxtǝrim şahdan ǝdǝn peyda.

Şeyxlǝr eylǝr ehtiram m ǝnǝ,Başlar ı üzr ǝdir m ǝqam m ǝnǝ.Cövhǝrim q ǝdr ilǝmük ǝrrǝmdir,Külli-tǝrkibǝ cüzi- ǝzǝmdir.Fǝlǝki- ǝncümün müh ǝndisiy ǝm,Cümlǝ elm ǝhlinin müd ǝrrisiyǝm.Nola g ǝlsǝmǝnǝ siğarü kibar,Almağa d ǝrsi-M ǝxzǝnül- ǝsrar.

Sǝbzeyi-busitani-idrak ǝm,Zövqbǝxşi-z ǝmiri- ğǝmnak ǝm.Xizr vaqif olub h ǝqiqǝtimǝ,



www.ocaq.net 205

Girdi ol rütb ǝ ilǝ kisvǝtimǝ.Mǝnǝ eldǝn dǝyǝr tǝpancavü zur,Elǝmǝndǝn yet ǝr ni şatü sürur.Künci-h ǝr mǝdrǝsǝmǝqam ı md ı r,Firqeyi- ǝhli-elm ram ı md ı r.

Şövkǝt ǝhlinǝ olmazam h ǝmdǝm,Çǝkmǝzǝm şiddǝti-m ǝşǝqqǝtü q ǝm.Dövlǝtin çün m ǝşǝqqǝti çoxdur,Dövlǝtim var ki, dövl ǝtim yoxdur.Qanda bir müflisü q ǝlǝndǝrǝ yar.Mǝndǝ yox Mey kimi m ǝhǝbbǝti- şur,Dadl ı sevm ǝkdǝ olmu şam m ǝşhur.Meydǝn imanda g ǝlmişǝm ǝfzun,"İnnǝmǝl-möminun ǝ hǝlviyyun"Füqǝra firq ǝsinǝmǝn ba şǝm,Müttǝsil ǝhli-f ǝqrǝ yolda şǝm.Sǝndǝn ol ğac ǝsiri-d ǝrd mizac,Sihhǝt üçün m ǝnǝolur möhtac.Qanda olsam müq ǝrrǝbü m ǝhrǝm,Onda olmaz ni şani-qüss ǝvü qǝm.Mǝnǝm ayin ǝdari-feyzi- ǝzǝl,Surǝtim c ǝngü siyr ǝtim sey ğǝl.

Versǝm ayineyi-z ǝmirǝ cila,Görünür onda cümleyi- ǝşya.Sǝbzx ǝt dilb ǝrǝm, hicab ı m yox,Mǝnǝ aşiq yügü ş, müq ǝyyǝd çox.Munca fasiql ǝr içrǝ bibak ǝm,Tǝn ed ǝr xǝlq, leyk m ǝn pak ǝm.Mǝnǝ ariflǝrin irad ǝti var,Arif oldur ki, saxlaya ǝsrar.

Ey bǝsa bin ǝvayi-müflisi-dunKi, xǝyal ilǝ eylǝrǝm Qarun.Degilǝm Badǝ kim, görüb at ǝş,



www.ocaq.net 206

Əksilǝ nǝsnǝmǝndǝnü ç ı xa q ǝş.Çǝkmişǝm şiddǝti-h ǝrarǝti-nar,Çı xm ı şam xalisü tamam iyar.Alǝmi bir x ǝyald ı r dedil ǝr,Etimadi-m ǝhald ı r dedil ǝr,

Qütbi-al ǝm bu gün m ǝnǝm m ǝşhurKi qı lı r min x ǝyal mǝndǝ zühur.Dǝrki-zat ı m sa ğ ı nma asand ı r,Sirri-karimd ǝ ǝql heyrand ı r.Bilmǝzǝm qanda görmü şǝm m ǝktub,Öz sifat ı mda bir hekay ǝti-xub.

DƏR SİFATİ-MÜRİDÜ HALATƏŞ

Bǝsrǝdǝ bir müridi-röv şǝndilBǝngǝ olmu şdu ruzü şǝb mail.Onu salm ı şd ı nǝşeyi- ƏsrarHǝr zaman bir x ǝyala leylü n ǝhar.Bildi pir ol müridin ǝfal ı n,Zövqi-Bǝng ilǝ xo ş keçǝn hal ı n,Q ı ld ı n m ǝmnu söhb ǝtind ǝn onu,

Etdi mǝhrum h ǝzrǝtind ǝn onu.Bir gün ol namürad, x ǝstǝcigǝrSald ı ǝcz ilǝ pir saru güz ǝr.Dedi: - Ey h ǝr kǝmalǝ rahb ǝrim,Ustad ı m, mü ǝllimi-hün ǝrim!Nǝ sǝbǝbdǝn günahkar olubam,Nǝ günah eyl ǝdim ki, xar olubam!Piri-saleh mürid ǝ verdi c ǝvab

Ki: - Mǝnǝ bu i şindǝ q ı lma itab.Derlǝr Əsrar il ǝn olubsan yar,Zövqi-Bǝng ilǝ vaqifi- Əsrar.



www.ocaq.net 207

Saluban q ǝsri-asiman ǝ kǝmǝnd,Çox q ı lı rsan t ǝxǝyyülati-bül ǝnd.Göydǝdir mütt ǝsil sǝnin seyrin,Sǝnǝ dǝrki qaçan yet ǝr qeyrin.Kamilüs-seyr oldü ğun bildim,

Tǝrki-d ǝrsü t ǝǝllümün qı

ldı

m.Bu dǝlil ilǝBǝng kamil imi ş,Xǝlqǝ ondan murad hasil imi ş.

ŞÜDƏNİ-MEY BECƏNG AMADƏ

Eylǝgǝc Bǝng sözl ǝrini t ǝmam,Q ı ld ı Mǝcun risal ǝtǝ iqdam.Leyk ta görm ǝyǝ cǝfayi-q ǝdǝh,Oxudu min k ǝrǝ deayi-q ǝdǝh.Badeyi-ruhb ǝxşü canp ǝrvǝr,Qalm ı ş idi mük ǝddǝrü müzt ǝrİntizar içr ǝ kim, qaçan Buz ǝ Dönǝ bir daxi ol cig ǝrsuz ǝ,Q ı la Bǝngin hekay ǝtin t ǝqrir,Görǝlǝr bir ona gör ǝ tǝdbir.

Dedilǝr: - B ǝngǝ döndü Buzeyi-dun,Leyk gǝldi risal ǝtǝMǝcun.Şükr q ı ld ı ki: - Nikb ǝtim getdi,Dövltimdir ki, onu dur etdi.MeyǝMǝcnun verib x ǝbǝr var ı n,Sǝrbǝsǝr zahir etdi ǝsrar ı n.Badǝnin hidd ǝti füzun oldu,Q ǝhrdǝn rǝngi lal ǝgun oldu.

Yı ğd ı yan ı na Badǝ ǝshab ı n.Cǝm q ı ld ı müsaf ǝsbab ı n.Dedi Mǝcunǝ: - İxtiyar ı n var,



www.ocaq.net 208

Xah get, xah bunda eyl ǝ qǝrar.Bildi Mǝcun ki, B ǝng olu m ǝğlub,Özünü q ı ld ı Badǝyǝmǝnsub.Bǝngd ǝn keçdi, Bad ǝxar oldu,Sahibi-izzü etibar oldu.

BƏNG HƏM DƏR MÜQABİL İSTADƏ

Bǝng h ǝm oldu hald ǝn agah,Yı ğd ı mǝqdur oldu ğunca sipah,Hǝr biri bir t ǝrǝfdǝ çǝkdi s ǝfi,Oldu r ǝngin-bisat h ǝr tǝrǝfi.

ƏZMİ-MEYDAN NÜMUDƏNİ-ƏSRAR

Əvvǝl Əsrar girdi meydan ǝ,Sǝhni-meydanda g ǝldi cövlan ǝ,Baş ı n ı açd ı vü götürdü köt ǝk,Girdi meydan ǝ pǝhlivanlar t ǝk,Urdu ğayǝtdǝ pǝhlivanl ı ğa laf,

İstǝdi pǝhlivan kim, ed ǝmüsaf.

GÖFTƏNİ-SÜLH NÜQLİ-XİDMƏTKAR

Nüql gördü ki, ol iki bibakQ ı lmaq ist ǝr biri-birini h ǝlak.Bildi kim, onlar il ǝ olsa cidal,

Ayağ alt ı nda ol olur pamal.Bǝng ba ş ı na cizginib h ǝr dǝmYalvar ı b dü şdü Mey aya ğ ı na h ǝm



www.ocaq.net 209

Ki, mǝgǝr dǝf ola t ǝriqeyi-c ǝng,NǝMey etdi sözün q ǝbul, n ǝBǝng.

MƏN ŞON KƏRDƏNİ-MƏVİZƏZ CƏNG

Var idi bir müd ǝbbir, ad ı Mǝviz,Vaqe ol ǝsrdǝ bir ǝhli-t ǝmiz.Hǝm şǝrab ı n atas ı , qarda ş ı ,Hǝm s ǝf ǝrlǝrdǝBǝng yolda ş ı .Şamd ǝn q ı ld ı sülh üçün il ğar,Q ı ld ı onlara v ǝzlǝr tǝkrar.Olmad ı vǝzü p ǝnd faid ǝmǝnd,Əhli-c ǝhlǝ nǝ sud v ǝzlǝ pǝnd?

ŞÜDƏNİ-NÜQL DƏR MÜQABİLİ-BƏNG

Nüql ç ı xd ı onunla q ı lma ğa cǝng,Q ı ld ı bir h ǝmlǝdǝ şǝhid onu B ǝng.

DƏR MÜSAF AMƏDƏN MƏVİZİ-TƏMİZ

Etdi ǝzmi-müsafi-B ǝng Mǝviz,Ol dǝxi olmad ı hǝrifi-sitiz.

ƏZ PEYƏŞHƏM KƏBABİ-ATƏŞİ-T İZ

Ərseyi-r ǝzmi g ǝrm q ı ld ı Kǝbab,Zǝrbinǝ ol dǝxi gǝtirmǝdi tab.



www.ocaq.net 210

KƏRDƏNİ-BADƏCƏNGRA MƏQDƏM

Gördü Bad ǝ ki, lǝşgǝri bir-bir,Oldu ol nab ǝkar ǝlindǝ ǝsir.

Verm ǝdi qeyr ǝ cǝng üçün rüxs ǝt,Özünü ç ǝkdi ortaya qeyr ǝtÇün sipahilik içr ǝmahir idi,Ona t ǝdbiri-c ǝng zahir idi.Bir neçǝ itrǝtini qoydu k ǝmin,Özü yalq ı z müsaf ǝ girdi h ǝmin,Girdi meydan ǝ, eylǝdi cövlan,Üzǝ çǝkdi hübabd ǝn qalxan.Bǝng ilǝ çün müqabil oldu Şǝrab,Lǝhzeyi q ı ld ı lar sualü c ǝvab.

KƏRDƏNİ-BƏHS BƏNGÜ MEY BA HƏM

Mey edir: - M ǝn nǝbireyi-tak ǝm!Bǝng edir: - S ǝn pǝlidü m ǝn pak ǝm!Mey edir: - M ǝn nǝdimi-sultan ǝm!

Bǝng edir: - M ǝn bir ǝhli-irfan ǝm!Mey edir: - Hakimi-h ǝvasǝmü hu ş!Bǝng edir: - Sufiy ǝm m ǝn ǝzrǝqpu ş!Mey edir: - M ǝn şǝf ǝq kimi al ǝm!Bǝng edir: - M ǝn sipehr timsal ǝm!Mey edir: - Xo ş mǝnimlǝdir al ǝm!Bǝng edir: - Qütbi-al ǝmǝm m ǝn hǝm!Mey edir: - Q ǝmli xǝlqǝ qǝmxar ǝm!

Bǝng edir: - S ǝncǝmǝn dǝxi varǝm!Mey edir: - M ǝn çira ği- ǝncüm ǝnǝm!Bǝng edir: - R ǝşgi-s ǝbzeyi-ç ǝmǝnǝm!



www.ocaq.net 212

Badǝ hǝr qanda görs ǝ onu ǝzǝr.Özünü mütl ǝq a şikar etm ǝz,Mey olan yerl ǝrǝ güzar etm ǝz.

TƏLƏBİ-MƏĞFİRƏT Zİ RƏBBİ ĞƏFUR

Tövbǝ, ey girdigari-üzrp ǝzir.Sözlǝrimd ǝn kim, etmi şǝm t ǝqrir.Nitq verdin ki, v ǝsfi-zat ı n ed ǝm,Şǝrhi-keyfiyy ǝti-sifat ı n ed ǝm,Nǝ ki, övsafi-Mey q ı lı b ǝmda,Bǝng vǝsfind ǝ olay ı m guya.Allah-allah bu m ǝhz isyand ı r,Ğayǝti-küfrü eyni-küfrand ı r.Çün Füzulidürür m ǝnim lǝqǝbim,Əcǝb olmaz g ǝr olmasa ǝdǝbim.Var ümidim ki, üzrim ola q ǝbul,Olmaya böyl ǝ cürm il ǝmǝsul.

SÖHBƏTÜLƏSMAR

Q ǝvvasi-b ǝvahiri-rivay ǝt,Sǝyyahi-b ǝvadiyi-hekay ǝtDǝryayi-rivay ǝti üz ǝndǝ,Sǝhrayi-hekay ǝti gǝzǝndǝ.Düzmü ş bu nizam il ǝn göh ǝrlǝr,Vermi ş bu ǝda ilǝn xǝbǝrlǝr.

Kim var idi bir xüc ǝstǝ sima,İdrak ı tǝmam, t ǝbi ğǝrra.Əşya tǝkǝllümünd ǝn arif.Hǝr ǝlsinǝdǝn olurdu vaqif.



www.ocaq.net 213

Bir gün ki, şǝhi-sipehri-rabeTiğini hǝmǝldǝ q ı ld ı lame,Tǝsxiri-h ǝmǝl q ı lan zamanda,Xuni-h ǝmǝl ax ı dan zamanda,Cari olub h ǝr tǝrǝf gǝzǝndǝ,

Hǝr sǝbzǝgǝhǝ güz ǝr ed ǝndǝ,Bir tövr ilǝ dövr edib z ǝman ǝ,Bir özgǝ f ǝza yetib cahan ǝ,Əbvabi-x ǝyal olundu m ǝftuh,Əmvati-n ǝbat ǝyetdi çün ruh.Çün n ǝşvü nǝma bulub ç ǝmǝnlǝr,Çak etdi n ǝbat pir ǝhǝnlǝr,Mey nǝşǝ ilǝ ǝyağ çǝkdi,Lalǝ cigǝrinǝ da ğ çǝkdi.Nǝrgis ki, göz açd ı ba ğǝ girdi,Bir baxma ğilǝn özün itirdi.Kǝcgǝrdǝn olub b ǝnǝf şeyi-zar,Bir nǝşeyi-meyl ǝ oldu xummar.Qönçǝ yaxas ı n ı eylǝdi çak,Bülbül baxuban olub f ǝrǝhnak;Bağ içrǝ aç ı ld ı q ı rm ı z ı gül,Başlad ı ǝninü nal ǝ bülbül.

Əlqiss ǝ, f ǝzalǝnib ç ǝmǝnlǝr,Xoş, taz ǝ geyindi yas ǝmǝnlǝr.Seyr etm ǝk üçün o pakdam ǝn,Tutdu r ǝhi-ba ğü t ǝrfi-gül şǝn.Bir ba ğǝ güz ǝr ed ǝn zamanda,Hǝr meyv ǝyǝ bir n ǝzǝr q ı landa,Gördü ki, f ǝvakehü s ǝmǝrlǝrÖz-özün ǝ iftixar ed ǝrlǝr.

Aluçǝ edǝrdi şükri-s ǝttarKim:

- Mǝn kimi xo ş cahanda kim var?



www.ocaq.net 214

Tǝblǝrzǝyǝmǝn şǝfa verir ǝm,Tǝlxiyyi-f ǝmǝ sǝfa verir ǝm.Əklimdǝn olub ba ş a ğr ı s ı dur,Demiş hükǝma bu sözü cümhur.Ol sözünü axir ǝ yetirdi,

Xişmind ǝn Alu özün itirdi.Aluçǝyǝ söylǝdi ki:- Ey zar!

Fǝxr eylǝmǝ, eylǝmǝzmis ǝn ar?Kim tur ş, dǝxi zǝlilsǝn s ǝn,Əsmar ara ǝlilsǝn sǝn.Əklindǝ sǝnin qama ş ı dişlǝr,Xoş tǝblǝrǝ rütub ǝt işlǝr.İflicǝ vü küft cüml ǝ azar,Sǝni yeyǝnǝ olur s ǝzavar.Ol qadiri-bimisalü h ǝmta,Aluyǝmǝni q ı lı b müs ǝmma,Çün dürri-q ǝlǝndǝri bǝgu şǝm,Yüz min t ǝrǝf ǝ saç ı ld ı xu şǝm.Gǝh sǝbzǝvü, g ǝh ǝrğüvani,Gǝh sürxü s ǝfid, z ǝf ǝrani.Onun s ǝsini Gilas e şitdi,

Bu zǝrb ilǝ ona t ǝnǝ etdi:- Key nak ǝsi dun, utanmad ı nm ı ?Azǝrm oduna yanmad ı nm ı ?Kǝnduzini bunca v ǝsf etdin,Qurtar sözünü ki, h ǝddǝn ötdün.Hǝr kim s ǝni yes ǝ etm ǝz ǝhlal,Gündǝ gǝrǝk ona üç k ǝrǝ bal.Ol dǝm ki, m ǝni hǝqq etdi zahir,

Verdi t ǝnimǝ libasi-faxir,Rǝxtim kimi yoxdu hiç cövh ǝr,Cismim kimi yoxdu hiç gövh ǝr



www.ocaq.net 216

Sǝni yeyǝnǝ olur müh ǝyya,Ol qadirü h ǝyyü f ǝrdü f ǝttah,Adı m ı mǝnim qoyubdu Tüffah.Hǝm çöhr ǝmǝ verdi sürx r ǝngi,Hǝm ǝynimǝ ǝtlasi-fir ǝngi.

İki yarı

n arası

nda m ǝhrǝmYox m ǝn kimi d ǝhrdǝmüq ǝddǝm.Hǝm peyki-nigari-naz ǝninǝm,Hǝm qasidi-yari-m ǝhcǝbinǝm.Tǝbliğ i-risal ǝtimd ǝ söz yox,Tǝfhimi-b ǝlağǝtimd ǝ söz çox.Xǝlvǝtgǝhi-yar ǝ ǝhli-sirr ǝm,Mǝşuqin ǝ aşiqi yetirr ǝm.Bir bǝzmd ǝ gǝr ola müy ǝssǝr,Tǝcmii-f ǝvagehü s ǝmǝrlǝr,Mǝn hǝm g ǝr o b ǝzmd ǝ bulunsam,Əsmar içind ǝ haz ı r olsam,Cümlǝmǝni intixab ed ǝllǝr,Hǝm qeyrd ǝn ictinab ed ǝllǝr.Alma ed ǝr idi yüz t ǝfaxür,Əmrud özüni q ı ld ı zahir.Sǝslǝndi ki:

- Ey f ǝsadi-dövran!Vey müfsideyi-misali- şeytan!Gǝr qabili-iftixar olubsan?Alma ad ı n ı neçün qoyubsan?Gǝr yax ş ı olard ı n al dey ǝrdin,Alma neçün ad ı n ı qoyard ı n?Ol hǝzrǝti-lay ǝzali-m ǝbud,Ad qoydu m ǝnǝ lǝtif ǝ Əmrud.

Verdi m ǝnǝ yaxş ı xasiyyǝtlǝr,Hǝm ǝklimǝ çox-çox afiy ǝtlǝr.Hǝr xǝstǝyǝmǝn şǝfa verir ǝm,



www.ocaq.net 217

Hǝr cǝrgǝyǝmǝn sǝfa verir ǝm.Əmrud ed ǝrdi vǝsf hal ı n,Bilmǝzdi öz i şinin m ǝal ı n,Nagah s ǝsini e şitdi Əngur,Qeyzǝ gǝlib oldu m ǝstü m ǝsrur:

- Key r ǝngi saralmı

ş illǝtind ǝn!Baş ı yekǝ zǝfi-qüvv ǝtind ǝn.Öz ba ş ı na s ǝn tǝbib oldun,Bimarlara n ǝsib oldun,Kǝnduzin ǝ vard ı r ehtiyac ı n,Eylǝrmis ǝn özg ǝlǝr ilac ı n?Dǝxi kǝl ǝgǝr tǝbib olurd ı ,Əvvǝl ba ş ı na d ǝva q ı lı rd ı ,Əvvǝl var ı b özün ǝ dǝva ver,Ondan sonra x ǝstǝyǝ şǝfa ver.Ol caili-zülm ǝtin ilǝn nur,Ad qoydu m ǝni-h ǝrif ǝ Əngur.Verdi m ǝnǝ dürlü xasiyy ǝtlǝr,Lütf etdi m ǝnǝ çox afiy ǝtlǝr.Mǝn sǝbzǝvü kişmişü m ǝvizǝm.Əsmar içind ǝ çox l ǝzizǝm.Mǝndǝndi şǝrabi- ǝrğüvani,

Mǝndǝndi sürurü şadimani.Mǝn saqiyi-m ǝclisi-v ǝfayǝm,Ziynǝtdehi-m ǝhfili-s ǝfayǝm.Turşu ilǝ hǝmni şin mǝnǝm, m ǝn!Hǝlva ilǝ hǝmqǝrin m ǝnǝm, m ǝn!Heyva e şidib bu gövtüguyi,Qeyzǝ gǝlibǝn sarald ı ruyi,Əngur ǝ dedi ki:

- Yum d ǝhan ı n!Dan ı şma ki, lal ola z ǝban ı n!Şü ğ lün q ǝmü möhn ǝtü ǝlǝmdir,



www.ocaq.net 218

Mǝdhin özün ǝ tamam z ǝmdir.Bir kǝslǝ ki, ittihad q ı lsan,Bir cam mey il ǝ şad q ı lsan,Ol şadl ı ğ ı tamam olur q ǝm,Q ǝm üstün ǝ qǝm g ǝlir dǝmad ǝm,

Əvvǝl ki; ed ǝr xilafi- ǝhkam,Dǝxi hǝm olur cahanda b ǝdnam,Hǝm ǝqli-mür ǝccǝhi olur f ǝsl,Hǝm cǝhli-mür ǝkkǝbi olur v ǝsl.Gǝr münim ola ged ǝr tilas ı ,Vǝr müflis ola ged ǝr hǝyas ı .Ol cümleyi-mü şkili ed ǝn hǝll,Adı m ı mǝnim qoyub S ǝf ǝrcǝl.Var lǝzzǝtü r ǝngü dad m ǝndǝ,Hǝm namü l ǝqǝb, xo ş ad m ǝndǝ.Ətrimlǝ dolubdu ba ğü ba ğça,Hǝm m ǝnzilim oldu ta ğü ta ğça.Mǝni apar ı rlar h ǝr diyar ǝ,Hǝm töhf ǝ verirlǝr hǝr diyar ǝ,Kǝnduzini v ǝsf ed ǝrdi heyva,Narinc e şidibǝn oldu peyda.Heyvayǝ xitab q ı ld ı :

- Key zar!Dan ı şma ki, s ǝndǝ yox m ǝgǝr ar?Rǝngin saral ı bd ı bü ğzü kind ǝn,Yoxdur x ǝbǝrin m ǝgǝr özünd ǝn?!Min tǝnǝ edǝr sǝnǝ xǝlayiq,Onlar ki dedin, s ǝnǝ nǝ layiq?Qarn ı n dolu kirmü bü ğzü kin ǝ,Kirmǝ bǝdǝnin olub x ǝzinǝ.

Mǝdhin özünü m ǝzǝmmǝt eylǝr,Vǝsfin s ǝnǝ cümlǝ lǝnǝt eylǝr.Ol leyli nǝhar ed ǝn, günü şǝb,



www.ocaq.net 219

Nar ı nca q ı lı b m ǝni mül ǝqqǝb.Lütf etdi m ǝnǝ qǝbayi-faxir,Ol don il ǝ eylǝrǝm t ǝfaxür.Yüz şükr ed ǝrǝm m ǝn ol xuday ǝ,Yüz f ǝxr t ǝnimd ǝki qǝbayǝ.

Bir don m ǝnǝ lütf eyl ǝyibdirKim, qeyriy ǝ dǝxi verm ǝyibdir.Şǝklimi d ǝxi edibdi püstan,Püstan ı sevǝllǝ cümlǝmǝrdan.Yüz f ǝxr ilǝ söylǝr idi Nar ı nc,Nagah s ǝsini e şitdi Turunc,Göftarǝ gǝlib dedi ki:

- Ey dun!Fǝxr etm ǝ qǝbayǝ kim, n ǝdir don?Gǝr e şşǝyǝmǝhmil ets ǝlǝr cül,Ol cüli mün ǝqqǝş ola gül-gül,Eşşǝkdǝ zǝval hǝm kǝm olmaz,Minbǝd o e şşǝk ad ǝm olmaz.Ol qaziyi-h ǝşrü n ǝşrü miad,Turunc m ǝnǝ qoyubdular ad.Mǝn ǝf şureyi-t ǝami- şahǝm,Yemişlǝr içind ǝ padi şǝhǝm.

Sǝrdǝftǝri-meyv ǝcati-ba ğǝm,Əsmar içind ǝ çün çira ğǝm,Hǝr nǝ ki, des ǝm ziyad ǝyǝm m ǝnKim, daima s ǝbzü taz ǝyǝm m ǝn.Bu sözl ǝri Nar edib t ǝf ǝhhüm,Ağz ı n aç ı b eylǝdi tǝbǝssüm.Kim, rǝngin ǝ f ǝxr edirdi Nar ı nc.Hǝm özünü v ǝsf ed ǝrdi Turunc;

Dedi ki:- N ǝdir bu göftgul ǝr,

Bifaidǝ batil arizul ǝr!



www.ocaq.net 220

Gǝr rǝng ilǝ olsa i şvǝvü naz,Rǝng içr ǝ şükuf ǝm oldu mümtaz.Var kims ǝ edǝrsǝ sui-t ǝhsin,Var m ǝndǝ zülali-tur şü şirin.Kǝnduzimi m ǝdh etm ǝzǝm m ǝn,

Öz halimi şǝrh etm ǝzǝm m ǝnKim, meyveyi-rövzeyi-cinan ǝm,Namü l ǝqǝb ilǝmǝn Rüman ǝm.Dünya s ǝmǝri mǝnǝ nǝ nisb ǝt,Kim, mǝxǝzim ola ba ğ i-c ǝnnǝt.Narincü Turunc çak ǝrimdir,Heyva ilǝSib nok ǝrimdir,Hǝr dan ǝm olubdu l ǝli- ğǝltan,Hǝr cövh ǝr ona olubdu heyran.Nar öz sif ǝtini vǝsf etdi,Bağ içrǝ sǝsin Rüt ǝb e şitdi,Xişm ilǝ o dǝm aya ğǝ durdu,Q ǝhr ilǝ Ənarǝ nǝrǝ urdu:- Key ba ği-b ǝhiştdǝn uran d ǝm,Sǝndǝn degil ǝm o v ǝsfdǝ kǝm.Mǝn qabili- ǝkli- ǝnbiyay ǝm,İftari-c ǝmii- ǝtqiyayǝm.

Mǝşhur ǝcǝmdǝvü ǝrǝbdǝ,Mǝruf h ǝm ǝsldǝ nǝsǝbdǝ.Mǝkul tamami-xasü am ǝm,Sǝyyahi-biladi-Misrü Şam ǝm.Əzbǝs ki, m ǝnǝm h ǝbibi- ǝhbab,Bu vǝch ilǝmǝnǝ çoxdur ǝlqab.Xǝstǝviyü zahidi, müf ǝttǝl,Hǝm ǝşǝmiyü d ǝxi müf ǝrcǝl.

Xoş büq ǝlǝr içrǝ hazir ǝm m ǝn,Mǝşhǝdlǝrǝ çün mücavir ǝm m ǝn.Sürtǝllǝmǝni mǝzari-yar ǝ,



www.ocaq.net 221

Töhf ǝ apar ı rlar h ǝr diyar ǝ.Vǝsfini Rüt ǝb çün etdi itmam,Yüz xişmlǝ nǝrǝ urdu Badam,Xurmaya dedi ki:

- Ey cahang ǝrd!

Zǝmmind ǝ sǝnin b ǝsindi bu f ǝrd:Gǝh Bağdadis ǝn, g ǝh İsf ǝhani,Hǝrcayiliyin tutub cahani.Vǝsf eylǝmǝgind ǝ hǝddǝn ötdün,Dan ı şma ki, s ǝn m ǝni ǝritdin.Çox dürlüc ǝ xasiyyǝt m ǝnim var,Şǝrh etm ǝyǝ özüm eyl ǝrǝm ar.Kim, abi-n ǝbatü nüqlü h ǝlvaOlur m ǝni-zard ǝn müh ǝyya.Püstǝ ki, e şitdi a ğz ı n açd ı ,Badamǝ bu növ il ǝn sata şd ı :- Key ba ğlı dǝhani xiss ǝtind ǝn,Puşidǝ üzü l ǝamǝtind ǝn!Bir zǝrrǝ sǝnin s ǝxavǝtin yox,Bihǝddü ǝdǝd xǝsas ǝtin çox.Min da ş yetişmǝyincǝ canǝ,Q ǝnnadiy ǝ vermǝsǝn ki, dan ǝ.

Xǝllaqi-cahan zülm ǝtü nurPüstǝmǝnim ad ı m ı qoyubdur.Qönçǝ kimi a ğz ı m açm ı şam m ǝn.Hǝr talib ǝ dan ǝ saçm ı şam m ǝn.Bir yandan e şitdi Xoxü F ı st ı q,Hǝm Süncüdü Şahpalüdü F ı nd ı q.İnnab il ǝTut, Alubalu,İncirü Zö ğalü Cövz, Limu,

Hǝr biri bir af ǝti-z ǝman ǝ,Hǝr biri söl ǝrdi bir f ǝsan ǝ;Şaftalu dey ǝrdi:



www.ocaq.net 222

- Padi şahǝm,Fı st ı q ki:

- Əncüm içr ǝmah ǝm,Hǝm Cövz dey ǝrdi:

- Xosrov ǝm m ǝn.

Fı

ndı

q dey ǝrdi:- Sǝrvǝrǝm m ǝn.Limu ki:

- Mǝnǝm bu ba ğǝ mahmud.- Şahǝm ki, dey ǝrdi Şahpalud.

Hǝm Cövz dey ǝrdi:- P ǝhlivanǝm,

Əncir ki:- Şöhreyi-cahan ǝm.

...Hǝm vǝsf edib özün Gil ǝnar,Tut oldu ki, ba ğǝ tuti-göftar,Q ı ld ı nǝzǝr ol xüc ǝstǝ sima,Gördü ki, olub bu ba ğda qov ğa.Gǝlmişdi ki, eyl ǝyǝ sǝyahǝt,Lǝzzǝt apar ı b q ı la f ǝra ğǝt.Gördü ki, ba ğ içrǝ yoxdu l ǝzzǝt,Fǝsx eyl ǝdi, ǝzmin etdi ric ǝt.

Düşdü yola h ǝm göz ǝtdi xan ǝ,Nagǝh yolu dü şdü bustan ǝ.Bir növ ilǝ gördü bustani,Az qald ı ki, t ǝrk ed ǝ cahani.Eylǝrdi Xiyar şükri-xaliqKim:

- Q ı ld ı mǝni cahanda haziq,Əklimdǝ olur m ǝriz dils ǝrd,

Vǝsfimd ǝmǝnim b ǝsimdi bu f ǝrd:Mǝn dafei-d ǝrdi-möhriqat ǝm.Mǝrhǝmnǝhi-s ǝdri-mütbiqat ǝm.



www.ocaq.net 223

Gǝrmǝk ki, e şitdi bu m ǝqali,San kim, müt ǝğǝyyir oldu hali,Üz tutdu Xiyar ǝ:

- Key c ǝfakar!Bu vǝsf sǝnǝ degil s ǝzavar.

Yoxdu l ǝzǝtin h ǝmin bir adı

n,Camu ş ǝtinǝ dönübdü dad ı n,Ol mǝdhlǝrin s ǝnǝ nǝ layiq?Ol vǝsflǝrǝmǝnǝm müvafiq.Mǝn xǝstǝlǝrǝ şǝfa verir ǝm,Hǝm q ǝlblǝrǝ sǝfa verir ǝm,Var ǝmzicǝ ilǝ etidalim,Hǝr tǝb ilǝmöt ǝdildi halim.Gǝrmǝk söl ǝr idi yüz f ǝsan ǝ,Bu yandan e şitdi Hindivan ǝ.Bir nǝrǝ çǝkib, xüru ş q ı ld ı .Dǝrya kimi da şd ı , cu ş q ı ld ı .Dedi ki:

- Mǝgǝr bu xasiyy ǝtlǝrMǝn möht ǝrǝmǝdegil müy ǝssǝr?Mǝn sin ǝlǝrǝ şǝfa verir ǝm,Mǝn did ǝlǝrǝ cila verir ǝm;

Sǝfravü h ǝrarǝtǝ dǝvayǝm,Baş a ğr ı s ı na ǝcǝb şǝfayǝm.Xoş tǝm lǝziz, r ǝngim ǝhmǝr,Suyum d ǝxi çün zülali-Kövs ǝr.Bimarlǝrǝ dǝva mǝnǝm, m ǝn,Hǝm x ǝstǝlǝrǝ şǝfa m ǝnǝm, m ǝn.Övsaf ı n ed ǝrdi Hindivan ǝ,Qavun e şidib ç ǝkib z ǝban ǝ,

Vermi şdi çü Qarp ı za vǝzar ǝt,Hǝm Gǝrmǝyǝmǝnsǝbi-v ǝkalǝt,Etmişdi Xiyari çün mülazim,



www.ocaq.net 224

Şǝmmam ǝni hǝm özün ǝ xadim.Bostanç ı ya ǝmr q ı ld ı Qavun,Verdirdi c ǝzas ı n ı bularun.Soydurdu d ǝrisini Xiyar ı n,Aldı rd ı ǝlindǝn ixtiyar ı n.

Hǝm Gǝrmǝyǝ urdu neç ǝ yarǝ,Cismini el ǝtdi par ǝ-par ǝ.Qarp ı z ı o dǝmdǝ şaqqalatd ı ,Şǝmmam ǝni bir k ǝnarǝ atd ı .Dedi ki:

- Mǝnǝm sizin p ǝnah ı z,Bu busitan içr ǝ padi şah ı z!Şǝh m ǝclisinǝmüs ǝddǝrǝm m ǝn,Əsmar içind ǝ sǝrvǝrǝm m ǝn.Hǝr kim yes ǝmǝni, q ı lsa rehl ǝt,Yetǝr ona rütbeyi- şǝhad ǝt.Ətrim d ǝxi ǝtri-mi şkǝ bǝnzǝr.Nǝmişk ki, b ǝlkǝ ǝtri- ǝnbǝr.Vermi şsǝmǝnǝ zülali-Kövs ǝrSaqisi o Kövs ǝrindir Heyd ǝr.Əlqiss ǝ ki, bustanda QavunVǝsf etdi özünü h ǝddǝn ǝfzun.

Qeyz ilǝ o dǝm aya ğǝ durd ı ,Öz ba ş ı n ı xişm ilǝ ay ı rd ı .Bunu görüb ol xüc ǝstǝ sima.Bustan ǝ hǝm etm ǝyib tama şa,Bildi ki, bu dövrd ǝ vǝfa yox.Dünyan ı sevǝn çǝkǝr cǝfa çox.Pǝs etdi y ǝqin ol c ǝfake ş,Olmaz bu cahanda kims ǝ dilxo ş.

Bildi ki, olub bu deyr fani,Tǝrk eylǝdi lǝzzǝti-cahani.Dünya i şinin m ǝdar ı yoxdur,



www.ocaq.net 225

Heç kims ǝyǝ etibar ı yoxdur.Eylǝr birisini sahibi-tac,Ol birisin eyl ǝr ona möhtac.Leylaya verib izari-gülgün,Qeys onu gör ǝndǝ ola m ǝcnun.

Hǝm Yusif ǝ verdi hüsni-ziba.Oldu ona mübt ǝla Züleyxa.Əzrayǝ veribdi hüsni-bih ǝd,Q ı lm ı ş ona Vamiqi müq ǝyyǝd.Bu köhn ǝ evin vǝfas ı yoxdur,Ənduhü q ǝmü c ǝfas ı çoxdur.

YEDDİ CAM

Q ǝflǝt yuxusundan o zaman kim oyan ı b mǝn,Söz bayra ğ ı qald ı rd ı m uzaq göyl ǝrǝ yerdǝn.Güldü n ǝzǝrimd ǝmǝnim h ǝr elm v ǝ hikm ǝt,Gǝzdim yol al ı b sǝnǝt ara xeyli imar ǝt.Meyxanǝ kimi d ǝbdǝbǝli, sevgili m ǝnzil,Hǝm piri-mu ğan t ǝk üzü xa ş mür şidi-kamil.

Mǝn görm ǝdim heç yerd ǝ, şikayǝtlǝ dedim: - DövrNeyçin bu q ǝdǝr zülm ed ǝrǝk verm ǝdǝdir cövr?Rǝyi bǝyǝnilmiş bir a ğ ı llı , qoca insan,Müşkül i şimi böyl ǝ aç ı b cöyl ǝdi: - Ey can,Arzu kǝlǝfindǝ vurulan bu düyün, ǝlbǝt,Əql üzr ǝ do ğub, dövrana, g ǝl, eylǝmǝ töhm ǝt.Gör ǝql f ǝzas ı nda neç ǝ dürlü x ǝyal var,Bihudǝ vǝ bo şdur dediyim h ǝm bu x ǝyallar.

Əql ilǝ ǝlǝm, bil ki, ǝkizdir bu cahanda,Əqlin yoxal ı rsa, ged ǝcǝk ahü f ǝğan da.Meydǝn tǝlǝb eylǝ, mǝzǝdǝn ist ǝ dǝva sǝn,Gǝz bad ǝdǝ axtar h ǝmişǝ, dǝrdǝ şǝfa sǝn.



www.ocaq.net 226

Dövri-q ǝdǝh ilǝ dolan ı r, bil ki, bu al ǝm,Gǝz dövri-q ǝdǝhdǝn tapasan şadl ı ğ ı sǝn h ǝm.Vurma yaral ı qǝlbinǝ da ğ çǝrxi-f ǝlǝkdǝn,Bu yeddi ba ğ ı seyr el ǝyib mey gülü d ǝr sǝn.Sǝyyarǝlǝrin seyrin ǝ baxd ı qca tutulma,

Ver könlünü bu yeddi d ǝnǝmey dolu cama!Şadl ı q elǝ daim dolan ı b nurlu Gün ǝş tǝk,Bir hǝftǝ q ı z ı l bad ǝdǝ öz zövqünü s ǝn çǝk.Yekşǝnbǝ olunca o q ǝdǝr iç ki, bu meyd ǝn,Ta hu şǝ gǝlib yeddic ǝ gün m ǝst olasan s ǝn.Gǝr bad ǝ üçün yoxsa pulun söyl ǝGünǝş, Ay,Sı nd ı rs ı n haman qürsünü, versin s ǝnǝ bir pay.Düşǝnbǝni dü şǝnbǝyǝdǝk iç bu şǝrab ı ,Meydǝn elǝ cǝm at ǝşini söndür ǝn ab ı .Gǝr laz ı m isǝmǝclisinǝ qǝnd, şǝkǝr, s ǝnAy qürsünü s ı nd ı rma ğ ı , gǝl, ist ǝ f ǝlǝkdǝn.Öylǝ ki, se şǝnbǝ günü mey d ǝydi doda ğǝ,Dövr etdir onu yeddic ǝ gün salma aya ğǝ.Gǝr zahid olan ets ǝ sǝnǝ zǝrrǝ ǝziyyǝt,Sǝrxo ş görün ǝn Mǝrrixǝ q ı l tezc ǝ işarǝt.Çar şǝnbǝ günü, bad ǝ ilǝ üz-üz ǝ gǝlsǝn,Bir hǝftǝ onun dövrünü heç y ı ğmagilǝn sǝn

Qoy könlün evi nura bat ı b hǝzz ilǝ dolsun,Qoy mǝclisinǝ peyki-Ütarid n ǝdim olsun.Pǝncşǝnbǝ günü öyl ǝ ki, ald ı n ǝlǝ cam ı ,Bir hǝftǝ bu növ il ǝ keçir sübh il ǝ şam ı .Gǝr mǝclisinǝ dü şsǝ sǝnin ba şqa x ǝyallar,Huşyar görün ǝn Bürcisǝ ver dürlü suallar.Cümǝ gününü sahibi-dill ǝrlǝ bǝrabǝr,Mey iç gǝlǝcǝk cüm ǝyǝdǝk böyl ǝ sǝrasǝr,

Gǝr mǝclisinǝ laz ı m is ǝ qǝlbi açan saz,Et bircǝ işarǝtlǝ göz ǝl Zöhrǝni rǝqqas.Şǝnb ǝ yetişincǝ o qǝdǝr iç ki, bay ı l sǝn,



www.ocaq.net 227

Ta ki, g ǝlǝcǝk şǝnbǝ günü bir d ǝ ay ı l sǝn.Gǝl bir ac ı dan şübh ǝlǝnib qorxuda qalsan,Peyki-Züh ǝli qap ı da xidm ǝtçi qoyarsan.Söz ver o göz ǝl saqiy ǝ öz e şqini saçs ı n,Könlüm üzün ǝ ba ğlı olan yollar ı açs ı n.

Alsı

n bu f ǝqirin yükünü d ǝrdli dilind ǝn,Qald ı rsan aya ğǝ, tutaraq meyl ǝ ǝlindǝn.Bir mey ki, a ğ ı l mülkü üçün nurlu çiraqd ı r,Nǝinki a ğ ı l, şamü s ǝhǝr ondan uzaqd ı r.Bir mey ki, şǝriǝt oxusun onda nizam ı ,Bir mey ki, şǝriǝt dem ǝsin küfr-h ǝram ı .Piri-mü ğan ı n e şqi ilǝ saqid ǝn, ey can,Mǝn ba ğr ı yan ı q eylǝ ki, ald ı m ǝlǝ bir cam.Könlüm evi yüks ǝldǝ göyǝ, nǝşǝyǝ doldu,Ondan üzüm ǝ, mǝrif ǝtǝ yol aç ı q oldu.Bombo ş ürǝyim oldu m ǝnim sirl ǝr oca ğ ı ,Allah köm ǝk olsun s ǝnǝ, ey sehrli saqi!Mey verm ǝk ilǝ q ı flı aç ı b d ǝrdli dilimd ǝn,Sordun ki, s ǝnǝ gizli qalan sirl ǝr aç ı m m ǝn?!Öylǝ isǝ gǝl indi m ǝni-a şiqǝmey ver,Doldur q ǝdǝhi, durma daha peyd ǝri pey ver.Ver s ǝbi-m ǝsani ad ı na yeddid ǝ gǝl dur,

Ver, ver ki, içim, q ı yma m ǝnǝ kasǝni doldur.

BİRİNCİ CAMIN KEYFİYYƏTİ

Ey saqi, ey od m ǝclisinin r ǝhbǝri, tac ı ,Bir odlu su ki, onda olur d ǝrdin ǝlac ı .Ver bol-bol içim, qoyma m ǝni at ǝşǝhǝsrǝt,

Onsuz da ba ş ı m d ǝrdli olub, ç ǝkmiş ǝziyyǝt.Ver at ǝşǝbǝnzǝr o suyun xo ş ǝmǝlindǝnİçdikc ǝ sǝnǝ gizli qalan sirl ǝr aç ı m m ǝn.



www.ocaq.net 228

Mey ver ki, o xo ş ǝtirlǝrin üstüm ǝ saçs ı n,Yüz arzu x ǝzinǝm üzüm ǝ qap ı s ı n açs ı n.Bir mey ki, onun r ǝngi q ı z ı l, q ı rm ı z ı qand ı r,Bir mey ki, cahan içr ǝ tamam mü şkül açand ı r.Ver, ver m ǝn içim, eyl ǝmǝni qafil özümd ǝn,

Q ǝmli işimi mü şkülǝ salma, f ǝqirǝm m ǝn.Ol gün ki, ǝzǝl cam ı m ı mǝn xǝstǝyǝ verdin,Açdı n dilimi, canl ı bir insana çevirdin.Gün yetdi, zaman çatd ı , ür ǝk, dil s ǝsi gǝldi,Qondu ba ş ı ma cami- ǝzǝl nǝşǝsi gǝldi.İndi g ǝl otur, dinl ǝmǝni, dinl ǝ dǝrindǝn,Sirlǝr qap ı s ı n ı lay-lay aç ı m dinl ǝ, e şit sǝn!

NEYİLƏSÖHBƏT

Bir gün oturub ba şda f ǝrǝh, q ǝlbdǝmin raz,Meyli ürǝyim neyl ǝmǝni eylǝdi dǝmsaz.Sordum ona: «Ey q ǝm elinin taci-qüruri,Neyçin sar ı san, anlat o q ǝlbind ǝki şuri?!Söylǝ, de görüm, ah, n ǝyan ı q nal ǝlǝrin var,Solğun yana ğ ı ndan tökül ǝn cal ǝlǝrin var!»

Ney gizli olan sirrini, bax, böyl ǝcǝ açd ı ,Q ǝlbind ǝki gövh ǝrlǝri ǝtraf ı na saçd ı .Ney söylǝdi: «Ey hal ı m ı mǝndǝn soran h ǝmdǝm!Ol dǝm ki, ǝdǝm idi yerim, bilm ǝz idim q ǝm.Asudǝ gǝzǝrdim, n ǝ deyim ç ǝrxi-q ǝzayǝ,O öz h ǝsǝdind ǝn m ǝni qǝrq etdi b ǝlayǝ.Gah tǝrpǝnişim yeld ǝn olub, gülmü şǝm h ǝr vǝqt,Bǝzǝn dǝ ki, at ǝşlǝr ilǝ eylǝdim ülf ǝt.

Bǝzǝn ulu torpaqdan al ı b nǝşvü-n ǝman ı ,Bǝzǝn dǝ sudan toplayaraq zövqü-s ǝfan ı .Sǝrkǝşliyimin bayra ğ ı n ı ǝrşǝ ucaltd ı m,



www.ocaq.net 229

Şadl ı qlar içind ǝ göyǝrib, qol-budaq atd ı m.Tacir kimi tay ba ğlayaraq şaldan, ip ǝkdǝn,Mǝn sahibi-nem ǝt kimi, pul verm ǝdim ǝldǝn.Mǝğrur el ǝdi könlümü bu cahü c ǝlalı m,Qaçd ı , çox uzaq qaçd ı bütün d ǝrdü m ǝlalı m.

Birdǝn bu q ǝza, ç ǝrxi dolanmı

ş nǝ gǝtirdi,Ayd ı n günümü qapqara bir şamǝ yetirdi.Dostlar d ǝyişib oldu m ǝnǝ ǝn qat ı dü şman,Növrǝstǝ göz ǝllǝr çǝkilib getdi yan ı mdan.Əvvǝllǝri sevdal ı külǝklǝr yaman ǝsdi,Xain ç ı xaraq qollar ı m ı , qǝddimi k ǝsdi.Dostluq ǝtǝyin toplayaraq ç ǝkdi su m ǝndǝn,Yüzlǝrcǝ zǝrǝr verdi o at ǝş, bunu bil s ǝn.Aldı ürǝyimdǝn bütün aram ı m ı torpaq,Getmǝkdǝ görüb ist ǝdi öz vam ı n ı torpaq.Doldu ac ı larla ür ǝyim, söndü, qarald ı ,Bax, böyl ǝcǝ dü şdüm, b ǝdǝnim soldu, sarald ı ...Ancaq ki, dün ǝn sübh ça ğ ı bostanda g ǝzirkǝn,Olduqca ǝcaib bir hal ı seyr el ǝdim m ǝn.Bir kǝndli g ǝlib ordaca bir meyn ǝni tutdu,Ondan şǝrab ald ı , ǝvǝzind ǝ verǝrǝk su.Meynǝ verilǝn bu suyu ald ı vǝ içǝn tǝk,

Açdı sinǝsin, söyl ǝdi: Gǝl qǝnd, şǝkǝr çǝk!Qurtarmad ı heç k ǝs dǝyişǝn hadis ǝlǝrdǝn,Bu çǝrxi-f ǝlǝk hǝr kǝsǝ bir oldu ǝzǝldǝn,Hǝr kǝs nǝ verib, itm ǝyǝcǝkdir, qalacaqd ı r,Öz verdiyinin b ǝhrǝsini t ǝz alacaqd ı r.Bu dǝhrdǝ almaq il ǝ vermǝk sözü, ey dil,Bir rǝsmi-zaman oldu ǝzǝldǝn bunu s ǝn bil.Ol fikridǝyǝm ǝrz-niyaz günl ǝri ruzgar,

Versin o şeyi ki, yen ǝ tǝkrar alacaqlar.Ahǝnglǝrim d ǝ bu i şǝ yetm ǝk üçündür,Bu fikrǝ, bu sevdaya şükr etm ǝk üçündür.



www.ocaq.net 230

Zǝnn etdiyimin g ǝrçi xilaf ı ola, ey can!Bihudǝ vǝ bo şdur o q ǝdǝr qorxmuram ondan.Oddan, qara torpaq il ǝ hǝm ab-h ǝvadǝn,Tapd ı m iki-üç gün göy ǝrib n ǝşvü-n ǝma m ǝn,Verdiklǝrini sonra ham ı qapd ı apard ı ,

Ancaq m ǝnǝ o qaldı

ki, ǝslimd ǝ nǝ vardı

.Neyçin saral ı m m ǝn bu i şin dǝrdü ğǝmind ǝn?!Dünyaya g ǝlirkǝn nǝ gǝtirmi şdim özüm m ǝn?!Sǝn dǝ, a mü ğǝnni, dil ǝ gǝl, könlümü bir aç,Ney ilǝ bu ǝtraf ı iş ı qland ı r, alov saç!Çör-çöp kimi yand ı r mǝni bu at ǝşǝyand ı r!Könlüm evini şam kimi nurland ı r, amand ı r!?Q ǝm verm ǝFüzuliyǝ, düyün vurma dilind ǝn,Qaytar o q ǝrar ı geri ki, ald ı n ǝlindǝn.Xoş mǝstlǝrin hal ı na ki, şamü s ǝhǝrlǝr,Meyxanǝlǝrin küncünü asud ǝ gǝzǝrlǝr.Hǝr şeylǝrini vǝqf ed ǝrǝk bad ǝyǝ candan,Öz ǝllǝrin çǝkdilǝr alver yaxas ı ndan.

İKİNCİ CAMIN KEYFİYYƏTİ

Ver, saqi, o Nuhun g ǝmisi rah ǝti-can ı ,Ver ki, m ǝni qǝrq etdi bu q ǝm, d ǝrd tufan ı .Gül tǝk saral ı b soldu h ǝyat ı m ac ı ğǝmdǝn,Ver, ver ki, içim b ǝlkǝ tap ı m, saqi, nicat m ǝn!Ver, saqi, ver ol zahir ed ǝn ism il ǝ zat ı ,Ver, ver o a ğ ı l Xizri üçün abi-h ǝyat ı .Nǝfsilǝ ölǝn gözl ǝrimǝ nur tökülsün,Pǝcmürd ǝ dü şǝn qönç ǝlǝrim bir daha gülsün.

Ver, saqi, ver ol ayna kimi badeyi-can ı ,Bir badǝ ki, ǝks eyl ǝyir o, cüml ǝ cahan ı .Ver, ver ki, görünsün gözüm ǝ büsbütün al ǝm.



www.ocaq.net 231

Agah el ǝdin öyl ǝ ki, bu feyzi-q ǝdǝhdǝn,Bu bad ǝ ilǝ nǝşǝmi art ı r, tamam et s ǝn.İkinci q ǝdǝh ilǝ ürǝk qüvv ǝt al ı b taİzhar el ǝsin h ǝr şeyi batind ǝ nǝ varsa.

DƏF İLƏSÖHBƏT

Mǝn bir gec ǝ olduqca göz ǝl bǝzm düz ǝltdim,Şadl ı q evini orda qurub b ǝrqǝrar etdim,Güldürdüm o b ǝzmi, b ǝzǝdim sözl ǝ, kababla,Nur verdim ona bad ǝ ilǝ, şamla, şǝrabla.Bu dairǝdǝ dǝf dǝ durub tü ğyan edirdi,Divanǝyǝ bǝnzǝr köpürüb tufan edirdi.Sordum ona: «Ey q ǝddi bükülmü ş qoca insan!Derlǝr ki, ç ı x ı bsan h ǝr öt ǝn yax ş ı -yamandan.Dostluqlar il ǝ dopdoludur dostlu ğun, ey can,Hǝr bir d ǝridǝn sonra da var bir d ǝli ǝlan.Vǝcd gül şǝninin yarpa ğ ı san, ba şqad ı r hal ı n.Q ǝm-qüss ǝ ǝlindǝn, yaran ı bd ı r bu zaval ı n.Hikmǝt kitab ı ndan yaranan birc ǝ vǝrǝqsǝn,Elm ǝhli, deyirl ǝr ki, al ı r dǝrsini s ǝndǝn.

Artı q yeti şib vǝqti, biz ǝ göst ǝr ǝdalǝr,Gǝl ayna kimi dünyan ı sǝn, ǝks el ǝ, göst ǝr.İncǝ dan ı ş ı qla biz ǝ hǝr sirri b ǝyan et,Bu fani h ǝyat ı n açaraq ǝslini öyr ǝt!Gǝl! Gǝl ki, Firidunlar ı n o şahl ı q ilind ǝn,Bu dövrǝ qalan bir d ǝnǝsǝn, dürd ǝnǝsǝn s ǝn.Sök qǝlbini, tök sirl ǝri, et h ǝr şeyi izhar,Söylǝ, de gör ǝk, bir harada qald ı o şahlar?!

Noldu o Firidunu-Keyin ax ı r ı , kam ı ,Kim sald ı o Cǝmşidin ǝlindǝn dolu cam ı ?!Q ǝbrin evin ǝmöhtac olub ömr ed ǝn onlar,



www.ocaq.net 232

Sülh eylǝdilǝr, ya ki, h ǝlǝ davadad ı rlar?!Bu firqǝ içindǝ de görüm q ı şm ı , baharm ı ,Dostluq çiç ǝyi qönç ǝlǝnib, yoxsa ki, xarm ı ?!»Dǝf böylǝ cǝvab verdi san ı b sayd ı ğ ı m hal ǝ,Ondan sorulan gizli i şǝ, sirli sual ǝ:

- Onlar, - dedi, - indi hamı

asayi şǝ yardı

r,Dünyan ı n işindǝn çox uzaq ayr ı -k ǝnard ı r,Nǝmǝmlǝkǝt üstünd ǝ çǝkib d ǝrdi, olub xar,Nǝ heçliyǝ getm ǝklǝrinǝ a ğ lay ı r onlar.Nǝ bo ş, havay ı , bir h ǝvǝsǝ do ğru gedirl ǝr,İndi s ǝni öz yanlar ı na d ǝvǝt edirl ǝr.At bo şluğa bu fani cahan ı , daha b ǝsdir,Gǝl çǝkmǝ cahan qeydinin çox, çünki ǝbǝsdir.Artı q hǝzǝr et, r ǝxnǝ vurub sök bu h ǝsari,Qoyma gözünü yolda, da ğ ı t tök bu h ǝsari.Bu fani cahan mülkün ǝ gönd ǝrdi ki, onlar,Mǝndǝn e şidib öyr ǝnǝsǝn çoxlu yalanlar.Bu alǝmǝ ba ğlı qalasan h ǝr zaman, h ǝr anAlsı n sǝni a ğuşinǝ bu şübh ǝli dövran...Meyvǝ gǝtirǝn bir a ğac ı kǝsdilǝr onlar,Bir dairǝ kǝsdi bu a ğacdan iti min şarAtǝşlǝr içind ǝ ǝridib da şlar ı , yeks ǝr

Haz ı rlad ı lar, boynum üçün dürlü p ǝrǝklǝr,Dilsiz ba ş ı onlar ay ı r ı b öz b ǝdǝninid ǝn,Soydu d ǝrisin taki bu gün hasil oldum m ǝn.Olduqca şǝraf ǝtli, n ǝcabǝtli üç h ǝmdǝm,Birǝrrǝ, bir od, bir d ǝ q ı lı ncdan yedil ǝr qǝm.Dǝf şǝklinǝ dü şdüm qutar ı b taki bir ax şam,Surǝtlǝ, göz ǝlliklǝ üzüm ald ı bir itmam.İndis ǝ yetǝn hǝr avara, h ǝr bir ǝdǝbsiz,

Sillǝylǝ vurur şamü s ǝhǝr, h ǝm d ǝ sǝbǝbsiz.Bir an bu zaman ı n olaraq d ǝrdinǝ qafil,Bir mǝn tǝrǝf ǝmeyl el ǝ, bari m ǝnǝ ver dil!



www.ocaq.net 233

Bu xǝznǝ, bu gövh ǝr nǝ bilirsǝn ki, neçindir,Hardan dü şünürs ǝn ki, o rah ǝtlik içindir.Dǝhrin h ǝr olan cövrünü, g ǝl, at ür ǝyindǝn,Öz qǝlbinǝ hǝm özg ǝlǝrǝ vermǝ ǝzab s ǝn.Sǝn dǝ, a mü ğǝnni, dil ǝ gǝl köhn ǝ zamandan,

Keçmiş olan-olmazdan el ǝ bir biz ǝ elan.Çǝrxi-f ǝlǝkin sillǝsinin z ǝrbi gücünd ǝn,Dǝf tǝk soyulan min d ǝridǝn söyl ǝ, dan ı ş sǝn.Söylǝ o Füzuli ki, dü şüb d ǝrdǝmǝlaldan,Birdǝf ǝlik öz könlünü ç ǝksin o mahaldan.Xoş ol kǝsǝ ki, cam ı tutub q ǝlbinǝ hǝmdǝm,Bilmir gec ǝ-gündüz n ǝdi, ya ki n ǝdi dǝrdi, q ǝm.Hǝr gün mey içib, zövq ǝ bat ı b, m ǝst dü şübdür,Bilmir ki, bu al ǝm n ǝdi, s ǝrmǝst dü şübdür.

ÜÇÜNCÜ CAMIN KEYFİYYƏTİ

Ey saqi, ǝl at bad ǝyǝ, ol cövh ǝri-meyd ǝn,Bir mey ki, onun arzusunu göyl ǝrǝ yerdǝnCǝmşidlǝr aparm ı ş, ver içim, yüks ǝlim, ey can,Ver, ver ki, odur, saqi, könül mülkün ǝ sultan!

Ver ki, onu içdikc ǝ olum bir ulu C ǝmşid,Bir badǝ ki, şövqilǝ yan ı r indi d ǝCǝmşid.Ver, sin ǝlǝri yand ı ran ol sa ğǝri, saqi!Ver, gülsün onun şövqü il ǝ könlüm ota ğ ı .Sǝrxo şluğa, ver, od vuraraq, yand ı raraq m ǝn,Atǝşkǝdǝlik qap ı s ı n ı çı rp ı m ür ǝkdǝn.Gǝl, saqi, o reyhan qoxulu bad ǝni doldur,Bir badǝ ki, keyfiyyǝti-insanl ı ğa yoldur.

Ver, ver, m ǝn içim könlüm ǝmin dürlü şǝf ǝq saç,Sirrin qap ı s ı n, g ǝl, üzüm ǝ bir d ǝmǝnim aç!Verm ǝ yaral ı qǝlbimǝ bundan bel ǝ zillǝt,



www.ocaq.net 234

Cam ilǝ, sǝbu ilǝ, tez ol, n ǝşǝmi yüks ǝlt!Ver nitqim aç ı ls ı n bu g ǝlǝn cam il ǝ birdǝn,İçdikc ǝ sǝnǝ tǝptǝzǝ bir rǝmz aç ı m m ǝn.

TAR VƏÇƏNG İLƏSÖHBƏT

Mǝclis quraraq bir gec ǝ bir ey ş saya ğ ı Nur s ǝpmi ş idi hǝr tǝrǝf ǝ bad ǝ çira ğ ı .İçdikc ǝ ba ş ı m q ı zd ı , ür ǝk zövq il ǝ doldu,Bir xeyli zaman tar il ǝ çǝng h ǝmdǝmim oldu.Sordum ona: «Ey zari-z ǝbun, söyl ǝ, nǝ çarǝ,Neyçin yen ǝ da ğ, da ş ǝridir, s ǝndǝki nal ǝ?»Tar öz-özün ǝ qovrularaq sirr sap ı ndan,Açdı düyünü, söyl ǝdi: «Ey hǝmdǝmim insan!Nemǝt ver ǝnim vard ı mǝnim, bil ki, ǝzǝllǝr,Bağlanm ı ş idi qǝlbinǝ qǝlbimd ǝki tell ǝr.Əl vurmu ş idim e şqinǝ, e şqilǝ yanard ı m,Ehsan d ǝnizind ǝ özümü ğǝrq sanard ı m.Bu yolda deyildi m ǝnǝ varl ı q sözü heç yar,Lütfilǝ yarand ı m, alaraq q ǝlbimi onlar.Nemǝtdǝn uzaq tullad ı , ba şland ı f ǝra ğ ı m,

Hicran q ǝmi oldu m ǝnim ol ğǝmli çira ğ ı m.Düşdüm bir uçuq da ş kimi, endim ucal ı qdan,Çevrildi visal, gündüzüm oldu şǝbi-hicran.Çǝrxin bu i şindǝn olub avar ǝ, y ı x ı ld ı m,Dǝhrin azar ı ndan ür ǝyim yand ı , s ı x ı ld ı m.Dönmü ş f ǝlǝki qat-qat olan d ǝrdi, b ǝlasi,Bu növ ilǝ zar etdi olub q ǝlbimǝ asi.Hǝr yüks ǝlişin dǝrdi h ǝyat ı m boyu, ey dil,

Mey tǝk, m ǝzǝ tǝk etdi özümd ǝn m ǝni ğafil.Keçmişki cǝmiyyǝt daha heç dü şmǝdi yad ǝ,Əvvǝlki hǝvalǝr uçaraq getdi d ǝ bad ǝ.



www.ocaq.net 235

Q ǝti-n ǝzǝr etdim o hala bir daha q ǝlbǝn,Sǝrriştǝni bǝlkǝ taparaq bir d ǝ tutum m ǝn.Düz-do ğruca bir m ǝqsǝdǝ sahib olub ondan,Öz mǝqsǝdimi hasil edim taki uzaqdan.Lakin bu f ǝrǝh, zövq ümidsizliy ǝ yetdi,

Faniliyǝ dü şdüm d ǝ ömür heçliy ǝ getdi.Yüz xarl ı q ilǝ birsi m ǝni tutdu, apard ı ,Bu halsa bütün ǝqlimi, hu şumu qopard ı .Sand ı m apar ı rlar yen ǝ dǝ dǝrdǝ, bǝlayǝ,Hǝsrǝt qoyacaqlar f ǝrǝhǝ, zövq ǝ, sǝfayǝ.Bağlanm ı ş apard ı mǝni mǝnzilǝ bu insan,Tap ş ı rd ı da t ǝliminǝ bir katibin ǝlan.Bu, bǝxti cavan, q ǝddi bükük birc ǝ qocayd ı ,Yaxş ı yla yaman görmü ş idi, fikri ucayd ı .Enmiş görünürdü ba ş ı dǝhrin ǝzab ı ndan.Fikrindǝ idi öz i şinin h ǝr zaman, h ǝr an.Görmü şdü m ǝnim t ǝk ba ş ı çox möhn ǝti-ruzgar,Ruzgar ı da daim görünürdü gec ǝ tǝk tar.Əhvali- ğǝm ǝyyam ı n ı biz öyr ǝnǝrǝkdǝn,Tǝhqiq el ǝdik hal ı m ı z ı xeyli d ǝrindǝn.Bu söylǝdiyim şǝxs o şǝxs idi, o cand ı Ki, xilqǝtimin t ǝrpǝnişi onla yarand ı .

Bamba şqa olub il uzunu sur ǝti-hal ı ,Arxamca g ǝzib taki, tapa köhn ǝ visal ı .Bu dövrd ǝ hǝr bir pe şǝdǝn ğafil olub m ǝn.Sevdim onu ruh ǝn, o da çün sevdi ür ǝkdǝn.Tapd ı m, m ǝnǝ nem ǝt ver ǝn ol insan ı tapd ı m,Axı r mǝnǝ nem ǝt ver ǝn ol bir can ı tapd ı m,Biz xeyli zaman qüss ǝli sǝhralara getdik,Şükra ki, yen ǝ bir-birinin v ǝslinǝ yetdik.

Bihudǝ, ǝbǝs sanma m ǝnim sözl ǝrimi, ey can.Sanma vururam m ǝn sǝnǝ dǝm, h ǝm d ǝ yalandan.Bir dǝ bu f ǝsad dünyan ı n ayini ǝzǝldǝn,



www.ocaq.net 236

Ta ax ı radǝk bu cür ǝdir, yax ş ı dü şün s ǝn.Hal ǝhlinǝmǝlum olan i şdir bu bayaqdan,Ki vǝsl sözü daima do ğmu ş o f ǝraqdan.Gǝr zülm-f ǝlǝk ayr ı sal ı rsa bu da yeydir,Bir gün g ǝlǝcǝk onlar ı birlǝşdirǝcǝkdir.

Sǝn dǝ, a mü ğǝnni el ǝmǝ qǝlbini çox t ǝng,Bas ba ğr ı na, bas q ǝlbinǝ, bǝrk tut ki, dü şǝr cǝng,Çox ğǝm yeyir ǝm, dada yeti ş, nǝşǝver, hal ver.Hicran ı m ı al tulla, ǝvǝz dadl ı vüsal ver!Bir vǝsl ilǝ nakam Füzuliy ǝ f ǝrǝh saç,Canland ı r ölǝn zövqünü, puç keyfini bir aç!Xaş, bad ǝ içǝn m ǝst x ǝrabatiy ǝ, hǝr an,Badǝ apar ı b ǝqlini, h ǝm hu şu ba ş ı ndan,Bilmir ki, bu dünyada n ǝdir möhn ǝti-hicran,Heç bir x ǝbǝri yoxdu visal ayr ı lı ğ ı ndan.

DÖRDÜNCÜ CAMIN KEYFİYYƏTİ

Gǝl, saqi, d ǝr ol lal ǝni ver n ǝşǝba ğ ı ndan,Bir lalǝ ki, könlüm köz olub şövqü da ğ ı ndan.Ver, ver n ǝ qǝdǝr sa ğd ı can ı m, ver, bu çiç ǝklǝr

Bir gün g ǝlǝcǝk qǝbrimin üst ǝ bitǝcǝklǝr.Gǝl, saqi, ver ol bad ǝni, ol q ı rm ı z ı rǝngi,Bir badǝ ki, ancaq o silir dild ǝki cǝngi.Ver, ver ki, içim h ǝddǝn a şan çoxlu ğǝmim var,Ver ki, bu f ǝna d ǝhrdǝmin bir ǝlǝmim var!Ver, saqi, m ǝrǝz m ǝrhǝmini, d ǝrdǝ dǝvan ı ,Tǝşvişli ürǝkçin yaranan yax ş ı şǝfan ı .Ver, ver ki, içim, yand ı könül, artd ı kǝdǝr, ğǝm,

Ver, saqi ki, t ǝşvişimǝ yoxdur m ǝnim h ǝmdǝm.Artı r ki, aç ı ls ı n sif ǝtim şövqü f ǝrǝhlǝ,Sonra oturub şövqü f ǝrǝhlǝmǝni dinl ǝ.



www.ocaq.net 237

Dördüncü g ǝlǝn zövq il ǝ ta bülbül olum m ǝn,Qoy sirlǝrin izhar ı üçün bir dil olum m ǝn.

UD İLƏSÖHBƏT

Yüz nǝşǝilǝ bir gec ǝ bir b ǝzm düz ǝltdim,Mǝn bu i şi bir hikm ǝt üçün b ǝrqǝrar etdim.Bir ud s ǝdas ı bu zaman qalxd ı hǝvayǝ,Yand ı m, tütünüm ç ı xd ı mǝnim övci-s ǝmayǝ.Sordum ona: «Ey sirl ǝr ilǝ eylǝyǝn ülf ǝt!Sirr xǝznǝsinin x ǝznǝdar ı , sahibi-nem ǝt!Söylǝ, de görüm bir nec ǝ şeydir ki, cahanda,Sirr ǝhli dǝ sǝnsǝn, bu hava il ǝ yanan da!Kimlǝr sǝnǝ öyrǝtdi bu at ǝşli nǝvan ı ,Şadl ı q a ğac ı m yand ı eşitcǝk bu havan ı .Bu söhb ǝti gǝl eylǝmǝnǝ büsbütün izhar,Bu işlǝrinin p ǝrdǝlǝrindǝ, de, n ǝ sir var.Ki, taza havalar ad ı na çox diriba şsan?!Candan x ǝbǝrin var bel ǝ cans ı z ya şay ı rkan!Bir parça a ğacsan ki, havand ı r sar ı tellǝr,Bir zǝrrǝ q ı ğ ı lcı m onu at ǝşdǝ kül eyl ǝr!

Fikrim budu g ǝr olsa idi d ǝrdli f ǝğan ı n,Bu vǝqtǝ kimi qalmaz idi z ǝrrǝ nişan ı n,Qafilsǝn özünd ǝn ki, gülür daima hal ı n,Asudǝdi qǝlbin, ür ǝyin, yoxdu m ǝlalı n.Öz dǝrdini öz arzun il ǝ söylǝmǝyirsǝn,Dindirm ǝsǝlǝr heç şeyi izhar el ǝmirsǝn».Mürvǝtli olan ud e şidib söyl ǝdi: «Ey can,Heç bir x ǝbǝrim yoxdu san ı b sayd ı ğ ı m haldan.

Əzzǝl günü ki, haz ı r olub ç ı xd ı m aray ǝ,Ondan b ǝridir dü şdü can ı m zövqü-s ǝfayǝ,Bu nǝşǝ, bu zövq ald ı tǝmam ǝn m ǝni mǝndǝn.



www.ocaq.net 238

Mǝstlik qap ı s ı n s ı nd ı raraq ç ı xd ı m o günd ǝn.Heç bilm ǝdim onlar m ǝnǝ ax ı r nǝlǝr etdi,Onlar m ǝni neyçün v ǝ nǝdǝn ötrü düz ǝltdi.Mǝndǝn deyil, ǝlbǝt, bu do ğan x ǝstǝ f ǝğanlar,Ustad ı ma sar şadl ı ğ ı m ı eylǝsin izhar.

Bu qǝlbi sök ǝn dǝrdli, h ǝzin, n ǝğmǝlǝrimçin,Ustad ı ma get söyl ǝmǝnim m ǝrhǝba min-min.Tǝkcǝmǝnǝmǝxsus da deyil, n ǝşǝli hallar.Burdan pay umar b ǝzmd ǝ hu şsuz oturanlar.Onlar da g ǝzir bix ǝbǝr öz hali- ğǝmind ǝn,Öz işlǝrimin ax ı r ı n ı bilmirǝm h ǝm m ǝn.Ancaq m ǝni bu dünyada bir t ǝkcǝ quran var,Yaln ı z t ǝk onun çalmas ı min n ǝqş edir izhar.Bu karxanada m ǝn ilǝ sǝn alǝtik, ey dost.Sǝnǝtdǝn uzaq ayr ı , kǝnar xilq ǝtik, ey dost».Udun qula ğ ı n bur, a mü ğǝnni, edib ülf ǝt,Aşkar el ǝsin taki n ǝdir ǝsl hǝqiqǝt.Bur, bur ki, uca s ǝslǝ aç ı b dil biz ǝ bir-bir,Öz zatü süfatini ǝyan eyl ǝyǝcǝkdir!Gǝl do ğrulu ğu zahir el ǝ indi m ǝcazdan,Zǝnn etm ǝFüzuli açacaq sirl ǝri ǝlan.Xoş ol kǝsǝ ki şamü s ǝhǝr mǝst, dü şüb ǝldǝn,

Piri-mü ğana oldu mürid can il ǝ dildǝn.Sǝrmǝstliyind ǝn tuta bilmir yer aya ği,Bilmir ki, piyal ǝ nǝdi, ya hardad ı saqi.

BEŞİNCİ CAMIN KEYFİYYƏTİ

Ver, saqi, o Kövs ǝr qar ı şan mey dolu camdan

Ol cam ki, behi şt huril ǝri tǝşnǝdir ondan.Ver, saqi, Əlinin quluyam, e şqǝ vǝfadar,Bu çeşmǝdǝn onsuz da m ǝnim cüzi pay ı m var.



www.ocaq.net 239

Ver, saqi, yet ǝr, durma, Y ǝmǝn lǝllǝrindǝnTa nu ş elǝyim, s ǝn dǝ qopar ǝqlimi m ǝndǝn!Al, al ki, ǝqil sevdas ı divan ǝsǝr etdi,Al, ǝqlǝ olan hac ǝtim art ı q bo şa getdi.Aşiq ür ǝyin ǝldǝ tutan, ver ki, bu camd ı r,

Ver, ver ki, onun xasiyy ǝti sirl ǝr açandı

r.Ver, bihu ş olub, ta y ı x ı lı m qollar ı n üst ǝ,Ver, bihu ş olum, s ǝn dǝ ǝvǝz sirrimi ist ǝ.Ol lalǝ kimi rǝngli küpün a ğz ı n ı dur aç,Bu cam il ǝ gǝl xǝstǝ dü şǝn ruhuma nur saç.Ver ki, bu cam ı n qǝlbǝ yatan n ǝşǝlǝrindǝn,Sir xǝznǝsinin yollar ı n ı bir d ǝ aç ı m m ǝn.

SETARİLƏSÖHBƏT

Bir gün namaz üstünd ǝ durub q ǝlb ilǝ ǝlbir,Açmaqda idim sirl ǝrimi Allaha bir-bir.Bǝzǝn ayaq üstünd ǝ durub, gah ǝyilirdim,Gah s ǝcdǝ q ı lı b göyl ǝrǝ bǝzǝn çǝkilirdim.Birdǝn bu ibad ǝt ilǝ sǝrmǝst görün ǝn m ǝn,Qalxd ı qda setar ı n s ǝsinǝ tezc ǝ yerimd ǝn.

Ol dǝm, ür ǝyimdǝn yoxal ı b qaçd ı da taat,Yı rt ı ld ı bu s ǝsdǝn hǝya pǝrdǝm m ǝnim heyhat!Sordum ona: - Ey dürlü s ǝdalar ver ǝn iblis,Kaf ǝr kimi g ǝl olmagil ǝn odlara bais,Neyçin yaran ı b tǝrpǝnişin qǝlbǝ ǝziyyǝt,Yoxsa ki, x ǝyaldan ç ǝkilib xofi-qiyam ǝt.Şeytan kimi hiyl ǝ evinin cövh ǝrisǝn sǝn,Min dürlü b ǝla xǝznǝsinin gövh ǝrisǝn sǝn.

Bir tordu s ǝnin qollar ı n üstünd ǝki saplar,Bir tor ki, ömür ba ğças ı n ı n mür ğünü ovlar.Yüz yerd ǝn az ı öz belini ba ğlam ı san s ǝn,



www.ocaq.net 240

Taǝt izini ta qapasan dild ǝn, ür ǝkdǝn.Hans ı sinǝni gǝrçi o kövd ǝn vǝtǝn etdi,O sinǝdǝn Allaha ibad ǝt yoxa getdi.Bir barma ğ ı ki, öz sin ǝni cǝlb elǝdin s ǝn,Asudǝliyin tǝsbihini tullad ı ǝldǝn.

Gǝl sǝn dǝmǝnim t ǝk elǝ ǝndi şǝ bu oddan,Et tövbǝ ki, qorxan ç ǝkinǝr öz günah ı ndan.Bu dǝm dilǝ gǝldi o x ǝbǝr sahibi, t ǝnbur,Üz tutdu ǝzǝl, sonra m ǝnǝ söylǝdi: «Bir dur!Gǝl olma, - dedi, - gizli qalan p ǝrdǝni y ı rtan,Vurma üzüm ǝ, olsa da eybim, s ǝn, ey insan.Bu yolda çox oldu m ǝnǝ dost, h ǝmni şin, h ǝmdǝm,Heç bir ki şinin etiraz ı ndan yem ǝdim q ǝm.Bu güns ǝmǝni tullayaraq r ǝdd el ǝyirsǝn,Yoxdursa köm ǝkçin bel ǝ dǝ eylǝmǝ gǝl sǝn.Dünyan ı n işindǝn xǝbǝrin z ǝrrǝcǝ yoxdur,Xoşbǝxt çox is ǝ dünyada b ǝdbǝxt d ǝ çoxdür.Allahı n o ehsan d ǝniz qüsl m ǝkan ı ,Bir yer ki, o yer adlan ı lı r ǝfv divan ı .De, m ǝn tǝk adamdan oraya tozmu qanar heç!O yerd ǝ günah ğǝmlǝri çǝkmǝk xatad ı r, keç!»Qafilmis ǝn aya, o k ǝrǝm süfr ǝlǝrindǝn?

«O hǝr şeyi qavrar», bunu d ǝrk eylǝ dǝrindǝn.Rǝğbǝt elǝ tǝnbura, mü ğǝnni, g ǝl ürǝkdǝn,Rǝğbǝt elǝ tǝnbura, mü ğǝnni, g ǝl ürǝkdǝn,Rǝğbǝt açaril ǝ ona da bir qap ı aç s ǝn.Aç bir qap ı ki, zahir olub n ǝşǝlǝr ondan,Q ǝlblǝr gül ǝrǝk daim olar gül kimi x ǝndan.Tǝrkind ǝFüzuli bulunub qorxmaz ǝzabdan.Bu hali-büsatdan qoparar n ǝşǝlǝr hǝr an.

Xoş ol kǝsǝ ki, m ǝst oyana q ǝbr ota ğ ı ndan,Bihuş apar ı b eylǝyǝlǝr daxili-niyran.Bu zülm evinin ğǝmdǝn ac ı , zülmü, ǝzab ı ,



www.ocaq.net 241

Xatı rlada ǝhval ı na min q ǝtrǝ şǝrab ı .

ALTINCI CAMIN KEYFİYYƏTİ

Gǝl, saqi, m ǝnǝ indisǝ ver bir iri gövh ǝr,Ver bir iri gövh ǝr ki, odur n ǝşǝyǝ cövhǝr.Ver, ver ki, içim ta tutulum feyz il ǝ şövqǝ,Alsı n m ǝni mǝndǝn, tutaraq cismimi zövq ǝ.Ver, saqi, o saf yaqut il ǝ dopdolu cam ı ,Bir cam ki, tapar cüml ǝ ǝqil onda nizam ı .Ver, ver ki, bu t ǝr lǝl ilǝ ömrüm ba şa çats ı n,Ver ki, saralan çöhr ǝmi al r ǝnglǝ q ı zarts ı n.Bir mey ki, olur çar ǝ tapan, son ver ǝn ah ǝ,Bir mey ki, g ǝda içs ǝ dön ǝr ǝn ulu şahǝ.Ver mayeyi-izz ǝt suyunu, ver ki, yaz ı q m ǝnŞah zövqünü ta ki ay ı rı m zövqi-g ǝdad ǝn.Ta q ǝlbimǝmey zövq verib gözl ǝrimǝ nur,Bir cam d ǝxi lütf el ǝ, q ı l mǝclisi pür şur.Altı nc ı qǝdǝhdǝn qonaraq ǝqlǝ f ǝrasǝt,Taps ı n ür ǝyim hal ı n ı izhar ǝ cǝsarǝt.

QANUNİLƏSÖHBƏT

Bir gün gec ǝ bir m ǝclisimiz vard ı ki, ondan,Çox-çox uza ğa qaçm ı ş idi, d ǝrd, ğǝm hicran.Xoş nǝğmǝlǝr ilǝ edǝrǝk alǝmi m ǝmnun,Bir huri, m ǝlǝk üzlü çal ı rd ı iri qanun.Sir sand ı ğ ı na xeyli onun ox şar ı vard ı .

Qaps ı n ı ǝqil xǝznǝdar ı tǝkcǝ açard ı .Bir lövh ki, bas ı b yar kimi öz ba ğr ı na bir ba ş,İşlǝrdi onun sin ǝsinǝ nǝqşini nǝqqa ş.



www.ocaq.net 242

Hǝm bir g ǝmi ki, vard ı içǝrsind ǝ gümü ş, zǝr.Atm ı ş yükünü sahil ǝ coşğ un, d ǝli yellǝr.Bir dǝrdli, h ǝzin n ǝğmǝ eşitcǝk durub, ondanSordum ki, de, ey nazl ı mǝlǝk, işvǝli canan!Eşqin ç ǝmǝnindǝn nǝ göz ǝl qönç ǝlǝr üzdün?

Bu işvǝdǝ oldun bütün a şiqlǝrǝ üstün.Heyrǝtdǝyǝm, heyr ǝtdǝyǝm ancaq s ǝnǝ, çün s ǝnAşiq adama ox şamay ı rsan ǝmǝlindǝn.Aşiqlǝrin ǝhval ı budur: şamü s ǝhǝrlǝrOnlar q ǝm ǝlindǝn ac ı göz ya ş ı tökǝrlǝr.Qorxaq kimi onlar q ǝm ǝlindǝn gülü xard ı r,Böyründǝsǝ, yüzl ǝrcǝ ǝzab, zülm oxu vard ı r.Onlar el ǝ bir x ǝstǝ ki, yox d ǝrdinǝ qǝmxar,Tap ş ı rd ı tǝbib d ǝstin ǝ öz can ı n ı onlar.Aylar ilǝ, illǝr ilǝ onlar ç ǝkib hicran,Bir başqaca şey görm ǝdilǝr vǝslin ad ı ndan.Çox-çox ucad ı r nisb ǝtǝn a şiqlǝrǝ rütb ǝn,Söylǝ, de görüm, yoxsa m ǝgǝr ayr ı d ı şivǝn?!Canan ǝnin ayd ı n tǝbinin dilb ǝrisǝn s ǝn,Daim ona h ǝma ğüş olub birg ǝ gǝzirs ǝn.Bir yast ı q olubdur ba ş ı na dost üzü h ǝr an,Dostun üzün ǝdir sif ǝtin h ǝm d ǝ ki, ey can,

Ayrı görǝ bilmǝm s ǝni heç yar quca ğ ı ndan,Arzun, t ǝlǝbin çünki çat ı r büsbütün ondan.Mümkündü s ǝninçün gec ǝ-gündüz yar ı sevm ǝk,Dildar ı n ǝlindǝn yap ı ş ı b qǝlblǝ öpm ǝk.De, hans ı sǝbǝb sald ı da bu rütb ǝyǝ böylǝ,Bu xǝstǝyǝ öz sirrini g ǝl do ğruca söyl ǝ!Canana yeti şmǝk yolunun sarban ı ol, g ǝl,Mǝrdan ǝ iş öyrǝt biz ǝ, dǝrd d ǝrman ı ol, g ǝl,

Qanun dedi: «Ey m ǝn kimi süst r ǝyli insan,Mǝn çox demi şǝm s ǝn sanay ı b sayd ı ğ ı n haldan,Bunlarla f ǝqǝt qalmad ı raz ı mǝnǝ dost, yar,



www.ocaq.net 243

Aldanmad ı bu hiyl ǝlǝrǝ, uymad ı onlar.Rüsvayç ı lı q etdim özümü d ǝrdǝ sal ı b m ǝn,Mǝxfi işim üstünd ǝ bütün keçdim özümd ǝn.Kim hǝr nǝ dedi m ǝn qulaq asd ı m, q ǝbul etdim,Baş ǝydim ona, m ǝn özümü adi qul etdim.

Baxdı

m vǝ göz oldum ki, qı

lı

b dostuna hörm ǝt,Huş ǝhli ed ǝ bǝlkǝmǝnǝ bircǝ nǝsihǝt.Varkǝn dem ǝyǝmǝndǝ ağ ı z, sakit olub m ǝn,Bir kǝlmǝ dǝ söz söyl ǝmǝdim heç k ǝsǝ qǝlbǝn.Gǝr cismimi k ǝsdi bir adam ç ı xmad ı qan ı m,Yüksǝlmǝdi alǝmlǝrǝ atǝşli f ǝğan ı m.Əhli-dil ǝmǝn ba ğlayaraq bel, açaraq s ǝr,Axtard ı m ür ǝklǝrdǝ sǝadǝt uzun ill ǝr.Bu növ ilǝ ta can ı qǝbul eyl ǝdi canan,Çatd ı m böyük ehsanlara, x ǝlǝtlǝrǝ ondan,Öymǝ özünü, dost s ǝnǝ ram olsun, amand ı r,Eşq ǝhli bu bir qayda ki, rüsvayi-cahand ı r.Sǝn dǝ, a mü ğǝnni, oxu, qanundan al ibr ǝt,Neyçin s ǝni pul böyl ǝ ǝsir etdi, n ǝ hacǝt?!Aşiqlik hara, pul hara, et bir bunu izhar?!Gǝl qorxma pulun yoxlu ğuna, a ğ lama zinhar.Sǝn simü z ǝr ilǝ görür ǝm zarsan, a f ǝrsiz,

Yansan da Füzuli kimi yan at ǝşǝzǝrsiz.Xoş ol kǝsǝ ki, ç ı xmad ı heç bir zaman haldan,Sağǝr kimi dörd bir t ǝrǝf ǝ etm ǝdi cövlan,Bir xı lt kimi o, mey küpünün alt ı na yatd ı ,O x ı lt kimi daim mey ǝ do ğru q ǝlǝm atd ı .

YEDDİNCİ CAMIN KEYFİYYƏTİ

Gǝl, saqi, ver ol q ǝndü şǝhǝr zövqlü bal ı ,Bir şey ki, aç ı r qönç ǝ kimi d ǝrdi-visal ı .



www.ocaq.net 244

Ver, ver m ǝn içim, etm ǝmǝni bir daha t ǝlxkam,Tǝlxkaml ı q ilǝ saxlama cam t ǝk mǝni sübh şam.Saqi, o k ǝmal ilǝ dolu n ǝşǝki vard ı r,Bir nǝşǝki, hal ǝhlinǝ, kamill ǝrǝ yard ı r,Ver, ver ki, içim, uçsun uzaq d ǝrdü m ǝlalı m,

Bu cǝhdlǝ artsı

n daha da ǝqlü k ǝmalı

m.Gǝl, saqi, o yaqut kimi xo ş rǝngli camdan,Namus şişǝsiyçin ǝzǝli bir da ş olandan,Ver ki, üzüm ǝ zövqü- şǝfa nǝqş elǝsin qoyBu könlüm ǝ namus il ǝ ar b ǝxş elǝsin qoy.Artı r daha da m ǝstliyimi ta ki, içib m ǝn,Yeddinci q ǝdǝh ilǝ olum qafil özümd ǝn.Bu nǝşǝilǝmǝn keçirib zövqli hallar,Utanmayaraqdan el ǝyim hal ı m ı izhar.

MÜTRİB İLƏSÖHBƏT

Bir yerdǝ idim bir gec ǝmǝn, mütrib olanda,Bir cǝnnǝtǝ çevrildi m ǝnim m ǝclisim onda.Sordum ona:- Ey q ǝlbim açan h ǝmdǝmim insan,

Qald ı r göy ǝmin n ǝşǝduyaq b ǝlkǝ saz ı ndan.Mütrib e şidib qalxd ı , haman sazs ı z ǝliylǝ,Cismiylǝ, ba şiylǝ vǝ o m ǝnal ı diliylǝ,Nitqiylǝ tutub qollar ı n ı ba ğ lad ı saz ı n,Kǝsdi yolunu, qar ş ı s ı n ı saxlad ı saz ı n,- Bu rutb ǝ nǝdir? Sordum ona, söyl ǝ bir, ey yar,Bir rütb ǝ ki, zat ı nda tap ı lmaz dola ş ı qlar?Mütrib dedi:

- Ruhani olan feyzdi, feyzim,Nadanl ı q olar, ğeyrǝ könül verm ǝ, nǝ laz ı m.Qeyri kǝsǝ bu d ǝhrdǝmeyl etm ǝ, ey insan.



www.ocaq.net 245

Dost sirrini dostun ür ǝyindǝn e şit hǝr an.Öz sirrini açma ney ǝ, saxla onu pünhan,Çün a ğz ı aç ı qd ı r, dan ı şar h ǝrzǝvü hǝdyan.Dǝfdǝn uzaq ol ki, i şi ah ilǝ f ǝğand ı r,Bir sillǝ ilǝ hǝr şeyi dünyay ǝ açand ı r.

Öz sirrin il ǝ çǝngi d ǝxi eylǝmǝmǝhrǝm,Çün kim qula ğ ı n bursa aç ı b söyl ǝyǝcǝk, h ǝm.Öz sirrini t ǝnbura da g ǝl açma ki, s ǝndǝn,Gizli işini öyrǝnǝcǝkdir s ǝnǝ dü şmǝn.Qanundan uzaq g ǝz, ona sirr açma, k ǝnar dur,İzhar el ǝmǝkçin çün onun yüz dili vard ı r.Bu firqǝ haram oldu bütün xalqa ki, onlar.Dünya bazar ı nda ham ı yolbilm ǝz olurlar.Söylǝ, de görüm, mazid ǝn heç bir x ǝbǝrin var,Ki, bir neç ǝ rǝdd etdi ǝman ǝtlǝri ruzgar?!Çün cans ı z olanlar tuta bilm ǝzlǝr ǝman ǝt,Ruzgar s ǝnǝ tap ş ı rd ı ki, min dürlü x ǝyanǝt,Yad ǝldǝn onu qoruyasan ta uzun ill ǝr,Bir gün d ǝ gǝlib sǝndǝn ala tap ş ı ran ǝllǝr.Hǝr cans ı za g ǝl sǝn elǝmǝ sirrini izhar,Qorx ki, bu q ǝza, ç ǝrxi dolanm ı şda xilaf var!Hikmǝtlǝr açan nitqd ǝn heç olma uzaq s ǝn,

İnsan b ǝdǝnind ǝ budu can, çünki ǝzǝldǝn.Huş ǝhli xǝyal etdi ki, guya bu cahanda,Dinmǝz oturanlar ödü, can var dan ı şanda.Bu dünyada yaln ı z qalacaqd ı r quru bir ad,Sǝn dǝ elǝ söz söyl ǝ ki, daim olasan yad.İş vaxt ı sǝn ol sözl ǝri gǝl eylǝ ki, t ǝkrar,Tǝkrar ı üçün t ǝnǝ yeyib olmayasan xar.Öylǝ elǝ ki, ba şdan-aya ğa sözün ǝlbǝt

Ayd ı nlada bilsin biz ǝmin dürlü şǝriǝt.Q ǝlbind ǝ olan dinini g ǝl eylǝmǝ izhar!Öz sözl ǝrini daima n ǝql et aç ı q-a şkar.



Hǝr vaxt, a mü ğǝnni, ki ǝlin yetdi üsul ǝ,Mǝclis b ǝzǝyǝn ol o günü ǝhli-q ǝbulǝ.Qeyrilǝrin ǝhval ı n ı vǝsf etm ǝ, uzaq qaç,Bir kǝlmǝdǝ öz hal ı n ı z ı nǝql ed ǝrǝk aç.Füzuli kimi m ǝn dǝ qal ı b dǝhrd ǝ çun lal,

Gǝlmir hün ǝrim n ǝql edib a şkar el ǝyim hal.Xoş ol kǝsǝ hǝr yerd ǝmǝnim t ǝk dolu camdan,Meydǝn, m ǝzǝdǝn söhb ǝt açar daim, h ǝr an.

məhəmməd füzüli seçilmiş əsərləri

Documents