metal sektÖrÜnde Ġġ saĞliĞi ve …...metal sektÖrÜnde Ġġ saĞliĞi ve gÜvenlĠĞĠ...

METAL SEKTÖRÜNDE Ġġ SAĞLIĞI

VE GÜVENLĠĞĠ EĞĠTĠM MODÜLÜ

YAZARLAR

Hafize Gönen Kebapçı Désirée Scalia

Irene De Laurentiis Ġsmet Kebapçı

Natasa Urbancikova Slavka Ruseva

Tuncay Uçar

E-Öğrenme için eğitim materyali

2018

Proje No. 2016-1-TR01-KA202-034976

Bu proje Erasmus+ Programı kapsamında Avrupa Komisyonu tarafından desteklenerek finanse

edilmiĢtir. Ancak burada yer alan görüĢlerden Avrupa Komisyonu ve Türkiye Ulusal Ajansı sorumlu

tutulamaz."

Yazarlar: Désirée Scalia

Hafize Gönen Kebapçı

Irene De Laurentiis

Ġsmet Kebapçı

Natasa Urbancikova

Slavka Ruseva

Tuncay Uçar

Editörler: Mehmet Özdemir

Yahya Yılmaz

1.Baskı , Haziran 2018

Ankara

Bu yayını www.ohasineurope.com adresinden ücretsiz ve dijital olarak edinebilirsiniz.

Certificate Number: 40873

ISBN: 978-605-81600-5-7

Baskı ve Cilt

SONÇAĞ Yayıncılık Matbaacılık Reklam San.Tic.Ltd.ġti. 0312 341 36 67

http://www.ohasineurope.com/

ÖNSÖZ

Dört ülkeden (Türkiye, Bulgaristan, Ġtalya ve Slovakya) ortakların iĢbirliği

ile yürütülen ĠnĢaat ve Metal Sektörlerinde ĠĢ Güvenliği ve Risk Kontrolü

Projesinin amacı, önemi hem Avrupa'da hem de Türkiye'de artmakta olan

mesleki eğitime iĢ sağlığı ve güvenliği (ĠSG) yönünden katkıda bulunmaktır.

Bununla birlikte, farkındalık açısından, mesleki ve teknik eğitim kurumları

Türkiye'de istenilen seviyede değildir ve bu nedenle bu proje, metal

sektörüne iĢgücü yetiĢtiren mesleki ve teknik okulların öğrencileri arasında

iĢ sağlığı ve güvenliği bilincini artırmayı ve Türkiye'de AB müktesebatının

uygulama kapasitesini artırmayı hedeflemektedir. Dolayısıyla proje, "Yok

etmek mümkün olmasa bile küçült ve kontrol et" ilkesine dayanır.

Metal Sektöründe çalıĢmaya baĢlayacak olan Mesleki ve Teknik Anadolu

Lisesi Metal Teknolojisi Alanı öğrencilerinin bilgi ve becerilerini arttırmak,

farkındalık yaratmak ve nihayetinde metal sektöründe meydana gelen iĢ

kazalarını en aza indirmek amacıyla "Metal Sektöründe ĠĢ Sağlığı ve

Güvenliği Eğitim Modülü" adlı bu çalıĢma hazırlanmıĢtır.

Bu çalıĢma, "KA2 - Yenilik için ĠĢbirliği ve Ġyi Uygulamaların DeğiĢimi,

Mesleki Eğitim Ġçin Stratejik Ortaklıklar" kapsamında yürütülen "ĠnĢaat ve

Metal Sektörlerinde ĠĢ Güvenliği ve Risk Kontrolü" adlı projenin fikri çıktısı

kapsamında oluĢturulmuĢ ve öğrencilerin hizmetine sunulmuĢtur.

ĠÇĠNDEKĠLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................ 4

1. KAYNAK ATÖLYELERĠNDE Ġġ GÜVENLĠĞĠ .............................. 8

1.1. Kaynak ĠĢlerindeki Tehlikelerden Korunma ........................................... 9

1.1.1. Elektrik Tehlikesinden Korunma ....................................................... 9

1.1.2. Elektro Manyetik Alan Tehlikesinden Korunma ............................. 10

1.1.3. IĢın Tehlikesinden Korunma: .......................................................... 10

1.1.4. Yangın ve Patlama Tehlikesinden Korunma ................................... 11

1.1.5. Kaynak Gazı ve Duman Tehlikesinden Korunma ........................... 11

1.1.6. Sıcak Yüzeylere Temas Tehlikesinden Korunma: .......................... 12

1.1.7. Kaynak ĠĢlerinde Kullanılan Gazlardan Kaynaklı Tehlikelerden

Korunma .................................................................................................... 12

1.1.8. TaĢlama ve Kesme ĠĢlerinden Kaynaklı Tehlikelerden Korunma ... 13

1.1.9. Çekiçleme ve Darbeli ÇalıĢmadan Kaynaklı Tehlikelerden Korunma

................................................................................................................... 14

1.1.10. Ergonomik Zorlanmalardan Korunma ........................................... 14

1.1.11. Gürültüden Korunma.................................................................. 14

1.1.12. Kapalı Ortamda ÇalıĢmadan Kaynaklı Tehlikelerden Korunma ... 15

1.1.13.Yüksekte Yapılan ÇalıĢmalardan Kaynaklı Tehlikelerden Korunma

................................................................................................................... 15

2. METAL YÜZEY ĠġLEMLERĠNDE Ġġ GÜVENLĠĞĠ .................... 19

2.1. Yüzey Hazırlığı, Yüzeylerin Temizlenmesi .......................................... 20

2.1.1. Tel Fırçalarla Temizleme ................................................................. 20

2.1.2. Zımpara Ġle Temizleme .................................................................... 20

2.1.3. Zımpara Makinesi Ġle Zımparalama Yaparken Alınacak ĠĢ Güvenliği

Önlemleri ................................................................................................... 21

2.2. Sabit ve Seyyar TaĢlama Tezgahlarında ÇalıĢırken Alınacak ĠĢ

Güvenliği Önlemleri ..................................................................................... 22

2.3. Kumla Temizleme ................................................................................. 24

Metal Sanayi Sektöründe ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Modülü

2.4. Kimyasal Yöntemlerle Temizleme ........................................................ 25

2.5. Astarlama ve Macunlama ...................................................................... 26

2.6. Boyama .................................................................................................. 27

2.6.1. Boyama ĠĢlerinde Alınacak ĠSG (ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği) Önlemleri:

................................................................................................................... 27

3. SICAK VE SOĞUK ġEKĠLLENDĠRMEDE Ġġ GÜVENLĠĞĠ....... 32

3.1. Mekanik Presler ..................................................................................... 33

3.2. Hidrolik Presler ...................................................................................... 33

3.3. Preslerle Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması Gereken ĠSG Tedbirleri ....... 34

3.4. ġahmerdan (Mekanik Çekiç) Kullanılırken Alınacak Güvenlik

Önlemleri ...................................................................................................... 38

4. ÇELĠK YAPILANDIRMADA Ġġ GÜVENLĠĞĠ .............................. 42

4.1. Montaj Yerinin Hazırlanması ................................................................ 44

4.1.1. Ġskelenin Kurulması: ........................................................................ 44

4.1.1.1. Çelik Sehpa Ġskeleler .................................................................... 45

4.1.1.2. Çelik Çıkma Ġskeleler ................................................................... 45

4.1.1.3. Boru Ġskeleler ................................................................................ 46

4.1.1.4. Askılı Makaralı Cephe Ġskelesi ..................................................... 46

4.1.1.5. Hareketli Ġskeleler ......................................................................... 46

4.2. Ġskelede ÇalıĢma Talimatları .............................................................. 47

4.3. Montaj Metodu ...................................................................................... 49

4.4. ġantiye Ortamında, Kaynaklı Montajın Sakıncaları .............................. 50

4.5. Montaj Öncesi Hazırlık.......................................................................... 51

4.5.1. Montaj Öncesi Çelik Eleman ve Ekipmanlarının Hazırlanması ...... 51

5. DEMĠR VE ALÜMĠNYUM DOĞRAMADA Ġġ GÜVENLĠĞĠ ...... 56

5.1. Giyotin Makas Kullanma Talimatı ........................................................ 59

5.2. Abkant Pres Kullanma Talimatı ............................................................ 59

5.3. Caka (Kenet Makinası) Kullanma Talimatı ........................................... 60


5.4. Daire Testere ve Tezgah Üstü Profil Kesme Makinası Kullanma

Talimatı ......................................................................................................... 60

5.5. Matkap Tezgahı Kullanma Talimatı ...................................................... 61

5.6. Spiral (Jet TaĢı) Kullanma Talimatı ...................................................... 62

6. METAL SEKTÖRÜ MESLEK HASTALIKLARI VE KORUNMA

YOLLARI ................................................................................................... 66

6.1. Fiziksel Nedenli Meslek Hastalıkları .................................................... 66

6.2. Kimyasal Nedenli Meslek Hastalıkları: ................................................. 66

6.3. Tozlarla Meydana Gelen Meslek Hastalıkları: ...................................... 67

6.4. Ergonomik Faktörlere Bağlı Meslek Hastalıkları: ................................ 67

7. KAYNAKÇA ....................................................................................... 72

8. CEVAP ANAHTARI .......................................................................... 74

9. METAL SEKTÖRÜ HABER AKIġI MODÜLÜ ............................. 76

10. METAL SEKTÖRÜ DÜNYA MODÜLÜ ......................................... 79

11. AÇIKLAMALI RĠSK TERĠMLERĠ SÖZLÜĞÜ ............................ 95


Sayfa | 8

1. KAYNAK ATÖLYELERĠNDE Ġġ GÜVENLĠĞĠ

Genel Değerlendirme

Bu bölüm, kaynak iĢlemleri sırasında sağlığı koruma ve güvenliği

sağlama konusundaki bilgileri içermektedir. Muhtelif tehlike türleri ve

açıklanması gereken önlemler anlatılmaktadır.

Amaçlar

Bu bölümde Ģunları öğreneceksiniz:

Kaynak nedir ve metal endüstrisinde ne tür kaynak iĢlemleri

kullanılmaktadır,

Kaynak esnasında ne tür tehlikeler güvence altına alınabilir ve

bunlardan nasıl sakınılır.

GiriĢ

Kaynak iĢlemi, metal veya termoplastik malzemeleri birbiriyle ısı

yardımıyla birleĢtirmek için kullanılan bir imalat yöntemidir. Metallerin

birleĢtirilmesinde kullanılan mekanik yöntemlere nazaran daha sağlam ve

daha kolay olması nedeniyle kaynak teknolojisi; metal endüstrisinde çok

yaygın olarak kullanılmaktadır. Kaynak kullanımının yaygınlaĢmasıyla

birlikte bu alanda çalıĢanların sayısı da hızla artmakta ve yaĢanan iĢ kazası

sayısında da artıĢ gözlenmektedir.

Metal endüstrisinde yaygın olarak Ģu kaynak yöntemleri

kullanılmaktadır:

A-Elektrik ark kaynakları

1. Örtülü elektrik ark kaynakları


Sayfa | 9

2. Gaz altı elektrik ark kaynakları

2.1. Eriyen elektrotla gaz altı kaynağı (MĠG-MAG)

2.1.2. MĠG: Metal inert gaz altı kaynağı (helyum)

2.1.2. MAG: Metal aktif gaz altı kaynağı (karbondioksit)

2.2. Tungsten inert gaz altı kaynağı (TĠG)

3. Toz altı ark kaynağı

4. Nokta veya punta kaynağı

B-Elektron ıĢın kaynağı

C-Lazer Kaynağı

D-Oksijen gaz kaynakları

Oksi-asetilen gaz kaynağı

Oksi-hidrojen gaz kaynağı

Oksi-LPG gaz kaynağı

Oksi-doğal gaz kaynağı

1.1. Kaynak ĠĢlerindeki Tehlikelerden Korunma

1.1.1. Elektrik Tehlikesinden Korunma: Ark kaynağı yaparken elektrik

çarpması olayı makine boĢta çalıĢırken meydana gelir. Kaynak esnasında

gerilim 20-30 volt iken makine boĢta çalıĢırken gerilim 65-100 volta kadar

yükselir. Elektrik çarpmasını önlemek için pensenin ve elektrotun metal

kısmı çıplak elle, özellikle sol elle tutulmamalı, pense ile Ģase arasında insan

vücuduyla köprü oluĢturulmamalıdır.

Elektrik kabloları ile kaynak pensesi izoleli olmalı ve sağlamlığı sürekli

kontrol edilmelidir. Kaynak makinesi topraklanmalı, Ģebeke gerilimi

kesilmeden makinede bakım ve onarım çalıĢması yapılmamalıdır. Ayrıca

elektrik panosunda kaçak akım rölesi bulunmalıdır.


Sayfa | 10

Kaynak pensesi koltuk altında tutulmamalı, çalıĢmaya ara verildiğinde kuru

tahta zemin üzerine bırakılmalıdır. Kaynak yapılan yerin ıslak olmamasına

özen gösterilmelidir.

1.1.2. Elektro Manyetik Alan Tehlikesinden Korunma: Elektrik akımını

taĢıyan kablolar ve yüzeylerin etrafında manyetik alan oluĢur. En güçlü

manyetik alan direnç kaynağı esnasında ortaya çıkar. ÇalıĢmalar

olabildiğince manyetik alandan uzakta yapılmalıdır. Elektro manyetik alan

kalp pili olan kiĢiler için uygun değildir. Bu kiĢilerin direnç kaynağı yapılan

yerde bulunmamaları gerekir.

1.1.3. IĢın Tehlikesinden Korunma: Kaynak esnasında çıkan ıĢınların %

60‟ı kızılötesi (infrared) ıĢın, % 30‟u parlak görünen ıĢın ve % 10‟u da

morötesi (ultraviyole) ıĢınlardır. Kızılötesi ıĢınlar gözlerde kum batması

hissine, mercek ve korneada hasara ve deride yanıklara neden olmaktadır.

Parlak görünen ıĢınlar; ıĢık stresi, yorgunluk ve mide bulantısına neden

olmaktadır. Morötesi ıĢınlar ise gözlerde görüĢ bulanıklığı, katarakt, kornea

ve iriste hasara, deri altında su toplanmasına sebep olan ciddi yanıklara

neden olurlar.

Tüm bu tehlikelerin önüne geçmek için:

Uygun KKD (KiĢisel Koruyucu Donanımlar) kullanılmalıdır.

(kaynak maskesi, deri eldiven, deri önlük, gözlük ve pamuklu

kumaĢtan iĢ elbisesi giyilmelidir)

(Video Ġzle-1: Elektrik Ark Kaynağı)

Çevredekilerin zarar görmemesi için çalıĢma yapılan yerin etrafı

paravanla çevrilmelidir.

Kaynak cinsi ve akım Ģiddetine göre gözlük veya maske seçimi

yapılmalıdır.

Standartlara uygun mineral oksitli camlar kullanılmalıdır.

Videolar/Video%20İzle%201.mp4


Sayfa | 11

1.1.4. Yangın ve Patlama Tehlikesinden Korunma: Kaynak iĢlemi

sırasında oluĢan arktan etrafa sıcak kıvılcımlar sıçramaktadır. Etrafa yayılan

kıvılcımlar, ortamda bulunan yanıcı ve patlayıcı toz, gaz ve sıvı maddelerin

patlamasına yol açabilir. Ayrıca oksi-gaz kaynağında kullanılan alev etrafta

yer alan yanıcı maddelerin tutuĢmasına neden olmaktadır. Bu nedenle

kaynak iĢlemi, yanıcı ve patlayıcı maddelerden en az 10 metre uzaklıkta

gerçekleĢtirilmelidir. Kaynak iĢlemi esnasında hemen eriĢilebilir bir yangın

söndürücü bulunmalıdır.

1.1.5. Kaynak Gazı ve Duman Tehlikesinden Korunma: Kaynak iĢlemi

yaparken, elektrotun ergimesi esnasında, kabukta bulunan bazı zararlı

maddeler gaza ve dumana dönüĢmektedir. Bu gaz ve dumanın teneffüs

edilmesi, kaynağı yapan kiĢiye ve ortamdaki kiĢilere zarar verebilir. Duman

ve gazlara fazla maruz kalma durumunda; mide bulantısı, baĢ ağrısı, baĢ

dönmesi ve metal dumanı ateĢi (metal fumefever) gibi rahatsızlıklar ve

solunum sistemi hasarları ortaya çıkmaktadır.

Resim 1.1: Kaynak IĢığı ve Dumanı ÇalıĢanların Sağlığını Bozar.

Gaz ve dumandan korunmanın en iyi yolu kaynağında tehlikeyi

ortadan kaldırmak yani gazı ve dumanı ortama yayılmadan lokal emme

(aspirasyon) ile uzaklaĢtırmaktır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda

ortam koruması yapılmalı, ortam aspiratörlerle yeterince havalandırılmalıdır.

Her iki koruma tedbirinin de alınamadığı durumlarda maske gibi uygun

KKD lar kullanılmalıdır.


Sayfa | 12

1.1.6. Sıcak Yüzeylere Temas Tehlikesinden Korunma: Elektrik ark

kaynağında sıcaklık 35000C-40000C‟ ye ulaĢır. Metal malzemeler ısıyı iyi

ilettiğinden bu sıcaklık bir süre sonra kaynak yapılan parçaya ve ona temas

eden metallere yayılır. Oksi-gaz kaynağı ile kesme ve kaynak iĢleminde de

metal malzemeler yüksek sıcaklıklara eriĢir. Yüksek sıcaklığa eriĢen

metallere çıplak derinin teması ciddi yanıklara sebep olacaktır. Bu nedenle

sıcak yüzeylere direkt temas edilmemeli, çalıĢma esnasında deri eldiven, deri

önlük ve deri tozluk giyilmelidir.

(Video Ġzle-2: Oksi-Gaz kaynağı Ġle ÇalıĢma)

1.1.7. Kaynak ĠĢlerinde Kullanılan Gazlardan Kaynaklı Tehlikelerden

Korunma: Kaynak iĢlerinde yanıcı (asetilen, LPG) ve yakıcı gazlar

(oksijen) birlikte kullanılır. Bu gazlar yüksek basınçta silindirik tüpler

içerisinde bulunmaktadır. Herhangi bir nedenle tüp üzerindeki vananın

kırılması durumunda içindeki basınçlı gaz hızla boĢalmakta bu da roket

etkisi yaratmaktadır. Bu nedenle kaynak gazlarının tüpleri uygun taĢıma

araçları ile dikkatli taĢınmalı, kolay devrilmeyecek bir Ģekilde duvara

sabitlenmelidir.

Tüplerin aĢırı ısınmasından dolayı içindeki gazın geniĢlemesi sonucu

tüp patlamaları meydana gelmektedir. Yanıcı gazların kapalı bir ortamda

birikmesi de yangın ve patlamalara neden olmaktadır. Bu nedenle yanıcı ve

yakıcı tüpler ayrı yerlerde; ısı kaynağından, direkt güneĢ ıĢığından ve yangın

tehlikesi olan yerlerden uzakta muhafaza edilmelidir. Oksijen ile yağın

teması sonucunda da yangın olabilmektedir. Bu nedenle yağlı ellerle veya

yağlı üstüpüyle tüp valflerine dokunulmamalıdır.

ġaloma ile yapılan kesme ve ısıtma iĢlemleri esnasında gaz basıncının

iyi ayarlanmaması veya yüzeyi yağlı bir malzemenin kesimi esnasında alev

geri tepme olayları yaĢanmaktadır.

Yangın ve patlamaya karĢı yanıcı ve patlayıcı maddelerden en az 10 m

uzakta çalıĢma yapılmalıdır. Ayrıca sıcak iĢ prosedürleri uygulanmalı;



Sayfa | 13

Ģaloma gerisine mutlaka yanıcı ve yakıcı gazlar için ayrı ayrı alev geri tepme

ventili kullanılmalıdır. Tanımsız, periyodik kontrolü yapılmamıĢ hiçbir tüp

kullanılmamalıdır.

(Video Ġzle-3: Oksi Asetilen Kaynağı)

1.1.8. TaĢlama ve Kesme ĠĢlerinden Kaynaklı Tehlikelerden Korunma:

Metal parçaların kesilmesi, taĢlanması ya da kaynaklı yüzeylerin

düzeltilmesi esnasında taĢlama motorları (spiral taĢı) kullanılmaktadır.

TaĢlama ve kesme iĢlemleri esnasında aĢındırılan yüzeylerden kopan

parçalar, yüksek oranda göz

yaralanmalarına neden olmaktadır.

Fırlayan sıcak parçacıklar

yangınlara da yol açabilir. Kesme

ve taĢlama esnasında taĢın

sıkıĢması durumunda taĢ patlaması

meydana gelir ve bu da çok ciddi

yaralanmalara hatta ölümlere

neden olmaktadır.

Kesme taĢı ile taĢlama iĢlemi

yapılmamalıdır. Mutlaka taĢ

koruyucusu takılı

bulundurulmalıdır. Resim 1.2: Spiral TaĢı Ġle Güvenli ÇalıĢma

(Video Ġzle-4: Spiral Ġle Tehlikeli ÇalıĢma,)

Motor devri ile taĢ devri uyumlu olmalıdır. Fırlayan parçalara karĢı

koruyucu gözlük kullanılmalıdır. Kablo ve ara uzatmalar fiĢ ve prizler

sağlam olmalıdır. Elektrik devresinde (ana ve tali panolarda) kaçak akım

rölesi kullanılmalıdır.




Sayfa | 14

(Video Ġzle-5: Spiral TaĢı Patlaması Nasıl Olur)

1.1.9. Çekiçleme ve Darbeli ÇalıĢmadan Kaynaklı Tehlikelerden

Korunma: Çekiçleme ve darbeli çalıĢma esnasında kullanılan ekipmanların

saplarının kırılması veya kopan parçaların fırlaması sonucunda kazalar

yaĢanmaktadır. Kullanılan balyoz ve çekiç sapları sağlam olmalı ve metal

yüzeyler üzerinden ayrılmaya yönelmiĢ parçalar (mantarlaĢma) taĢlanarak

düzeltilmelidir.

1.1.10. Ergonomik Zorlanmalardan Korunma: Parçaların kaldırılması

esnasında veya çalıĢma

pozisyonundan kaynaklı

ergonomik zorlanmalar söz

konusu olmaktadır. Kaynakçı,

kaynak yapılacak yere bağlı

olarak vücut zorlayıcı bir

pozisyonda çalıĢmak zorunda

kalabilmektedir. Bu da bel,

boyun fıtığı gibi sağlık

sorunlarına neden olmaktadır.

Resim 1.3: Zorlu Kaynak Pozisyonu

Kaynak yapılacak yere ve duruma bağlı olarak postürün düzgün

olmasını sağlayacak tasarımlar yapılmalı ve zorlayıcı pozisyonda uzun süre

çalıĢılmamalıdır. Bel kaslarını güçlendirici egzersizler yapılmalı, doğru

pozisyon ve vücudun doğru kullanılması ile ilgili eğitimler alınmalıdır.

1.1.11. Gürültüden Korunma: Kaynak esnasında gürültü düzeyi çoğu kez

80 dB‟i, taĢlama ve çekiçleme esnasında ise 85 dB‟i geçmektedir. Bu

nedenle ortam gürültü düzeyi ve bireysel etkilenme düzeyi ölçülmeli buna

göre kulak koruyucu kullanılmalıdır.



Sayfa | 15

1.1.12. Kapalı Ortamda ÇalıĢmadan Kaynaklı Tehlikelerden Korunma:

Kapalı alanlarda yapılan kaynak çalıĢmalarda kaynak gazlarından

dolayı boğulmalar yaĢanmaktadır. Kaynak yapılacak kapalı alana giriĢ

öncesi kapalı alanda bulunması muhtemel kirletici gazların ve oksijenin

seviyesi ölçülmelidir. Oksijen seviyesi %19,5 - %23,5 arasında olmalıdır.

Kapalı alanlarda, Oksi-asetilen ya da oksijen- LPG li kaynak

çalıĢmalarında; kesinlikle tüpler kapalı alan dıĢında bulundurulmalı, gaz

kaçaklarına karĢı önlem alınmalı ve sık sık gaz ölçümü yapılmalıdır. Kapalı

alanda yapılan kaynak iĢlerinde içerde oluĢan kirli gazlar dıĢarı atılmalı ve

içeriye temiz hava verilmelidir.

1.1.13.Yüksekte Yapılan ÇalıĢmalardan Kaynaklı Tehlikelerden

Korunma: Endüstriyel tesislerde kullanılan silo, tank, kazan vb. imalatları

esnasında ve çelik yapıların inĢasında kaynakçıların yüksekte çalıĢması söz

konusu olmaktadır. Yüksekte yapılan çalıĢmalarda çoğu kez yüksekten

düĢmeyi önleyici sistemlerin kurulmaması veya yüksekte çalıĢma

ekipmanlarının kullanılmaması sonucunda yüksekten düĢme kazaları

yaĢanmaktadır. Yüksekte çalıĢma yapan herkese “yüksekte çalıĢma eğitimi”

verilmelidir.

(Video Ġzle-6: Yüksekte ÇalıĢma Eğitimi)

Bu kazaların önlenebilmesi için, yapılan imalatın tasarımlarına uygun

yüksekten düĢmeyi önleyici iskele, çalıĢma platformları veya kiĢinin emniyet

kemerini bağlayabileceği ankraj noktaları veya yaĢam hatlarının

oluĢturulması gerekmektedir.



Sayfa | 16

Resim 1.4: Yüksekte Yapılan Kaynak ÇalıĢması


Sayfa | 17

Oto-kontrol soruları

1. Metal sanayindeki kaynak türleri hangileridir?

2. Kızılötesi ıĢınlar nelere sebebiyet verebilir?

3. Kaynak sırasında plastik eldiven, deri önlük ve deri çizme kullanabilir

misiniz?

4. TaĢlama motorlarını kullanırken, kendinizi nasıl koruyabilirsiniz?

5. Yüksek yerlerde kaynak yaparken, hangi teçhizatlara gereksinim

duyarsınız?

AlıĢtırmalar

1.Elektrik ark kaynağı iĢlemi sırasında elektrik çapmasından korunmak için

aĢağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?

A) Pense topraklanmalıdır. B) Makine topraklanmalıdır.

C) Alev kesici kullanılmalıdır. D) Pense izolesi soyulmalıdır.

2.Oksijen tüplerinin güvenli kullanımı için aĢağıdakilerden hangisi

yapılmamalıdır?

A) Duvara iyi sabitlenmelidir. B) Valfi sık sık yağlanmalıdır.

C) Valf baĢlığı takılı taĢınmalıdır. D)Markalıtüpler kullanılmalıdır.

3. ÇalıĢma ortamındaki gürültü seviyesi en fazla kaç dB olmalıdır?

A) 100 B) 110 C) 80 D) 90

4.AĢağıdakilerden hangisi Oksi-gaz kaynakçılığında kullanılması gereken

KKD‟lerden biri değildir?

A) Lastik eldiven B) Deri eldiven

C) Deri önlük D) Kaynak gözlüğü


Sayfa | 18

Sevgili öğrenciler; cevaplarınızı sayfa 74‟ deki cevap anahtarı ile

kontrol ediniz. YanlıĢ veya eksik bilgilerinizi düzeltmek için lütfen ilgili

konuyu tekrar ediniz.

Sonuç

Bu bölümde, kaynağın sağlığınızı nasıl etkileyebileceğini öğrenmiĢ

oldunuz. Farklı kaynak türlerini anlatabilirsiniz ve aynı zamanda, kaza ve

sağlık tehlikesi risklerini en aza indirmek amacıyla uygulamanız gereken

koruyucu önlemler konusunda da bilinçlenmiĢ oldunuz.

Daha Fazla Bilgi Ġçin

Metal Teknolojisi Alanı, Ark Kaynak Teknikleri Dersi Modülleri,

MEGEP, 2011.

Metal Teknolojisi Alanı, Ġleri Ark Kaynak Teknikleri Dersi Modülleri,

MEGEP, 2011.

Metal Teknolojisi Alanı, Oksi-Gaz Kaynağı Dersi Modülleri, MEGEP,

2011.


Sayfa | 19

2. METAL YÜZEY ĠġLEMLERĠNDE Ġġ GÜVENLĠĞĠ


Bu bölüm, metal yüzey iĢlemleri konusunda bilgiler

içermektedir.DeğiĢik metal yüzey temizliği türleri anlatılmakta ve çalıĢma

emniyeti önlemleri açıklanmaktadır.

Amaçlar


Metal yüzeyini boyamak için hangi aĢamalar takip edilir,

Malzeme yüzeyi temizleme yöntemleri nelerdir,

Metal yüzey iĢlemleri sırasında iĢçilerin nasıl korunacağı.

GiriĢ

Metal ürünlerin paslanmaması, aĢınmaması, çürümemesi ve daha iyi

görünmesi ya da parlaması için yüzeyleri bazı iĢlemlere tabi tutulur. Metal

ürünlerin kullanımı arttıkça, tüketici taleplerini karĢılamaya yönelik

uygulanan yüzey iĢlemlerinde de çeĢitlilik görülmektedir. Metal yüzeylere

uygulanan yüzey iĢlemleri ürünlerin dayanıklılığını arttırmakta, kullanımını

kolaylaĢtırmakta ve görüntüyü estetik hale getirmektedir. Metalleri

paslanmaya karĢı en önemli koruma yöntemi boyamadır. Neredeyse her

sanayi iĢyerinde boyama birimi bulunmaktadır.

Metal yüzeylerinin boyanmasında uygulanacak iĢlem sırası genellikle

aĢağıdaki gibidir:

Yüzey hazırlığı, yüzeylerin temizlenmesi

Astarlama, macunlama,

Boyama.


Sayfa | 20

2.1. Yüzey Hazırlığı, Yüzeylerin Temizlenmesi

2.1.1. Tel Fırçalarla Temizleme

Tel fırçalarla gereç yüzeyinin temizlenmesi, elle ve motorla olmak

üzere iki grupta incelenmektedir. Fabrikasyon üretiminde temizlenecek

parçaların fazlalığı motorla çalıĢmayı, küçük iĢletmelerdeki parça sayısının

azlığı ise elle kullanılan tel fırçaların kullanımını gerektirir. Elle kullanılan,

sabit motorlu ve seyyar motorlu olmak üzere üç çeĢit tel fırça vardır. Tel

fırça ile çalıĢma esnasında fırçanın ele zarar vermemesi için ele sağlam

eldiven takılmalı, malzemeden kalkan toz ve talaĢın göze ve solunum yoluna

kaçmaması için gözlük ve maske kullanılmalıdır.

2.1.2. Zımpara Ġle Temizleme

Yüzeyin temizlenmesi ve düzgün hale getirilmesi için uygulanabilecek

ilk yöntem aĢındırıcılar ile kaplı kâğıt veya bez gereçlerden oluĢan zımpara

kâğıtları veya motorlar ile tahrik edilen zımpara bantlarının makine

uygulamalarıdır.

Zımpara ÇeĢitleri:

ġekline göre zımparalar; rulo, levha, disk, fırça ve profilli zımparalar

olarak isimlendirilir.

Kullanıma göre ise el zımparaları ve makine zımparaları olmak üzere ikiye

ayrılır.

Resim 2.1: Seyyar Zımpara Makinesi Ġle ÇalıĢma


Sayfa | 21

Zımparalama iĢlemi elle veya makinelerle yapılabilir. Elle zımpara

yapılması durumunda metal yüzeyden kalkan talaĢların solunmaması için toz

maskesi takılmalı ve elin yıpranmaması için ise koruyucu eldiven

giyilmelidir. Ayrıca zımparalama iĢleminin yapıldığı ortam yeterince

aydınlatılmalı ve havalandırılmalıdır. Makine ile zımparalama iĢleminde iĢ

sağlığı ve güvenliği açısından en temel risk yüksek hızda hareket eden

zımpara bölümünün çalıĢanların elbiselerine veya saçlarına dolanması veya

doğrudan hareketli aksama temas sonucu zarar vermesidir. Bu sebeple

zımpara makinelerinin koruyucularının çıkarılmaması ve sadece gerekli

olduğu kadar bir alanın açıkta bırakılması gerekmektedir.

2.1.3. Zımpara Makinesi Ġle Zımparalama Yaparken Alınacak ĠĢ

Güvenliği Önlemleri

Kırık, bozuk ve iĢlevini tam olarak yerine getirmeyen veya koruyucusu

olmayan makine kesinlikle kullanılmamalıdır.

ÇalıĢma alanı temiz ve iyi aydınlatılmıĢ olmalıdır.

Zımparalamaya baĢlamadan önce zımparalanacak malzeme üzerinde

bulunan çivi, vida vb. yabancı maddeler temizlenmelidir.

Açma-Kapama anahtarı çalıĢmayan makine kullanılmamalıdır.

Makinenin fiĢini takmadan önce makine düğmesinin kapalı konumda

olduğundan emin olunmalıdır.

ÇalıĢma alanında yanıcı sıvılar ve kolay parlayan malzemeler

bulundurulmamalıdır.

ÇalıĢırken koruyucu gözlük ve eldiven kullanılmalıdır.

ÇalıĢırken uygun toz maskesi kullanılmalıdır.

Dar elbiseler giyilmeli, elbise kolları içeri kıvrılmalıdır.

Makineler sadece amacına uygun kullanılmalıdır.

ÇalıĢır durumdaki makineler baĢıboĢ bırakılmamalıdır.

Hareket halindeki zımpara taĢına dokunulmamalıdır.

Uzun süreli çalıĢmadan sonra makinenin metal kısımlarına

dokunulmamalıdır.


Sayfa | 22

Zımpara taĢını veya bandını değiĢtirirken, zımpara makinesinin kapalı

durumda olduğundan ve güç kaynağıyla bağlantısının kesildiğinden emin

olunmalıdır.

Bakım onarım çalıĢması dıĢında makinenin koruyucuları

çıkarılmamalıdır.

Bakım onarım sırasında çıkarılan koruyucular, iĢe baĢlamadan önce

yerine takılmalıdır.

Mola ve paydoslarda makine çalıĢır durumda asla terk edilmemeli ve

anahtarını kapatıp zımparanın tamamen durması beklenmelidir.

Makinenin arızalanması durumunda hemen durdurulup bakım

sorumlusuna haber verilmelidir.

ÇalıĢanın güvenliği kadar çevredekilerin de güvenliği önemsenmelidir.

ĠĢ sağlığı ve güvenliğine aykırı bir durum söz konusu olduğunda amire ve

iĢ güvenliği ekibine haber verilmelidir.

2.2. Sabit ve Seyyar TaĢlama Tezgahlarında ÇalıĢırken Alınacak ĠĢ

Güvenliği Önlemleri

Seyyar veya sabit bütün taĢlama ve kesme makinelerinde uygun taĢ

ve kesme diski koruyucu bulunmalıdır. Seyyar olanlarda

koruyucunun taĢlama ağzı 180 dereceden, sabit olanlar da 90

dereceden fazla olmamalıdır. Bu aletlerin koruyucusuz olarak

kullanılması kesinlikle yasaktır.

TaĢlama ve kesme yapan kiĢiler, gözlerini fırlayan talaĢ, çapak ve

tozlardan korumak için, uygun taĢlama gözlükleri veya yüz siperleri

kullanmalıdır. Bu gözlükler, ya her tarafı kapalı plastik çerçeveli, ya

da yan kapakları olan selüloit çerçeveli gözlükler olmalıdır. Gözlük

ve yüz siperlerinin orijinal özellikleri bozulmamalı, varsa ısı transfer

plakaları ve yan kapakları çıkarılmamalıdır. Ayrıca sıcak

kıvılcımlarla ilgili bir sorun varsa, eldiven, önlük ve toz maskesi

takılmalıdır. Uzun süre ve kapalı yerlerde seyyar aletlerle çalıĢırken,

uygun mekanik filtreli toz maskeleri de kullanılmalıdır.


Sayfa | 23

Sabit tezgâhlarda taĢ önünde, taĢlanacak parçanın üzerine konulması

ve emniyetli bir Ģekilde çalıĢılması için ayarlanabilen bir parça

dayanağı bulunmalı, bu dayanak ile taĢ arasındaki mesafe en fazla 3

mm. olacak Ģekilde ayarlanmalıdır

.

Resim 2.2: TaĢlama Makinesi

Sabit tezgâhlarda, taĢlama ve kesme iĢlemi esnasında meydana

gelebilecek tozları, gazları çıktığı yerden emen, toplayan ve dıĢarıya

atan bir aspirasyon tertibatı bulunmalıdır. Bu tertibat çalıĢtırılmadan

makine kullanılmamalıdır.

Disk, üzerinde yazan hızdan daha yüksek bir hızda

çalıĢtırılmamalıdır.

Hareketli disklerin üstünden veya çevresinden bir Ģeye uzanmaya

çalıĢılmamalıdır.

Zımpara taĢları, gerekli sağlamlıkta yapılmıĢ olmalı ve taĢtan

fırlayabilecek parçalara karĢı, uygun koruyucu içine alınmalıdır.

Tezgaha bağlanacak zımpara taĢları, iĢin ve tezgahın özelliğine

uygun olmalı, taĢın devir adedi, tezgahınkinden fazla olmamalıdır.

Bu aletler, kâğıt, talaĢ, yanıcı fiberler gibi kolay tutuĢabilir

maddelerle yanıcı ve parlayıcı sıvı ve gazların yakınında

kullanılmamalıdır. Aksi takdirde yangın tehlikesi ortaya

çıkabilecektir.


Sayfa | 24

2.3. Kumla Temizleme

Boyama iĢlemine yüzey hazırlığı için kullanılan bir diğer yöntem

kumlamadır. Küçük ve az sayıda parça için zımparalama iĢlemi kullanılırken

büyük ebatlı düz yüzeyler için ve çok sayıda küçük parça için kumlama

yöntemi kullanılır. Temel olarak kumlama yüksek basınçlı hava yardımı ile

kumun (çelik grit, bazalt, silis kumu, kuvars vb.) parça üzerine fırlatılarak,

parça üzerindeki katmanı (pas, kir vb.) aĢındırılmasıdır.

(Video Ġzle-7: Kumlama Ġle Metal Yüzeylerin

Temizlenmesi)

Kumlama iĢlemi genel olarak kumlama makinelerinde yapılır.

Kumlama makinesinde kumun ulaĢamadığı yerler için çalıĢanlar el

tabancaları ile kumlama iĢlemini tamamlarlar. Kumlama iĢlemine iĢ sağlığı

ve güvenliği açısından bakıldığında birkaç temel hususa özellikle dikkat

edilmesi gerekmektedir

.

Resim 2.3: Kumla Temizleme Yöntemi

Kumlama makinesinden kumların etrafa sıçraması sonucu zemin

kayganlaĢmaktadır. Bu sebeple kumun etrafa yayıldığı yerler kapatılmalı ve

zeminde kayganlaĢma olma ihtimaline karĢı uyarı iĢaretleri konulmalıdır.

Büyük ebatlı parçaların kumlandığı makinelerde parça hareketli iken küçük




Sayfa | 25

ebatlı parçaların kumlanmasında ise makinenin tablası hareket halindedir. ĠĢ

sağlığı ve güvenliği yönünden bakılınca bazı kumlama makinelerinin döner

tablası ile temas riski söz konusu olabilir. En çok dikkat edilmesi gereken

husus ise makinenin çalıĢması esnasında kapağının açılmaması için gerekli

önlemlerin alınmasıdır. Kumlama makinelerinde kumun ulaĢmadığı

noktaların kumlama iĢlemi için veya kumlama makinesi bulunmayan

iĢyerlerinde seyyar olarak kumlama yapılmaktadır. Seyyar kumlama

iĢleminde etrafa kum saçılması kaçınılmazdır. Bu sebeple kumlama yapılan

alanın izole edilmesi ve çalıĢma sonrası ortam temizliğinin yapılması iĢ

güvenliği açıĢından çok önemlidir. Seyyar kumlama yapacak personelin tam

vücut koruyucusu giymesi ve yaptığı iĢle ilgili eğitimini alması

gerekmektedir.

2.4. Kimyasal Yöntemlerle Temizleme

Özellikle metal yüzeylerdeki pasın temizlenmesi için son derece etkili

bir yüzey temizleme yöntemidir. Yüzeyi temizlenecek parçalar girift

yapılarda ve tasarımı gereği yüzeyinde boĢluklar bulunduruyor ise temizleme

iĢlemi için zımparalama ve kumlama yöntemi kullanılamayacağından dolayı

bu parçalar uygun konsantrasyonlarda asit çözeltileri içine daldırılarak

yüzeylerindeki kir ve pas uzaklaĢtırılır. Ayrıca bu yöntemle metal yüzeyinde

mikron düzeyinde gözenekler açılarak yüzeyde boyanın tutunma gücü

artırılır.

Günümüzde metal yüzeylerinin kimyasal yolla temizlenmesinde birçok

ürün geliĢtirilmiĢtir. Uygulama, elle bir bez parçası yardımıyla metal

yüzeyinin silinmesi ve metal temizleme banyolarında daldırma yöntemiyle

yapılmaktadır. Bu yöntem görselliğin daha çok ön plana çıktığı sektörlerde

özellikle otomotiv sektöründe yaygın olarak kullanılmaktadır.

Kimyasal temizleme yönteminde asit buharına karĢı maske, eldiven,

önlük giyilmesi ve çalıĢtığımız alanın mümkün olduğunca havalandırılması

gerekir. Daldırma iĢleminde kullanılan havuzlar genelde sıcak olmakta ve

kullanılan kimyasallar buharlaĢarak ortama yayılmaktadır. ĠĢ sağlığı ve

güvenliği açısında bakıldığında daldırma havuzlarına düĢmenin önlenmesi


Sayfa | 26

ilk önceliktir. Bunun için yeterli yükseklikte ve çift Ģerit (ana ve ara

korkuluk) olacak Ģekilde imal edilecek korkuluklar kullanılmalıdır.

Havuzlara yükleme ve boĢaltma iĢlemi yapan vinçlerin bakımına önem

verilmeli; kancaları, emniyet mandalları iĢe baĢlamadan önce kontrol

edilmelidir. Ayrıca çalıĢma ortamında gerekli ikaz ve uyarı levhalarının

kullanılması en çok dikkat edilmesi gereken hususlardan biridir.

2.5. Astarlama ve Macunlama

Metallerin boyanmasında ikinci aĢaması yüzeydeki pürüzlülüklerin

giderilmesi ve son kat boya uygulamasına zemin hazırlanması için astar

boyama ve macunlama iĢlemidir. Görselliğin çok önemli olmadığı

imalatlarda bu aĢama genellikle kullanılmamaktadır. Astar boya

uygulamasının amaçları; imalat esnasında meydana gelen yüzey pürüzlerini

gidermek, son kat boya için yüzeyi hazırlayıp iyi bir birleĢme sağlamak, son

kat boyaya parlaklık sağlamak, oksitlenmeyi önlemek, boyanın ve tatbik

edilen malzemenin kullanım ömrünü uzatmaktır.

Metal yüzeyinin estetik açıdan daha güzel ve parlak olması isteniyor

ise astar boyama; metal yüzeyindeki derin çizikleri, zımparalama veya

kumlama yönteminden kaynaklanan pürüzlülükleri kapatmaya yetmez. Bu

durumda boyama iĢleminden önce iyi bir alt yüzey sağlamak için macunlama

iĢleminin uygulanması gerekir. Macunlama iĢleminde, macun yapılacak

yönteme göre ıspatula veya tabanca kullanılır.

ĠĢ sağlığı ve güvenliği açısından bakıldığında en temel husus

macunlama iĢleminin yapıldığı ortamın iyi havalandırılmasıdır.

Macunlamada kullanılan kimyasalların tutuĢma sıcaklıkları düĢük

olduğundan etrafta ateĢleyici etkenler (seyyar ısıtıcı, sigara, ark yapan fiĢ

priz bağlantısı vb.) bulunmamalıdır. Bunlarla ilgili riskler konusunda

çalıĢanlara gerekli eğitimler verilmeli ve uyarı levhaları asılmalıdır.

Özellikle polyester macunlar ile sertleĢtirici tepkimeye girmekte ve yangına

neden olmaktadır. Bu tip macunlar kullanılıyor ise macun ve sertleĢtirici

aynı kapta tutulmamalıdır.


Sayfa | 27

2.6. Boyama

Boyama; metal yüzeylerin estetik ve/veya koruma amaçlı

kimyasallarla kaplanmasıdır. Birçok metal ürün üretiminin son aĢamalarında

boyama iĢlemine tabi tutulur. Püskürtme, daldırma ve fırça ile uygulama

sanayide yoğun olarak kullanılan boyama yöntemleridir.

(Video Ġzle-8: Metallerin El Değmeden, Seri Biçimde

Boyanması)

2.6.1. Boyama ĠĢlerinde Alınacak ĠSG (ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği)

Önlemleri:

Kullanılan kimyasalların patlama, parlama, yangın tehlikeleri; malzeme

güvenlik bilgi formlarındaki bilgiler doğrultusunda incelenmelidir.

ÇalıĢanlar, boyaların neden olabileceği tehlikelerle ilgili bilgilendirilmelidir.

ĠĢyerinde elektrik, ateĢli çalıĢmalar, sigara/çakmak alevi, statik elektrik,

sıcak yüzeyler gibi tutuĢturucu kaynaklardan dolayı yangın çıkabilir. Boya

kaynaklı yangınlarda kuru kimyevi toz, alkole dayanıklı kimyasal köpük,

karbondioksit gibi yangın söndürücüler kullanılmalıdır. Su kullanılması

durumunda yangın sönmez, aksine yayılır. Yangından korunmak için boya

tabancalarında statik elektrik topraklaması bulunmalıdır. Parlayıcı, patlayıcı

ve yanıcı malzemelerle çalıĢılan iĢyerlerinin duvarları yangına dayanıklı

olmalıdır.

ÇalıĢanların solvent (çözücü) buharlarını solumalarını engelleyebilmek

için boya yapılan alanlarda

uygun havalandırma sistemleri

bulunmalıdır. Solvent buharları

havadan ağır olduğundan

zeminde birikir. Bu nedenle

havalandırılması daha zor olan

bodrum ve zemin katları boya

deposu olarak kullanılmamalıdır. Resim 2.4: Boyama ĠĢlemi




Sayfa | 28

ĠĢyerinin havalandırması bu durum gözetilerek yaptırılmalıdır. Havalandırma

sistemleri boya yapıldığı sürece çalıĢtırılmalı ve periyodik kontrolleri

yaptırılmalıdır. Patlama tehlikesinin yok edilebilmesi için iĢyerine, solvent

buharlarını Alt Patlama Sınırının (LEL) %25‟inden az olacak Ģekilde

seyreltebilecek havalandırma sistemleri kurulmalıdır.

Sıcak parçaların boyandığı iĢyerlerinde, su bazlı boyalar tercih

edilmelidir. Sıcak yüzeye temas eden boyanın içindeki solventler kısa sürede

buharlaĢacağı için çalıĢan açısından daha yüksek tehlike oluĢturur. Böyle

durumlarda, su bazlı boyaların kullanılması çalıĢanın zararlı buharları

solumasını engeller.

Sürekli boya yapılan iĢyerlerinde boya yapan çalıĢanlar, solvent

buharına uzun süreler sunuk (maruz) kalırlar. Havalandırma sistemlerinin

yeterli olmadığı durumlarda çalıĢanın zararlı gazları soluduğu süreyi

kısaltmak adına çalıĢanlar arasında rotasyon yapılmalıdır.

Boya uygulayan çalıĢanın solunum yolları, derisi ve gözleri solvent

buharlarından, aĢındırıcı kimyasallardan ve zararlı boya katkı maddelerinde

zarar görebilir. Bu zararın önlenemediği durumlarda, çalıĢanın lastik eldiven,

uzun kollu iĢ elbisesi, gözlük ve maske gibi kiĢisel koruyucu donanımları

kullanması sağlanmalıdır.

Boya maddelerinin depolandığı alanlarda malzemelerin güvenlik bilgi

formları dikkate alınarak düzenleme yapılmalıdır. Boyama sırasında

kullanılacak malzemenin boya iĢlemi için yeterli olacak kadarı depodan

alınmalıdır. Böylece, olası bir yangının büyüklüğü azaltılmıĢ olur. Bu çözüm

dökülmelere karĢı bir önlem olarak da düĢünülebilir.

Boyanan parçaların kaldırılarak boyama iĢleminin yapıldığı

iĢyerlerinde kullanılan zincir, halatlar ve bunların bağlı oldukları kaldırma

araçlarının periyodik kontrolleri yapılmalıdır. Eskiyen ve deforme olmuĢ

zincir ve halatlar yenileriyle değiĢtirilmelidir.

Boyalar sızma ve dökülmeye karĢı, sızdırmaz ve boyanın içeriğine

uygun malzemeden yapılmıĢ kaplarda tutulmalıdır. Kaplar, içerisindeki

maddeyi ve tehlikelerini belirtecek Ģekilde etiketlenmelidir. Sızıntı ve


Sayfa | 29

dökülme durumunda kullanılmak üzere kireç, kum gibi emici özellikteki

malzemeler iĢyerinde hazır bulundurulmalıdır.

Boyanın çalıĢanların gözüne sıçraması durumunda kullanılmak üzere

iĢyerinde göz duĢu bulundurulması erken müdahale edilmesi açısından

faydalı olacaktır.

Resim 2.5: Göz DuĢu Ġstasyonu Resim 2.6: Göz DuĢu Ġstasyonu Resim 2.7: Göz DuĢu Levhası


Sayfa | 30


1. Boyama öncesinde metali aĢındırmanız gerekir mi?

2. TaĢlama makinesi operasyonu için hangi hızı seçmeniz gerekiyor?

3. Daldırma havuzlarına düĢmeyi nasıl önleyebilir siniz?

4. Havalandırma sistemlerini ne zaman kullanmanız gerekmektedir?

5. Boyanın neden olduğu yangınlarda, yangın söndürücülerde ne

bulunmalıdır?

6. Portatif zımparalama esnasında hangi emniyet tedbirlerini almanız

gerekmektedir?

AlıĢtırmalar

1. Metal malzemelerin paslanmasını önlemek için aĢağıdaki yüzey

iĢlemlerinden hangisi yapılır?

A) Eğeleme B) Fırçalama

C) Zımparalama D) Boyama

2. Sabit tezgâhlarda, taĢlanacak parçanın üzerine konulduğu parça dayanağı

ile taĢ arasındaki mesafe en fazla kaç mm olmalıdır?

A) 3 B) 5

C) 7 D) 10

Sevgili öğrenciler; cevaplarınızı sayfa 74’ deki cevap anahtarı ile




Sayfa | 31

Sonuç

Bu bölümde, metal yüzeylerinde değiĢik çalıĢma türlerini öğrenmiĢ

oldunuz. Metal yüzeylerinde çalıĢma esnasında tehlikenin ne olduğunu

bilmektesiniz. Ayrıca, temel güvenlik önlemleri ve kuralları da açıklanmıĢ

oldu.


Metal Teknolojisi Alanı, Metal Yüzey ĠĢlemleri Dersi Modülleri,

MEGEP, 2011.


Sayfa | 32

3. SICAK VE SOĞUK ġEKĠLLENDĠRMEDE Ġġ

GÜVENLĠĞĠ


Bu bölüm, Ģekillendirmenin nasıl yapılacağı konusunda bilgililer

içermektedir. Ġki tür pres açıklanıyor. Presleme sırasında, çalıĢma alanındaki

ĠSG önlemlerinin önemi belirtilmektedir. Kazaları önlemek amacıyla,

alınması gereken doğru tedbirler de açıklanmaktadır.

Amaçlar


Preslerde gerçekleĢtirilen iĢlemler nelerdir,

Mekanik preslerin parçaları nelerdir,

Presleri kullanırken, yaralanmaları önlemek amacıyla sahada ne tür

tedbirler uygulanabilir,

ġahmerdanla nasıl emniyetli bir çalıĢma yapılır.

GiriĢ

Günümüzde metallere sıcak ve soğuk Ģekil verme iĢlemi genellikle

preslerle yapılmaktadır. Genel anlamda presler çeneler arasında kuvvet

üreten ve uygulayan makinelerdir.

Preslerle yapılan iĢlemlerden bazılarını Ģu Ģekilde sıralayabiliriz:

Kesme ve dilimleme

Pul veya Ģekil kesme

Delme ve zımbalama


Sayfa | 33

Yüzey düzeltme

Bükme

Kıvırma

Damgalama

Katlama

Ağız bükme

Ġncelterek çekme

Açık veya kapalı kalıpta dövme vb. iĢlemler yapılabilmektedir.

Presler tahrik sistemlerine göre mekanik presler ve hidrolik presler olarak

ikiye ayrılırlar.

3.1. Mekanik Presler: Mekanik preslerde gücün hareketli çeneye

iletilmesinde çeĢitli yöntemler vardır. Mekanik preslerde en çok

karĢılaĢtığımız tür eksantrik preslerdir.

Resim 3.1: Eksantrik Pres ve Kısımları

3.2. Hidrolik Presler: Hidrolik presler, bir hidrolik silindirin ileri geri

hareket etmesiyle, silindirin gücü nispetinde iĢ yapabilen preslerdir. Elektrik

enerjisi ile yağ pompaları çalıĢtırılarak sisteme basınçlı yağ gönderilir.

Basınçlı yağın yardımıyla ileri geri hareket eden silindirler böylece mekanik


Sayfa | 34

enerjiyi meydana getirmiĢ olur. Silindire bağlı olan hareketli çene ise bu

Ģekilde aĢağı yukarı doğru hareket eder.

3.3. Preslerle Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması Gereken ĠSG Tedbirleri

Presler; gemi yapım, otomotiv, beyaz eĢya, savunma sanayi, mutfak

gereçleri üretimi baĢta olmak üzere tüm metal sektöründe yaygın olarak

kullanılan makinelerin baĢında gelir. ĠĢ sağlığı ve güvenliği açısından bu

sektördeki en tehlikeli iĢ ekipmanlarındandır. Bu makinelerle yapılan

çalıĢmalar esnasında meydana gelen iĢ kazaları uzuv kayıpları ve hatta

ölümle sonuçlanmaktadır.

Bu nedenle preslerle yapılan çalıĢmalarda, aĢağıdaki ĠSG tedbirleri

alınmalıdır:

1) Motorlu çalıĢan preslerde kalıp bağlanmadan önce motor durdurulmalı;

hidrolik ve pnömatik preslerde ise kalıp bağlanmadan önce, basınç bağlantısı

kesilmeli ve pres baĢlığı ile tabla arasına yeteri sağlamlıkta takozlar

konulmalıdır.

2) ĠĢe uygun olarak alt ve üst kalıbın çalıĢma açıklığı ayarlanmalı, açık

kalıpla çalıĢan preslerde, mekanik koruyucular yapılmalıdır.

3) El ve parmak koruyucuları, tehlikeden önce çarpma veya itme suretiyle

gerekli uyarmayı yapacak Ģekilde veya belirli bir seviyeye inmeden önce

pres baĢlığının hareketine engel olacak Ģekilde yapılmıĢ olmalıdır.

4) Otomatik besleme tertibatı olmayan veya iĢin gereği olarak koruyucu

yapılamayan preslerde, çift el kumanda tertibatı bulunmalı ve bunlardan bir

tanesi tek baĢına presi harekete geçirememelidir.

(Video Ġzle-9: Çift El Kumanda Sistemi)

5) El ve kolları koruma imkanı bulunamayan hallerde, uygun kiĢisel

koruyucular yapılmalı ve iĢçilere kıskaç veya maĢa gibi aletler verilmeli;



Sayfa | 35

mekanik veya pnömatik iĢ çıkarma veya fırlatma tertibatı yapılmalıdır. Bu

iĢler için robotlar da kullanılabilir.

(Video Ġzle-10: Robot Ġle Prese ĠĢ Parçası Yükleme)

6) Büyük parçaların iĢlendiği ağır presler ile enjeksiyon ve püskürtme

preslerinde, fotosel tertibatı bulunmalıdır. Bunun yerine tamamen

kapanmadıkça harekete engel olan sürgülü, kontaklı veya mekanik engelli

kapaklar yapılabilir.

(Video Ġzle-11: Preste Güvenli ÇalıĢma)

7) ÇalıĢma anında parça fırlamasına karĢı, preslerde uygun siperler

yapılmalıdır.

8) Pedalla çalıĢan preslerde, pedal üzerine uygun bir ayak koruyucu

konulmalıdır

Resim 3.2: Korumalı Ayak Pedalı

9) Hidrolik veya hava basıncı ile çalıĢan preslerde, basınç borusunun

görünür bir yerine bir manometre ve emniyet supabı konulmalıdır.

10) Hidrolik presler dıĢında pres baĢlığının hareketini istenilen yerde tutacak

fren tertibatı bulunmalı ve her presin kolay eriĢilebilir bir yerinde ayrı

kumanda tertibatı olmalıdır.




Sayfa | 36

11) Pres kalıplarının kenarları ve köĢeleri keskin bırakılmamalıdır.

12) Preslerde sistemi tamamen durdurabilen, kolay eriĢilebilen ve fark

edilebilen acil durdurma (stop) butonu bulunmalıdır.

Resim 3.3: Acil Stop Butonu

13. Birden fazla operatörün çalıĢtığı preslerde, operatörlerinin birbirini

görebileceği ve gerektiğinde iletiĢim kurabileceği bir çalıĢma ortamı (görsel

koordinasyon) sağlanmalıdır.

Ayrıca preslerde oluĢan iĢ kazalarının önüne geçmek için daha güvenlikli

yeni preslerle çalıĢılması; ayrıca çalıĢılan preslerde; ıĢık bariyeri, alan tarama

sensörü, Ģartlandırıcı, pres emniyet valfi ve güvenlik PLC (Programlanabilir

Mantıksal Kontrol Ünitesi) gibi bazı güvenlik önlemlerin bulunması da

tercih sebebi olmalıdır.

Resim 3.4: Görsel Koordinasyon

14) Preslerin üzerine çıkmayı sağlayan merdivende ve üst platformda

yüksekten düĢmeyi önleyecek korkuluk bulunmalıdır. Çember korkuluk

standartlara göre yerden 220 cm. yükseklikten sonra baĢlamalıdır. Üst


Sayfa | 37

platform korkuluğu en az 90 cm yüksekliğinde ve herhangi bir yönden

gelebilecek en az 100 kg. lık bir yüke dayanabilecek sağlamlıkta olmalıdır.

15) Operatörün oturma yüksekliği ve iĢ parçası kasasının yeri doğru

seçilmelidir. Olması gerekenden küçük seçilen bir sandalyede çalıĢan

operatörün bacaklarına giden kan akıĢı engellenir, oturma yerine normalden

daha çok baskı meydana gelir ve iç organlarında baskıya neden olur.

Resim 3.5: ÇalıĢma Esnasında Ergonomiye Dikkat Edilmelidir Resim 3.6: Operatör koltuğu

Bu nedenle en az beĢ ayaklı koltuk seçilmeli, koltuk yüksekliği; kolların

dirsek kısmı ve bacakların diz kısmı 90 derece açı yapabilecek Ģekilde

ayarlanabilmelidir. Koltuğun arka kısmı bel dahil tüm sırtı kapsayacak

büyüklükte olmalıdır.

16) Preslerin çalıĢma alanındaki ortalama gürültü düzeyi 90-110 dB

aralığındadır. Bu nedenle toplu koruma yöntemi olarak öncelikle gürültü

seviyesi daha aĢağıya çekilmeye çalıĢılmalı, daha az gürültülü presler

seçilmeli veya diğer mühendislik metotları uygulanmalıdır. KiĢisel koruyucu

olarak da desibel (dB) düĢürücü kulaklıklar kullanılmalıdır. Gürültünün geri

döndürülemez iĢitme kaybına neden olduğu bilinmektedir. ĠĢitme kaybında

maruziyetin seviyesi ve süresi ile ilgili tablo aĢağıda verilmiĢtir.


Sayfa | 38

Gürültü

Düzeyi dB

ĠĢitme Yeteneği Kaybı %

5 Yıl Sonra 10 Yıl Sonra 20 Yıl Sonra

80 0 0 0

90 4 10 18

100 12 29 42

110 26 55 78

Resim 3.7: Desibel DüĢürücü Kulaklıkla ÇalıĢma

3.4. ġahmerdan (Mekanik Çekiç) Kullanılırken Alınacak Güvenlik

Önlemleri

Aygıtın pedal kolları uygun Ģekilde kapatılmalıdır.

ÇalıĢma sırasında parça fırlamalarına karĢı Ģahmerdanın çevresinde

seyyar paravanlar olmalıdır.

Kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasında ani harekete engel

olacak takoz konulmalıdır.


Sayfa | 39

Buhar ve hava basıncı ile çalıĢan Ģahmerdanlarda sürekli çalıĢır

durumda güvenlik supabı, stop valfi ve basınç düĢürme vanaları

bulunmalıdır.

ġahmerdanlarda çalıĢma sırasında parçanın bir elle tutulması ve diğer elin

boĢ kaldığı durumlarda ayak pedalı yerine el kumandası yapılmalıdır.

(Video Ġzle-12: ġahmerdanda Tehlikeli ÇalıĢma)



Sayfa | 40


1. Mekanik presler, eksantrik presin parçası mıdır?

2. Hangi yüksekliklerde, dairesel trabzan baĢlamalıdır?

3. Tokmakların buhar ve hava basıncıyla çalıĢmasında ne mevcut olmalıdır?

4. Otomatik besleme aparatları ya da koruyucu olmadan preslerde ne

bulunmalıdır?

5. ÇalıĢma alanında, presin ortalama gürültü seviyesi nedir?

AlıĢtırmalar

1. Açık kalıpla çalıĢılan, elle kumandalı preslerde yaĢanan uzuv kayıplarını

azaltmak için hangi güvenlik önlemi alınmalıdır?

A) Korumalı ayak pedalı kullanılmalıdır.

B) Acildurdurma butonu kullanılmalıdır.

C) Çift el kumanda tertibatı kullanılmalıdır.

D) Eldiven Kullanılmalıdır.

2. Pedal ile çalıĢan preslerde aĢağıdaki hangi güvenlik önlemi alınmalıdır?

A) Çift el kumanda tertibatı kullanılmalıdır.

B) Ayak koruması yapılmalıdır.

C) Korkuluk yapılmalıdır.

D) Acil durdurma butonu kullanılmalıdır.


Sayfa | 41

3. Basınçlı hava ile çalıĢan Ģahmerdanlarda güvenli bir çalıĢma için

aĢağıdakilerden hangisinin bulunmasına gerek yoktur?

A) Güvenlik supabı B) Stop valf

C) Geri tepme ventili D)Basınç düĢürme vanası




Sonuç

Bu bölümde, çalıĢma alanında Ģahmerdan ve preslerle çalıĢırken önlem

almanın nedenlerini öğrenmiĢ oldunuz. Sıcak ve soğuk Ģekillendirme

sırasında, uygun olmayan çalıĢma koĢulları dolayısıyla vuku bulan kazaları

önlemek amacıyla, uygun önlemleri uygulayabileceksiniz.


Metal Teknolojisi Alanı, Isıl ĠĢlem Teknikleri Dersi Modülleri, MEGEP,

2011.

Metal Teknolojisi Alanı, Sıcak ġekillendirme Dersi Modülleri, MEGEP,

2011.

Metal Teknolojisi Alanı, Soğuk ġekillendirme Dersi Modülleri, MEGEP,

2011.


Sayfa | 42

4. ÇELĠK YAPILANDIRMADA Ġġ GÜVENLĠĞĠ


Bu bölüm, çelik sanayi ve çelik binalar ile emniyet tedbirlerinin nasıl

ve nerede odaklanacağı konusunda temel bilgileri içermektedir. Ġskelenin

montajı ve üzerinde güvenli çalıĢılması oldukça ayrıntılı olarak

açıklanmaktadır.

Amaçlar


Çelik binaların neden özel ilgi gerektirdiği;

Çelik binalarda imalat safhaları;

Montaj yerinin nasıl hazırlanacağı;

Farklı iskele türleri ile nasıl çalıĢılacağı;

Ġskele çalıĢma talimatları.

GiriĢ

Çelik yapılandırma çelik yapılar da dahil olmak üzere her türlü çelik

konstrüksiyonun imalat sürecini kapsamaktadır. Çelik depolar, silolar,

kazanlar, çatılar, köprüler ve binalar; çelik yapılandırmanın konusudur. Bu

imalatların birçoğu ve fabrikada yapılan imalatlar, metal iĢlemlerinde

karĢılaĢılan benzer riskleri taĢımaktadır. Modülün 1., 2. Ve 3. bölümlerinde

bu riskleri azaltmak için alınabilecek tedbirlere değinilmiĢtir.Ancak Ģantiye

alanında gerçekleĢtirilecek imalatlardan olan çelik yapılar için durum

farklıdır. Atölye koĢullarından uzakta, ağır iĢ makinaları ile yüksekte ve zor

Ģartlarda çalıĢmayı gerektirir. Bu nedenle bu bölümde çelik yapılandırma

imalatları arasında yer alan çelik yapılarda iĢ güvenliği tedbirleri üzerine


Sayfa | 43

odaklanılacaktır. Çelik yapılar, ülkemizdeki ve dünyadaki büyük inĢaat

projelerinin temel yapıtaĢlarından biridir. Çelik yapı imalatının, iĢyeri ve

çalıĢan sayısı bakımından dünyada büyük bir sektör haline gelmesi,

beraberinde birçok iĢ kazası ve meslek hastalığının yaĢanmasına neden

olmaktadır. Bu durum, çelik yapı imalatında iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili

alınması gereken tedbirleri daha da önemli hale getirmektedir. Bu bölümde

çelik yapıların imalatında dikkat edilmesi gereken ĠSG üzerinde durulacaktır.

Resim 4.1: Çelik Yapı Örneği

Çelik yapı elemanların üretiminde kullanılan teknolojilerin geliĢimi ile

birlikte çelik yapı sektöründeki kalite ve üretkenlik çok ileri seviyeye

ulaĢmıĢ durumdadır. Çelik yapı imalatçıları günümüz yapısal çelik

sektörünün ihtiyaçlarını karĢılamak adına teknolojik avantaj sağlayan

makinalara ciddi yatırım yapmaktadırlar. Bilgisayarla çizilen ve çok düĢük

hata payına sahip imalat projeleri yardımıyla her bir elemanı detaylı olarak

tasarlanabilen çelik imalatlar CNC tezgâhları ile fabrika ortamlarında

üretilebilmekte, yapı sahasında ise sadece montajı yapılmaktadır.


Sayfa | 44

(Video Ġzle-13 Çelik Yapı Elemanlarının Üretimi)

Çelik yapıların imalatı, bünyesinde birden çok iĢlemi barındıran bir iĢ

akıĢına sahiptir. Üstteki Ģekilde çelik yapılandırmanın tüm imalat iĢlemlerini

içeren iĢ akıĢ Ģeması yer almaktadır.

Çelik yapı elemanlarının üretimi

aĢamasındaki uyulması gereken

ĠSG tedbirlerini modülün önceki

konularında öğrenmiĢtik. Bu

bölümde çelik yapıların

imalatında kullanılan yapı

elemanlarının inĢaat sahasındaki

montajı esnasında uyulması

gereken ĠSG tedbirleri üzerinde

duracağız.

ġekil 4.2: Çelik Yapıların Ġmalat AĢamaları

Çelik yapıların inĢası; betonarme, karkas ve ahĢap yapıların inĢasına

benzemekle birlikte; fabrikada üretilen büyük ölçekli çelik yapı

elemanlarının Ģantiye sahasında kaldırma, taĢıma ve montajı gibi zorlu

aĢamaları içeren farklılıkları da bulunmaktadır. Bu malzemelerin yerine

kaldırılması, taĢınması ve montajı bu konularda tecrübeli uzmanlar

tarafından yerine getirilmelidir.

4.1. Montaj Yerinin Hazırlanması

4.1.1. Ġskelenin Kurulması:

Yapılar inĢa edilirken iĢçilerin normal çalıĢma yüksekliğini aĢan kısımlarda

güvenle çalıĢmalarını sağlamak için geçici bir süre kullanılmak üzere yapılan

çalıĢma yerlerine iskele adı verilir. Ġskeleler yapıldığı malzemenin cinsine

göre ahĢap ve metal iskeleler olarak ikiye ayrılırlar. Kullanım amaçlarına

göre ise: Sehpa iskele, çıkma (konsol) iskele, boru iskelesi, asma iskele,

hareketli iskele ve kalıp altı iskelesi olarak ayrılırlar.



Sayfa | 45

Ġskeleler genellikle bina yapımında kısa süreli kullanılır, sökülür ve tekrar

kurulur. Bu nedenle kolaylıkla sökülmesi ve takılması, kullanılacak

malzemenin sağlam olması, tekrar aynı veya benzeri iĢlerde kullanılması

istenir. Çelik iskeleler kendi aralarında üç kısma ayrılır

Resim 4.3: Sehpa Ġskele

4.1.1.1. Çelik Sehpa Ġskeleler

Tek katlı binaların yapım, onarım, sıvama, kaplama ve tesisat iĢlerinin

yapımında kullanılır. Boru veya çeĢitli profillerle yapılan sehpaların

yükseklikleri 80–100 cm, ayarlı baĢlıklı ise 80–150 cm, uzunlukları 100–200

cm arasında olabilir.

4.1.1.2. Çelik Çıkma Ġskeleler

Çok katlı binaların yapım, onarım ve dıĢ cephe kaplama iĢlerinde

kolaylıkla sökülüp takılabilen iskeleler tercih edilir

Resim 4.4 Çıkma Ġskele Resim 4.5: Boru Ġskele


Sayfa | 46

4.1.1.3. Boru Ġskeleler

Çelik borularla yapılan boru iskeleler, çelik yapılarda cephe bağlantı

elemanlarının montajı, çok katlı binaların dıĢ yüzeylerinin sıvanması,

boyanması, kaplanması vb. iĢlerin yapılması için kullanılır. Kolaylıkla ve

kısa zamanda kurulup sökülebildiğinden emniyetli ve malzeme zayiatı az

olduğundan günümüzde çok tercih edilmektedir.

4.1.1.4. Askılı Makaralı Cephe Ġskelesi

Bu iskeleler daha çok yapımı tamamlanmıĢ binalardaki bakım ve

onarım iĢlerinde kullanılır. Kurulumu kısa süreli ve ekonomiktir. Bu

sistemde iĢçilerin rahatça çalıĢabileceği bir kasa ve bu kasayı çelik halatlarla

bina cephesinde indirip kaldıracak ve yatay olarak hareket ettirecek motorlar

vardır. Üzerinde motor bulunan ve yatay hareket edecek raylı sistem binanın

terasına kurulur. Ġskelenin en önemli özelliği, istenilen kat seviyesinde

çalıĢma olanağı sağlamasıdır.

Resim 4.5: Askılı Makaralı Ġskele Resim 4.6: Hareketli Ġskele

4.1.1.5. Hareketli Ġskeleler

Ġskele yapımının çok zaman alacağı ve yer kaplayacağı düĢünülen

küçük iĢlerde pratik bir çözüm yolu olarak hareketli iskelelerden

yararlanılmaktadır. Çelik yapıya uygun hangi iskele türü seçilirse seçilsin


Sayfa | 47

tüm çalıĢanlar güvenli bir çalıĢma için iskelede çalıĢma talimatlarına uymak

zorundadırlar.

4.2. Ġskelede ÇalıĢma Talimatları

Ġskelede çalıĢan personel iĢe baĢlamadan önce mutlaka kalasları,

tijleri, çelik profilleri kontrol etmelidir. Ġskelede bir sorun ile

karĢılaĢıldığında mutlaka ilgililere haber verilmeli ve sorun çözülene

kadar çalıĢma yapılmamalıdır.

Ġskelenin montajı, demontajı ve iskele üzerinde çalıĢırken mutlaka

gerekli kiĢisel koruyucular (baret, gözlük, emniyet kemeri, can

halatları, iĢ ayakkabısı, eldiven) kullanılmalıdır.

Yüksekte emniyet kemerleri can halatlarına bağlı olmadan kesinlikle

çalıĢma yapılmamalıdır.

Can halatları iskeleden bağımsız yerlere sağlam bir biçimde

bağlanmalıdır.

Ġskelede kesinlikle tırmanma yapılmamalı geçiĢleri iskele

merdivenlerinden ya da uygun pencerelerden yapılmalıdır.

Hiç bir Ģekilde iskele ekipmanları (tijler, kelepçeler, çaprazlar)

sökülmemelidir.

Ġskelede kalas üzerinde çalıĢma yapılmamalı, iskelenin kancalı

orijinal metal platformları kullanılmalıdır.

Hiç bir Ģekilde iskeleden aĢağıya malzeme atılmamalı ve düĢmesi

engellenmelidir.

Ġskeleye çekilen malzemelerin altından geçiĢler engellenmelidir.

Ġskele altında çalıĢma olmamalıdır.

Ġskele üzerinde kullanılan el aletlerinin düĢmemesi için malzeme

çantası kullanılmamalıdır.

Ġskelede kullanılacak elektrikli el aletleri topraklamalı ve korumaları

güvenli olmalıdır.

Ġskelede kullanılan elektrik kablolarında kesinlikle kaçağa maruz

verecek Ģekilde ekler olmamalı ve standartlara uygun olmalıdır.


Sayfa | 48

Ġskeleler üzerinde koĢma, zıplama ve ĢakalaĢma kesinlikle

yapılmamalıdır.

Ġskeleler üzerine emniyetli geçiĢi engelleyecek malzeme ve malzeme

artığı konulmamalıdır.

Ġskele katlarından alet ve malzemelerin düĢmesinin önlemek için,

döĢeme dıĢ kısmına 15 cm yüksekliğinde bir eteklik konulmalıdır.

Etek tahtası ile döĢeme arasında en fazla 1 cm boĢluk olmalıdır.

Ġskelelerde köprü görevi görecek geçitler, 60 cm‟den dar

olmamalıdır. Ayrıca korkulukları da bulunmalıdır.

Metal platformlar bir üst kata taĢınırken emniyet kemerleri bağlı

Ģekilde en az iki kiĢi ile taĢınmalıdır.

Ġskele yakınında vinç veya benzeri makinelerin kullanılması halinde,

yüklerin iskeleye takılarak iskelenin yıkılmasına engel olacak

tedbirler alınmalıdır.

Gözleri korumak için mutlaka gözlük kullanılmalıdır.

Gece çalıĢmalarında aydınlatmanın yetersiz olduğu durumlarda

kesinlikle çalıĢma yapılmamalıdır.

Halatlar yıprandığında değiĢtirilmelidir.

Sağlık sorunu, psikolojik sorunları olanlar kesinlikle iskelede


Sigara izmaritleri kesinlikle aĢağıya atılmamalı, yangına sebebiyet

verilmemelidir.

Yanıcı ve parlayıcı maddelerin bulunduğu ortamlara sigara, ateĢ ve

kıvılcım çıkaran el aletleri ile kesinlikle yaklaĢılmamalıdır.

DöĢeme üzerindeki boĢlukları kapatan mantolama malzemelerin

kırılma ve çıkma ihtimali göz önüne alınmalı ve dikkatli

çalıĢılmalıdır.

Yüksekte çalıĢan herkese, “yüksekte çalıĢma eğitimi” verilmelidir.

(Video Ġzle-14: Yüksekte ÇalıĢma Eğitimi)



Sayfa | 49

4.3. Montaj Metodu

Çelik yapılarda projelerin imalatı, yüzde doksan oranında fabrikalarda

veya atölyelerde yapıldığından Ģantiyede sadece çelik elemanların (kolon,

kiriĢ, aĢık, mertek, rüzgâr ve cephe bağlantı elemanları ve profiller, ek

parçaları, bağlantı levhaları, ankraj, cıvata, vb. her türlü malzeme dahildir.)

birleĢtirilmesi kalır.

(Video Ġzle-15: Çelik Yapıların ĠnĢası)

ġantiyeye nakledilen ve düzgün istiflenen çelik elemanların montajı

cıvatalı veya kaynaklı birleĢtirme Ģeklinde yapılır. Kaynaklı eklemeler,

eklenecek çelik çubukların kesit ve durum çalıĢmalarına göre alın, uç ve

bindirme ile yardımcı levhalar kullanılarak köĢe kaynak ekleri yapılır.

Ancak Ģantiyedeki montajların çoğunlukla cıvatalı olması tercih edilir.

Cıvatalı birleĢtirmenin avantajlarını Ģöyle sıralayabiliriz:

Montajı kolay ve hızlı olur.

Kalifiye eleman gerektirmez.

Montaj standartlara uygun olarak yapılır.

Ġmalatın kontrolü ve hatanın düzeltilmesi kolaydır.

Montaj hava koĢullarından etkilenmez.

Montaj sonrası tadilat gerektirmez.



Sayfa | 50

Resim 4.7: Çelik KiriĢlerin Çelik Kolona Bağlanması

Günümüzde çelik yapılar fabrikalarda projeye göre kesme (geometrik

Ģekilli de dâhil), diĢ açma, kaynaklama, delme, kumlama, boyama ve poz

numarası verme gibi tüm iĢlemler tam otomatik makinelerle yapılmaktadır.

Projeler de mümkün olduğunca Ģantiye imalatına ihtiyaç kalmayacak Ģekilde

hazırlanmaktadır. Bunun için kaynaklı olarak yapılması gereken bütün

imalatlar; rüzgâr bağlarının, aĢıkların, merteklerin vs. tüm elemanların

bağlantı parçaları dâhil fabrikalarda kaynaklı birleĢim olarak yapılır. Bunun

baĢlıca sebebi, Ģantiyede yapılan kaynağın kalitesinin fabrikada otomatik

olarak yapılan kaynağın kalitesini tutmamasıdır. Onun için çelik yapılarda,

Ģantiyede kaynak imalatının en az düzeyde olması istenir. ġantiye ortamında

kaynaklı montajın baĢlıca sakıncalarını Ģöyle sıralayabiliriz.

4.4. ġantiye Ortamında, Kaynaklı Montajın Sakıncaları

Kaynaklı montaj, cıvatalı birleĢime göre daha zor olduğundan

kalifiye eleman gerektirir.

Ġmalat cıvatalı birleĢtirmeye göre daha uzun sürer.

Ġmalat kaynağının kalitesi, kullanılan malzemeye ve ekibe göre

değiĢeceğinden standardı korumak zordur.

Kontrolü, cıvatalı birleĢime göre daha zordur.

Montaj için uygun hava koĢulları gerekir.

Tadilatı ve tamiratı zordur.


Sayfa | 51

Montaj sonrası boya tadilatı özenle yapılmalıdır.

ġantiyelerde, fabrikalarda hazırlanmıĢ kolon, kiriĢ, aĢık, mertek, rüzgâr

bağlantı çubukları, cephe bağlantı elemanları ve bunların bağlantı parçaları

kolon ve kiriĢ üzerine kaynaklı olarak geldiğinden cıvatalar ve somunlarla

birleĢtirilmesi kolayca yapılır. Kaynakla yapılacak bütün imalatın (projenin

uygulanabilirliğine ve bütçesine göre) fabrikalarda ve atölyelerde

tamamlanması, Ģantiyelerde ise sadece cıvatalarla montajının yapılması çelik

yapılarda kaliteyi artıran en önemli unsurdur.

4.5. Montaj Öncesi Hazırlık

Yapımcı firma montaj öncesinde uygulama projesine göre imal

edilecek çelik elemanlara ait çeĢitli belgeleri hazırlamalıdır. Hazırlanacak

belgeler Ģunlardır;

Uygulama projeleri esas alınarak oluĢturulan imalat resimleri,

ĠĢe baĢlamadan önce genel iĢ programına (Ģantiye iĢ programı) uygun

olacak Ģekilde bir iĢ programı,

Kullanılacak malzemelerin numunelerinin (üniversitelerin malzeme

laboratuvarlarından veya imalatçı firmalardan) malzeme onay formu,

Kaynak ve imalat prosedürleri,

Ġskele kurulum raporu,

Kullanılacak personel, makine, teçhizat bilgileri listesi

hazırlanmalıdır.

4.5.1. Montaj Öncesi Çelik Eleman ve Ekipmanlarının Hazırlanması

Uygulama resimleri, çalıĢanların seçilmesi, malzemenin hazırlanması,

çelik elemanların imalatı, Ģantiyeye taĢınması ve montajı standartlara uygun

olarak yapılmalıdır. Malzeme bindirme, ulaĢım, indirme ve istifleme

iĢlemleri koruyucu astar boyayı zedelemeyecek Ģekilde yapılmalıdır. Çelik

yapı elemanları, ulaĢım araçlarından kesinlikle atılmamalıdır.

Çelik yapı elemanlarının taĢınmasında ve istifleme iĢlemlerinde;


Sayfa | 52

Makas ve kiriĢler dikey konumda konularak korunmalı,

Toprakla temas etmesi önlenmeli,

Çelik yapı elemanların üzerinde su kalmamasına dikkat edilmeli,

Çok sıralı istiflerde yatay ve düĢey ahĢap takozlar kullanılmalıdır.

Resim 4.8: Cıvatalı BirleĢtirmelerle Ġmal Edilen Bir Çelik Yapı

Sektör olarak incelendiğinde, ağır yük kaldırma ve el yordamı ile

yapılan iĢlerin yoğun olması; çelik yapı imalatında meydana gelen kazaların

önlene bilirlik durumunu biraz zorlaĢtırmaktadır.

Ancak yapılan çalıĢmalar çelik yapı imalatında sağlık ve güvenlik

problemlerinin büyük kısmının; makine kullanımı ve muhafazası, kaynak,

kesim, büküm, yük kaldırımı (baĢ üstü ve hareketli vinç kullanımı) ve

boyama iĢlemlerinden kaynaklı olduğunu göstermektedir. Söz konusu

tehlikelerin ortadan kaldırılması için ĠSG mevzuatına uygun hareket

edilmelidir. Ayrıca makine iĢlemlerinde özel el aletlerinin kullanımı, makine

muhafazalarının kullanılması, kesim ve kaynak iĢlemlerinde ortaya çıkan

gazların önlenmesi, yük kaldırma esnasında vinç üzerine aĢırı yükleme

yapılmaması, zincir ve kabloların herhangi bir nesneye dolanmadığından


Sayfa | 53

emin olunması gibi tedbirler alınmalıdır. Bu tedbirlerle birlikte iĢe uygun

gerekli kiĢisel koruyucu donanım kullanımı, çelik yapı imalatında meydana

gelebilecek kazaların önlenmesinde önem arz etmektedir.

Resim 4.9: Kaynaklı BirleĢtirmelerle Ġmal Edilen Bir Çelik Yapılandırma

Örneği


Sayfa | 54


1. Hangi tür iskeleleri biliyorsunuz?

2. Ġstenen kat seviyesinde hangi çeĢit iskele ile çalıĢmanız mümkündür?

3. Ġskelede çalıĢırken gözlük takmanız gerekir mi?

4. Cıvatalı bağlantının avantajları nelerdir?

5. Montaj öncesinde hazırlamanız gereken dokümanlar nelerdir?

AlıĢtırmalar

1. Ġskelede köprü görevi yapacak geçitler kaç cm den daha geniĢ olmalıdır?

A) 60 B) 50 C) 40 D) 30

2. Ġskele üzerinde çalıĢırken aĢağıdaki KKD‟lerden hangisinin

kullanılmasına gerek yoktur?

A) Baret B) ĠĢ ayakkabısı C) Kulak koruyucu D) Eldiven

3. AĢağıdakilerden hangisi Ģantiye ortamında kaynaklı montajın

sakıncalarından biridir?

A) Uygun hava koĢulları gerektirir

B) Ekonomiktir

C) Tadilatı ve tamiratı kolaydır

D) Kalite ve standardı sağlamak kolaydır


Sayfa | 55

4. Çelik yapı elemanlarının taĢınması esnasında aĢağıdakilerden hangisi

yapılmamalıdır?

A) Makas ve kiriĢler dikey konumda taĢınmalıdır.

B) Toprakla temasları önlenmelidir.

C) Üzerleri su girmeyecek Ģekilde kapatılmalıdır.

D) Elemanlar arasına çelik takoz konmalıdır.




Sonuç

Bu bölümde, güvenlik düzenleme planlamasında neden çelik binaların

göz önüne alınması gerektiğini öğrenmiĢ oldunuz. Çelik binalarda, iĢçiler

için sağlıklı olma konusunda önemle bilinmesi gerekenleri

öğrenebileceksiniz.


ĠnĢaat Teknolojileri Alanı, Çelik Yapı Ġmalatı Modülü, MEGEP, 2012.


Sayfa | 56

5. DEMĠR VE ALÜMĠNYUM DOĞRAMADA Ġġ

GÜVENLĠĞĠ


Bu bölüm, demir ve alüminyum doğrama iĢleri esnasındaki güvenlik

konusuna odaklanmıĢ bulunmaktadır. Bu çalıĢma yerlerindeki operasyonlar

ve seçilen yerler için özel emniyet talimatları konusunda bilgiler yer

almaktadır.

Amaçlar


Demir ve alüminyum doğrama iĢlerinde ne tür iĢlemler yer

almaktadır;

Bu tesislerde çalıĢma konusunda neleri bilmeniz gerekmektedir;

Giyotin makas ile nasıl doğru biçimde çalıĢılacağı;

Bükme presinin, caka kenet makinesinin, daire testeresinin, profil

kesme tezgahının, matkap tezgahının ve spiralin nasıl kullanılacağı.

GiriĢ

Demir ve alüminyum doğrama imalatında en çok kullanılan iĢlemler;

profil kesme, bükme, eğme, kaynatma, perçinleme, boyama ve montajdır. Bu

modülün baĢka bölümlerinde değinilen iĢlemlere bu bölümde yer

verilmemiĢtir.

(Video Ġzle-16: Metal Doğramalarda Kullanılan Dekoratif

Malzemelerin Üretimi)




Sayfa | 57

Ġmalat ya da montajın yapıldığı çalıĢma alanı temiz ve düzenli

tutulmalıdır. Zeminde gereksiz boya ve tiner kutusu bulundurulmamalıdır.

Aksi halde çalıĢanlar yerde dağınık duran malzemelere takılıp düĢebilir veya

kayarak bir yerlerini incitebilirler. Kayma riskini önlemek için zemine

dökülen boya ve sıvılar temizlenmelidir.

Yangın çıkma ihtimaline karĢı çalıĢma alanında uygun nitelikte ve

sayıda yangın tüpü bulundurulmalıdır.

Elektrikli el spirali kullanımı sırasında spiral taĢının patlayıp kesik,

ezilme ve uzuv kaybına neden olmaması için kesme esnasında taĢın açısı

değiĢtirilmemeli, malzemeye sert vurulmamalı ve fazla aĢınan taĢlar

değiĢtirilmelidir. Elektrik çarpmaması için kabloları, bağlantıları sağlam ve

yalıtımlı olmalıdır. Göze cisim kaçmasını önlemek için mutlaka Ģeffaf

gözlükle kullanılmalıdır. Kesik ve uzuv kaybına uğramamak için koruma

kapaksız makinalar kullanılmamalıdır.

Elektrikli el matkabı kullanımı sırasında el sıkıĢmasını önlemek için

dikkatli olunmalıdır. Elektrik çarpmaması için kabloları, bağlantıları sağlam

ve yalıtımlı olmalıdır. Göze cisim kaçmasını önlemek için mutlaka Ģeffaf

gözlükle kullanılmalıdır. TitreĢimin insan vücuduna kalıcı hasarlar verdiği

unutulmamalıdır. Bu tür aletlerle çalıĢanlar vardiyalı olarak çalıĢmalıdırlar.

Gürültünün iĢitme kaybına yol açmaması için de kulak koruyucu

kullanılmalıdır.

Elektriksiz el aletlerinin kullanımı sırasında çarpma, burkulma ve kesik

meydana gelmemesi için bu tür aletlerle çalıĢırken azami dikkat

gösterilmelidir

ÇalıĢma alanında elektrik çarpması ve yangın tehlikesinden korunmak

için yalıtımlı, uygun kesitte kablo kullanılmalı, kablo uçları açıkta

olmamalıdır. Hasarlı veya yalıtımı bozulmuĢ kablolar yenileriyle

değiĢtirilmelidir. Uygun güçte ve özellikte pano kullanılmalıdır. Çıplak

kablo bağlantısı yapılmamalı onun yerine kaliteli fiĢ ve priz kullanılmalıdır.

Pano, fiĢ ve prizler topraklamalı olmalıdır. Kablolara takılıp düĢme riskini

azaltmak için zeminde elektrik kabloları dağınık tutulmamalıdır.


Sayfa | 58

Ġskele üzerinde çalıĢma

esnasında iskelede çalıĢma kurallarına

uyulmalı ve düĢme riski olan her yerde

tam vücut korumalı emniyet kemeri ve

diğer KKD ler kullanılmalıdır.

Ġskelenin baĢka yere taĢınması

(tekerleksiz sürüklenmesi) sırasında

taĢıma iĢleminden önce iskele

üzerindeki tüm malzemeler indirilmeli,

iskele taĢıma sahasında çalıĢanlar

(taĢıma iĢi ile görevlendirilenler hariç)

bölge dıĢına çıkartılmalıdır.

Resim 5.1: Metal Doğrama Örneğ

Doğrama montajı esnasında güvenilir bir merdiven kullanılmalı,

merdiven kullanım kurallarına uyulmalı ve KKD‟ler kullanılmalıdır. Sehpa

iskele kullanarak yüksekte çalıĢma yaparken iskele üzerinde çalıĢanlar tam

vücut korumalı emniyet kemerlerini güvenli ve sağlam bir noktaya bağlamalı

ve baret kullanmalıdırlar.

Montaj esnasında mastik kullanılıyorsa mastiğin çıplak deriye temasını

önlemek için iĢ tulumu giyilmeli ve eldiven kullanılmalıdır. Montaj sırasında

el ayak sıkıĢması, malzeme çarpması, malzeme düĢmesi ve elektrik çarpması

risklerine karĢı azami dikkat gösterilmelidir.

Elle malzeme taĢınması sırasında bir yere takılıp düĢülebilir, taĢınan

malzeme cildimizi kesebilir veya batabilir. Malzeme düĢtüğünde el, ayak

sıkıĢması ve ezilme olabilir. Yük ağır ise ve uygun kaldırma ve taĢıma

yöntemi kullanılmazsa vücut eklemlerine kalıcı hasarlar verebilir. Bu

risklerin önlemek için ağır ve hacimli yükler taĢıma araçları ile taĢınmalı,

KKD‟ler kullanılmalıdır.

Araçtan malzeme indirilmesi sırasında yere veya çalıĢanların ürerine

malzeme düĢebilir. Bunun sonucu olarak da çalıĢanda kesik, burkulma veya

ezilme meydana gelebilir. Bunu önlemek için malzeme yükleme veya


Sayfa | 59

boĢaltma esnasında dikkatli olunmalı, malzemeler güvenli bir Ģekilde

kaldırılıp, indirilmelidir.

Demir ve alüminyum doğramacılıkta olabilecek iĢ kazalarını en aza

indirmek için montajı esnasında yukarıda sayılan ĠSG tedbirlerine ek olarak;

demir ve alüminyum doğramaların üretiminde kullanılan makinelerin de

kullanma talimatlarına uygun olarak kullanılması son derece önemlidir.

AĢağıda demir ve alüminyum doğramacılıkta sıklıkla kullanılan makinelerin

kullanma talimatları verilmiĢtir.

(Video Ġzle-17: Dikkatsizlik Sonucu Meydana Gelen ĠĢ

Kazaları)

5.1. Giyotin Makas Kullanma Talimatı

Ġzinsiz makinede çalıĢmayınız.

Ön güvenlik siperi sökükken makineyi çalıĢtırmayınız.

Makinenin kesme boĢluğunun keseceğiniz sac kalınlığına göre

ayarlanmıĢ olmasına dikkat ediniz.

4 mm den kalın parçaları kesmeyiniz.

Makine çalıĢırken hareketli parçalara dokunmayınız.

Kesme yaparken parmaklarınızı ön siperden içeri sokmayınız.

Acil durumlarda „ACĠL STOP‟ butonunu kullanınız.

ÇalıĢırken makine arkasında kimsenin bulunmamasına dikkat ediniz.

ĠĢiniz bittiğinde makineyi kapatınız.

Makine üzerinde parça bırakmayınız.

(Video Ġzle-18: Giyotin Makasla ÇalıĢma)

5.2. Abkant Pres Kullanma Talimatı

Makineyi çalıĢtırmadan bağlantı cıvatalarını kontrol ediniz.

Makine de çalıĢırken kendinizi bükme kalıplarından uzak tutunuz.

Yapacağınız büküme uygun kalıp seçiniz.

Kalıp ayarlarını yapınız.





Sayfa | 60

Alevle kesilmiĢ parçaların bükümünü yapmayınız.

Bükme esnasında kalıpları yağlayınız.

Bükmeden önce bükülecek malzeme kalınlığına göre bükme

boĢluğunu ayarlayınız.

El ve kollarınızı çalıĢma anında iki kalıp arasına sokmayınız.

Makinede çalıĢırken baĢka kiĢi veya iĢ ile ilgilenmeyiniz.

Bükme yapmadan önce makinenin yağ seviyesini kontrol ediniz.

ĠĢiniz bittiğinde makineyi kapatınız.

(Video Ġzle-19: Abkant Presle ÇalıĢma)

5.3. Caka (Kenet Makinası) Kullanma Talimatı

ÇalıĢma alanınızı düzenli tutunuz.

Bedeninizin hiçbir noktasını çalıĢma alanına yaklaĢtırmayınız.

ĠĢ elbisenizin kollarının uzun olmamasına, önlerinin kapalı olmasına

ve kravatınızın dıĢarıda olmamasına dikkat ediniz.

Makine de çalıĢırken baĢka kiĢi veya iĢle ilgilenmeyiniz.

Bükme çenelerine sert cisimlerle vurmayınız.

1310 mm‟den uzun 1,5 mm‟den kalın parçaları bükmeyiniz.

Büküm sırasında bükme açısını kontrol ediniz.

BükülmüĢ parçaları çeneler arasında sıkıĢtırarak düzeltmeyiniz.

ĠĢiniz bittiğinde makineyi temizleyiniz.

(Video Ġzle-20: Otomatik Caka Ġle ÇalıĢma)

5.4. Daire Testere ve Tezgah Üstü Profil Kesme Makinası Kullanma

Talimatı

Testerede çatlak veya kırık diĢ vb. hasarların olup olmadığını kontrol

ediniz.

Keseceğiniz parçaya göre dayama ayarını yapınız.




Sayfa | 61

Gözlüksüz çalıĢmayınız.

Eldivensiz çalıĢmayınız. Eldivenin elinizin ölçüsüne uygun olmasına,

elinize tam oturmasına dikkat ediniz.

Testere çalıĢırken ölçü almayınız.

Testere çalıĢırken testerenin ayarları ile oynamayınız.

Testere ile kesme yaparken üçgen pozisyonunda (2. kademede)

olmasına dikkat ediniz. Yıldız pozisyonda (1. kademede) iken kesme

yapmayınız.

Kesme yaparken makine etrafında tutuĢabilecek üstüpü, kağıt vb.

malzeme olmamasına dikkat ediniz.

Testerede dolu malzemeleri kesmeyiniz.

Kesilen parçaların kesim yerlerini çıplak elle tutmayınız.

Testere bıçağını durdurmak için ahĢap takozlar kullanmayınız.

ĠĢiniz bittiğinde testereyi kapatınız.

Testere üzerinde parça bırakmayınız.

(Video Ġzle-21: Daire Testere Ġle ÇalıĢma)

(Video Ġzle-22: Profil Kesme Makinası Ġle ÇalıĢma)

5.5. Matkap Tezgahı Kullanma Talimatı

Matkabın keskinliğini daima kontrol ediniz ve mandrene sağlam bir

Ģekilde bağlayınız.

Mandren anahtarını mandrenden çıkarmadan makineyi asla

çalıĢtırmayınız.

Delme sırasında, matkabı yakacak veya kıracak Ģekilde zorlamayınız.

Derinliği fazla olan deliklerde, matkabı aralıklı olarak geriye çekerek

talaĢların boĢalmasını ve matkabın soğumasını sağlayınız.




Sayfa | 62

(Video Ġzle-23: Sütunlu Matkap Ġle ÇalıĢma)

ĠĢ parçasını tablaya sağlam bir Ģekilde bağlayınız.

Matkap koruyucu siperini daima kullanınız. Delme sırasında elinizi

matkaptan ve özellikle deliğin çıkıĢ ağzından koruyunuz.

ġalteri kapatınca mandreni elinizde tutarak çabucak durdurmaya

kalkmayınız.

5.6. Spiral (Jet TaĢı) Kullanma Talimatı

ÇalıĢma esnasında kolye, bileklik vb. aksesuarları, kravat, uzun kollu

ve bol elbise gibi giyim eĢyalarını giymeyiniz, elbise kolunu yalnız

içeri doğru kıvırınız.

ĠĢlenen parça, çalıĢma esnasında sağlam bir Ģekilde durmalıdır. Aksi

halde mengeneye bağlayınız.

Spiral taĢı motoru kablo ve fiĢinin sağlamlığını kontrol ediniz

TaĢın düzgün bağlanmıĢ, anahtarı ile sıkıĢtırılmıĢ, taĢın çatlaksız,

kuru olmasına ve taĢ muhafazasının yerinde olmasına dikkat ediniz.

(Video Ġzle-24: Spiral TaĢı DeğiĢtirme)

TaĢlama ağzı 180 dereceden fazla olmayacaktır.

Bakım ve onarımı yapıldığı sırada, makine hiçbir surette


Spiral kıvılcım çıkaran bir alettir. Kullanılan sahada yanıcı, parlayıcı

madde var ise temizleyiniz ve gerekli emniyet tedbirlerini alınız.

ÇalıĢırken sıçrayan kıvılcım ve çapakların çevrede çalıĢanlara

gelmemesi için önlem alınız.

Spiralin açma/kapama anahtarının sağlam olduğu kontrol ediniz.

TopraklamıĢ elektrik tertibatı kullanınız.




Sayfa | 63

Spirallerde taĢlama ve kesme taĢları kullanılır. Kullanılan taĢın

cinsine dikkat ederek yanlıĢ iĢlemde kullanmayınız.

ÇalıĢma bittikten sonra spiralin fiĢini prizden çekiniz.

ÇalıĢma bittikten sonra spirali yerde bırakmayınız, yerine kaldırınız.

TaĢların üzerinde çalıĢacakları devir yazılıdır, spiralin devri taĢın

devrinden küçük olmalıdır.

Kesme taĢı ile çalıĢırken kesilecek malzemeye taĢ dik gelmeli ve

kesme yaparken eğilmemelidir.

Kesmeyi arttırmak için taĢı parça üzerine çok fazla bastırmayınız.

Spiralin taĢı tamamen durmadan yere bırakılmamalıdır.

Spirali sorumlusundan baĢka kimse kullanmamalıdır.

ĠĢe ara verildiğinde veya taĢın değiĢtirilmesi gerektiğinde, spiralin

fiĢi prizden çekilmelidir.

Spirali yere yatırarak bileme ve taĢlama yapmayınız. TaĢlama

yapılacak parçayı mutlaka sabitleyiniz.

Spirali ıslak, yağlı el veya eldiven ile kullanmayınız.

Spiral ile çalıĢma sırasında; koruyucu burunlu ayakkabı, yüz

siperliği/ gözlüğü, montajcı eldiveni ve kulak koruyucu kullanınız.

Spiral dirsekten aĢağıda ve baĢın yukarısında çalıĢtırılmamalıdır.

Sıkma anahtarı veya baĢka takımları spiral üzerinde bırakmayınız.

Ayrıca, metal sektöründe yapılan tüm çalıĢmalarda, daha önceki sayfalarda

önerilen ĠĢ sağlığı ve güvenliği tedbirlerine ilave olarak aĢağıdaki tedbirler

de alınmalıdır.

ÇalıĢma esnasında kolye, küpe, saat, yüzük vb. aksesuarlar

kullanılmamalı, bunlar iĢe baĢlamadan önce çıkartılmalıdır.

ÇalıĢırken asla cep telefonu kullanılmamalıdır.

ÇalıĢanın uzun saçları varsa, saçlar çalıĢma öncesi toplanmalı veya

koruyucu bone içine alınmalıdır.

ÇalıĢma sırasında kolları ve paçaları büzgülü (lastikli) tek parçalı

tulum giyilmelidir.


Sayfa | 64


1. Demir ve alüminyum doğrama iĢlerinde planlama yaparken, emniyet

sigortası ile ilgili bilinmesi gereken çok önemli Ģey nedir?

2. Giyotin makası ile çalıĢma esnasında, 3 mm‟ den kalın parçaları kesebilir

misiniz?

3. Bükme sırasında, kalıpların yağlanması gerekir mi?

4. Caka kenet makinesi kullanırken, 1000 mm‟ den uzun parçaları bükebilir

misiniz?

5. Tam malzemeyi testere ile kesebilir misiniz?

6. Spirali eldivenle kullanabilir misiniz?

AlıĢtırmalar

1. Elektrikli el matkabının kullanımı sırasında aĢağıdakilerden hangisine

dikkat edilmelidir?

A) Matkabın markasına B) Mandrenin ucu sıkı ve doğru kavramasına

C) Matkabın modeline D) Matkabın rengine

2. Spiral ile çalıĢma esnasında aĢağıdakilerden hangisinin yapılmasına gerek

yoktur?

A) Koruma baĢlığı takılı olmalıdır. B)Gözlük kullanılmalıdır.

C) El tutamağı çıkarılmalıdır. D) Eldiven kullanılmalıdır.





Sayfa | 65

Sonuç

Bu bölümde, demir ve alüminyum doğrama iĢlerinde çalıĢırken hasıl

olan güvenlik önlemleri konusunda bilgi sahibi oldunuz. Bu tesislerdeki

önlemlerin emniyet açısından neden o kadar önemli olduğunu

anlayabilmektesiniz. Ġyi çalıĢma koĢullarını temin etmek üzere kendinize

hangi soruları niçin sormanız gerektiğini biliyorsunuz. Risk oluĢumunu

önleme konusunda da uygun tedbirlerle ilgili önerileriniz olabilmesi

gerekmektedir.


Metal Teknolojisi Alanı, Alüminyum Doğrama Dersi Modülleri, MEGEP,

2011.

Metal Teknolojisi Alanı, Temel Metal ġekillendirme Dersi Modülleri,

MEGEP, 2011.


Sayfa | 66

6. METAL SEKTÖRÜ MESLEK HASTALIKLARI VE

KORUNMA YOLLARI


Bu bölüm, meslek hastalıkları üzerine odaklanmıĢtır. ĠĢçi için metal

endüstrisinde yaygın olan farklı meslek hastalıkları anlatılmaktadır. Meslek

hastalıklarındaki dört koruyucu yaklaĢım ele alınmaktadır.

Amaçlar


Metal endüstrisindeki çalıĢmalarda ne tür meslek hastalıkları vuku

bulabilir;

ĠĢçileri bu hastalıklardan nasıl koruyabiliriz;

Meslek hastalıklarına dört koruyucu yaklaĢım konusundaki bilgiler;

6.1. Fiziksel Nedenli Meslek Hastalıkları: Gürültüye bağlı iĢitme kaybı,

sıcak ve soğuk ortamda çalıĢanlarda görülen meslek hastalıkları, iyonizan,

non-iyonizan ve radyasyonun etkilerine bağlı hastalıklar, yüksek ve düĢük

basıncın neden olduğu sağlık sorunları, titreĢim etkisi ve tekrarlayan iĢlemler

nedeniyle meydana gelen hastalıklar sayılabilir.

6.2. Kimyasal Nedenli Meslek Hastalıkları: Metal sektöründe karĢılaĢılan

iĢyeri ortam faktörleri arasında sayıca en fazla olanlar kimyasal faktörlerdir.

Sektörde gerçekleĢtirilen değiĢik iĢ veya iĢlemler sırasında ortaya çıkan

kimyasal madde sayısı yüz binlerle ifade edilmektedir. Bunların bir kısmı

insan sağlığı için sorun teĢkil etmezken çok sayıda meslek hastalığı da

kimyasal maddelere bağlı olarak oluĢabilmektedir. En sık olarak karĢılaĢılan

örnekler arasında kurĢun, cıva gibi ağır metallerle meydana gelen

zehirlenmeler, karbonmonoksit, hidrojen siyanür, kükürt dioksit gibi zehirli


Sayfa | 67

ve iritan gazların yol açtığı hastalıklar, benzen, toluen, hekzan, trikloretilen

vb. solventlerin neden olduğu sağlık sorunları, asit ve alkali maddeler,

pestisidler, kanserojen maddelerin neden olduğu hastalıklar vs. sayılabilir.

6.3. Tozlarla Meydana Gelen Meslek Hastalıkları: En çoğu solunum

sistemi ile ilgili olmak üzere tozların yol açtığı çeĢitli hastalıklar vardır. Bazı

tozlar deri ve mukozalarda irritan etki yapar, bazıları akciğerlerde depolanır,

reaksiyona neden olarak kronik solunum sistemi hastalıklarına yol açar,

bazıları ise kanserin geliĢmesine neden olur.

6.4. Ergonomik Faktörlere Bağlı Meslek Hastalıkları: ÇalıĢma sırasında

sağlığa uygun olmayan duruĢ ve çalıĢma Ģekilleri, ağır kaldırma ve taĢıma,

hızlı çalıĢma temposu gibi faktörler de bazı sağlık sorunlarının nedeni

olabilir.

Meslek hastalıkları, korunması mümkün olan hastalıklardır. Hastalığın

nedeni iĢyerinde olduğuna göre, iĢyerinde etkili önlemler alınmak suretiyle

meslek hastalıklarından korunma sağlanabilir. Hastalığa yol açan unsuru

kontrol etmeye yönelik teknik uygulamalar esas olmakla birlikte, korunmada

bazı tıbbi uygulamaların da yeri vardır. Meslek hastalıklarındaki koruyucu

yaklaĢımlar dört baĢlıkta ele alınabilir:

1) Kaynakta Kontrol YaklaĢımları: ĠĢyerindeki tehlikelerden korunmak

bakımından en etkili yaklaĢım riskin kaynakta kontrolüdür. Bu amaçla çeĢitli

mühendislik uygulamaları yapılır. Örneğin tozlu ortamlarda etkili

havalandırma yöntemleri ile veya ortamın ıslak tutulması suretiyle tozmanın

önüne geçilmesi, toza bağlı hastalıkların önlenmesi bakımından son derecede

yararlıdır. Gürültü çıkaran bir makinenin ayarlarının yapılması suretiyle

gürültü düzeyinin düĢürülmesi veya cihazın kapalı sistem içinde

çalıĢtırılması da kaynakta kontrol örnekleridir. Risklerin kaynağında

kontrolü amacı ile en çok kullanılan yöntemler arasında havalandırma,

kapatma, ayırma veya kullanılan teknolojiyi değiĢtirme gibi yöntemler

sayılabilir. Havalandırma sisteminin etkili olabilmesi için zararlı maddeyi,

kiĢinin solunum düzeyinin altındaki bir seviyeden emerek ortamdan


Sayfa | 68

uzaklaĢtırması gerekir. Bu tür havalandırmaya yerel boĢaltıcı havalandırma

adı verilir.

2) KiĢisel Koruyucu Uygulamaları: Risklerin kaynağından kontrolü

çalıĢmaları korunma bakımından en etkili yaklaĢım olmakla birlikte, her

durumda buna olanak bulunamayabilir. Kaynakta kontrol için bütün çaba

gösterilmekle birlikte riskin tam olarak kontrol altına alınması mümkün

olmayabilir. Bu gibi durumlarda çalıĢanların etkilenmesini en az düzeye

indirmek amacı ile de bazı uygulamalar yapılabilir. Örneğin, bir metal

atölyesinde gürültü düzeyini izin verilen sınır değerin altına indirmek

mümkün değilse, kulak koruyucularından yararlanılabilir. Benzeri Ģekilde

tozlu bir iĢyerinde bütün çabaya rağmen tozun tam olarak kontrol altına

alınması mümkün olamıyorsa veya bir kimyasal maddenin kaynakta tam

olarak kontrolü mümkün değilse, çeĢitli maskelerin kullanımı yoluna

gidilebilir. Gerçekte kiĢisel koruyucu uygulamaları her zaman istenen verimi

sağlayamıyorsa da, diğer uygulamalara destek olarak kullanılması

gerekebilir. Burada üzerinde durulması gereken bir konu, kiĢisel koruyucu

uygulamalarının ilk akla gelecek çözüm olmaması gerektiğidir. Öncelikle

kaynağa yönelik teknik uygulamalar yerine getirilmeli, bunlara ek olarak

gerektiğinde kiĢisel koruyucular da kullanılmalıdır.

(Video Ġzle-25: KiĢisel Koruyucu Donanımların Önemi)

3) Tıbbi YaklaĢımlar: Meslek hastalıklarından korunma bakımından bazı

tıbbi yaklaĢımlardan da yararlanılır. Tıbbi uygulamaların amacı baĢlıca

eğitim ve bazı muayenelerle kiĢilerin riskle karĢılaĢmalarının önüne

geçilmesidir. Ancak bütün çabaya rağmen ortaya çıkabilecek meslek

hastalıkları da muayenelerle erken dönemde yakalanabilir, bu yolla iyileĢme

olasılığı artırılabilir. Meslek hastalıklarından korunma konusundaki tıbbi

yaklaĢımlar; iĢe giriĢ muayeneleri, aralıklı kontrol muayeneleri ve sağlık

eğitimi olmak üzere 3‟lü çalıĢmayla sürdürülebilir.



Sayfa | 69

4) Yönetsel Önlemler: ÇalıĢanları iĢyerindeki tehlikelerden korumak amacı

ile yukarıda sayılan uygulamalar çok önemlidir. Bununla birlikte kimi

zaman, özellikle tehlikenin daha fazla olduğu durumlarda, yönetsel olarak da

bazı uygulamalar yapılabilir. Bunlar arasında tehlikenin daha fazla olduğu

bölümlerde çalıĢan sayısının azaltılması, çalıĢma süresinin kısaltılması veya

bu bölümlerde dönüĢümlü olarak (rotasyonla) çalıĢılması bu konuya örnek

olabilir.


Sayfa | 70


1. Meslek hastalıklarını nasıl açıklarsınız?

2. Ergonomik faktörlere bağlı olan hangi etkenler meslek hastalıklarına

katkı sağlar?

3. Meslek hastalıkları kaynağına, bahsi geçen kontrol yaklaĢımlarının

listesini çıkartabilir misiniz?

4. ÇalıĢma süresinin kısaltılması tıbbi yaklaĢımlara mı bağlıdır?

AlıĢtırmalar

1.AĢağıdakilerden hangisi kimyasal nedenli meslek hastalıklarındandır?

A) Tüberküloz B) ġarbon

C) Brusellozis D) KurĢun zehirlenmesi

2.ĠĢyerindeki tehlikelerden korunmak için en etkili yaklaĢım aĢağıdakilerden

hangisidir?

A) Riskin kaynakta kontrolü

B) KKD kullanımı

C) Tıbbi yaklaĢımlar

D) Yönetsel önlemler





Sayfa | 71

Sonuç

Bu bölümde, metal endüstrisindeki iĢçilerin muhtemelen ne tür meslek

hastalıklarından yakınabildikleri konusunda bilgi sahibi oldunuz.

Hastalıkların en tehlikeli öğeleri ve yaygın sebeplerini anladınız. Meslek

hastalıklarının nasıl önlenebileceği konusunda bilinçlenmiĢ oldunuz.


ÖNAL Buhara, YILDIZ Ali Naci, Metal ĠĢ Kolunda Meslek Hastalıkları,

Türk Metal Sendikası Yayınları, Ankara, Ocak 2014.


Sayfa | 72

7. KAYNAKÇA

ERTEKĠN Yağmur, ĠnĢaat Ġskelelerinde ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği,

Ankara, 2014.

ĠnĢaat Teknolojileri Alanı, Çelik Yapı Ġmalatı Modülü, MEGEP,

2012.

Metal Teknolojisi Alanı, Alüminyum Doğrama Dersi Modülleri, 4

Modül, MEGEP, 2011.

Metal Teknolojisi Alanı, Ark Kaynak Teknikleri Dersi Modülleri, 10


Metal Teknolojisi Alanı, Çelik Yapılandırma Dersi Modülleri, 4


Metal Teknolojisi Alanı, Demir Doğrama Dersi Modülleri, 4 Modül,

MEGEP, 2011.

Metal Teknolojisi Alanı, Isıl ĠĢlem Teknikleri Dersi Modülleri, 4


Metal Teknolojisi Alanı, Ġleri Ark Kaynak Teknikleri Dersi

Modülleri, 8 Modül, MEGEP, 2011.

Metal Teknolojisi Alanı, Ġleri Düzeyde Metal ĠĢleme Dersi


Metal Teknolojisi Alanı, Metal Yüzey ĠĢlemleri Dersi Modülleri, 3


Metal Teknolojisi Alanı, Oksi-Gaz Kaynağı Dersi Modülleri, 6


Metal Teknolojisi Alanı, Sıcak ġekillendirme Dersi Modülleri, 7


Metal Teknolojisi Alanı, Soğuk ġekillendirme Dersi Modülleri, 10



Sayfa | 73

Metal Teknolojisi Alanı, Temel Metal ġekillendirme Dersi


ÖNAL Buhara, YILDIZ Ali Naci, Metal ĠĢ Kolunda Meslek

Hastalıkları, Türk Metal Sendikası Yayınları, Ankara, Ocak 2014.

ÖZAT Kemal, Çelik Konstrüksiyon Ġmalatı Yapan Bir ĠĢyerinde

ÇalıĢanların Maruz Kaldığı Risklerin Tespiti ve Alınması Gereken

Önlemlerin Belirlenmesi, ĠĢ sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi,

Ankara, 2015

TURAN Ali, Kaynak ĠĢlerinde ĠĢ Güvenliği, Kaynak Kongresi IX.

Ulusal Kongre ve Sergisi Bildiriler Kitabı, 2016.

Ġnternet Kaynakları

http://www.insaattaisguvenligi.com

https://isgfrm.com

http://www.isgforum.net

http://www.isguvenligi.net

http://isgtedbir.com

http://receptamgac.com

http://umutosgb.com.tr

http://umutosgb.com.tr/


Sayfa | 74

8. CEVAP ANAHTARI

Bölüm 1

1.B

2.B

3.C

4.A

Bölüm 2 1.D

2.A

Bölüm 3

1.C

2.B

3.C

Bölüm 4

1.A

2.C

3.A

4.D

Bölüm 5 1.B

2.C

Bölüm 6 1.D

2.A

2018

METAL SEKTÖRÜ HABER AKIġI MODÜLÜ


Sayfa | 76

2018

9. METAL SEKTÖRÜ HABER AKIġI MODÜLÜ

Sevgili öğrenciler; metal sektöründe kullanılan araç, gereç, yöntem

ve teknolojiler hızla değiĢim göstermektedir. AĢağıdaki linklerde Avrupa‟da

ve Türkiye‟de metal sektörü ile ilgili geliĢmeleri takip edebileceğiniz

sitelerin adresleri verilmiĢtir. Bu linkleri tıklayarak metal sektörü ile ilgili

geliĢmeleri, yaĢanan iĢ kazalarını, alınan tedbirleri güncel olarak takip

edebilir, bilgilerinizi güncelleyebilirsiniz.

Avrupa’da Metal Sektörü

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=89&langId=en&newsId=664&furt

herNews=yes

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=148

http://www.lavoro.gov.it/temi-e-priorita/salute-e-

sicurezza/Pagine/default.aspx

http://www.salute.gov.it/portale/temi/p2_4.jsp?area=Sicurezza%20lavoro

https://www.inail.it/cs/internet/multi/english.html

http://www.lavoro.gov.it/priorita/Pagine/Testo-Unico-sulla-salute-e-

sicurezza-sul-lavoro.aspx

http://travail-emploi.gouv.fr/sante-au-travail/

http://www.securite-sociale.fr/La-direction-de-la-Securite-sociale-est-

rattachee-a-deux-ministeres?id_mot=65

http://www.inrs.fr/

http://www.santepubliquefrance.fr/Infos/About-Sante-publique-France

Türkiye’de Metal Sektörü

http://www.metaldunyasi.com.tr

http://www.makinamagazin.com.tr

http://www.firmametal.com/

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=89&langId=en&newsId=664&furtherNews=yes

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=89&langId=en&newsId=664&furtherNews=yes

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=148

http://www.lavoro.gov.it/temi-e-priorita/salute-e-sicurezza/Pagine/default.aspx

http://www.lavoro.gov.it/temi-e-priorita/salute-e-sicurezza/Pagine/default.aspx

http://www.salute.gov.it/portale/temi/p2_4.jsp?area=Sicurezza%20lavoro

https://www.inail.it/cs/internet/multi/english.html

http://www.lavoro.gov.it/priorita/Pagine/Testo-Unico-sulla-salute-e-sicurezza-sul-lavoro.aspx

http://www.lavoro.gov.it/priorita/Pagine/Testo-Unico-sulla-salute-e-sicurezza-sul-lavoro.aspx

http://travail-emploi.gouv.fr/sante-au-travail/

http://www.securite-sociale.fr/La-direction-de-la-Securite-sociale-est-rattachee-a-deux-ministeres?id_mot=65

http://www.securite-sociale.fr/La-direction-de-la-Securite-sociale-est-rattachee-a-deux-ministeres?id_mot=65

http://www.inrs.fr/

http://www.santepubliquefrance.fr/Infos/About-Sante-publique-France

http://www.metaldunyasi.com.tr/

http://www.makinamagazin.com.tr/

http://www.firmametal.com/


Sayfa | 77

2018

http://www.megametal.com.tr/

http://www.turkmetal.org.tr/

http://www.mess.org.tr/tr/

Sevgili öğrenciler; aĢağıdaki linklerde ĠĢ sağlığı ve güvenliği

konusunda bilgi, haber ve olay paylaĢılan sitelerin adresleri verilmiĢtir. Bu

linklere tıklayarak sektörle ilgili iĢ sağlığı ve güvenliği mevzuatını

öğrenebilir, yaĢanan kazalardan haberdar olabilir ve iĢ kazalarını azaltmak

için alınan tedbirler konusunda bilgi sahibi olabilirsiniz.

Avrupa’da ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Haberleri

https://osha.europa.eu/

http://www.iloencyclopaedia.org/ohsnews

http://www.ilo.org/safework/whatsnew/lang--en/index.htm

https://osha.europa.eu/en/oshnews

https://osha.europa.eu/en/oshevents

http://www.euro.who.int/en

http://www.euro.who.int/en/health-topics/environment-and-

health/occupational-health

Türkiye’de ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Haberleri

http://insaattaisguvenligi.com/

https://isgfrm.com/

http://www.isgforum.net/

http://www.isguvenligi.net/

http://isgtedbir.com/

http://www.isghaberleri.com/

http://www.osgbhaber.com/

http://www.osgbhaber.com/rss/

https://tuisag.com/isg-aktuel/isg-haberleri/

http://www.megametal.com.tr/

http://www.turkmetal.org.tr/

http://www.mess.org.tr/tr/

http://insaattaisguvenligi.com/

https://isgfrm.com/

http://www.isgforum.net/

http://www.isguvenligi.net/

http://isgtedbir.com/

http://www.isghaberleri.com/

http://www.osgbhaber.com/

http://www.osgbhaber.com/rss/

https://tuisag.com/isg-aktuel/isg-haberleri/

2018

Metal Sektörü Dünya Modülü


Sayfa | 79

2018

10. METAL SEKTÖRÜ DÜNYA MODÜLÜ

Sevgili öğrenciler; metal sektöründe iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili

dünyada ve Türkiye‟de çok sayıda eğitici oyun bulunmaktadır. Bunlardan

birkaçı aĢağıda listelenmiĢtir. Bu oyunları oynayarak iĢ sağlığı ve güvenliği

konusundaki bilgi ve becerilerinizi geliĢtirebilirsiniz.

http://www.pegneon.com/custom-games/

Bu sitede Özel Yapım Kurumsal Oyunlar ve Ciddi Kurumsal Oyunlar

olmak iki grup oyun bulunmaktadır. Ciddi kurumsal oyunlarda yangın

anında neler yapabileceğiniz anlatılmakta, oyuncuya uyarılarda

bulunulmakta; özel yapım kurumsal oyun grubunda ise çalıĢma ortamlarında

karĢılaĢılan tehlikeleri gösteren oyunlar yer almaktadır. Oyunların dili

Ġngilizcedir.

Resim 1: Pegneon Oyunları GiriĢ Ekranı

http://www.play-it-safe.co.uk/games

Resim 2: Play Ġt Safe Oyunları GiriĢ Ekranı

http://www.pegneon.com/custom-games/

http://www.play-it-safe.co.uk/games


Sayfa | 80

2018

Bu sitede iĢ sağlığı ve güvenliği konulu 8 adet oyun bulunmaktadır.

Dili Ġngilizce olan oyunlardan dilediğinize girebilir, bu alandaki bilgilerinizi

geliĢtirebilirsiniz.

Fire Fighting Activity (Yangınla Mücadele) Oyunu ile ilgili video

görüntülerini, video üzerine tıklayarak izleyebilirsiniz.

https://www.convergencetraining.com/blog/10-osha-based-word-games-

download

ĠĢ sağlığı ve güvenliği konulu ve dili Ġngilizce olan 10 adet kelime

oyunu bu sitede yer almakta, ancak oyunları indirebilmeniz için siteye kayıt

olmanız gerekmektedir.

Resim 3: Kelime Oyunları GiriĢ Ekranı

http://www.oyungaleri.com/is-guvenligi-uzmani

ĠĢ sağlığı ve güvenliği konulu ücretsiz oynayabileceğiniz oyunlardan

biri de bu sitede yer almaktadır. “ĠĢ Güvenliği Uzmanı” adı verilen bu oyunu

oynamak istediğinizde karĢınıza tehlikeli bir durum senaryolaĢtırılmıĢ iĢ

Oyun%20ekran%20çıktıları/Fire%20Fighting%20Activity.mp4

https://www.convergencetraining.com/blog/10-osha-based-word-games-download

https://www.convergencetraining.com/blog/10-osha-based-word-games-download

http://www.oyungaleri.com/is-guvenligi-uzmani


Sayfa | 81

2018

ortamı çıkarılmakta sizden o tehlikeyi en az zararla atlatmanız

beklenmektedir.

Resim 4: ĠĢ Güvenliği Uzmanı Oyunu

http://www.osgbhaber.com/3m-is-guvenligi-oyunu-ile-sektoru-

bilinclendirmeye-devam-ediyor-210h.htm

KiĢisel Koruyucu Donanımların kullanımı konusunda hem eğlendirici

hem de bilgilendirici bu oyun kiĢisel koruyucu donanımlar üreten 3M firması

tarafından geliĢtirilmiĢ olup, linkleri iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili sitelerde

yer almaktadır. Oyunu site üzerinden çevrimiçi oynayabileceğiniz gibi

bilgisayarınıza da indirip internetsiz ortamlarda da arkadaĢlarınızla

oynayabilirsiniz. Yukarıdaki linke tıkladığınızda açılan sayfanın en altında

aĢağıdaki gibi oyun linkini göreceksiniz.

3M E-Game ĠSG – KKD oyununu oynamak için tıklayınız.

Oyun linkine tıkladığınızda, oyun açılacak ve karĢınıza KKD‟ler

hakkındaki bilgilerinizi test edebileceğiniz dört farklı çalıĢma ortamı

http://www.osgbhaber.com/3m-is-guvenligi-oyunu-ile-sektoru-bilinclendirmeye-devam-ediyor-210h.htm

http://www.osgbhaber.com/3m-is-guvenligi-oyunu-ile-sektoru-bilinclendirmeye-devam-ediyor-210h.htm

İş%20güvenliği%20oyunları/3M%20KKD%20Oyun%20(1).swf


Sayfa | 82

2018

seçeneği çıkacaktır. Bu seçeneklerden istediğinize tıklayarak o iĢ için gerekli

KKD‟lerin kullanımını oyun yoluyla öğrenebileceksiniz.

Resim 5: KKD Oyunu GiriĢ Ekranı

Örneğin Kaynak Atölyesini tıkladığınızda, kaynak atölyesindeki

tehlikeler açılan ekranın sol üst köĢesinde yazılı olacaktır. Sizden atölyedeki

çalıĢanın tehlikelerden zarar görmemesi için raftaki uygun KKD‟leri seçip

çalıĢana giydirmeniz beklenmektedir. KKD‟lerin seçimi, taĢınması ve

çalıĢanın giydirilmesi fare yardımıyla kolayca yapılabilmektedir.

Resim 6: Kaynak Atölyesindeki ÇalıĢan Ġçin Uygun KKD Seçimi Oyunu


Sayfa | 83

2018

https://safety.blr.com/fun-games/

ĠĢ sağlığı ve güvenliği alanında çok sayıda karikatür, bulmaca ve

eğlenceli Ģeyleri yukarıda adresi verilen sitede bulabilirsiniz. Tek yapmanız

gereken siteye üye olmak ve ardından dilediğiniz ürünlerin seçimini yaparak

“GO” butonuna basmak.

Resim 7: Safety Fun Games Ürün Seçim Ekranı

https://www.osha.gov/hazfinder/index.html

Yukarıda linke tıkladığınızda BirleĢik Devletler ÇalıĢma Departmanı

sitesine girebilirsiniz. Bu sitede çok sayıda iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili

kaynağa ulaĢabilirsiniz. Bunlardan biri de “Tehlike Belirleme Eğitim Aracı”

adı verilen oyundur. Dili Ġngilizce olan bu oyunu dilerseniz çevrim içi,

dilerseniz de bilgisayarınıza yükleyerek oynayabilirsiniz. Oyunu açmak için

tıkladığınızda karĢınıza ilk olarak ekran ayarları gelecektir. Ekranınıza

uygun seçimi yaptıktan sonra “Play” butonuna basınız.

https://safety.blr.com/fun-games/

https://www.osha.gov/hazfinder/index.html


Sayfa | 84

2018

Resim 8: Tehlike Belirleme Eğitim Aracı GiriĢ Ekranı

Oyunda size dört farklı senaryo sunulmakta ve bunlardan birini seçmeniz

istenmektedir. Bunlar; ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Görsel Denetim Eğitimi,

Ġmalat, ĠnĢaat ve Acil Servistir. Herhangi bir çalıĢma alanını seçtiğinizde

açılacak ekranda, o iĢ ile ilgili kullanılan ekipmanlar, malzemeler ve

çalıĢanları bekleyen tehlikeler yer alacaktır.

Resim 9: ĠnĢaat ÇalıĢmaları ile Ġlgili Tehlike Belirleme Eğitim Aracı

Sizden beklenen Ģey, tehlikeleri belirleyip, gerekli tedbirleri oyun içinde

almanız olacaktır. Her senaryoda kurallar değiĢtiğinden, bu kuralları iyi


Sayfa | 85

2018

okumanız, tüm tehlikeleri belirlemeniz yararınıza olacaktır. Bazı senaryoları

iĢveren ya da çalıĢan olarak da oynayabilirsiniz.

Resim 10: Durum Kartları (Fact Cards) Oyunu Ekranı

Tehlike Belirleme Eğitim Aracını kullanmak için tıklayınız.

http://clewett.net.au/whs/study_mate/OHSfun.htm#

Siteye girdiğinizde ekranda Ģu mesajı görüyorsunuz “ĠĢ Sağlığı ve

Güvenliği ile Ġlgili AĢağıdaki Oyunları Oynamak Ġçin Tıklayınız.” Sitede ĠĢ

sağlığı ve güvenliği alanında 8 adet oyun yer almaktadır. Ancak bunları

oynayabilmeniz için tarayıcınızda “adobe flash player” eklentisinin aktif

olması gerekmektedir. Oyunların dili Ġngilizcedir. Sitede yer alan oyunlar

Ģunlardır;

Durum Kartları (Fact Cards): Bu oyunda 13 kart bulunmaktadır. Her bir

kartta yer alan soruyu arkadaĢınıza sorabilir ve karĢılıklı oynayabilirsiniz.

Ayrıca ekrandaki butonlarla kartları karıĢtırabilir, ileri veya gerideki kartlara

gidebilirsiniz.

Durum Kartları + (Fact Cards Plus): Bu oyunun “Durum Kartları”

oyunundan farkı, konu baĢlıklarını seçebiliyor olmanızdır. Oyunun diğer

kuralları aynıdır.

İş%20güvenliği%20oyunları/OSHA-HazID-Windows/HazID-Windows/HazID.exe

http://clewett.net.au/whs/study_mate/OHSfun.htm


Sayfa | 86

2018

Resim 11: Durum Kartları + (Fact Cards Plus) Oyunu Ekranı

Flash Kartları (Flash Cards): Bu oyunun diğer kart oyunlarından farkı,

sorunun cevabının kartın arka yüzünde yer almasıdır. Dilerseniz “Flip Card”

butonu ile kartın arka yüzüne bakabilirsiniz.

Resim 12: Flash Kartları (Flash Cards) Oyunu Ekranı


Sayfa | 87

2018

Bir Harf Seç (Pick a Letter): Bu oyunda ekranda yer alan sorunun

cevabının kaç kelimeden ve kaç harften oluĢtuğu çizgi ile aĢağıda

iĢaretlenmiĢtir. Oyuncu sorunun cevabını doğrudan bilemiyorsa cevabı

buluncaya kadar yukarıdaki alfabeden harf alarak cevabı ortaya çıkartmaya

çalıĢmaktadır. Tabi isterse “Show Answer” butonuyla cevaba da ulaĢabilir.

Resim 13: Bir Harf Seç (Pick a Letter) Oyunu Ekranı

BoĢluğu Doldur (Fill In The Blank): Bu oyunda ekranda yer alan sorunun

cevabını ortada ayrılan boĢluğa yazmanız isteniyor. Cevabınız yanlıĢ ise

aĢağıda cevabın kaç kelimeden ve harften oluĢtuğunu gösteren bir yeni

bölüm açılıyor. Buradan cevaba ne kadar yaklaĢtığınızı kontrol

edebiliyorsunuz. Ayrıca ekrandaki butonları kullanarak ipucu alabilir veya

cevabı görebilirsiniz.


Sayfa | 88

2018

Resim 14: BoĢluğu Doldur (Fill In The Blank) Oyunu Ekranı

EĢleĢtirme (Matching): Bu oyunda büyük kutucuk içinde verilen soruyu,

büyük kutunun altındaki 9 küçük kutunun içinden birini seçerek

cevaplıyorsunuz. Cevabınız doğru ise yeĢil “OK” iĢareti ekranda beliriyor ve

bir sonraki soruya geçebiliyorsunuz.

Resim 15: EĢleĢtirme (Matching) Oyunu Ekranı


Sayfa | 89

2018

Çengel Bulmaca (Crosswords): Bu oyunda yatay ve düĢey yerleĢtirilmiĢ

boĢ kutucuk grupları bulunmaktadır. Her kutucuk grubu, ekranın en altında

sorulan sorulardan birinin cevabına denk gelmektedir. Bu oyunu oynarken

önce hangi kelimeyi cevaplayacağınız kutucuk grubunu seçmeniz, ardından

soruyu okuyarak cevabı tahmin etmeniz ya da harf alarak cevabın ortaya

çıkmasını sağlamanız gerekmektedir. Doğru veya yanlıĢ harf tahminlerinizin

sayısı ekranda görülebilmektedir.

Resim 16: Çengel Bulmaca (Crosswords) Oyunu Ekranı

Sözlük (Glossary): Sözlük, iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili terimlerin

açıklamasını içermektedir. Eğlendirmekten daha çok bilgi kazandırma

amaçlıdır. Ekranın üst kısmında yer alan harflerden birine tıklayarak o harfle

baĢlayan terimi ve açıklamasını ekrana getirebilir ve böylece bilgilerinizi

yenileyebilirsiniz. Dilerseniz merak ettiğiniz kelimeleri ekranın alt kısmında


Sayfa | 90

2018

yer alan Google arama çubuğuna yazarak daha detaylı bilgiler elde

edebilirsiniz.

Resim 17: Sözlük (Glossary) Oyunu Ekranı

http://www.atksolutions.com/games/playwordsearch.php?id=3358&user

name=beetlebugz&gridsize=14x14&large=600x450

Yukarıdaki linke tıkladığınızda sitede iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili

bir adet oyun açılmaktadır. Oyun ekranının sağ tarafındaki alanda kelimeler

listesi yer almaktadır. Büyük alana ise bu kelimelerle birlikte ilgisiz birçok

kelime karıĢık yerleĢtirilmiĢtir. Oyuncu aranan kelimeyi gördüğünde,

kelimenin ilk harfinden sonuna kadar farenin sol tuĢu ile basılı tutarak

iĢaretlemeli, aranan kelimenin üstünün çizilmesi sağlanmalıdır. Oyun dili

Ġngilizcedir.

http://www.atksolutions.com/games/playwordsearch.php?id=3358&username=beetlebugz&gridsize=14x14&large=600x450

http://www.atksolutions.com/games/playwordsearch.php?id=3358&username=beetlebugz&gridsize=14x14&large=600x450


Sayfa | 91

2018

Resim 18: Kelime Bulma Oyunu Ekranı

http://www.bordereta.com/Quizes/Beta-Health&Safety_General.htm

Bu siteye girdiğinizde iĢ sağlığı ve güvenliği konusunda kendi

kendinizi test etmenizi sağlayacak 20 adet soru bulunmaktadır. Soruları

cevaplamanız için size 8 dakika süre verilmektedir. YanlıĢ ve doğru

verdiğiniz cevaplarınızda geri bildirim alarak kendinizi geliĢtirmenize

yardımcı olmaktadır.

Resim 19: Kendini Test Et Ekranı


Sayfa | 92

2018

http://safemt.com/safety-education/safety-games/interactive-safety-

games/

Resim 20: Play Ġt Safe Oyunu Ekranı

Yukarıda linki verilen site iĢ sağlığı ve güvenliği konusunda çok

sayıda eğitim materyaline sahiptir. Bunların arasında çevrimiçi

oynayabileceğiniz oyunlar ve eğlenceli ölçme testleri bulunmaktadır. “PLAT

IT SAFE” adı verilen oyuna girdiğinizde sizden dört farklı yoldan birine

karar verip girmeniz istenecektir. Bunlar: Yol 1: kayma ve tökezleme

tehlikeleri, Yol 2: Ergonomiler, Yol 3: DüĢme Tehlikeleri ve Yol 4:

Kaldırmadır.

http://safemt.com/safety-education/safety-games/interactive-safety-games/

http://safemt.com/safety-education/safety-games/interactive-safety-games/


Sayfa | 93

2018

Resim 21: ĠnĢaatta DüĢme ve Tehlikeler Oyunu Ekranı

Örneğin Yol 3: DüĢme Tehlikelerini seçtiğinizde ekranda senaryolaĢtırılmıĢ

bir tehlike durumu belirecektir. Sizden beklenen verilen süre içinde gerçek

tehlikeleri tespit edebilmenizdir.

2018

Açıklamalı Risk Terimleri Sözlüğü

Sayfa | 95

11. AÇIKLAMALI RĠSK TERĠMLERĠ SÖZLÜĞÜ

AhĢap yapı: Ağaç veya ağaçlardan elde edilen malzemelerle imal edilen

yapı.

Alan tarama sensörü: Preslerde kullanılan güvenilir bir emniyet sistemidir.

Alan tarayıcı sensör ile pres çevresindeki alan sürekli taranır. Taranan alan

içine birisi girdiğinde alarm iĢareti vererek presin çalıĢmasını durdurur.

Alev geri tepme ventili: Gaz kaynak iĢleminde, Ģalomadan emilen alevin

besleyici hortumdan geçerek regülatöre ve tüpe ulaĢmasını önleyen valftir.

Ankraj noktası: Yüksekte çalıĢma esnasında çalıĢanın yükünün yapıya

iletilmesini sağlayan güvenli bağlantı noktasıdır.

Asetilen: Renksiz, sarımsak kokulu, çok güçlü ve ak bir ıĢık vererek yanan,

hidrokarbonlu bir gazdır.

Asit buharı: Kullanılan asidin buharlaĢma sıcaklığına gelmesi veya

malzeme ile reaksiyona girmesi sonucunda oluĢan buhardır.

Aspirasyon: Mekanik cihazlar yardımıyla kirli havanın emilip, yeterli temiz

havanın sağlanmasıdır.

Astarlama: Metal malzeme yüzeyinin astar boyası ile esas boyaya

hazırlama iĢlemidir. Astar boyası metali paslanmaya karĢı korumak için

sürülür.

AĢık: Merteklerin üzerine oturtulduğu çatı konstrüksiyon elemanıdır.

AĢıklar, merteklerin yüklerini eğilmeye çalıĢarak oturtma çatılarda

dikmelere, asma çatılarda babalara iletirler.

Betonarme yapı: Eğilme ve çekme güçlerine dayanması için içine metal

çubuklar yerleĢtirilmiĢ betondan imal edilen yapı.


Sayfa | 96

2018

Boğulma: KiĢinin solunum yolunun katı, sıvı veya gaz nedeniyle tıkanarak

vücudun oksijensiz kalma halidir.

Bone: Genellikle kumaĢ, lateks veya silikondan yapılmıĢ, saçı tümüyle

örtecek biçimdeki baĢlık.

CNC: Bilgisayar destekli veya bilgisayar kontrollü tezgah.

ÇalıĢma platformu: Yüksekte çalıĢma yapılan yerlerde çalıĢanın durduğu

ĠSG açısından güvenli ve uygun alandır. Hareketli ve sabit olabilir.

Deforme: Kalıbı, biçimi bozulmuĢ, biçimsizleĢmiĢ.

Demontaj: Makine veya sistemin taĢınabilir hale gelecek Ģekilde sökülmesi

iĢlemi.

Elektromanyetik alan: Elektrik yükü olan parçacıkların çevrelerinde

yarattıkları ve diğer yüklü parçacıklar üzerinde kuvvet uygulayan bir etkidir.

Bu kuvvet çekme itme veya aradaki doğruya dik yönde olabilir.

Enjeksiyon: Bir sıvıyı kanal veya boĢluk içine enjektör yardımıyla besleme

iĢlemi.

Fiber: Bitki elyafının sıkıĢtırılması ile elde edilen, geniĢ kullanım alanına

sahip malzemedir.

Fotosel: Üzerine düĢen ıĢığın Ģiddetiyle orantılı olarak voltaj üreten ıĢık

algılayıcısıdır.

Gerilim: Elektronları etkisi altında kaldıkları elektrostatik alan kuvvetine

karĢı hareket ettiren kuvvettir. Diğer bir değiĢle, bir iletkenin iki ucu

arasındaki potansiyel farktır. Gerilim birimi Volt dur. Voltmetre ile ölçülür.


Sayfa | 97

2018

Girift: Birbirinin içine girerek çözülemeyecek biçimde karıĢmıĢ olan, iç içe

geçmiĢ, çapraĢık.

GörüĢ bulanıklığı: KiĢinin göz yapısının, maruz kaldığı ıĢığı olması

gereken oranda kıramaması durumunda meydana gelen net görememe veya

az görme halidir.

Göz duĢu: ÇalıĢma esnasında göz sağlığına zarar veren asit, alkali, kostik

gibi zararlı kimyasalların gözle teması ile oluĢan yaralamalarda veya tahta,

metal çapakları, toz, kir gibi göze kaçan yabancı maddelerden gözün

temizlenmesi için kullanılan koruyucu güvenlik malzemesine “göz duĢu

istasyonu” denir.

Göz merceği: Gözün ön tarafında bulunan ve dıĢardaki cisimlerin

görüntüsünün ağtabaka üzerine düĢmesini sağlayan, mercek biçiminde ve

saydam organdır.

Gürültü düzeyi: Ses basınç seviyesidir. Ses yayılması sırasında değiĢen

atmosferik basıncın denge basıncına göre farkıdır. Birimi desibel (dB) dir.

Güvenlik PLC: Preslerde kullanılan programlanabilir mantıksal kontrol

sistemidir.

Güvenlik supabı: Basınç altında çalıĢan aletlerde, aletin dayanabileceği

basıncın fazlasını tahliye etmek amacı ile entegre edilmiĢ bir tür vanadır.

Hidrolik: Suyla ya da baĢka bir sıvı basıncıyla çalıĢan (makine, sistem vb.).

Isı transfer plakalı gözlük: Yüksek sıcaklıklı çalıĢma ortamında gözün aĢırı

ısıya maruz kalmasını ve terlemesini önleyen kiĢisel koruyucu donanımdır.


Sayfa | 98

2018

IĢık bariyeri: Preslerde kullanılan güvenilir ve arızasız bir emniyet

sistemidir. Bu sistemde ıĢık perdesi makineye kumanda eden bir anahtar gibi

kullanılarak makinelerde çalıĢan insanların el ve parmakları korunur.

IĢık stresi: KiĢide ıĢık tarafından yol açılan coĢkusal ve ruhsal gerilimdir.

Ġnert gaz: Belirli Ģartlar altında kimyasal reaksiyona girmeyen gazlardır.

Soygazlar ve azot, genellikle birçok madde ile tepkimeye girmezler.

Ġris: Ġnce ve kasılabilen bir zardan oluĢan ve saydam tabakayla göz merceği

arasında bulunan ve göze rengini veren tabakadır.

Ġritan: TahriĢ edici

Ġskele: ĠnĢaat, bakım, onarım iĢleri için gerekli yüksekte güvenli çalıĢma

alanı ve ulaĢım ihtiyacını karĢılamak amacıyla, ahĢap veya metal

malzemelerden, platformlar ve diğer aksesuarlar kullanılarak kurulan geçici

destek yapılarıdır.

Ġyonizan: ĠyonlaĢtırıcı radyasyon. ĠyonlaĢabilen atomlardan veya

iyonlaĢabilen moleküllerden elektron koparmak için yeterli enerji taĢıyan

kuantumlara sahip olan herhangi bir elektromanyetik radyasyon türüdür.

Kaçak akım rölesi: Faz ve nötr iletkenleri arasında bir dengesizlik yani fark

oluĢtuğunda devreyi açan anahtardır.

Karkas: Bir yapıyı taĢıyan iskelet sistemdir.

Katarakt: Göz bebeğinin arkasında bulunan ve görmeyi sağlayan doğal göz

merceğinin saydamlığını kaybederek matlaĢmasıdır.

KayganlaĢma: Zeminin kar, buz, yağmur, su, veya yağlı maddeler

yardımıyla kaygan hale gelme eylemidir.


Sayfa | 99

2018

Kızılötesi ıĢın: (IR, Ġnfrared) Dalgaboyu görünür ıĢıktan uzun, fakat

terahertz ıĢınımından ve mikrodalgalardan daha kısa olan elektromanyetik

ıĢınımdır.

Kimyasal köpüklü yangın söndürücü: Ġçinde protein veya sentetik bazlı,

alkole dayanıklı ve film oluĢturucu kimyasal köpük bulunduran yangın

söndürme tüpüdür. Genellikle yakıt ve yanıcı madde ile sıvı kimyasal

yangınlarında kullanılmaktadır.

KiriĢ: Yapıda bir döĢeme üstüne gelen yükleri duvar ya da kolon gibi düĢey

taĢıyıcılara aktaran yatay taĢıyıcı eleman.

Kolon: Katlardaki döĢemeleri birbirine bağlayan düĢey yapı elemanı.

Konsantrasyon: Yoğunluğun artması; bir cismin, bileĢimindeki suyu

yitirerek daha koyu kıvama gelmesi.

Konstrüksiyon: Birden fazla parçanın bir araya getirilip birleĢtirilmesiyle

bir bütün oluĢturma, yeni oluĢum yapma.

Kornea: Gözün en ön kısmında yer alan ıĢığı odaklamak ve gözü dıĢ

etkenlerden korumak için özelleĢmiĢ saydam ve eğimli bir dokudur.

Koruyucu burunlu ayakkabı: Alet veya malzeme düĢmesi durumunda

ayak parmaklarını koruma amaçlı kompozit veya çelik takviyeli burunla imal

edilen iĢ ayakkabısı.

Kronik: Uzun süreli devam eden. Süreğen, müzmin

KurĢun zehirlenmesi: Kandaki kurĢun miktarının yüksek seviyelere

çıkması sonucunda meydana gelen ve ölümcül sonuçlara yol açabilecek

ciddi bir tıbbi durumdur.


Sayfa | 100

2018

Kuru kimyevi tozlu yangın söndürücü: Ġçinde kimyasal toz bulunduran

yangın söndürme tüpüdür. Daha çok orta ve düĢük ısıdaki yangınlarda

kullanılırlar. En önemli özelliği ateĢi boğarak söndürmesidir.

LEL: Ortamda bulunan gazların patlama veya parlama oluĢturmayacak

konsantrasyon sınırına Alt Patlama Sınırı (Lower Explosion Level – LEL)

denir. Her gazın LEL değeri farklıdır.

LPG: (Likit Petrol Gazı) Petrolden elde edilen, basınç altında sıvılaĢtırılmıĢ

gazlardır.

Macun sertleĢtirici: Polyester macunu sertleĢtirmek için kullanılan ve

benzoil peroksit den oluĢan kimyasal malzemedir.

Macunlama: Metal malzeme yüzeyinin uygun macun yardımıyla

pürüzlülüğünün azaltılması ve yüzey düzgünlüğünün sağlanması iĢlemidir.

Malzeme güvenlik bilgi formu: Kimyasal maddelerin kullanımı ve

depolanması sırasında oluĢabilecek ĠĢçi Sağlığı ĠĢ Güvenliği risklerini

ortadan kaldırmaya yönelik çalıĢmaların önemli bir parçasını oluĢturan ve

kullanıcıyı doğru ve yeterli düzeyde bilgilendirmek amacıyla hazırlanan,

ilgili kimyasal maddelerin tehlike ve riskleri ile diğer bilgileri açıklayan 16

sabit baĢlıklı formdur.

Mandren anahtarı: Konik bir yapısı olan ve mandrene uç takmak için

kullanılan diĢli bir elemandır.

MantarlaĢma: Keski, murç ve çekiç gibi el aletlerinin baĢ kısımlarında

görülen çatlama, geniĢleme ve aĢınma durumudur.

Maske: ÇalıĢma esnasında kiĢinin göz, yüz, ağız ve solunum sistemi

sağlığını korumak için kafaya geçirilerek kullanılan kiĢisel koruyucu

donanımdır.


Sayfa | 101

2018

Mekanik filtreli toz maskesi: Ağzı, burnu ve çeneyi kaplayan ve büyük

oranda filtre malzemesinden oluĢan katı ve sıvı aerosellere / zerreciklere

karĢı koruma sağlamak üzere tasarlanan solunum koruyucu cihazdır.

Mertek: Eğimli çatılarda kaplama altı tahtasının üzerine oturduğu ve

yaklaĢık 50 cm eksen aralıklı olarak aĢıklara oturan örtü konstrüksiyonuna

ait çatı elemanıdır.

Metal dumanı ateĢi: Bir metalin ya da oksitlerinin partiküllerinin

solunmasından birkaç saat sonra ortaya çıkan akut bir durumdur. Bu duruma

yakalanan kiĢide burun ve boğazda irritasyon, kuruluk, öksürük, baĢ ağrısı,

halsizlik, titreme ve ateĢ görülür.

Morötesi ıĢın: Gözümüz tarafından algılanamayan, dalga boyu 100 ile 400

nm arasında olan ıĢınımdır.

Mukoza: Sümükdoku. Vücudun iç kısmındaki kanal ve boĢluklarını döĢeyen

hücrelerden oluĢan zar tabaka. Mukoza döĢeli olan iç boĢluklar, dıĢarıya

açılan vücut kanalları ile dıĢ ortamla temastadır.

Non-iyonizan: ĠyonlaĢtırıcı olmayan radyasyon.

Paravan: MenteĢelerle birbirine bağlı birkaç parçadan oluĢan ve yapılarda

bazı bölümleri ayırmakta kullanılan, katlanır, taĢınır çerçeveli perde.

Parlayıcı madde: Normal Ģartlar altında buharlaĢabilen veya gaz halinde

bulunan ve tutuĢma noktası düĢük olan sıvı ve gazlardır.

Paslanma: Demir vb. malzemelerin oksijenle temas eden yüzeylerinin

yanması, oksitlenmesidir.

Pleyt: Metal atölyelerinde markalama iĢlemlerinin yapıldığı düzlemsel

yüzey veya tezgah.


Sayfa | 102

2018

Pnömatik: Hava basıncıyla çalıĢan (makine, sistem vb.).

Polyester macun: Yarı esnek, çok iyi doldurma ve yapıĢma özelliklerine

sahip, zımparalanabilen sentetik, fiber ve plastik esaslı yüzey macunudur.

Çelik macun olarak da bilinir.

Postür: Vücudun duruĢ Ģeklidir. Statik ve dinamikte çeĢitlilik gösterir ancak

dururken ve çalıĢırken doğru postür korunmalıdır.

Pres emniyet valfi: Pnömatik preslerde kavrama grubuna iletilecek havanın

kontrolünü emniyete alan valfdir.

Prosedür: Bir iĢte uyulması, tutulması gereken yol ve yöntemlerin tümü.

Radyasyon: IĢınım

Reaksiyon: Tepki, tepkime.

Risk: Bir zarara uğrama tehlikesi, zarar görme olasılığı.

Selüloit çerçeveli gözlük: Gözleri zararlı maddelerden korumak için

çerçevesi selüloit malzemeden yapılmıĢ olan kiĢisel koruyucu donanımdır.

Solvent: Bir maddeyi çözerek çözelti oluĢturan sıvı veya gaz maddedir.

Günümüzde en yaygın çözücü madde sudur. Organik kimyasal maddelerde

çözücü olarak kullanılmaktadır.

Spiral taĢı: TaĢlama makinesi ya da jet motoru olarak da adlandırılan bu

makine metallerin kesilmesinde ve yüzeylerinin taĢlanmasında kullanılır.

Sunuk: Maruz


Sayfa | 103

2018

ġaloma: Kaynak iĢleminde, metalleri eritirken ya da keserken kullanılan ve

alev püskürten araçtır.

ġartlandırıcı: Pnömatik sistemlerde kullanılan havayı sistem içerisinde

kullanılacak özelliklere getiren elemanlardır.

TaĢ koruyucusu: Spiral taĢının kesici veya taĢlayıcı ucunun çalıĢma

esnasında yerinden çıkma, parçalanma ihtimaline karĢı kullanıcıyı korumaya

yarayan, spiral taĢına monte edilerek kullanılan metal bir siperdir.

Termoplastik: Isıtıldıklarında yumuĢayan, soğutulduklarında tekrar

sertleĢen plastik esaslı malzemedir.

Tij: Kolon ve kiriĢ kalıplarında bağlantıyı ve kalıp kurulumunu sağlayan,

kalıp aksesuarlarından en önemlisidir. Kalıp gergi mili de denir.

Topraklama: Elektrik ile çalıĢan cihazlarda olası bir elektrik kaçağı

tehlikesine karĢı alınan hayati bir önlemdir. Kaçak elektriğin bir iletkenle

toprağa verilmesini sağlayan basit bir sistemdir.

Tozluk: Ayakkabının üstünden bacağın alt bölümüne değin sarılan, kumaĢ

ya da köseleden yapılmıĢ bir tür paçalık.

Tulum: Göğüs ve pantolon bölümü bitiĢik giysi. ĠĢ elbisesi

Uyarı ve ikaz levhası: Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek

durum hakkında uyarıda bulunan iĢaretlerin yer aldığı levhalardır.

Uzuv kaybı: Bir organın vücuttan tamamen ayrılması. Kol, bacak kopması

vb.

Yanıcı madde: Yanma derecesinde ısıtıldığında oksijenle birleĢmesi sonucu

yanan ve etrafa ısı yayan maddelerdir.


Sayfa | 104

2018

YaĢam hattı: Yüksekte çalıĢacak kiĢinin düĢme ihtimalinin bulunduğu tüm

alanlarda öncelikle düĢmeyi önleme amaçlı kullanılan, düĢüĢ gerçekleĢtiği

durumda da personelin vücuduna etki edecek olan, Ģok yükünü, kuvvet

sönümleyici sistemler vasıtası ile minimuma indirme amacı olan yatay ve

dikey sistemlerdir.

Yönetsel: Yönetimle ilgili olan.

Yüz siperi: Gözleri ve yüzü zararlı ve zehirli maddelerden korumaya

yönelik, kafaya geçirilerek kullanılan ve saydam Ģekilde yüzün tamamını

kaplayan kiĢisel koruyucu donanımdır.

Zımpara: Boyama iĢlemi öncesinde metal yüzeyindeki pürüzlülükleri

gidermek amacıyla kullanılan aĢındırıcı gereçtir

OccuSafeInCMIS – Proje açıklaması Proje Ortakları

"OccuSafeInCMIS - ĠnĢaat ve metal

sektörlerinde iĢ güvenliği ve risk kontrolü", OSTĠM

MESLEKĠ VE TEKNĠK ANADOLU LĠSESĠ

(Türkiye), EUROPEAN CENTER FOR QUALITY

LTD. (Bulgaristan), CIAPE - CENTRO ITALIANO

PER L‟APPRENDIMENTO PERMANENTE

(Ġtalya), TECHNCAL UNIVERSITY OF KOSICE

(Slovakya) kuruluĢlarının yer aldığı Erasmus +

stratejik ortaklığıdır.

Proje, inĢaat ve metal sanayii sektörlerinde hem

mesleki ve teknik lise öğrencilerine, hem de

iĢverenlere ve çalıĢanlarına temel ve çapraz

becerilerini yenilikçi BĠT tabanlı yöntemler

kullanarak geliĢtirme ve farkındalık yaratma

konularında katkıda bulunmayı amaçlıyor.

Nitekim iĢgücü piyasasının temel sorunlarından biri

iĢ sağlığı ve güvenliği (ĠSG) 'dir. Uluslararası

ÇalıĢma Örgütü‟nün mevcut verilerine göre, 2,8

milyar iĢgücünde, 340 milyondan fazla iĢ kazası

meydana gelmiĢ ve bu kazalar nedeniyle Dünya

genelinde 2 milyon kiĢi ölmüĢtür (ILO, 2013). ĠĢçi

ve iĢveren maliyetlerinin yanı sıra, iĢ kazalarının da

ülke ekonomisine bir maliyeti vardır. Bu nedenle

"önleme, ödemeden daha insancıl ve ucuzdur"

sloganı doğrultusunda hareket edilmesi Ģarttır.

"ĠnĢaat ve Metal Sanayi Sektörlerinde ĠĢ

Güvenliği ve Risk Kontrolü" projesi sayesinde

iĢgücü ve üretim kaybı azaltılacaktır. Projenin

amacı, mesleki eğitime iĢ sağlığı ve güvenliği

yönünden katkıda bulunmaktır. ĠĢ sağlığı ve

güvenliğinin önemi hem Avrupa'da hem de

Türkiye'de artmaktadır. Bununla birlikte, farkındalık

açısından Türkiye'deki mesleki eğitim kurumları

istenilen düzeyde değildir. ĠnĢaat ve Metal Sanayi

Sektörlerindeki ĠĢ Güvenliği ve Risk Kontrolü;

meslek okulları, çalıĢanlar ve iĢverenler arasındaki iĢ

sağlığı ve güvenliği konusundaki farkındalığı

artırmayı ve Türkiye'de AB müktesebatının

uygulama kapasitesini artırmayı hedeflemektedir.

OSTĠM MESLEKĠ VE

TEKNĠK ANADOLU

LĠSESĠ, KOORDĠNATÖR

Adres: OSTĠM MESLEKĠ VE TEKNĠK ANADOLU

LĠSESĠ, ĠLK YERLEġĠM

MAHALLESĠ, 1901. CADDE, No:2 YENĠMAHALLE,

ANKARA, TÜRKĠYE

Website: http://ostimmtal.meb.k12.tr/

EUROPEAN CENTER FOR

QUALITY LTD.

Adres: RACHO PETKOV

KAZANDZHIATA ULICA 8, ADORA BUSINESS

CENTER, 1166, SOFYA,

BULGARĠSTAN Website:

http://www.ecq-bg.com

CIAPE – CENTRO

ITALIANO PER

L'APPRENDIMENTO

PERMANENTE

Adres: VIA BADIA DI CAVA

104, 00142, ROMA, ITALYA

Website:

http://www.ciape.it

TECHNICKA

UNIVERZITA V

KOSICIACH

Adres: LETNA 9, 042 00,

KOSICE, KOŠICKÝ KRAJ,

SLOVAKYA

Website:

http://www.tuke.sk

http://www.ohasineurope.com/

Bizi Takip Ediniz

http://ostimmtal.meb.k12.tr/

http://www.ecq-bg.com/

http://www.ciape.it/

http://www.tuke.sk/

https://www.facebook.com/ostimmtal/

http://twitter.com/OccuSafeInCMIS

http://www.instagram.com/OccuSafeInCMIS

























metal sektÖrÜnde Ġġ saĞliĞi ve …...metal sektÖrÜnde Ġġ saĞliĞi ve gÜvenlĠĞĠ...

Documents