merkezî i̇kli̇mlendi̇rme peri̇yodi̇k bakimi

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP

(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME

MERKEZÎ İKLİMLENDİRME PERİYODİK BAKIMI

ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; • Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile

onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

i

AÇIKLAMALAR .............................................................................................................. iii GİRİŞ ..................................................................................................................................1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1.................................................................................................3 1. PERİYODİK BAKIM ÖNCESİ SİSTEMİN GENEL DURUMUNUN TESPİTİ ..............3

1.1. Gürültü ve Titreşim Kontrolü....................................................................................5 1.2. Hava Hızı ve Debi Ölçümü.......................................................................................6

1.2.1. İklimlendirme Santralinin Bir Kesiti İçinde Hava Hızının Ölçülmesi.................6 1.2.2. Debinin Ölçülmesi............................................................................................8

1.3. Sıcaklık Ölçümü.......................................................................................................9 1.3.1. Termometre ile Sıcaklık Ölçme.......................................................................10 1.3.2. Ölçme Yerleri .................................................................................................10

1.4. Akım ve Gerilim Ölçümü .......................................................................................10 UYGULAMA FAALİYETLERİ ...................................................................................12 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................14

ÖĞRENME FAALİYETİ–2...............................................................................................16 2. AYLIK BAKIM.............................................................................................................16

2.1. Merkezî İklimlendirme Santrali Aylık Bakım Kuralları...........................................16 2.1.1. Kontrol ve Bakım Öncesi Yapılması Gerekenler .............................................17 2.1.2. Sağladığı Yararlar...........................................................................................17 2.1.3. Kontrol ve Bakım ...........................................................................................17 2.1.4. Bakım Uygulama Programı.............................................................................17 2.1.5. Aylık Bakım Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilecek Kurallar ...............................18 2.1.6. Günlük Kontrol ve Bakım...............................................................................18 2.1.7. Haftalık Kontrol ve Bakım..............................................................................18

2.2. Bakım İçin Gerekli Araç ve Gereçler ......................................................................19 2.3. Bakımı Yapılan Elemanlar......................................................................................20

2.3.1. Filtrelerin Bakımı ...........................................................................................20 2.3.2. Filtre Değişiminde Dikkat Edilecek Hususlar ..................................................20 2.3.3. Filtre Temizlik Yöntemleri .............................................................................21 2.3.4. Isıtma ve Soğutma Serpantinlerinin Bakımı ....................................................22 2.3.5. Santrifüj Fanların Bakımı................................................................................23 2.3.6. Sulu Nemlendiricilerin Bakımı........................................................................23

UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................25 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................27

ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ...............................................................................................29 3. SEZONLUK BAKIM.....................................................................................................29

3.1. Merkezî İklimlendirme Santralinde Sezonluk Bakım İçin Yapılması Gerekenler .....29 3.2. Bakım İçin Gerekli Araç Gereçler...........................................................................31

3.2.1. Yatakların Bakımı...........................................................................................31 3.2.2.”V” Kayış ve Kasnak Bakımı...........................................................................31 3.2.3. Hava Damperlerinin Bakımı ...........................................................................32 3.2.4. Sulu Nemlendiricilerin Bakımı........................................................................32 3.2.5. Püskürtmeli Tip Nemlendirici Bölümleri ve Bakımı ........................................33 3.2.6. Dolgu Tipi Nemlendirme Bölümü ve Bakımı ..................................................33 3.2.7. Damla Tutucu ve Bakımı ................................................................................34

İÇİNDEKİLER

ii

3.2.8. Taşma Suyu Miktarı .......................................................................................34 3.2.9. Konsantrasyon Artış Faktörü ..........................................................................35 3.2.10. Batarya Bakımı .............................................................................................35

UYGULAMA FAALİYETLERİ ...................................................................................39 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................43

ÖĞRENME FAALİYETİ-4 ...............................................................................................45 4. YILLIK GENEL BAKIM...............................................................................................45

4.1. Merkezî İklimlendirme Santralinde Yıllık Bakım İçin Yapılması Gerekenler ..........45 4.1.1. Kontrol-Bakım Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilecek Kurallar............................46 4.1.2. Bakım İşlemleri ..............................................................................................46

4.2. Bakım İçin Gerekli Araç Gereçler...........................................................................47 4.2.1. Klima Santralinin Gövde Bakımı ....................................................................48 4.2.2. Döner Parçaların Bakımı.................................................................................49 4.2.3. Hareketli Parçaların Bakımı ............................................................................50 4.2.4. Hareketsiz Parçalar .........................................................................................51

UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................55 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................57

MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................59 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................61 KAYNAKÇA ....................................................................................................................63

iii

AÇIKLAMALAR KOD 522EE0214 ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme DAL/MESLEK Merkezî İklimlendirme Sistemleri MODÜLÜN ADI Merkezî İklimlendirme Periyodik Bakımı

MODÜLÜN TANIMI Bu modül Merkezî iklimlendirme sistemlerinin periyodik bakımı ile ilgili kavram ve uygulamalardan oluşan bir öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞUL Yoktur.

YETERLİK Merkezî iklimlendirme sisteminin periyodik bakımını yapmak.

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç Bu modül ile uygun ortam sağlandığında, tekniğine uygun olarak merkezî iklimlendirme ve havalandırma sisteminin periyodik bakımını yapabileceksiniz.

Amaçlar Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında; 1.Periyodik bakım öncesi sistemin genel durumunun tespitini istenen standartta yapabileceksiniz. 2.Merkezî iklimlendirme santrali aylık bakımını istenen standartta yapabileceksiniz. 3.Merkezî iklimlendirme santralinin sezonluk periyodik bakımını istenen standartta yapabileceksiniz. 4.Merkezî iklimlendirme santralinin yıllık genel bakımını istenen standartta yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Ortam: Sınıf, atölye, laboratuvar, işletme, kütüphane, internet ortamı, ev vb. çalışma alanları Donanım: Sınıf: Sınıf kitaplığı, konu ile ilgili VCD, DVD kasetleri, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ve donanımları, internet ortamı, öğretim materyalleri Atölye: Merkezî klima (iklimlendirme) santralinin bulunduğu ortam, merkezî klima eğitimi ile ilgili deney setleri, elektriksel ölçme aygıtları, pens ampermetre, multimetre, anemometre, higrometre, termometre, el aletleri (lokma takımları, pense, tornavida, iki ağızlı anahtar takımları, cırcır anahtar vb.), vakum ve şarj aparatları, gaz kaçak dedektörü

AÇIKLAMALAR

iv

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ø Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek kendinizi değerlendireceksiniz.

Ø Öğretmen, modülün sonunda size bütün uygulama faaliyetlerini içeren bir performans testi yaparak kazandığınız bilgi ve becerileri ölçebilecektir.

1

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

Günümüzde bilim ve teknoloji çok hızlı bir şekilde gelişmektedir. Gelişen teknoloji ile

paralel olarak da insanların hayatlarını kolaylaştıracak ısıtma, soğutma, havalandırma ve iklimlendirme sistemleri gelişerek hızla yayılmaktadır.

Büyük alışveriş merkezleri, yeni yapılan spor kompleksleri ve plazalar gibi prestijli

binalar, inşaat teknolojisinin en yeni sistemleri kullanılarak inşaa edilmektedir. Çalışan insanların konforlarının temini ve üretkenliklerinin artırılması için bu tip

yapılarda klima ve havalandırma yapılması mecburiyeti ortaya çıkmaktadır. İnsanların yaşadıkları hacimlerin ısıtılmasının, havalandırılmasının veya iklimlendirilmesinin amacı, kişiler için uygun bir iç hava kalitesinin elde edilmesidir.

Bir yapının iklimlendirilmesi ve havalandırılmasında periyodik bakımın önemi, göz

ardı edilemeyecek kadar büyüktür. Özellikle binaların iklimlendirilmesi esnasında sistemin sürekli devrede kalması ve arıza yapmaması istenmektedir.

Bu modülde merkezî iklimlendirme ve havalandırma sisteminin santral bölümünde

uygulanması gereken periyodik bakımla ilgili konulara ve uygulamalara yer verilmiştir. Bu içerik ışığında kararlı, meraklı ve araştırmacı biri olarak mesleğinizin bir parçası olan periyodik bakım yapmayı öğreneceksiniz.

GİRİŞ

3

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında merkezî

iklimlendirme santralinin periyodik bakım öncesi sistemin genel durum tespitini, tekniğine ve standardına uygun olarak yapabileceksiniz.

Ø Çevrenizdeki merkezî iklimlendirme ve havalandırma sistem uygulamaları yapılan yerlere giderek inceleme yapınız ve servis personelinden bilgi alınız.

Ø Merkezî iklimlendirme sistemlerinin bakımı hakkında internet ortamında araştırma yaparak topladığınız bilgileri bir rapor hâline getiriniz ve arkadaşlarınızla paylaşınız.

1. PERİYODİK BAKIM ÖNCESİ SİSTEMİN GENEL DURUMUNUN TESPİTİ

Merkezî iklimlendirme santralleriyle ilgili olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

tarafından belirlenen minimum kullanım ömrü 10 yıldır. İmalatçı ve ithalatçı firmalar, bu süre içerisinde cihazların bakım ve onarımını yapmak, yedek parça sağlamak zorundadır.

1. Karışım odası 7. Son ısıtıcı 2. Hava filtresi 8. Sistem fanı

3. Ön ısıtıcı 9. İşlenmiş hava 4. Soğutucu 10. Dönüş havası 5. Nemlendirici 11. Taze hava (dış hava) 6. Damla tutucu 12. Besleme suyu


AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

Santrallerin malzeme ve işçilik hatalarına karşı minimum 2 yıl garantisi bulunmaktadır. Standart dışı, uygun olmayan montaj ve onarımlardan, elektrik beslemesindeki düzensizliklerden oluşabilecek arızalar garanti kapsamı dışındadır. Parça değişimlerinde orijinal parçalar kullanılmalıdır.

Merkezî iklimlendirme santralinin periyodik veya yıllık bakımları yapılmadan önce tüm motor anahtarları ve / veya şalterleri kapalı konuma getirilmelidir.

Sistem, bütün olduğu kadar basit ve sağlam olmalıdır. Özellikle Türkiye şartlarında çoğu zaman kalifiye teknisyen ve profesyonel servis ve bakım teminindeki zorluklar nedeniyle, karmaşık sistemler istenildiği gibi korunamamakta ve zamanla tasarım şartlarının çok dışında ilkel şartlarda çalışmak zorunda kalmaktadır. Bu durumda yüksek verim bir tarafa sistem, temel fonksiyonlarını yerine getirmez hâle düşmektedir. Bu nedenle seçilecek sistemlerin basit, az bakım ve servis isteyen karakterde olması çok önemlidir.

Hücre İçi Kontroller ve Bakımı

Santraller içten kontrol edilerek saca zarar verebilecek maddeler temizlenmeli ve gerekiyorsa korozyonu engelleyecek kaliteli bir boyayla pası da giderilmelidir. Özellikle dış hava girişinde yağmur ve havanın nemi yüzünden korozyon söz konusu olabilir.

Resim 1.1: Hijyen (hastane) klima santrali

5

Filtrelerin altındaki dış kaset tabanı filtreden geçirilmiş toz parçacıkları ile su ve havadan gelen aşındırıcı buharın birleşmesiyle oluşan oldukça korozif nemden etkilenebilir. Bu nedenle üretici firma, gerektiğinde filtre hücresinin altını epoksi ile kaplamış olmalıdır. Ayrıca korozyon kaynağını bulup ek önlemler almak gerekebilir.

Tüm kapılardaki ve erişim panellerindeki kilit ve menteşeleri kontrol edilerek

yağlanmalıdır. 1.1. Gürültü ve Titreşim Kontrolü

Gürültü şiddeti, baş yüksekliğinden ve birçok yerden ölçülmelidir. Ses ve gürültü kontrolü, desibelmetre denilen cihazlarla yapılmaktadır.

Resim 1.2: Desibelmetre çeşitleri (ses ve gürültü ölçer) Kontrol noktaları, her durumda, oturma ve çalışma yerlerinde ses şiddetleri, doğrudan

doğruya ağızların yakınından ve karşılıklı duvarlardan ölçülmelidir. Ses ölçülmesinde kalibre edilmiş (önceden ayarlanmış) ölçme cihazları kullanılmalıdır. Yüksek akustik taleplerde frekansa bağlı olarak ses seviyesinin istenen değerlerde olması şarttır. Bir havalandırma ve iklimlendirme tesisinde oluşan ses şiddeti ve gürültü seviyesi, gerektiğinde akşam ve geceleyin olabildiği kadar veya daha az rahatsız edici olmalıdır.

Daha yüksek taleplerde özel şartnamelerle belirlenmelidir.

Resim 1.3: Titreşim analiz cihazı

6

Bütün cihazlar, gürültü meydana getirdiği gibi titreşim de oluşturur. Kompresör ve fanlardan kaynaklanan sorunlar öne çıkar, bu arıza tespiti yapılmalıdır.

1.2. Hava Hızı ve Debi Ölçümü

Hava debisinin doğru ve kolayca ölçülebilmesi için, projelendirmede ve tesis elemanlarının yerleştirilmesinde ölçme yöntemleri, ölçmede kullanılacak ölçü cihazı, ölçme donanımları vb. tespit edilerek gerekli önlemler alınmış ve hazırlıklar yapılmış olmalıdır.

Hava debisi kanalda, klima ve havalandırma santralinde veya hava ağızlarında ölçülmelidir. Kanallarda yapılacak ölçme basitliği, doğru sonuç vermesi nedeniyle diğer yerlere göre tercih edilmelidir.

Kanallarda hava debisi ölçülmesinin, projelendirmede ve yerleştirmede yapılamadığında hava hazırlama santrali içinde, örneğin hava hazırlama hücresi kesitinde yapılıp yapılamayacağı denenmelidir.

Vantilatörün ön ve arkasında statik basıncın doğrulukla ölçülebildiği ve seçilen devri sayısında deney araştırmalarına ilişkin kısma eğrileri belirlenebildiğinde hava debisi vantilatör özelliğini belirtilen eğrilerden de çıkartılabilir. Eğri, toplam basıncı içermediğinde ilk olarak statik basıncın ölçü kesitindeki özelliğini belirten eğri bulunmalı ve sonra da çizilmelidir. 1.2.1. İklimlendirme Santralinin Bir Kesiti İçinde Hava Hızının Ölçülmesi

Klima ve hava santrallerinin bir kesiti içinde hava akış hızının ölçülmesi için

gözleyicinin akış kesiti içindeki ölçü aletinden yeterli uzaklıkta yerleştirilebilmesi için çoğunlukla büyük kesit gereklidir. Ancak böyle yeterli büyüklükteki kesit ise ısıtıcı, soğutucu, filtre bölümlerinde bulunabilir. Homojen olmayan sıcaklık dağılımında kolayca büyük hatalar yapılabildiğinden, akış doğrultusunda da ölçme yapılması zorunlu olduğundan ölçme yapılırken ısıtıcı ve soğutucu çalıştırılmamalıdır.

Resim 1.4: Anemometre ve termometre (compund, birleşik) çeşitleri

7

Ölçme kesitinin bölünmesi ve ölçme cihazlarının yerleştirilmesi için, hava hızı yaklaşık 2 – 3 m/dakika olan büyük kanal kesitlerinde uyulan kurallar burası için de geçerlidir.

Resim 1.5: Çarklı ve dijital tip anemometre Ölçmenin doğruluğu akımının biçimine, ölçme yöntemine ve ölçme cihazlarının

duyarlılığına bağlıdır. Ölçmede kullanılan cihazlara, seçilen ölçme yöntemlerine göre belirli bir doğrulukta sonuç verirler. Ölçmelerde çok duyarlı olmayan ve sık sık karşılaştırmayı gerektirmeyen basit ölçme aletleri tercih edilmelidir. Bir venturi borusunun kullanılmasında % 2 lik bir ölçü toleransı yeterli olabilir.

1.2.1.1. Hava Hızının Ölçülmesi İçin Kullanılan Ölçü Aletleri Yüksek hava akış hızlarında çoğunlukla prandatl boru, 3 m/sn.nin altındaki hızlarda

başka ölçme aletleri, örneğin çarklı anemometre, infrared takometre, yığılma klapeli anemometre veya kızdırma telli anemometre kullanılmalıdır.

Havalandırma ve iklimlendirme tekniğinde kullanılan ölçme aletlerinden anemometre, özenli kullanmayı gerektirir. Prandatl borusu, karşılaştırma yapmaksızın doğrudan sonuç verdiğinden büyük yarar sağlar. Kullanma ve taşıma sırasında arızalanma tehlikesi de çok azdır. Yığılma borulu ve kızdırma telli anemometrelerde ölçme esnasında hızın anında okunabilmesi büyük bir avantajdır.

Ø Prandatl yığılma borusu Ø Çarklı anemometre Ø Yığılma klâpeli anemometre Ø Kızdırma telli anemometre Ø Kata termometresi

8

1.2.2. Debinin Ölçülmesi Düze (meme) ve blenderle debi ölçümü, basınç yüksekliğinin azalması esasına

dayanır. Ancak venturi boruları, düşük basınç kaybındaki ölçümlere olanak verir. Doğru bir ölçme için, uygun yerleştirme şartları sağlayan belirli boyda ve en kısa uzunluktaki kanal parçası seçilmelidir.

Resim 1.6: Torba, davlumbaz tipi debi ölçme aparatı

Deveboynu, kesme ve kısma klapesi veya ayar elemanının arkasında bir ölçüm

yapılmak istendiğinde bu elemanlardan başlayarak yaklaşık 40 D uzunluğunda doğrusal bir kanal parçası bulunmalıdır. Kanala bir kılavuz kanat veya bir yönlendirici yerleştirilebildiğinde 5 D – 7 D uzunluğunda bir düz kanal parçası, ölçme için yeterlidir. Ayrıca türbülanslı bir akışın oluşumunda ölçme blenderinin veya ölçme düzeninin önündeki hız dağılımının hız profiline uyup uymadığı bir ölçme ile kontrol edilmelidir. Blender veya düzene ilişkin kat sayı değerleri ilgili standartlardan (TS 1423, TS 1424) alınmalıdır.

Ölçü noktası arkasındaki düz boru uzunluğu her durumda en az 5 D olmalıdır.

Dikdörtgen kesitli kanallarda düzenin yerleştirilmesi için genellikle yuvarlak kesite geçilmesi gereklidir. Bu durumda eşdeğer çapın bulunması için dikdörtgen kesitin a ve b kenarları kullanılarak aşağıdaki eşitlikten yararlanılmalıdır.

2 a b Deş = ------- a + b Ölçme yapılması için yalnız havalandırma tesislerin nadir olarak yeterli uzunlukta düz

kanal parçası kullanmaya hazır durumdadır. Hava debisinin hesaplanmasında olduğu gibi venturi düzenin boyutlandırılması ve yerleştirilmesi için TS 1424 kuralları esas alınmalıdır. Düzedeki (meme) etkin basıncın 15 mmSS (147 Pa – 196 Pa) olması, ölçme için yeterlidir. Sabit kalan basınç kaybı 2 mmSS – 4 mmSS (19,6 – 39,23 Pa olabilir.

9

Şekil 1.2: Yönlendirici kanatlı debi ölçme düzeni

Şekil 1.3: Doğrultmalı (akım düzenleyicili) debi ölçme düzeni

1.3. Sıcaklık Ölçümü

Resim 1.7: Dijital ve infrared termometre

Cihazın emiş sıcaklığı, üfleme sıcaklığı ve dış hava sıcaklığı bu cihazlarla ölçülebilir.

10

1.3.1. Termometre ile Sıcaklık Ölçme

Ortam havası sıcaklığının hatasız olarak ölçülebilmesi için, ölçüm sırasında ışınım etkisinden kesinlikle korunmalıdır. Aspirasyonlu psikrometrede (Assmann Psikrometresi) olduğu gibi hava, termometre gövdesini yalayarak hızla geçirilmediğinde özel muhafazalı kuru termometreler kullanılması yoluna gidilmelidir. Muhafazanın gümüş veya rodyum kaplanmasında ölçme değerleri, daha doğru olarak elde edilebilir. Uygulamada gümüş kaplama zamanla silindiğinden hatasız ölçüm yapabilmek için silinen gümüş kaplama yeniden yapılmalıdır.

Bir ortamda zamana bağlı olarak sıcaklık değişiminin seyri izlenmek isteniyorsa termografın kullanılması tercih edilmelidir. Okunan sıcaklık değerleri, gözetlenen ortamda denenmeli ve zaman zaman gerekli ayarlamalar yapılmalıdır. 1.3.2. Ölçme Yerleri

Ölçme noktaları, çalışma bölgesinde simetrik şekilde dağılmış olmalıdır. Bu noktalar, besleme havası akımından doğrudan doğruya etkilenecek şekilde seçilmelidir. Termometre, muhafazası ile birlikte zeminden 1 metre yüksekliğe duvardan 1 metre uzağa yerleştirilmelidir. Ölçme noktalarının sayısı, zemin yüzeyi alanına göre aşağıdaki esaslara göre belirlenmelidir:

Ø 100 m² alana kadar 4 ölçme noktası Ø 300 m² alana kadar 6 ölçme noktası Ø 500 m² alana kadar 8 – 10 ölçme noktası seçilmelidir.

Ortam, bölge veya benzeri şekillerde alanlara ayrıldığında yukarıdaki kurallar

uygulanmalıdır. Dış hava sıcaklığı, gölgede ışınımdan korunmalı ve termometre ile ölçülmelidir.

1.4. Akım ve Gerilim Ölçümü

Resim 1.8: Pens ampermetreyle ölçüm yapma

11

Pens ampermetreler gerilim, akım direnç ölçebilen aletlerdir. Cihazın damper motorunda voltaj “0” ise sorun, elektrik devresinden kaynaklanabilir. Kabloların durumu bağlantılar, kopukluk, kablolarda gevşeklik, sigorta, röle ya da transformatör incelenmelidir.

Resim 1.9: İklimlendirme santralinin kumanda panoları

12

UYGULAMA FAALİYETLERİ

Aşağıda merkezî iklimlendirme santrali elektrik devresinin akım ölçme işlemini, pens ampermetre ile aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Ø Aşağıda listesi verilen malzemeleri ev, iş, okul ve piyasadan temin ediniz.

• Klima santrali deney seti • Pens ampermetre

Ø İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü giymek, çalışma disiplininize etki edeceğinden işe odaklanmanızı artıracaktır.

Ø Çalışma ortamınızın temizliğini kontrol ediniz. Çalışma ortamınızın temiz olması, güzel ürünlerin çıkmasını sağlayacaktır.

Ø İş güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurunuz.

Ø Pens ampermetreyi ölçülecek akım değerine uygun kademeye alınız.

Ø Seçilecek kademenin ölçülecek

akım değerinden küçük olmamasına dikkat ediniz.

Ø Akımı ölçülecek iletkeni pens içerisine alınız.

Ø Pens içerisine yalnız akımı ölçülecek iletken alınmalıdır.

Ø Değeri okuyarak kaydediniz ve ölçüme son veriniz.

Ø Değeri okurken dikkatlice okuyunuz.

UYGULAMA FAALİYETİ-1

13

Aşağıda merkezî iklimlendirme santralinin hava hızı ölçümünü, anemometre ile

aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Ø Aşağıda listesi verilen malzemeleri ev, iş, okul ve piyasadan temin ediniz. (Anemometre, klima santrali, menfez veya difüzör)

Ø İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü giymek çalışma disiplininize etki edeceğinden işe odaklanmanızı artıracaktır.

Ø Çalışma ortamınızın temizliğini kontrol ediniz. Çalışma ortamınızın temiz olması, güzel ürünlerin çıkmasını sağlayacaktır.


Ø Dijital göstergeli çarklı anemometre ile hava uç elemanlarından menfezlerden birine geliniz.

Ø Çarklı olan elemanı menfezin değişik noktalarına tutunuz.

Ø Ekranda okuduğunuz rakamları kaydediniz.

Ø Bir menfezde kaç tane alan ölçtüyseniz bulduğunuz toplam hava hızı miktarını bu alanlara bölünüz.

Ø Bölmeden sonraya ortaya çıkan rakam o menfezin size hava hızını verecektir.

Not: Ölçü aleti, bir dakikalık çalışma süresi sonunda kendiliğinden durur.

Ø Aynı yöntemi difüzörler için de tekrarlayınız

Dikkat: Dakikalık çalışmadan sonra durmaya ayarlanan cihazlarda hava hızı, dakika başına metre olarak kolayca okunabilir (metre/dakika).

Ø Emme menfezleri için de yine aynı yöntemi uygulayıp hava hızlarını defterinize kaydediniz.

Ø Bulunan hava hızı değerlerini, varsa proje ya da katalog değerleriyle karşılaştırınız.


14

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

1.Havanın sıcaklığını ölçmeye yarayan cihaza ne ad verilir? A)Barometre B)Hidrometre C)Multimetre D)Termometre

2.Hava hızı ölçmeye yarayan cihaza ne ad verilir? A)Menfez B)Anemometre C)Damper D)Difüzör

3.Kanallardaki birim zamanda geçen hava miktarını ölçmeye yarayan araçlara ne ad verilir?

A)Debimetre B)Takometre C)Higrostat D)Presostat

4.Volt, amper ve ohm gibi elektriksel büyüklükleri ölçmeye yarayan cihaza ne ad verilir?

A)Manometre B)Avometre C)Higrometre D)Termometre

5.Gürültü şiddetini ölçmeye yarayan cihaza ne ad verilir?

A)Presostat B)Higrostat C)Hidrometre D)Desibelmetre

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili konuları tekrarlayınız.


15

B. UYGULAMALI TEST

KONTROL LİSTESİ Faaliyet Adı: Periyodik bakım öncesi sistemin genel durumunu tespit etme

Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak periyodik bakım öncesi sistemin genel durumunu tespit edebileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan, eğer yapıldıysa ‘’Evet’’ kutucuğunu, yapılmadıysa ‘’Hayır’’ kutucuğunu işaretleyiniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. İş önlüğü giydiniz mi?

2. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi? 3. Devre elemanlarını kontrol ettiniz mi ? 4. Hava hızı ölçülecek yerleri tespit ettiniz mi ? 5. Bulduğunuz hava hızı değerlerini defterinize kaydettiniz mi ? 6. Pens ampermetre ile akım ve gerilim ölçebildiniz mi? 7. Desibelmetre ve titreşim analiz cihazı ile gürültü ve titreşim kontrolü yapabildiniz mi?

8. Termometre çeşitleriyle sıcaklık ölçebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı ‘’Evet’’ ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

16


ÖĞRENME FAALİYETİ–2 Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında merkezî

iklimlendirme santralinin aylık bakımını, tekniğine ve standardına uygun olarak yapabileceksiniz.

Ø Merkezî sistemin periyodik bakımı yapılırken izlenecek yolu araştırınız. Araştırmayı, büyük alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro, kafeterya, hastane vb. binalardaki yetkililerden yapabilirsiniz. Bununla ilgili bilgileri sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Ø Merkezî sistemlerin periyodik bakımlarında kullanılan araç ve gereçleri kaydediniz. Bunları sınıf ortamında arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Ø İnternet ortamında merkezî klima santrali üreten, montajlarını yapan kuruluşları araştırınız. Bunlarla ilgili bir rapor hazırlayıp sınıf ortamında sunumunuzu yapınız.

Ø Klima santralinde görevli ve yetkili kişilerin nitelikleri ile ilgili bir araştırma yaparak sınıfta sunumuzu yapınız.

2. AYLIK BAKIM

2.1. Merkezî İklimlendirme Santrali Aylık Bakım Kuralları

Merkezî iklimlendirme santrali elemanları, Özellikle soğutma kompresörü, kondenser, evaporatör, soğutma kulesi, soğutma suyu pompaları vb. mekanik aksamlı cihazlar arızalanmaya çok yatkındır. Arızaların giderilmeleri de büyük külfetlere neden olmaktadır. Kesintisiz çalışması şart koşulan tesisler ile birlikte çalışan klima tesisatının bakım ve işletmesi, önceden yapılan bir plan ve programa göre gerçekleştirilmelidir.

Resim 2.1: Klima santrali dış görünüşü

AMAÇ

ARAŞTIRMA

17

İşletmede oluşan arızalar, sebepleri ve bunların yok edilmesi vb. bilgiler, sisteme uygun olarak düzenlenmiş bir işletme defterine kaydedilmeli ve zaman zaman bu defterden alınacak istatistik bilgilere göre gerektiğinde tesis ve bölümler yenilemeye tabi tutulmalıdır.

Sistemin projesinde kararlaştırılan şartlarda (sıcaklık, nem, hız vb. termodinamik ve mekanik büyüklüklerde) çalışması ve optimum verimin elde edilebilmesi için bakımda bütün elemanlar sırasıyla gözden geçirilmeli ve cihazların ayarları yapılmalıdır. Yapılan bu ayarlar, işletme sırasında usulüne uygun olarak kontrol edilmeli, varsa ayardan sapmalar düzeltilerek sistemin kesintisiz ve ekonomik çalışması mutlaka sağlanmalıdır.

Cihazın verimli çalışabilmesi ve kullanılması için olası arızaların önlenmesi, sistemin ömrünün artırılması için düzenli zaman aralıklarında yapılan işlemlerdir.

Üretici firma tarafından önerilen sürelerde yetkili uzman servisler tarafından düzenli kontrol ve temizlik işlemlerinin yapılması da periyodik bakım grubuna girmektedir. 2.1.1. Kontrol ve Bakım Öncesi Yapılması Gerekenler

Bakım yapılacak ürünün: Ø Nerede Ø Nasıl Ø Ne şekilde Ø Ne amaçla Ø Ne şartlarda Ø Ne durumda olduğunun bilinmesi gerekir.

2.1.2. Sağladığı Yararlar

Ø İşletme giderlerini azaltır. Ø Arıza masraflarını azaltır. Ø Verimliliği artırır. Ø Bozulma riskini en aza indirir.

2.1.3. Kontrol ve Bakım

Bakımın üç genel felsefesi vardır. Bunlar: Ø Kontrol et. Ø Temizle. Ø Ayarla.

2.1.4. Bakım Uygulama Programı

Ø Aylık bakım Ø Sezonluk periyodik bakım Ø Yıllık genel bakım

18

2.1.5. Aylık Bakım Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilecek Kurallar

Ø El kitapçığına bakmadan ürün ya da cihaza müdahalede bulunulmamalıdır. Ø Her zaman çevre faktörleri, göz önünde bulundurulmalıdır. Ø Yapılacak bakım işlemleriyle ilgili yetkililere ön bilgi verilmelidir. Ø Bakım öncesi cihazı çalıştırarak ön kontrol ve kayıtlar düzenli şekilde

tutulmalıdır. Ø Sistemle ilgili eksik ve aksayan parçaların tespitleri yapılmalıdır Ø Temizlik için gerektiğinde yere uygun örtüler serilmelidir. Ø Döner aksamın (vantilatör ve aspiratör) kontrolü yapılmalıdır: Ø Sistem çalıştırılmalıdır. Ø Akım, gerilim ve basınçların ölçülmesi ,varsa eksik soğutucu akışkanın

tamamlanması işlemleri yapılmalıdır. Ø Fan devirleri kontrol edilmelidir. Ø Kontrol ve bakım işlemlerinde doğru işlem sırası uygulanmalıdır. Ø Kontrol ve bakım işlemleri sırasında ya da sonrasında sistemin sağlıklı

çalışması açısından değişmesi gereken komponentler veya bakım dışında yapılması gereken işçilikler için yetkililer uyarılmalı, gerekli yerlerden fiyat teklifleri alınarak yetkililere verilmelidir.

Ø Bakıma başlamadan önce enerji mutlaka kesilmelidir. Ø Yapılması gereken işler eksiksiz tamamlanmalı, ünitelerin emiş ve üflemesine

engel olabilecek unsurlar ortadan kaldırılmalıdır. 2.1.6. Günlük Kontrol ve Bakım

Günlük bakım, sistemden sorumlu teknik elemanların sistemin çalıştırılması,

durdurulması ve günlük çalışmasının izlenilmesi ile ilgili yapacağı işlemleri içerir. Sistemin çalıştırılması ve durdurulması, üretici firmaların talimatlarına uygun yürütülmelidir. Örneğin, karter ısıtıcılarının kompresörün çalışmasından en az 5 saat önce devreye sokulması gereklidir. Cihazlar çalışmaları esnasında izlenmeli ve cihazların üzerindeki ölçü aletlerinin belirtilen değer aralıklarında çalışıp çalışmadığı gözlenmelidir. Günlük bakımda mekanik aksamlarda anormal ses ve titreşim olup olmadığı kontrol edilmelidir. 2.1.7. Haftalık Kontrol ve Bakım

Haftada bir yağ seviyesi, yağ seviye kontrol camından kontrol edilmelidir. Yağ,

gözetleme camının orta hizasından düşük ise sistem çalışırken her yarım saatte bir seviye kontrol edilmeli, yağ düşük seviyede kalmaya devam ediyorsa yağ eklenmelidir. Yağın rengi siyaha yakın derecede koyulaşmış ise karterdeki yağı boşaltıp yerine temiz yağ konmalıdır.

Soğutucu akışkan devresi sık sık örneğin en az haftada bir sabun köpüğü ile kaçak

kontrolünden geçirilmelidir. Gaz kaçakları varsa tam olarak giderilmelidir. Cebrî yağlamalı kompresörlerde yağ basınç manometresi, emiş basıncından en az 175 kPa yüksek olmalıdır. Anormallik varsa giderilmelidir.

19

Açık tip kompresörlerde ise kompresörü durdurup şaft salmastrasından yağ sızması olup olmadığı kontrol edilmelidir. Aşırı yağ sızması varsa detektörle yağ kaçıran yerin bulunup kaçağın giderilmesi sağlanmalıdır.

Kondenser suyu devresinde, kaçak varsa giderilmelidir. Tesisat bütünüyle gözden

geçirilmelidir. Ses, titreşim, soğutma, sıcaklık ve basınç durumları kontrol edilmelidir. Anormal bir durum varsa hemen müdahale edip giderilmelidir. Sistemin yüksek basınç tarafındaki basınç mutlaka kontrol edilmelidir. Bu taraftaki basınç normalden çok fazla ise sistemdeki hava ile yoğunlaşmayan gazların bulunması olasılığından dolayı bu gazla bir hava boşaltma ventili vasıtasıyla sistemden atılmalıdır. Gözetleme camından soğutucu gaz durumu kontrol edilmelidir. Gaz eksik ise tamamlanmalıdır. Soğutucu gazın az olması kendisini soğutma yetersizliği, evaporatörde yağ birikmesi ve kompresörün aşırı ısınması şeklinde göstereceği gözden uzak tutulmalıdır. 2.2. Bakım İçin Gerekli Araç ve Gereçler

Haftalık bakımdaki işlemler aynen tekrar edilmelidir. Soğutma grubunun işletme, basınç ve sıcaklık kontrollerini yaparak bu değerlerin işletme değerlerine uyup uymadığı kontrol edilmelidir.

Tesiste bulunan bütün motorların, vantilatör yataklarının ve pompaların yağ durumları

kontrol edilmelidir. Kaymalı yataklara fazla olmamak şartıyla az bir miktar yağ damlatılmalıdır. Gres yağlamalı yatakları ise en az 6 ayda bir defa yağlamak gerekir.

Bütün kayışların gerginlikleri ve doğrultuları kontrol edilmelidir. Gevşeklik varsa

önce doğrultuları düzeltilip daha sonra sıkılmalıdır. Yüksek basınç tarafı manometresinden çıkış basıncı kontrol edilmelidir. Basınç

istenilenden yüksek ise sebebi araştırılıp giderilmelidir. Tesisatta hava olması, yoğunlaşmayan başka gazların olması, normal olmayan çıkış

basıncına sebep olabilir. Bu durumda bu gazlar hava boşaltma ventilleriyle tesisten uzaklaştırılmalıdır.

Soğutma kulesi veya evaporatif kondenser kullanılmadığında bütün devrelerdeki filtre

elemanlarının püskürtme memeleri veya dağıtım tavası deliklerinin durumu ile emişteki tel süzgecin temiz olup olmadıklarının kontrol edilmesi gereklidir. Kirlenme veya tıkanıklıklar varsa giderilmelidir.

Soğutucu akışkan devresinde elektronik dedektör, elektrikli el lambası veya köpük

yöntemi ile kaçak araması yapılmalıdır. Kaçak varsa bunlar, tekniğine uygun olarak giderilmelidir.

20

2.3. Bakımı Yapılan Elemanlar

2.3.1. Filtrelerin Bakımı Filtre filtre hücresi bünyesinde yer alan, içerisinden cebrî akışla geçen havayı insan

sağlığına zarar vermeyecek seviyelere kadar temizleyen bir klima tesisat elemanıdır. Cam yünü, selüloz lifleri, yün keçe ve sentetik lifler kullanmak suretiyle elde edilen, kuru tipli veya yapışkan madde kaplı olarak plaka biçiminde yapılmış veya elektrostatik özellikte ya da yağ banyolu mekanik özellikte bir yapıya sahiptir.

Resim 2.2: Filtre çeşitleri

2.3.2. Filtre Değişiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Filtre elemanları çok kirliyse yılda bir kere

değiştirilebilir. Değişme sırasında filtrenin yerine doğru olarak takılmasına dikkat edilmelidir. Filtre pürüzlü ve açık yüzeyinin kirli hava tarafına, düzgün yüzeyinin ise temiz hava tarafına gelmesi gerekmektedir.

Biçimleri ve yapıları nedeniyle torba filtrelerin ömrü uzundur. Filtrelerin her ay basınç düşümleri ve konumu kontrol edilmelidir.

Maksimum basınç düşümüne ulaştığında filtreler çıkarılıp yenilenmelidir. Torba filtrelerin doğru yerleştirilip iyice sızdırmaz kılınması filtrasyon kalitesini etkiler.

21

2.3.3. Filtre Temizlik Yöntemleri

Merkezî iklimlendirme santrallerinde kullanılan filtreler, özelliğine göre bir müddet sonra toz tutma doygunluğuna ulaşacaktır. Kirli filtrenin klima sistemine zararları oldukça fazladır. Maliyeti yüksek olan klima santrallerini işlevsiz hâle getirebilirler. Bu ise son derece sakıncalıdır. Kirlenmiş bir filtre, klimada bulunan kontrol mekanizmaları sayesinde algılanır ve filtre kirli uyarısı vererek sistemi kontrol eder. Kullanılan filtre şayet temizlenip tekrar yerine takılan tiplerden ise temizlenip yerine takılmalı, değiştirilen tip filtre ise yenisi ile değiştirilip sistem çalıştırılmalıdır.

Resim 2.3: Hepa filtre kirlilik durumunu gösterir pano

Resim 2.4: Merkezî iklimlendirmede kullanılan hava filtreleri

Hava filtreleri (kasetli veya kasetsiz), klima santralinin içerisinden çıkarılarak kaba

pislikleri temizlenmelidir. Daha sonra kaba pisliği alınmış filtrelere ters tarafından hava üfleyerek filtreler iyice temizlenmeli ve düzgün bir şekilde yerlerine takılmalıdır. Karışım ve filtre hücresi, kirden ve kaba pisliklerden arındırılmalıdır.

22

Panel filtreler, Silkeleyerek ve elektrik süpürgesi ile Basınçlı havayla En fazla 40 °C sıcak suda yıkanarak temizlenmelidir.

Resim 2.5: Panel hava filtreleri Torba filtreler: Biçimleri ve

yapıları nedeniyle torba filtrelerin ömrü uzundur. Filtrelerin her ay basınç düşümleri ve konumu kontrol edilmelidir.

Resim 2.6: Torba ya da cep hava filtreleri Not: Özel filtreler için yetkili servisten bilgi alınması gerekir.

2.3.4. Isıtma ve Soğutma Serpantinlerinin Bakımı Isıtıcı ve soğutucu serpantinlerin daima temiz olması sağlanmalıdır. Isıtıcı ve soğutucu

serpantinlerde herhangi bir akıntı ve sızıntı varsa giderilmelidir. Isıtıcı serpantinlerde suyun normal dolaşıp dolaşmadığı kontrol edilmeli, normal bir

dolaşım olmadığı tespit edildiğinde hava boşaltma ventillerinden havası tahliye edilmelidir. Isıtıcı ve soğutucu serpantinlerde inşaat artıkları ve kirlenme varsa giderilmelidir. Serpantin üzerinde film tabakaları hâlinde oluşan yoğuşmanın drene edilebilmesi için

serpantin boyunca korozyona mukavim malzemeden(paslanmaz çelik 1.4301) yoğuşma tavası kullanılmalıdır. Yoğuşma tavasının eğimi suyun rahatça drene edilebilmesi için serpantin genişliğince olmalıdır. Yoğuşma tavasının bitim noktasındaki ağzı yeterli derecede büyük seçilmiş olup suyun rahatça drenajını sağlayabilmelidir. Drenaj ağzı direkt olarak pis su sistemine bağlanmamalı, yoğuşma tavası ile arasına sifon konulmalı ve bu sifonun pis su hattı ile yoğuşma tavasını tamamen ayırdığından emin olunmalıdır. Yoğuşma tavasına müdahale edilebilmelidir, eğer bu mümkün değilse yoğuşma tavası sökülebilmelidir. Soğutma serpantininden sonra hava hızı ile sürüklenen su damlacıklarının kanal sistemine taşınmasını önlemek bakımından damla tutucu kullanılmalıdır. Damla tutucu ayrı bir servis kapısından kolayca dışarıya alınabilmelidir. Damla tutucunun plastik olması hijyen acısından önemlidir.

23

2.3.5. Santrifüj Fanların Bakımı 2.3.5.1. Yatakların Bakımı

Kullanılan rulmanın özelliğine değişiklilik

göstermesine rağmen genellikle 50°C’ nin altındaki sıcaklıklar ve temiz çalışma koşullarında kapalı rulmanlarda yağlama gerektirmez. Yüksek sıcaklıklar ya da çok kirli hava gibi çok değişik çalışma koşullarında yağlama gerekebilir. Bu durumda kullanılacak yağın miktarı ve kalitesi hakkında üretici firma ile görüşülmelidir. Elektrik motorundaki rulmanların yağlanması da gerekir.

Resim 2.7: Çeşitli elektrik motorları

2.3.5.2. Güç İletimi Fan çalışmaya başladıktan sonra veya V kayışları değiştirildikten sonra bir hafta

içinde ve ardından 14 gün sonra kayışların gerginliği kontrol edilmeli ve gerekiyorsa ayarlanmalıdır. Daha sonra V kayışların gerginliği ve kalitesi her üç ayda bir kontrol edilmelidir.

Yataklara aşırı yük gelmemesi için,

kayışların fazla gergin olmamasına dikkat etmek gerekir. Kasnakların merkezler arası uzaklığına ve profiline bağlı olarak V kayışların yaklaşık 4 cm kadar iletilebilmesi gerekir. Kayışların, varsa muhafazalara değmemesine özen gösterilmelidir.

Fan hızı, firmaya danışılmadan

değiştirilmemelidir. Daha yüksek bir dönme hızı gerekiyorsa motor gücünün buna yetip yetmediği üretici firma tarafından kontrol edilmelidir.

Şekil 2.2:Kayış gerdirilmesi

2.3.6. Sulu Nemlendiricilerin Bakımı

Şamandıralı su besleme vanasının su boşaltma bağlantıları her hafta kontrol edilmelidir. Buralarda kireç ve çamur birikimi, su besleme vanasının çalışmasını aksatabilir. Tanktaki su düzeyinin mutlaka belli bir düzeyde tutulması ve huni biçimdeki taşma borusuna su akmaması gerekir.

24

Resim 2.8: Nemlendirme odasının santraldeki yeri ve konumu

Sirkülasyon pompası çalışmadığında su düzeyi taşma borusunun 5 mm altında

olacaktır. Nemlendirme mevsiminde taşma suyu miktarı her hafta kontrol edilmelidir. Taşma suyu miktarını bir ölçme kovası ve kronometre ile yerinde hesaplayabilmek

için sifonun, gerektiğinde çıkarılabileceği düşünülerek takılması gerekir. Depodaki suyun kalitesi düzenli olarak kontrol edilmelidir. Nemlendirme mevsiminde

bu işlem her ay yapılmalıdır. Pompayla dış kaset arasındaki esnek bağlantılarda sızma olup olmadığı her hafta

kontrol edilmelidir.

Resim 2.9: Buharlı nemlendirme resimleri

25

UYGULAMA FAALİYETİ

Merkezî iklimlendirme santrali filtresinin bakımını aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.

İşlem basamakları Öneriler Ø Aşağıda listesi verilen

malzemeleri ev, iş, okul ve piyasadan temin ediniz.

• Elektrik süpürgesi

• 40°C ye kadar sıcak su

• Basınçlı su • El takımları


Ø Çalışma ortamınızın temizliğini kontrol ediniz. Çalışma ortamınızın temiz olması güzel ürünlerin çıkmasını sağlayacaktır.


Ø Filtreleri, kirlenme durumlarına göre silkeleyerek temizleyiniz.

Ø Bu işlemi yaparken filtreye zarar vermeyiniz.


26

Ø Basınçlı havayla temizleyiniz.

Ø Bu işlemi açık havada yada hava sirkülasyonu yeterli olan alanlarda yapınız.

Ø En fazla 40°C suyla yıkayınız.

Ø Suyun sıcaklığını ölçerek kontrol ediniz.

Ø Filtre elemanları çok kirliyse yılda bir kere değiştiriniz.

Ø Filtre kirlilik durumunu gösteren panoya

bakınız.

27

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıda verilen soruları doğru/yanlış olarak cevaplandırınız.

1. (…..) Kontrol ve bakım, işletme ve arıza giderlerini azaltır. 2. (…..) Bakım genellikle aylık, sezonluk periyodik ve yıllık genel bakım olmak

üzere üç ayrı program olarak uygulanır. 3. (…..) El kitapçığına (manuel book) başvurmadan ürün ya da cihaza müdahale

edilmelidir.

4. (…..) Sulu nemlendiricilerde sirkülasyon pompası çalışmadığında su seviyesi taşma borusunun 5 mm altındadır.

5. (…..) Haftada bir yağ seviyesi, yağ seviye kontrol camından kontrol edilmelidir.

6. (…..) Maksimum basınç düşümüne ulaştığında filtreler çıkarılıp yenilenmelidir.

7. (…..) Fan çalışmaya başladıktan sonra veya V kayışları değiştirildikten sonra üç ay içinde kayışların gerginliğini kontrol etmeli ve gerekiyorsa ayarlanmalıdır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili konuları tekrarlayınız.


28

B. UYGULAMALI TEST

KONTROL LİSTESİ

Faaliyet Adı: Merkezi İklimlendirme Santrali Aylık Bakımı Amaç: Uygun ortam sağlandığında standartlara ve tekniğine uygun olarak aylık bakımı yapabileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan, eğer yapıldıysa ‘’Evet’’ kutucuğunu, yapılmadıysa ‘’Hayır’’ kutucuğunu işaretleyiniz.


1.İş önlüğü giydiniz mi?

2.Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?

3.Merkezî iklimlendirme santrali aylık bakım kurallarını öğrenebildiniz mi?

4.Filtre bakımını yapabildiniz mi?

5.Isıtma ve soğutma serpantinlerinin temizliğini yapabildiniz mi?

6.Santrifüj fanların V kayışlarının ayarını ve bakımını yapabildiniz mi?

7.Sulu nemlendiricilerin bakımını yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı ‘’Evet’’ ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

29


ÖĞRENME FAALİYETİ-3


iklimlendirme santralinin sezonluk bakımını istenen standartta yapabileceksiniz.

Ø Merkezî sistemin periyodik bakımı yapılırken izlenecek yolu araştırınız. Araştırmayı büyük alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro, kafeterya, hastane vb. binalardaki yetkililerden yapabilirsiniz. Bununla ilgili bilgileri sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Ø Merkezî sistemlerin periyodik bakımlarında kullanılan araç ve gereçleri kaydediniz. Bunları sınıf ortamında arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Ø İnternet ortamında merkezî klima santrali üreten, montajlarını yapan kuruluşları araştırınız. Bunlarla ilgili bir rapor hazırlayıp sınıf ortamında sunumunuzu yapınız.

Ø Klima santralinde görevli ve yetkili kişilerin nitelikleri ile ilgili bir araştırma yaparak sınıfta sunumunuzu yapınız.

3. SEZONLUK BAKIM

3.1. Merkezî İklimlendirme Santralinde Sezonluk Bakım İçin Yapılması Gerekenler

Tesis büyüklüğüne bakılmaksızın bütün klima ve havalandırma tesislerinin işletme ve

bakımları, bu konuda uzmanlaşmış ve sertifika almış, en az bir makine mühendisinin gözetiminde bir teknik ekip tarafından gerçekleştirilmelidir. Bu gibi tesislerde bu konuda eğitilmemiş kaloriferci, odacı, kapıcı vb. yetkisiz personelin görevlendirilmesinden kaçınılmalıdır.

Sezonluk periyodik bakım, Cihazın verimli çalışabilmesi ve kullanılması, olası

arızaların önlenmesi, sistemin ömrünün artırılması için düzenli zaman aralıklarında yapılan işlemlerdir.

Üretici firma tarafından önerilen sürelerde yetkili uzman servisler tarafından düzenli

kontrol ve temizlik işlemlerinin yapılması da periyodik bakım grubuna girmektedir.

AMAÇ

ARAŞTIRMA

30

Haftalık bakımdaki işlemler aynen tekrar edilmelidir. Soğutma grubunun işletme, basınç ve sıcaklık kontrollerini yaparak bu değerlerin işletme değerlerine uyup uymadığı kontrol edilmelidir.

Resim 3.1: Çeşitli klima santralleri Tesiste bulunan bütün motorların, vantilatör yataklarının ve pompaların yağ durumları

kontrol edilmelidir. Kaymalı yataklara fazla olmamak şartıyla az bir miktar yağ damlatılmalıdır. Gres yağlamalı yatakları ise en az 6 ayda bir defa yağlamak gerekir.

Bütün kayışların gerginlikleri ve doğrultuları kontrol edilmelidir. Gevşeklik varsa

önce doğrultuları düzeltilip daha sonra sıkılmalıdır. Yüksek basınç tarafı manometresinden çıkış basıncı kontrol edilmelidir. Basınç

istenilenden yüksek ise sebebi araştırılıp giderilmelidir. Tesisatta hava olması, yoğunlaşmayan başka gazların olması normal olmayan çıkış

basıncına sebep olabilir. Bu durumda bu gazlar hava boşaltma ventilleriyle tesisten uzaklaştırılmalıdır.

Merkezî iklimlendirme santrali periyodik bakımında yapılması gereken işlemler genel

olarak şöyledir:

Ø Haftalık bakımdaki işlemler aynen tekrar edilmelidir. Ø Su tankı temizliği yapılmalıdır. Ø Yatak ve keçelerin bakımı ve kontrolü yapılmalıdır. Ø Damper bağlantılarının bakımı ve kontrolü yapılmalıdır. Ø Nemlendirici ünitenin parçalarının (sifon, kireç oluşumu, nozüller, altlık,

dolgular, dağıtım boruları, kireç-pas, pislik tutucu, buhar uzunluğu, yoğuşma deşarjı) bakımı ve kontrolü yapılmalıdır.

31

3.2. Bakım İçin Gerekli Araç Gereçler

3.2.1. Yatakların Bakımı Kullanılan rulmanın özelliğine

değişiklilik göstermesine rağmen genellikle 50°C’ nin altındaki sıcaklıklar ve temiz çalışma koşullarında kapalı rulmanlarda yağlama gerektirmez. Yüksek sıcaklıklar ya da çok kirli hava gibi çok değişik çalışma koşullarında yağlama gerekebilir. Bu durumda kullanılacak yağın miktarı ve kalitesi hakkında üretici firma ile görüşülmelidir. Elektrik motorundaki rulmanların yağlanması da gerekir.

Resim 3.2: Çeşitli elektrik motorları

3.2.2.”V” Kayış ve Kasnak Bakımı

Fan çalışmaya başladıktan sonra veya V kayışları değiştirildikten sonra bir hafta içinde ve ardından 14 gün sonra kayışların gerginliği kontrol edilmeli ve gerekiyorsa ayarlanmalıdır. Daha sonra V kayışların gerginliği ve kalitesi her üç ayda bir kontrol edilmelidir.

Yataklara aşırı yük gelmemesi için,

kayışların fazla gergin olmamasına dikkat etmek gerekir. Kasnakların merkezler arası uzaklığına ve profiline bağlı olarak V kayışların yaklaşık 4 cm kadar iletilebilmesi gerekir. Kayışların, varsa muhafazalara değmemesine özen Şekil 3.1: Kayış gerdirilmesi gösterilmelidir.

32

Resim 3.3: Fan hız ayarı

Fan hızı, firmaya danışmadan değiştirilmemelidir. Daha yüksek bir dönme hızı

gerekiyorsa motor gücünün buna yetip yetmediği üretici firma tarafından kontrol edilmelidir. 3.2.3. Hava Damperlerinin Bakımı

Hava damperlerinin tüm dönen noktalarına PVC rulmanlar takılmıştır. Bu nedenle yağlama gerekmez. Biriken toz basınçlı havayla giderilmelidir.

Resim 3.4:Damper

3.2.4. Sulu Nemlendiricilerin Bakımı Şamandıralı su besleme vanasının su boşaltma bağlantıları her hafta kontrol

edilmelidir. Buralarda kireç ve çamur birikimi su besleme vanasının çalışmasını aksatabilir. Tanktaki su düzeyinin mutlaka belli bir düzeyde tutulması ve huni biçimdeki taşma

borusuna su akmaması gerekir. Sirkülasyon pompası çalışmadığında su düzeyi, taşma borusunun 5 mm altında

olacaktır. Nemlendirme mevsiminde taşma suyu miktarı her hafta kontrol edilmelidir. Taşma suyu miktarını bir ölçme kovası ve kronometre ile yerinde hesaplayabilmek

için sifonun, gerektiğinde çıkarılabileceği düşünülerek takılması gerekir. Depodaki suyun kalitesi düzenli olarak kontrol edilmelidir. Nemlendirme mevsiminde

bu işlem her ay yapılmalıdır. Pompayla dış kaset arasındaki esnek bağlantılarda sızma olup olmadığı her hafta

kontrol edilmelidir.

33

3.2.5. Püskürtmeli Tip Nemlendirici Bölümleri ve Bakımı Nemlendirici tankının yılda iki kez temizlenmesi gerekir. Su deposu boşaltılıp tüm bölümü su ve yumuşak bir fırçayla temizlenip,

durulanmalıdır. Koruyucu tabakaya ve/veya yalıtımına zarar vermemek için sert ve keskin cisimler kullanılmalıdır.

Temizlendikten sonra su tankı gösterilen

düzeye kadar yeniden doldurulmalı tank tümüyle dolmadan pompa çalıştırılmamalıdır.

Nemlendirme mevsiminden sonra ve nemlendirme işlemi yapılmadığı sürelerde yataklarda ve pompa şaft sızdırmazında kireç birikmesini önlemek için pompanın her hafta birkaç kere çalıştırılması yerinde olur. Bu uzun dinlenme dönemlerinde kötü kokulara engel olmak için suyun zamanında değiştirilmesi gerekir.

Şekil 3.2:Su püskürtmeli nemlendirme

3.2.6. Dolgu Tipi Nemlendirme Bölümü ve Bakımı

Nemlendirme bölümünün yılda iki kez içeriden kontrol edilmesi ve temizlenmesi

gerekir. Dolgu tipi nemlendiriciler, kontrol kapısından dışarıya çıkarılabilir. Su tankı temizlenip durulanmalı, dolguların üzerinde dağıtım borusunda kireç

birikebileceğinden boru da çıkarılıp temizlenmelidir. Ø Ciddi kirlilik durumunda dolgular değiştirilmelidir. Yeni dolgular takılırken,

hava yönü dikkate alınıp, sızdırmazlık sağlayacak biçimde yerleştirilmelidir.

Ø Küçük su pompası ,bakım gerektirmez.

Ø Dolgular değiştikten sonra su tankı, gösterilen düzeye kadar yeniden doldurulmalıdır. Tank, tümüyle dolmadan pompa çalıştırılmamalıdır.

34

3.2.7. Damla Tutucu ve Bakımı Damla tutucu, erişim panelinden erişilebilen

nemlendiriciden dışarıya çıkarılabilir. Özel durumda sprey tip nemlendirici raylarının bir ölçüde çıkarılması gerekir. Soğutucu bataryanın arkasına yerleştirilen damla tutucu bir sonraki bölümden çıkabilmelidir.

Damla tutucu üzerinde birikebilecek kireç genellikle bu işte uzman şirketlerce giderilmelidir.

Şekil 3.3: Damla tutucunun kesit görünüşü

3.2.8. Taşma Suyu Miktarı Su sürekli olarak buharlaştığından depoda biriken tuz veya başka elementlerin

konsantrasyonu artar. Hava nemlendirilirken suyun bir kısmı buharlaşırken kalan su yeniden tanka iner. Tanka inen suda tuz ve benzeri çözülmeyen katı elementler bulunur, buharlaşan suda bulunmaz.

Bu nedenle su düzeyi ve kalitesi sürekli düşer. Bunu önlemek için şamandıralı

vanalarla otomatik olarak taze su sağlanır. Alınan suda bulunan tuz ve benzeri katı maddeler ile konsantrasyon artışı olur. Belli miktarda suyu sürekli akıtarak depodaki konsantrasyon kontrol edilir.

Resim 3.5: Nemlendirme amaçlı yatay tip havalandırma santralı

35

3.2.9. Konsantrasyon Artış Faktörü Konsantrasyon artış faktörü çok küçük seçilirse su tüketim maliyeti gereksiz bir

biçimde artar. Ama çok yüksek seçilirse nemlendirici bölümlerinde aşırı kireç birikimi ve kirlilik görülür. Bu da bakım giderlerini artırır.

Standart şudur: 3.5 değerinde bir maksimum konsantrasyon artış faktörü, cm başına 1500 mikrosiemens değerinde bir maksimum elektrik iletme kapasitesini sağlar. Her nemlendirici tankındaki suyun iletim kapasitesinin her ay ölçülmesi önerilir. Böylece konsantrasyon artış faktörü sürekli ayarlanabilir.

3.2.10. Batarya Bakımı Bataryalardan tam kapasite alınmak isteniyorsa iç ve dış yüzeyleri temiz olmalıdır.

Sulu ve glikollü bataryalarda normalde iç yüzey temizdir. Ancak şartlandırılmamış, kirli su kullanımı hâlinde oluşabilecek kalıntılar, kimyasal yollarla ya da flanşlı özel bataryalarla mekanik ve kimyasal yollarla sık periyotlarla temizlenmelidir.

Şekil 3.4:Sulu veya buharlı batarya kesit resmi Donma ihtimali olan bataryalardaki su mümkünse boşaltılmalı veya uygun

konsantrasyonda glikol konmalıdır. Direkt genleşmeli bataryalarda ise boru içinde yağ birikmesi ihtimali vardır. Zaman

zaman kontrol edilmeli ve yağ boşaltılmalıdır.

36

Şekil 3.5: Sıvı akışkanlı çalışan bir soğutucu peteği

Batarya dış yüzeyleri, genellikle güçlü olmayan bir deterjan ve düşük basınçlı su karışımı ile yılda bir kez yıkanır. Aynı zamanda yüzeyler hassas bir şekilde fırçalandıktan sonra bir süpürge ile tozlar vakumlanabilir. Ancak özellikle lokanta gibi yağ ve kirliliğin yüksek olduğu uygulamalarda hafif yöntemler yeterli olmaz ve batarya komple dışarı alınarak deterjanlı buhar veya sıcak su, basınçlı hava gibi temizleme yöntemleri kullanılır. İçinde halokarbonlu soğutucu akışkan olan bataryalar 65 °C üzeri bir sıcaklıkta suyla yıkanmamalıdır. Ancak en iyisi, bataryayı temizlemek gibi güç bir işlemle uğraşmak yerine filtreleri sıklıkla kontrol etmek ve değiştirmektir.

Isı geri kazanım bataryası egzost tarafından bir filtre mutlaka bulunmalı ve bu filtre yılda bir kez kontrol edilmelidir.

Soğutucular ve ısı geri kazanım bataryalarında su yoğuşması görülebilir. Yoğuşma

suyu drenajının sifonundaki şamandıraların doğru çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Isıtıcılara donma termostatı mutlaka kullanılmalıdır ve bu donma termostatının ayarı

kış mevsiminden önce kontrol edilmelidir.

37

KLİMA SANTRALİ PERİYODİK BAKIM FORMU İşin adı Cihaz modeli

İmalat yılı Seri numarası

Bakım periyodu

Bakım öncesi müşteri şikâyetleri

BAKIM ESNASINDA YAPILACAK İŞLEMLER Cihazın metal aksam korozyon kontrolü yapıldı. Cihaz kaidesi eğimi kontrol edildi. Paneller kontrol edildi (hava ya da su kaçağına neden olabilecek herhangi bir etken yok, iç yalıtım uygun). Cihazın etrafındaki alanların işletme ve servis yönünden yeterliği kontrol edildi.

Batarya boru tesisat montaj bağlantıları kontrol edildi. Uygun. Uygun değil.

Kanal bağlantı montajı kontrol edildi. Flexible bağlantı kullanılmış. Flexible bağlantı kullanılmamış.

Elektrik motorlarının elektrik bağlantıları kontrol edildi.

Kayış kasnak paralelliği ve kayış kasnak gerginliği kontrol edildi. Hava filtreleri temizlendi.

Hava filtreleri değişmesi gerekiyor.

Hücrelerin içleri temizlendi. Su drenaj borularının eğimi kontrol edildi (metre başına en az 10 mm’ lik bir eğim sağlanmış). Soğutucu ve ısıtıcı bataryalar kontrol edildi. Isıtıcı ve soğutucu bataryalarda sızıntı olup olmadığı kontrol edildi. Sızıntı var. Sızıntı yok. Isıtıcı batarya ,donma koruma termostatının yerleşimi ve ayarı kontrol edildi. Soğutucu batarya yoğuşma suyu drenajına pinpon toplu sifon uygun şekilde bağlanmış.

38

Soğutucu bataryanın arkasındaki eliminatörlerin yerleşimleri kontrol edildi

Hava damperlerinin çalışması kontrol edildi. (servomotor montajı, kanatçıkların kapanması, strok ayarı uygun).

MOTOR MOTOR ÖZELLİKLER ASPİRATÖR VANTİLATÖR ÖZELLİKLER ASPİRATÖR VANTİLATÖR

Gücü (kw/Hp) Gücü

(kw/Hp)

Devri Devri Voltaj Voltaj Yol verme şekli Yol verme

şekli

Etiket akımı Etiket akımı Çektiği akım Çektiği

akım

Termik ayar aralığı (A) Termik ayar

aralığı (A)

Kasnak çapı Kasnak çapı Bakım sırasında değişen veya kullanılan malzemeler varsa tip, kod, seri nu. ile birlikte yazınız.

Servis düşünceleri:

Yukarıda belirtilen işlemler yapılmıştır. Servis yetkilisi: Tarih: İmza:

Yukarıda belirtilen hizmetlerin verildiğini kabul ve beyan ederim. Müşteri/Firma Yetkilisi Tarih: İmza:

Tablo 3.1: Klima santrali bakım formu

39

UYGULAMA FAALİYETLERİ

Merkezî iklimlendirme santrali damperlerinin bakımını aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.

İşlem basamakları Öneriler Ø Aşağıda listesi verilen malzemeleri

ev, iş, okul ve piyasadan temin ediniz.

Malzemeler: • Tornavida takımı • Alyan anahtar takımı • Kompresör • Damperlerde kullanılan cıvata ve

somunlar




Ø Damperleri göz ile kontrol ediniz.

Ø Damperlerin bakıma gereksinim

olanlarını tespit ediniz.


40

Ø Damperler tozlanmışsa basınçlı hava ile temizleyiniz. Değişmesi gereken cıvata somun ve vidalar varsa değiştiriniz.

41

Merkezî iklimlendirme santrali V kayışının bakımını aşağıdaki işlem basamakları ve

önerileri dikkate alarak yapınız.

İşlem basamakları Öneriler Ø Aşağıda listesi verilen malzemeleri

ev, iş, okul ve piyasadan temin ediniz.

Malzemeler • Fan hız ayarı yapılacak fan • Yeni kayış • Anahtar takımı • Tornavida takımı • Cıvata ve somunlar




Ø Fanın bulunduğu cihazın kapağını açınız.

Ø Cihazın kapalı olmasına dikkat

ediniz.

Ø Kayışı kasnaktan çıkarınız. Ø Kayışı çıkarmak için motoru kızağı

üzerinde hareket ettirmeniz gerekir.


42

Ø Kasnak setuskur vidalarını anahtarla gevşetiniz.

Ø Fazla olmamakla birlikte

gerektirdiği kadar gevşetiniz ve gerektirdiği kadar döndürünüz.

Ø Setuskur vidalarını sıkarak

kasnağın kanalındaki kayışları yenisi ile değiştiriniz.

Ø Mutlaka yeni kayış takılmasına dikkat ediniz.

Ø Gerdirme somununu ve pulunu kullanarak kayışları sıkılaştırınız.

Ø Kullandığımız malzemeleri toplayınız.

43

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen soruları doğru/yanlış olarak cevaplandırınız.

1. (…..) Hava damperlerinin temizliğinde biriken toz, nemli bez ile temizlenir. 2. (…..) Cihazın verimli çalışabilmesi ve kullanılması, olası arızaların önlenmesi, sistemin ömrünün artırılması için düzenli zaman aralıklarında yapılan işlemlere sezonluk periyodik bakım denir. 3. (…..) Püskürtmeli tip nemlendirici bölümlerinde su tankı, yarı seviyeye kadar doldurulup çalıştırılmalıdır. 4. (…..) Dolgu tipi nemlendirme bölümlerinin temizliği yılda iki kez yapılmalıdır.

5. (…..) Yataklara fazla olmamak şartıyla az bir miktar yağ damlatılmalı ve gres yağlamalı yatakları ise en az 6 ayda bir yağlamak gerekir. 6. (….) Yataklara aşırı yük gelmemesi için, kayışların fazla gergin olmamasına dikkat etmek gerekir. 7. (….) Depodaki suyun kalitesini sürekli kontrol etmeye gerek yoktur. Nemlendirme mevsiminde bu işlem her yıl yapılmalıdır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.


44

B. UYGULAMALI TEST KONTROL LİSTESİ

Faaliyet Adı: Merkezi İklimlendirme Santrali Periyodik Bakımı Amaç: Uygun ortam sağlandığında standartlara ve tekniğine uygun olarak periyodik bakım yapabileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan, eğer yapıldıysa ‘’Evet’’ kutucuğunu, yapılmadıysa ‘’Hayır’’ kutucuğunu işaretleyiniz.




3.Merkezî iklimlendirme santrali periyodik bakım kurallarını öğrenebildiniz mi?

4.Filtre bakımını yapabildiniz mi?

5.Isıtma ve soğutma serpantinlerinin temizliğini yapabildiniz mi?

6.Santrifüj fanların V kayışlarının ayarını ve bakımı yapabildiniz mi?

7. Nemlendirici ünitenin parçalarının bakımını yapabildiniz mi?

8. Su tankı temizliğini yapabildiniz mi?

9. Yatak ve keçelerin bakımı ve kontrolünü yapabildiniz mi? 10. Damper bağlantılarının bakımı ve kontrolünü yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler

kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız. Tamamı ‘’Evet’’ ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz

45

ÖĞRENME FAALİYETİ-4


iklimlendirme santralinin yıllık genel bakımını istenen standartta yapabileceksiniz.

Ø Merkezî sistemin yıllık genel bakımı yapılırken izlenecek yolu araştırınız. Araştırmayı büyük alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro, kafeterya, hastane vb. binalardaki yetkililerden yapabilirsiniz. Bununla ilgili bilgileri sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Ø Merkezî sistemlerin yıllık genel bakımlarında kullanılan araç ve gereçleri kaydediniz. Bunları sınıf ortamında arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Ø Internet ortamında merkezî klima santrali üreten, montajlarını yapan kuruluşları araştırınız. Bunlarla ilgili bir rapor hazırlayıp sınıf ortamında sunumunuzu yapınız.

Ø Klima santralinde görevli ve yetkili kişilerin nitelikleri ile ilgili bir araştırma yaparak sınıfta sunumunuzu yapınız.

4. YILLIK GENEL BAKIM

4.1. Merkezî İklimlendirme Santralinde Yıllık Bakım İçin Yapılması Gerekenler Yıllık bakım: Ürünün yılda bir kez o konuda yetişmiş teknisyen ya da yetkili uzman servisler tarafından bakımının, ayarlarının yapılması, performansının test edilmesidir.

Resim 4.1: Klima santrali

ARAŞTIRMA


AMAÇ

46

Klima tesisatının bakımı iyi yapılmaz ise bir süre verimsiz olarak çalışabilir mekanik kısımlar hasar görmeye, gereğinden fazla aşınmaya başlar ve sonuçta çeşitli arızalar kendisini gösterir. Bu sebeplerden dolayı tesisin bakımı ayrı bir önem taşımaktadır. 4.1.1. Kontrol-Bakım Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilecek Kurallar

Ø El kitapçığına başvurmadan cihaza müdahalede bulunulmamalıdır. Ø Her zaman çevre faktörleri göz önünde bulundurulmalıdır. Ø Yapılacak bakım işlemleriyle ilgili yetkililere ön bilgi verilmelidir. Ø Bakım öncesi cihazı çalıştırarak ön kontrol ve kayıtlar düzenli şekilde

tutulmalıdır. Ø Sistemle ilgili eksik ve aksayan parçaların tespitleri yapılmalıdır. Ø Bakım eğer dışarıda bir atölye veya serviste yapılacaksa teslim tutanağı

düzenlenmelidir. Ø Ünitelerin montaj yerlerinin uygunluğu kontrol edilmelidir. Ø Temizlik için gerektiğinde yere uygun örtüler serilmelidir. Ø Elektrik hatlarının, kumanda tablosu ve sigortaların kontrolü yapılmalıdır. Ø Döner aksamın (vantilatör ve aspiratör) kontrolü yapılmalıdır. Ø Ara bağlantı tesisatı gözden geçirilmelidir. Ø Kumanda ayarlarının kontrolü yapılmalıdır. Ø Sistem çalıştırılmalıdır. Ø Akım, gerilim ve basınçların ölçülmesi, varsa eksik soğutucu akışkanın

tamamlanması işlemleri yapılmalıdır. Ø Fan devirleri kontrol edilmelidir. Ø Gerek su ve gerekse gaz devresinde giriş ve çıkış sıcaklıkları kontrol

edilmelidir. Ø Kontrol ve bakım işlemlerinde doğru işlem sırası uygulanmalıdır. Ø Kontrol ve bakım işlemleri sırasında ya da sonrasında sistemin sağlıklı

çalışması açısından değişmesi gereken komponentler veya bakım dışında yapılması gereken işçilikler için yetkililer uyarılmalı, gerekli yerlerden fiyat teklifleri alınarak yetkililere verilmelidir.

Ø Bakıma başlamadan önce enerji mutlaka kesilmelidir. Ø Yapılması gereken işler eksiksiz tamamlanmalı, ünitelerin emiş ve üflemesine

engel olabilecek unsurlar ortadan kaldırılmalıdır. 4.1.2. Bakım İşlemleri

Ø Sistemin akım, gerilim ölçümleri yapılmalıdır. Ø Boyanması gereken cihazlar boyanmalıdır. Ø Arızalı parçalar değiştirilmelidir. Ø Sistem, kontrol ve bakım işlemleri bittikten sonra test edilmelidir. Ø Çalışılan ortam, kontrol ve bakımdan sonra temiz bırakılmalıdır.

47

4.2. Bakım İçin Gerekli Araç Gereçler

Merkezî iklimlendirme santralinde yapılacak yıllık bakım işlemlerinde haftalık, aylık ve sezonluk periyodik bakımlarda yapılan işlemler diğer faaliyetlerde anlatıldığı gibi yıllık bakımda da aynen yapılmalıdır.

Tekrar edilen bakım işlemleri 2. ve 3. faaliyette ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Bu faaliyette ise sadece yıllık bakımda var olan farklı bakım işlemlerine değinilecektir. Bakım için gerekli araç gereçler aşağıdaki gibidir: Haftalık bakımlarda yapılanlar aynen tekrarlanır. Aylık bakımlarda yapılanlar aynen tekrarlanır. Sezonluk periyodik bakımlarda yapılanlar aynen tekrarlanır. Klima santralinin gövde bakımı Kilitler/menteşeler İzolasyon Contalar Döner parçaların bakımı Balans Toz Esnek bağlantılar Titreşim önleyiciler Rotor hızı Geri dönüşümü engelleyecek cihazlar Motor desteği Hareketli parçaların bakımı Toz Çubuklar Ayarlanabilir cıvatalar Hareketsiz parçalar Toz Susturucu malzemesi

48

4.2.1. Klima Santralinin Gövde Bakımı 4.2.1.1. Kilitler ve Menteşeler

Tüm kapılardaki ve erişim panellerindeki kilit ve menteşeler kontrol edilerek yağlanmalıdır. 4.2.1.2. İzolasyon ve Contalar

Şekil 4.1: Panel yalıtımı

Klima santrali hücresi, klima santralinin elemanlarını içinde toplayan, ses ve ısı yalıtımı sağlayan santralin dıştan görünen kısmıdır. Klima santrali hücresi, taşıyıcı profil, paneller (kaset) ve kaideden oluşur.

Kaset yapısı (panel yapısı) daha çok iki sac arasına konulan izolasyon malzemesinden

oluşur. Dizaynı sayesinde kolay monte edilebilme ve rahat bakım yapılabilme özelliklerine sahiptir. Santral panellerinde 40 mm veya 40+30 mm taş yünü, poliüretan cam yünü izolasyon kullanılmaktadır. Santral cidarları arasındaki izolasyondan dolayı yoğuşma minimuma indiğinden enerji tasarrufu ve yüksek performans sağlanmaktadır.

Klima santrallerinde zarar görmüş ya da görevini yerine getiremeyen izolasyon

malzemeleri ile contalar yıllık bakımda onarılır, onarımı mümkün değilse değiştirilir.

49

4.2.2. Döner Parçaların Bakımı 4.2.2.1. Balans ve Rotor Hızı

Santrifüj fanların yataklarında yüksek sıcaklıklar ya da çok kirli hava gibi çok değişik çalışma koşullarında yağlama gerekebilir. Bu durumda kullanılacak yağın miktarı ve kalitesi hakkında üretici firma ile görüşülmelidir.

Fan hızı, firmaya danışmadan değiştirilmemelidir. Fanların statik ve dinamik olarak balansı alınmalıdır. Fanda herhangi bir dengesizlik (balans) olup olmadığı yılda bir kez kontrol edilmelidir. Rotordaki kir birikmesi dengesizliğe yol açabilir. Ciddi bir kirlilik varsa temizlenmeli ve gerekiyorsa filtre kalitesi yükseltilmelidir. Resim 4.2: Vantilatör hücresi

4.2.2.2. Toz

Klima santrallerinin bütün parçalarında (dönen, hareketli, hareketsiz, gövde, filtre) toz istenmeyen bir durumdur. Biriken toz, basınçlı hava ya da endüstriyel elektrik süpürgesiyle temizlenmelidir. 4.2.2.3. Titreşim Önleyiciler ve Esnek Bağlantılar

Vantilatör hücresinde kapasiteye uygun büyüklükte radyal çift emişli, sık veya seyrek

kanatlı, yüksek verimli, galvanizli sacdan mamul ithal fanlar kullanılmaktadır. Fanların hücreye bağlantısı kauçuk izolatörlerle yapılarak titreşimin gövdeye geçmesi

önlenmiştir. Statik ve dinamik olarak balansı alınmış fanlar, kayış-kasnak tahrikli olup hava atış ağızları santral gövdesine konnektörlerle irtibatlandırılarak titreşim yalıtımı sağlanmıştır.

Titreşimi önlemek amacıyla kullanılan ekipmanlarda bozulmalar varsa yenisiyle değiştirilmelidir. 4.2.2.4. Geri Dönüşümü Engelleyecek Cihazlar ve Motor Desteği

Yılda bir kez yüksek ve düşük dönüş sayıları kontrol edilmeli ve gerekiyorsa yeniden ayar yapılmalıdır.

Dönüş sayısı, dakikadaki dönüş sayılarak bulunur. Yüksek dönüş sayısı değeri 10 dönüş/dakika’ dır.

Tamburlu ısı dönüştürücüler, dönmeden durduklarında nem ve tozu tutar. Rotor malzemesi cam elyafı: Basınçlı hava ya da endüstriyel elektrik süpürgesiyle

temizlenmelidir.

50

Havadaki yağ parçacıkları nedeniyle yüzeyde toz birikmişse kimyasal çözücüler kullanılması gerekir, bu işlem için yetkili servise başvurulmalıdır.

Rotor malzemesi alüminyum folyo: Basınçlı hava ya da endüstriyel elektrik

süpürgesiyle temizlenebilir. Ciddi bir kirlenme söz konusu ise filtreler kontrol edilmeli ve gerekiyorsa

değiştirilmelidir. Rulmanlar: Yatakları yağlanmış olduğundan yeniden yağlanması gerekmez.

Şekil 4.2: Küçük ev tipi soğutucularda ısı değiştirici (eşanjör)

Küçük tipte tahrik motorlarına dış kaset kenarındaki erişim panellerinden ulaşılabilir. Büyük tip motorlara ise kanallar ya da bölümlerdeki erişim panellerinden ulaşılabilir. V kayışı, motorun üzerine monte edildiği elastik bir araçla otomatik olarak sıkıştırılabilir. Yeni kayışlar önce çok sıkı durur, ama iki gün sonra yeterince gergin durup durmadığını kontrol etmek gerekir. Daha sonra her ay kontrol etmek gerekir. V kayışları, basit bir bağlantıyla kısaltılabilir. Çok şeritli malzemelerden yapılan V kayışlarının özel bir aygıtla birleştirilmesi gerekir. 4.2.3. Hareketli Parçaların Bakımı 4.2.3.1. Çubuklar ve Ayarlanabilir Cıvatalar

Kanatçık cıvataları kontrol edilmeli ve gerekiyorsa sıkıştırılmalıdır. Kanatların rahat dönüp dönmedikleri ve çubuklar kontrol edilmelidir.

51

4.2.4. Hareketsiz Parçalar 4.2.4.1. Susturucu Malzemesi

Şekil 4.3: Susturucu Normal koşullarda susturucu kulisleri bakım gerektirmez. Ama kulislerin ses yutma

malzemesinin zarar görüp görmediği ve elyafın sağlam olup olmadığı yılda bir kez kontrol edilmelidir.

52

PERİYODİK BAKIM TABLOSU

Mevsim

Fonksiyonlar C

ihaz

lar

Yapılacak Kontroller

İşle

tmey

e al

ma

Her hafta

Her mevsim

1 ay

3

ay

6 ay

12

ay

İç ve dış kaplama X Genel

Kilitler/menteşeler X Kuru bölgeler

İzolasyon X Dışarıda çalışan

Contalar X Göv

de

Su ile yapılacak işler

Su tankı temizliği

X

Yataklar X Balans X Toz X

Motora direkt bağlı

cihazlar

Radyal fanlar Dik tip santral

Esnek bağlantılar X V- kayış kasnak X X Yataklar X Balans X Titreşim önleyiciler X Toz X

Radyal fanlar Dik tip santral

Esnek bağlantılar X Rotor hızı X Geri dönüşü engelleyecek cihaz X

V- kayış kasnak X X Motor desteği X Yataklar X

Motora direkt bağlı

cihazlar Tambur-lu

(dönel) ısı

dönüş-türücü

Toz X

Dön

en p

arça

lar

Motorlar Yataklar direkt iletim X

53

Yataklar indirekt iletim X

Yataklar X Şaft keçeleri X Pompa gövde bağlantıları X

pompalar

Uzun süreli duruş sonrası çalış. X

Giriş damperi kontrolu

Damper bağlantıları X

Toz X Çubuklar X

Hareketli Parçalar

Hava damper-leri Kapaklar Tahrik motoru

Ayarlanabilir cıvatalar X Toz X Donma koruma termostatı X Soğutma suyu X

Isıtıcılar Soğutu-cular Isı Geri Kaza-nım Ünitesi Sifon X X

Toz X

Hareketsiz Parçalar

Susturu-cular Susturucu

malzemesi X Taşma suyu X X Konsantrasyon artırma faktörü X X Su kalitesi X X Şamandıra X Sifon X X

Genel

Kireç oluşumu X X Nozüller X X Sprey

nemlen-diriciler Kompakt nemlen-diriciler

Altlık X X

Dolgular X X

Nem

lend

iric

iler

Dolgu nem-lendiri-ciler

Dağıtım boruları X X

54

Ayırıcılar Kireç/pas X X Pislik tutucu X X X Buhar uzunluğu X X Kontrol X X

Buharlı nem-lendiri-ciler

Yoğuşma deşarjı X X X Panel Basınç kaybı X Torba Basınç kaybı X Filtreler Yüksek verim Basınç kaybı X

Tablo 4.1: Periyodik bakım tablosu

55


Merkezî iklimlendirme santralindeki dönen parçaların bakımını aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.

İşlem basamakları Öneriler Aşağıda listesi verilen malzemeleri ev, iş, okul ve piyasadan temin ediniz.

Malzemeler • Fan hız ayarı yapılacak fan • Yeni kayış • Anahtar takımı • Tornavida takımı • Cıvata ve somunlar • Yağdanlıklar • Çeşitli yağlar • Bez • Elektrik süpürgesi • Basınç kompresörü • Kauçuk izolatörler • Rotor malzemesi




Ø Santrifüj fanların balans/rotor hızı ayarını ve bakımını yapınız.

Ø Fanların statik ve dinamik olarak balansını alınız.

Ø Fanların yataklarında yüksek sıcaklıklar ya da çok kirli hava gibi çok değişik çalışma koşullarında yağlama gerekebilir, yağlayınız.

Ø Fanda herhangi bir dengesizlik (balans) olup olmadığını yılda bir kez kontrol ediniz.

Ø Rotorda ciddi bir kirlilik varsa temizleyiniz.


56

Ø Titreşim önleyicilerin ve esnek bağlantıların bakımını yapınız.

Ø Titreşimi önlemek amacıyla kullanılan ekipmanlarda bozulmalar varsa yenisiyle değiştiriniz.

Ø Geri dönüşümü engelleyecek cihazların bakımını yapınız.

Ø Tamburlu ısı dönüştürücüler dönmeden durduklarında nem ve tozunu temizleyiniz.

Ø Havadaki yağ parçacıkları nedeniyle yüzeyde toz birikmişse kimyasal çözücüler kullanarak temizliğini yapınız.

57

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıda verilen soruları doğru/yanlış olarak cevaplandırınız. 1. (…..) Klima santrali hücresi, klima santralinin elemanlarını içinde toplayan, ses ve ısı yalıtımı sağlayan santralin dıştan görünen kısmıdır. 2. (…..) Klima santrali hücresi taşıyıcı profil, paneller (kaset) ve kaideden oluşur. 3. (…..) Klima santrallerinde zarar görmüş ya da görevini yerine getiremeyen izolasyon malzemeleri ile contalar yıllık bakımda onarılır, onarımı mümkün değilse değiştirilir. 4. (…..) Hava damperlerinin temizliği, biriken tozların yıkanmasıyla yapılır.

5. (…..) Fanların hücreye bağlantısı kauçuk izolatörlerle yapılarak titreşimin gövdeye geçmesi sağlanmıştır. 6. (…) Havadaki yağ parçacıkları nedeniyle yüzeyde toz birikmişse kimyasal çözücüler kullanılması gerekir, bu işlem için yetkili servise başvurulmalıdır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.


58

B. UYGULAMALI TEST

KONTROL LİSTESİ Faaliyet Adı: Merkezi İklimlendirme Santrali Yıllık Bakımı Amaç: Uygun ortam sağlandığında standartlara ve tekniğine uygun olarak yıllık bakımı yapabileceksiniz.

Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan, eğer yapıldıysa ‘’Evet’’ kutucuğunu, yapılmadıysa ‘’Hayır’’ kutucuğunu işaretleyiniz.

Değerlendirme Ölçütleri

Evet

Hayır



3.Merkezî iklimlendirme santrali yıllık bakım kurallarını öğrenebildiniz mi?

4.Haftalık bakımını yapabildiniz mi?

5.Aylık bakımını yapabildiniz mi?

6.Sezonluk periyodik bakımını yapabildiniz mi?

7. Klima santrali gövde parçalarının bakımını yapabildiniz mi?

8. Klima santrali döner parçalarının bakımını yapabildiniz mi?

9. Klima santrali hareketli parçalarının bakımını yapabildiniz mi?

10. Klima santrali hareketsiz parçalarının bakımını yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız

Tamamı ‘’Evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

59

YETERLİK ÖLÇME

MODÜL DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıdaki soruları doğru/yanlış olarak cevaplandırarak bu modülde kazandığınız bilgileri ölçünüz. 1. (….) Havanın sıcaklığını ölçmeye yarayan cihazlara barometre denir.

2. (….) Gürültü şiddetini ölçmeye yarayan cihazlara desibelmetre denir. 3. (…..) Kontrol ve bakım, işletme ve arıza giderlerini azaltır.

4. (…..) Bakım genellikle aylık, sezonluk, periyodik ve yıllık genel bakım olmak üzere üç ayrı program olarak uygulanır. 5. (…..) Fan çalışmaya başladıktan sonra veya V kayışları değiştirildikten sonra üç ay içinde kayışların gerginliğini kontrol etmeli ve gerekiyorsa ayarlanmalıdır. 6. (…..) Hava damperlerinin temizliğinde biriken toz, nemli bez ile temizlenir. 7. (…..) Cihazın verimli çalışabilmesi ve kullanılması, olası arızaların önlenmesi, sistemin ömrünün artırılması için düzenli zaman aralıklarında yapılan işlemlere sezonluk periyodik bakım denir. 8. (…..) Dolgu tipi nemlendirme bölümlerinin temizliği yılda iki kez yapılmalıdır.

9. (…..) Fanların hücreye bağlantısı kauçuk izolatörlerle yapılarak titreşimin gövdeye geçmesi sağlanmıştır. 10. (…) Havadaki yağ parçacıkları nedeniyle yüzeyde toz birikmişse kimyasal çözücüler kullanılması gerekir, bu işlem için yetkili servise başvurulmalıdır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız.. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tüm sorulara doğru cevap verdiğinizde bir sonraki modüle geçebilirsiniz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

60

B. UYGULAMALI TEST Uygulama sonrası yaptığınız işi aşağıdaki ölçütleri kullanarak değerlendiriniz.

KONTROL LİSTESİ

Değerlendirme Değerlendirme Ölçütleri

Evet Hayır Ø Merkezî iklimlendirme santralinde gürültü ve titreşim

kontrolünü yapabildiniz mi?

Ø Merkezî iklimlendirme santralinde hava hızı ve debi kontrolünü yapabildiniz mi?

Ø Merkezî iklimlendirme santralinde sıcaklık kontrolünü yapabildiniz mi?

Ø Merkezî iklimlendirme santralinde akım ve gerilim kontrolünü yapabildiniz mi?

Ø Merkezî iklimlendirme santrali aylık bakım kurallarını öğrenebildiniz mi?

Ø Merkezî iklimlendirme santrali aylık bakım için gerekli araç ve gereçlerin bakımını yapabildiniz mi?

Ø Merkezî iklimlendirme santrali sezonluk periyodik bakım için yapılması gerekenleri öğrendiniz mi?

Ø Merkezî iklimlendirme santrali sezonluk periyodik bakım için gerekli araç ve gereçlerin bakımını yapabildiniz mi?

Ø Merkezî iklimlendirme santrali yıllık bakım için yapılması gerekenleri öğrendiniz mi?

Ø Merkezî iklimlendirme santrali yıllık bakım için gerekli araç ve gereçlerin bakımını yapabildiniz mi?

Ø Temiz ve düzenli çalıştınız mı?

Ø Bakımlar sonrası kontrolleri yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini

tekrarlayınız. Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz. “Hayır” yanıtlarınız var ise ‘’hayır’’ yanıtlarınızla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı “Evet” ise modülü başarı ile tamamlamış bulunuyorsunuz.

61

CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ–1 CEVAP ANAHTARI

1. D 2. B 3. A 4. B 5. D

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 CEVAP ANAHTARI

1 D 2 D 3 Y 4 D 5 D 6 D 7 Y


1 Y 2 D 3 Y 4 D 5 D 6 D 7 Y


1 D 2 D 3 D 4 Y 5 Y 6 D

62

MODÜL DEĞERLENDİRME - CEVAP ANAHTARI

1 Y 2 D 3 D 4 D 5 Y 6 Y 7 D 8 D 9 Y 10 D

63

KAYNAKÇA

KAYNAKÇA

Ø BİLGE Mustafa, Klima Santralleri, Teknik Kitaplar Dizisi Nu.:1,İstanbul, 2004.

Ø BULGURCU Hüseyin, Soğutma ve İklimlendirme Meslek Resmi I-II, ME B Basımevi, Ankara 2002.

Ø BULGURCU Hüseyin, Elektrik Elemanları ve Sistemleri, M.Y. O. Ders Notları, Çankırı, 1991.

Ø BULGURCU Hüseyin, Elektrik Devreleri Bağlantı Şemaları, Ders Notu. Ø ÖZKOL Nuri, Uygulamalı Soğutma Tekniği, MMO Yayını Nu.:115,Ankara,

1988.

KATALOGLAR VE WEB SİTELERİ

Ø http://bayramtemizel.sitemynet.com/bt

Ø www.emo tesisat.com.tr

Ø http://www.formgroup.com.tr/bakim.html

Ø www.intac.com.tr

Ø www.kal-met.com

Ø www.kon-sis.com

Ø www.sinarinstruments.com

Ø www.teskon.com

Ø www.testone1.com

http://bayramtemizel.sitemynet.com/bt

http://www.formgroup.com.tr/bakim.html

http://www.intac.com.tr

http://www.kal-met.com

http://www.kon-sis.com

http://www.sinarinstruments.com

http://www.teskon.com

http://www.testone1.com

merkezî i̇kli̇mlendi̇rme peri̇yodi̇k bakimi

Documents