metodat dhe teknikat e diskutimit dhe punes me grupe

121
ALBANIAN UNIVERSITY FAKULTETI I SHKENCAVE SHOQËRORE DEPARTAMENTI I EDUKIMIT MASTER PROFESIONAL NË PEDAGOGJI PROFILI: MENAXHIM ARSIMI METODAT DHE TEKNIKAT E DISKUTIMIT DHE PUNËS ME GRUPE PUNOI UDHËHEQËSI SHKENCOR Anjola Kurti Dr. Përparim Fakaj TIRANË, 2013 1

Upload: justin-howard

Post on 11-Nov-2014

744 views

Category:

Documents


15 download

DESCRIPTION

ALBANIAN UNIVERSITYAnjola Kurti

TRANSCRIPT

ALBANIAN UNIVERSITY

FAKULTETI I SHKENCAVE SHOQRORE DEPARTAMENTI I EDUKIMIT

MASTER PROFESIONAL N PEDAGOGJI PROFILI: MENAXHIM ARSIMI

METODAT DHE TEKNIKAT E DISKUTIMIT DHE PUNS ME GRUPE

PUNOI Anjola Kurti

UDHHEQSI SHKENCOR Dr. Prparim Fakaj

TIRAN, 2013

1

ABSTRAKT N kushtet e sotme t zhvillimit t vrullshm t shoqris shqiptare dhe rritjes me ritme shpejta t informacionit, metodat tradicionale t msimdhnies me n qendr msuesin nuk mund ti prgjigjeshin m zhvillimeve t reja. Prandaj sot, n t gjitha ciklet e shkollimit, po aplikohet msimdhnia e re, e cila vendos n qendr t msimit nxnsin, kurse msuesi sht organizuesi i msimit dhe udhheqsi, e udhheq nxnsin pr t krkuar n mnyr t pavarur informacionin dhe n zgjidhjen e do problemi sado i ndrlikuar q t jet. Msimdhnia me n qendr nxnsin po z nj vend gjithmon e m t gjer, sepse i kushton m tepr rndsi msimdhnies dhe msimnxnies n bashkveprim. Historikisht metodat kan evoluar, kan ndryshuar, jan prsosur e modernizuar n prputhje me zhvillimet shoqrore, ekonomike dhe politike. Metodat dhe teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe shrbejn pr zhvillimin e aftsive organizuese, pr asimilimin e informacionit nprmjet sitelve t ndryshme t t msuarit, pr prforcimin e vlersimit ndaj grupit dhe ndaj vetes, pr qartsimin e vlerave, besimeve, prespektivat. Metodat e diskutimit dhe t puns me grupe : Mundsojn pjesmarrje aktive t nxnsve Bashkpunim efektiv Nxisin t menduarit kritik Prmirsojn cilsin e rezultateve t puns Krijohet klim mbshtetse reciproke Zhvillimi i koncepteve bhet bashkarisht n mnyr q t shmanget msimnxnia e individualizuar Klasat n vendin ton jan t mbipopulluara, kjo sht nj an shum negative n arsimin shqiptar. Duke qen se ka shum nxns, n klas formohen shum grupe, msuesi e ka t vshtir q ti vzhgoj m kujdes t gjith nxnsit kur japin kontributin e tyre n punn me grup. Msuesit pohojn se metodn e diskutimit e realizojn m shpesh se sa metodn e puns me grupe. Metodn e puns me grupe e realizojn gjat orve t prsritjeteve. Arritja e suksesit n shkoll krkon nj proces msimor aktiv, t rinovuar n form e n prmbajtje e q duhet t gjej shprehje konkrete n prdorimin e ktyre metodave, strategjive e teknikave msimore, bashkkohore, ndrvepruese e gjithprfshirse. Teknikat e t msuarit me n qendr nxnsin duhet t jen t tilla q t marrin n konsiderat nivelin individual t fmijs n prshtatje me moshn, interesat dhe aftsit psikologjike t tyre.2

MIRNJOHJE N prfundim t ktij punimi akademik dshiroj t shpreh mirnjohjen e veant dhe t falenderoj t gjith ato q me mbshtetjen e tyre bn t mundur q un t realizoja kt studim, q po paraqitet sot para jush pr mbrojtje n nivel mikroteze. Pa ndihmn e tyre, ky botim nuk do t ishte kaq i plot n prmbajtjen dhe paraqitjen e tij. Shpreh mirnjohje t veant pr t gjith stafin e Departamentit t Edukimit, Filiali Berat, pr punn e palodhur dhe njohurit q kan transmetuar tek un duke br t mundur rritjen e kapaciteteve, thellimin dhe prmirsimin e njohurive. Ndihma e tyre, edhe pse jo e drejtprdrejt, n kt punim ndjehet n do rresht t tij. Falenderoj gjithashtu familjen time pr mbshtetjen morale dhe financiare q m mundsuan vazhdimin e studimeve n master. Falenderoj z. Kadri Plyku, inspektor n Drejtorin Arsimore Rajonale t Beratit pr ndihmesn me an t orfimit t bazs material burimore. S fundi, mirnjohje dhe falnderim i vecant shpreh pr udhheqsin tim shkencor Dr.Prparim Fakaj, pr konsulencn e nevojshme, kohn, inkurajimin q i ka br puns sime, vmendjen e kushtuar si dhe pr profesionalizmin n trajtimin e ksaj tematike. Kan qen udhzimet e herpashershme, kritikat e dhe sygjerimet tij, por s pari kujdesi i vazhdueshm pr t realizuar me koh dhe saktsisht synimet, ato q i kan dhn ktij punimi gjendjen e tanishme, pr tu paraqitur si mikrotez pr mbrojtje.

3

PRMBAJTJA E LNDSHYRJE METODOLOGJIAKAPITULLI I METODAT NOVATORE T DISKUTIMIT N MSIMDHNIE 1.1. Kuptimi mbi metodat e msimdhnies 1.2. Vshtrim i shkurtr rreth metodave t diskutimit 1.3. Organizimi dhe nxitja e grupeve t diskutimit 1.4. Grupet e vogla t diskutimit KAPITULLI II SPECIFIKAT E METODS S PUNS ME GRUPE 2.1. T nxnt n punn me grupe 2.2. Organizimi i klass 2.3. Vzhgimi dhe vlersimi i prparimit n grup KAPITULLI III TEKNIKAT E DISKUTIMIT DHE PUNS ME GRUPE 3.1. Teknikat e diskutimit 3.2. Teknikat e puns me grupe KAPITULLI IV MSUESI DHE NXNSI N METODAT E DISKUTIMIT DHE PUNS ME GRUPE a.Rolet e msuesit gjat diskutimit dhe puns me grupe b.Msuesi me strategji gjithprfshirse n klas c.Rolet e nxnsit dhe socializimi i tij PRFUNDIME T PRGJITHSHME SHTOJCA BIBLIOGRAFIA4

HYRJE N procesin kompleks t msimdhnies, sht dhe mbetet problem edhe n t ardhmen prdorimi i metodave sa m efikase t puns me nxnsit. Msimdhnia duhet t jet e menduar mir por dhe e planifikuar drejt. Msuesi n veprimtarin e tij prdor nj sr strategjish, metodash dhe teknikash msimore ku nxnsit ndrveprojn n mnyra t ndryshme organizimi. Metodat e diskutimit dhe t puns me grupe krijojn nj mjedis msimor n t cilin mbshtetet t nxnit aktiv. Gjithashtu prdorimi i metodave efikase ndikojn n rritjen e cilsis n arsim. Termi cilsi n arsim sht i lidhur ngushtsisht me modelet bashkkohore apo metoda e teknika t ndryshme q prdorin msuesit gjat procesit te msimdhnies, pr arritjen e objektivave msimore. Pr kt arsye, sot n bot jan ndrmarr studime te shumta n fushn e arsimit q tregojn se prfshirja aktive ne procesin e t nxnit, ndihmon n fiksimin e materialeve te ndryshme por edhe pr nj t kuptuar m t thell e m t sakt t njohurive, si dhe n prdorimin aktiv te tyre. 1 Nga moria e problemeve t metodave dhe teknikave t msimdhnies, s bashku me udhheqsin shkencor Dr.Prparim Fakaj, menduam t trajtojm temn: Metodat dhe teknikat e diskutimit dhe puns me grupe. Pas nj shestimi t plot t punimit n trajtn prfundimtare ai u struktura si m posht: Abstrakt, Mirnjohje, Hyrje, Metodologjia, Rezultatet e studimit, Metodat novatore t diskutimit n msimdhnie(Kuptimi mbi metodat, Vshtrim i shkurtr rreth metodave t diskutimit, Organizimi dhe nxitja e grupeve t diskutimit, Grupet e vogla t diskutimit); Specifikat e metods s puns me grupe (T nxnt n punn me grupe, Organizimi i klass, Vzhgimi dhe vlersimi i prparimit n grup); Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe(Teknikat e diskutimit,Teknikat e puns me grupe); Msuesi dhe nxnsi n metodat e diskutimit dhe puns me grupe(Rolet e msuesit gjat diskutimit dhe puns me grupe, Msuesi me strategji gjithprfshirse n klas,Rolet e nxnsit dhe socializimi i tij). N fund punimi sht pajisur edhe me prfundime, ku kemi nxjerr konkluzione pr dukurit, problemet q studiuam. Kto i ndjek nj bibliografi ku sht dhn literatura e domosdoshme, q ka ndihmuar n realizimin e punimit.1

MASH, Metodat e msimdhnies n arsimin fillor, Revista Msuesi, Nr 9 (2567), Nntor 2011, Fq 18

5

N kapitullin e par kam parashtruar metodat e ndryshme t diskutimit, karakteristikat e tyre, organizimin e diskutimit dhe mjedisi i klass. T gjitha kto ojn drejt suksesit t nxnsit. N kapitullin e dyt kam paraqitur specifikat e metods s puns me grupe. Ktu kam treguar mbi t nxnt n bashkpunim s bashku me t gjitha veorit e saj, vzhgimin dhe vlersimin e prparimit n grup dhe rezultatet e bashkpunimit. Kapitulli i tret prmban teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe. do teknik prmban veorit dhe karakteristikat e saj. M kapitullin e katrt kam treguar mbi rolin e msuesit dhe t nxnsit, t cilat jan shum t rndsishm n msimdhnie. Gjithashtu n kt kapitull kam folur pr socializimin e nxnsit, i cili sht shum i rndsishm pr formimin e nxnsit.

6

METODOLOGJIA E PRDORUR

Pr realizimin e ktij punimi, prve shfrytzimit t nj literature t gjer bashkkohore n fushn e metodave t msimdhnies, kemi grumbulluar vet material duke intervistuar nxns, prindr dhe msues si dhe duke br anketa me ta. Nga anketimet e bra, vzhgimet n shum or msimi te kolegt tan, jo vetm kemi shkmbyer prvoj e pasuruar njohurit tona, por edhe kemi mbledhur nj material t bollshm, t cilin e kemi studiuar e klasifikuar duke br interpretimin e tij duke nxjerr prfundimet prkatse. Metoda e bashkbisedimit me msues t vjetr , bisedat me nxns t klasave t ndryshme mbi dobin e metods s puns me grupe dhe anketimet pr kt problem, m kan dhn mundsin t

zgjerojm temn me element t rinj dhe t nevojshm pr t prmirsuar punn n vazhdimsi . Po kshtu n studimin ton kemi ruajtur nj raport t drejt midis trajtimit teorik t problemeve dhe t dhnave praktike duke pasqyruar dhe modele konkrete. Kjo konsiston n shfrytzimin me kujdes t literaturs s nevojshme q m ka shrbyer pr kt trajtes dhe futjes s disa modeleve t planit ditor t msuesit , pr ta br orn e msimit m efikase dhe m me rendiment , duke ruajtur kshtu raport t drejt midis teoris dhe praktiks , midis puns krkimore dhe asaj praktike n klas , n orn e msimit , q sht n fund t fundit edhe qllimi final i tr puns s msuesit : Prfitimi i njohurive dhe shprehive t nxnsve brenda or s msimit . Pr realizimin e ksaj teme kam prdorur kto metoda : vzhgime, diskutime, vrojtimet n shkoll, t dhna nga prvoja vetiake, konsulta dhe biseda t lira. Prandaj si burim parsor kan shrbyer vrojtimet n shkoll, t dhna nga prvoja vetiake, konsulta dhe biseda t lira. Kam diskutuar me koleg, prindr, nxns pr problemet q dalin gjat msimdhnies. Jan marr rekomandime dhe jan dhn kshilla pr mbarvajtjen e ecuris msimore dhe edukative. Jan intervistuar koleg dhe prindr.

7

KAPITULLI IMETODA NOVATORE E DISKUTIMIT N MSIMDHNIE

1.1 Kuptimi mbi metodat e msimdhnies Metodat e t msuarit jan: rrugt, mnyrat, ecurit dhe procedurat didaktike q msuesit e nxnsit i prdorin gjat procesit msimor dhe jasht tij, pr transmetimin dhe prvetsimin e njohurive, shkathtsive e shprehive, pr zhvillimin e formimin e veorive e t tipareve t personalitetit t individit. Historikisht metodat kan evoluar, kan ndryshuar, jan prsosur e modernizuar n prputhje me zhvillimet shoqrore, ekonomike dhe politike. Metodat e t msuarit jan shfaqur q n mitologjin greke kur Sokrati u detyrua nga Athina q t pinte helm. Sokrati u akuzua pr arsye sepse po nderonte zotin e gabuar, ky veprim ulte autoritetin e qytetit dhe filloi t shihej nga qytetart si njeri i keq. Ka spekullime t ndryshme rreth prdorimit t metodave t msimdhnies. Disa njerz jan t mendimit se prdorimi i metods s drejt t msimdhnies sht kritik n procesin e t msuarit dhe n zhvillimin e nxnsit. Kurse disa njerz t tjer jan t mendimit se prdorimi i metods s gabuar nga ana e msuesit mund ta oj nxnsi drejt injorancs, largimit t interesit t tij ndaj shkolls apo deri n braktisjen e saj. Megjith at, ka dhe njerz t cilt mendojn se njerz t ndryshm msojn n mnyra t ndryshme, metodat t cilat msuesi prdor n msimdhnie nuk kan aq rndsi sesa prmbajtja q nxnsit msojn. N msimdhnie sht shum e rndsishme przgjedhja dhe prdorimi i metodave q do t prdori msuesi. Msuesi duhet ta bj msimin sa m interesant dhe n klas t ket dinamik, sepse ns msuesi prdor gjithmon t njjta metoda msimi bhet monoton dhe nxnsve u largohet interesi pr njohurit e reja q do t merren. Prdorimi i metodave t prshtatshme pedagogjike dhe meteodologjike ndikojn n msimdhnien dhe t nxnit efektiv. Msimdhnia tradicionale, n t ciln msuesi flet pa pushim, nxnsve u trashet koka, ose gjat gjith ors s msimit flen gjum dhe nuk kan marr vesh asnj fjal8

q msuesi shpjegon. Kjo mnyr sht shum e lodhshme si nga ana e nxnsit ashtu dhe e msuesit. Metoda tradicionale ka shum avantazhe dhe t mira t cilat nuk mund tja mohojm. Ajo q sht e rndsishme pr tu theksuar tek metodat novatore t diskutimit dhe puns me grupe, do msues inkurajon bashkpunimin dhe t nxnit pjesmarrs. Metodat dhe teknikat e diskutimit dhe puns me grupe kan rndsi t veant dhe kan pr qllim q tu msoj nxnsve shprehit e t nxnit afatgjat, zhvillon t menduarin kritik, ndikim t madh ka n mnyrn se si nxnsit prpunojn informacionin, n zgjidhjen e problemeve dhe bashkpunimin me t tjert. T gjitha kto, pra, shprehit, njohurit, vlerat jan t lidhura me njratjetrn. Nxnsit sa m t zhvilluar q ti ken shprehit e prpunimit t informacionit, bashkpunimin, t shkrimit, leximit aq m n gjendje do t jen q t bjn shkrime ku t shkrehin pikpamjet dhe qndrimet e tyre rreth koncepteve apo problematikave t ndryshme. Secila metod prbn nj mjet pr realizimin e nj qllimi. Metodat novatore bashkkohore japin rezultate n formimin e shprehive t shoqris s dijes. Metoda novatore e diskutimit zgjon tek nxnsit interesin e tyre dhe n klas do t ket gjithprfshirje. Nj msimdhnie e mir sht si rezulta i prdorimit t prdorimit t metodave t mira n msimdhnie, t cilat evoluojn me kalimin e kohs, dhe kjo duhet t sjell q edhe msuesit duhet t evoluojn bashk me kohn, dhe t prdorim metodat e reja. Msuesi do t prdor gjat msimdhnies metodat novatore, m par ai duhet t jet i trajnuar rreth metods, ta ket prvetsuar dhe t ket njohuri shum t mira rreth saj e m pas ai do t jet trajnues pr nxnsit. Disa profesor kan thn q dimension i metodave t msimdhnies prfshin procesin, prmbajtjen dhe kontekstin. Msuesit jan lehtsuesit e diskutimit, mentor dhe lektor, kurse nxnsit jan dgjues dhe pjesmarrs. Objektivi i msimdhnies sht q mbi cilsin e komunikimit t ket impact n kmbim t informacionit. Metodat e msimdhnies mund t jen t orientuara nga msuesi ose nga nxnsit.. Diskutimi me nxnsit q nga fillesat e konceptit t msimdhnies ka qen nj strategji msimdhnie. Diskutimi me nxnsin, n shumicn e rasteve e konsideron msuesin si nj udhheqs q drejton diskutimin. Msuesi ngre pyetje, jep prgjigje sfiduese dhe jep komente t ndryshme, gjithashtu n t njjtn koh menaxhon edhe diskutimin. Diskutimi sht metod n t ciln nxnsit bisedojn s bashku rreth nj teme t paracaktuar, me qllim q t ndajn dhe t marrin informacion pr temn e dhn.9

Procedura e realizimit t metods s diskutimit lidhet me zgjedhjen e tems s diskutim q prcakton msuesi, me prcaktimin e objektivit t studimit, me ndarjen e detyrave t nxnsve q jan pjesmarrs n diskutim, me krijimin e mjedisit pr zhvillimin e diskutimit dhe me realizimin e diskutimit. Roli i secilit n grup sht t ndihmojn njri tjetrin pr t zhvilluar idet vetejake. Diskutimet nuk jan debate dhe gjat tij paraqitja intelektuale nuk inkurajohet. Ato jan t susksesshme kur do nxns zhvillon njohurit personale prsa i prket tems s diskutimit.

Diskutimi sht nj nga metodat m t thjeshta q prdoret kur sht fjala pr t mundsuar procesin e pjesmarrjes sa m t tjer t nxnsve n msim dhe kur duhet t realizohet

ndrveprimi n t gjith masn e nxnsve n klas ose brenda grupeve t nxnsve. Diskutimi fillon n astin kur nxnsit drejtojn pyetje dhe kur nj nxns prgjigjet pr at q ka thn nj nxns tjetr. Pra kjo metod sht nj przierje e shpjegimeve msues nxns, e shkmbimit t pikpamjeve dhe pyetjeve ndrmjet tyre. 2 Diskutimi sht nj nga metodat msimore q prdoret n t tre komponentt. Ai, m shum se disa metoda t tjera, krijon n msim nj atmosfer t gjall, t ngroht, t natyrshme dhe revolucionare. N pamjen e jashtme duket se ka ngjashmri me bisedn, kurse n t vrtet ato ndryshojn. Metoda e biseds, si dihet, e ka bazn te dialogu msues-nxns, kurse dikutimi msimor merr pamjen e nj polemike t vrtet. Diskutimi msimor krijon mundsi q t vendoset nj lidhje m e mir n mes t studimit individual dhe atij kolektiv. T rejat q sjell secili n diskutimin e tij kthen m me lehtsi n pron t t gjith nxnsve. Diskutimi msimor varet nga metodat e tjera. Pa krkime, lexime, vrojtime, eksperimente etj. Ska diskutime kur msimi zhvillohet mbi bazn e diskutimit msimor dallohen mir dy faza q lidhen organikisht njera me tjetrn: n t parn fillon puna prgatitore pr diskutim, kurse n t dytn bhet diskutimi pr shtjet e caktuara. 3 Nxnsit gjat procesit t diskutimit duke korrigjuar dhe saktsuar mendimet e njeri-tjetrit arrijn n prfundime m t sakta. Zakonisht diskutimi msimor msuesit e prdorin n ort e prsritjeve ose n prforcim, ku msuesi kontrollon dijet e nxnsve. Nprmjet diskutimeve dalin n dukje aftsit e nxnsve. Nxnsit nxiten t mendojn dhe gjykojn. 4

2 3

QTKA, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor 2005, Fq 30 B, Dedja, B, omo, M, Vuji, P, Gae, S, Temo, Sh,Osmani, T, Xhaxho, Diskutimi msimor, Didaktika, Mihal Duri, Tiran, 1986, Fq 251 4 T, F, Pettijohn, Efikasiteti i grupit, Psikologjia, Lilo, Tiran, 1996, fq 547

10

1.2 Vshtrim i shkurtr rreth metodave s diskutimit Roli i secilit n grup sht t ndihmojn njri tjetrin pr t zhvilluar idet vetejake. Diskutimet nuk jan debate dhe gjat tij paraqitja intelektuale nuk inkurajohet. Ato jan t susksesshme kur do nxns zhvillon njohurit personale prsa i prket tems s diskutimit.

Msimdhnia me n qendr nxnsin inicion nj lvizje progresive pr prmirsimin e cilsis s msimdhnies. Problemi n kt msimdhnie shtrohet pr t pasur m shum msimdhnie t hapur. Msuesit n kt msimdhnie duhet t jen t hapur ndaj prfshirjes s nxnsve n t gjitha hallkat e procesit msimor. 5 Diskutimi me n qendr nxnsin ka dy elemente kryesore: nxnsin dhe nuk mund t shmanget aspak msuesi.

Prmbajtja e ktyre metodave sht e integruar n klas n nj shumllojshmri formatesh. N disa raste, msuesi q n fillim paraqet prmbajtjen dhe m pas nxnsit e zhvillojn m tej konceptin e prmbajtjes prmes diskutimeve t tyre. N raste t tjera, diskutimi i nxnsve shrben si nj konteks prezantimi e m pas prdoret nga msuesi. Grupi i diskutimit bhet nj skuadr e cila mson sesi t eksploroj pyetje prreth tems dhe si t prdor potencialin e saj pr mundsi t reja. Metoda e diskutimit ka nj proces pr tu zbatuar. Msuesi n nj or t veant duhet tua msoj nxnsve t tij prdorimin e metods, rregullat dhe teknikat e saj e m pas ta zbatoj, sepse nse nuk ua shpjegon dhe mson m para nxnsve se si prdoret kjo metod dhe e aplikon direkte, ai do t harxhoj mjaft koh dhe ajo or msimore do t dshtoj. Nse nxnsit trajnohen pr t qn drejtues t diskutimit, n t njjtn koh ata msojn edhe si t jen pjesmarrs efektiv n diskutim. Procesi i diskutimit krkon nj nivel m t lart t njohurive shoqror, ngase krkon zakonisht n nj klas t zakonshme.

5

M, Kraja, Diskutimi me n qendr nxnsin, Pedagogji e zbatuar; Geer, Tiran, 2008, fq 310

11

a) Prshkrimi i diskutimit me n qendr nxnsin Shum msues n klas prdorin mnyra t ndryshme t diskutimit. Zakonisht sht msuesi ai q sht n qendr t diskutimeve q zhvillohen gjat msimdhnies. Msuesi bn pyetjet dhe nxnsit prgjigjen. Msuesi mund tu drejtohet nxnsve t ndryshm ndrkoh q ai v azhdon t mbetet n qendr t diskutimit. Ndrsa n diskutimin me n qendr nxnsin, jan nxnsit ata q drejtojn diskutimin. Nj nxns merr rolin e udhheqsit, i cili udhheq grupin e diskutimt por diskutimi m pas rrjedh nga njri nxns tek tjetri. N kt metod, msuesi sht nj vzhgues. Msuesi merr shnime gjat diskutimit pr ti prdorur m von shnimet n vlersimin e performancs s nxnsit dhe pr materialet referenc n prezantimin e rradhs. N diskutimin e nxnsve, n klas, grupet e diskutimit formohen me 5 deri n 8 nxns.

Atmosfera e diskutimit aty ku n qendr sht nxnsi duhet t jet nj ambjent ku t mbizotroj deMokracia, ku nxnsit t jen t lir q t shprehin mendimet e tyre pa frik. Klasa duhet t jet nj vend miqsor. Mjdesi n klas ndikon n suksesin e nxnsit, sht kriteri m i rndsishm pr t zhvilluar dhe shpalosur ndienjat e tyre. Msuesi duhet t besoj se nxnsit mund t pranojn prgjegjsin dhe veprimet e tij t cilat jan t lidhura ngusht me mnyrn e t prgjigjurit t nxnsve. sht prgjegjsia e msuesit q t krijoj nj atmosfer t prshtatshme n klas. Msuesi duhet t prdori premrin vetor ne, n vend t un, me qllim q nxnsit t mendojn se msuesi punon s bashku me ta. Kjo e ndihmon msuesin q t vendosi qndrime pozitive n lidhje me marrdhniet msues-nxns, nxns-nxns, e cila do t krijoj nj klim emocionale mbshtetse, n mnyr q nxnsit t msojn t respektojn t gjith individt e tjer dhe idet e tyre. Secili grup duhet q t ndihmojn njri-tjetrin t zhvillojn idet vetejake. Diskutimet jan t susksesshme kur do nxns zhvillon njohurit personale prsa i prket tems s diskutimit. Prfitimet e nxnsit nga pjesmarrja n diskutim Rrit thellsin e t kuptuarit t prmbajtjes; Rrit motivimin dhe nxit nj pjesmarrje m t madhe n msim; Zhvillon qndrimet pozitive ndaj prdorimit t materialeve t fundit, t paraqitura n msim; Zhvillon aftsit pr t zgjidhur probleme, t cilat jan t veanta pr prmbajtjen e msimit; Ofron praktik n zbatimin e koncepteve dhe informacionit. 6

6

B, Musai, Diskutimi dhe t nxnt n bashkveprim, Meteodologjia e msimdhnies, Albgraf, Tiran 2003, Fq 170

12

b) Diskutimi me t gjith klasn Prdorimi i ksaj metode e ndihmon msuesin t zbuloj se cilat jan qendrimet e nxnsve pr shtjen q diskutohet. Kjo sht e rndsishme n dhnien e msimit pr t drejtat e njeriut, se nxnsit kan nevoj t shqyrtojn dhe ti analizojn vet shtjet. Diskutimet jan gjithashtu nj mundsi pr t dgjuar dhe folur me radh, krkesa kto q jan t rndsishme pr t respektuar t drejtat e njeriut. 7 c) Diskutimi problemzgjidhs Diskutimi problemzgjidhs ka pr synim q t nxis t menduarit e nxnsve dhe pr t krijuar prgjigje pr problemet q krkojn zgjidhje. N kt metod procedurat q do t ndiqen jan t njjta me ato q ndiqen pr zhvillimin e llojeve t tjera t diskutimit. Nprmjet ksaj metode msuesi i inkurajon nxnsit t mendojn, gjykojn dhe flasin n mnyr t lirshme. Kjo metod sht nj nga metodat e njohura q synon zgjidhjen e nj problemi apo t nj shtjeje t caktuar. Problemi i marr n shqyrtim mund t jet kompleks, q krkon aftsi t mdha dhe kuraj pr t arritur deri n zgjidhjen e tij, ose mund t jet i thjesht sa q zgjidhja mund t jet automatike. Por, n secilin rast, veprimtarit pr zgjidhjen e problemit jan ato q krkojn t menduar t thell dhe krkim pr t shkuar drejt zgjidhjes s problemit. Diskutimi problemzgjidhs mund t prdoret si nj metod pr t zbuluar zgjidhjen e problemit kur ai sht i rndsishm pr pjesmarrsit, zhvillohet i lir dhe pa kufizime, por n mnyr t disiplinuar dhe i rregullt. Diskutimet problemzgjidhse t zhvilluara mir jan mjet i dobishm pr zgjidhjen e problemeve, sepse ato nxjerrin n pah shum ide. Diskutimi i hapur i nxjerr n pah kto ndryshime dhe i liron antart e grupit t nxnsve n klas q t analizojn ose n e pakta t mbrojn vlerat dhe bindjet e tyre dhe tu japin rndsi vlerave e bindjeve t t tjerve. Pr shkak se n rrethana t tilla sht e vshtir q t ruhet nj mendim i ngusht stereotipizues, vrehet q prdorimi i diskutimit problemzgjidhs tenton, q ti hap antart e grupit t nxnsve ndaj ideve t reja, t nxis t menduarit e tyre dhe ndoshta t krijoj edhe prgjigje pr problemet q krkojn zgjidhje. 8

7

QTKA, Teknika dhe metoda t t msuarit me n qendr nxnsin, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, dhjetor, 2005, Fq 32 8 A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Metodat aplikative pr zbulimin dhe qartsimin e vlerave t nxnsit, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 174

13

Burton, Kimball dhe Wing kan dhn procedurn q duhet ndjekur pr diskutimin problemzgjidhs n grup. Kto procedura jan: 1. Grupi bhet i vetdijshm pr problemin q beson se mund t zgjidhet duke diskutuar pr t. 2. Grupi prkufizon problemin. Procesi i prkufizimit mund t jet mjaft i vshtir dhe mund t krkoj shum koh. 3. Grupi analizon dhe eksploron problemin n mnyr q ta kuptoj at. Ky proces eksplorimi prfshin: Prcaktimin se cilat jan faktet; Njohjen e vlerave, formimin dhe nivelin e pjekuris s antarve t ndryshm t grupit; Zbulimin e objektivave t fshehura, nse ka, t individve q jan antar t grupit.

4. T gjith antart e grupit s bashku mendojn pr problemin, q padyshim do t jet i ngadalt dhe i rregullt. Kjo procedur, megjithse mund t prfshij edhe gabime dhe t konsumuoj shum koh, prsri sht e domosdoshme. 5. Grupi grumbullon materiale q ndihmojn pr eksplorimin e problemit nga do lloj burimi, q premton se mund t jet i dobishm. 6. Grupi ndrton organizimin e nevojshm pr zhvillimin e t menduarit bashkpunues dhe vazhdon sipas ktij lloj t menduarit. 7. Grupi vazhdimisht bn prmbledhje, realizon votime dhe projekton zgjidhje t mundshme me diskutimin q vazhdon m tej n mnyr q t mos shpejtoj pr t dhn konkluzione t papjekura. Grupi tenton arritjen n konsensus t t gjith antarve. 8. Grupi hap pas hapi vlerson prparimin e tij 9. Grupi arrin n nj konkluzion t mundshm, t cilin e provon n nj situat reale. Kto procedura diskutimi ndiqen n mnyr t suksesshme n ambientin shkollor pr t zgjidhur probleme t ndryshme, q dalin n procesin e msimdhnies dhe q krkojn diskutimin e grupit t klass. Mbi bazn e njohurive t fituara, nxnsve u ofrohen problem t ndryshme e jo zgjidhjet e tyre. Zgjidhjet mund t bhen n kto forma: individuale, me ifte, me grupe heterogjene,me gjith klasn9

9

G, Trandafili, M, Karaguni, Diskutimi q zgjidh problemin, Metodika e gjeografis, Erik, fq 22

14

Diskutimi q zgjidh problemin paraqet vlera t shumanshme, sepse: E v nxnsin n rolin e krijuesit dhe t zbatuesit. Ai vzhgon, vjel mendime, prpunon ide, merr iniciative dhe i jep zgjidhje nj problemi t caktuar. Nxit nxnsin t gjej zgjidhje t efektshme sipas prvojs s tij, bazuar n njohurit e fituara. Rrit pavarsin pr pun krijuese dhe afirmon personalitetin e tij. Zbulon prirje te nxnsit dhe ngjall tek ai entuziazm. I krijon aftsi t shpreh, t mbroj dhe t vlersoj opinione, bazuar n cilsin dhe pasojat e propozimeve t tij. Krijon mundsi reale pr prparimi, duke kaluar n nivele t larta krkesash: analiz, sintez e vlersim. Burimet pr nxnsin nuk trajtohen si prova, por interpretohen. Zhvillon aftsit shoqrore e komunikuese t nxnsve n grup. 10

d) Diskutimi i udhhequr Pr fat t keq klasat n vendin ton prbhen nga nj numr i madh nxnsish dhe msuesi kur realizon diskutimin e udhhequr v n zbatim metodn Sokratike. Q msuesi t realizoj kt metod duhet t ndjeki hapat e mposhtme: Przgjedh disa prgjithsime q duhen msuar nga nxnsit I pajis nxnsit me informacione t cilat merren nprmjet shpjegimit, teksteve apo teknikave t ndryshme q prohet informacioni i ri. Msuesi prdor pyetje hulumtuese t cilat shrbejn pr udhheqjen e nxnsit drejt nxjerrjes s parimeve dhe prgjithsimeve nga informacioni q u sht dhn. Zakonisht kur prdoret kjo metod arrihet n konkluzione t parashikuara por ndodh q rrallher t arrihet n prfundime t paparashikuara. Msuesi n zbatimin e ksaj metode, n mnyr t vazhdueshme u bn pyetje nxnsve q nxisin t menduarin n nivel t lart ose si quhet ndryshe t menduarin kritik dhe ka pr qllim q ti oj nxnsit n arritjen e konkluzioneve, prgjithsimeve t cilat msuesi q n fillim t msimit i ka prcaktuar si qllime.

10

G, Trandafili, M, Karaguni, Diskutimi q zgjidh problemin, Metodika e gjeografis, Erik, fq 23

15

e) Diskutimi formal N metodn e diskutimit formal bjn pjes simpoziumet, panelet, forumet, kurse debatet e tjera q jan t ngjashme me kto t cilat prmenda m sipr nuk mund t jen edhe aq shum metoda hulumtimi sesa metodat q prdoren pr raportimin dhe qartsimin e asaj q sht zbuluar. Pr t uar nxnsit te diskutimi formal, procedurat q ndiqen jan teknika t problemzgjidhjes. Gjat prdorimit t teknikave t tavolins s rrumbullakt, panelit dhe forumit mund t jen gurt themelues pr t ndrmarr projekte apo studimin e rastit nga ana e nxnsve. f) elsat pr nj diskutim t suksesshm Metoda e diskutimit e cila v n qendr nxnsin, mund t jet shum efektive pr t msuar, nse ajo prdoret ashtu si duhet. Nprmjet ksaj metode sht shum e leht pr t angazhuar nxnsi, pr ti vn ata n lvizje. Kjo metod q t zhvillohet ka nevoj pr nj drejtues dhe rolin e drejtuesit e marrin vet nxnsit. Nxnsi i cili merr rolin e drejtuesit duhet ti ndihmoj nxnsit e tjer t punojn n proces dhe t qarkullohet diskutimi. sht e rndsishme q procesi i diskutimit t realizohet n nj ambjent trasparent. Studiuesit, si G.P.Pine dhe H.J.Horne, rekomandojn: Krijo nj atmosfer ku: Nxiten njerz t jen aktiv Theksohet natyra individuale e t msuarit Bju njerzve t njohur q sht normale t bhen gabime Lejo mosprsosmrin Nxit besimin te vetja Bji njerzit t ndjehen t respektuar dhe t mirpritur Lehtso zbulimin Thekso vetvlersimin Lejo debatet. 11 T gjitha kto msuesi duhet ti zbatoj n praktik me nxnsit e tij. Studiuesit i kan prcaktuar nxnsit me fjaln njerzit, i kan prgjithsuar. N klimn e klass ndikim t madh e kan dhe vet nxnsit. do nxns ka prgjegjsin q ti ndihmoj nxnsit e tjer, pra shokt e klass q t11

ISP, Teknikat e msimdhnies n shkollat profesionale, Revista pedagogjike, Nr4, 1997, Edlor, fq44

16

mendojn n mnyr kritike nprmjet shtjeve q i ofrohen. Nxnsit kan ndikim dhe me an t marrdhnieve q kan me njeri-tjetrin, paragjykimet q kan, ai mson shum, ai nuk mson fare, nuk e di n do e kem mendimin e sakt m mir nuk po flas fare se do m tallin, nxnsit duhet t kuptojn njeri tjetrin. N diskutimet n klas nuk ka as fitues dhe as humbes. Nxnsit duhet t ken respekt reciprok pr njeri tjetrin dhe pr rolet e prcaktuara. Shprndarja e kohs sht nj element shum i rndsishm. Q t zhvillohet diskutimi me n qendr nxnsin duhet koh. Pr t qen sa m shum efektive diskutimi duhet t realizohet pr 45 minuta, pra do nj or t tr n dispozicion. Nse diskutimit nuk i lihet shum koh n dispozicion, ather diskutimi do t dshtoj, nuk do t ket sukses. Nxnsit do mundohen ta zgjidhin sa m shpejt problemin pr efektin e kohs ata do t jen nn trysni, do t mendojn n mnyr siprfaqsore. Kur diskutimit i lihet nj koh relativisht e gjat, nxnsit nuk do t nxitohen, problemin do ta analizojn n thellsi, do realizohet mendimi kritik dhe ora e msimit do t ket sukses. Msuesi duhet tu japi nxnsve nje feedback, i cili duhet t jet i ndrtuar n mnyr t till q nxnsi t gjej rrugn e tij. Performanca efektive duhet t zbulohet nga vet nxnsit. Tema e diskutimit duhet t zgjidhet me kujdes sepse tema sht ajo q m von e ndrton t gjith prmbajtjen, duhet t jet e strukturuar n mnyr t till q t lr hapsira pr t zhvilluar nj diskutim konceptual t gjer dhe jo t jet thjesht n nivelin e zgjidhjes s nj problemi. Kritikt m t mir t diskutimit jan vet nxnsit. I gjith procesi krkon nj nivel t lart t t menduari. g) Biseda Kjo metod organizohet mbi bazn e dialogut msues-nxns. Autori i par i saj ka qen Sokrati, prandaj quhet dhe bised sokratike ose euristike. Kjo prdoret pr t paraqitur dijet e reja, pr t kontrolluar t dhnat q kan nxjerr nxnsit nga vrojtimet e sendeve dhe t dukurive t ndryshme etj. Biseda ka nj vij metodike t thjesht. Msuesi prcakton objektin e biseds, studion far din nxnsit rreth objektit pr t ciln do t bisedohet, bn pyetje, dgjon prgjigjet dhe vrejtjet q nxnsit i bjn aty pr aty njri-tjetrit. N fund bn plotsimet e nevojshme. do msues ia prshtat kt vij metodike natyrs s materialit msimor q prpunon. 12

12

B, Dedja, B, omo, M, Vuji, P, Gae, S, Temo, Sh, Osmani, T, Xhaxho, Biseda, Didaktika, Mihal Duri, Tiran 1986, fq 245

17

1.3 Organizimi dhe nxitja e grupeve t diskutimi Nj nga vshtirsit q haset n do klas n t cilin zhvillohet nj diskutim, sht strukturimi i diskutimit pr t arritur rezultatet e dshiruara t t msuarit. Diskutimet nuk ecin prpara n nj marshim t thjesht logjik e progresiv por ato jan t ndrlikuara. Nj organizim i procesit mund t jet vendimtar pr t ndihmuar n rrjedhjen e diskutimit dhe pr t arritur rezultatet e dshiruara. Pikat e mposhtme jan nj prshkrim i asaj q do t ndihmonte pr nj proces t rregullt. N fazn e par bhet prshkrimi i aspekteve t ndryshme t shtjeve t diskutimit, diskutimi fokusohet pr t zhvilluar sfondin e cila ka t bj me shtjet prkatse. N kt faz vmendja e nxnsve sht t pyesin pr at ka mund t jet e rndsishme pr t shqyrtuar m tej rreth subjektit t puns s tyre. 13 N fazn e dyt - Nxnsi udhhiqet drejt krkimit t shtjeve t diskutimit. N fazn e tret Shqyrtohen prgjigjet e mundshme paraprake, kto prgjigje nuk jan t thna t jen zgjidhja, por ato mund t jen jen drejt nj rruge t mir orientuar dhe ti prgjigjen sakt pyetjeve t ngritura. N fazn e katrt - Prgjat ksaj faze, mblidhen prgjigjet paraprake t nxnsve. N fazn e pest - N kt faz, nxnsi mendon rreth implementimit t mundsive konceptuale t zhvilluara n fazn katr, bjn parashikimin. N fazn e gjasht - Bhet przgjedhja dhe prjashtimi i mundsive konceptuale, nxnsit prdorin t menduarit personal rreth pasojave q do t przgjedhin apo prjashtojn n vazhdimsi, mund t shfaqin dhe paqartsira. N fazn e shtat N kt faz, nxnsit prgatisin nj raport t hapur pr diskutimin e tyre, i cili sht nj prmbledhje e mundsive konceptuale dhe t mendimeve rreth mundsive t zhvilluara nga nxnsit.

a) Konceptimi i klass si nj grup i tr Mnyra m e mir pr t filluar orn e msimit sht q msuesi ta konceptoj klasn si nj grup i tr homogjen. Msuesi me strategji prfshirse n klas e koncepton klasn si nj grup i tr t pandashm, q merr pjes n diskutime, dhe njohurit q do t japi n klas msuesi i shikon si nj13

Jack Byrd, Jr, Organizimi n klas i diksutimit me n qendr studentin, Guid pr Diskutimet n klas me n qendr studentin, Nntor 2012, Interactivity Foundation, Fq 20 18

produkt q lind nga nxnsit pr t qen krijues dhe pjesmarrs aktiv n procesin e msimdhnies. Ndrsa tipi i msuesit dominant njohurit q do t japi i shikon strikte dhe konsiston n dhnien e prgjigjeve korrekte nga nxnsit. Midis ktyre dy tipeve t msuesve ka ndryshime t dukshme. Msuesi i tipit prfshirs realizon nj prfshirje t plot t nxnsve n veprimtarit e klass dhe bashkveprimit ndrmjet tyre pr t br t mundur q hipotezat e ndryshme, t cilat dalin gjat procesit msimor t testohen, t ngrihen probleme t ndryshme, t shprehen pikpamje t ndryshme, mendimet e kundrta t ekzaminohen dhe t zhvillohet t msuarit t nxnsit me qllim realizimin n nivel t lart t procesit t t menduarit mbi informacionin e ri i cili merret n klas. 14Msuesit vazhdimisht, gjat prpjekjeve q ndrmarrin n shkoll pr sigurimin nga ana e nxnsit t eksperiencs s nevojshme pr t hyr n procesin e diskutimit t problematikave shkollore, shfaqin doza mbikalimi ndaj konceptimit t ides pr ta par klasn si nj grup t tr. Praktika e sotme shkollore mund t vzhgoj raste kur ka msues q mund t lvizin nga nj tip msuesi dominant n klas drejt nj msuesi q prfshin n klas strategji t ndryshme diskutimi. b) Rndsia e organizimit t procesit t diskutimit Diskutimi rrezikon q klasa t t kthehet n nj stadium dhe secili nxns t jet tifoz pr hipotezn apo mendimin e tij. Organizimi i procesit t diskutimit sht nj element kritik sepse i orienton nxnsit se si duhet t rrjedh puna q do zhvillohet. Organizimi i procesit i ndihmon nxnsit se si t menaxhojn rrjedhjen e diskutimit, por nuk prcakton konceptet q do t prdoren aty. Nse ky proces nuk sht i organizuar, nxnsit rrezikojn q t devijojn nga prshkrimi i nj shtje n dhnien e nj prgjigje t menjhershme. Pr t analizuar shtje t ndryshme nxnsit kan nevoj q t ken nj pasqyr t paraqitur nga msuesi n t ciln do t mbshteten. Zakonisht nxnsit punojn n mnyr t organizuar n do metod apo teknik q prdor msuesi gjat ors msimore. Nxnsit msojn se si t vetdisiplinohen dhe t punojn n mnyr korrekte, pa qn e nevojshme q t devijojn nga nj faz n tjetrn apo qoft edhe nga gjith proesi. Disiplina nuk sht e nevojshme vetm pr nxnsit t cilt jan t perfshir n proces por edhe pr vet msuesin. Pjes e disiplins nuk sht vetm t msuarit por edhe t mbajtur t procesit nn kontroll pr tu fokusuar aty ku duhet. Disiplina sht nj nga pikat m delikate dhe m t mprehta por edhe esenciale q do gj t shkoj mir.14

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, MOKRA, Fq 124

19

c) Organizimi i klass me ifte me przgjedhje t rastsishme Nga studimi i literaturave t ndryshme kjo shtje mu duk mjaft interesante dhe pr mua si msuese e ardhshme sht shum e rndsishme. Metoda e diskutimit ka element kryesor bashkpunimin e nxnsve. Ajo q sht m e rndsishme n organizim sht q iftet t przgjidhen n mnyr t rastsishme. Bashkpunimi sht nj parakusht i nevojshm pr mendimin kritik dhe zgjidhjen e problemit. Msuesit shpesh her i ndajn grupet e nxnsve n baz t miqsis s tyre, kjo mnyr organizimi i klass bn q msuesi nuk ndrhyn aktivisht n marrdhniet shoqrore t fmijve. Ndarja n baz t shoqris ndikon n efektivitetin e ksaj metode. N ndarjen e ifteve n baz t shoqris ndodh fenomeni i varsis pasi nj an e shoqris bhet shum e varur tek ana tjetr. Diskutimet mes tyre shpesh her del nga tema e msimit, kta nxns flasin pr gjra shoqrore, pr do gj prvese tems q ka prcaktuar msuesi. N fund kur prfundon afati i brjes s detyrs, detyrn e merr prsipr shoku apo shoqa q sht m i shkatht ose m i aft. Duket sikur detyrn e kan punuar t dy nxnsit kur n fakt detyrn e realizon vetm nj nxns. N kt rast nuk zhvillohet mendimi kritik q ka pr qllim metoda e diskutimit. Gjithashtu nuk realizohet nj pun cilsore por bhet nj pun siprfaqsore. Msuesi kta nxns nuk duhet ti ndaj me tendenc dhe t bjeri n sy t nxnsve q por i ndan pr kt arsye sepse tek nxnsit kjo gj do t ket ndikim negative dhe ata do t ndihen t dnuar dhe indivizualizohen. M e mira q mund t bj msuesi sht q ti formoj iftet e rastsishme, kjo i ndihmon nxnsit q t njihen me shokt e tjer t klass, dhe t jen n gjendje q t punojn me t gjith klasn. 1.4 Grupet e vogla t diskutimit Puna n grupe t vogla ka pr qllim q t gjith nxnsit t marrin pjes n mnyr aktive n msim, por q t shptohet nga kaosi q mund t krijohet, klasa duhet organizuar n grupe t vogla nxnsish, t cilt mund t punojn s bashku n harmoni, t zgjerojn mnyrat e tyre t t nxnit,dhe t punojn s bashku dhe t shkmbejn informacion. Puna me grupe t vogla sht e vlefshme pr ti msuar nxnsit q t diskutojn ide dhe pr ti ndihmuar ata q t msojn nga njri-tjetri. Breinstorming (gjenerimi i ideve), raportet gojore, reagimi ndaj puns s njri-tjetrit, projektet e prbashkta jan aktivitete q krkojn pun me grupet e vogla. Por nse nuk20

organizohen n mnyrn e duhur grupet e vogla mund t degjenerojn n humbje kohe. Kjo shmanget duke i strukturuar mir kto grupe dhe duke i organizuar n bazn e interesit, ose t aftsive t veanta. Prbrja e tyre duhet t jet fleksibl. Antart e grupit duhet t shkmbehen n baz t detyrs q jepet. Grupi nuk duhet t jet dika e prhershme. 15 Nj nga parimet kryesore t msimdhnies sht krijimi i nj mjedisi aktiv n klas. Por, nse do nxns do t ishte aktiv n klas, ather n t do t mbretronte shum shpejt kaosi. Pr kt arsye, sugjerohet t nxnit ndrveprues, duke organizuar klasn n grupe t vogla nxnsish, t cilt mund t punojn n harmoni s bashku, t zgjerojn mnyrat e tyre t t nxnit dhe t krijojn nj atmosfer q karakterizohet nga shkmbimi i informacionit. Msuesi mund ta realizoj punn n grupe t vogla kur n klas ka detyra t veanta dhe q krkojn disa or msimore q t prgatiten.16 a) Veprimtari n grupe Ktu prfshihen veprimtarit zhvilluara me nj numr t kufizuar nxnsish ose q njihen edhe ndryshe me emrin tutoriale. Faktikisht kto veprimtari sot pr sot praktikohen m shum me studentt e universiteteve, por praktikohen edhe n t msuarit me module ku klasa ndahet n grupe t vogla, me maksimumin 10-12 vet. Kjo teknik ka n qendr nxnsin, ku ai prfshihet dhe zhvillon shkathtsit e tij komunikuese. Nj studiues, S.Abrahamson, pr t realizuar nj msimdhnie sa m efektive rekomandon si m posht: nxnsve duhet tu flitet shpesh her, msuesi duhet q ti bj nxnsit qe t flasin s bashku, tu tregoj nxnsve si bhet, ti udhheqi ata, tu siguroj atyre mundsi pr praktika.

b) Llojet e diskutimit n grupe t vogla N grupet e vogla ekzistojn pes lloje baz t diskutimit: Kujdestaria Diskutimi pr zgjidhjen e problemit Brainstorming Loja me role Simulimi15 16

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Menaxhimi i msimdhnies, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 251 QTKA, Teknika dhe metoda t t msuarit me n qendr nxnsin, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor, 2005, Fq 30

21

KAPITULLI II SPECIFIKAT E METODS T PUNS ME GRUPE

2.1 T nxnt n punn mr grupe Kjo metod u jep mundsi nxnsve q t marrin pjes n procesin e msimit dhe t bashkpunojn me njri-tjetrin. Fmijt gjat prdorimit t ksaj metode e ndiejn veten t barabart. Metoda e puns me grupe sht nj metod aktive. Shprehja metodat aktive sot do t thot metoda (dhe teknika) pedagogjike t cilat prdoren dhe/ose provokojn aktivitetin e nxnsit. Pr t prcaktuar far sht aktiviteti po i trajtojm n tre nivele aktiviteti: Aktivitet i cili nuk angazhon gjith personalitetin dhe i cili nxitet m shum nga mekanikja se sa nga biologjikja; ai nuk ka objektiva t prcaktuara; ai sht m shum nj gjestikulacion se nj aktivitet i vrtet; Aktivitet i vrtet por i kushtzuar s jashtmi, nga kushtet e mjedisit dhe nga mjedisi prreth, nga t rriturit q jan organizator t situats s edukimit. Pr shembull: t zbatoj me korrektes nj urdhr t dhn nga t rriturit. Aktivitet autentik i cili v n pun gjith forcat e gjalla krijuese t subjektit dhe q ndikon vrtet n formimin e tij. Nj aktivitet autentik e bn subjektin t prgjigjet personalisht ndaj stimujve t edukatorve dhe t kaloj n gjetjen, rigjetjen ose shpikjen e drejtimit t prpjekjeve psikike t cilat e drejtojn n prvetsimin e njohurive ose n zgjidhjen e problemeve. Bashkpunimi sht nj situat n t ciln bashkpunojn msuesit me nxnsi, por gjithashtu dhe nxnsit bashkpunojn me njeri-tjetrin. Nxnsit mund t bashkpunjn n ifte ose n grup. Flajndrzi na ka sugjeruar disa aspekte, ndr t cilat sht dhe aspekti i bashkpunimit. do klas funksionon mir kur msues e nxns bashkpunojn mes tyre. Bashkpunimi me nxnsit sht m efikas se sa komunikimi gojor me ta. Pr t nxitur bashkpunimin Flajndrzi rekomandonte mnyra22

t ndryshme. Msuesi mund t prdor humorin, mund t nxis solidaritetin midis vetes s tij dhe nxnsve, mund tu krijoj mundsi nxnsve ti zgjedhin vet veprimtarit msimore. Msuesi profesionist njeh t gjith nxnsit dhe mundohet tu krijoj hapsira kohore pr kontakte personale t gjith nxnsve t tij. 17 Kjo ishte prsa i prket bashkpuimit t msuesve me nxnsit. Tani do paraqs nevojn e bashkpunimit t nxnsve me njeri-tjetrin. Ndonse sht e rndsishme q fmijt provojn t marrin pjes n nj larmi organizmash brenda klass, t punuarit n bashkpunim siguron mundsi t nxni dhe ka vrtet prparsi n kt drejtim. Fmijt stimulohen kunr ndajn idet dhe opinionet e tyre me t tjert dhe kur kan mundsi q t reagojn n kt bashkpunim. Puna s bashku u mundson fmijve q tu thon t tjerve perceptimet e tyre individuale, si dhe t zgjidhin shpesh her dhe problemet q ata kan. N kt mnyr ata mund t reflektojn rreth personaliteteve t ndryshme, aftsive t shokve t tyre n grup dhe kjo siguron nj shkmbim ndrveprues dhe i ndihmon ata q t kuptojn m shum n mnyr individuale. Ve ksaj, prvoja gjat t nxnit n bashkpunim lehtson zhvillimin social dhe personal t fmijve, sepse praktika e t punuarit me t tjert u jep atyre nj vlersim t prkohshm pr veten, i cili sht i dobishm kur mbshtetet nga puna n bashkveprim. 18 a) Bashkpunimi si kriter pr suksesin Bashkpunimi, kriteri kryesor pr suksesin. Ndihma q u japin nxnsit njri-tjetrit sht nj kriter i rndsishm pr sukses. Msuesi kt gj duhet q tua bj t ditur nxnsve q n fillim t vitit shkollor. Bashkpunim ka shum gjra t veanta me t nxnt me an t diskutimit por gjithashtu kan dhe shum gjra t prbashkt. b) Karakteristikat dhe tiparet dalluese t t nxnit n bashkpunim Shern (Sharon 1995) ka prcaktuar pes karakteristikat e paraqitura m posht: 17 18

Prdor grupe t vogla prej tre apo katr nxnsish (mikro grupe). Prqndrohet n detyrat q duhet t kryhen. Krkon bashkpunim dhe komunikim t grupit. Cakton prgjegjsi individuale pr t msuar.

Bardhyl Musai, Psikologji edukimi, Tiran 1999, Fq 20 E, Mato, R, Gjedia, E, Koci, Udhzues pr zhvillimin e kurrikuls, IKS, Tiran, 2006, fq 15

23

Mbshtet kompaktsin e grupit, ka drejtim t prbashkt. 19

Arsyeja e prdorimit t t nxnit n bashkpunim. T nxnt n bashkpunim merr shum forma brenda klass. Karakteristikat e tij thelbsore sht se ai ndihmon n vartsin e brendshme pozitive, nprmjet t nxnit t nxnsve, q t msojn dhe t punojn bashk n njsi grupesh t vogla. Grupet tradicionale t t nxnit n bashkpunim prmbajn tre apo katr nxns, t cilt punojn pr nj detyr s bashku, n mnyr t till q do antar grupi arrin t kontribuoj n procesin e t nxnit dhe, m pas, mson t gjitha konceptet baz q jan shpjeguar. Si grupet individuale t nxnsve, ashtu dhe grupi n trsi jan prgjegjs pr rezultatin. T nxnt bashkpunues rrit aftsit msimore, drejtuese dhe sociale t nxnsve. T nxnt bashkpunues ofron shum prfitime: tek nxnsit ai prmirson t nxnt e njohurive dhe shprehit sociale; tek msuesit ajo sht nj ndihm n drejtimin dhe udhzimin e klass. T nxnt bashkpunues rrit entuziazmin e nxnsve pr t nxn dhe vendosmrin e tyre pr t arritur suksese n msime. Ky lloj t nxnit shton rezultatet msimore t nxnsve t t gjitha niveleve t aftsive [Stivns dhe Sleivin (Stevens & Slavin 1995)], n t lexuar, n t shkruar, n llogaritje dhe zbatime matematikore, n t kuptuarit dhe menduarit kritik. N t nxnt bashkpunues, koha pr kryerjen e detyrave dhe angazhimi rriten, sepse do nxns sht pjes e nevojshme e suksesit t t gjith grupit [Malrin (Mulryan 1995)]. Q grupet e nxnsve t jen t efektshme, duhet q antart e tyre t msojn t nderojn dhe t respektojn dallimet e njri-tjetrit, t mbshtesin njritjetrin nprmjet procesit t t nxnit, komunikojn n mnyr t efektshme me njri-tjetrin dhe t arrijn mirkuptim kur kjo nevojitet. Kshtu t nxnt bashkpunues ofron ushtrime t vlefshme t atyre shprehive q nevojiten pr ti br nxnsit qytetar t vlefshm, t marrin pjes n grupet q merren me zgjidhjet e problemeve. T nxnt bashkpunues prmirson marrdhniet ndrpersonale. Ky prmirson gjendjen emocionale t nxnsit, vlersimin vetjak, aftsit prballuese dhe qndrimet ndaj detyrave t shkolls. Nxnsit e prfshir n prvojat e t nxnit n bashkpunim kan qn n gjndje t dallojn rritje n njohurit e tyre, n vlersimin vetjak, n besimin pr shokt e klass, dhe n zgjidhjen e problemeve dhe zgjerimin e aftsive komunikuese. Prvojat e t nxnit n bashkpunim ofrohen, gjithashtu, pr t prmirsuar marrdhniet midis nxnsve t ndryshm, kur msuesit kujdesen q t ndrtojn grupe nxnsish me nivele nevojash dhe aftsish fizike t ndryshme.

19

B, Musai, Diskutimi dhe t nxnt n bashkpunim, Meteodologji e msimdhnies, Albgraf, Tiran, 2003, Fq 180

24

Msuesi kur zbaton metodn e puns me grupe duhet t rrisi kohn e t nxnit t nxnsit dhe t zvogloj nivelin e stresit, t mos e ngarkoj shum nxnsin me pun, duhet ti msoj ata t jen human, t ndihmojn njri-tjetrin n detyrat, n t nxnit e tyre si dhe kontrollojn prparimin e njri-tjetrit. Nse msuesi ua mson t gjitha kto nxnsve t tij, ather pr msuesin kjo sht lehtsues i procesit t t nxnit, gjithashtu i lejon nxnsit q t jen prgjegjs pr t nxnt e tyre dhe t shokve t tyre. N t nxnit n bashkpunim ka shum prfitime, disa prej tyre jan: Prmirson t kuptuarit e problemeve t ndryshme dhe t prmbajtjes s lnds Rrit vetbesimin dhe vetvlersimin tek nxnsit Prforcohen shprehit sociale Prgjegjsia e nxnsit rritet Mundson gjithprfshirje Nxnsit nxiten q t marrin vendime Krijohet nj mjedis aktiv Prqndrohet n suksesin e secilit nxns Tiparet dalluese t t nxnit n bashkpunim. T nxnit n bashkpunim prfshin disa tipare t dallueshme. Xhonsn & Xhonsn (Johnson & Johson 1992) kan prcaktuar kto tipare dalluese: Ndrvarsia pozitive. N klasat tradicionale, ku konkurenca sht e theksuar, nxnsit ndeshen me ndrvarsin negativi: konkurenca me njri-tjetrin pr rezultate m t mira msimore. Konkurenca nxit m mir nxnsit pr t grumbulluar njohuri, kjo sht cilsi pozitive pr individin por, kur ia dedikojn suksesin e tyre edhe nxnsve t tjer, kur prfshihen n veprimtari grupore, kjo sht cilsi pozitive pr t gjith grupin. N klasat e t nxnit n bashkpunim, nxnsit punojn s bashku pr t siguruar suksesin e do nxnsi. Ndrvarsia pozitive i mson nxnsit se jeta n shkoll pr gjithsecilin prej tyre prmirsohet shum, kur t gjith korrin sukses. N mjediset e t nxnit n bashkpunim individt jan prgjegjs pr t nxnt e tyre. Komunikimi i drejtprdrejt. N situata t t nxnit n bashkpunim, nxnsit komunikojn, ndihmojn njri-tjetrin me detyra pr t msuar dhe nxitin suksesin e njri-tjetrit. Njsit n grupe t vogla i lejojn nxnsit t punojn drejtprdrejt me njri-tjetrin, t kmbejn ide dhe mendime, t arrijn mirkuptim t prbashkt dhe t punojn si nj skuadr pr t siguruar suksesin dhe pranimin e do antari.

25

Prgjegjsia individuale. N njsit e t nxnit n bashkpunim, do nxns mban prgjegjsi pr progresin msimor dhe kryerjen e detyrave t tij, me prjashtim t detyrave t grupit, si nj t tr. Nxnsi mban prgjegjsi edhe nprmjet notave t bazuara n arritjet n lndt msimore dhe shprehit sociale, por edhe nprmjet vlersimeve t bra nga msuesi, shokt e klass apo ata vet. Zhvillimi u shprehive sociale. T nxnt n bashkpunim u ofron nxnsve mundsi pr t zhvilluar shprehit ndrvetjake t nevojitura pr t arritur suksese n shkoll dhe brenda komunitetit. Parsore midis ktyre aftsive jan komunikimi efektiv, t kuptuarit dhe vlersimi i t tjerve, vendimmarja, zgjidhja e problemeve, zgjidhja e konfliktit dhe kompromisi. Nxnsit nuk mund t vendosen n nj grup dhe t priten ti prdorin kto shprehi. Msuesi u shpjegon dhe v n prdorim n mnyr aktive shprehit sociale. 20 C) GRU GRU sht puna n grupe dhe bashkpunimi. Metodat Gru jan Veprimtari bashkpunimi, n t cilat nxnsit duhet t punojn dhe komunikojn me njri tjetrin pr t arritur nj synim t prbashkt (Sno dhe Briton, 1997). Shum burime dhe studime (Hall, 1989; Johson et al., 1981; Slavin, 1994) kan ngritur n qiell vlerat e t nxnt n bashkpunim. Vlera t tilla jan: t kuptuarit m i thell i prmbajtjes, t nxnt m i qndrueshm, pjesmarrje m e mir n msim, shoqrizim m i mir dhe gjuh dhe mendim shkollor m i zhvilluar. N nj veprimtari Gru t menduar mir, nxnsit duhet t kryejn nj detyr interesante s bashku, n grup, dhe ta prdorin gjuhn si nj ur n kt proces. Nxnsi duhet t njoh gjuhn/ligjrimin shkollor duhet ta prdor gjuhn/ligjrimin shkollor pr t shprehur mendimet e veta. N qoft se nuk arrihet t kuptuarit e qart e mesazhit, athere detyra nuk mund t realizohet. Kshtu q nxnsve u krkohet t vazhdojn t negociojn kuptimin, derisa t kuptuarit t jet i qart, aq sa t lejoj kryerjen e detyrs. 21

20 21

B, Musai, Diskutimi dhe t nxnt n bashkpunim, Meteodologji e msimdhnies, Albgraf, Tiran, 2003, Fq 182 J, Zwiers, Shprehi t msuesve pr zhvillimin e t menduarit, t gjuhs dhe prmbajtjes, Zhvillimi i shprehive t t menduarit n shkoll, CDE, Fq 52

26

D) Ndrtimi dhe efikasiteti i grupit Kur msuesi formon grupet e t nxnit n bashkpunim duhet t mbaj parasysh disa hollsira. Grupet formohen n baz t: Karakteristikave t personalitetit Shprehive shoqerore N baz t nivelit t aftsive msimore N baz t interesave

Grupet zakonisht prbhen nga nxns me nivele t ndryshme, q t mbshtesin njri-tjetrin n shum mnyra. Msuesi duhet ti caktoj role t veanta secilit antar t grupit. Formimi i grupit mund t bazohet n zgjedhjen e br nga nxnsit duke marr shok me t cilt atyre u plqejn t punojn, t marin detyra e prgjegjsi ose t diskutojn pr shtjt q do t zgjidhin. N qoft se msuesi do ta bj vet formimin e grupeve, ai duhet t mbaj parasysh preferencat e nxnsve si dhe shkalln e aftsive t tyre. N shum rezultatet e puns n grup do t jen m shum produktive, n qoft se nxnsit do t marin pjes n grupe q jan zgjedhur nga vet ata. Por prsri mund t themi se pjesmarrja pr nj koh t gjat e nxnsve n t njjtin grup mund t krijoj probleme. Msuesi her pas here tenton t thyej ndrtimin fillestar t grupit t nxnse pr t dhn mundsi ndrtimin fillestar t grupit t nxnsve pr t dhn mundsi q ata t vendosin m shum kontakte me njeri-tjetrin n klas. 22 Efikasiteti i grupit - Shumica e institucioneve n shoqrin ton veprojn sipas parimit Dy mendje jan m t mira se nj. Kolegjet, korporatat dhe qeverit drejtohen nga ekipe q i besojn ides se vendimet grupale jan m t zgjuara dhe m efikase se ato q merren nga nj individ i vetm. Por, a justifikohet gjithmon ky parim? Prgjigja varet nga disa faktor: detyra, madhsia dhe prbrja e grupit, natyra e drejtuesit (liderit), dhe nga mnyra e lidhjes s antarve me njri-tjetrin.23

22 23

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 144 T F. Pettijohn, Proceset grupale, Psikologjia, Lilo, Tiran, 1996, Fq 547

27

E) Aftsit q zhvillohen n punn me grupe Disa nga aftsit q zhvillohen n punn n grup te nxnsit jan: Aftsia planifikuese, Aftsia pr krkime, Aftsia pr krkimin e materialeve t prshtatshme, Aftsia pr t mbajtur shnime, Aftsia pr t raportuar. 24 2.2 Organizimi i klass Disa studiues q kan br krkime n fushn e edukimit, Galton 1980 dhe Benet 1976, kan evidentuar se: nse nxnsve u krkohet q t krijojn grupe me katr veta, dhe atyre u jepet nj pun q krkon bashkpunimin e t gjithve, nse nxnsit lihen q t vazhdojn me realizimin e detyrs pasi nuk koordinohen mir me njri-tjetrin, apo detyra do t kryhet dhe disa nxns t cilt do t kontribuojn shum pak, n kt rast grupi nuk do t funksionoj dhe nxnsit nuk do t jen n gjendje ta kryejn detyrn. Msuesi pasi krijon grupet, duhet t sigurohet mir nse ka br nj ndarje t grupeve n mnyrn e duhur. Msuesi duhet ti krijoj grupet n mnyr t alternuar. Grupi duhet t jet i prbr nga nxns me aftsi t ndryshme. Organizimi i klass ka t bj, prve mnyrs s ndarjes s grupeve por edhe me mnyrn e vendosjes s bangave. Msuesi duhet ta organizoj klasn n mnyr t kndshme. Bangat d uhet ti vendosi n mnyr t shformuar, dhe jo n mnyrn tradicionale, ti vendosi n form hakru, rrethi, apo ve e ve por nxnsit t jen me fytyr prball njeri-tjetrit.

a)

Organizimi i rrethit n klas

Msuesi i vendos nxnsit n form rrethi. Nxnsit duhet ta shohin njeri-tjetrin n sy kur bisedojn. Lojra t zakonshme pr fmijt (McNamara dhe Moreton, 1993) jan t dobishme pr t prcaktuar rndsin e t folurit me radh dhe t kontaktit t syve. Mund t qarkullojn edhe moto t till: sht radha ime pr t folur; gjith t tjert t dgjojn.

24

A, Tamo, Th Karaj, E Rapti, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 145

28

Msuesi nse shikon nxns t cilt e kan t vshtir t mendojn pr dika, duhet tu japi atyre koh q t mendohen dhe m von ti pyesi. Kur lavdrojn nxnsit njri-tjetrin, nse msuesi i lavdron pr kt veprim q ata shfaqin athere mbshtetja do t bhet norm. Q fmijt t msohen t punojn lehtsisht n rreth msuesi duhet t krijoj shpesh her aktivitete n rreth. Ka nxns t cilt rrin t trhequr, nuk duan t futen n rreth, msuesi her pas here duhet q ti ftoj ata dhe ti nxisi q t futen n rreth. Msuesi duhet q ti nxisi dhe nxnsit e tjer q ta ftojn shokun/shoqen e tyre q t futet n rreth. Gradualisht nj fmij i till, fillon t futet n rreth dhe t bashkpunoj me grupin. 25

b) Strukturat e grupeveGjat studimit t librit T kuptuarit ndryshe, t Sylvia McNamara dhe Gill Moreton, kam vn re se strukturat e grupeve t vogla jan: karoseli, topat e bors, grupet zigzage, grupet n form ylberi, akuariumi. Do t flas shkurtimisht pr seciln prej tyre n mnyr t prgjithshme. Karoseli. N kt struktur klasa organizohet n dy rrath q qndrojn prball njri-tjetrit. Kt lloj grupimi disa msuesi e quajn Valle fshati, sepse ndrthuren 2 natyra t ndryshme t rrathve. Fillimisht nxnsit organizohen n ifte dhe u krkohet q t thrrasin njeri-tjetrin me iniciale apo emra t personazheve me kartona. Me karriget e tyre formohet rreth, kurse partnert e tyre vendosen prball duke krijuar kshtu nj rreth tjetr. Fmijt duhet t flasin me rradh. Psh t gjith A t flasin me radh ndrkoh q B vazhdojn t dgjojn, e m pas ndodh e kundrta, ndryshojn rolet. Nxnsit e njrit rrath, m pas spostohen n drejtimin e akrepave t ors duke krijuar vazhdimisht ifte t reja, por n vetvete jan duke bashkpunuar n grup, grupi funksionon duke shkmbyer mendimet brenda grupit. Topat e bors. Kalon npr 3 faza. Fmijt si fillimisht krijohen iftet, nxnsit bashkbisedojn n ift, m pas krijohen grupe t prbr me nga katr veta, pasi kan konsumuar mendimet dhe kan treguar opinionet e tyre mbi nj tem apo problematik t caktuar, e m pas formohet grupi prfundimtar me 8 veta.

25

S, Mcnamara, G, Moreton, Brja e dallimit sipas irganizimit t klass, T kuptuarit e t qenit ndryshe, David Fulton Publishers, Londr, fq 80

29

Grupet n form zigzage. Prdorimet dhe prfitimet e nj grupi n form zigzage: ky model sht krijuar pr her t par nga Eliot Aronson (1978), ndrkoh q prpiqej t mendonte pr aktivitetet q kan krkes t lart intelektuale me rrezik t ult. Kjo struktur prdoret pr t ndihmuar msuesin dhe fmijn q t trajtojn aspektin e trupit t njohuris t disa lndve, n veanti t historis, gjeografis dhe shkencs. Sipas ksaj metode, disa fmij bhen ekspert n nj aspekt t tems dhe udhzojn pjesn tjetr t grupit pr fushn e tyre t ekspertizs. Pasi fmijt t msohen me iden e grupimeve n form zigzage dhe t msojn t punojn sipas ksaj strukture, kjo mund t bhet nj mnyr e dobishme pr t ruajtur dhe rritur vetvlersimin e fmijve me vshtirsi n t shkruar dhe n t lexuar. Ekspertt vlersohen pr informacionin q japin gojarisht, dhe jo pr faktin sesa mir mund t shkruajn. Eksperti mund t marr informacion nga tekstet ose videot, posterat, kompjuterat dhe burime t tjera dhe mund t dgjojn antar t tjer t grupit t ekspertve pasi ata t gjith shkmbejn gjetjet e tyre dhe prgatiten pr t rapostuar n grupet e tyre fillestare. Pra, ata jan n gjendje t msojn nga raportet me goj dhe t transmetojn informacion me goj. Disa fmij, n veanti fmijt me tendenca disleksie n prgjithsi jan shum t zott me goj. Fmijt prfitojn gjithashtu dhe nga prgjegjsia q u jepet. Ata fillojn t zhvillojn aftsi krkimore dhe jan m pak t shqetsuar pr pyetjet q bjn kur shkojn pr t krkuar informacion. Organizimi n grupe n form zigzagu: Struktura vizualizohet m mir n formn e nj kuizi zigzag. Fmijt jan n grupe dhe secili prej tyre shikohet si nj pjes e kuicit. M pas ata ndahen sikur pjest e kuiz t shprndaheshin, dhe m pas bashkohen n mnyr t till q formojn n zigzag t plot. Ka katr ose pes fmij n secilin grup, q do t thot q ka pes deri n shtat grupe n seciln klas. Fmijve u thuhet q ky sht grupimi baz dhe se ata t gjith do t ndihmojn njri-tjetrin n grup n mnyr q t nxn sa m shum t jet e mundur. do nxnsi n grupimin baz i jepet nj numr dhe u thuhet atyre se do t shkojn n grupe t tjera t cilat jan t prbr nga nxns q u sht caktuar i njjti numr, n mnyr q t bhen ekspert t nj aspekti t tems. N fillim fmijt organizohen n ifte dhe u krkohet q ta specifikojn temen dhe m pas ata t bashkohen n grupe me gjasht veta pr t krahasuar shnimet e tyre, s bashku ata do t vendosin pr nj prmbledhje t prgjithshme t mendimeve t tyre prpara se t kthehen n grupe baz. Nxnsit kur jan n grupet baz msuesi duhet ti ndihmoj pr menaxhimin e raportimit. 26

26

S, Mcnamara, G, Moreton, Brja e dallimit sipas organizimit t klass, T kuptuarit e t qenit ndryshe, David Fulton Publishers, Londr, fq 88

30

Grupet n form ylberi. Msuesi formon grupe t vogla t prbra me katr apo pes nxns, dhe n fillim nxnsit punojn me grupe t veanta. Secilin grup msuesi e emrton me emr t ngjyrave t ylberit, m pas nxnsve u krkohet q t formojn grupe t reja. Grupet e reja formohen nga nxns t emrtuar me ngjyra t ndryshme, pra, grupet e reja formohen me katr nxns t emrtuar: e kuqe, e verdhe, e gjelbr, blu. Nxnsve u lihet koh q t pregatiten. Akuariumi. Kjo sht nj stuktur e cila i ndihmon nxnsit q t punojn n grupe t mdha. N fillim nxnsit organizohen n ifte dhe u krkohet q t diskutojn pikpamjet e tyre mbi nj tem. Msuesi pasi u prezanton strukturn pr her t par, sht mir q t zgjedhi nj tem q nuk ka lidhje me kurrikuln, nj tem fardo. Pasi tema t jet e trajtuar afrsisht 10 minuta, u krkohet nxnsve t vendosin vet se kush do t jet A-ja dhe kush do t jet B-ja. M pas duhet tu thot nxnsve se nxnsit t cilt jan t emrtuar A duhet t shkojn ne mes t klass pr t diskutuar pr pikpamjet t tyre. Nxnsit prgatiten mbi at tem. Grupi duhet t informoj nxnsin e emrtuar A dhe t bjn prova paraprake me njri-tjetrin n mnyr q t prezantohet denjsisht. Grupi organizohet duke i vendosur karriget n mnyr rrethore, nxnsit t emrtuar B ulen jasht rrethit n nj largsi t konsiderueshme q t mos ndrhyjn n diskutimin q bhet brenda rrethit. Nxnsit Bi shohin nxnsit A si peshqit n akuarium. B-t mund t prdorin nj flet vzhgimi. Kto stuktura n shkollat tona nuk aplikohen, mbi kto struktura sepse ka munges te informacionit t hollsishm pr msuesit, dhe nuk jan trajnuar. Ka munges informacioni mbi kto struktura t pus me grupe.

2.3 Vzhgimi dhe vlersimi i prparimit n grup Vlersimi sht nj proces i ndrlikuar dhe i rrezikshm. Vlersimi shihet nga msuesit si proces i vazhdueshm gjat gjith vitit shkollor dhe kulmin e arrin n dftesn e arritjeve t nxnsve, n fund t simestrit apo n fundin e vitit shkollor. Disa msues pohojn se t gjitha aktivitetet q zhvillohen gjat msimdhnies jan raste t mundshme vlersimi, kurse disa msues kan treguar se vlersimi sht arsyeja pse ata shpesh her e kundrshtojn punn me grupe. Msuesit e kan t vshtir q ta kuptojn se si mund ti ln nxnsit t punojn s bashku dhe n t njjtn koh t bjn vlersime individuale. Realisht vrtet sht e vshtir, un e njoh kt vshtirsi nga praktikat q kam kryer, por m duket m e dobishme q kto aktivitete n klas t shihen si mundsi pr t nxn, me aktivitete t31

veanta vlersimi q hartohen pr t vlersuar arritjet e nxnsve kundrejt objektivave t t nxnit t prdorura gjat vitit n mnyr periodike ku nxnsi punon vetm. N punn me grup msuesi jep vlersime n prgjithsi t puns s grupit dhe t kontributit t gjithsecilit, jep vlersime pr mnyrn e bashkpunimit, pr trajtimin e shtjeve dhe prfundimet e nxjerra dhe pr mnyrn e prezantimit. T evidentosh pozitiven, ta afirmosh, ta bsh karakteristik t prgjithshme te nxnsit sht aftsi e intuit. Nxnsi ka nevoj t vlersohet e t respektohet dhe t mos i rrendojm me qortime dhe vrejtje. Le ti referohemi psikologut Abraham Maslow, i cili thot se nevojat themelore t prbashkta t t gjitha qnieve njerzore prmblidhen n pes kategori: nevojat fiziologjike, t siguris, efektive (ndjesore), nevojat pr vlersim dhe respekt, si dhe nevojat pr realizim. Kto nevoja jan t pranishme n do faz t moshs s nxnsve. Ne duhet ta shohim nxnsin prtej nots, n qoftse notn e vendosim n baz t kritereve t vlersimit, e shikon si njsi q prfaqson nivelin e njohurive n nj lnd t caktuar, n nj kapitull e disa tema t marra s bashku. Kjo sht e lidhur fort edhe me produktin e puns son si msues, ku prfshihet edhe aftsia jon pr ti ngulitur nxnsve teknikat e t nxnit n lnd t veanta. Vlersimi duhet shoqruar realisht me shpjegim, q t ket vler pr nxnsit e vlersuar dhe klasn n tr apo n grup. Argumentimi i nots sht me vler pr t tr klasn e grupin. sht e kuptueshme q msuesi shqetsohet kur nxnsi nuk prgjigjet n msim, pra vlersohet me notn negative, por kjo nuk e justifikon asnjeher t vlersuarin me nervozizm. E v notn negative ose t dobt dhe mendon se kshtu u zgjidh problemi, prandaj msuesi nuk duhet t tregoj as indirekt Ja ku e ke punn tnde, bj zhurm po deshe. Menaxhimi ka rrug t tjera q nuk kan t bjn me presionin pr notn. Kjo sht e dmshme. Msuesi, duke argumentuar notn, do t shpreh knaqsin apo shqetsimin e tij, n varsi t nots q v. Ai, nuk mjafton t shpreh sinqerisht keqardhjen e vrtet pr notn e dobt q v, por sht e dobishme t tregoj ose t rekomandoj 2-3 teknika t t nxnit, pr shtje t caktuara, te t cilat shfaq dobsi e zbrazti njohurish. Kjo bn q edhe nxnsi t kuptoj m shpejt e t bindet m shum. 27 a) Elementt e vlersimit t diskutimit Msuesi sht nj observues i performancs s nxnsit. Vlersimi sht nj prmbledhje shnimesh q prdoren pr t drejtuar nxnsit drejt nj performance t prmirsuar. Nota q

27

M, Kraja, Vlersimi i nxnsit, Pedagogji e zbatuar, Geer, Tiran 2008, fq 370

32

msuesi u vendos nxnsve sht pjes e vlersimit. Disa elemente thelbsore n vlersimin e diskutimit jan:Diskutimi

duhet t ket tri komponent t vlersimit t cilt jan: nj vlersim t nxnsit q

prfaqson grupin, vlersimi i t gjith grupit, dhe vlersimi i grupit nga vet nxnsit.Prparimi

i nxnsit sht nj komponent i vlersimit, i cili reflekton n natyrn e performancs s

klass dhe objektivat q inkurajojn prmirsimin n at q nxnsi sht duke br.Pas

prfundimit t ors msimore duhet t ndahet nj opinion vlersimi pr nxnsin i cili ka

prfaqsuar grupin.Grupi

n prfundim t diskutimit duhet t realizoj nj vetvlersim.

Kur nxnsit vlersohen, kan nevoj q tu jepet nj shpjegim i qart se far duhet t prmirsojn, ku gabuan e prse u vlersuan me at not. Pra, prmirsimet e nevojshme, far duhet t bjn n vazhdim, progresi i br q nga vlersimi i mparshm. Msuesi realizon vlersimin individual, lndor dhe t grupit. b) Vlersimi i grupit Performanca e prgjithshme e grupit prbhet nga disa komponente: Performanca Cilsia e mendimeve q zhvillohen brenda grupit Raporti prfundimtar i prgatitur nga grupi n lidhje me temn

c) Brja e dallimit n baz t rezultatit Brja e dallimit n baz t rezultatit, konsiderohet nga msuesit si nj detyr me fund t hapur q u jepet pr tu kryer t gjith nxnsve. Nxnsit e kryejn detyrn n baz t aftsive t tyre, sipas mnyrs dhe ritmit t tyre, duke krijuar kshtu variacion stilesh t t nxnit dhe aftsish. Grupet pasi kan prfunduar detyrn q u ka prcaktuar msuesi, fillojn t krahasojn prfundimet e tyre me prfundimet q kan nxjerr grupet e tjera. Msuesi u ushtron pyetje t ndryshme nxnsve dhe analizon mnyrn e zgjidhjes s problemit apo shtjes s dhn, q do grup ka br. Rrugn q grupet kan ndjekur, mnyrn se si e kan trajtuar at problematik, dhe prfundimet q kan nxjerr grupet. sht e domosdoshme, q, msuesi gjat puns me grupe t vzhgoj me kujdes mnyrn e komunikimit q bjn nxnsit brenda grupit, mnyrn e funksionimit t grupit. Shpesh her msuesit e pranojn se sht shum e vshtir kur vjen momenti i brjes s dallimit n baz t33

rezultati, dhe n dhnien e nj vlersimi t sakt. Ata e pranojn q shpesh her kan gabuar n vlersimin e nxnsit kur realizojn punn me grupe. N punn me grupe nuk ka vlersime t sakta, apo si mund ti quajm t prera me thik, msuesi preferojn q thjesht tu japin nj feedback nxnsve t tyre. Si prfundim msuesi zakonisht u thot nxnsve q: pr t prmirsuar aftsit pr zgjidhjen e problematiks, apo arritjen e ktij objektivi ( msuesi bn dhe nj shpjegim t shkurtr mbi problematikn, apo objektivin q ka prcaktuar n fillim t ors s msimit), t gjith kmi punuar pr ta arritur kt objektiv me sukses, n nivelin mesatar apo n nivelin mjaftueshm (duke u bazuar tek prfundimi). Disa msues, pr fat t keq thon: E bj dallimin duke u bazuar tek rezultatet e mparshme sepse n punn me grup zakonisht krijohet nj kaos. Kt shprehje e kam dgjuar shpesh her, dh n fakt, msuesi t cilt un kam pasur kur kam qn nxnse kshtu operonin. Msuesi duhet ta bj dallimin n baz t rezultatit q japin nxnsit apo grupet n prfundim t ors s msimit dhe jo duke u bazuar tek rezultatet e mprshme. Nxnsit jan t ndryshm, kan temperament t ndryshm, e aftsit e tyre i shfaqin n varsi t situats q krijohet, dhe pr ato kontribute q jep n seciln situat apo or msimore. Nse nj nxns jep shum kontribut n punn me grupe, aktivizohet, ather msuesi duhet ta vlersoj pr at kontribut q ai jep. Zakonisht nxnsit me rezultate t dobta, kan vetvlersim t ult dhe n punn individuale kan rezultate t dobta. Por ky nxns, n nj pun me grupe, mund t bashkpunoj me shokt dhe t arrij rezultate t larta apo t knaqshme n grup. Ndihma e shokve t klass apo grupit dhe marrdhniet q krijohen brenda grupit, tregon q nxnsve me vetvlersim t ult u rritet vetvlersimi dhe kan besim tek vetja pr opinionet dhe mendimet q do t japin n grup. Msuesit duhet t jen shum t kujdesshm n brjen e dallimit, duhet t jen shum t vmendshm dhe t kujdessshm. Prve regjistrit, msuesit duhet t mbajn nj fletore regjistr, dhe t mbajn shnim kontributin e secilit grup dhe nxns, dhe rezultatet e grupeve dhe t nxnsve. Brja e dallimit n baz t rezultatet prve se ka ndrlikime, vshtirsi apo t meta ka dhe avantazhe. Avantazhet jan: 1. Bhet e mundur q nxnsit t ndihen njsoj si t tjert, n t gjitha seancat msimore dhe n vendosjen e objektivave 2. Shmangen talljet, ofendimet sepse nxnsit ndihmojn njri-tjetrin 3. Sigurohet q secili nxns t marr ndihm pr pikat e dobta q kan 4. Nxnsit ndihen t prkrahur dhe t vlersuar nga grupi34

5. Nxnsi prmirsohet, sepse i jepet ndihm nga grupi pr t arritur kt qllim 6. do sukses q arrin secili nxns, sht fal puns dhe prpjekjeve t tij dhe ndihmess q i jep grup Rezultatet e bashkpunimit - T nxnt n bashkpunim kultivon disa vlera tek nxnsit, me synimin q nxnsit ti prdorin n jetn e prditshme (Fillmor & Mejr, 1992). Rezultatet kryesore t t nxnit n bashkpunim jan: qndrimet dhe vlerat, sjellja prosociale, kndvshtrime dhe pikpamje t ndryshme alternative, identitet i integruar, procese t nivelit t lart t t menduarit. 28

d) Mnyrat pr vlersimin e grupit Tri mnyrat pr vlersimin e nj grupi jan: Mbajtja e nj liste kontrolli t vazhdueshme gjat kohs q do pjesmarrs komenton seancn e diskutimit; Msuesi duhet t regjistroj diskutimin n seancn e diskutimit Diskutimi regjistrohet prmes shnimeve. Shqyrtohen aftsit e t pyeturit dhe saktsit e kombinimit t informacionit;

28

B, Musai, Diskutimi dhe t nxnit, Meteodologji e msimdhnies, ALBGRAF, Tiran 2003, fq 186

35

KAPITULLI III TEKNIKAT E DISKUTIMIT DHE PUNS ME GRUPE 3.1 Teknikat e diskutimit Teknikat n vetvete ndihmojn n nxitjen e procesit t t kuptuarit dhe t menduarit t nxnsit prmes nevojs q ai t mendoj si nj karakter q sht i portretizuar. Kto teknika sigurojn edhe mundsit pr nj kuptim m t mir nga ana e nxnsve t aftsis q t krkojn n jet edhe jasht rolit dhe pozicioneve q ata i kan qejf dhe tentojn ti aprovojn. 29 Kto teknika kaprcejn qndrimin pasiv t nxnsve dhe sjelljet, pjesmarrjen e ndrgjegjshme t nxnsve n msim. Kto teknika karakterizohen nga pjesmarrja aktive e nxnsve n msim, nga kontrolli i vazhdueshm mbi msimnxnien dhe vetvlersimin nga bashkveprimi n grupe nxnsish, ose veprimi si klas e tr. a) Simpoziumi Teknika e simpoziumit siguron mundsit q nxnsit pjesmarrs n klas t prezantojn fjaln e tyre. Kjo fjal prezantuese mund t prmbaj pozicione t ndryshme n lidhje me shtjen q diskutohet dhe pas ksaj pjesmarrsit jan t hapur pr t br pyetje. 30 Sot n praktikn e msimdhnies n shkoll mund t shihet aplikimi me sukses i disa teknikave prezantuese nprmjet adaptimit t tyre pr tu aplikuar n kurrikuln shkollore. Kshtu teknika e simpoziumit mund t organizohet n nj or msimi n shkencat e natyrs. Kjo teknik, p.sh. mund t shrbej pr t prezantuar dhe diskutuar zhvillimet e ndryshme t problemeve me natyr shkencore n biologji ose edhe pr t prezantuar pikpamjet e ndryshme q mund t egzistojn mbi shtje t diskutueshme n shkencn e fiziks. 31 b) Debati formal

29 30

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 139 A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 128 31 A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 129

36

Kjo sht nj nga teknikat prezantuese m formale pr t zhvilluar diskutimin e nj problemi n klas. Sot n praktikn shkollore ka shum msues q dyshojn n efektivitetin e ksaj teknike gjat aplikimit n klas. Por krahas ksaj rryme konservatore ka edhe nj rrym tjetr msuesish q e plqen kt teknik, sepse ajo mund t siguroj disa eprsi si: a) Studim t thelluar t nj problemi, b) Jep t dy ant e nj shtje, c) sht nj teknik komode n klas dhe interesante pr nxnsit, d) Qartson ant e kundrta t nj problemi kontradiktor. Po jan pikrisht kto karakteristika, q vlersohen nga rryma liberale e msuesve n lidhje me prdorimin e debatit n klas, q nxisin te msuesit konservator ndaj debatit iden pr ta quajtur kt teknik si nj element formal n procesin e msimdhnies. Argumentet e ktyre msuesve kundr ksaj teknike shprehen nprmjet: Tendencs q ajo ka pr tu fokusuar m shum vetm te aftsia pr debat sesa te aftsia e abulimit t s vrtets, Prfshirjes me an t saj t pak nxnsve n orn e msimit, Nxitjes te nxnsit vetm t t menduarit bardh e zi. Organizimi i tekniks prezantuese t debatit krkon plotsimin e disa kushteve pr t qn e aft q t realizohet n klas me nxnsit. Disa nga kto kushte jan: duhen dy skuadra q t debatojn, duhet t jet argumente pro e kundr pr shtjen, duhet q secili antar i skuadrs t bj nj prezantim pr disa minuta dhe pastaj t kalohet te rishikimi i argumenteve t skuadrs tjetr, duhet nj moderator q t rregulloj diskutimin nprmjet hedhjes s shtjeve pr diskutim. 32

c) Brainstorming Teknika e brainstormingut nnkupton bisedn n form pyetje-prgjigje me nxns. Prgjigjet jepen n mnyr t lir nga nxnsit mbi nj problem t caktuar. Dhnia e mendimeve t tilla mund t jet individuale, m pas bashkimi ideve n ifte e n grup. Teknika realizohet n kt mnyr: bhet nj pyetje, e cila u mundson nxnsve t japin prgjigje t ndryshme. Pyetja duhet t shtrohet n formn ku nxnsit t mos kufizohen n prgjegje, t ken mundsi pr prgjigje t shumta.

32

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 133

37

Kjo teknik ndihmon pr gjenerimin e ideve t nxnsve duke stimuluar t menduarit e tyre nprmjet diskutimeve dhe aktiviteteve przgjedhse. Msuesi shpesh her pr realizimin e ksaj teknike hedh nj pyetje ose nj problem pr diskutim n klas dhe i krkon grupit t nxnsve q t mendojn pr idet, zgjidhjet apo komentet q ata kan. Antart e grupit prgjigjen ashtu si mendojn dhe pr kt nuk kan asnj penges q mund t vij nga fakti se ata e than mir prgjigjen apo e than gabim. Pra t gjith nxnsit n grup shprehin idet e tyre nprmjet tekniks s brainstormit duke gjeneruar nj sr idesh apo zgjidhjesh pr problemin. Qllimi i ksaj teknike sht t gjeneroj sa m shum ide. Pas gjenerimit t ideve antart e grupit kalojn n nj diskutim pr t nxjerr prgjigjen e sakt nga moria e zgjidhjeve q u dhan duke vendosur bashkarisht pr zgjidhjen e drejt. 33 Kjo fjal e prdorur n anglisht n gjuhn shqipe do t thot stuhi mendimesh. Brainstorming-u sht nj veprimtari q shrben si fillimi i nj diskutimi n msim pr nj problem t caktuar, i cili m pas vazhdon me metoda e teknika t tjera. Qllimi i prdorimit t Brainstorming-ut sht t vr n dukje sa m shum ide, zgjidhje ose komente p nj problem t dhn. Brainstormin krkon t mbahet parasysh: Asnj prej zgjidhjeve e ideve t mos kitikohet. T nxiten nxnsit t shprehin ide. Diskutimi t zhvillohet pr gjra t njohura. T aktivizohen edhe nxns t ndrojtur. T shrbej si nxehje e trurit. 34 Udhheqsi e fillon seancn e vrshimit t shpejt t ideve duke prshkruar shkurt problemin q shqyrtohet. Pasi t jet br e ditur tema dhe prpara fillimit t diskutimit, sht e domosdoshme q t zgjidhet nj mnyr pr regjistrimin e tij. Mund t mbahen shnim me shkrim nga nj apo dy nxns q shkruajn shpejt. Udhheqsi duhet ti theksoj grupit faktin se duhen regjistruar t gjitha idet. T gjith pjestart e grupit duhet ta kuptojn se rndsia e sasis s sugjerimeve sht e madhe. 35 Prdorimi i breinstormingut sjell disa prfitimi n kto drejtime: 33 34

Zhvillon aftsit pjesmarrse t t gjith nxnsve;

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 141 G, Trandafili, M, Karaguni,Brainstorming, Metodika e gjeografis, Erik, fq 20 35 M, Bardhyl, Diskutimi dhe t nxnt n bashkpunim, Meteodologjia e msimdhnies, Albgraf, Tiran 2003, Fq 172

38

Rrit pavarsin e gjykimit t nxnsve; Nxit nxnsit t shprehin at q din; Zbulon preferencat e nxnsve; Sugjeron arsye pr t vazhduar diskutimin n forma tjera. 36

d) Rrjeti i diskutimit Rrjeti i diskutimit sht nj teknik e ndrtuar mbi nj pyetje t hapur, pyetje q pranon si prgjigje pozitive ashtu edhe prgjigje negative. Prdoret pr t nxitur shkmbimin e argumenteve ndrmjet grupeve t nxnsve. Brenda nj periudhe kohe t caktuar nxnsit shkruajn argumentet e tyre rreth pyetjes s br dhe pastaj bjn diskutime me njri-tjetrin. Gjat ksaj teknike bhet organizimi grafik i informacionit. Nxnsit n kt veprimtari jan m t vmendshm n leximin e tekstit pr t kuptuar prmbajtjen dhe iden kryesore t tij. Kjo teknik zbatohet duke hartuar msuesi nj pyetje binare ( pyetje q pranon prgjigje pozitive ose negative) q tregon thelbin e shtjes q trajtohen n tekst. Msuesi u krkon nxnsve q t argumentojn prgjigjet e tyre pse jan pro apo kundr shtjes duke i shnuar n organizuesin grafik q ka formuluar msuesi n tabeln e zez. Nga diskutimi q kryet, do nxns kupton se cili sht thelbi, shtja e msimit, shkruajn ose argumentojn, n diskutim prfshihen t gjith nxnsit. e) Diskutime vler-qartsuese N kt teknik prfshihen diskutime t shkurtra, t llojit t zbulimit t cilat jan shum t dobishme dhe i ndihmojn nxnsit t zbulojn dhe t kuptojn vlerat dhe u jep atyre mundsi pr t analizuar kndvshtrimet e tyre, gjithashtu q kto kndvshtrime ti krahasojn me

kndvshtrimet e nxnsve t tjer. Diskutimet vler-qartsuese shpesh her, gjat ors s msimit mund t lindin n mnyr t natyrshme. Nse nuk ka situata t cilat e nxisin kt lloj diskutimi msuesi mund t prdori rrug indirekte pr t paraqitur nj gjykim vlere ose nj konflikt. Pyetjet provokuese, pikturat, incizimet, anekdotat apo situata t tjera q jan t ngjashme me kto, jan rrug indirekte pr t realizuar nj diskutim vler-qartsues. Msuesi duke u munduar q t shmangi predikimin e tij tek nxnsit se mendimi i tyre sht i gabuar, dhe n kt mnyr ai krijon n klas nj klim mbshtetse, inkurajuese dhe stimuluese pr t nxitur tek ata n dhnien e sa m shum36

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Metodat aplikative pr zbulimin dhe qartsimin e vlerave t nxnsit, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 174

39

mendimeve dhe alternativave t tyre. Gjithashtu msuesi mundohet q t eleminoj teknika t tjera q bllokojn procesin e t menduarit te nxnsit. Me an t diskutimit vler-qartsues, msuesi synon t shkoj drejt nj fundi t paprcaktuar, jo gjykues dhe t lir nga presioni mbi mendimin e nxnsit pr vlern e diskutuar, qllimi i tij sht q t forcoj tek nxnsit t kuptuarin e problemit dhe jo t moralizoj.

f) Kllaster Nocioni kllaster vjen nga fjala angleze cluster, q do t thot grumbull. Kjo sht nj teknik q nxit t menduarin kritik. N teknikn e kllasterit ndrthuret e lexuara me t shkruarn. Msuesi u jep nxnsve nj tem dhe ata menjher fillojn t shkruajn far din rreth asaj teme. Nxnsit shkruajn mendimet, idet, shprehjet, fjalt pa gjykuar pr to. Gjithashtu, n t njjtn koh krijohen edhe lidhje t njohurive me njra-tjetrn. Msuesi kur jep temn prcakton dhe nj afat kohe, nxnsit shkruajn brenda ktij afati kohor q kan n dispozicion. Kjo veprimtari realizohet n faza t ndryshme t ors s msimit. Kllasteri quhet ndryshe Pem e mendimeve. Kjo teknik nxit nxnsit t mendojn lirshm dhe hapur pr problemet e caktuara,. Ajo krkon nj struktur t mjaftueshme pr t nxitur t menduarit pr lidhjet ndrmjet ideve. sht nj form jo lineare e t menduarit, e lidhur m shum me faktin se si funksionon mendja. Ky mund t prdoret n fazn e evokimit dhe t reflektimit. Pr t zbuluar kllasterin duhet t kryhen kto pun: Prshkruhet veprimtaria dhe hapat e paraqitur n klaster; Msuesi przgjedh nj tem e cila sht n interes pr nxnsit dhe e prshtat me procesin, si nj proces n grup; Pasi u jepet tema nxnsve, u lihet atyre koh q t bjn nj kllaster rreth tems; Planifikohet koha q pjesmarrsit e grupit t shkmbejn kllasterat e tyre me grupin dhe mendime ne njri-tjetrin; Diskutohet n nivel klase apo me ifte pr prmbajtjen dhe mnyrn se si ata mund ta prdorin at n t ardhmen. Pasi diskutohet, rishikohen fazat e strukturs si mund t prdoret kllasteri.

40

g) Simulimi N thelb nj simulim ndryshon nga nj situat e lojs me role. Simulimi sht realizimi i nj episodi q sht sa m afr jets reale, por me disa faktor t rrezikshm e t komplikuar q jan hequr prej tij. Situatat simuluese synojn pr zhvillimin e aftsive personale t nxnsit. Ato mund t jen t dobishme pr ti ndihmuar nxnsit q t zbulojn e kuptojn plot gjra n diskutimin e vlerave t jets. P.sh. kur nj nxns provon t drejtoj nj debat t simuluar n klas ai jo vetm q fiton aftsi n praktikat e drejtimit t debatit n lndn e edukimit qytetar, por kupton edhe m thell brendin e ligjeve q menaxhojn shtjen q simulohet. Ose orn e msimit t shkencave sociale, nxnsit q simulojn menaxhimin e nj biznesi msojn se far ndodh kur ata blejn m shum se duhet, vendosin mime m t larta dhe bjn gabime strategjike. Nxnsit nprmjet ktyre situatave kalojn prmes nj procesi real t asaj q jan duke msuar. Kjo sht vlera e simulimit. Duke marr prsipr role n aktivitetin e simuluar, shpresohet se nxnsit do t kuptojn situatn reale dhe mnyrn sesi duhet t veprojn n t. Simulimi ndryshon nga loja me role pr faktin se skenart duhet t skicohen me shum kujdes gjat simulimit. Nxnsve n kto skenare u caktohen role t prcaktuara qart. Nn trysnin e ktij simulimi kur nxnsit prballen me situate t njjta n jetn e vrtet, krkojn t veprojn sin situatn e simuluar. Nxnsit gjat veprimit t situats simuluese nuk jan t lir, por duhet ti qndrojn besnik rolit t tyre dhe ti realizojn veprat sipas kufijve t paracaktuar nga rolet q kan marr prsipr dhe nga realitetet e situats s simuluar. Gjat simulimit prdoren veprimtari ku nxnsit aktrojn pjes ose element t nj procesi dhe tregojn se si punon ai.37

h) Pyetjet Kjo teknik ka n themel t saj prdorimin e pyetjeve nga msuesi dhe marrjen e prgjigjeve nga nxnsit. N msimdhnie qllimi i prdorimit t pyetjeve jan pr t motivuar nxnsit, pr ti prfshir n veprimtari, pr t nxitur t menduarin, pr t ndihmuar nxnsit n interpretimin e problemit dhe t zgjidhjes s tij s bashku me materialet e tjera. Mesuesi prdor pyetjet sokratike dhe organizohet mbi bazn e dialogut msues-nxns.

37

A, Tamo, E, Rapti, Th, Karaj, Metodat aplikative p zbulimin dhe qartsimin e vlerave t nxnsit, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 185

41

i) Diagrami i venit Diagram i venit sht nj teknik e cila shrben pr t br krahasime. Me an t diagramit t venit nxnsit gjejn t prbashktat dhe t veantat e dy koncepteve, dukurive, objekteve, personazheve etj. Diagram ndrtohet me an t ndrtimit t dy rrathve t mbivendosur, me nj hapsir n mes. Diagrami i venit prdoret pr t br ndryshimin e ideve dhe tregon t prbashktat q ato kan me njra-tjetrn. Prdoret pr kontrastimin e ideve, duke treguar njkohsisht t prbashktat q ato kan me njra-tjetrn. Ky diagram prdoret gjat fazs s reflektimit. Veprimtaria zagj 10-20 minuta, n varsi nga specifikat e tems. j) Rrethi Teknika e rrethit u krijon mundsi nxnsve q t shprehin lirshm idet, mendimet dhe ndjenjat e tyre. Organizimi i klass n kt teknik sht vendosja e t gjith nxnsve t klass n nj rreth. Kjo mnyr e vendosjes u tregon nxnsve se ata jan t gjith t barabart prball njri-tjetrit. Msuesi pranon do lloj diskutimi t nxnsve, por secili nxns ka t drejt q t flas vetm njher. Nxnsit duhet t flasin me radh, ta dgjojn njri-tjetrin dhe t mos ndrhyjn pr t ndrprer mendimin e shokut apo t shoqes. N mnyr graduale nxnsit duhet t krijojn bashkpunim me njri-tjetrin pr t mos kundrshtuar apo gjykuar prgjigjet e gabuara. Msuesi duhet ti motivoj nxnsit q t ndjehen t vlersuar dhe q ata dgjohen nga t tjert.

k) Tabela e koncepteve Kjo teknik sht e rendsishme pr prpunimin e prmbajtjeve ku t ket disa kategori pr tu krahasuar, paraqet nj mnyr pr organizimin e informacioneve. Tabela e koncepteve zakonisht aplikohet n fund t ores msimore n fazn e reflektimit, por kjo teknik mund t prdoret edhe n fazn e evokimit, gjat prsritje etj. Gjithashtu prdoret n raste kur jepen njkohsisht m shum se nj koncept apo dukuri. Hapat q msuesi ndjek n kt teknik jan: Udhzon nxnsit mbi formulimin e tabels, ose msuesi mund tua japi nxnsve tabeln t gatshme Gjrat q do t krahasohen do t rradhiten n rreshtat e tabels N kolon vendosen tiparet q do t krahasohen Bhen krahasimet, duke shkruar brenda katrorve t kolonave mendimet e nxnsve42

Msuesi vizaton, nj tabel n t ciln shkruan prgjigjet e nxnsve sipas kategorive. Kjo tabel mund t prdoret dhe kur nxnsit diskutojn kategori q mund t krahasohen. Tabela e koncepteve sht nj teknik me an t s cils informacioni mund t organizohet n mnyr t till q t jet m i kuptueshm. Kjo teknik prdoret n ato raste kur jan disa koncepte, personazhe, veti, njerz, objekte etj., q duhet krahasuar me njri-tjetrin. E shprehur n tabel, n rreshta do t renditen ato gjrat q duam t krahasojm. 38

3.2 Teknikat e puns me grupe a) Loja me role Loja me role sht nj teknik q krkon ndrveprimin e dy a m shum nxnsve n klas pr dramatizimin e nj situate t planifikuar pr tu luajtur nga ata. Pra, nxnsit ndrveprojn n grup. Procedurat pr realizimin e ksaj teknike lidhen me kuptimin e situats s lojs, prcaktimin e roleve, ndarja e nxnsve n role, t msuarit e roleve (pjesve) nga secili nxns dhe luajtja e rolit. far sht loja? Dirdni (Dearden) tregon se ende nuk ka prcaktuar karakteristikat e lojs. N kopshte dhe shkolla mund t jet: Vrapim n oborrin e shkolls. Loj me lodrat mbi tavolin. Imitim i babait dhe i nns. Prfshirje n lojra t drejtuara dhe t rregulluara nga t rriturit. Luajtje dhe hipje mbi kal. Jan br prpjekje pr t prcaktuar tipat e sjelljes n loj. P.Sh., Piazheja, bnte dallimin ndrmjet lojs praktike, q prfshin prsritjen e veprimeve derisa ato t zotrohen plotsisht, lojs simbolike q prfshin prdorimin e simboleve dhe lojrave me rregulla. Ai argumentonte se fmijt do ta zhvillojn aftsin e prvetsimit t niveleve n rritje t abstraksionit prmes sjelljes n loj. Loja sht me t vrtet puna e fmijs, mjeti me an t t cilit ai rritet dhe zhvillohet. Loja aktive mund t shihet si shenj e shndetit mendor dhe mungesa e saj mund t shihet ose si disa defekte t lindura, ose si smundje mendore.

38

QTKA, Teknika dhe metoda t t msuarit me n qendr nxnsin, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor 2005, Fq 34

43

Loja ndihmon n: a) Zhvillimin fizik b) Shndetin mendor t fmijs c) Zhvillimin intelektual Kjo teknik ka si synim t krijoj rrethana dhe ngjarje t drejtprdrejta, q ndihmojn t kuptuarit e situats dhe inkurajojn frymzimin e nxnsve q interpretojn. 39 sht veprimtaria q prfshin punn n ift ose n grup m t gjer, e cila krijon situat t gzueshme pr fmijt gjat procesit t t msuarit. sht nj teknik e dobishme pr gjetjen e zgjidhjeve t konflikteve dhe t problemeve t jets s prditshme, zhvillon solidaritetin me t tjert, fitimin e besimit, pasuron komunikimin dhe zhvillon aftsit dgjimore. 40 Roli i tekniks me lojn me role prdoret pr nxitjen e sjelljeve dhe reagimeve t prfituara n jetn e vrtet. Rolet merren nga 2 ose disa nxns dhe vrojtues. Nxnsit q marrin rolet msohen nga msuesi q t mendojn se si do t silleshin vrtet n at situat. Loja me role nuk sht prsritje e nj materiali por sht nj recitim i vrtet i subjektit. Elementet kryesore n teknikn me role jan: prgatija e nj skene ku veprojn pjesmarrsit, pjesmarrsit e lojs recitojn spontanisht n varsi t situats. Rndsi t madhe merr auditori. Msuesi duhet t kontrolloj veprimet e nxnsve n situat skenike dhe t ndrhyj pr t lehtsuar veprimin kur shikon ngadalsim t procesit. Loja me role shfrytzon edhe teknika t tjera si: vetprezantimi, monologu, kthimi i roleve. Loja me role shrben pr interpretimin dhe analizimin e sjelljeve dhe roleve shoqrore, n marrdhniet ndrpersonale. Msuesi mund t prdor teknikat e lojs me role dhe stimulimin si nj mjet q nxisin me sukses t msuarin e nxnsit prmes zbulimit. Ai duke u prpjekur pr t simuluar nj problem t vrtet, tenton t transmetoj te nxnsit t kuptuarin e nj situate problematike. Loja me role mund t jet e dobishme: Pr t qartsuar dhe demostruar qndrime dhe koncepte, Pr t thelluar kuptimin e situatave sociale, Pr ti prgatitur nxnsit pr situata reale (si pr shembull praktikimi i procedurave t intervists, t cilat do t prdoren n nj studim), Pr t planifikuar dhe provuar strategji pr zgjidhjen e problemeve,39 40

B, Musai, Zhvillimi personal, social dhe moral, Psikologji edukimi, Tiran, 1999, Fq 73 ISP, Simulimi dhe loja me role, Edukimi ndrkulturor dhe i t drejtave t njeriut n shkoll , Dita, Tiran, 2003, Fq 64

44

Pr t testuar zgjidhje hipotetike t problemeve. 41 Por luajtja e roleve ka dhe nj sr mangsish sepse: Krkon koh; Shpeshher nuk sht aq realiste sa duhet dhe ndodh t rezultoj me koncepte t gabuara; shtje tepr serioze, shpesh mendohen si argtim. Pra, nga analizat mund t themi se teknika e lojs me role shpesh sht nj dramatizim pa br prova, n t cilin aktort prpiqen t qartsojn nj situat, duke luajtur rolet e pjesmarrsve n at situat. Elementet e tekniks s lojs me role jan: Informimi dhe udhzimi i nxnsve, msuesi u shpjegon temn dhe krijon nj situat t kuptueshme pr secilin nxns; Marrja e informacionit, komenteve, analiza e mnyrs s luajtjes s roleve dhe identifikimi i koncepteve t ndryshme t msuara; Jan disa lojra q mund t zhvillojn msuesit n klas si: kapi ata, shoku sekret, un spiunoj t cilat jan aktivitete mjaft zbavitse pr nxnsit dhe i nxisin nxnsit pr bashkpunim. a) Kubimi Qllimi i tekniks s kubimit sht q t nxirren sa m shum ide dhe prfundime pr temn. Kjo teknik prdoret n fazn e evokimit kur prmbajtja sht e njohur pr nxnsit, prdoret n fazn e reflektimit pasi ata t ken zotruar njohuri pr temn.n varsi t tems kjo teknik mund t prdoret edhe n fazn e realizimit t kuptimit. Hapat e ksaj teknike jan: Msuesi prezanton temn U krkon nxnsve q t bjn nj prfytyrim pr temen Jepen udhzimet npr t cilat do t punohet Nxnsi prshkruajn problematikn apo dukurin Bjn krahasime T tregojn ns kjo ngjarje u kujton atyre dika q u ka ndodhur vrtet41

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Metodat aplikative pr zbulimin dhe qartsimin e vlerace t nxnsit, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 183

45

Analizojn Zbatohet, pse na duhet dhe prse e prdorim? T arsyetojn

N klasat fillore mund t punohet me m pak se 6 faqet e kubit. Teknika e kubimit sht e prshtatshme zakonisht n or e prstitjeve, n mnyr q prsritja t bht n formn e lojs. Kubi prbhet nga 6 faqe, dhe n seciln nga 6 faqet e kubit shkruhet nga nj pyetje, problem i msimit, shtje etj. Kubi hidhet dhe kur t bjeri do t trajtohet ajo pjes apo ai problem i cili do ndodhet n faqn q kubi do bjeri. Kjo sht nj teknik shum zbavitse. Kubimi sht nj teknik q ndihmon shqyrtimin e nj teme nga kndvshtrime t ndryshme. N seciln faqe t kubit shkruhen 6 krkesa, si: Prshkruaj, Krahaso, Shoqro, Analizo, Zbato dhe argument. Pr seciln prej tyre nxnsit do t shkruajn pr nj afat kohor q cakton msuesi. Kto krkesa jan n prputhje me nivelet e taksonomis s Blumit. Paraqitet n fillim tema. M pas msuesi i udhzon nxnsit q t mendojn pr tu dhn prgjigje pyetjeve t cilat ai do t ushtroj dhe ta prshkruajn at: (format, shenjat, prmasat, ngjyrat etj.) 42

b) Pesvargshi Pesvargshi sht nj teknik n t ciln formohet nj poem q krkon prmbledhjen e informacionit dhe materialeve n nj shprehje t sakt e cila prshkruan dhe reflekton rreth tems. Grupet vihen n pun q t bjn pesvargsh. Pr nxnsit kjo gj sht e vshtir n fillim. Msuesi u jep nxnsve nj tem t formojn pesvargshin duke shfrytzuar nj periudh kohe prej 5 deri n 7 minuta. M pas ata i kthehen partnerit t tyre t cilt shkruajn nga nj pesvargsh dhe pr t vendosin s bashku. Pesvargshi realizohet n baz t nj strukture t caktuar dhe shrben pr t sintetizuar informacionin. Nxnsit p t shkruar pesvargshin duhet tu prmbahen ktyre rregullave: N rreshtin e par bhet prshkrimi me nj fjal i tems (zakonisht emr) N rreshtin e dyt, prshkrimi me dy fjal i tems ( shkruhen dy mbiemra) Rreshti i tret ka tre fjal, me an t cilave shrehin veprime t te