merenje stoke

2. MERENJE DOMAĆIH ŽIVOTINJA

Osnovni cilj merenja domaćih životinja jeste utvrđivanje telesnih dimenzija.

1. Međusobno poređenje životinja iste ili različitih vrsta,

2. Razumevanje brojnih fiziološki i biohemijski procesi koji se dešavaju u životinjskom organizmu.

ZNAČAJ MERENJA U STOČARSTVU:

• Jedino se merenjem dobijaju tačni i sigurni podaci o opštoj telesnoj razvijenosti grla i harmoničnosti njegove građe.

• Podaci o telesnim merama neophodni su za matičnu evidenciju i procenu priplodne vrednosti.

• Praćenje toka porasta i razvitka od rođenja do pune razvijenosti.

• Prevođenjem apsolutnih vrednosti u relativne vrši se poređenje telesne razvijenosti životinja različitih rasa ili iz različitih odgajivačkih područja.

• Merenje razvijenosti značajno je za utvrđivanje rasnih standarda.

• Na osnovu pozitivnog ili negativnog odstupanja od utvrđenog rasnog proseka ili postavljenog cilja, životinje se ocenjuju i svrstavaju u određene kategorije ili klase.

PRIBOR ZA MERENJE DOMAĆIH ŽIVOTINJA

Za merenje domaćih životinja koristi se različit pribor u zavisnosti od toga šta se želi izmeriti ili dobiti.

Najčešći pribor koji se koristi prilikom merenja domaćih životinja obuhvata sledeće:

1. litinov štap,

2. šestar (cirkle),

3. uglomer (hipogoniometar),

4. pantljika, i

5. vaga.

TELESNE DIMENZIJE

1. Visine

2. Dužine

3. Širine

4. Dubine

5. Obimi

6. Telesna masa

VISINE (1)

1. VISINA GREBENA. Predstavlja vertikalno rastojanje od podloge, iza prednjeg kopita ili papka, do najviše tačke na grebenu (predeo između II i V leđnog pršljena).

2. VISINA LEĐA. Predstavlja vertikalno rastojanje od podloge do najviše tačke poslednjeg grudnog pršljena.

3. VISINA KRSTA. Predstavlja vertikalno rastojanje od podloge do najviše tačke krsne kosti.

4. VISINA KORENA REPA. Predstavlja vertikalno rastojanje od podloge do najviše tačke korena repa.

5. VISINA SEDNJAČE. Predstavlja vertikalno rastojanje od podloge do gornje ivice sednjačne kvrge.

6. VISINA PREDNJIH NOGU. Predstavlja vertikalno rastojanje od podloge do grudne kosti, odmah iza lakta.

VISINE (2)

Sve dimenzije visine mere se Litinovim štapom, ređe pantljikom.

Pri merenju, Litinov štap treba da se drži u potpuno vertikalnom položaju. Položaj se podešava uz pomoć libele koja se nalazi na gornjem delu štapa.

Kada se merenje vrši pantljikom, potrebno je da se to naznači pri registrovanju rezultata.

VISINE (3)

Visina grebena Visina leđa

Visina krsta

MERENJE VISINE GREBENA LITINOVIM ŠTAPOM

DUŽINE (1)

1. DUŽINA TELA (TRUPA). Predstavlja rastojanje od prednje ivice rameno-lopatičnog zgloba do zadnje tačke sednjačne kvrge. Razlikuju se:

• kosa dužina tela – pri merenju štap se drži koso;

• horizontalna dužina tela – štap se drži paralelno sa kičmenim stubom.

Krajnje granične tačke merenja su u oba slučaja iste.

2. DUŽINA GRUDI. Predstavlja rastojanje od prednje ivice rameno-lopatičnog zgloba do zadnje ivice poslednjeg grudnog pršljena.

Takođe se može meriti koso i horizontalno.

DUŽINE (2)

3. DUŽINA SAPI. Predstavlja rastojanje od prednje ivice kuka do zadnje tačke sednjačne kvrge.

4. DUŽINA REPA. Predstavlja rastojanje od korena repa do poslednjeg repnog pršljena, mereno po spoljašnjoj strani.

5. DUŽINA UŠIJU. Predstavlja rastojanje od osnove do vrha ušne školjke, po spoljašnjoj ivici.

DUŽINE (3)

Dužina trupa, grudi i sapi meri se Litinovim štapom ili pantljikom (uz posebnu napomenu).

Dužina grudi i sapi kod manjih vrsta i mladunčadi može se meriti i šestarom.

Merenje dužine repa i ušiju vrši se isključivo pantljikom.

ŠIRINE (1)

1. ŠIRINA GRUDI. Može se meriti na dva načina, i to kao:

• širina grudi iza lopatica – predstavlja rastojanje na najužem mestu iza lopatica. Meri se tako što se štap drži odozgo, iznad životinje (preko grebena);

• širina grudi spreda – predstavlja rastojanje između spoljašnjih tačaka rameno-loptičnih zglobova. Naziva se i širina prsa. Meri se štapom, s prednje strane životinje.

ŠIRINE (2)

2. ŠIRINA KUKOVA. Predstavlja rastojanje između spoljašnjih tačaka kukova (bedrenih kostiju).

3. ŠIRINA KARLIČNO-BUTNIH ZGLOBOVA. Predstavlja rastojanje između spoljašnjih ivica butnih zglobova.

4. ŠIRINA SEDNJAČNIH KVRGA. Predstavlja rastojanje između spoljašnjih ivica sednjačnih kvrga.

ŠIRINE (3)

Širina kukova i karlično-butnih zglobova meri se Litinovim štapom ili šestarom (kod manjih vrsta), dok se širina sednjačnih kvrga meri šestarom.

DUBINE (1)

1. DUBINA GRUDI. Predstavlja vertikalno rastojanje od donje ivice grudne kosti do najviše tačke na grebenu.

Meri se Litinovim štapom kod većih ili šestarom kod manjih životinja.

OBIMI (1)

1. OBIM GRUDI. Predstavlja obim trupa odmah iza lopatica.

2. OBIM CEVANICE. Predstavlja obim na najtanjem mestu na cevanici.

Dužina tela

Dužina sapiDubina grudi

MERENJE OBIMA CEVANICE PANTLJIKOM

DIMENZIJE NA GLAVI (1)

1. DUŽINA GLAVE. Predstavlja rastojanje od vrha čeone kosti do početka nosnog ogledala (mesto gde počinju dlake).

2. ŠIRINA ČELA. Predstavlja rastojanje između spoljašnjih ivica orbitalnih lukova.

3. ŠIRINA MEĐUROŽJA. Predstavlja rastojanje između osnova dva roga.

4. DUŽINA ROGA. Predstavlja rastojanje od od osnove do vrha roga, po spoljašnjoj (dužoj) ivici.

5. OBIM ROGA. Predstavlja obim roga pri osnovi, na najširem mestu.

Dimenzije na glavi se mere šestarom ilipantljikom.

Dužina glave

Širina čela

MERENJE ŠIRINE ČELA ŠESTAROM

CILJ MERENJA. Od toga zavisi broj dimenzija koje se uzimaju (istraživanja ili redovna kontrola telesne razvijenosti).

Za potrebe praktičnog selekcijskog rada uzimaju se samo najvažnije telesne dimenzije, i to:

• visina grebena, visina krsta,

• dubina grudi,

• dužina trupa, dužina sapi,

• širina grudi (iza lopatica), širina kukova, širina sednjačnih kvrga (ženska grla),

• obim grudi, obim cevanice, i

• telesna masa.

PRIPREMA ZA MERENJE (1)

PRIRPEMA PRIBORA.

PRIPREMA ŽIVOTINJE.

MERENJE DIMENZIJA PO REDU.

1. visine,

2. dužine,

3. širine,

4. dubine,

5. obimi, i

6. telesna masa.

Sve dimenzije se po pravilu mere s leve strane. Ali, poželjno da se izmere sa obe strane tela, saberu i podele sa dva.

PRIPREMA ZA MERENJE (2)

Izmerene telesne dimenzije na jednoj životinji predstavljaju apsolutne vrednosti koje tačno karakterišu određenu individuu.

Mađutim, da bi se vršilo:

• poređenje životinja različitog uzrasta ili različitih rasa, ili

• da bi se potpunije procenila telesna razvijenost, harmoničnost građe ili odnos pojedinih delova tela,

neophodno je da se apsolutni pokazatelji pretvore u relativne pokazatelje telesne razvijenosti.

RELATIVNI POKAZATELJI TELESNE RAZVIJENOSTI (1)

Uobičajeno je da se sve dimenzije stavljaju u odnos sa nekom osnovnom merom, a potom iskazuju u procentima osnovne mere.

Kao osnova najčešće se uzima visina grebena ili, nešto ređe, dužina trupa.

1. mere visine i dubine se preračunavaju na VISINU GREBENA,

2. mere dužine i širine se preračunavaju na DUŽINU TRUPA.

U oba slučaja dobijaju se relativne vrednosti koje su pogodne za poređenje.

RELATIVNI POKAZATELJI TELESNE RAZVIJENOSTI (2)

Još bolji način za dobijanje pokazatelja telesne razvijenosti jeste izračunavanje indeksa telesnih dimenzija.

Pod indeksom se podrazumeva procentualni odnos jedne mere prema drugoj i izračunava se za one mere čiji međusobni odnos najbolje prikazuje razvijenost pojedinih delova tela u određenom stadijumu razvitka.

Pomoću indeksa može se proceniti:

• opšta telesna razvijenost grla,

• proporcije pojedinih delova tela,

• konstitucija,

• kao i pogodnost životinje za određeni tip proizvodnje.

INDEKSI TELESNE RAZVIJENOSTI (1)

Izračunate vrednosti indeksa telesne razvijenosti daju dopunske informacije koje su vrlo korisne za kompletnu ocenu domaćih životinja koja, pored rezultata dobijenih kontrolom proizvodnih sposobnosti, obuhvata i ocenu eksterijera, odnosno spoljašnjeg izgleda životinje.


1. INDEKS FORMATA (OKVIRA)

Indeks formata = (DT / VG) × 100 [%]

Ovaj indeks je veći kod tovnih nego kod mlečnih rasa (kod istočno-frizijske rase goveda ovaj indeks iznosi 120.8%, a kod šorthorna 122.5%).

Kod životinja kod kojih je došlo do zastoja u razvoju u toku intrauterinog perioda ovaj indeks je veći usled nedovoljnog porasta u visinu.

Kod životinja kod kojih je došlo do zastoja u razvoju tokom ekstrauterinog života ovaj indeks je manji usled nedovoljnog rasta u dužinu.


2. INDEKS GRUDI (GRUDNOG KOŠA)

Indeks grudi = (ŠG / DG ) × 100 [%]

Kod životinja tovnog tipa ovaj indeks je veći nego kod onih koje pripadaju mlečnom tipu (šorthorn rasa goveda 73.6%, simentalska rasa oko 69%, a istočno-frizijska oko 62%).

Veće vrednosti indeksa grudi imaju i teški, hladnokrvni konji u odnosu na toplokrvne.

Kod primitivnih rasa svih vrsta domaćih životinja ovaj indeks je manji, a naročito ako su grla još i zakržljala.

Sa promenama telesnih dimenzija u toku rasta životinja vrednost indeksa se neznatno smanjuje.


3. INDEKS DUBINE GRUDI

Indeks dubine grudi = (DG / VG) × 100 [%]

Ovo je jedan od najvažnijih pokazatelja telesne razvijenosti životinja.

Kod svih vrsta i svih rasa domaćih životinja, u principu, se bolje ocenjuju veće vrednosti ovog indeksa.


4. INDEKS ZBIJENOSTI TRUPA

Indeks zbijenosti trupa = (OG / DT) × 100 [%]

Ovaj indeks je sličan indeksu dubine grudi.

5. INDEKS MASIVNOSTI

Indeks masivnosti = (OG / VG) × 100 [%]

Naročito velike indekse masivnosti imaju teški, hladnokrvni konji i goveda tovnih rasa.


6. INDEKS TELESNE MASE

Indeks telesne mase = (TM / VG) × 100 [%]


7. INDEKS PREGRAĐENOSTI

Indeks pregrađenosti = (VKrsta / VG) × 100 [%]

Vrednost ovog indeksa kod odraslih grla treba da je oko 100, odnosno VG = VKrsta.

Veće vrednosti ovog indeksa su karakteristične za mladunčad i grla zaostala u razvoju i za takve životinje se kaže da su “pregrađene”.

Ako su kod mladih životinja izračunate vrednosti ovog indeksa manje od 100, to je znak da je došlo do poremećaja u rastu tokom embrionalnog perioda.

Sa porastom životinje vrednosti indeksa se smanjuju, jer se visina grebena izjednačava sa visinom krsta.


8. KARLIČNO-GRUDNI INDEKS

Karlično-grudni indeks = (ŠG / ŠKukova) × 100 [%]

Kod tovnih rasa ovaj indeks je veći nego kod ostalih (šorthorn 83.5%, istočno-frizijsko goveče 80%).

Kod muških grla je manji nego kod ženskih, usled razvijenijih grudi i uže karlice.

Sa uzrastom životinje vrednost indeksa se smanjuje, jer širina karlice raste duže nego širina grudnog koša.


9. INDEKS DUŽINE NOGU

Indeks dužine nogu = (VN / VG) × 100 [%]

Vrednosti ovog indeksa su veće kod životinja respiratornog tipa nego kod životinja digestivnog tipa.

Sa porastom životinje vrednosti indeksa se smanjuju, odnosno veće vrednosti imaju mlađa grla.

Izražena visokonožnost kod odraslih životinja je nepoželjna i znak je zastoja u postembrionalnom razvoju, dok je kratkonožnost znak poremećaja koji su se desili tokom intrauterinog perioda.


10. INDEKS KOŠČATOSTI

Indeks koščatosti = (OC / VG) × 100 [%]

Ovaj indeks pokazuje razvijenost kostura i od posebnog je značaja kod procene radnih i trkačkih sposobnosti konja.

Pokazatelj je tipa konstitucije.

Životinje grube i snažne konstitucije imaju veće vrednosti ovog indeksa nego životinje sa finom ili prefinjenom konstitucijom (npr. simentalac oko 15, a šorthorn oko 13.9).

Sa uzrastom se vrednosti indeksa povećavaju, jer se porast kostiju u debljinu dešava kasnije u odnosu na njihov razvoj u dužinu.


11. INDEKS ŠIRINE ČELA

Indeks širine čela = (ŠČela / Duž.Glave) × 100 [%]

Po pravilu su vrednosti indeksa veće kod plemenitih rasa nego kod primitivnih rasa svih vrsta.

Sa porastom životinje vrednosti se smanjuju.


12. INDEKS OBLIKA KARLICE

Indeks oblika karlice = (ŠSednj.kvrga/Škuk.) × 100 [%]

Ovaj indeks je posebno važan kod izbora ženskih grla za priplod, jer se kod grla sa nepovoljnim (šiljastim) oblikom karlice često javljaju problemi pri porođaju.

Povoljnije se ocenjuju veće vrednosti.

Sa uzrastom grla vrednosti indeksa se smanjuju.


merenje stoke

Documents