Metody pracy doradcydiagnoza

Patrycja Rudnicka

Najważniejsze metody

I. Testy i autotesty

II.Sformalizowane metodologie pracy z klientem (np. IPD, metoda edukacyjna)

III.Programy komputerowe

Testy - cele stosowania

Wspomaganie doradcy: diagnoza prognoza

Wspomaganie klienta: wzrost samowiedzy na temat własnej osoby

i możliwości działania ułatwienie podejmowania decyzji

Metody kwestionariuszowe – podział

I. Osobowość i potencjał klientanp. klasyczne testy psychologiczne NEO-FFI lub testy osobowości i zainteresowań

II. Kompetencje osobiste i społecznenp. styl komunikowania się, rozwiązywania konfliktów, styl uczenia się, uzdolnienia przedsiębiorcze

III.Zainteresowania zawodowetesty zainteresowań Hollanda, KPZ, BTUO, APIS, test O-Z

IV.Autotesty – nacisk na refleksję i samoopis, poznanie własnych preferencji, czy też dominujących wartości

Osobowość, inteligencjaI. Profesjonalne metody – testy i kwestionariusze

Skala Inteligencji Wechslera, NEO-FFI, FCZ-KT

zalety: metody wystandaryzowane, trafne i rzetelne, pomiar jest stabilny w czasie

wady: koszty, konieczność znajomość metodologii testu, doświadczenie, pracochłonność

II. Metody uproszczone, metody autodiagnostyczne (a czasem wręcz psychozabawy)Kwestionariusz wielorakiej inteligencji, H. GardneraSkala Mój Temperament, J. Strelaua

zalety: powszechna dostępność, prostota stosowania

wady: bardzo niska precyzja pomiaru, brak norm

Kompetencje osobiste i społeczne

I. Narzędzia standaryzowane:

np. Kwestionariusz Kompetencji Społecznych, A. Matczak

II. Narzędzia opisowe, pogłębiające autorefleksję:

Kwestionariusz Stylu Uczenia się Kolba

Kwestionariusz Stylu Komunikowania się Russo

Kwestionariusz Stylu Rozwiązywania Konfliktów Thomasa-Kilmanna

Zainteresowania zawodowe

Bogactwo narzędzi o różnym poziomie skomplikowania, a także formach

Wysoki stopień formalizacji i dokładności pomiaru

Kwestionariusz Preferencji Zawodowych Hollanda

Zestaw do Samobadania Hollanda

Bateria Testów APIS-Z

Test Osobowości i Zainteresowań

Mniejszy stopień formalizacji, samoopis, autodiagnoza, metody jakościowe

Kotwice Kariery Scheina

Kwestionariusz Uzdolnień Przedsiębiorczych Noworola

Kwestionariusz Rozwój i Zatrudnienie Hussona

Ankieta Skłonności Zawodowych, Test zainteresowań zawodowych

Test osobowości i zainteresowań

E. Mittnecker, W. Toman. Autor polskiej adaptacji: E.R.Dajek (1993)

wielowymiarowy inwentarz służący do pomiaru cech osobowości i zainteresowań

Zastosowanie: w poradnictwie zawodowym dla młodzieży

Normy: dla uczniów klasy VIII szkoły podstawowej oraz uczniów klasy III i IV szkoły średniej (młodzież warszawska)

Test O-Z ma postać zeszytu zawierającego 214 stwierdzeń (120 dotyczy osobowości, a 94 - zainteresowań), które badany ocenia na specjalnym arkuszu odpowiedzi

Badanie indywidualne lub grupowe; bez ograniczenia czasu; przeciętnie 45 minut

Dystrybucja Pracownia Testów Psychologicznych PTP

Test osobowości i zainteresowań

Skale osobowości:

samokrytyka-brak samokrytyki, nastawienie

społeczne-nastawienie aspołeczne

ekstrawersja-introwersja

nieneurotyczny-neurotyczny

niemaniakalny-maniakalny

niedepresyjny-depresyjny

nieschizoidalny-schizoidalny

nieparanoidalny-paranoidalny

wegetatywnie stabilny-wegetatywnie labilny.

Skale zainteresowań:

zamiłowanie do życia na wsi-zamiłowanie do życia w mieście

rzemieślnicze, naukowe

rachunkowość i administracja

umiejętność obcowania z ludźmi w sklepach i lokalach gastronomicznych

sztuki plastyczne, językowe i literackie, muzyczne

zawody społeczne

KPZ Kwestionariusz Preferencji Zawodowych J. L. Hollanda

wielowymiarowy inwentarz służący do pomiaru cech osobowości i zainteresowań

Zastosowanie: w poradnictwie zawodowym dla młodzieży i dorosłych

Test KPZ ma postać zeszytu zawierającego 160 zawodów, osoba badana udziela informacji nt. swoich preferencji

Badanie indywidualne lub grupowe; bez ograniczenia czasu; przeciętnie 30 minut

Funkcjonują także narzędzia do samobadania opartych na koncepcji J. L. Hollanda – ZdS, Autotest Profil Zainteresowań

Literatura:

Nosal, Cz.S., Piskorz, Z., Świątnicki, K. (2000). Kwestionariusz preferencji zawodowych J.L. Hollanda jako metoda diagnozy osobowości i zainteresowań zawodowych w procesie doboru kadr. W T. Witkowski (red.). Nowoczesne metody doboru i oceny personelu, (s. 213-236).. Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.

Lamb, R., Hurst, P., Kennedy, R. (1996). Interpretacja i wykorzystanie testów zainteresowań i uzdolnień ogólnych w poradnictwie zawodowym. Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy zawodowego, 6, 73-97.

Podręcznik oceny zawodu. (1998). Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy zawodowego, 8.

KPZ

Skale osobowości:

realistyczna

badawcza

artystyczna

przedsiębiorczości

społeczna

konwencjonalna

Dodatkowe wymiary psychologiczne:

skala samokontroli

skala męskości – kobiecości

skala statusu

skala nietypowości

skala ugodowości

BTUO

Bateria Testów Uzdolnień Ogólnych

wielowymiarowy inwentarz służący do pomiaru zdolności

Zastosowanie: w poradnictwie zawodowym dla młodzieży i doosłych

Test BTUO to 12 testów, 8 typu papier-ołówek, 4 testy przyrządowe

Skale pomiaru:O – ogólna zdolność do uczenia

sięW – uzdolnienia werbalneN – uzdolnienia numeryczneP – wyobraźnia przestrzennaPe – percepcja kształtówU – uzdolnienia urzędniczeK – koordynacja ruchowaZ – zręczność palcówM – zręczność rąk

Zespoły uzdolnieńPoznawczy: O W NPercepcyjny: P Pe UPsycho-motoryczny: K Z M

APIS - Z

Anna Ciechanowicz, Aleksandra Jaworowska, Anna Matczak, Teresa Szustrowa

APIS-Z służy do pomiaru inteligencji ogólnej – czterech typów zdolności: abstrakcyjno-logicznych, werbalnych, wzrokowo-przestrzennych i społecznych. Składa się z ośmiu testów: Zachowania, Kwadraty, Synonimy, Klasyfikacja, Przekształcenia Liczb, Nowe Słowa, Klocki, Historyjki.

Przeznaczony do badania młodzieży kończącej szkołę średnią oraz studentów.

Badania grupowe i indywidualne, czas wykonania testu - 60 minut.

Normy: dla uczniów klas III szkół średnich (obecnie II klasa szkół średnich), dla studentów III roku (próby ogólnopolskie), dla dorosłych z wykształceniem średnim i wyższym (próby incydentalne).

Dystrybucja Pracownia Testów Psychologicznych PTP

Kwestionariusz Uzdolnień Przedsiębiorczych KUP_MPP

Autor Cz. Noworol (UJ), KUP_MPP Wersja dla młodzieży poszukującej pracy

Oparty na teorii stylów poznawczych i pracach Druckera, Aldag i Stearns; podejście kompetencyjne i założenie możliwości kształtowania cech przedsiębiorczych

KUP obejmuje pięć następujących skal:

energii do pracy (typ A)

osiągania sukcesu

opanowania (stabilności emocjonalnej)

praktycznych predyspozycji twórczych

sterowności (umiejscowienia kontroli)

52 pytania, ok. 60 min

Narzędzie licencjonowane, konieczne przeszkolenie, dystrybucja Instytut Rozwoju Kariery

Moja Kariera

E. Paszkowska-Rogacz na podstawie koncepcji E. Scheina

40 pytań, 8 skal odpowiadających 8 grupom wartości stanowiących Kotwice Kariery:

profesjonalizm przywództwo autonomia i niezależność bezpieczeństwo i stabilizacja kreatywność i przedsiębiorczość usługi i poświęcenie dla innych wyzwanie styl życia

dostęp: http://www.umed.lodz.pl/root.php?dir=bip&go=bip&mn=sw2005/bip_owkz_m4kwestionariusz

Kwestionariusz Stylu Uczenia się

Kolb Learning Style Inventory (LSI), por. Kożusznik, B. (red.) (1994). Psychologia w pracy menedżera. Katowice: Wydawnictwo UŚ.

4 style uczenia się związane z poszczególnymi etapami cyklu uczenia się:

konkretne doświadczanie

refleksyjna obserwacja

tworzenie abstrakcyjnych hipotez

aktywne prowadzenie eksperymentów

cykl uczenia się wg Kolba

Kwestionariusz Stylu Uczenia się

4 style uczenia się

Kwestionariusz Stylu Komunikacji

My Communication Style, E. M. Russo

Rozwiązanie: diagnoza 4 stylów komunikowania się opisanych w układzie asertywność – ekspresyjność

Kwestionariusz Stylu Rozwiązywania Konfliktów

The Thomas-Kilmann Conflict Mode Instrument

Rozwiązanie: diagnoza natężenia 5 stylów radzenia sobie w sytuacji konfliktowej opisanych w układzie asertywność – kooperatywność

Skale Kariery Międzynarodowej

Narzędzia autorstwa prof. A. Bańki:

Skala Otwartości na Karierę Międzynarodową

Skala Poczucia Samoskuteczności w Karierze Międzynarodowej

Skala Motywacji Osiągnięć w Wymiarze Międzynarodowym

Skala Zachowań Proaktywnych

Indywidualny Plan Działania

pomoc świadczona klientowi w ramach procesu doradczego, ułatwiającego podejmowanie konkretnych przedsięwzięć w celu rozwiązania problemu zawodowego,

zaplanowana aktywność klienta w kierunku zmiany sytuacji zawodowej umożliwiającej uzyskanie zatrudnienia

IPD - cele

identyfikacja własnych zasobów: mocnych i słabych stron, ograniczeń i możliwości,

nabycie umiejętności poszukiwania i uzyskiwania zatrudnienia,

nabycie nowych kompetencji (szkolenie zawodowe, doświadczenie zawodowe),

podejmowanie działań przedsiębiorczych związanych z utworzeniem własnej firmy (samozatrudnienie)

Schemat działań

5 spotkań - sesji indywidualnych i grupowych:

Analiza potrzeb klienta (spotkanie indywidualne – 1 godz.),

Rynek pracy i warsztat edukacyjny (sesja grupowa od 2 do 4 godz.),

Warsztat samopoznania (sesja grupowa od 2 do 4 godz.),

Indywidualna ocena zawodowa (spotkanie indywidualne – 1 godz.),

Przygotowanie Indywidualnego Planu Działania (sesja indywidualna

– 1 godz.).

Formy pracyIndywidualne sesje doradcze

Analiza potrzeb klienta (treści merytoryczne: określenie trudności zawodowych, rozpoznanie wstępnych celów zawodowych, ocenę postawy w stosunku do przyszłości, postrzeganie siebie; zadania formalne: określenie wzajemnych ról: doradca – klient, ram współpracy, wspólnego celu pracy, przebiegu kolejnych spotkań, warunków działania i sposobów realizacji m.in. tworzenia przez klienta dokumentacji, zawarcie kontraktu) rozmowa doradcza, kwestionariusze (oczekiwań, celów)

Indywidualna ocena zawodowa (zainteresowania, wartości i cele, doświadczenie życiowe, zawodowe i umiejętności, wykształcenie i przebyte szkolenia, wzory pracy i uczenia się oraz uzdolnienia, czynniki społeczno-ekonomiczne oraz uzdolnienia przedsiębiorcze) rozmowa doradcza

Przygotowanie Indywidualnego Planu Działania (aspekty kariery: cele, plany, perspektywa czasowa i dynamika oraz zakres doświadczeń (umiejętności) i zdolności) rozmowa doradcza, dyskusja

Formy pracy

Grupowe sesje doradcze

Rynek pracy i warsztat edukacyjny (problematyka rynku pracy: wymagania zawodowe – oczekiwania pracodawców, możliwości kształcenia, ocena kwalifikacji i ewentualnego doświadczenia zawodowego klientów w świetle wymagań rynku pracy) ćwiczenia, prezentacje

Warsztat samopoznania (samoocena, mocne i słabe strony, zainteresowania, uzdolnienia, wartości, umiejętności, doświadczenie życiowe) ćwiczenia, testy, prezentacje

Osobisty Planer Kariery

Zastosowany w projekcie @lternatywa

Część otwarta – publiczna (dokumenty do prezentacji na zewnątrz: CV, dokumenty, plan rozwoju kompetencji)

Część zamknięta – prywatna (IPD, testy, kwestionariusze, inforacja zawodowa, planowanie, notatki itp.)

Komputerowy Planer Kariery (informacja zawodowa, testy i kwestionariusze, planer)

Inne programy komputerowe

„Doradca 2000”, który umożliwia dostęp do informacji zawodowych oraz pomaga przy określeniu preferencji zawodowych

Komputerowa encyklopedia zawodów

Mulimedialany Informator Edukacyjny

Komputerowe programy instruktażowe, np. Wizje kariery, Wyprawka Maturzysty itp.

Źródła informacji

Metodologia Tworzenia IPD dostępna na stronach PARP

Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego nr 11, 12, 20

Wiele prostych kwestionariuszy dostępnych jest w różnych formach w Internecie:

http://www.odn.poznan.pl/doradcy/warsztat/pliki/Kariera_zawodowa.doc

http://www.ids.uni.lodz.pl/gimkonst/dokumenty/dla_nauczyciela/pracaizawod.pdf