metody badań społecznych

Metody badań społecznychMetody badań społecznych

Etapy badań naukowych:• wstępne sformułowanie problemu,• eksplikacja problematyki badawczej,• operacjonalizacja problematyki badawczej ,• sformułowanie hipotez,• wybór i przygotowanie narzędzi badawczych,• pilotaż,• dobór próby,• realizacja badań empirycznych,• weryfikacja zebranego materiału empirycznego,• wstępne grupowanie materiału surowego, • analiza uzyskanych danych,• testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań,• pisanie raportu końcowego.

Czym się posługujemy przy opisie rzeczywistości, przy opisie czegokolwiek?

POJĘCIAMI

Funkcje pojęć:• Dostarczają wspólnego języka pozwalającego uczonym komunikować się ze sobą,• Dają uczonym perspektywę ( „okulary z filtrami”),• Są składnikami teorii Pojęcia nie są tożsame z rzeczywistością. Np.: pojęcia syrena , upiór, Zeus, społeczeństwo, naród, itd. istnieją, ale czy istnieją byty im odpowiadające? Ponadto pojęcie nie jest tożsame ze zjawiskiem. Pojęcie woda nie jest wodą. Pojęcie klasa społeczna nie jest klasą, nie jest bytem.

Pojęcia mają w sobie „potencjał” wartościujący. Np.: morderstwo, bohater, egoizm, rewolucja. To często ideologizuje i zniekształca badania i ich interpretacje. Pojęcia muszą spełniać następujące warunki: · Winny być precyzyjnie zdefiniowane. Jest to tym trudniejsze im bardziej abstrakcyjne jest dane pojęcie.· Musi mieć obserwowalny ekwiwalent empiryczny, albo przynajmniej zawierać wskaźniki niedostępnego bezpośredniej obserwacji zjawiska. Np.; pozytywne nastawienie, zadowolenie z zakupów, radość itp.· Winna istnieć trwała zgoda co do treści zjawiska. Warto jednak zauważyć, że pewne zjawiska inaczej są definiowane przez socjologów, psychologów, ekonomistów, czy prawników.

Każde pojęcie należy zdefiniować. Nie ma jednej definicji danego fenomenu. Definicja zależy od potrzeb badawczych i w tym sensie często może być niekompletna.Np.: definicja człowieka może uwzględniać jedynie aspekt:Medyczny,Ekonomiczny,Psychologiczny,Społeczny,Kulturowy itd. Definiujemy pojęcia poprzez ich cechy. Cechy te mają charakter ilościowy (np.:wiek) lub jakościowy ( np.: wolny zawód, płeć) Nie uwzględniamy wszystkich cech obiektu ponieważ nie zawsze jest to potrzebne i nie zawsze jesteśmy w stanie to zrobić. Pojęcia jednostkowe: Kraków, Neron, Platforma Obywatelska i inne.Pojęcia ogólne: człowiek, kobieta, robotnik. Definicje:Definiendum – to co definiujemy np.: koń (jaki jest każdy widzi)Definiens – treść ( koń) jaki jest każdy widzi.

Definicja realna wypowiedź charakteryzująca istotne właściwości realnie istniejącego obiektu. Ze względu na to, że obiekt już istnieje definicja ta poddaje się ocenie prawda-fałsz

Np.: partia polityczna jest to organizacja o demokratycznej strukturze wewnętrznej, która przez uczestnictwo w kampanii wyborczej ubiega się o udział we władzy.

Wątroba / morze / komputer / żyrafa jest to...........

Gdyby się okazało, że niektóre partie nie mają struktury demokratycznej to taka definicja jako realna jest fałszywa.

Definicja nominalna ustala znaczenie , które powinno przysługiwać danemu terminowi.

Przykład:

Partią polityczną nazwiemy każdą organizację o strukturze demokratycznej, która przez uczestnictwo w kampanii wyborczej ubiega się o udział we władzach”.

Przez kulturę/politykę/ demokrację... Będziemy rozumieć.....

Definicja nominalna nie może być fałszywa, nie podlega kryterium „prawda-fałsz”. Z tego powodu zagraża chaos pojęciowy.

Definicja wskaźnikowa występuje wtedy gdy dane pojęcie nie zawiera empirycznie obserwowalnych ekwiwalentów. Np.: klasa społeczna nie da się empirycznie obserwować, czyli trzeba jej nadać jakąś „namacalną” postać.

To samo dotyczy kultury politycznej, demokracji, miłości, nienawiści itd.

Definicja wskaźnikowa nie jest definicją operacyjną dopóki nie sprecyzuje jak mierzyć wskaźniki . Np.: inteligencję można

badać przy pomocy testu. Nie mierzymy jednak inteligencji jako takiej tylko reakcję na test, którą uważamy za przejaw

inteligencji.

Definicje operacyjne.

Opisują zbiór procedur, które powinien wykonać badacz w celu ustalenia przejawów zjawiska opisywanego przez dane pojęcie.

Np.: zadowolenie z pracy to względne zadowolenie pracownika z rodzaju czynności zawodowych i z warunków w jakich je wykonuje. Nie wiemy jak rozumieć np.: bardzo zadowolony z pracy.

Duże zadowolenie z pracy ma miejsce gdy pracownik na pytanie czy z pracy w danym zakładzie jest : bardzo zadowolony, zadowolony, niezadowolony odpowie : „ jestem bardzo zadowolony” i / lub oświadczy że żadnych innych czynności zawodowych nie wykonywałby chętniej niż te, które wykonuje obecnie , i / lub warunki swojej pracy w odpowiedzi na odpowiednie pytanie określi jako „bardzo dobre”.

Powyższe wyliczenie operacji, które trzeba wykonać, aby orzec występowanie danego zjawiska nazywamy definicją operacyjną.

Np.: antysemityzm definiujemy przy pomocy wskaźników (definicja wskaźnikowa) a potem opisujemy jak te wskaźniki mierzyć i otrzymujemy definicję operacyjną.

Definicje pojęciowe i operacyjne Definicje pojęciowe. Definicje opisujące pojęcia za pomocą innych pojęć. Badacze posługują się również terminami pierwotnymi, które są konkretne i nie mogą być definiowane za pomocą innych pojęć, a także terminami pochodnymi, które — w definicjach pojęciowych — są konstruowane za pomocą terminów pierwotnych.

Definicje operacyjne. Opisują zbiór procedur, które powinien przeprowadzić badacz w celu ustalenia przejawów, czyli wskaźników zjawiska opisywanego przez dane pojęcie. Naukowcy wymagają wykorzystania definicji operacyjnych wówczas, gdy zjawiska nie można bezpośrednio obserwować .

Przykład: definicja alienacji

Zobaczmy, w jaki sposób złożone i wysoce abstrakcyjne pojęcie, takie jak

„alienacja”, może zostać wykorzystane w badaniach. Wyróżnimy pięć cech

pojęcia alienacji, i co za tym idzie, pięć definicji pojęciowych:

Bezsilność — przekonanie jednostki o tym, że jej zachowanie nie może przynieść oczekiwanych wyników lub że nie ma ona wpływu na te wyniki.

Bezsensowność — dostrzeganie przez jednostkę braku własnych zdolności do rozumienia decyzji innych ludzi lub zdarzeń, które się wokół niej dzieją. Brak norm — przekonanie, że zachowania społecznie nie akceptowane (np. oszukiwanie) są niezbędne, aby można

było osiągnąć określony cel. Izolacja — uczucie osamotnienia wynikające z odrzucenia aprobowanych społecznie wartości i celów. Samoodrzucenie — odrzucenie obrazu „ja”, definiowanego przez grupę odniesienia, lub — ogólnie — przez społeczeństwo.

W późniejszych badaniach Seeman i inni badacze zdefiniowali operacyjnie owe pięć cech poprzez skonstruowanie kwestionariusza dla każdej własności czy każdego wymiaru ujętego w pojęciu. Odpowiedzi jednostki na pozycje kwestionariusza definiowały empiryczne znaczenie każdej cechy. Na przykład badacze zastosowali następujące pytanie jako sposób zoperacjonalizowania pojęcia „bezsilność”: „Przypuśćmy, że w twoim mieście rozważa się możliwość wprowadzenia przepisu, który ty uznajesz za niewłaściwy i szkodliwy. Co mógł(a) byś zrobić?" Osoby, które odpowiedziały, że nic nie mogą zrobić, zostały zaklasyfikowane jako „bezsilne". Inne pytania definiujące operacyjnie „bezsilność” to:

• Jeżeli podją(ęła)byś wysiłek, aby zmienić ten przepis to na ile prawdopodobny jest twój sukces?

• Jeżeli zaistniałaby taka sytuacja to jakie jest prawdopodobieństwo, że coś byś z tym zrobił(a)?

• Czy kiedykolwiek próbował(a)eś wpływać na decyzje władz lokalnych. • Przypuśćmy że, kongres ustanowił prawo, które twoim zdaniem jest

niesprawiedliwe i szkodliwe. Co mógł(a)byś zrobić? • Czy kiedykolwiek próbował(a)eś wpływać na działania kongresu?

Ryc. 2.1 Przejście od poziomu pojęciowego do poziomu obserwacji: przypadek alienacji

a lien ac ja

b ezse n so w n o śćb ezs iln o ść b ra k n o rm izo la c ja sam o o d rzu ce n ie

p rz ek o n a n ie ,że zach o w a n ie

n ie w p ły w an a w y n ik i

sp o strze g a n yb ra k z d o ln o śc id o ro zu m ien ia

d ecy z jilu b zd a rz eń

p rz ek o n a n ie ,że n ie

ak ce p to w an eza ch o w an ie

je s t n ie zb ęd n e

p rz ek o n a n ie ,że zach o w a n ie

n ie w p ły w an a w y n ik i

zb ió rp o zy c ji

k w e stio n a riu sza

zb ió rp o zy c ji


zb ió rp o zy c ji


zb ió rp o zy c ji


zb ió rp o zy c ji


o d p o w ied z iw

k w e stio n a riu szu

o d p o w ied z iw


o d p o w ied z iw


o d p o w ied z iw


o d p o w ied z iw


p o z io mp o jęc io w y

p o jęc iask ład o w e

d efin ic jep o jęc io w e

d e fin ic jeo p e ra cy jn e

p o z io mo b se rw ac ji

pozi

om b

adań

pozi

om te

orii

Etap definiowania pojęć, czyli ich wyjaśniania, a także szczegółowego zarysowania problematyki nazywamy eksplikacją.

Natomiast operacjonalizacja polega na tworzeniu definicji operacyjnych tzn. takich, które definiują pojęcia poprzez określenie operacji jakie należy wykonać , aby stwierdzić czy zjawisko określone przez dane pojęcie występuje czy nie.Np.: definicja operacyjna wielkości grupy musi dokładnie wskazać co należy mierzyć, kiedy i jak ( np.: ilość członków grupy, gdy są w komplecie, poprzez odczytanie listy)

Problem trafności wskaźników Ilość wskaźników: gdy jest ich za mało zmniejszają zakres pojęcia ( np. nienawiść definiowana tylko ilością uderzeń kogoś w twarz) Może się zdarzyć , że definicja operacyjna tylko częściowo pokrywa się z definiowanym pojęciem a częściowo poza nie wykracza. Np.; Czy chciał(a)by Pan (i) zmienić pracę? Jako operacjonalizacja zadowolenia z pracy.

(może chcieć zmienić pracę, ale to nie oznacza , że jest z niej niezadowolony)

W przypadku pojęć dotyczących zjawisk bezpośrednio nieobserwowalnych, abstrakcyjnych i bardzo złożonych bywa, że definicja operacyjna niepostrzeżenie stawia znak równości między zjawiskiem a tym co faktycznie mierzy. Np.: niejeden badacz, który za pomocą wielowymiarowej skali statusu mierzył status jednostek, grupując je następnie w warstwy zależnie od poziomu tak mierzonego statusu, uznawał w końcu status i warstwy za zjawiska obiektywnie istniejące w postaci jaką ustalił w pomiarach.

Trafność i rzetelność.

Definicja operacyjna jest trafna jeżeli operacje prowadzone w/g zawartych w niej wskazań pozwalają zarejestrować dokładnie to czego dotyczy pojęcie (np.: trafność testu inteligencji)

Narzędzie jest rzetelne gdy powtórne posłużenie się nim w tych samych warunkach daje te same wyniki. Rzetelność narzędzia zależy od: Precyzji ; dane pytanie zawsze winno być tak samo rozumiane,Obiektywności; wyniki nie zależą od badacza – zapobiega temu standaryzacja narzędzia.

Warunkiem trafności jest rzetelność, ale sama rzetelność nie gwarantuje trafności.

ZmiennePojęcia stają się zmiennymi, gdy przyjmują wartości, co najmniej dwie. Np.: dane zjawisko występuje lub nie. Np.: wiek, płeć, przynależność klasowa (niższa, średnia, wyższa).

Związki miedzy zmiennymi.

Kowariancja; zmianie jednej zmiennej towarzyszy zmiana drugiejObserwacja liczba lat nauki dochody ($) Daniel 16 35000 Anna 15 30000 Maria 14 27000 Jakub 13 19000 Filip 12 15000

Źródło: Chava Frankfort-Nachmias, David Nachmias: Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań 2001

Kierunek związku;Dodatni: im więcej lat nauki tym wyższe dochody,Ujemny: im ludzie bardziej wykształceni tym mniej uprzedzeni rasowo.

Siła związku;Związek idealny ; zmianie jednej zmiennej towarzyszy zmiana drugiej. Związek zerowy ; zmianie jednej zmiennej nie towarzyszy żadna zmiana drugiej.

IndeksacjaAktywność kulturalna/poziom kulturalny czytelnictwo wysokie a d g średnie b e h niskie c f i

chodzenie do kina (częstotliwość) niska średnia wysoka indeks poziom kulturalny 4 g 3 d h 2 a e i 1 b f 0 c

Przy tworzeniu indeksu trzeba rozwiązać dwa problemy:1. Rozstrzygnąć, które cechy maja wejść w skład indeksu,2. Wagi (czyli współczynnik ważności danej cechy)

HIPOTEZY

Hipoteza jest to zdanie orzekające o prawdopodobnym związku między dwoma zjawiskami.

Cechy hipotez:• Muszą być jasno sformułowane; definicje użytych pojęć,• Muszą być konkretne: opisać jaki jest kierunek związku i w jakich warunkach zachodzi,• Muszą być empirycznie sprawdzalne: zmienne muszą być uchwytne i mierzalne,• Nie mogą mieć charakteru sądów wartościujących.

.

Badacz nie jest w stanie pozbyć się swoich przekonań, preferencji intelektualnych, czy światopoglądu. Zatem zamiast silić się na pozorny obiektywizm, winien on starać się uzmysłowić sobie a potem jasno wyeksplikować wszystkie założenia, preferencje jakie przyjmuje.

W psychologii będzie to jasne określenie, że np; przyjmuje się założenia psychoanalizy, w socjologii np.; teorię konfliktów itd. Trzeba jasno stwierdzić, że są możliwe inne założenia a więc i inne rezultaty badawcze. Badacz winien jasno przedstawić wszystkie niedociągnięcia i wątpliwości związane ze swoimi badaniami.

EKSPERYMENT.

1. Celem eksperymentu jest ustalenie przyczyn danego zjawiska.

2. Schemat eksperymentu badawczego;Kanony indukcji Milla:

1. kanon jedynej zgodności:

X, A, B, C, ------> Y

X, ~'A, ~ 'B, ~'C, ------> Y

stąd ------> Y

2. kanon jedynej różnicy:

X, A, B, C ------> Y

~'X, A, B, C ------> ~'Y

stąd X ------> Y

Eksperyment

Zarzuty:

• mają zastosowanie tylko przy zmiennych dwuwartościowych,

• brak możliwości uwzględnienia wszystkich znaczących zmiennych

X, A, B, C, (D) ------> Y

X,~ 'A,~ 'B, ~'C, (D) ------> Y

D jest nieznane i to ono może wywoływać Y (np: plotka).

Współczesny eksperyment stochastyczny:

G l: X ---------> Y l grupa eksperymentalna

G2: ~'X ------> Y2 grupa kontrolna

kontrolowanie nieznanych czynników sprawczych poprzez odpowiedni dobór próby: losowy lub parami

Eksperyment z udziałem wielowartościowych zmiennych niezależnych:

G l: X mało ------> Y l

G2: X średni ------> Y2

G3: X dużo ------> Y3

Eksperyment naturalny: np. w zakładach pracy,

wada: brak próby kontrolnej

Eksperyment post factum

Eksperyment z dwiema lub więcej zmiennymi niezależnymi.

G1: X mało W Y1 G2: X mało W Y2

G3: X średnio W Y3 G4 : X średnio W Y4

G5: X dużo W Y5 G6: X dużo W Y6

Eksperyment z uwzględnieniem zmiennej czasu.

t0

t+1

t+2

G1:

G2:

Y1

Y2

X

X

Y1

Y2

EksperymentEksperyment

Czynniki zakłócające trafność interpretowania zależności przyczynowychCzynniki zakłócające trafność interpretowania zależności przyczynowych::

1. historia; zdarzenia zewnętrzne, które zachodzą w trakcie badań i mogą stworzyć podstawy konkurencyjnego wyjaśniania zmian zmiennej zależnej,

2. dojrzewanie; obejmuje procesy biologiczne, psychologiczne i społeczne, które z upływem czasu mogą przyczynić się do powstania zmian. Załóżmy, że interesuje nas wpływ określonych metod nauczania na uczniów. Rejestrujemy ich osiągnięcia przed wprowadzeniem bodźca i po wprowadzeniu. Jednakże w tym czasie uczniowie dojrzeli, stali się starsi, być może mądrzejsi. Te zmiany mogą mieć wpływ.

3. utrata badanych osób; jeżeli w badaniu wpływu środków masowego przekazu na uprzedzenia, okaże się, że większość osób, które wypadły z tej próby to osoby uprzedzone to może nagle się okazać, że media zmniejszają uprzedzenia.

Czynniki zakłócające trafność interpretowania zależności Czynniki zakłócające trafność interpretowania zależności przyczynowych:przyczynowych:

4. instrumentacja; zmiana narzędzia pomiaru pomiędzy pomiarem początkowym a końcowym.

5. uwrażliwienie poprzez pomiar; badania początkowe mogą uwrażliwiać badanych na dane problemy i wpływać na wyniki końcowe. Różnica miedzy pomiarami początkowymi i końcowymi może zostać przypisana nie tyle zmiennej niezależnej co raczej doświadczeniu zdobytemu przez osobę badaną w trakcie pomiaru początkowego. Wiadomo, że np.: osoby badane mogą poprawić swoje wyniki w testach inteligencji poprzez częste ich rozwiązywanie.

6. przypadkowo niskie/ wysokie oceny uzyskane w testach kwalifikujących do grup eksperymentalnych; zdarza się , że ktoś słabiej wypadnie na testach z powodu zmęczenia, braku koncentracji itd.

Eksperyment

Powyższe zakłócenia można niwelować dzięki : o doborowi losowemu; obie grupy są próbami losowymi tej samej

zbiorowości generalnej, albo pobiera się jedną próbę i dzieli na dwie przy pomocy rzutu monetą,

o doborowi parami; zakłada się , że oprócz bodźca X na wyniki mogą np.: wpływać wiek i płeć. Wówczas ze względu na te zmienne dzieli się każdą z podgrup na dwie grupy:

---------------------------------------------------------------------------------------------------------WIEK

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------Płeć poniżej 20 lat 20 – 25 lat powyżej 25 lat

Mężczyźni 20 40 20

Kobiety 16 30 18

Każdą z tych 6 grup dzieli się na połowę i jedna jest grupą eksperymentalną a drugakontrolną.

Eksperyment Eksperyment Pygmalion in the classroomPygmalion in the classroom (Robert Rosethal i Lenore Jacobson (Robert Rosethal i Lenore Jacobson). ).

Badanie miało ujawnić efekt oddziaływania pozytywnych/negatywnych oczekiwań nauczycieli na intelektualna sprawność uczniów. Ze względów etycznych odrzucono negatywne, a więc przetestowano jedynie hipotezę mówiącą o tym , że pozytywne oczekiwania nauczycieli zwiększają sprawność intelektualną uczniów.

Zmienna niezależna: oczekiwania nauczycieli. Tą zmienną manipulowano. Na początku roku szkolnego wykonano test na inteligencję uczniom danej szkoły. Następnie przedstawiono listę 20% uczniów, którzy „zgodnie z badaniami” mieli rozwinąć się intelektualnie w ciągu tego roku. Oczywiście zgodnie z wymogami eksperymentu lista uczniów była dobrana losowo.

Zmienną zależną były zdolności intelektualne dziecka.Wszyscy uczniowie zostali przebadani po zakończeniu roku szkolnego. Zanotowano istotny wzrost IQ u dzieci, które miały się intelektualnie rozwinąć.

Interpretując wyniki eksperymentu Rosenthal i Jacobson stwierdzili, że pozytywne oczekiwania nauczycieli w stosunku do dzieci, które miały się rozwinąć intelektualnie wpłynęły na istotny wzrost IQ.

Schemat powyższego eksperymentu: Grupa pomiar początkowy pomiar końcowy różnica Eksperymentalna O1 -------------- X-------------- O2 O2 - O1 = d

e

Kontrolna O3 ---------------------------------- O4 O4 - O3 = dc

Warunki uogólnienia wyników eksperymentu : grupy kontrolna i eksperymentalna muszą być próbami losowymi ze zbiorowości generalnej,tymczasem często do eksperymentów rekrutuje się studentów – ochotników.

Czterogrupowy eksperyment Solomona.

Pomiar początkowy Pomiar końcowy ------------------------------------------------------------------------------------------------ R O1 X O2

R O3 O4

R X O 5

R O 6

Porównanie ze sobą grup eksperymentalnych O2 i O5 oraz dwóch

kontrolnych O4 i O6 pozwala na pomiar uwrażliwiającego efektu

testowania początkowego. Możemy ocenić czy zmienna X oddziałuje inaczej w grupach, w których nie przeprowadzono uwrażliwiającego pomiaru początkowego.

Czterogrupowy plan SolomonaCzterogrupowy plan Solomona

Pomiar początkowy Pomiar końcowy

R O1 X O2

R O3 O4

R X O5

R O6


Przykład: „Wyprzedawanie PentagonuPrzykład: „Wyprzedawanie Pentagonu".".

Ciekawego przykładu zastosowania planu czterogrupowego dostarczają

badania dotyczące wpływu programów telewizyjny na politykę. We

wczesnych latach sześćdziesiątych większość specjalistów z dziedziny

nauk politycznych była mocno przywiązana do teorii, zgodnie z która

telewizja i inne massmedia wywierają minimalny wpływ i generalnie są

postrzegane jako środki nie mające większego znaczenia. Stanowisko to

zaczęło się zmieniać pod koniec dekady, kiedy w trakcie wojny w

Wietnamie i demonstracji studenckich dziennikarstwo telewizyjne

znalazło się w centrum zainteresowania opinii publicznej. W swoich

badaniach Robinson poszukiwał związku pomiędzy programami

informacyjnymi produkowanymi przez duże sieci telewizyjne a

polityką.


Robinson wykorzystał czterogrupowy plan Solomona. aby

sprawdzić, jaki wpływ wywarł wyprodukowany przez sieć CBS

film dokumentalny The Selling the Pentagon („Wyprzedawanie

Pentagonu") na opinie ludzi dotyczące wojska, administracji i

mediów. (W rzeczywistości Robinson przeprowadził dwa

zestawy eksperymentów — w pierwszym badał efekty

oddziaływania programu telewizyjnego w drugim zaś

analizował oddziaływanie komentarza przedstawionego na

końcu programu. Tu przedstawimy jedynie badania z pierwszej

grupy).

Eksperyment

Aby sprawdzić efekt oddziaływania programu telewizyjnego, wykorzystał plan

badawczy z dwiema grupami eksperymentalnymi i dwiema grupami

kontrolnymi. Pomiar początkowy przeprowadzono w stosunku do niektórych

(nie wszystkich) uczestników badania. W grupach eksperymentalnych dokonano

pomiaru końcowego natychmiast po zakończeniu emisji filmu. W jednej grupie

kontrolnej przeprowadzono badanie wstępne tuż przed emisją, natomiast w

drugiej nie. Kolejne badanie przeprowadzono we wszystkich grupach dwa

miesiące później. Pomiar początkowy i pomiar końcowy polegały na

wypełnieniu kwestionariusza dotyczącego opinii i stopnia zaufania w stosunku

do: instytucji społecznych i politycznych, urzędników państwowych, osób

prywatnych i organizacji skupiających media. Kwestionariusz zastosowany w

drugim badaniu dotyczył tych samych tematów, był jednak nieco krótszy.

dnej

Eksperyment „Wyprzedawanie Pentagonu"

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Pomiar początkowy Rodzaj Pomiar końcowy Kolejne badanie

(listopad 1971) badania (grudzień 1971) (luty 1972)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Grupa A tak program tak tak

Grupa B nie program tak tak

Grupa C tak kontrola tak tak

Grupa D nie kontrola tak tak

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Eksperyment „Wyprzedawanie Pentagonu" Analiza wyników tego eksperymentu pozwala lepiej zrozumieć praktyczną stronę badań społecznych. Robinson wybrał początkowo plan Solomona, ponieważ zapewnia on skuteczny sposób kontrolowania wszystkich potencjalnych czynników które które mogłyby być źródłem alternatywnych wyjaśnień otrzymanych wyników. Wprowadzenie grupy eksperymentalnej oraz grupy kontrolnej bez pomiaru początkowego stworzyło jednak wiele problemów. Okazało się, ze osoby z grupy B i grupy D które nie przeszły przez etap pomiaru początkowego zdecydowanie mniej chętnie zgadzały się na udział w badaniach kwestionariuszowych w porównaniu z osobami, które już wypełniały ten kwestionariusz.

Spowodowało to tak dużą utratę osób badanych w tych dwóch grupach, że w analizie wyników badacze mogli wykorzystać jedynie grupy z pomiarem początkowym.

Uzyskane wyniki potwierdziły, że film dokumentalny The Selling of the Pentagon zmienił opinie ludzi o funkcjonowaniu amerykańskiego wojska na mniej pozytywne. Osoby z grup eksperymentalnych spostrzegały wojsko jako chętniej angażujące się w sprawy polityczne i chętniej poszukujące określonych korzyści politycznych, niż były skłonne wcześniej przypuszczać. W grupie kontrolnej natomiast nie odnotowano istotnych zmian w żadnej ze spraw. Wywołana eksperymentalnie zmiana opinii jest tu bardzo ważna, ponieważ zmieniła ona postawy osób badanych na „mniej lojalne”, tj. spowodowała, iż uznały one, że polityka rządu jest zła.

Eksperyment z zastosowaniem grupy kontrolnej i tylko pomiarem końcowym.

Pomiar końcowy R X O1

R O2

Np.: robimy badania na temat wpływu pogadanek oświatowych na zmiany postaw ludzi w stosunku do AIDS. Losowo dobieramy dwie grupy. Grupa eksperymentalna bierze udział w 4. godzinnej prelekcji na temat AIDS. Następnie w obu grupach przeprowadzamy wywiad i porównujemy wyniki.

Eksperyment z wieloma zmiennymi. Wiadomo, że wielkość instytucji wpływa na morale pracowników. Efekt wielkości może być zmniejszony przez decentralizację. Mamy więc dwie zmienne o dwu wartościach.

Ta b e la 5 .6 M o ż liw e k o m bin a c jez m ien n y c h w p la n ie dw u z m ien n o w y m

Dec

entr

aliz

acja

W ie lkośćD uża M ała

W ysoka

N iska

1 2

3 4

Pomiar końcowy R X1 O1

R X2 O2

R X3 O3

R X4 O4

Eksperyment laboratoryjny; kontrolą objęte zmienne niezależne i sytuacyjne. Zmienne zależne to ograniczona liczba indywidualnych sposobów zachowań ( np.: rozwiązywanie zadań, przystosowanie się , zmiany opinii) oraz określone własności grupy ( np.: spójność) . Zarzuty: sztuczność sytuacji laboratoryjnej, świadomość osób biorących udział w eksperymencie Eksperyment terenowy,Eksperyment naturalny; zwykle brak grupy kontrolnejEksperyment post factum.

Eksperyment naturalny,

Przy tego rodzaju eksperymencie: nie dysponujemy grupa kontrolną, bodziec "już zadziałał ( czyli nie można danej grupy zbadać przed i po zadziałaniu bodźca ),winniśmy porównać wyniki uzyskane przez grupę poddaną bodźcowi z grupą nie mającą kontaktu z bodźcem ( najlepiej o składzie jak najbardziej zbliżonym do grupy badanej)

Przykład:Chcemy zbadać wpływ rodzaju szkoły na wyniki w nauce. Badacz może przeprowadzić eksperyment naturalny testując uczniów przed pójściem do szkoły ( wyznaniowej, gminnej, publicznej , prywatnej) a następnie np.: po 2 latach.

Eksperyment post factum,.

Można też przeprowadzić eksperyment post factum ( po zadziałaniu bodźca), który mógłby polegać na porównaniu średnich wyników - np.: l00 osobowych grup uczniów klas drugich ze szkół rodzaju A i B. Nie mamy jednak pewności czy tylko przypadek zadecydował, że dany uczeń poszedł do danej szkoły. Może się okazać, że np.: rodzice z wyższym wykształceniem wysyłają dzieci do szkoły A, a dzieci bardzie zaniedbane chodzą do szkoły B. Wówczas te grupy nie różniłyby się ze względu na jeden czynnik, zatem nie dało by się ustalić co wywołuje różnicę. Jednakże powyższe wątpliwości co do przyczyny różnicy można próbować osłabić poprzez dobór uczniów do obu grup uczniów podobnych ze względu na ważne zmienne.

Eksperyment

1. Eksperyment Solomona Asha ( porównywanie odcinków)

35% odpowiedzi osób badanych było zgodnych z

niepoprawnymi (celowo) odpowiedziami „wspólników”

eksperymentatora.

Co wywołało konformizm: rzeczywiste postrzeganie pod wpływem

grupy , czy chęć przypodobania się innym?

Zbadano to w ten sposób, że o odpowiedzi dotyczące odcinków

poproszono badanego pod nieobecność innych. Wyniki

potwierdziły hipotezę, ze im mniejsza bezpośrednia kontrola tym

mniejsza skłonność do konformizmu.

Eksperyment

2. Eksperyment Stanleya Milgrama:

Sugerowano badanym, że celem eksperymentu jest ustalenie wpływu kary na

zapamiętywanie. Natomiast prawdziwym celem było badanie procesu ulegania

autorytetom.

Trzej uczestnicy eksperymentu: badacz, badany „jako nauczyciel” i wspólnik

eksperymentatora czyli „uczeń”. „Nauczyciel” poddawał „ucznia” różnym bodźcom na

które musiał on właściwie reagować przez naciśnięcie odpowiedniego przycisku. Przy

błędnej reakcji „nauczyciel” aplikował „uczniowi” impuls elektryczny za każdym razem

coraz silniejszy. Impuls wahał się od 15 V do 450 V. Przy 75 V „uczeń” zaczynał jęczeć,

przy 150 V prosił o zwolnienie z eksperymentu, przy 180 V krzyczał, dalej na maszynie

impulsów były napisy „niezwykłe silny wstrząs" a dalej „Niebezpieczeństwo! Ciężki

wstrząs”. „ Uczeń** zaczynał gwałtownie reagować bijąc pięściami w ścianę i błagać by

go puszczono. Ponieważ nie były to właściwe reakcje na bodziec , „nauczyciel" dalej

zwiększał dokuczliwość bodźca. Przy dalszym nasileniu bodźca nastąpiła złowroga cisza

– „ofiara” nie reagowała na żadne bodźce. Ponieważ nie było reakcji eksperymentator

polecał zwiększenie impulsu to końca.

Eksperyment

62 % badanych aplikowało impulsy do końca eksperymentu, chociaż

niektórzy musieli być ponaglani przez eksperymentatora. Nie wiadomo

czy wynik ten wskazuje, że wszyscy jesteśmy potencjalnymi oprawcami ?

Może na posłuszeństwo miały wpływ takie czynniki jak to, że:

• Polecenia wydawał uczony,

• Eksperyment miał miejsce na słynnym uniwersytecie w Yale.

Gdy powtórzono eksperyment w pomieszczeniach dość obskurnego

czynszowego budynku w centrum Brigdeport (Connecticut) wyniki

spadły z 65% do 48%.

Gdy eksperymentator nie był fizycznie obecny, lecz wydawał polecenia

przez telefon liczba w pełni posłusznych spadla do 25%, a kilku badanych

„oszukiwało”.

3 eksperyment C. Haneya, C Banksa i P. Zimbarto

Podzielono losowo badanych na 10 „więźniów” i 11 strażników.

„Więźniowie” byli „aresztowani” wg wszelkich prawideł. Następnie przechodzili normalną procedurę przyjęcia do więzienia np..: rozbieranie do naga, polewanie środkami przeciw insektom, otrzymali numery zamiast nazwisk, nałożono im nylonowe pończochy na głowy, co miało imitować ogolenie głowy itp.

Natomiast „strażnicy” dbali o porządek, urządzali zbiórki (coraz bardziej przeciągające się) podczas których liczyli „więźniów”. Ubrani byli w ubrania koloru khaki, ciemne okulary, mieli gwizdki.

„Strażnicy” tak mocno weszli w swoją rolę, że eksperyment trzeba było przerwać ze względu na depresję „więźniów”.

3 eksperyment C. Haneya, C Banksa i P. Zimbarto

Podczas eksperymentu:

1. „więźniowie” stali się natychmiast bierni, „strażnicy” – rozkazujący i władczy,

2. Szybko pojawiły się i narastały postawy wzajemnie negatywne,

3. W zachowaniu „strażników” pojawiło się coraz więcej agresji; przedłużały się zbiórki; wystąpiła agresja słowna (fizyczna była zabroniona). „Strażnicy” zostawali w „więzieniu” dłużej niż byli zobowiązani.

4. Rozmowy „więźniów” dotyczyły przede wszystkim spraw „więzienia”,

5. Część „więźniów” bardzo szybko popadła w silne stany depresyjne, wystąpiły stany lękowe i płacz. Większość „więźniów” chciała oddać pieniądze byle by tylko wyjść z „więzienia”,

6. Eksperyment trzeba było przerwać po 6 dniach, chociaż zaplanowano go na dwa tygodnie. Najbardziej byli z tego niezadowoleni „strażnicy”.

WYWIAD

Respondent Ankieter 1. definicja sytuacji: kim jest A.? 1. definicja sytuacji: kim jest R. ? Po co przyszedł? Stosunek do niego. Dlatego A; 2. Nie wolno ujawniać swoich powinien się przedstawić, sądów i opinii na poruszane wzbudzić zainteresowanie w wywiadzie tematy badaniami, wyjaśnić dlaczego wywiad 3. ubiór R. jest przeprowadzany właśnie z R. 4. wpływ cech A. na odpowiedzi R. Inne elementy mające wpływ na R: 5. A. „ niewidoczny”ubiór A. 6. Płeć R.zachowanie, wysławianie się,A. winien ( w pewnym sensie) 7. wiek R. dostosować swoje zachowanie do sytuacji, wytworzyć atmo- sferę zaufania i zrozumienia.płeć ankietera,wiek ankietera.

WYWIAD

Wyniki wielu badań świadczą o wpływie zewnętrznych cech ankietera na odpowiedzi respondenta.

wpływ przynależności ankietera do mniejszości etnicznych;

Robinson i Rhode utworzyli cztery grupy ankieterów, których wygląd zewnętrzny, a w dwu grupach także nazwiska, kwalifikowały albo jako „typowych Żydów" albo jako „typowych nie-Żydów". Przy pytaniach dotyczących Żydów ( np: Czy sądzi Pan/i, że w USA Żydzi mają zbyt duże wpływy i znaczenie?") różnica odpowiedzi twierdzących udzielanych ankieterom z grup jednego i drugiego rodzaju sięgała 18 punktów procentowych ( przy pytaniu wyżej cytowanym ankieterzy z grupy „typowych Żydów" uzyskali ok.6% odpowiedzi twierdzących, a z grupy „typowych nie-Żydów ok. 24%)

WYWIAD

Wyniki wielu badań świadczą o wpływie zewnętrznych cech ankietera na odpowiedzi respondenta.

wpływ przynależności ankietera do mniejszości etnicznych;

Zgodnie z tzw. efektem Bradleya-Wildera ankietowani często deklarują poparcie dla czarnoskórego kandydata w starciu z białym, bo boją się posądzenia o rasizm. Jednak 4 listopada (2008 –przyp.TB) w dniu wyborów, pozostawieni sami sobie, mogą zagłosować na kandydata Republikanów Johna McCaina. Nazwa teorii pochodzi od nazwiska czarnoskórego burmistrza Los Angeles, Toma Bradleya, który w 1982 przegrał z białym kandydatem

WYWIAD

kandydatem Republikanów w wyborach na gubernatora Kalifornii, choć sondaże wieściły jego triumf.Ankietowani zachowali się podobnie w 1989 roku przy okazji wyborów na gubernatora Wirginii. Afroamerykanin Doug Wilder wprawdzie zwyciężył nad białym republikańskim kandydatem, ale zaledwie o pół punktu procentowego, choć sondaże dawały mu 10 pkt. przewagi.

Wiemy, że czynnik rasy jest brany pod uwagę. Nie jest jednak jasne, do jakiego stopnia. Lecz margines błędu 2-4 pkt. może zrobić różnicę.

Powyższa sytuacja dotyczy zarówno wywiadu jak i badań ankietowych.

WYWIAD

wpływ przynależności społecznej;

Daniel Katz stwierdził, że na pytania dotyczące pracy i zarobków inaczej odpowiadano ankieterom pochodzącym z warstwy średniej a inaczej ankieterom pochodzącym z warstwy robotniczej. Okazało się np., że za ustawą zakazującą strajki okupacyjne wypowiedziało się 44% respondentów gdy wywiad prowadził ankieter z warstwy robotniczej, a 59% gdy ankieter pochodził z warstwy średniej.

WYWIADWYWIADwpływ płci ankietera na wypowiedzi;

W badaniach Hymana respondenci mieli się ustosunkować do następującego stwierdzenia: „Wiezienie jest zbyt łagodną karą dla osób dopuszczających się wykroczeń przeciwko moralności; osoby te powinny być publicznie chłostane".

Płeć % odpowiedzi

zgadzam się nie zgadzam się nie mam zdania

Mężczyźniankietowaniprzez mężczyzn

44

48

8

Mężczyźniankietowaniprzez kobiety

39

58

3

Kobietyankietowaneprzez kobiety

49

47

4

Kobietyankietowaneprzez mężczyzn

61

28

11

Wywiad

Wiele badań wskazuje, że między opiniami ankietera a uzyskanymi przez

niego rozkładami odpowiedzi zachodzi znacząca i zadziwiająca

zbieżność.

H. Fisher wykazał w eksperymencie laboratoryjnym , że opinia ankietera ma

wpływ na odbiór i rejestrację zachowań werbalnych respondenta.

( H. Fisher: Interview Bias... cyt. Za R. Mayntz s. 153)

Rodzaje wywiadu:

1. Wywiad swobodny,

2. Wywiad usystematyzowany.

Wywiad

ZALETY WYWIADU:

· kontrola sytuacji badawczej,

· wysoki odsetek odpowiedzi,

· pogłębianie pytań ( o ile to konieczne)

WADY WYWIADU:

· b. wysokie koszty,

· stronniczość ankietera,

· brak anonimowości ( przy pewnego typu badaniach).

Rodzaje ankiet

1. pilotowana,

2. audytoryjna,

3. pocztowa,

4. telefoniczna,

5. uliczna,

6. on-line.

Ankieta pocztowaAnkieta pocztowa

1. ZALETY:• Niski koszt,• Uniknięcie zniekształcającego wpływu ankietera,• Większa anonimowość; „lepsze” odpowiedzi na drażliwe pytania,• Możliwość udzielania przemyślanych odpowiedzi – respondent ma czas

do namysłu,• Minimalizacja kosztów dostępu do respondenta – taksówka do Gdańska

kosztuje drożej niż znaczek pocztowy.

2. WADY: „samobroniący się kwestionariusz” – kwestionariusz musi być na tyle

dobrze opracowany, aby sam się wybronił w czasie badań. Brak kontroli nad tym kto udziela odpowiedzi na pytania, Niski odsetek odpowiedzi.

Ankieta pocztowa

3. STRATEGIA ZWIĘKSZANIA ODSETKA ZWROTÓW: • Sponsoring/firmowanie badań: im bardziej szacowna firma wspiera, finansuje, uwiarygodnia badania tym lepiej,

•Metody zachęcania do udzielania odpowiedzi: 1 „branie na litość” – Np.: od badań zależy uzyskanie dyplomu studiów, 2 oferowanie nagród, 3 zamieszczenie w apelu argumentów uzasadniających wyjątkowe znaczenie społeczne badań, 4. wygląd ankiety, 5 koperty zwrotu,

Ankieta pocztowa

3. STRATEGIA ZWIĘKSZANIA ODSETKA ZWROTÓW:

6. czas wysłania – np.; niedobry w czasie wakacji,

7. przypominanie – wysyłanie kart pocztowych do osób które po 2. tygodniu nie przysłały odpowiedzi, po 3. tygodniu wysłanie kartki pocztowej i kwestionariusza. Po 5 tygodniach można procedurę powtórzyć.

8. przypomnienia telefoniczne.

Wysyłka czas średnia odp-dzi (%) kumulacja Pierwsza wysyłka 23,8 23,8 Przypomnienie – kartka pocztowa po 2 tygodniach 18,2 42,0Pierwsza powtórna wysyłka kwestionariusza po 3 tygodniach 17,0 59,0Druga powtórka wysyłkikwestionariusza po 5 tygodniach 13,4 72,4

Ankieta pocztowa (cd) i telefoniczna

Przy wykorzystaniu powyższych technik zwiększania odpowiedzi na ogół zwroty zwiększają się do 50%.Jest to jednak ciągle za mało i reprezentatywność próby nie jest zachowana.

Ankieta / wywiad telefonicznyCATI - computeur assisted telephone interviewing

ZALETY:• przeciętne koszty, • anonimowość, podobnie jak przy ankiecie pocztowej, z tym, że nie trzeba odpowiadać na piśmie, • osoby prowadzące wywiad znajdują się w jednym pomieszczeniu stąd łatwiejsza kontrola

WADY:• łatwość odmowy odpowiedzi na drażliwe pytania,• łatwość przerwania wywiadu,• brak kontroli nad procesem badawczym,• problem reprezentatywności próby.

ANKIETA ON-LINE.

ZALETY:

• koszty niewielkie,

• szybkość dotarcia do respondenta,

WADY:

• łatwość odmowy i przerwania badania,

• brak kontroli nad prosem badawczym,

problem reprezentatywności próby.

JĘZYK: • WYWOŁUJĄCY EMOCJE • ZBYT GÓRNOLOTNY

DŁUGOŚĆ KWESTIONARIUSZA

UKŁAD GRAFICZNY

RÓŻNICE MIĘDZYKWESTIONARIUSZEM ANKIETY I WYWIADU

KONSTRUKCJA:

•APEL

•PYTANIA- Rodzaje pytań: • zamknięte • otwarte • półotwarte (kafeterie) • wprowadzające • sugerujące • filtrujące • naruszające prywatność • projekcyjne • sprawdzające/kontrolne • w formie historyjki • jako zestaw opinii - Kolejność pytań- Stopniowanie „trudnych pytań"

- METRYCZKA

Kwestionariusz

Informacja o instytucji firmującej badania

Zwięzła informacja o celu badania

Dodatkowe wyjaśnienia:

- Uzasadnienie wyboru danego respondenta (... biorąc pod uwagę fakt, że jest Pan(i) członkiem naszej spółdzielni liczymy na wykazanie zainteresowania poniższą ankietą...)- zapewnienie o anonimowości- podziękowanie respondentowi za trud związany z wypełnieniem ankiety- określenie sposobu zwrotu ankiety

KONSTRUKCJA KWESTIONARIUSZAKONSTRUKCJA KWESTIONARIUSZA

APELAPEL

RODZAJRODZAJEE PYTAŃ PYTAŃ

Pytania otwarte — pytania., które zostawiają respondentowi całkowitą swobodę odpowiedzi

Pytania zamknięte —pytania, które są zaopatrzone w z góry przewidywane odpowiedzi

odpowiedzi mogą być podane poza pytaniem w postaci krótkiej listy

respondent „rozpoznaje" prawidłową odpowiedź

odpowiedzi na pytania zamknięte są łatwiejsze w opracowaniu, sąporównywalne i jednoznaczne, ale dostarczają mniej szczegółówniż pytania otwarte

ilość odpowiedzi powinna być „do ogarnięcia" przez respondenta

proponowane odpowiedzi powinny uwzględniać brak opinii respondenta („nie mam zdania ")

Pytania półotwarte - badany ma możliwość wyboru jednej z dwóch przedstawionych odpowiedzi oraz udzielenia swobodnej odpowiedzi wpisując ją w odpowiednie miejsce

PYTANIA FILTRUJĄCEPYTANIA FILTRUJĄCE

Stawiamy je wtedy. Gdy chcemy spośród respondentów dokonać eliminacji osób,

które nie mają nic do powiedzenia na dany temat, np. zanim zapytamy o opinie o

reklamie telewizyjnej musimy zapytać o to czy respondent ją widział

PYTANIA SUGERUJĄCEPYTANIA SUGERUJĄCE

Sposób formułowania tych pytań wpływa na udzielaną odpowiedź, dlatego powinny

być stosowane tylko wtedy, gdy chodzi o przezwyciężenie zahamowań

odpowiadającego,

np. „ Czy nie sądzi Pan/i, że porządna porcja batów jeszcze nikomu nie zaszkodziła? "

PYTANIA WPROWADZAJĄCEPYTANIA WPROWADZAJĄCE

„Czy pana/i zdaniem- ogólnie rzecz biorąc - sprawy w Polsce idą w dobrym, czy złym

kierunku? "

PYTANIA PROJEKCYJNEPYTANIA PROJEKCYJNE

Wchodzą w zakres metod diagnozy psychologicznej (badania, motywów, przekonań,

spostrzegania, konfliktów wewnętrznych). Metoda projekcji polega na pozyskaniu

odpowiedzi respondenta na podstawie niejasnego przekazu (tak aby sam dokonał jego

interpretacji); np. test skojarzeń słownych, test niedokończonych zdań, niedokończonych

opowiadań, testy rysunkowe

PYTANIA SPRAWDZAJĄCE/KONTROLNEPYTANIA SPRAWDZAJĄCE/KONTROLNE

Stosuje sieje chcąc sprawdzić czy na określone pytanie respondent odpowiedział zgodnie z prawdą, stąd pytanie to dotyczy tego samego problemu, ale jest zadane w innej formie. W kwestionariuszu powinno znajdować się odpowiednio „daleko" od pytania właściwego.

PYTANIA W FORMIE HISTORYJKIPYTANIA W FORMIE HISTORYJKI

PYTANIA JAKO ZESTAW OPINIIPYTANIA JAKO ZESTAW OPINII

„Jak Pan(i) ocenia obecny stan gospodarki?

a) Uważam, że gospodarka znajduje się w stanie dynamicznego rozwoju

b) Uważam, że gospodarka znajduje się w stanie powolnego rozwoju

c) Uważam, że gospodarka znajduje się w stanie lekkiego kryzysu

d) Trudno powiedzieć "

PYTANIA NARUSZAJĄCE PRYWATNOŚĆPYTANIA NARUSZAJĄCE PRYWATNOŚĆ

„Ile Pani zarabia? "

METRYCZKAMETRYCZKA

Zawiera dane społeczno - demograficzne: wiek, płeć, stan cywilny, zawód, wykształcenie.

Powinna być umieszczana na końcu kwestionariusza

JĘZYKJĘZYK KWESTIONARIUSZAKWESTIONARIUSZA

Forma językowa pytań kwestionariuszowych nie powinna:

wywoływać emocji

brzmieć zbyt górnolotnie, literacko, nie powinna próbować wywoływać podziwurespondenta: co sądzi Pan(i) o percepcji adolescentów relatywizującej facylitacjęmodernistycznego progresiwizmu ?

RESPONDENT MUSI ZROZUMIEĆ SENS PYTAŃ TAK JAK GO ROZUMIE

BADACZ

• kolejność pytań - kontrowersje

• „promieniowanie emocjonalne pytań" poprzedzających na następujące - sugeruje się stosowanie pytań buforowych pomiędzy poszczególnymi grupami tematycznymi;

• długość kwestionariusza

• w przypadku wywiadu mierzy się czasem wywiadu (wg. Noelle wywiad powinien trwać około 30 minut, aczkolwiek nie można ustalać sztywnych ram czasowych — za R. Mayntz);

• stopniowanie „trudnych" pytań polega na tym, że na ten sam temat stawia się najpierw pytania ogólne (często otwarte) i kolejno coraz bardziej szczegółowe (najczęściej zamknięte) - lub odwrotnie.

Dodatkowo, można zastosować następujące strategie pozyskania odpowiedzi;

a. odpowiedź ogólna (jakie mniej więcej są Pana dochody, mieszczą się w

granicach..., czy...)

b. złagodzenie, pomniejszenie (Czy zdarzyło się Panu zabrać [zamiast ukraść] do

domu parę ołówków z biura..?)

c. zaskoczenie - Proszę niech Pan sobie przypomni, którego dnia ostatni raz

wziął Pan do domu trochę materiałów biurowych ?

d. pozór jednomyślności (Wiadomo, że większość... czy Pan także...?)

e. oczywistość - potraktowanie tematu jako naturalność - Oczywiście...

UWAGA: w odpowiedzi na powyższe (a-e) sposoby formułowania pytań część

respondentów może się przyznać do czynów, których nie popełnili

• układ graficzny

• różnice między kwestionariuszem ankiety i wywiadu (wywiad powinien zachować

charakter rozmowy)

Pytania sugerujące:

„ Czy powinno się stosować karę śmierci za najcięższe przestępstwa?”tak – 18%

„Czy zgadzamy się z Janem Pawłem II , że kara śmierci powinna być powszechnie zniesiona?”tak – 27% (firma Mentor dla Wprost)

dwie opinie do wyboru (OBOP):„blokujący drogi rolnicy nie mają innego wyjścia (…)”„”rolnicy działają bezprawnie .,..”

w Onet.pl:„Czy w Sejmie winny być eksponowane symbole religijne?” (27.05.2007)

Pytania z wyrazami wywołującymi emocje:

„Czy powinno się pomagać rodzinom wielodzietnym?”„Czy rodziny wielodzietne winny mieć przywileje?”w Onet.pl„Czy prezydent Kaczyński powinien tak kategorycznie wypowiadać się na temat relacji polsko-niemieckich ?

Dwa pytanie w jednym ( pytanie zadane przez PBS na zlecenie Rzeczpospolitej): „ Czy uważa Pan(i), że rolnicy maja powody do tego, by protestować, urządzać blokady dróg?” Pytania zbyt trudne-stawianie respondenta w roli eksperta: „Jak zmiana koalicji rządzącej w Niemczech wpłynie na warunki na jakich Polska zostanie przyjęta do Unii Europejskiej?”trudno powiedzieć 1/3 badanych (CBOS)

Obserwacja

Bardzo trudna technika zbierania danych z następujących powodów:

1. Trudności w interpretacji sensu zachowań (facet w podartym swetrze, kobieta płacząca z telegramem, rzekomo wroga-krzyk wymiana zdań na targu,) ; można próbować ustalić ten sens poprzez badanie kwestionariuszowe,

Powyższą trudność niweluje w pewnym sensie znajomość ról społecznych a także kultury danej społeczności (pokazanie palców z literą V, koronacja królów, wykład itp.)

2. Konieczna znajomość języka (slangu- kopsnij szluga, foki, rzuć wapno na druty itd..)

3. Niebezpieczeństwo nadawania przez obserwatora własnych sensów obserwowanym sytuacjom (antropologowie niemieccy kontra Raymond Firth)

4. Zachowania są też wskaźnikami zinstytucjonalizowanych wartości, społecznie uzgodnionych definicji sytuacji, norm, nakazów, ról, itp.

Obserwacja

Obserwowane przez badacza zachowania uwarunkowane są przez:

Sytuację, którą badacz winien rozumieć, Jej subiektywną interpretację, tego możemy się

dowiedzieć tylko od obserwowanego, Intencję osób działających - jw

Obserwacja wymaga rozumienia bądź trafnej interpretacji subiektywnego sensu oraz społecznego znaczenia określonego zachowania.

Cele obserwacji:

Opis występujących w określonym systemie społeczno – kulturowym zachowań i form interakcji społecznych bez próby budowania teorii (np. zachowania handlowe na bazarach arabskich)

Analiza zależności empirycznych między określonymi sekwencjami zachowań a warunkami sytuacyjnymi (np. ubiór ekspedienta a chęć dokonania zakupu)

Budowanie teorii zachowań.

Co i dlaczego mamy obserwować? Wszystko? Oczywiście nie. Sekwencja obserwacji wynika z hipotez.

Rodzaje obserwacji:

Obserwacja uczestnicząca (niebezpieczeństwo zaangażowania, problemy etyczne),

nie uczestnicząca Systematyczna; teoria dobrze rozwinięta, kategorie ,

warunki kontrolowane, 2 obserwatorów, Mało usystematyzowana;gdy mało wiemy o przedmiocie

badań – badacz uczy się sensów i znaczeń. Niebezpieczeństwo: zwracanie uwagi na zachowania przypadkowe, anegdotyczne. Nie stosuje się standaryzowanych metod zbierania informacji i interpretacji danych. Przykład: Street Corner Society

Cele obserwacji:

1. Ustalenie związków między zachowaniami a sytuacją i systemem kulturowym,

2. Ustalenie warunków wywołujących te same zachowania,

3. Ocena sytuacji i motywacje określają dane zachowania.

Fotografie dnia (np. menadżera, instytucji, działu)

MUSIMY PRECYZYJNIE WIEDZIEĆ CO CHCEMY MUSIMY PRECYZYJNIE WIEDZIEĆ CO CHCEMY ZBADAĆ!ZBADAĆ!

ETAPY PRZYGOTOWANIA OBSERWACJIETAPY PRZYGOTOWANIA OBSERWACJI

1. CEL BADANIA

2. PRZEDMIOT BADANIA

3. SFORUŁOWANIE HIPOTEZ BADAWCZYCH

4. ZDEFINIOWANIE KATEGORII OBSERWACYJNYCH

> Operacjonalizacja zmiennych

> Powiązanie zmiennych z ogólną strukturą sytuacji społecznej

5. OKREŚLENIE WARUNKÓW l PRZEBIEGU OBSERWACJI

> Miejsce badania

> Czas i częstotliwość pomiaru

> Stopień ingerencji obserwatora

> Stopień jawności obserwatora

6. WYBÓR TECHNIKI OBSERWACJI

7. OPRACOWANIE INSTRUMENTU POMIARU l SPOSOBU REJESTRACJI

DANYCH

8. REALIZACJA BADANIA

9. UOGÓLNIENIE l SYSTEMATYZACJA WYNIKÓW

10. SPORZĄDZENIE RAPORTU Z BADAŃ

Interview- Wywiad zogniskowany.

Jest to metoda jakościowa, używana przede wszystkim w badaniach marketingowych.

Polega ona na tym, że zaprasza się do dyskusji, która nie powinna trwać dłużej niż 2 godziny, 6 do 12 osób które mają dyskutować na dany temat.

Są one opłacane przez badaczy. Dobrze jest mieć parę osób w rezerwie, gdyby ktoś się rozmyślił.

Dyskusja jakkolwiek ma charakter swobodny, jest kierowana przez moderatora. Często wybiera się relaksujące otoczenie dla dyskusji.

Jej tematem jest zagadnienie będące obiektem badań, np: odbiór jakiegoś produktu, usługi ( np. używanie telefonów w samolotach), reklamy, zachowania konsumenckie.

Dla pobudzenia dyskusji używa się rozmaitych materiałów. Treść dyskusji nagrywa się na magnetofonie lub przy pomocy kamery wideo.

Potem materiały są analizowane przez specjalistów dostarczając im ważnych informacji do planowania działań rynkowych.

Badania dokonuje się na 3-4 grupach. Tak więc próba liczy około 40 osób. Gdy moderator zaczyna domyślać się jakie będą odpowiedzi na pytania ( na

podstawie odpowiedzi w poprzednich grupach) oznacza to, że czas kończyć.

Interview- Wywiad zogniskowany.

Metoda ta używana jest do:

• zorientowania się w nowej dziedzinie badań,• sformułowania hipotezy w oparciu o opinie uczestników

dyskusji,.• oceny przydatności populacji lub/i miejsc badań,• korekty kwestionariuszy,• weryfikacji interpretacji badawczych Zdarza się stosunkowo często, że technikę tę używa się w

połączeniu z innymi metodami/technikami. Charakterystyczną cechą wywiadu zogniskowanego jest

wykorzystanie interakcji grupowych do uzyskania takich wyników , które nie są osiągalne inną metodą.

Interview – wywiad zogniskowany

dobór próby, nie musi być losowa, możemy wybierać celowe używając telefonu(telefonicznie ustala się dane), przy ustalaniu członków grupy trzeba wziąć pod uwagę wiek, płeć, środowisko społeczne z którego się wywodzą.

poziom ingerencji moderatora: wysoki, niski i w środku. Dawniej optowano za niskim,obecnie za wysokim aby uzyskać jak najwięcej użytecznych informacji. Jednakże są cons and pros.

przygotowanie listy pytań/ problemów do dyskusji, a więc znowu: problem i jegoeksplikacja i operacjonalizacja.

rola moderatora jak ankietera - niewidoczny,

zapis: analiza treści, analiza jakościowa, kodowanie

zalety: taniość ($50 - 100, tzn. 50PLN), połączenie dwóch metod: wywiadu i obserwacji,jednakże obserwacja ta nie ma naturalnego charakteru , ponieważ moderator ją kreuje.

wady: brak reprezentatywności wyników, nie zawsze wiemy czy osoby będą aktywne wdyskusji,

SOCJOMETRIA.

Test socjometryczny służy rozpoznawaniu następujących stosunków:

1. sympatii i antypatii - pytamy kogo z członków grupy R. najbardziej lubi/nie lubi,

2. subiektywne preferencje w sferze interakcji-kogo prosi o radę, kogo najchętniej gościłby w domu, z kim chciałby pracować,

3. rzeczywiste interakcje- kto z kim chodzi na piwo, kto od kogo zasięga porady.

Pytania o sympatie/ antypatie - kogo chciałbyś zaprosić na imieniny a kogo nie? Pytanie o spodziewane wybory i odrzucenia.

Prezentacja wyników:

• socjogram - nie ma zasad sporządzania, przy większych grupach bardzo skomplikowany i nieczytelny,

• „tarcza strzelnicza"

SOCJOMETRIA.

Typowe konfiguracje socjometryczne:

* para,

* trójkąt,

* łańcuch - A->B->C->D

* gwiazda socjometryczna,

* klika,

* szara eminencja - łączą ją tylko dobre stosunki z gwiazdą/idolem,

* samotnik osoba nie wybierana i nie wybierająca,* odrzucony.

SOCJOMETRIA.

macierz socjometryczna;

indeksy:

liczba dokonanych wyborów suma a+ i odrzuceń suma a-

liczba uzyskanych wyborów suma r+ i odrzuceń suma r-

Gdy chcemy uwzględnić kolejność wyborów używamy wagi

Indeks spójności grupy:

liczba wyborów wzajemnych

S= -----------------------------------------------------

liczba możliwych wyborów wzajemnych

MACIERZ SOCJOMETRYCZNA

a + ; a -

r s r s r s r s r s+ 1 -1 + 2 + 3

+ 1

-1

-1

+ 1

+ 1

+ 1

+ 1

+ 3-1 + 2

+ 2 -2+ 1

+ 1 + 2 -2

+ 3 -1 + 2

+ 3 -1 + 2

+ 2 -1 + 3

+ 2 -1 + 3

+ 1 -1 + 2 + 3

+ 2 -1 + 3 + 3

b + ; b -

r+ r-

s+ s -

W Y B IE R A JA C Y

W Y B IE R A N Y

A B C D E

ababababab

A

B

C

D

EObjaśnienie znaków:wiersz „a” -> liczba wyborów (suma a+) i odrzuceń (suma a-) dokonanychwiersz „b” -> liczba wyborów i odrzuceń oczekiwanychKolumna „r” -> liczba wyborów i odrzuceń uzyskanychkolumna „s”-> liczba wyborów i odrzuceń, których inna osoba oczekuje od A,B,...

Po nadaniu wagi można również wyprowadzić wartości, które uwzględniają kolejność wyborów i odrzuceń: 1-szy wybór ma wagę 3; 2-gi wybór wagę 2, a 3-ci-wagę 1. Otrzymujemy: 1. łączną sumę wag wyborów: (a) uzyskanych i (b) dokonanych; 2. łączną sumę wag odrzuceń: (a) uzyskanych i (b) dokonanych; 3. łączną liczbę wyborów wzajemnych; 4. łączną liczbę odrzuceń wzajemnych; 5. łączną liczbę: a), trafnie oczekiwanych wyborów, b), trafnie oczekiwanych odrzuceń, c), nietrafnie oczekiwanych wyborów, d), nietrafnie oczekiwanych odrzuceń.

M E T O D Y I T E C H N IK I B A D A Ń S P O Ł E C Z N Y C H

S O C J O M E T R IAM O D E L E S T R U K T U R S TO S U N K Ó W M IĘ D Z Y L U D Z K IC H

P a ra (o b u s tro n n y w y b ó r- w z a je m n a a p ro b a ta )

T ró jk ą t (z ró ż n ic o w a n e w z a je m n ie in te ra k c je )

G w ia z d a s o c jo m e try c z n a ( je d n a z o s ó b je s t s z c z e g ó ln ie c z ę s to w y b ie ra n a )

Ł a ń c u c h w z a je m n y c h w y b o ró w P ira m id a lu b d rz e w o s o c jo lo g ic z n e ( s t ru k tu ra z ło ż o n a )

CB

A

D

E

F

G

O d rz u c e n ie o so b y A p rz e z p o z o s ta ły c h

SOCJOMETRIA

PODSTAWOWE OZNACZENIA SYMBOLICZNE

Aktywne uczestnictwo w stosunkach z innymi Element izolowany Wybór jednostronny (słaba więź wzajemna)

Wybór obustronny (mocna więź wzajemna)

lub

Wybór wzajemny pozytywne - negatywny (sympatia - antypatia)

Wzajemny wybór negatywny (antypatia - antypatia)

A B

lu b

lu b

Pasywne uczestnictwo w stosunkach z innymi

Przychylność do kogoś (sympatia lub wybór pozytywny)

Niechęć do kogoś (antypatia lub wybór negatywny)

ANALIZA TREŚCI.

Jest to technika badawcza , która w sposób zobiektywizowany i systematyczny ustala i opisuje cechy językowe tekstów po to, aby na tej podstawie wnioskować o niejęzykowych własnościach ludzi i agregatów społecznych. „Tekst” może być mówiony i pisany, może być to także plakat lub film.

Analiza treści może dotyczyć m.in.:

1. nadawcy tekstu (np. jego intencji, cech systemu wartości)

2. założonych przez nadawcę cech odbiorcy/ców (np: poziomu wiedzy, zainteresowań, uznawanych wartości)

3. przypuszczalnych reakcji odbiorcy na komunikat,

4. cech systemu społeczno-kulturowego w którym ten tekst powstał lub do którego jest adresowany (cnoty i wartości społeczeństwa, polityczna orientacja wydawcy itp).

ANALIZA TREŚCI.

Etapy badawcze:

• sformułowanie problemu , eksplikacja, operacjonalizacja

• podbudowa teoretyczna; dlaczego wybieramy analizę treści, dlaczego. uważamy, że istnieje związek i jaki między tekstem a postawami lub zachowaniami,

• hipotezy i pytania badawcze,

• dobór materiału tekstowego, dobór próby -- uważać na zniekształcenia systematyczne ( pewnego typu artykuły ukazują się tylko w pewnych okresach).

• operacjonalizacja zmiennych zawartych w hipotezach; określenie jednostek tekstowych słowa, części zdań, całe zdania, całe akapity tekstu, całe artykuły, książki , audycje radiowe, tematy) oraz opracowanie kategorii analitycznych ( np: przy badaniu testem TAT - osoby „jednoznacznie zorientowane na osiągnięcia”, „wątpliwie zorientowane na osiągnięcia”. itp)

• analiza jakościowa i ilościowa- robi się wszystko aby liczenie nie było obarczone emocjami; zamiast nazw wprowadza się symbole,itd.

ANALIZA TREŚCI.

Wątpliwości:

skąd osoba dokonująca analizy treści wie co oznacza określony- znak językowy w danym tekście, jaką treść nadaje mu nadawca i odbiorca komunikatu? - problem common meeting ground nadawcy , odbiorcy i badacza (slangi, obcy język, „Google nie mógł się zgodzić aby Double Click przejął Microsoft”, itd)

Zalety:

badanie odbywa się na materiale istniejącym dowolnie długo, niezależnie od badacza.

Wtórna analiza danych

Wtórna analiza danych ma bogatą tradycję. Np.: Emil Durkheim analizował oficjalne dane statystyczne dotyczące samobójstw na różnych obszarach i stwierdził, że odsetek samobójstw w krajach protestanckich był wyższy niż w katolickich.Max Weber studiował oficjalne założenia ideologiczne kościołów protestanckich, a także analizował inne dokumenty historyczne aby podważyć tezę Marksa, że to raczej religia a nie determinizm ekonomiczny jest źródłem zachowań społecznych.

Powody dla, których rośnie zainteresowanie wykorzystywaniem danych wtórnych. Jaki efekt, o ile w ogóle, wywiera opinia publiczna na politykę rządu?

Benjamin Page i Robert Shapiro przeanalizowali kilkaset badań sondażowych przeprowadzonych na próbie reprezentacyjnej społeczeństwa amerykańskiego miedzy rokiem 1935 a 1975 przez Instytut Gallupa, National Opinionm Research Center, Center for Political Studies Center przy University of Michigan.

Wtórna analiza danych.

Ograniczenia wtórnej analizy:1. tylko w przybliżeniu odpowiadają one danym jakie badacz chciałby wykorzystać w procesie testowania hipotez. Różnice mogą dotyczyć wielkości próby, metody, sposobu formułowania pytań itd.2. dostęp do danych,3. brak informacji jak dane zostały zebrane.

Dokumenty osobiste:- autobiografie,- pamiętniki,- listy.

BADANIA PANELOWE

„Badanie panelowe polega na tym, że pewna liczba osób lub innych jednostek badawczych zostaje przynajmniej dwukrotnie w pewnym odstępie czasu poddana pomiarom (obserwacji, badaniom ankietowym) ze względu na tę samą cechę"

na podst. R. Mayntz i in., str. 171

PANEL • to grupa kilkakrotnie wypowiadająca się na dany temat Głównym celem badań panelowych jest pomiar dynamiki określonych zmian, np. postaw, preferencji konsumenckich - postaw, opinii, ale również zachowań, statusu (zawód, dochód), przynależności do określonej grupy.

Analiza trendu – jest również metodą badania zmian zachodzących w czasie: zmienną(e) mierzy się kilkakrotnie w pewnych odstępach czasu.

Analiza trendu

WIOSNA JESIEŃ

ZATRUDNIONY 20 20

BEZROBOTNY 1 1

RAZEM 21 21

Tabela panelowa

WIOSNA JESIEŃ

RAZEM WIOSNĄ

Zatrudniony Bezrobotny

ZATRUDNIONY

19,5

0,5

20,0

BEZROBOTNY

0,5

0,5

1,0

RAZEM

20,0

1,0

21,0

Rodzaje skal.

Pomiar oznacza podlegający określonym regułom proces przyporządkowania symbolizaobserwowanym wartościom badanych cech.Można wyróżnić cztery rodzaje pomiarów i odpowiadające im 4 rodzaje skal:1. skalę nominalną,2. skale porządkową,3. skalę interwałową,4. skale ilorazową.

Ad. 1.:Polega ona na klasyfikowaniu obiektów ze względu na określoną cechę jakościową. Np.: kobieta (1), mężczyzna (2), osoby wyznania protestanckiego (1), katolickiego (2) , mojżeszowego (3) itd.

Przy pomiarze nominalny muszą być spełnione następujące warunki: 1. w odniesieniu do dwóch obiektów badanych musi być rozstrzygalne, czy ze względu na badaną cechę są one takie same czy nie. Możliwa jest tylko jedna z dwu sytuacji: A=B lub A =/= B. 2. Identyczność dwu obiektów musi być relacją symetryczną: jeżeli obiekt A ma tę samą cechę badaną co obiekt B, to obiekt B ma tę samą cechę badaną co obiekt A : jeżeli A=B to B=A 3. Jeżeli obiekt A ma tę samą wartość cechy co obiekt badany B, obiekt zaś B tę samą wartość cechy co obiekt C , to obiekt A ma tę samą wartość cechy co obiekt C: jeżeli A = B i B = C to A = C.

Ad.2:Pozwala na porządkowanie obiektów badanych odpowiednio do wartości danej cechy, ponieważ cecha ta ma charakter ilościowy. Tego rodzaju pomiar uwzględnia siłę, natężenie i wielkość określonej cechy u poszczególnych obiektów badanych. Np.: ludzi można uszeregować wg siły lub słabości zainteresowań politycznych.

Przy pomiarze muszą być spełnione następujące warunki: 1. jeżeli obiekt A pod względem danej cechy jest większy od obiektu B , to obiekt B pod względem tej cechy nie jest większy od obiektu A: jeżeli A>B to B A, 2. jeżeli A>B a B>C to A>C

Ad.3:Skala interwałowa informuje jakie są odstępy między poszczególnymi punktami. Np.: długość mierzy się w cm lub metrach, temperaturę w stopniach.

Ad.4:Skala ilorazowa ma punkt zerowy, dzięki czemu możemy posługiwać się mnożeniem i dzieleniem.

Skale nominalne

Skale nominalne alternatywne (z klasyfikacją dwudzielną)Czy ma Pan (i) samochód marki FIAT 126 p?a) takb) nie

Skale nominalne niealternatywne (z klasyfikacją wielodzielną)Który z niżej wymienionych czynników zadecydował o zakupie przez Pana (ią) FIAT-a 126 p?a) gabarytyb) cenac) koszty eksploatacjid) łatwość nabyciae) doświadczenie z użytkowania samochodu tej marki

Skale porządkowe

- skala jednobiegunowaJak często spotyka się Pan(i) z wyżej wymienionymi osobami?

1. codziennie 2. przynajmniej raz w tygodniu 3. przynajmniej raz w miesiącu 4. kilka razy w roku 5. rzadziej

I biegun silny I------------------I niesilny II biegunCzy jest Pan(i) zainteresowany(a) wypróbowaniem nowego środka do prania bielizny (proszę zaznaczyć x w miejscu oznaczającym stopień

zainteresowania?Jestem bardzo zainteresowany I_I_I_I_I_I W ogóle nie jestem

zainteresowany

- skala dwubiegunowaCzy w ciągu ostatnich trzech lat warunku życia w Pana(i) mieście (dzielnicy), ogólnie biorąc poprawiły się? 1. Bardzo się poprawiły 2. Trochę się poprawiły 3. Pozostały bez zmian 4. Trochę się pogorszyły 5. Bardzo się pogorszyły 6. Trudno powiedzieć

I biegun silny I---------------------------------I słaby II biegun

Jaki wpływ na decyzję zakupu nowego środka doprania bielizny ma jego cena? a) bardzo dużą b) dużą c) ani dużą ani małą d) małą e) bardzo małą

Skale interwałowe

W którym roku planuje Pan (i) zakup nowej pralki automatycznej? a) 2000 b) 2001 c) 2002 d) nie wiem

Skale ilorazowe

Mierzenie postaw

Thurstone’a metoda równych interwałów

Stosowana coraz rzadziej ze względu na poważne niedostatki.

Pewną liczbę stwierdzeń poddaje się ocenie kompetentnych w badanej dziedzinie sędziów. ( Np.: w sprawach Kościoła). Np.: takim stwierdzeniem może być „ do kościoła chodzą przeważnie ludzie starzy”. Sędziowie mają określić czy dane stwierdzenie odzwierciedla postawę pozytywną czy negatywną. W wyniku tej oceny umieszczamy każde stwierdzenie na 11 punktowej skali ( od postawy negatywnej przez neutralną do pozytywnej). Oceny sędziów będą prawdopodobnie różne, dlatego obliczamy średnią, która określa miejsce danego stwierdzenia na skali. Oraz odchylenie standardowe.

Następnie spośród stwierdzeń zajmujących na skali miejsca obok siebie wybiera się te , które mają najmniejsze rozproszenie ( ok. . 20). Wybrane stwierdzenia stanowią narzędzia pomiaru . Respondent proszony jest o to , aby stwierdził, że zgadza się lub nie z danymi stwierdzeniami. Na ogół bierze się pod uwagę tylko te stwierdzenia z którymi się zgadza. Oblicza się średnią, która jest ilościowym wyrazem postawy.

Wątpliwe jest oparcie się na sądach „kompetentnych sędziów”.

Mierzenie postaw

Skala Likerta.

Przykład: badamy stopień patriarchalizmu w postawach mężów względem żon. Kompletujemy stwierdzenia. Np.:

Praca zawodowa męża jest więcej warta niż praca domowa żony. Mąż winien określać kieszonkowe dla żony. Kobieta nigdy nie powinna w obecności męża wygłaszać innego zdania niż mąż. Kobiety winny mieć prawa jazdy itd.

Respondent winien zająć stanowisko w stosunku do każdego stwierdzenia: (4) tak, (3) raczej tak, (2) nie mam zdania, (1) raczej nie, (0) nie.

Skala Likerta.

Skompletowane stwierdzenia można poddać selekcji, aby odrzucić mało przydatne. Można to dokonać poprzez wstępny sondaż przeprowadzony na grupie np.: 100 osób. Sondaż nie jest obowiązkowy, ponieważ możemy w trakcie badań nie uwzględnić nieadekwatnych stwierdzeń.Nadajemy wartości liczbowe wybranym przez respondentów odpowiedziom.Sprawdzenie założonej jednowymiarowości; ujawnienie i odrzucenie stwierdzeń , które nie należą do wymiaru „postawa patriarchalna”. Najpierw ustala się łączną liczb punktów. Następnie wydzielamy 25% tych respondentów, którzy uzyskali najwięcej punktów i 25% ,którzy uzyskali najmniej punktów. Stanowią oni grupę „górną” i „dolną”. Oblicza się łączną liczbę punktów uzyskanych przez respondenta w odpowiedzi na stwierdzenia zaakceptowane i punkty określają nam postawę.

Mierzenie postaw

Opracowanie i analiza danych

1. Weryfikacja materiału surowego - rok urodzenia podany w ankiecie nie zgadza się z tymw operacie, ankiety od jednego ankietera bliźniaczo do siebie podobne, poprawnośćwypełnienia ankiet

DANE

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 12 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 23 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 45 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 56 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 78 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 89 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9

123 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 67 69 71 73 75 77 79

12 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 08

Karta perforowana


2. Kodowanie:

a. Kategoryzacja:• pytań zamkniętych,• pytań otwartych ( dlaczego zdecydowałeś (łaś) się studiować zarządzanie na UJ)

Zawody: Fryzjer, stolarz, makler, operator dźwigu, weterynarz, pielęgniarka, sezonowy pracownik rolny, pracownik szczebla kierowniczego, inżynier, elektryk, pracownik agencji reklamowej,

Kategoryzujemy: 1.wolne zawody i osoby zatrudnione na szczeblu kierowniczym: prawnik,

weterynarz, pracownik szczebla kierowniczego, inżynier,

2. pracownicy techniczni i sprzedawcy: pracownik agencji reklamowej, makler, 3.pracownicy sektora usług i robotnicy wykwalifikowani: fryzjer, stolarz, operator dźwigu, pielęgniarka, elektryk, 4. robotnicy niewykwalifikowani: sezonowy pracownik rolny podstawa powyższej kategoryzacji: prestiż, wykształcenie, dochody.


Jaki problem uznałbyś za największy w obecnym okresie studiów?1. Za wysokie czesne2. Za mało miejsc parkingowych3. Kadra nie wie co się dzieje4. Kierownicy studiów są wiecznie nieosiągalni5. Za mało oferowanych wykładów6. Karaluchy w akademikach7. Zbyt wysokie wymagania8. Zła jakość jedzenia w stołówce9. Za drogie książki10. Za mało stypendiów Szersze pola problemowe: Problemy finansowe: wysokie czesne, za drogie książki, za mało stypendiów,Problemy bytowe: zła jakość jedzenia, karaluchy w akademikach, mało miejsc na parkingach,Problemy związane ze studiowaniem (?) Ale można też rozróżnić na akademickie i pozaakademickie

AlboAkademickie, infrastrukturalne i administracyjne

Opracowanie i analiza danychPyt.25: „Co sądzi Pan(i) o zamieszczeniu w X horoskopów, tj. przepowiedni, jakie wydarzenia

w ciągu tygodnia czekają ludzi urodzonych w określonym dniu, miesiącu?”

1. OCENY POZYTYWNE ; np.: „ to jest wspaniała rozrywka”, „ nie bardzo im wierzę , ale z przyjemnością czytam”, „pasują doskonale do magazynowego charakteru gazety” itp.

2. OCENY MIESZANE ; np.: jest ciekawe, ale gazeta za dużo miejsca im poświęca”, „ dobra rozrywka, ale powinny być bardziej dowcipne” , „ da się czytać , ale bez tego bym się obył”, „ jest mi to obojętne” itd.

3. OCENY NEGATYWNE; np.: „nie widzę sensu zamieszczania takich bzdur w organie partyjnym”, „nie pochwalam, bo czemu to służy”, „ zamiast horoskopów lepiej zamieścić satyrę polityczną”itd.

4. ODPOWIEDZI UNIKOWE , BRAK ZDANIA (np.: „nie wiem, nie czytałem tego”, „trudno odpowiedzieć”, „zależy jak kto do tego podejdzie” ( nie wyraża własnego zadania),

5. ODPOWIEDZI NIE NA TEMAT ; „urodziłem się pod znakiem Byka i kiedyś wróżka powiedziała mi , że...” itd..

6. BRAK ODPOWIEDZI

7. NIE DOTYCZY ( np.; respondent wcześniej odpowiedział, , że nie czyta tej gazety)


Przykład braku rozłączności: Kategorie opisujące warunki mieszkaniowe studentów: 1. mieszka w domu studenckim, 2. mieszka z rodzicami, 3. mieszka poza miasteczkiem studenckim, 4. mieszka z małżonkiemPowinno być: 1.mieszka z rodzicami, 2 mieszka w domu studenckim, 3 mieszka poza miasteczkiem studenckim albosamodzielnie, albo z przyjaciółmi, lub małżonkiem.


b. klucz kategoryzacyjny;

o może być kilka dla jednego pytania,o kategorie rozłączne i wyczerpujące np: kategorie treści, których

zdaniem badanych winno być więcej w gazecie:

1. informacje z kraju i ze świata,2. wiadomości i artykuły o tematyce sportowej, 3. wiadomości lokalne,..................................................... o klasyfikacja winna być podporządkowana głównie temu, czego

oczekujemy od materiałuo przykłady odpowiedzi umieszczone przy każdej kategorii


c. instrukcja kodowa;

• symbole kodowe dla „brak odpowiedzi", „nie dotyczy".• sprawdzanie instrukcji kodowych (50 ankiet kodowanych przez kilka osób)• wpisywanie danych do arkusza kodowego d. błędy kodowania; zły dobór kategorii, pomyłka przy wpisaniu kodu do

arkusza kodowego, pomyłka przy wpisaniu kodu na kartę perforowaną lub do komputera.

Faza kodowania danych jest najczęściej największym źródłem Faza kodowania danych jest najczęściej największym źródłem błędów.błędów.

Kammayer i Roth poprosili 64 studentów college'u o wypełnienie kwestionariuszy zawierających pytania otwarte i zamknięte. Następnie każdy student miał zakodować swój kwestionariusz i innych osób. Dla każdej osoby badanej badacze porównywali sposób kodowania własnego kwestionariusza i innych

osób. Okazało się, że osoby kodujące inaczej rozumiały odpowiedzi niż właściwy respondent


Metody wprowadzania danych:

• arkusz kodowy,

• kodowanie na marginesie,

• skanowanie,

• bezpośrednie wprowadzanie danych: CATI (computer-assisted telephone interviewnig) wywiad telefoniczny ze wspomaganiem komputerowym


• liczenie;

• pałeczkowanie,• komputer.


4. analiza tabelaryczna; związki przyczynowe:• zależność jednoprzyczynowa „ X warunkuje Y" X----- > Y

(tabela dwudzielcza)• zależność wieloprzyczynowa: (tabela trójdzielcza)

X

Y

Z

• łańcuch przyczynowy: X warunkuje Y, a Y warunkuje Z : X—>Y—>Z

Y - nazywamy zmienną interweniującą


Związek przyczynowy ma charakter deterministyczny jeżeli:

• przy X →Y , ~X → ~Y • przy X i Y →Z, ~X, ale Y → ~Z, X, ale ~Y→ ~Z Np.: niepowodzenia (X) i ambicje (Y) powodują

frustracje (Z)


Tabela dwudzielcza.

O związku wzajemnym miedzy dwoma zmiennymi możemy orzekać:

1.stwierdzając czy w tabeli występuje „krzyżowanie się" relacji, (folia)

2.za pomocą statystycznego testu istotności, (folia) – informuje o prawdopodobieństwie wystąpienia

związku 3.obliczając współczynnik korelacji.(folia)- informuje o

sile związku.

POZIOM

WYKSZTAŁCENIA

POZIOM KULTURY POLITYCZNEJ

WYSOKI NISKI RAZEM

WYSOKIE 1000 600 1600

NISKIE 600 1000 1600

RAZEM 1600 1600


Tabela trójdzielcza.

Niejednokrotnie badacz ma podstawy, żeby sądzić, iż korelacja ujawniona przy pomocy tabeli dwudzielnej nie jest związkiem jednoprzyczynowym, tzn. że związek jednoprzyczynowy należałoby uzupełnić o trzecią zmienną, która jest albo drugą zmienną niezależną, albo zmienną interweniującą.

Może się też zdarzyć, że zależność wynikająca z tabeli

dwudzielczej jest „korelacją pozorną". We wszystkich wyżej wym. przypadkach tabelę dwudzielną trzeba wzbogacić o trzecią, zmienną. ( zmienna testująca).


Posłużenie się zmienną testująca może ujawnić jeden z pięciu możliwych układów zmiennych:

1. korelacja pozorna - nie zachodzi żaden związek między zmiennymi, 2. interwencja - zmienna testująca okazuje się ogniwem pośrednim

(interweniującym) w zależności miedzy dwoma zmiennymi, 3. wieloprzyczynowość - zmienna testująca okazuje się drugą zmienną

niezależną. 4. potwierdzenie - zmienna testująca nie ujawnia ani korelacji pozornej,

ani interwencji, ani wieloprzyczynowości, a zatem potwierdza istnienie wyjściowego związku jednoprzyczynowego. Może się jednak okazać , że użycie innej zmiennej testującej zakwestionuje istnienie wyjściowej zależności jednoprzyczynowej,

5.pozorna nie-korelacja - początkowo tabela dwudzielna nie ujawniła

żadnej zależności, a po wprowadzeniu zmiennej testującej wykazała związek wieloczynnikowy.


ad. 1 korelacja pozorna przykład: im więcej wozów straży pożarnej użyje się do gaszenia

pożaru tym większe straty spowoduje ów pożar.(folie)

Analiza Kontekstualna - badanie zależności miedzy określonymi cechami otoczenia, sytuacji lub kontekstu a cechami osobowymi (postawy, sposoby zachowań). Cechami kontekstowymi są cechy grupowe określające jednostki – (np. ucznia poprzez rodzaj

szkoły, profesora poprzez uczelnię). Cechy kontekstowe uznawane są z reguły za zmienne niezależne.

Sprawdzanie zależności wieloczynnikowych

Jak na podstawie posiadanych danych można ustalić, który z dwóch teoretycznie równie prawdopodobnych modeli czteroczynnikowych (modele poniżej) odpowiada poszukiwanej zależności- przykład :

Zakładamy, że wyniki w nauce (Z) mogą zależeć od następujących zmiennych:

1. Społeczno-ekonomicznych status ojca (W),

2. Stosowane przez ojca metody wychowawcze (X)

3. Pozycja (prestiż) syna w klasie (Y)

W X Y Z Dwa modele tej samej zależności

W X

Z YModel 1 Model 2

rrXZ= rXY* rYZ

rWY= rWX* rXY

rWZ= rWX* rXY*rYZ

rXZ= rXY* rYZ

rWY= rWY* rYZ

Sprawdzanie zależności wieloczynnikowych

Macierz korelacji na podstawie badań empirycznychDokonujemy porównania wielkości korelacji wynikających z przewidywań teoretycznych (modele 1 i 2) z korelacjami wyliczonymi na podstawie badań empirycznych

W X Y ZW - 0,49 0,53 0,39X 0,49 - 0,61 0,51Y 0,53 0,61 - 0,80Z 0,39 0,51 0,80 -

Modele Wartość rzeczywista(badania) Wartość teoretyczna/modelowa

model 1

rXZ = rXY* rYZ 0,51 0,49 = (0,51)*(0,80)

rWY = rWX* rXY 0,53 0,30 = (0,49)*(0,61)

rWZ = rWX* rXY* rYZ 0,39 0,24 = (0,49)*(0,61)*(0,80)

model 2

rXZ = rXY* rYZ 0,51 0,49 = (0,61)*(0,80)

rWZ = rWY* rYZ 0,39 0,42 = (0,53)*(0,80) Wynik: model 2 wykazuje większą zgodność z danymi empirycznymi

metody badań społecznych

Documents