merdivenköy’de sosyal ve iktisadî hayat

XVI. – XIX. Yüz y›l lar da Mer di ven köy’deSos yal ve ‹k ti sa dî Ha yat

Y R D . D O Ç . D R . M . H A N E F ‹ B O S T A NMar ma ra Üni ver si te si

Mer di ven köy, bu gün Ka d› köy il çe si nin ma hal le le rin den bi ri olup, XVI.–XIX.yüz y›l lar da köy sta tü sün de bir is kân bi ri miy di. Mer di ven köy ve ya k›n çev re sin -de yer lefl me nin ne za man ger çek lefl ti ¤i bi lin me mek le be ra ber Mi lat tan Ön ce kide vir ler de böl ge de Trak ka bi le le ri nin bu lun du ¤u be lir til mek te dir. Bi zans hâ ki -mi ye ti dö ne min de Mer di ven köy’de bir Ka d›n lar Ma nas t› r› ve Bi zans im pa ra tor -la r› na ait av köfl kü ola rak kul la n› lan bir Sa ray bu lun mak tay d›.1

Türk le rin Ana do lu Sel çuk lu la r› za ma n›n da Üs kü dar’a ka dar gel dik le ri hat ta1078’de Üs kü dar’da ça d›r la r› n› kur duk la r› ve Üs kü dar’a ka dar olan böl ge ler dera hat l›k la do lafl t›k la r› bi lin mek te dir.2 29 Ha zi ran 1329’da Pe le ka non (Geb ze-Da -r› ca) de ni len yer de Os man l› kuv vet le ri, III. And ro ni kos’un ku man da s›n da ki Bi -zans kuv vet le ri ni yen me si üze ri ne, ilk ba r›fl gö rüfl me le ri nin Mer di ven köy’de bu -lu nan av köfl kün de ya p›l d› ¤› ve bu köfl kü Os man l› Sul ta n› Or han Bey’in sulhflar t› ola rak al d› ¤› ve bu ra y› ahi le re ver di ¤i an la fl›l mak ta d›r.3 Bu ahi tek ke si fieyhEde ba li’nin kar de fli olan Ahi fiem sed din’in o¤ lu Ahi Ha san ta ra f›n dan ku rul du -¤u ve bu nun bu gün kü Mer di ven kö yü Tek ke si (fiah ku lu Bek ta flî Tek ke si)’nin bu -lun du ¤u yer de ol du ¤u ifa de edil mek te dir.4 Böl ge de ki tek ke le rin fleyh le ri ne Bi -zans’› gö zet le mek gö re vi ve ril di ¤i için ken di le ri ne Göz cü Ba ba de nil mek tey di.5Y›l d› r›m Ba ye zid’in Ana do lu Hi sa r›’n› in fla et tir me si ile bir lik te “Göz te pe ve çev -re si nin” ge li ri nin bu ra ya vak fe dil di ¤i ile ri sü rül mek te dir.6

1351–1402 y›l la r›n da Üs kü dar ve çev re si Os man l› Türk le ri nin elin de bu lun -mak tay d›. An cak 1402 An ka ra boz gu nun dan son ra bu yer le rin tek rar Bi zans’›neli ne geç ti ¤i ve bu ra lar da ve ‹s tan bul’un çe flit li semt le rin de bu lu nan Türk le rinkat le dil di ¤i be lir til mek te dir. Bek ta flî inanç la r› na gö re fle hit edi len le rin 40 erenol du ¤u ve bun la r›n fiah ku lu Ba ba, Yö rük Ba ba, San cak tar Ba ba, Bal c› Ba ba,

182

Man sur Ba ba, Se mer ci Ba ba, Göz cü Ba ba, Mâh Ba ba, Gül Ba ba, Ga rip çe Ba ba,Bu hur Ba ba, Eren Ba ba, Kar tal Ba ba gi bi la kap lar ta fl› d›k la r› an la fl›l mak ta d›r.Göz cü Ba ba bu gün kü Göz cü ba ba te pe si ne, fiah ku lu Tek ke si ci va r›n da fle hit olanMâh Ba ba bu tek ke ye, Eren ve Kar tal Ba ba lar da fle hit ol duk la r› yer le re gö mül -dük le ri ifa de edil mek te dir.7

1420’de Çe le bi Meh med za ma n›n da ‹s tan bul’un Ana do lu ya ka s› tek rar Türk le -rin eli ne geç ti ve 1424’te Bi zans’la ya p› lan an lafl ma ge re ¤i Ka ra de niz sa hi lin de -ki bü tün yer ler, Üs kü dar ve çev re si (Mer di ven köy dâ hil) Os man l› la ra terk edil -di.8 Mer di ven köy’de ki es ki Ahi tek ke si ye ni den ih ya edi le rek fa ali ye te ge çi ril di.Bu tek ke za man la Bek ta flî tek ke si ne dö nüfl tü. Bek ta flî li ¤in ya sak lan d› ¤› 1826 y› -l›n da tek ke ka pa t›l d› ve tek ke nin fley hi Meh med Ba ba, Ti re’ye sür gün edil di.Sul tan Ab dül me cit dev rin de (1839–1861) tek ke nin fa ali ye ti ne izin ve ri le rek Ha -lil Rev na kî Ba ba’n›n ayin le re bafl la d› ¤› an la fl›l mak ta d›r.9

Mer di ven köy Bek ta fli Tek ke si, bu gün Göz cü Ba ba, Gad ni De de, Mâh Ba ba, Meh -med Ali Ba ba, Man sur Ba ba, fiah ku lu ve fiah ku lu Sul tan Tek ke si ad la r›y la daan›l mak ta d›r. En yay g›n is mi fiah ku lu Sul tan Tek ke si’dir. Tek ke bu is mi ‹s tan -bul’un fet hi ne ka t› lan fiah ku lu Ba ba’dan al d› ¤› be lir til mek te dir.10

‹s tan bul’un fet hin den ön ce Mer di ven köy’de fiah ku lu tek ke si nin d› fl›n da yer le -flim bi ri mi olup ol ma d› ¤› tes pit edi le me mifl tir. Fe tih ten son ra Mer di ven köy veçev re si nin flen len di ril di ¤i ar fliv ka y›t la r›n dan an la fl›l mak ta d›r. Ni te kim Üs kü darfier’iy ye Si cil le ri’ne ait 919–920/1513–1514 ta rih li üç ay r› si cil kay d›n dan Ner du -

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V

Osmanl› ekonomik hayat›nda önemli bir yeri olan köylüler

183

ban lu ve Ka ra man lu ad l› iki ay r› köy yer le flim bi ri mi nin var l› ¤› tes pit edil mek -te dir11. 937/1530 ta rih li tah rir ka y›t la r›n da da “kar ye-i Ner du ban lu” ve “kar ye-iNer du ban lu-› Kü çük” ad›y la iki ay r› köy is kân bi ri mi nin kay d› bu lun mak ta d›r.12

“Ner du ban lu-› Kü çük” ad l› kö yün di ¤er bir ad› n›n “Ka ra man lu” ol du ¤u gö rül -mek te dir.13 Ar fliv ka y›t la r›n da Ner du ban lu kö yü nü, “Ner du ban lu-› Kü çük nâm-›di ¤er Ka ra man lu” kö yün den ay›rt et mek için “Ner du ban lu-› Bü zürg” ya ni Bü yükNer du ban lu kö yü ifa de si kul la n›l m›fl t›r.14

I- ‹darî Yap› ve Köy S›n›rlar›

Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le ri ida rî-as ke rî yön den XVI. ve XVII. yüz y›l lar daKo ca eli san ca ¤› ka za la r›n dan olan Gek bu ze (Geb ze) ka za s› na (na hi ye si ne) ta biyer le flim yer le ri ol du ¤u tah rir ka y›t la r›n da be lir til mek te dir.15 ‹da rî-ka zaî yön dende Üs kü dar ka d› l› ¤› na ba¤ l› ol duk la r› an la fl›l mak ta d›r.16 Ni te kim fier’iy ye Si ci lika y›t la r›n da Ner du ban lu ve Ka ra man lu ad l› köy is kân bi rim le ri Üs kü dar na ibi -ne ta yin olu nan köy ler içe ri sin de de ¤er len di ril mek te dir.17 Yi ne bu köy le rin, “Üs -kü dar mu zâ fâ t›n dan” ve “mah rû sa-i Üs kü dar’a tâ bi’” gi bi iba re ler den Üs kü dar’aba¤ l› yer ler ol duk la r› an la fl›l mak ta d›r.18

Bu ida rî sta tü nün XVI II. yüz y›l da da de vam et ti ¤i ah kâm ka y›t la r›n dan or ta yaç›k mak ta d›r.19 1811 ta rih li ar fliv bel ge le rin de Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le -

X V I . – X I X . Y Ü Z Y I L L A R D A M E R D I V E N K Ö Y ’ D ES O S Y A L V E ‹ K T I S A D Î H A Y A T

fiahkulu Bektafli Tekkesi’nin günümüzdeki hali

184

ri nin Geb ze ka za s› na ta bi ol duk la r› kay de dil mek te dir.20 1260–1261/1844–1845te met tu at ka y›t la r› na gö re de Ner du ban lu kö yü Kar tal ka za s› na ba¤ l› bu lun mak -tay d›.21 1877 ta rih li Dev let Sal nâ me si’ nde Kar tal’›n bir ka za mer ke zi ola rakÜs kü dar mu ta sar r›f l› ¤› na ba¤ l› ol du ¤u nun be lir til me si, Ner du ban lu ve Ka ra -man lu köy le ri nin ka zaî ifl ler d› fl›n da da Üs kü dar’a ba¤ lan d› ¤› n› gös ter mek te -dir.22 1930 y› l›n da na hi ye tefl ki la t› n›n ku rul ma s› ile bir lik te Mer di ven köy, Göz -te pe ile bir lefl ti ri le rek ve Göz te pe ad›y la Ka d› köy il çe si nin K› z›l top rak bu ca ¤› nabir muh tar l›k ola rak ba¤ lan m›fl t›r. 1971’de Göz te pe’den ay r› la rak müs ta kil muh -tar l›k ha li ne ge ti ril mifl tir.23

XVI. ve XVII. yüz y›l lar da Ka d› köy çev re sin de ve Ka d› köy ile s› n› r› olan Ner du -ban lu ve Ka ra man lu köy le ri d› fl›n da köy is kân bi ri mi kay d› na ar fliv ka y›t la r›n darast lan ma mak ta d›r. Bu ne den le Ner du ban lu ile Ka ra man lu köy le ri nin s› n›r la r› -n› tam ola rak be lir le mek müm kün gö rül me mek te dir. An cak XIX. yüz y›l da Göz -te pe sem ti nin Kü çük ve Bü yük Çam l› ca etek le rin den Mar ma ra k› y› s› na ka daruzan d› ¤›24 dü flü nül dü ¤ün de, Bü yük ve Kü çük Ner du ban lu köy le ri nin çev re le di -¤i ala n›n ge nifl li ¤i ko nu sun da k›s men bir fi kir ver mek te dir. XIX. yüz y› l›n ikin cidö ne min den ön ce Göz te pe di ye bir semt ol ma d› ¤› na gö re, Göz te pe sem ti nin çev -re le di ¤i alan da Ner du ban lu köy le ri nin yer al d› ¤› n› dü flün mek yan l›fl ol ma sa ge -re kir. Ni te kim Mer di ven köy’ün XIX. yüz y› l›n ikin ci ya r› s› na ka dar ba t› da Ka d› -köy, ku zey de K› s›k l› ve do ¤u da da Eren köy’e uza nan ge nifl bir alan için de tekyer lefl me ola rak var l› ¤› n› ko ru du ¤u be lir til mek te dir.25

Kü çük Ner du ban lu ya ni Ka ra man lu kö yü nün Bul gur lu’nun he men gü ne yin deyer al d› ¤› ve bu köy le s› n›r ol du ¤u kuv vet le muh te mel dir. Ni te kim bir si cil kay -d›n da Bul gur lu kö yü si pa hi ket hü da s› bu köy de bu lu nan bir ye ri resm-i ta pu yaver di ¤i ni ve bu ye rin bir ta ra f› n›n Ka ra man lu Yo lu’na s› n›r ol du ¤u be lir til mek -te dir.26 Bu gün ‹çe ren köy Ma hal le si’nde (Car re fo ur’un ar ka s›n da) Ka ra man Çift -li ¤i ad›y la an› lan bir ye rin ol ma s›, Üs kü dar il çe si nin ma hal le le rin den olan Ör -nek Ma hal le si ile Fe tih Ma hal le si’nde ve Ka d› köy il çe si ne ta bi ‹çe ren köy, Ye niSah ra ve Kü çük bak kal köy ma hal le le rin de Ka ra man çift lik Yo lu ad›y la an› lanyol la r›n bu lun ma s› bu gö rü flü mü zü kuv vet len dir mek te dir. Yi ne bir si cil kay d›n -da Üs kü dar s› n› r›n da Cü zam l› lar sem ti ne (Ka ra ca ah met Me zar l› ¤› ya k› n›n da) vebu ra dan da Ka ra man lu’ya ula flan bir yol bu lun du ¤u be lir til mek te dir ki,27 bu daKa ra ca ah met Me zar l› ¤› ile Ka ra man lu kö yü ara s›n da ki yol bo yun ca Ner du ban lukö yün den bafl ka bir köy is kân bi ri mi nin ol ma d› ¤› n› gös ter mek te dir.28 Muh te me -len Ner du ban lu-› Kü çük, Ka ra man lu Çift li ¤i’nin kar fl› s›n da bu lun mak tay d› ki,bu gün bu yer Ye ni Sah ra ve çev re si ni olufl tu ran böl ge dir. Bü yük Ner du ban lu kö -yü nün de bu gün kü Mer di ven köy Ma hal le si’nin çev re le di ¤i alan ile bu ala n›n ya -k› n›n da yer alan ma hal le ler den olufl tu ¤u dü flü nül mek te dir. Ni te kim31.10.1983’te ku ru lan Sah ra-› Ce did Ma hal le si’nin % 10’u Mer di ven köy Ma hal -le si’nden ay r› lan co¤ ra fî alan dan olufl tu ¤u gö rül mek te dir.29 Mih ri mah Sul tan‹ma re ti’nin va k›f köy le rin den olan Bü yük Ner du ban lu kö yün de, Mih ri mah Sul -tan ta ra f›n dan yap t› r› lan ve ken di ad›y la an› lan bir ca mi bu lun mak ta d›r.30 Ay r› -ca fiah ku lu (Gad ni De de) Tek ke si Ner du ban lu kö yün de yer al mak ta d›r.31 Bu bil -


185

gi ler Bü yük Ner du ban lu kö yü nün bu gün kü Mer di ven köy Ma hal le si’nin yer al -d› ¤› alan ile ve bu ala na s› n›r olan ma hal le rin çev re le di ¤i böl ge de bu lun du ¤u ke -sin lefl mek te dir.

II- Sosyal ve ‹ktisaî Hayat

A- Nüfus

Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le rin de ya fla yan hal k›n nü fu su ko nu sun da bil give ren ilk ar fliv ka y›t la r› 929/1523 ta rih li dir. Bu ta rih te Ner du ban lu kö yün de 15,Ka ra man lu kö yün de de 6 ha ne ya fla mak ta d›r ki bun la r›n ta ma m› Müs lü -man’d›r.32

1530 ta rih li sa y›m da Ner du ban lu kö yün de 28 ha ne, 11 mü cer red (ye tifl kin be -kâr er kek) ve 4 mu af ha ne nin is kân et ti ¤i gö rül mek te dir. Ka ra man lu kö yün de kinü fus 16 ha ne ve 2 mü cer red den olufl mak tay d›.33 1523 y› l›n da Ner du ban lu’da -ki tah mi ni nü fus yak la fl›k 75 ki fli den, Ka ra man lu’da da 30 ki fli den mey da na ge -lir ken; 1530 y› l›n da Ner du ban lu’da tah mi ni nü fu sun yak la fl›k 170, Ka ra man -lu’da da 80 ki fli ye ç›k t› ¤› or ta ya ç›k mak ta d›r.34 7-8 y›l gi bi k› sa bir sü re de Ner du -ban lu’da nü fus %130 do la y›n da, Ka ra man lu’da da %173 ora n›n da art ma s› böl -ge de ki Türk yer lefl me si nin de vam et ti ¤i ni gös ter mek te dir. Kü çük Ner du ban lukö yü nün di ¤er bir ad› n›n Ka ra man lu ol ma s› böl ge ye Ka ra man l› lar’›n yer lefl ti ril -di ¤i ni dü flün dür mek te dir. Ni te kim 1591 ve 1624 ta rih li tah rir ka y›t la r›n da “Ka -ra ma nî” di ye tav sif edi len iki ay r› ha ne nin var l› ¤› söz ko nu su dur.35 1000/1592ta rih li iki ay r› si cil kay d›n da Ka ra man eya le tin den ba z› ki fli le rin Ner du ban lu’yage lip git ti ¤i ve bu köy ya k› n›n da bü yük bir çift li ¤e sa hip ol duk la r› an la fl›l mak ta -d›r.36 Yi ne 1179/1765 ta rih li bir bafl ka si cil kay d›n da Üs kü dar’a ta bi Ka d› köy sa -kin le rin den bir k›s m› n›n Ka ra man aha li sin den olup, bu ra ya yer lefl tik le ri ve birk›s m› n›n da ta r›m (ekim) ya p› lan dö nem ler de Ka d› köy’e gel dik le ri, son ra dan ge -len le rin es ki Ka ra man l› lar’› ra hat s›z et tik le ri ve çev re de hu zur suz luk ç› kar ma la -r›n dan do la y› vi la yet le ri olan Ka ra man’a gön de ril me le ri nin em re dil di ¤i gö rül -mek te dir.37

1561 ta rih li tah rir ve ri le ri ne gö re, Bü yük Ner du ban lu ad l› köy is kân bi ri min de42 ha ne, 24 mü cer red ve 5 mu af ha ne den olu flan tah mi ni 260 ki fli lik nü fus ika -met eder ken, Kü çük Ner du ban lu (Ka ra man lu) kö yün de de 13 ha ne, 4 mü cer redve 2 mu af ha ne ol mak üze re yak la fl›k 80 ki fli den mey da na ge len bir nü fu sun is -kân et ti ¤i tes pit edil mek te dir.38 30 y›l l›k sü re zar f›n da Ner du ban lu kö yü nün nü -fu su %51 nis pe tin de ço ¤a l›r ken, Ka ra man lu kö yü nün nü fu su nun ay n› sü re de%3,5 ora n›n da azal d› ¤› or ta ya ç›k mak ta d›r.Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le ri nin nü fu su ko nu sun da bil gi ve ren 1591 ta rih -li 630 nu ma ra l› Tah rir Def te ri müs ved de ol du ¤un dan, içer di ¤i bil gi le rin ne ka -dar s›h hat li ol du ¤u hu su sun da flüp he ol mak la be ra ber, o dö ne me ait bafl ka def -


186


Osmanl› çiftçisi1720’deki geçit

törenlerinde (Surnâme-i Vehbî)

187

ter bu lun ma ma s›n dan do la y› bu ra da yer alan bil gi ler de de ¤er len di ril me ye esasal›n m›fl bu lun mak ta d›r. 1591 ta rih li tah rir ve ri le ri ne gö re Ner du ban lu kö yün de23 ha ne, 18 mü cer red ve 2 mu af ha ne den mey da na ge len tah mi ni 143 ki fli denolu flan bir nü fus is kân eder ken, Ka ra man lu kö yün de ise 12 ha ne ve 7 mü cer red -den te flek kül eden yak la fl›k 67 ki fli lik bir nü fus ika met et mek tey di.39 30 y›l l›k sü -re de nü fu sun ço ¤al ma s› ge re kir ken Ner du ban lu’da yak la fl›k %45, Ka ra man lu’dada %15 do la y›n da azal d› ¤› an la fl›l mak ta d›r.XVII. yüz y›l da Üs kü dar çev re sin de ki is kân bi rim le ri nin nü fu su ile il gi li bil gi ve -ren iki Tah rir Def te ri bu lun mak ta d›r ki, bun la r›n iki si de ay n› ta rih li dir.40 An cak


19. yüzy›la ait bir Bo¤aziçi haritas›nda Üsküdar(Üsküdar Hat›ras›, s. 55)

fiahkulu Baba Türbesi

188

bu iki def ter de de Bü yük Ner du ban lu kö yü ile il gi li bil gi le re muh te me len va k›fkö yü ol ma s› do la y› s›y la yer ve ril me mek te dir. 1624 ta rih li olan bu tah rir ve ri le -ri ne gö re Kü çük Ner du ban lu (Ka ra man lu) kö yün de 8 ha ne ve 7 mü cer red denolu flan yak la fl›k 50 ki fli lik bir nü fus is kân et mek tey di.41

XVI. yüz y› l›n son la r›n da ve XVII. yüz y› l›n ilk çey re ¤in de yal n›z Ka ra man lu veNer du ban lu’da de ¤il ay n› za man da bu köy le re bi ti flik olan Bul gur lu ve bu köy -le rin ka zaî yön den ta bi ol duk la r› Üs kü dar ile ve ida rî-as ke rî yön den ba¤ l› bu lun -duk la r› Ko ca eli San ca ¤›’n›n ge ne lin de de nü fu sun git tik çe azal d› ¤› an la fl›l mak -ta d›r.42 San ca ¤›n ge ne lin de nü fu sun azal ma s› na ne den ola rak böl ge nin mor fo lo -jik ya p› s›n dan do la y› zi ra at›n ol duk ça güç ol ma s›, Ar na vut, Rum ve Bul gar lar -dan olu flan gayr-i Müs lim un sur la r›n Ku zey ba t› Ana do lu’ya geç me le ri, ba z› zen -gin le rin ken di çift lik le ri ni kur mak ama c›y la bafl ka yer ler den ge tir dik le ri hiz met -kâr la r› ara c› l› ¤› köy lü le ri kor ku ta rak top rak la r› n› terk et me ye zor la ma la r› ileken di ara zi le ri ni ge nifl let me le ri ve ha riç ten ge len le rin bu ra la ra yer lefl me le ri gös -te ril mek te dir. Ay r› ca Yö rük ta ife si nin köy lü le rin ba¤ ve bah çe le ri ni boz ma la r›,yi ne bun la r›n d› fla r› dan ge tir dik le ri ko yun la ra köy lü le rin ekin le ri ni ve ça y›r la r› -n› yay d›r ma la r› ve en önem li si sa hib-i ar z›n mah lûl tar la ve ça y›r la r› köy hal k›ye ri ne ha riç ten ge len le re ver me si ve ha riç ten ge len le rin bu uy gu la ma lar so nu -cun da çift lik le ri ni ku ra rak bafl ka yer ler den hay van ge tir me le ri se be biy le yer le -flik hal k›n böl ge den göç et ti ¤i ve do la y› s›y la böl ge nü fu su nun ted ri cen azal d› ¤›an la fl›l mak ta d›r.43

18 Sa fer 973 / 13 Ey lül 1565 ta rih li bir ka y›t ta, da ha ön ce le ri Ru me li’den Ana -do lu’ya kâ fir le ven din geç me me si ve hal k›n bun la r› hiz met çi ola rak is tih dam et -me me si em re dil di ¤i hal de, bu em re uyul ma d› ¤› na da ir ha ber ler al›n d› ¤› be lir til -mek te44 ve bu le vend le rin Ru me li ya ka s› na sü rül me si ve hal k›n da kâ fir le vendis tih dam et me si du ru mun da ce za lan d› r› la ca ¤› bil di ril mek te dir.45

XVI II. yüz y›l da Ka ra man lu kö yü nün nü fu su nun 15 ha ne den yak la fl›k 75 ki fli denmey da na gel di ¤i be lir len mek te dir.46 XIX. yüz y› l›n ba fl›n da da bu kö yün nü fu su -nun de ¤ifl me di ¤i gö rül mek te dir.47 XIX. yüz y›l da Ner du ban lu kö yü nün nü fu su nage lin ce, bu yer le flim bi ri mi nin nü fu su ile il gi li bil gi ler Kar tal ka za s› Te met tu atDef ter le ri’nde yer al mak ta d›r. 1844–1845 ta rih li te met tu at ka y›t la r› na gö re Ner -du ban lu kö yü nün nü fu su 69 ha ne ve 7 mu af ha ne ol mak üze re tah mi ni ola rak380 ki fli den olufl mak tay d›. Kar tal’a ba¤ l› 18 yer le flim ye ri için de Ner du ban lu kö -yü, nü fus yo ¤un lu ¤u ba k› m›n dan Bü yü ka da, Ya ka c›k ve Ören köy le rin den son -ra dör dün cü s› ra da yer al mak tay d›. Bu ta rih te nü fu sun 3 ha ne si nin gayr-i Müs -lim ol du ¤u be lir til mek te dir.48 Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le ri nin nü fu su için -de da ha ön ce ki ka y›t lar da gayr-i Müs lim nü fus yer al ma mak tay d›.Bü yük Ner du ban lu (Mer di ven köy), 1913’te 196 ha ne, tak ri ben 629 ki fli den mey -da na ge len bir nü fu sa sa hip bu lun mak tay d›. 1990 Nü fus Sa y› m› so nuç la r› na gö -re Mer di ven köy Ma hal le si’nde yak la fl›k 12000 ha ne de top lam 61413 ki fli ika metet mek tey di.49 2000 y› l› Nü fus Sa y› m›’nda nü fu sun 42000 ki fli ye düfl tü ¤ü an la fl›l -mak ta d›r.50


189

B- Muaf Zümreler, Görevliler, Meslek Gruplar› ve Ünvan Sahipleri

Tah rir ler de yer alan ve ri le re gö re 1530 y› l›n da Ner du ban lu kö yün de 2 do ¤an c›,1 mu has s›l ve 1 ki fli de ne den do la y› mu af ol du ¤u be lir til me den kay de di len top -lam 4 ne fer mu af bu lun mak tay d›.51 Bu köy de 1591’de iki ima m›n ol du ¤u gö rül -mek te dir. Yi ne ay n› ta rih li ka y›t lar da bir ki fli nin kö le lik ten azad edil di ¤in dendo la y› mu’tak ola rak kay de dil di ¤i an la fl›l mak ta d›r. Kö ye ge lip ha riç ten top rakeken le rin için de ha c›, pa fla, si pa hi zâ de, so lak ve ye ni çe ri gi bi züm re le rin ol ma -s› dik kat çek mek te dir.52

Ka ra man lu kö yü ne ge lin ce, 1561 ta rih li tah rir ka y›t la r›n da 2 imam, 2 mu’ta k›nya n› s› ra 1 ne fer de fa ki ho¤ lu di ye an› lan ki fli ye rast lan mak ta d›r. Ay r› ca d› fla r› -dan ge lip köy de ta r›m ya pan la r›n için de bi rer ne fer f› r›n c› ve si lah dar la bir lik tefa kir di ye an› lan bir ne fe rin ol du ¤u gö rül mek te dir.53 1591 ta ri hin de 1 ha ne gül -cü ile Ka ra man vi la ye tin den ge lip bu kö ye yer le flen ve “Ka ra ma nî” di ye va s›f -lan d› r› lan 2 ha ne bu lun mak tay d›. Ay r› ca so fu di ye an› lan bir ha ne nin ya n›n da,“fiah ku lu” ad› n› ta fl› yan 1 ha ne da ha gö ze çarp mak ta d›r. 1624 ta rih li ka y›t lar da1591’de gö rü len gül cü, “Ka ra ma nî” ve “fiah ku lu” ile il gi li bil gi ler ay nen tek rar -lan mak ta d›r. 1591 y› l› bil gi le rin den fark l› ola rak, 1624’te ha riç ten ge lip top rakeken ler için de 1 ne fer ka sap za de nin kay d› na rast lan mak ta d›r.54

XIX. yüz y›l da Ner du ban lu kö yün de ya fla yan hal k›n mes lek grup la r› da ha be lir -gin ha le gel mek te dir. Bu ta rih te çift çi lik ve ba¤ c› l›k la u¤ ra flan la r›n top lam nü fusiçin de ki ora n› % 30’un üze rin de dir. Mes le ¤i ol ma yan lar da nü fu sun yak la fl›k %24’ünü olufl tur mak tay d›. ‹fl siz ler le bir lik te bun la r›n ora n› yak la fl›k % 28’e ç›k -mak ta d›r. ‹fl çi ola rak va s›f lan d› r› lan lar ame le lik ve hiz met kâr l›k yap mak tay d›. 2ne fer tüc ca r›n ar pa c› l›k, 1 ne fer ka t›r c› n›n ta fl› ma c› l›k yap t› ¤›, 1 ne fe rin de me -zar c› ol du ¤u gö rül mek te dir. Res mi gö rev li ler için de 1 imam ve 1 mol la n›n kay -d› na rast lan mak ta d›r. ‹fl siz ler içe ri sin de ifl gö re me ye cek du rum da olan 1 ne feramel man de, 1 ne fer özür lü bu lun mak tay d›. ‹fl siz ler ve mes le ¤i be lir til me yen ler -le bir lik te ifli ve gö re vi be lir ti len le rin sa y› s› 57 ha ne ye ulafl mak ta d›r. 1844 te met -tu at ve ri le ri ne gö re Ner du ban lu kö yün de top lam 76 ha ne ol du ¤u na gö re ifli vemes le ¤i be lir til me yen le rin d› fl›n da 19 ha ne kal mak ta d›r ki, bun lar Tab lo: II’ de“di ¤er” grup için de de ¤er len di ril mifl tir. “Di ¤er” di ye kay de di len le rin bafl ka yer -de otu rup Ner du ban lu kö yün de ba ¤›, bah çe si, ar sa ve ya dük kâ n› olan ki fli ler denolufl mak tay d›.55

XVI. – XIX. yüz y›l lar da mes lek grup la r› ve iç ti mai züm re ler le il gi li ve ri ler el bet -te bu ka dar de ¤il dir. Ni te kim fiah ku lu Tek ke si’nde gö rev ya pan fleyh ve der vifl -ler le il gi li tah rir ve te met tu at ka y›t la r›n da hiç bir bil gi ve ril me me si bu gö rü flü -mü zü do¤ ru la mak ta d›r. Bu ek sik li ¤i si cil ka y›t la r›y la k›s men gi der mek müm -kün dür.971/1563 ta rih li bir si cil kay d›n da “fiah ku lu Ba ba” tek ke sin de “fieyh” ola rak gö -rev ya pan ki fli nin Ner du ban lu kö yün den Hay dar b. Mu sa ol du ¤u be lir til mek te -dir. Ay n› ka y›t ta Üs kü dar’da Ça vufl Ma hal le si’nden Se lim b. Ham za üze ri ne Be -


190

flir Ha li fe’nin Tek ke’ye ver me si için bu flah s›n üze ri ne se kiz ki le bu¤ day yaz d›r -d› ¤› ve onun da bu nu ka bul et ti ¤i ni mah ke me hu zu run da ik rar et mifl tir.56

926/1520 ta rih li bir bel ge de Ka ra man lu kö yün de “fieyh Va hid Mus ta fa De de”ad›n da bi ri nin ika met et ti ¤i be lir til mek te, an cak bu fley hin fiah ku lu Tek ke si’ndefleyh olup ol ma d› ¤› hu su sun da bir bil gi ve ril me mek te ve han gi tek ke nin fley hiol du ¤u ko nu sun da da bir aç›k l›k ge ti ril me mek te dir.57 Bu nun la bir lik te, bu flah -s›n fiah ku lu tek ke si nin fley hî ola bi le ce ¤i kuv vet le muh te mel dir.Bezm-i Alem Va li de Sul tan bu der gâh ta yap t› ¤› dua so nu cun da pa di flah ha n› m›ol du ¤u na inan d› ¤›n dan Tek ke yi bu gün kü ha li ne ge tir di ¤i be lir til mek te dir.58

Bir ar fliv kay d›n da Mer di ven köy Tek ke si’nin fley hi Post ni flin Meh med Ali b. Os -man Nu ri Ba ba ol du ¤u ve 1256/1840 ta ri hin de do¤ du ¤u ve tek ke de 18 der vi flinol du ¤u kay de dil mek te dir.59 Tab lo: III’te mes lek siz ola rak kay de di len 18 ne fe rinbu der vifl ler gru bu ile ilifl ki li ol du ¤u dü flü nül mek te dir.1591 ta rih li tah rir de kay de di len 2 ne fer imam ile 1844 ta rih li te met tu at ka y›t la -r›n da zik re di len 1 ne fer res mî gö rev li ima m›n ne re de gö rev yap t›k la r› hu su sun -da bil gi ve ril me mek te dir. Muh te me len bun lar Ner du ban lu ve Ka ra man lu mes -cit le rin de gö rev len di ril mifl ler dir. 941/1535 ta rih li bir si cil de “ka sa ba-i Üs kü dar kur bin de kar ye-i Ner du ban -


191

lu”’dan Yu suf b. ‹s ma il ve fat et me den ön ce, köy mes ci din de imam olan flah s›niki gün de bir, bir cüz oku ma s› flar t›y la mes ci de 2000 ak ça vakf et ti ¤i kay de dil -mek te dir.60 971/1564 ta rih li bir bafl ka ka y›t ta da “ka za-i Üs kü dar’a tâ bi Ner du -ban lu” kö yün de bir mes cit ol du ¤u, ay n› kö yün sa kin le rin den Ha san b. Ab dul -lah’›n bu kö yün mes ci di ne ko nu lan Kur’ân-› Ke rîm’in ta mir ve ter mi mi için; sa -t›n al d› ¤› evi 90 ak ça ya ki ra ya ve re rek bu evin ki ra ge li ri ni bu ifl için vak fet mifl -tir.61 XVI. yüz y› l›n ikin ci ya r› s›n dan son ra Ka nu nî Sul tan Sü ley man’›n k› z› veRüs tem Pa fla’n›n ha n› m› Mih ri mah Sul tan, bu köy de ken di ad›y la an› lan bir ca -mi in fla et tir mifl tir62. Bu gün bu ca mi nin sa de ce mi na re si nin ori ji nal ola rak kal -d› ¤› ifa de edil mek te dir63. Ca mi nin gi rifl ka p› s› n›n ya n›n da bu lu nan ki ta be de,1973 y› l›n da ona r›l d› ¤› ve ba z› bö lüm le rin ila ve edil di ¤i be lir til mek te dir.951/1544 bir si cil kay d›n da Ka ra man lu kö yün de mes cid bu lun du ¤u ve mes ci dinima m› n›n da Emir b. Ha san ol du ¤u be lir til mek te dir.64

C- ‹ktisadî Hayat

1530 ta rih li tah rir ve ri le rin de yer alan bil gi le re gö re, Ner du ban lu ve Ka ra man luköy le ri nin ver gi ge lir le ri zu ema ve si pa hi le re ait bu lun mak tay d›.65 1561 ta rih litah rir de Ner du ban lu kö yü nün ver gi ge li ri Üs kü dar’da 954/1547’de in fla at› ta -mam la nan Mih ri mah Sul tan Ca mii’nin ‹ma re ti için tah sis edil di ¤i ve bu ‹ma re -tin va k›f ge lir le ri için de yer al d› ¤› kay de dil mek te dir.66

Evâ il-i Zil hic ce 965/20 Ey lül 1558 ta ri hin de tas dik edi len Üs kü dar Mih ri mahSul tan Ca mii ve ‹ma re ti Vak fi ye si’nde yer alan bil gi le re gö re, Ner du ban lu kö yüKa nu ni Sul tan Sü ley man ta ra f›n dan, k› z› Mih ri mah Sul tan’a “tem lik” edil mifl(mülk ola rak ve ril mifl), k› z› da bu ye ri ken di ad›y la an› lan Üs kü dar’da ki ‹ma re -ti ne vak fet mifl tir. Vak fi ye de bu kö yün Geb ze ka za s›n da bu lun du ¤u, hu du du nunda 7 Re biü’l-ev vel 955/16 Ni san 1548 ta rih li ve ol vi la yet ka d› s› Mev lâ na Meh -med b. Ah med im za s› n› ha vi hüc cet te ya z› l› ol du ¤u ve ma hal lin de “vâ k› fe ye”nis bet le mefl hur ol du ¤un dan be ya na lü zum gö rül me mifl tir.67

Evâ hir-i Re biü’l-ev vel 955/6 Ma y›s 1548 ta rih li si cil kay d›n da Ner du ban lu kö yü -nün Üs kü dar’da bu lu nan Sul ta ni ye ‹ma re ti’nin ev ka f›n dan ol du ¤u, vak f›n mü -


192

te vel li si Ah med Çe le bi b. Meh med’in ve ki li ve ka im ma ka m› Ka ra göz b.Mah -mud’un bu kö yü bir y›l l› ¤› na 18 fiev val 954/30 Ka s›m 1547 ta ri hin de ay n› köy -den Ali b. fia ban’a 7500 ak ça ya mu ka ta’aya ver di ¤i be lir til mek te dir. Evâ hir-i Ra -ma zan 956/19 Ekim 1549 ta rih li bir bafl ka bel ge de 18 fiev val 955/20 Ka s›m 1548ta ri hin den iti ba ren bir y›l l› ¤› na Ner du ban lu ad l› va k›f kö yü nün 8000 ak ça ya ‹b -ra him b. H› z›r’a mu ka taa’ya ve ril di ¤i kay de dil mek te dir.68 Evâ s›t-› Zil ka de 1168/19-28 A¤us tos 1755 ve evâ hir-i Re ceb 1173/15-20 Ara l›k 1759 ta rih li iki ah kâmkay d›n da “Ner du ban lu-› Bü zürg” ( Bü yük Ner du ban lu ) kö yü nün Üs kü dar’dabu lu nan “Sul tan Ca mii Vak f›” köy le rin den ol du ¤u nun “Def ter-i Ev kaf’da” ka y›t -l› bu lun du ¤u na dik kat çe kil mek te dir.69

Bu bel ge le rin ver di ¤i bil gi ler den an la fl› la ca ¤› üze re Ner du ban lu kö yü 1547 y› l›n -da Üs kü dar’da ki ‹ma ret’in va k›f kö yü ha li ne ge ti ril mifl tir.Ka ra man l› kö yü nün ver gi ge li ri 1561 ta rih li tah rir ka y›t la r›n da “Hâs-› flâ hî” ya -ni pa di flah has s› ola rak kay de dil mifl tir.70 1624 ta rih li tah rir ler de yer alan bil gi yegö re, 1617’de Bul gur lu kö yü nün fieyh Aziz Mah mud Hü da yi’ye tem lik edil me siüze ri ne, Ka ra man lu has l›k tan ç› ka r› la rak Ye ni ce Ka le si ( Ana do lu Hi sa r› ) diz -da r› Mus ta fa’ya ti mar ola rak tah sis edil mifl tir.71

Ka ra man lu kö yün de 31 ak ça ver gi ge li ri olan bir ze mi nin 1624 ta rih li ka y›t la ragö re “mer hum Va li de Sul tan”›n ev ka f› na ait bu lu nu yor du.72

Bü tün va k›f köy le ri gi bi Üs kü dar ‹ma re ti Ev ka f›’na ba¤ l› köy le rin de ava r›z-› di -va niy ye ve te kâ lif-i ör fiy ye den mu af ol duk la r› 18 Re biü’l-ahir 973 / 11 Ka s›m1565 ta rih li mü him me kay d›n dan an la fl›l mak ta d›r.73

1- Zi ra at Sa ha la r› XVI. ve XVII. yüz y›l lar da Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le rin de ya fla yan halkge nel de çift çi lik, ba¤ c› l›k ve hay van c› l›k la ge çi mi ni te min et mek tey di.Ko ca eli San ca ¤› Ka nu nu’na gö re; çift ta sar ruf eden ler den 33 ak ça, ya r›m (n›sf)çift ler den 17 ak ça, rub’dan ( dört te bir ora n›n da çif ti olan dan ) 8 ak ça ver gi al›n -mak tay d›. 3 ak ça ile 12 ak ça ara s›n da ver gi al› na bi le cek top ra ¤› olan lar ekin lüben nak ola rak de ¤er len di ril mek te ve bun lar dan 12’fler ak ça al›n d› ¤› be li ril mek -te dir. E¤er re aya n›n hiç ye ri yok sa ve ev li ise bun lar dan 9‘ar ak ça res mi-i ben -nak al› n›r ve ye ri ol ma yan mü cer red den ( ye tifl kin be kâr dan) 6’flar ak ça resm-imü cer red ver gi si al›n d› ¤› kay de dil mek te dir. Mü cer red olup elin de ye ri olan danhem mü cer red res mi ve hem de tut tu ¤u ye rin res mi al›n mak ta d›r. “Ha riç teneken ler” flek lin de kay de di len ler ra iy yet de ¤il dir, on lar bafl ka köy le rin re aya s› d›rki bu ra da zi ra at eder ler.74

Ka nun na me de ki bu bil gi ler ›fl› ¤›n da XVI. ve XVI. yüz y›l lar da Ner du ban lu ve Ka -ra man lu köy le rin de zi ra at sa ha la r› n› yak la fl›k ola rak tes pit et mek müm kün dür.Ni te kim Tah rir Def ter le ri’nde yer alan ve ri le re gö re; 1561 y› l›n da Ner du ban lukö yün de bir çif ten faz la top ra ¤› ifl le yen re aya bu lun ma mak tay d›. 6 ha ne çift, 1ha ne de ya r›m çift lik ten bi raz faz la top rak eki yor du. Ekin lü ben nak la r›n sa y› s›ise 10 ha ne yi geç mi yor du. 24 ha ne nin ifl le ye cek top ra ¤› yok tu. An cak bafl ka köy -ler den ge lip Ner du ban lu’da top rak ifl le yen, ya ni “ha riç ten eken ler” di ye kay de -


193

di len re aya n›n elin de 3 adet çif ten bü yük yer bu lun mak tay d›.30 y›l son ra ya p› lan ( 1591 y› l› ) sa y›m da Ner du ban lu’da ki hal k›n ifl le di ¤i top ra -¤›n gi de rek kü çül dü ¤ü gö rül mek te dir.75 Ni te kim ar t›k çift kay d› na rast lan ma -mak ta, ya r›m çif ten bi raz da ha faz la top ra ¤› olan 2 ha ne nin kay d› bu lun mak ta -d›r. Tab lo: IV’ de ki ve ri ler in ce len di ¤in de top ra ¤›n gi de rek bö lün dü ¤ü or ta yaç›k mak ta d›r. Bu ta rih te ha riç ten eken le rin ifl le dik le ri top rak mik ta r› bir ön ce kitah ri re oran la de ¤ifl me mifl tir.Ka ra man lu kö yü ne ge lin ce; bu köy de 1561 y› l› tah rir ka y›t la r› na gö re, 2 ha ne ninçift, 1 ha ne nin çif ten bü yük, 6 ha ne nin de ekin lü ben nak ol du ¤u tes pit edil mek -te dir. Ka ra man lu’da ha riç ten ge lip top rak eken le rin elin de 2 çift, 4 adet rub’ ilenim çift ara s›n da, 3 adet rub’ ve 3 adet de rub’dan az top rak bu lun mak tay d›.Ka ra man lu kö yün de 30 ve 60 y›l son ra ya p› lan sa y›m lar da bu köy de ika meteden hal k›n elin de ki top ra ¤›n gi de rek kü çül dü ¤ü, ha riç ten ge lip eken le rin elin -de ki top ra ¤›n gi de rek bü yü dü ¤ü mü fla he de edil mek te dir. Ni te kim ha riç teneken le rin elin de 1561’de çif ten bü yük top rak yok iken 1591 sa y›m la r›n da 1 adet,1624 y› l› sa y›m la r›n da da 2 adet çif ten bü yük top rak ol du ¤u gö rül mek te dir.76

XVI. yüz y›l da Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le rin de zi ra ata tah sis edi len top rakmik ta r› n› ka ba tas lak ola rak tes pit et mek müm kün dür. Bu köy ler de otu ran halkile d› fla r› dan ya ni bafl ka yer le flim yer le rin den ge lip bu köy le rin s› n›r la r› için dezi ra at la u¤ ra flan hal k›n elin de, bir çif ti 100 dö nüm, bir ekün lü ben na k› da 40 dö -nüm ola rak ele al d› ¤› m›z da 1561 ve 1591 y›l la r›n da Ner du ban lu kö yün de yak -la fl›k 2250 dö nüm, Ka ra man lu kö yün de de yak la fl›k 1100 dö nüm top ra ¤›n zi ra -


Günümüzde Merdivenköy

194

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V X V I . – X I X . Y Ü Z Y I L L A R D A M E R D I V E N K Ö Y ’ D ES O S Y A L V E ‹ K T I S A D Î H A Y A T

195

ata aç›k ol du ¤u tah min edil mek te dir. E¤er bu top rak la r›n önem li bir k›s m› n› d› -fla r› dan ge lip eken ler ol ma say d› Ner du ban lu’da ha ne ba fl› na 48 dö nüm, Ka ra -man lu’da da 220 dö nüm top rak dü fle cek ti.77

XIX. yüz y›l da Ner du ban lu kö yün de zi ra ata aç›k top ra ¤›n yak la fl›k 2272 dö nümol du ¤u, bu nun 861 dö nü mü eki li tar la, 512 dö nüm eki li ol ma yan tar la, 676 dö -nüm ba¤, 11 dö nüm bah çe, 30 dö nüm ça y›r ve 182 dö nüm de ica ra ve ri lip eki -len tar la ol du ¤u te met tu at ka y›t la r›n dan tes pit edil mek te dir. Bu dö nem de ha neba fl› na 30 dö nüm zi ra ata aç›k top rak bu lun mak tay d›.78

1913 y› l› na ait ve ri le re gö re; Mer du ban lu 180 hek tar ge nifl li ¤in de bir ma hal leko nu mun da ol du ¤u be lir til mek te,79 an cak zi ra at sa ha la r› ve bu sa ha la r›n hac miko nu sun da bil gi ve ril me mek te dir.

2- Re aya dan Al› nan Ver gi lerXVI. ve XVII. yüz y›l lar da Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le rin de re aya dan ra iyetres mi ola rak çift, ekin lü ben nak, ben nak, mü cer red, bâd-› he vâ, defl te ba nî ze minve k›fl lak res mi al›n d› ¤› tah rir ve ri le rin den or ta ya ç›k mak ta d›r. XVI. yüz y› l›nikin ci ya r› s›n da Ner du ban lu kö yün den top la nan y›l l›k ver gi 2000 ak ça olup bu -nun % 62’si ni ra iy yet res mi tefl kil et mek tey di. Ka ra man lu kö yün de bu dö nem -de top lam 2225 ak ça ver gi al›n mak ta ve bu ver gi nin yak la fl›k % 22’si ni ra iy yetres mi olufl tur mak tay d›. Ka ra man lu’da XVII. yüz y› l›n ba fl›n da top lam 2300 ak çaolan ver gi nin % 23’ü ra iy yet res min den mey da na gel mek tey di.Tab lo VII’ de gö rül dü ¤ü üze re Ner du ban lu kö yü ka y›t la r› için de ge çen k›fl lakres mi 65 ak ça olup bu da kü çüm sen me ye cek sa y› da sü rü sa hi bi nin hay van la r› -n› bu köy de k›fl lat t› ¤› n› gös ter mek te dir. Defl te ba nî ver gi si ise bafl ka s› n›n eki ni negi ren hay van lar dan do la y› al› nan pa ra ce za s› olup, bu ver gi nin iki köy de de gö -rül me si böl ge de hay van c› l› ¤›n önem li bir dü zey de ol du ¤u nu is pat la mak ta d›r.

3- Hu bu bat Üre ti mi XVI ve XVII. yüz y›l lar da Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le rin de hu bu bat ürü nüola rak bu¤ day, yu laf, ar pa, kap lu ca ( kap ç›k l› bu¤ day) üre ti mi ya p›l d› ¤›, Ka ra -


196

man lu’ da ay r› ca bur çak eki mi nin de ol du ¤u tah rir ve ri le rin den or ta ya ç›k mak -ta d›r.80 1561 y› l›n da bir ki le bu¤ da y›n tah rir k›y me ti 7 ak ça, 1624’te 10 ak ça ol -du ¤u tes pit edil mek te dir. Yu laf’›n bir ki le si nin tah rir k›y me ti 1561’de 2,5 ak ça,1624’te yak la fl›k 5,5 ak ça d›r. 1561’de 1 ki le ar pa 3 ak ça, 1624’te 8 ak ça iken,1561’de 1 ki le kap lu ca 3 ak ça, 1624’te yak la fl›k 7 ak ça ol du ¤u ya p› lan he sap la -

ma lar dan an la fl›l mak ta d›r. Bur çak’›n tah rir k›y me ti de 1561’de 3 ak ça, 1624’te 7ak ça ya ç›k t› ¤› gö rül mek te dir. Bu bil gi ler Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le ri ninbu lun du ¤u böl ge de 60 y›l l›k za man di li min de enf las yo nun or ta la ma % 70 do la -y›n da art t› ¤› n› gös ter mek te dir.XVI. yüz y› l›n ikin ci ya r› s›n da Ner du ban lu kö yün de üre ti len ta h›l ürü nü nüntop la m› 1000 ki le olup bu nun % 60’›n› bu¤ day ve kap ç›k l› bu¤ day mey da na ge -tir mek tey di. Ay n› dö nem de Ka ra man lu’da ta h›l üre ti mi Ner du ban lu kö yü ne nis -pet le 3,5 kat faz la idi. Ner du ban lu’da ol du ¤u gi bi Ka ra man lu kö yün de de el deedi len ta h› l›n önem li bir bö lü mü nü bu¤ day ve kap ç›k l› bu¤ day tefl kil et mek tey -di. XVII. yüz y› l›n ilk çey re ¤in de Ka ra man lu’da ya p› lan ta h›l üre ti min den el deedi len ürü nün bir ön ce ki tah rir dö ne mi ne nis pet le ya r› ya r› ya düfl tü ¤ü göz len -mek te dir.XIX. yüz y› l›n ilk ya r› s›n da Ner du ban lu kö yün de ya p› lan ta h›l üre ti min den el deedi len ürü nün 3500 ki le ye ç›k t› ¤›,81 üç as›r ön ce si ne na za ran ta h›l üre ti mi nin


197

2,5 kat art t› ¤› gö rül mek te dir. Bu dö nem de de ta h›l ürün le ri nin ya r› ya ya k› n› n›bu¤ day olufl tur mak tay d›. 1844’te Kar tal ka za s› na ta bi 28 yer le flim bi ri mi için deen faz la bu¤ day üre ti mi nin ya p›l d› ¤› yer Ner du ban lu kö yü idi.82

Ner du ban lu kö yün de 1561 y› l›n da ki fli ba fl› na yak la fl›k 4 ki le ta h›l ürü nü dü fler -ken, ay n› ta rih te Ka ra man lu’da 47 ki le düfl mek tey di. 1624’te Ka ra man lu’da bura ka m›n 40 ki le ye düfl tü ¤ü göz len mek te dir. XIX. yüz y› l›n bi rin ci ya r› s›n da Ner -du ban lu kö yün de ki fli ba fl› na dü flen ta h›l ürü nün 9 ki le den bi raz faz la ol du ¤utes pit edil mek te dir. Hal k›n ih ti ya c› olan bu¤ day Ner du ban lu kö yün de bu lu nan bir göz lü de ¤ir men -de ö¤ü tü lü yor du.83 Bu de ¤ir men ih ti ya c› kar fl› la ya ma d› ¤› za man lar da Ka d› -köy’de bu lu nan de ¤ir men ler den ya rar la n› l› yor du.84

4- Ba¤ c› l›k ve Bah çe ci likXVI. ve XVII. yüz y›l lar da Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le rin de ba¤ c› l›k ve bah -çe ci lik ya p›l d› ¤› halk tan al› nan ba¤, bos tan, bah çe ve ce viz öfl rün den an la fl›l -mak ta d›r. An cak bu nun ile ri bo yut ta ol ma d› ¤› al› nan ver gi için de ki nis pet ten or -ta ya ç›k mak ta d›r.85 Ner du ban lu’da ba¤ c› l›k ya n›n da bah çe ifl le riy le de u¤ ra fl› l›r -ken, Ka ra man lu kö yün de bah çe ci li ¤in ön plan da ol du ¤u tah rir ve ri le rin den be -lir len mek te dir.


198

XIX. yüz y› la ge lin ce Ner du ban lu kö yün de ba¤ c› l› ¤›n bü yük oran da ge li fle rek zi -rai üre tim den el de edi len ge li rin % 56’s› n› olufl tu ra cak se vi ye ye yük sel mifl tir86.Kar tal ka za s› na ta bi 28 yer le flim ye ri için de ba¤ c› l›k ve bah çe ci lik ten dö nüm ba -fl› na en yük sek dü zey de ge li rin Ner du ban lu kö yün de el de edil mek te dir.87 Bu dö -nem de bah çe ler den el de edi len ürü nün zi rai ge lir için de ki ora n› % 4,5 dü ze yin -de idi.

5- Hay van c› l›k ve Ar› c› l›kXVI. yüz y›l da Ner du ban lu kö yün de 80 bafl ko yun bes len di ¤i al› nan ga nem öfl -rün den tes pit edil mek te dir. Bu köy de “hâs sa” ça y›r la r› n›n ol ma s› ve bun lar danya rar la nan lar dan y›l da 100 ak ça ver gi al›n ma s› hay van c› l› ¤›n ile ri dü zey de ol -du ¤u na ifla ret et mek te dir. Hay van c› l› ¤›n ya n›n da bu köy de ar› c› l› ¤› n›n da ya p›l -d› ¤› yak la fl›k 15 ila 30 adet ara s›n da ko va n›n bu lun du ¤u al› nan 30 ak ça l›k ko -van öfl rün den an la fl›l mak ta d›r. Ka ra man lu kö yü ne ge lin ce; bu köy le il gi li yal n›zça y›r ver gi si nin zik re dil me si köy ve çev re sin de önem li öl çü de ot lak yer le rin ol -du ¤u nu or ta ya koy mak ta d›r.


199

XIX. yüz y›l da Ner du ban lu’da top lam 34 bafl ko yun, 20 bafl inek ve 1 bafl ca mus,3 bafl ka ra s› ¤›r ine ¤i, 94 bafl öküz, 8 bafl bar gir ( bey gir ) bu lun mak tay d›. Ko yun -la r›n 4 ba fl› sa¤ man ve 30 ba fl› k› s›r d›. Köy de 94 bafl gi bi çok sa y› da ökü zün bu -lun ma s›, bun la r›n ta r›m ara zi le ri ni sür mek ve el de edi len ürün le rin ta fl›n ma s›için kul la n›l d›k la r› n› gös ter mek te dir.Ner du ban lu’da hay van c› l› ¤›n ile ri dü zey de ol du ¤u, köy de s› ¤›r la r› bek le meküze re bir s› ¤›rt ma c›n bu lun ma s›,88 Ka ra man lu’da Sü ley man ad l› ki fli nin ko yun -la r› n› bek le yen Mi hal ad l› bir le ven din ço ban ola rak gö rev yap ma s›89 ve Ner du -ban lu kö yün den Ha c› b. Ab dul lah’›n 79 bafl ko yu nu nun ol ma s›n dan or ta ya ç›k -mak ta d›r.90 Ay r› ca evâ il-i Zil hic ce 1175/23 Ha zi ran-2 Tem muz 1762 ta rih li birah kâm kay d›n da mi rî ko yun la ra ait man d› ra n›n Ner du ban lu kö yü ya k› n›n da ol -du ¤u ve bu ko yun la r›n Üs kü dar’a ta bi Ka d› (Ka d› köy), Mo da, Es ki Bul gur lu veNer du ban lu (Mer di ven köy) köy le ri hu dut la r› dâ hi lin de ot la t›l d› ¤› ve bu na ma niolun ma ma s› n›n is te nil me si91 çev re de önem li bir man d› ra n›n var l› ¤› n› gös ter -mek te dir. Ni te kim XVII. yüz y› la ait bir ha ri ta da Ner du ban lu’nun ba t› s›n da Man -d› ra ad l› bir mev ki inin ol ma s› bu gö rü flü do¤ ru la mak ta d›r.92 Mer di ven kö yün“Man d› ra” ad›y la da an›l d› ¤› ifa de edil mek te dir. Hat ta Os man l› Dev le ti dö ne -min de sa ra y›n süt, yo ¤urt ve pey nir ih ti ya c› n›n Mer di ven köy’den kar fl› lan d› ¤›ve bu ra n›n sa ra y›n man d› ra s› ol du ¤u be lir til mek te dir.93


200

6- ‹k ti sa di ‹fl let me ler ve Hal k›n Ge lir Dü ze yiNer du ban lu kö yün de ik ti sa dî ifl let me ola rak de ¤ir me nin d› fl›n da, XIX. yüz y› l› -n›n or ta la r›n da bir kah ve ha ne ve bir ki reç oca ¤› n›n ol du ¤u an la fl›l mak ta d›r.94

1913 y› l› ve ri le ri ne gö re; bu köy de 12 dük kân bu lun mak tay d›.95

Hal k›n ge lir dü ze yi ne ge lin ce, bu nun la il gi li ve ri ler te met tu at ka y›t la r›n da da habe lir gin ol du ¤u gö rül mek te dir. Ni te kim 1845 y› l›n da ha ne ba fl› na y›l l›k 1204 ku -rufl düfl mek tey di. Hal k›n ta r›m ge lir le ri nin ya n›n da, bir k›s m› n›n hay van c› l›k la


201

u¤ rafl t› ¤›, bir bö lü mü nün es naf l›k ve ti ca ret yap t› ¤›, bir di ¤er k›s m› n›n ifl çi ola -rak ça l›fl t› ¤› ve bir bö lü mü nün de ki ra ge li ri bu lun du ¤u tes pit edil mek te dir.96

Ver gi ora n› n›n hal k›n top lam ge li ri için de bir ye kün tefl kil et me di ¤i gö rül mek te -dir.97

Top ra ¤›n ve özel lik le de ti mar sta tü sün de ki ara zi le rin bofl b› ra k›l ma ma s› na özengös te ril di ¤i çe flit li ka y›t lar dan an la fl›l mak ta d›r.Ni te kim ti mar top rak la r› n› ta sar ruf eden fla h›s ve fat et ti ¤in de bu top rak lar mi -ras ç› la r› olan er kek ço cuk la r› na, ço cuk la r› yok sa o flah s›n er kek kar defl le ri ne ka -la bi li yor du. Er kek ço cu ¤u ve kar de fli ol ma d› ¤›n da bu top rak lar bir bafl ka s› na ti -mar l› si pa hi ta ra f›n dan “ta pu ya” ve ri le bi li yor du. Ni te kim evâ h›r-i Re biü’l-ev vel952/18 Ha zi ran 1545 ta rih li bir si cil kay d›n da Ner du ban lu kö yün de ve fat eden

bir flah s›n er kek ev la d› ol ma d› ¤› için köy hu du dun da bu lu nan bir k› ta tar la s›“ta pu ya” müs ta hak ol du ¤un dan kö yün ami li olan Mus ta fa b. Meh med’e mah ke -me ce hükm olun du ¤u bil di ril mek te dir98. Evâ s›t-› Zil ka de 957/ 25 Ara l›k 1550 ta -rih li bir si cil kay d›n dan 1549 y› l›n da Ner du ban lu kö yü ne amil olan ‹b ra him b.H› z›r, kö ye amil ol du ¤u y›l Fet hi b. Mah mud ad l› ye ti min öl dü ¤ü nü ve bu ye ti -min de kar de fli nin ol ma d› ¤›n dan ba ba s› Mah mud b. Ha c›’dan in ti kal eden ye rinhis se si ni ami lin bir bafl ka s› na ta pu ya ver di ¤i an la fl›l mak ta d›r.99 Evâ il-i Ce ma zi -eye’l- âhir 965/25 Mart 1558 ta rih li bir bafl ka si cil kay d›n da Ka ra man lu kö yün -den çift lik ta sar ruf eden Ha lil b. Ab di’nin ve fat et me siy le er kek ço cuk la r› ve kar -de fli “ka nun-› ka dîm“ üze re bu çift li ¤i ta pu ya al ma ya hak la r› ol du ¤u be lir til mek -te dir.100

Hal k›n ge lir dü ze yi ni (re fah du ru mu nu) be lir le me ye yar d›m c› ola cak çok sa y› dabel ge Üs kü dar fier’iy ye Si cil le ri’nde yer al mak ta d›r. Özel lik le ve fat eden le rin ge -ri ye b› rak t›k la r› mal la r›n ka y›t la r› n› ih ti va eden te re ke ka y›t la r› gü nü mü zeönem li bil gi ler ak tar mak ta d›r. 925/1519 y› l›n da Ka ra man lu kö yün de ve fat edenbir ba yan 2323 ak ça de ¤e rin de mal ge ri de b› rak m›fl t›r. Bu ba ya n›n ge ri de b› rak -t› ¤› te re ke için de üç te bir nis pe tin de ki 1800 ak ça l›k de ¤ir men his se si dik kat çek -mek te dir. Bu bil gi ler den ha re ket le ba ya n›n ilk ko ca s› n›n bir de ¤ir me ne sa hipde ¤ir men ci ol du ¤u ve bu ta rih te bir de ¤ir me nin 5400 ak ça l›k bir de ¤e ri ol du ¤uor ta ya ç›k mak ta d›r. Yi ne 800 ak ça de ¤e rin de olan ba¤ dan dört te bir ora n›n dahis se si bu lun mak tay d›. Bu ba ya n›n mut fak ve ev efl ya la r› ya n›n da, 42 ak ça de -


202

¤e rin de bir kaf ta n› var d›. Bu ta rih te bir ta vu ¤un 3 ak ça de ¤e rin de ol du ¤u an la -fl›l mak ta d›r.101

926/1519’da Ner du ban lu kö yün de ve fat eden Da vut Re is b. Boh ça c›, 10104 ak çade ¤e rin de bir mal ge ri de b› rak t› ¤›, do la y› s›y la ol duk ça zen gin ol du ¤u or ta ya ç›k -mak ta d›r. Ni te kim bu flah s›n top lam 2000 ak ça de ¤e rin de 7 dam evi, 1000 ak çade ¤e rin de 2,5 dö nüm ba ¤› ya n›n da, 640 ak ça de ¤e rin de 4 müd bu¤ da y› 270 ak -ça de ¤e rin de 3 müd yu la f›, 500 ak ça de ¤e rin de sa ma n›, 44 ak ça k›y me tin de 8 ki -le iyi ka li te de bu¤ da y›, 15 ak ça de ¤e rin de 5 ör de ¤i, her bi ri 5 ak ça de ¤e rin de 7ka z›, top lam 40 ak ça de ¤e rin de 20 ta vu ¤u bu lun mak tay d›. Da vut Re is’in bü yükbafl hay va n› ola rak 350 ak ça de ¤e rin de bir s› ¤›r ökü zü, 150 ak ça k›y me tin de biryafl l› ka ra s› ¤›r ökü zü, 320 ak ça de ¤e rin de bu za ¤› ile bir lik te 3 ka ra s› ¤›r ine ¤i, 500ak ça de ¤e rin de bir dü ¤e ile bir lik te bir s› ¤›r ine ¤i, 500 ak ça k›y me tin de 2 s› ¤› r›,70 ak ça de ¤e rin de iki ka ra s› ¤›r dü ¤e si, 50 ak ça de ¤e rin de ak sak bir s› ¤›r dü ¤e si,100 ak ça k›y me tin de bir er kek eflek bes le di ¤i gö rül mek te dir. Tar la ve bah çe si nisür mek için çe flit li ta r›m alet le ri kul lan d› ¤› ve bun la r›n 35 ak ça de ¤e rin de 4 bel,15 ak ça de ¤e rin de 2 de mir kü rek, 20 ak ça de ¤e rin de 4 ça pa, 5 ak ça de ¤e rin de birkü rek, 20 ak ça de ¤e rin de 2 na cak, 8 ak ça de ¤e rin de bir t›r pan, 6 ak ça de ¤e rin dees ki sa ban de mi ri, 20 ak ça de ¤e rin de 4 sa ban de mi ri, 30 ak ça k›y me tin de 3 es kisa ban ve bir bo yun du ruk ve 5 ak ça de ¤e rin de es ki de mir kü re ¤i ol du ¤u an la fl›l -mak ta d›r. Bu flah s›n çift çi lik ve hay van c› l› ¤›n ya n›n da, ar› c› l›k la da u¤ rafl t› ¤›225 ak ça de ¤e rin de 9 ar› ko va n› na sa hip bu lun ma s›n dan tes pit edil mek te dir.102

1519–1520 ta rih li si cil ka y›t la r›n da Ner du ban lu’da ve fat eden 3 fla h›s tan Hü se -yin’in 3084 ak ça, Ah med b. Hofl ka dem’in 580 ak ça, bir ba ya n›n da 943 ak ça de -¤e rin de te re ke si nin ol du ¤u be lir til mek te dir. Hü se yin ad l› flah s›n ge ri de b› rak t› -¤› mal lar ara s›n da 200 ak ça l›k de ¤e rin de ev da m›, 100 ak ça l›k a¤aç da m› ve 200ak ça l›k ça k›l da m› ile 100 ak ça l›k am bar, 200 ak ça l›k ba¤, 150 ak ça l›k yu laf, 48ak ça l›k bur çak, 200 ak ça l›k sa man, 150 ak ça l›k iyi ka li te de bu¤ day ve 75 ak ça -l›k ka li te li yu laf, 150 ak ça l›k ka ra s› ¤›r ökü zü, 10 ak ça l›k sa ban ale ti, 6 ak ça l›kna cak ve 5 ak ça l›k bal ta dik kat çek mek te dir.103 Ba ya n›n te re ke si için de mut fakefl ya la r› ya n›n da 15 ak ça l›k es ki kaf tan, 100 ak ça l›k ib ri flim ala ca kaf tan, 10 ak -ça l›k çu ha kaf tan, 5 ak ça l›k ak kaf tan, 3 ak ça l›k es ki ala ca göm lek, 20 ak ça l›k es -ki ak çar flaf, 15’ er ak ça l›k iki es ki ala ca dö flek, 20 ak ça l›k es ki san d›k ve 10 ak -ça l›k ku flak gö ze çarp mak ta d›r.104 Ah med b. Hofl ka dem’in 300 ak ça l›k tafl evi,150 ak ça l›k er kek mer ke bi, 100 ak ça l›k es ki am ba r›, 15 ak ça l›k es ki ala ca kaf ta -n› ve 15 ak ça l›k es ki bir göm le ¤i bu lun du ¤u mu hal le fa t›n dan or ta ya ç›k mak ta -d›r105. Ay n› ta rih ler de Üs kü dar mer ke zin de ki ‹ma ret Ma hal le si’nde mes kûn ikenve fat eden bir ki fli nin mu hal le fa t› ara s›n da Ner du ban lu kö yün de bir har man ye -ri sa ma n›y la bir lik te 3000 ak ça de ¤e rin de bu lun mak tay d›.106

929–931/1523–1524 ta rih li si cil ka y›t la r› na gö re; Ner du ban lu kö yün den ve fateden bir, Ka ra man lu’dan iki ki fli ol mak üze re bir y›l için de üç ki fli ve fat et miflolup, bun lar dan Ha san b. Da vut’un te re ke si 7704 ak ça, Mu kay yed b. Nas rul -lah’›n 3750 ak ça, Mus ta fa b. Meh med’in de 3694 ak ça ol du ¤u tes pit edil mek te -dir. Ner du ban lu lu Ha san b. Da vud’un mu hal le fat ka y›t la r› için de 25 ak ça de ¤e -


203

rin de asu ma nî ye lek, 15 ak ça l›k em rüz ye lek, 25 ak ça l›k ye flil ye lek, 15 ak ça l›kye flil çu ka, 100 ak ça l›k k›r m› z› çu ka, 60 ak ça l›k asu ma nî çu ka, 15 ak ça l›k yay,18 ak ça l›k çiz me, 250 ak ça de ¤e rin de iki ka ra s› ¤›r ökü zü, 200 ak ça l›k bir su s› -¤› r› ökü zü, 500 ak ça l›k bir bafl ka su s› ¤› r› ökü zü, 100 ak ça l›k bir öküz, 300 ak çade ¤e rin de bir at, 1200 ak ça de ¤e rin de am bar, 1500 ak ça de ¤e rin de bir ev, 8 ak -ça l›k bir bel, 12 ak ça l›k bir kaz ma, 400 ak ça de ¤e rin de bir müd odun, 160 ak çade ¤e rin de ka li te li bu¤ day, 50 ak ça l›k ka li te li ar pa, 333 ak ça l›k m› s›r, 500 ak ça -l›k bos tan ye ri, 160 ak ça l›k sa man, 180 ak ça l›k 3 dam, 50 ak ça de ¤e rin de bir ara -ba ile çe flit li gi ye cek ve mut fak efl ya la r› bu lun mak tay d›.107

Ka ra man lu kö yün de ki Mu kay yet isim li flah s›n te re ke si için de çe flit li gi ye cek efl -ya la r› ve çok sa y› da mut fak efl ya s› ya n›n da 370 ak ça de ¤e rin de 2,5 müd gen düm,180 ak ça l›k 2,5 müd yu laf, 320 ak ça l›k çe flit li mey ve a¤aç la r› n›n bu lun du ¤ubah çe ve ba¤, 420 ak ça l›k am bar, 150 ak ça de ¤e rin de 1 mer kep, 30 ak ça de ¤e rin -de bir da na, 30 ak ça de ¤e rin de ya r›m müd unun ka y›t la r› gö rül mek te dir.108

Ka ra man lu lu Mus ta fa b. Meh med’in mu hal le fa t› için de 360 ak ça l›k gen düm,450 ak ça de ¤e rin de bir çift su s› ¤› r›, 300 ak ça k›y me tin de bir inek ve ko yun, 125ak ça de ¤e rin de bir ara ba, 200 ak ça de ¤e rin de 3 müd ka li te li yu laf, 292 ak ça k›y -me tin de 26 ki le ka li te li bu¤ day ve 30 ak ça de ¤e rin de iki ar› ko va n› dik kat çek -mek te dir.109

949-953 /1542–1546 y›l la r› na ait si cil ka y›t la r› n› ih ti va eden def ter de Ner du ban -lu kö yün de ve fat eden kö yün sa kin le rin den Hu ri ye bin ti Ab di’nin mu hal le fa t›y -la il gi li ka y›t la ra rast lan mak ta d›r. Hu ri ye Ha n›m’›n ge ri de b› rak t› ¤› efl ya lar ara -s›n da 100 ak ça l›k börk kaf tan, 100 ak ça l›k ku flak, bi ri 30 ak ça di ¤e ri 20 ak ça vebir di ¤e ri de 10 ak ça ol mak üze re üç çift ter lik, çe flit li min der, yas t›k, dö flek, çar -flaf, yor gan lar ve bun la r›n yüz le ri, mut fak efl ya la r› ve san d›k gi bi efl ya la r›n ya -n›n da; 150 ak ça l›k ka ra s› ¤›r to su nu, 60 ak ça de ¤e rin de ka ra s› ¤›r dü ¤e si, 150 ak -ça k›y me tin de ka ra s› ¤›r ine ¤i, 50 ak ça l›k ba¤ ve ba ba s›n dan in ti kal eden ev ler -den ken di si ne dü flen 400 ak ça l›k his se si bu lun mak tay d›.110

954/1547 ta rih li bir ka y›t ta Ner du ban lu sa kin le rin den Mus ta fa b. ‹s ken der’in ve -fa t› ile 9000 ak ça l›k te re ke si 2 er kek, 2 k›z ve efli ara s›n da tak sim edil di ¤i be lir -til mek te dir. Bu flah s›n hay van c› l› ¤›n ya n›n da ma ran goz luk la da u¤ rafl t› ¤› te re ke -sin den ç› kan alet ler den an la fl›l mak ta d›r. Te re ke de ma ran goz luk la il gi li ad› ge -çen alet ler flun lar d›r: 5 ak ça de ¤e rin de bir bal ta, de ¤e ri be lir til me yen es ki bir ke -ser, 2 adet 6 ak ça de ¤e rin de es ki bur gu, 3 ak ça k›y me tin de i¤ de mi ri, 2 ak ça l›k ›fl -k›, 2 ak ça l›k es ki tes te re, 20 ak ça de ¤e rin de de mir kes ki. Mus ta fa b. ‹s ken der’inge ri de b› rak t› ¤› te re ke için de 70 ak ça de ¤e rin de si yah ka ra s› ¤›r to su nu, yi ne 70ak ça k›y me tin de bo ¤a to su nu, 150 ak ça de ¤e rin de bir bafl inek, 100 ak ça de ¤e -rin de bir bafl inek dü ¤e si, 100 ak ça k›y me tin de 2 adet es ki s› ¤›r da m› ve 600 ak -ça de ¤e rin de bir bah çe si ol du ¤u gö ze çarp mak ta d›r.111 14 nu ma ra l› Üs kü darfier’iy ye Si ci li’nde yer alan di ¤er ka y›t lar dan Ner du ban lu kö yün de bir dam sa -man l› ¤›n mi rî için 900 ak ça ya, bir bafl ka sa man l› ¤›n 950 ak ça ya sa t›n al›n d› ¤›,ay n› köy de ika met eden Meh met b. Ali’nin bir dam sa man l› ¤› n› 230 ak ça ya sat -t› ¤› tes pit edil mek te dir.112


204

1521 ta rih li bir si cil bel ge si ne gö re, Ner du ban lu kö yü aha li sin den Ab di b. Yu -suf’a 4 bar gir ema net b› ra k›l m›fl, an cak bun lar dan iki si öl müfl, ka lan iki si de 80ak ça ya sa t›l m›fl t›r.113

19 Mu har rem 950/24 Ni san 1543 ta rih li bir bel ge de Hü se yin Us ta b. Ab dul lah,Ner du ban lu kö yü ya k› n›n da bu lu nan ça y› r› n› 3000 bin ak ça ya bos tan c› ba fl› ‹s -ken der A¤a b. Ab dül ke rim’e sat t› ¤› kay de dil mek te dir.114

1545 y› l›n da Ka ra man l› kö yün den Ab di b. Ali, “Ça k›l ca” di ye bi li nen yer de kiçift lik his se si ni si pa hi ma ri fe tiy le 1000 ak ça ya sat m›fl t›r.115 1557 y› l› n›n Martay›n da Ka ra man lu kö yün den Ka ra Me mi b. ‹b ra him’in elin de olan bir ye ri 250ak ça ya ye tim Ah med b. Ha san’a sat t› ¤› an la fl›l mak ta d›r.116

Ka d› köy lü To dor ad l› zim mî, Ner du ban lu kö yün den Ha san b. ‹b ra him’e 1559 y› -l› n›n Ma y›s ay›n da bir “hâr” sat m›fl, an cak si cil de bu efle ¤in kaç li ra dan sa t›l d› -¤› be lir til me mifl tir.117

1592 y› l›n da Mus ta fa b. Meh med, Ner du ban lu kö yün de ki Tek ke ya k› n›n da olanba ¤› n›, “fev ka nî” ve “taht ani” evi ve ah› r› ile bir lik te 5000 ak ça ya Sü ley man b.Hay ran’a sat m›fl t›r. Yi ne bu y›l için de ay n› köy de bah çe sin de çe flit li mey ve a¤aç -la r› n›n bu lun du ¤u bir ev 5000 ak ça ya Gül flen ad l› ka d›n ta ra f›n dan sa t›n al›n -m›fl t›r.118

Üs kü dar mu zâ fâ t›n dan Ner du ban lu ad l› kö yün sa kin le rin den Meh med b. Ha -san’a ba ba s›n dan na kit ola rak 8000 bin ak ça düfl tü ¤ü ve ay r› ca çe flit li em lak yerve bos tan dan in ti kal eden yer le ri kar defl le ri olan Pi rî ve Mu sa’ya 18000 ak ça ya1592 y› l›n da sat t› ¤› or ta ya ç›k mak ta d›r.119

29 Mu har rem 927/18 Ocak 1521 ta rih li bir si cil kay d›n dan an la fl›l d› ¤› na gö re;Ner du ban lu kö yün den Ah med b. Ab dul lah’a bir ka t›r ema net ola rak b› ra k›l d›.An cak ka t› r›n sa hi bi gel me di ¤in den ve ara dan üç ay dan faz la za man geç ti ¤in -den, ka t›r, Üs kü dar’da ema ne te ko nu la rak na fa ka s› ve h›f z› için gün de bir ak çatak dir olun du.120

Mu har rem 966 / Ekim 1558 ta rih li bir bafl ka si cil kay d›n da, Ner du ban lu’dan Ra -ma zan b. ‹sa’n›n bo flan d› ¤› efli Han za de bin ti Ali mah ke me ye gi de rek kü çük o¤ -lu Hü se yin için na fa ka tak dir edil me si ni ta lep et ti. Mah ke me de bu ta le bi uy gungö re rek Hü se yin ad l› ço cu ¤a gün lü ¤ü bir ak ça ol mak üze re na fa ka tak dir et ti.121

fiu bat 1559 ta rih li bir si cil den an la fl›l d› ¤› na gö re; Ka ra man lu kö yü sa kin le rin den‹b ra him b. Mu sa, Cen net bin ti Ah med’i ni kâh la d› ¤› n› ve bu ni kâ h›n ger çek lefl -me si için ad› ge çen ka d› na bir kud ni kaf tan ve bir k›r m› z› çu ka için top lam 490ak ça har ca ma yap m›fl t›r.122

17 Re biü’l-ev vel 931 / 11 Ocak 1525 ta rih li bir si cil bel ge sin den Ner du ban lu kö -yü sa kin le rin den Hü se yin b. Da vud mah ke me ye bafl vu ra rak K› l›ç ad l› mev ki deÇat ma ya k› n›n da olan bir bos tan l› ¤› kar de fli Mus ta fa ile or tak la fla ta sar ruf et tik -le ri ni id dia et mifl, an cak iki fla hi din fla hit lik le ri so nu cun da bu ye rin ba ba la r› Da -vud ta ra f›n dan Mus ta fa’ya hi be edil di ¤i or ta ya ç›k m›fl t›r.123

6 Ocak 1551 ta rih li bir bafl ka bel ge den K› l›ç ad l› mev ki de, Ka d› köy’den Ya ni ad -


205

l› zim mî ile Ner du ban lu kö yün den Ha c› Mu sa ad l› ki fli or tak la fla bir k› ta bos tan -da la ha na ye tifl tir dik le ri ve bu la ha na la r›n 1750 ak ça de ¤e rin de ol du ¤u an la fl›l -mak ta d›r.124

Ner du ban lu kö yün den Ala göz b. Ab dul lah ile fia ban ve Ra ma zan b.‹sa ad l› kar -defl ler le bir lik te Çan l› ki li se ad l› mev ki de müfl te rek bir k› ta bos tan la r› var d›. Bubos tan da bir su ku yu su olup, bu ku yu dan do lap ile su çe ki le rek bah çe su lan -mak tay d›.125

Ka ra man lu kö yün de, “Çen ger” ( Çen gel ) kö yün den Mi hal ad l› le vend Sü ley manad l› ki fli nin ko yun la r› na ço ban l›k yap mak ta ve bu hiz met kar fl› l› ¤›n da her ay 45ak ça al mak tay d›126. Ka çak kö le le rin sak lan ma s› ve ih ti yaç la r›n kar fl› lan ma s› için920 / 1514 ve 950 / 1543 ta rih li ka y›t la ra gö re gün lük 2 ak ça na fa ka tak dir edil -di ¤i an la fl›l mak ta d›r.127

Evâ hir-i Ce ma zi ye’l-ev vel 920/20 Tem muz 1514 ta rih li bir ka y›t tan Ner du ban lukö yün de ek mek ya p› l›p sa t›l d› ¤› ve bir ek me ¤in bir ak ça de ¤e rin de ol du ¤u vebu ra da pi fli ri len ek me ¤in ya p› lan de ne tim so nu cun da 125 dir hem ek sik gel di ¤ites pit edil mifl tir.128

Ar fliv bel ge le rin den an la fl› la ca ¤› üze re Ka ra man lu ve Ner du ban lu köy le rin de kihal k›n ge lir dü ze yi nin iyi bir ko num da ol du ¤u, hal k›n çift çi lik ya n›n da, bir k›s -m› n›n hay van c› l›k ve bir k›s m› n›n da ba¤ c› l›k ve bah çe ci lik le u¤ rafl t› ¤› or ta yaç›k mak ta d›r. Özel lik le ba¤ ve bah çe ci li ¤in gi de rek yay g›n lafl ma s› so nu cun daNer du ban lu köy le ri nin bi rer me si re ye ri ko nu mu na gel di ¤i an la fl›l mak ta d›r. Ni -te kim Evâ il-i Re ceb 1165 / 15 -25 Ma y›s 1752 ta rih li bir hü küm den, Üs kü dar’-dan K› s›k l›, Bul gur lu, Çam l› ca, Ner du ban lu ve ol ha va li ye ara ba la r›y la ge zin ti -ye ç› kan ka d›n la r›n ha re ket ve dav ra n›fl la r›n da afl› r› ya git tik le ri ve bu du ru munmen edil me si is ten mek te dir.129

Bi zans ‹m pa ra tor la r› za ma n›n da bir say fi ye ye ri olan Ner du ban l› ve çev re si,130

18 as r›n son la r›n dan iti ba ren de Os man l› pa di flah la r› ta ra f›n dan bir say fi ye vege zin ti ye ri ola rak kul la n›l d› ¤› an la fl›l mak ta d›r. Ni te kim S›r kâ ti bi Ah med Fa -iz’in Rûz nâ me-i Sul tan-› Se lîm-i Sa lis’ine gö re 29 Re ceb 1206/25 Mart 1792 Per -flem be gü nü, Sul tan III. Se lim “teb dîl bi ni fli” için Hay dar pa fla’ya, ora dan Ay r› l›kÇefl me si’nde ki Ku yu ba fl› na, bu ra dan Ner du ban lu kö yü ne git ti ¤i ve bu ra da kah -ve iç ti ¤i ifa de edil mek te dir.131

Son dö nem ler de Ka ra man lu Çift li ¤i nin de bir me si re ye ri ol du ¤u be lir til mek te -dir.132

D- Sosyal Olaylar

1514-1567 (920-975) y›l la r› na ait ya r›m as›r l›k dö nem de Ner du ban lu ve Ka ra -man lu köy le rin de ce re yan eden sos yal olay la r› ve ce mi yet ha ya t› n› or ta ya ko ya -cak çok sa y› da mah ke me si cil kay d› bu lun mak ta d›r. Bu ka y›t la r›n önem li birk›s m› s› ra s›y la ce za hu ku ku, ti ca ret hu ku ku, me de ni hu kuk ve özel hu kuk la il -


206

gi li da va lar d›r. Kö le ler le il gi li 9 adet da va ile 3 ha ka ret, bir teh dit, 4 h›r s›z l›k, 2zi na, 2 iç ki ve 5 darp da va s› ce za hu ku ku içe ri sin de de ¤er len di ril mifl tir. 11 adetborç ve 6 adet mülk da va s› ti ca ret hu ku ku, 1 ve ra set, 1 na fa ka, 2 va si ta yi ni, 2süt em zir me, 2 bo flan ma ve 1 adet bir ka d› n›n ya fl› n› tes pit da va s› me de ni hu -kuk, 7 ke fa let da va s› da özel hu kuk için de de ¤er len di ril mifl tir. Kö le ler ile il gi li 9 ka y›t tan 6 ade di ka çak kö le ler le il gi li dir. Ka ra man lu kö yün de920/1514’te Rus as›l l› iki,133 928 / 1522’de de Ef lak as›l l› bir kö le ya ka la na rak kö -yün si pa hi si ne tes lim edil mifl tir.134 925 / 1519 ta rih li bir ka y›t ta Ner du ban lu kö -yün de Ha san b. Da vud, sa r› fl›n, sol om zun dan ve bi le ¤in den ya ra l› bir abd-i âb› -k› ( kaç k›n kö le ) ya ka la ya rak kö yün si pa hi si ne tes lim et mifl, an cak bu nun Bor -lu’dan Ha lil b. Meh med’e ait ol du ¤u an la fl›l d›k tan son ra ad› ge çen flah sa ve ril -mifl tir.135 19 Re biu’l-âhir 950/22 Tem muz 1543 ta ri hin de Ner du ban lu kö yü nünket hü da s› Na suh b. Ali, Def ter dar Mah mud Çe le bi Efen di ti ma r›n da ça t›k kafl l›,ela göz lü ve or ta boy lu bir Rus as›l l› kö le ya ka la m›fl t›r.136 966 y› l› Re ceb/ 1559Ni san ay›n da Ner du ban lu’dan Mus ta fa b. Me mi, Ah med b. Ali ve Ali Ba li b.Mus ta fa ile Ka d› köy’den An ton ad l› zim mî K› l›ç nam mev ki de de niz ke na r›n daMa car as›l l› Ya se min bin ti Ab dul lah, Bul gar as›l l› Pi ya le bin ti Ab dul lah ad l› ikica ri ye ile Rus as›l l› bir “gu lam”› ya ka la m›fl lar d›r.137

1522 y› l›n da ‹s tav roz kö yün den Yor gi ad l› zim mî bu köy de bir ka çak kö le ya ka -la d›. Bu kö le üç gün hap se dil dik ten son ra Ner du ban lu kö yün den Sü ley man b.Ab dul lah’a ait ol du ¤u an la fl› l›n ca bu flah sa tes lim edil di.138 1524 y› l› ka y›t la r›n -da Ner du ban lu kö yü sa kin le rin den Sü ley man b. Ha c›’n›n Geb ze’den Ah med Re -is’ten sa t›n al d› ¤› kö le ‹z nik mit’e kaç t›.139 1558’de ay n› köy den Meh med b. Mus -ta fa, Rus as›l l›, 1559 y› l›n da da yi ne bu köy den Ha san b. Ali, H›r vat as›l l› kö le -si ni azad et mifl tir.140

936/1530 ta rih li si cil kay d›n da Ner du ban lu sa kin le rin den Ra ma zan b. Ham za’yaYu nus b. Hü se yin’in, 941/1535 ta rih li bir bafl ka ka y›t ta ay n› köy den Na suhb.Yu suf’a Ra ma zan ad l› ki fli nin küf re de rek ha ka ret et tik le ri an la fl›l mak ta d›r141.Ka ra man lu kö yün den Ti mur b. Ha san, Bul gur lu kö yün den ka y›n ata s› Hü se yinb. Mu sa’y› evi ne “nâ-mah rem ler” al›r s›n di ye mah ke me ye fli kâ yet et mifl, Hü se -yin de mah ke me hu zu run da “ben imam ile ba z› ki mes ne le re ilet düm” di ye ik -rar da bu lun mufl tur ( Zil hic ce 957/Ara l›k 1550 ).142

988/1580 ta rih li mah ke me kay d›n dan Ner du ban lu kö yün den Os man b. Ha san’amuh te me len Ka d› köy sa kin le rin den Di mit ri ve led-i Yor gi ad l› zim mî teh dit tebu lun du ¤u an la fl›l mak ta d›r.143

Zi na is na d› ile il gi li 2 ka y› ta rast la n›l m›fl t›r. Bun lar dan il ki 925/1519 ta rih li dir.Bu ka y› ta gö re; Ner du ban lu kö yün den Zey neb bin ti Mah mud’un Di mit ri ad l› kâ -fir ile bu lun du ¤u, Ham za b. fia hin ve Gün düz b. Hofl ka dem’in fla ha det le rin denor ta ya ç›k mak ta d›r.144 ‹kin ci ka y›t ise 966 / 1558 ta rih li olup, Ner du ban lu ad l›va k›f kö yün ca bi si Mus li hid din mah ke me hu zu run da bu kö yün aha li sin den Ra -ma zan b. ‹sa’y›, Ali b. fia ban’›n ha n› m› n›n o¤ lu ol ma s› na ra¤ men zi na flüp he siy -le evi ne koy ma d› ¤› n› be lirt mek te dir.145


207

Ner du ban lu kö yü su ba fl› s› olan Ali b. fia di, Ha c› b. ‹l yas’› mah ke me ye ge ti re rekbu flah s›n iç ki içe rek sar hofl ol du ¤u nu ve Müs lü man la ra küf ret ti ¤i, ay n› köy denMu sa b. Hü se yin ve Me mi b. Ali’nin fla ha det le riy le tes pit edil mek te dir(951/1544).146 Ka ra man’dan fia ban b. Ab dul lah’›n iç ki iç me si so nu cun da sar hoflol du ¤u mah ke me de ki ifa de sin den an la fl›l mak ta d›r (970/1563).147

Ka ra man lu kö yü sa kin le rin den Ha san b. Mah mud, Mu sa b. ‹s ken der’in ken di si -ni kuv vet li bir fle kil de it ti ¤i ni (920/1514),148 Ner du ban lu’dan H› d›r b. Mah muday n› köy den Meh med b. Sü le’nin ken di si ni yol da mer kep le gi der ken yo lu nu ke -sip mer kep ten dü flür dü ¤ü nü ve bu düfl me so nu cun da ba fl› n›n ya r›l d› ¤› n› mah -ke me hu zu run da ifa de et mifl tir ( 956/1549).149

Mîr-ahur’da se yis olan Ha san b. Ab dul lah Ka d› köy’de bu lu nan Yor gi Ha c› De ¤ir -me ni’nde kar de fli ile un ö¤ü tür ken, Ner du ban lu’dan Meh med b. Na suh ve Ha -san b. Ha lil ad l› ki fli ler ken di le ri ni dö vüp s› ra la r› n› al d›k la r› n› be lirt mek te dir(957/1550).150

Ner du ban l›’dan Ha san b. ‹b ra him Ka d› köy’den To dor ad l› ki fli nin yol dafl la r› ileken di si ni dö vüp ha ka ret et tik le ri ni, an cak mah ke me de fla hit gös te re me di ¤in denda va s›n dan fe ra gat et ti ¤i mah ke me ka y›t la r›n dan or ta ya ç›k mak ta d›r(966/1559).151

929/1523’te Ner du ban lu’da 7 bafl ko yu nun ça l›n d› ¤› ve bun la r›n Ka s›m b. Ab -dul lah’›n kaz l› ¤›n da bu lun du ¤u152, 937/1530’da ay n› köy den bir ka d› n›n evi neh›r s›z gir di ¤i,153 940/1534’te Ha c› b. Ab dul lah’›n 79 bafl ko yu nu nun ça l›n d› ¤› vebu ko yun la r› ça lan ki fli nin bun la r› bir bafl ka s› na sat t› ¤›154, 975/1567 y› l›n da daKa d› köy’den Ya ni v. Yor gi’nin 5 adet ka z› n› Ner du ban lu’dan Sey fi b. Ka ra o¤ -lan’›n çal d› ¤› an la fl›l mak ta d›r.155

Ti ca ret hu ku kuy la il gi li da va la ra ge lin ce; bun lar dan il ki 930/1524 ta rih li olupKa ra man lu kö yün de ika met eden Gül ba fle bin ti Ha san’›n otur du ¤u evin ken di si -ne ait ol du ¤u hak k›n da d›r156. 936/1530 y› l› na ait bir ka y›t ta Ka ra man lu kö yün -den ‹b ra him b. el-Hac Yu suf, Bul gur lu kö yün den ‹b ra him b. Yu suf’a bor cu ne -de niy le bir mal ver di ¤i ni, an cak bu nu ad› ge çe nin ge ri ver mek is te me di ¤i be lir -til mek te dir.157 Ner du ban lu’dan Ha ti ce bin ti Kud bet tin mah ke me ye ç› ka rakMus ta fa ad l› flah s›n bir ine ¤i ni kur da ye dir di ¤i ni ve ine ¤in kar fl› l› ¤› n› ta lep et ti -¤i ni be lirt mifl, mah ke me de Mus ta fa ad l› flah s› suç lu bu la rak ma l›n de ¤e ri ni taz -mi ne mah kûm et mifl tir (940/1553).158

964/1557 ta rih li bir ka y›t ta Ner du ban lu kö yün den Meh med b. Ali’nin bir k› tatar la s› n› Meh med b. Na suh ad l› flah s›n sa hip le ne rek ek me ye bafl la d› ¤›, an cakMeh med b. Ali’nin o tar la n›n ken di si ne ait ol du ¤u nu fla hit ler le is pat et mifl tir.159

22 Zil ka de 970/ 11 A¤us tos 1563 ta ri hi ni ta fl› yan bir si cil kay d›n da Üs kü dar’aba¤ l› Ner du ban lu kö yün den Yu suf ad l› ki fli nin bir k› ta bos tan ye ri ta sar ru fun daiken, bu bos ta n›n ba z› yer le ri ni bal tay la ken di si aça rak bu ye re ku yu ve do lapyap m›fl, an cak ve fat et mifl tir. Ço cuk la r› Ali ve Meh med kü çük ol duk la r›n dan buye ri ta sar ruf et me ye muk te dir ola ma d›k la r›n dan ve borç la r› var d›r id di as›y la Na -suh b. Yu suf ad l› fla h›s bu ra y› ta sar ru fu na al m›fl t›r. An cak mah ke me ve fat eden


208

Yu suf’un Ali ve Meh med ad l› ço cuk la r› n› hak l› bu la rak bu ye ri ken di le ri ne ge river mifl tir.160

Ner du ban’dan Me mi b. Sü ley man ve Zey nep bin ti Sü ley man’›n Meh med ad l›fla h›s için aç t›k la r› bos tan ye ri da va s›n dan vaz geç mifl ler dir.161

Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le rin de ya fla yan hal k›n XVI. yüz y›l da bir bir le ri nefa iz le borç pa ra ver dik le ri ve bu fa izin de y›l l›k %20’ye te ka bül et ti ¤i an la fl›l mak -ta d›r.162 Borç pa ra ve ril me si ya n›n da, sa t› lan mal la r›n bir k›s m› n›n da borç laal›n d› ¤› tes pit edil mek te dir.163 Ka y›t lar dan an la fl›l d› ¤› na gö re, bir bafl ka s› na bor -cu olan lar bu nu mah ke me ye gi de rek tes cil et tik le ri, çok az bir k›s m› n›n bor cu -nu in kâr et ti ¤i, bir k›s m› n›n da ala ca ¤› n› al mak ve tes cil et tir mek üze re mah ke -me ye bafl vur du ¤u gö rül mek te dir.164

XVI. as›r da Bü yük Ner du ban lu ve Kü çük Ner du ban lu köy le rin de me de ni hu kukiçin de de ¤er len di ri len iki bo flan ma da va s› na rast lan mak ta d›r. Bu iki da va n›n daKa ra man lu (Kü çük Ner du ban lu) kö yü sa kin le riy le il gi li ol du ¤u gö rül mek te dir.Evâ hir-i fia ban 957/ 10 Ey lül 1550 ta rih li si ci le gö re; Ka ra man lu kö yü emi ni olanMeh med, kö yün ima m› Emir b. Ha san’› mah ke me ye ç› kar ta rak; ad› ge çen ima -m›n bu kö yün aha li sin den Mus ta fa b. Ab dul lah’›n ha n› m› Ay fle bin ti Da vut’u 3ta lak ile bo fla m›fl ol ma s› na ra¤ men tek rar hül le ile ay n› ki fli ye ni kâh la d› ¤› n› be -yan et mifl tir. Mah ke me he ye ti imam Emir’e du ru mu sor du ¤un da o da, mez kürMus ta fa’n›n Ay fle nam ha tu nu 3 ta lak ile bo fla d› ¤› n› ken di si ne bil dir di ¤i ni vebu nun üze ri ne “ben de ka d› ya gel düm bâ y›n ta lak bo fla d› de dim. Muh z›r Ra ma -


Üsküdar meyvecileri

209

zan’a ta n›fl dum” ve “mez bur Mus ta fa’n›n 3 ta lak ile bo fla d› ¤› Ay fle nam ha tu nuaha ra ni kâh et me den zev ci ola na ni kâh et düm, ha ta et mi flim” flek lin de be yan dabu lun du ¤u kay de dil mek te dir.165 21 fia ban 971/ 3 Ni san 1564 ta rih li iki ay r› ka -y›t tan Ka ra man lu kö yün den Ah med b. Ha san’›n ha n› m› Fat ma bin ti Meh -med’den bo flan d› ¤› gö rül mek te dir. Ay n› ta rih li bir bafl ka ka y›t ta Ah med’in bo -flan d› ¤› efli Fat ma’n›n 16 ya fl›n da ol du ¤u an la fl›l mak ta d›r.166

931/1524 ta ri hin de Ner du ban lu kö yün de ika met eden Ha tun Pa fla bin ti Ali’yeher ay 35 ak ça na fa ka ba¤ lan ma s› na mah ke me ce ka rar ve ril mifl tir.167 Evâ hir-iRe ceb 966/5 Ma y›s 1559 ta rih li iki ay r› si cil kay d›n da Ner du ban lu kö yün den Ra -ma zan b. ‹sa’n›n efli Ali k› z› Han za de’den bo flan ma s›y la k›z la r› Emi ne kü çük ol -ma s› ne de niy le ken di si ne “hakk-› h› zâ ne” ya ni sü tan ne ye ih ti ya c› bu lun du ¤un -dan bu gö re vi ifa et mek üze re ha la s› mah ke me ce gö rev len di ril mifl tir. An cak,Han za de bu ka ra ra iti raz ede rek, al t› ay l›k 360 ak ça l›k hak k›n dan fe ra gat et miflve k› z› Emi ne’yi on iki y›l na fa ka ve her han gi bir pa ra ta lep et me den bak ma yata lip ol du ¤u nu bil dir me si üze ri ne k› z› ken di si ne tes lim edil mifl tir.168

Ner du ban lu’dan Ha c› b. Ab dul lah, Ka ra göz’ün ök süz le ri ne ve kil ve va si ol du ¤uan la fl›l mak ta d›r (925/1519)169. 963/1556 ta rih li bir bafl ka ka y›t tan Ka ra man lu kö -


Mahsüllerini satan köylüler

210

yün den Ab di b. Da vud’un ye ti mi Ha lil’e va si ta yin olu nan Ali b. Sü ley man’›nva si lik ten fe ra gat et me si üze ri ne, bu gö rev Fat ma b. Dev let han’a ve ril mifl tir.170

XVI. yüz y›l da Üs kü dar fier’iy ye Si cil le ri’nde Özel hu kuk la il gi li tes pit edi len ka -y›t la r›n ta ma m› ke fa let le il gi li dir. Bu ke fa let le rin bir k›s m› al› nan borç pa ra vema la ve bir k›s m› da bi ri nin bir fle yi yap ma s› ge re kir ken yap ma d› ¤› tak dir de oifli ken di üs tü ne al ma ya ya ni “ke fil-bi’n-nefs” ile il gi li dir. Ke fa let ka y›t la r› n›n ta -ma m› Ner du ban lu kö yü ne ait tir.171

Ner du ban lu kö yün den Ali b. fia ban’›n 966/1559 y› l› n›n Re ceb ay› n›n so nu na ka -dar; 10–15 gün, köy “aha li si mu va ce he sin de” köy den ay r› l›p bafl ka bir ye re git -mek is te di ¤i ve bu is te ¤i nin ka d› si ci li ne kay de dil di ¤i gö rül mek te dir.172 Ad› ge -çen flah s›n böy le bir ta lep te bu lun ma s›, onun köy aha li si nez din de ba z› yü küm -lü lük le ri nin ol du ¤u hu su su nu dü flün dür mek te dir.

So nuç

Üs kü dar na hi ye si köy le rin den olan Ner du ban lu ve Ka ra man lu köy le ri XVI. yüz -y› l›n ilk çey re ¤i ile XVI. yüz y› l›n ikin ci ya r› s›n da ki za man di li mi için de nü fus -la r› h›z la ar tar ken bu dö nem den son ra d› fla r› dan ge lip ta r›m ve hay van c› l›k la u¤ -ra flan la r›n ve özel lik le çift lik sa hip le ri nin taz yi ki ile yer le flik halk bafl ka yer le regöç et ti ¤in den nü fus önem li öl çü de azal m›fl t›r. Ni te kim XIX. yüz y›l da kü çüm -sen me ye cek sa y› da ha ne sa hi bi nin Ner du ban lu kö yün de tar la, ba¤, bah çe ve ev -le ri ol ma s› na ra¤ men bafl ka yer ler de ika met et mek te dir. Ner du ban lu köy le rin de -ki nü fu sun ta ma m› Müs lü man Türk ler den olufl mak ta d›r. XIX. as r›n or ta la r›n daBü yük Ner du ban lu’da gö rü len 3 ha ne gayr-i Müs lim nü fu sun Ka d› köy’den ge lipbu ra ya yer lefl ti ¤i dü flü nül mek te dir. Kö yün nü fu su XIX. as r›n ikin ci ya r› s›n dan son ra Ana do lu De mir yo lu’nun in fla -s› (21 Ey lül 1872) ve Hay dar pa fla-Pen dik Ban li yö hat t› n›n ifl let me ye aç›l ma s› (17Ocak 1873), 1293/1877 Os man l›-Rus Har bi ve 1912’de Bal kan Har bi ile bir lik teRu me li’den göç eden hal k›n böl ge ye yer lefl me si so nu cun da Ner du ban lu kö yü -nün nü fu su nun bü yük oran da art t› ¤› gö rül mek te dir.173

XVI. ve XVII. yüz y›l lar da hal k›n önem li bir k›s m› zi rai alan lar da hu bu bat ürün -le ri ye tifl ti rir ken ve k›s m› da hay van c› l›k la u¤ rafl mak ta d›r. XIX. yüz y›l da ta r›mve hay van c› l› ¤›n ya n›n da, ba¤ c› l› ¤›n ön pla na ç›k t› ¤› tes pit edil mek te dir. XVI II.yüz y› l›n son la r›n dan iti ba ren Ner du ban lu ve çev re si, ba¤ ve bah çe le rin yo ¤un -lu ¤un dan do la y› bir say fi ye ye ri gö rü nü mü ser gi le me ye bafl la m›fl t›r.Ner du ban lu köy le rin de ya fla yan hal k›n önem li bir bö lü mü nün ge lir se vi ye si niniyi bir du rum da ol du ¤u tah rir, ka d› si cil le ri ve te met tu at ka y›t la r›n dan or ta yaç›k mak ta d›r. Hal k›n sos yal ya flan t› s› n›n ol duk ça ha re ket li ol du ¤u, sos yal olay la -r›n yo ¤un lu ¤un dan tes pit edil mek te dir.


211

D‹P NOT LAR

1 Be di N. fieh su va ro¤ lu, Göz te pe, ‹s tan bul 1969, s. 12, 14; “Göz te pe”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si,‹s tan bul 1993, III, 414.2 Meh met Ner mi Has kan, Yüz y›l lar Bo yun ca Üs kü dar, ‹s tan bul 2001, I, 25–26; Ab dur rah man Tu fan toz, “Sel -çuk lu la r›n ‹s tan bul’u Gör dük le ri ‹lk Me kân: Üs kü dar”, Üs kü dar Sem poz yu mu I (23–25 Ma y›s 2003)-Bil di ri ler,‹s tan bul 2004, I, 38–39.3 fieh su va ro¤ lu, a.g.e., s. 13–14; Has kan, a.g.e., I, 28.4 fieh su va ro¤ lu, a.g.e., s. 17; Has kan, a.g.e., I, 480–481.5 Göz te pe sem ti nin ad› n› bu ra dan al d› ¤› ka bul edil mek te dir. Göz cü Ba ba lar la il gi li ola rak bk. fieh su va ro¤ lu,a.g.e., s. 14; Has kan, a.g.e., I, 28–30; Tu fan toz, “Üs kü dar’da Bir Sel çuk lu Ba ki ye si: Göz cü Ba ba Ka ra ca Ah medSul tan”, II. Üs kü dar Sem poz yu mu (12–14 Mart 2004)-Bil di ri ler, ‹s tan bul 2005, II, 566–575.6 fieh su va ro¤ lu, a.g.e., s. 18; Has kan, a.g.e., I, 481.7 fieh su va ro¤ lu, a.g.e., s. 14, 16; Has kan, a.g.e., I, 30; “Göz te pe”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, III,415.8 ‹s ma il Hak k› Uzun çar fl› l›, Os man l› Ta ri hi, An ka ra 1982, I4, 372, 399.9 F. R. Has lok, Bek ta flî lik Tet kik le ri (trc. Ra g›p Hu lu sî), An ka ra 2000, s. 15; Has kan, a.g.e., I, 481; “Göz te pe”,Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, III, 415; Je an-Lo uis Bac que-Gram mont, Thi erry Zar co ne, Ed hem El -dem, Fre dic Hit zel, Mic hel Tuchsc he rer, Hans-Pe ter La qu eur, Ni co las Va tin, “Mer di ven köy Bek ta flî Tek ke si-I”, (trc. Ali Ak tafl, Di dem Çan ka ya), http://www.hbek tas.ga zi.edu.tr/der gi/31_35_ya zi lar/sa yi_33/22ak tas.htm(18.07.2007), s. 6/25; ” Bek ta flî li ¤in Ya sak lan ma s›”, http://www.ale vi bek ta si.org/ta ri hi11.htm (17.10.2007).Tek ke, Sul tan Ab dü la ziz 1861’de tah ta geç tik ten son ra es ki sa hip le ri ne ge ri ve ril di ve tek ke nin ye ni den can -lan d› ¤› be lir til mek te dir. An cak tek ke 1925’te Va k›f lar ida re si ne in ti kal et mifl, 1965’te res to re edi le rek 1975’teBa kan lar Ku ru lu ka ra r› ile kul la n› ma aç›l m›fl t›r (bk. Er sin Kal kan, “‹s tan bul Tek ke le ri Ge zi si”, http://hu rar -siv.hur ri yet.com.tr/gos ter/ha ber.aspx?id=5834188&p=2 (17.10.2007).10“Göz te pe”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, III, 415; M. R› fat Ak bu lut, “Mer di ven köy”, Dün den Bu gü -ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, ‹s tan bul 1994, V, 395.11 Ek rem Tak, Üs kü dar Ka d› l› ¤› 1 Nu ma ra l› fier’iy ye Si ci li (919–927/1513–1520), (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver -si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü, 1999), s. 3, 36, 37.12 Bafl ba kan l›k Os man l› Ar fli vi (=BA), Tah rir Def te ri (=TD), nr. 438, s. 786.13 BA, TD, nr. 436, s. 358; BA, TD, nr. 630, s. 528; BA, TD, nr. 733, s. 183; Ta pu-Ka dast ro, Ku yûd-› Ka dî me Ar -fli vi (= TK.KKA), TD, nr. 49, s. 246b.14 Bk. BA, TD, nr. 630, s. 654; TK. KKA, TD, nr. 579, s. 57b. 15 BA, TD, nr. 438, s. 785–794; BA, TD, nr. 436, s. 282–393; BA, TD, nr. 630, s. 46–48; BA, TD, nr. 733, s.139–207; TK.KKA, TD, nr. 49, s. 216b-265b; TK.KKA, TD, nr. 579, s. 20b-97b. 16 ‹da rî-as ke rî ve ida rî-ka zaî ay› r›m ile il gi li ola rak bk. Ah met Gü nefl, Tah rir Def ter le ri’ne Gö re XVI. Yüz y›l Bafl -la r›n dan XVII. Yüz y›l Bafl la r› na Ka dar Ko ca eli San ca ¤›, (dok to ra te zi, 1994, An ka ra Üni ver si te si Sos yal Bi lim -ler Ens ti tü sü), s. 7–10.17 Tak, a.g.e., s. 3; Asi ye Y›l maz-Zey nep Süs lü, Üs kü dar Ka d› l› ¤› fier’iy ye Si cil le ri 3 No lu Def ter, (li sans te zi,2000, Mar ma ra Üni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü), s. 264.18 ‹s tan bul Müf tü lü ¤ü, Üs kü dar fier’iye Si ci li (=ÜfiS), nr. 84, s. 28, 77.19 Ah met Ta ba ko¤ lu-Ah met Ka la-Sa lih Ay nu ral-‹s ma il Ka ra-Eyüp Sab ri Ka la, ‹s tan bul Ah kâm Def ter le ri-‹s tan -bul Ta r›m Ta ri hi, ‹s tan bul 1997, I, 313–314, 345–346, 349–350, 357–358; ‹s tan bul 1998, II, 185.20 Gül fet tin Çe lik, 16–19. Yüz y›l Geb ze (Sos yo-Eko no mik Bir ‹n ce le me), Ko ca eli 2003, I, Tab lo no: 59, Tab lo no:109.21 ‹d ris Tu na, Te met tu at Def ter le ri’ne Gö re Kar tal’›n Sos yo-Eko no mik Ya p› s› (1844), (yük sek li sans te zi, Mar -ma ra Üni ver si te si Tür ki yat Arafl t›r ma la r› Ens ti tü sü, 2004), s. 14.22Tu na, a.g.e., s. 3. 1860 y› l›n da Mer di ven köy’ün muh tar l›k ha li ne ge ti ril di ¤i be lir til mek te dir (bk. Ak bu lut,“Mer di ven köy”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, V, 395).


212

23 fieh su va ro¤ lu, a.g.e., s. 8; Ak bu lut, a.g.e., V, 396.24 “Göz te pe”, ‹s tan bul Kül tür ve Sa nat An sik lo pe di si, ‹s tan bul 1983, III, 1833–1834; K. Ek rem Uy ku cu, Cum -hu ri ye tin 50. Y› l›n da ‹l çe le riy le Bir lik te ‹s tan bul, ‹s tan bul 1973, s. 316; “Mer di ven köy Ma hal le si ni Ta n› ya l›m”,http://www.mer so.org/mtah.htm (18.07.2007).25 Ak bu lut,”Mer di ven köy”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, V, 395.26 Ab dul lah Kü çü kön der, Üs kü dar fier’iy ye Si ci li nin 18 Nu ma ra l› Transk rip si yo nu, (li sans te zi, Mar ma ra Üni -ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2003), s. 11.27 Y›l maz-Süs lü, a.g.e., s. 104.28 Ta ba ko¤ lu-Ka la-Ay nu ral-Ka ra-S. Ka la, a.g.e., II, 191.29 http://www.muh ta r›m.web.tr/sah ra.htm_63k (20.10.2007). 30 Uy ku cu, a.g.e., s. 136; “Mer di ven köy Ma hal le si ni Ta n› ya l›m”, http://www.mer so.org/mtah.htm (18.07.2007).Ner du ban lu kö yü nün va k›f kö yü ol du ¤u ve bu köy den bi ri nin bo fla lan ye ri mü te vel li den ha ber siz zapt et mekis te me si üze ri ne kö yün ami li Ali b. fia ban’›n mü da ha le si ile bu ye rin vak fa ait ol du ¤u mah ke me ce tes cil edil -di (bk. Mer ve Ça k›r, Üs kü dar Mah ke me si nin 15.Nu ma ra l› fier’iy ye Si cil Def te ri (90. – 178. Va rak lar) (954–956/ 1547–1551), (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver si te si Fen- Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü,2003), s. 44.31‹s tan bul Müf tü lü ¤ü, ÜfiS, nr. 84, s. 28; Atil la Çe tin, “‹s tan bul’da ki Tek ke, Za vi ye ve Hân kah lar Hak k›n da1199 (1784) Ta rih li Önem li Bir Ve si ka”, Va k›f lar Der gi si, XI II (An ka ra 1981), s. 589.32 Y›l maz-Süs lü, a.g.e.,s. 264.33BA, TD, nr. 438, s. 786. 34 Bk. Tab lo: I.35 BA, TD, nr. 630, s. 528; BA, TD, nr. 733, s. 183; TK.KKA, TD, nr. 49, s. 246b.36 ‹s tan bul Müf tü lü ¤ü, ÜfiS, nr. 84, s. 28.37 Sa d›k Fet hi Çe tin, 466 Nu ma ra l› Üs kü dar fie ir’yye Si ci li, (yük sek li sans te zi, Mar ma ra Üni ver si te si Tür ki yatArafl t›r ma la r› Ens ti tü sü, 1997), s. 245.38 BA, TD, nr. 733, s. 183; TK.KKA, TD, nr. 579, s. 57b-58a.39 BA, TD, nr. 630, s. 528, 654. Ayr. bk. Tab lo: I.40 Gü nefl, a.g.e., s. 5–6.41 BA, TD, nr. 733, s. 183; TK.KKA, TD, nr. 49, s. 246b.42 Gü nefl, a.g.e., s. 29, 36, 55, 59, 60–61; a.mlf., “16. ve 17. Yüz y›l lar da Üs kü dar’›n Ma hal le le ri ve Nü fu su”,Üs kü dar Sem poz yu mu I (23–25 Ma y›s 2003)-Bil di ri ler, I, 55 Tab lo: I; a.mlf., “Üs kü dar Ha va li sin de ki Köy le rinSos yal ve Eko no mik Ah va li ne Da ir Bir Ör nek (16. Yüz y›l Bafl la r›n dan 17. Yüz y›l Bafl la r› na Ka dar Bul gur lu Kar -ye si)”, II. Üs kü dar Sem poz yu mu (12–14 Mart 2004)-Bil di ri ler, I, 44. 43 Gü refl, a.g.e., s. 63–65.44 Küb ra Ata, Üs kü dar Mah ke me si 15 Nu ma ra l› fier’iy ye Si ci li Def te ri ( 1–90. Va rak lar), (li sans te zi, Mar ma raÜni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2003), s. 37.45 BA, Mü him me Def te ri (=MD), nr. 5, 98/224.46 Ta ba ko¤ lu-Ka la-Ay nu ral-Ka ra-S. Ka la, a.g.e., I, 313; Çe lik, a.g.e., I, Tab lo no: 59, 109.47 Çe lik, a.g.e., I, Tab lo no: 59, 109.48 Tu na, a.g.e., s. 17 Tab lo: 1, 18 Tab lo: 2.49 Ak bu lut, “Mer di ven köy”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, V, 396.50“Mer di ven köy Ma hal le si ni Ta n› ya l›m”, http://www.mer so.org/mtah.htm (18.07.2007).51 BA, TD, nr. 438, s. 786.52 BA, TD, nr. 630, s. 654.53BA, TD, nr. 436, s. 358. 54 BA, TD, nr. 630, s. 528; BA, TD, nr. 733, s. 183; TK. KKA, TD, nr. 49, s. 246b.


213

55 1844’de Ner du ban lu kö yün de ki mes lek grup la r› ve mu af züm re ler hak k›n da ge nifl bil gi için bk. Tu na,a.g.e., s. 21, 26–27, 29, 31–33.56 Y›l d› r›m Di la ver-A. Han dan Ye ner-Nus ret Sön mez, Üs kü dar Mah ke me si 26 Nu ma ra l› fier’iy ye Si cil Def te ri1562–1564 (970–971), (1.-98. Va rak lar), (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel -ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2004), s. 53.57 Ha ti ce Ay y›l d›z-Öz lem Ero¤ lu-Vil dan Özer, Üs kü dar Ka d› l› ¤› 2 Nu ma ra l› fier’iy ye Si ci li (924–927), (li sanste zi, Mar ma ra Üni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2004), s. 78.58 Sa mi T› l›, “Ma hal le miz Mer di ven köy”, Ga ze te-Ka d› köy, Y›l 8, sa y› 403 (19 Ekim–25 Ekim 2007), s.2. 59 fieh su va ro¤ lu, a.g.e., s. 24.60 Ke nan Y›l d›z, 9 Nu ma ra l› Üs kü dar Ka d› Si ci li (940–942/1534–1536), (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü, 2002), s. 128–129.61 Di la ver-Ye ner-Sön mez, a.g.e., s. 253.62 Uy ku cu, a.g.e., s. 316; “Mer di ven köy, Ka d› köy”, http://tr.wi ki pe dia.org/wi ki/Mer di venk%C3%B6y(24.10.2007); “Mer di ven köy’ü Ta n› ya l›m”, http://www.mer so.org/mtah.htm.63 “Mer di ven köy Ma hal le si ni Ta n› ya l›m”, http:/www.mer so.org/mtah.htm 64 Bu mes ci din ge rek li ih ti yaç la r› n› kar fl› la mak üze re Ka s›m b. Ab dul lah’›n zim me tin de 400 ak ça ol du ¤u kay -de dil mek te dir ( bk. Zeh ra Ün lü türk, Üs kü dar Mah ke me si 13 Nu ma ra l› fier’i Si cil Def te ri (949–953), (li sans te -zi, Mar ma ra Üni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü, 2002), s. 91).65 BA, TD, nr. 438, s. 785–786.66 TK.KKA, TD, nr. 579, s. 57b.67 Va k›f lar Ge nel Mü dür lü ¤ü Ar fli vi (=VGMA), Va k›f Def te ri (=VD), nr. 635, s. 97.68 Ata, a.g.e., s. 67, 74, 82, 127.69 Ta ba ko¤ lu-Ka la-Ay nu ral–Ka ra-S.Ka la, a.g.e., I, 357–358. 70 BA, TD, nr. 436, s. 358.71 BA, TD, nr. 733, s. 183; TK.KKA, TD, nr. 49 s. 246b; Ze kai Me te, “Üs kü dar Ta ri hin den Bir Ke sit: Bul gur luKö yü nün Aziz Mah mud Hü da yi’ye Tem li ki”, Üs kü dar Sem poz yu mu I (23–25 Ma y›s 2003)-Bil di ri ler, I, 69.

72 BA, TD, nr.733, s.183; TK.KKA, TD, nr. 49, s. 246b.73 BA, MD, V, 203/503.74 Ömer Lüt fi Bar kan, XV. ve XVI. As›r lar da Os man l› ‹m pa ra tor lu ¤un da Zi raî Eko no mi nin Hu ku kî ve Ma lî Esas -la r›-Ka nun lar, ‹s tan bul 1943, I, 33. 75 bk. Tab lo: IV.76 Tab lo: IV. 77 bk. Tab lo: V. Na da sa b› ra k› lan top ra ¤›n mik ta r› ile il gi li ola rak bk. Tu na, a.g.e., s. 48 Tab lo: 17.78 Tab lo: VI.79 Ak bu lut, “Mer di ven köy”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, V, 396. 80 Tab lo: VI II.81 Tab lo: X.82 Tu na, a.g.e., s. 42–43 Tab lo: 16. 83 TK.KKA, TD, nr. 579, s. 59b. Bu de ¤ir me nin XX. yüz y› l›n bafl la r›n da Mer di ven köy Ca mi’inin yak la fl›k 100met re do ¤u sun da yer alan de ¤ir men le ay n› yer de ol du ¤u kuv vet le muh te mel dir.84 Ata, a.g.e, s. 44. 85 bk. Tab lo: XI.86 bk. Tab lo: XII.87 Tu na, a.g.e., s. 76 Tab lo: 27.88 Ay y›l d›z-Ero¤ lu, a.g.e., s. 103.


214

89 Ata, a.g.e., s. 37.90 Y›l d›z, a.g.e., s. 15.91 Ta ba ko¤ lu-Ka la-Ay nu ral-Ka ra-S.Ka la, a.g.e., II, 337–338.92 Ay fle Si rel-Ümit Si rel, “‹s tan bul Ken ti çi Ula fl› m›n da Bir Ana Ak tar ma Nok ta s› Ola rak Üs kü dar Mey da n›,Mar ma ray’›n Et ki le ri ve Mey da n›n Ge le ce ¤i Üze ri ne”, Üs kü dar Sem poz yu mu-IV (3-5 Ka s›m 2006)- Bil di ri ler, ‹s -tan bul 2007, I, 104. 93 “Mer di ven köy Ma hal le si ni Ta n› ya l›m”, http://www.mer so.org/mtah.htm. Mer di ven köy’ün ba t› s›n da bu lu -nan Fi kir te pe’ye do¤ ru uza nan ke sim de man d› ra bu lun mak tay d›. Bu ne den le yö re ye uzun sü re Man d› ra de -nil di ¤i ve bu gün Mer di ven köy ile Fi kir te pe’yi bir bi ri ne ba¤ la yan yo lun da Man d› ra Yo lu (Cad de si) ola rak ad -lan d› r›l d› ¤› bi lin mek te dir ( bk. Ak bu lut, “Me di ven köy”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, V, 395). 94 Tu na, a.g.e., s. 61 Tab lo: 24/1. 95 Ak bu lut, “Me di ven köy”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, V, 396.96 Tab lo: XV.97 Tab lo: XIV.98 Ün lü türk, a.g.e., s. 231.99 Ata, a.g.e., s. 247.100 Sa mi Ce be ci, Üs kü dar fier’iy ye Si cil le ri 20 Nu ma ra l› Def ter (1–100. say fa), (965–966/1558–1559), (li sans te -zi, Mar ma ra Üni ver si te si Fen - Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2003), s. 14.101 Ay y›l d›z-Ero¤ lu-Özer, a.g.e., s. 105–106.102 a.g.e., s. 301–306.103 a.g.e., s.103–105.104 a.g.e., s. 308–312.105 a.g.e., s. 345–346.106 a.g.e., s. 313.107 Y›l maz-Süs lü, a.g.e., s. 232/3.108 a.g.e., s. 240/1–241. Bu ka y›t lar da ya r›m müd ( 10 ki le) unun de ¤e ri nin 30 ak ça ola rak kay de dil me si buunun bu¤ day unu ol ma d› ¤› n›, muh te me len yu laf ya da mah lût ola rak de ¤er len di ri len ( hu bu bat ürün le ri ninka r› fl› m›n dan ) mah sul den el de edil mifl ol ma l› d›r. Ni te kim 1561’de bir ki le bu¤ da y›n tah rir k›y me ti nin 3 ak -ça dan da ha dü flük ol du ¤u dü flü nül me mek te dir.109 Ya se min Da¤ dafl, Üs kü dar Mah ke me si 5 Nu ma ra l› fier’iy ye Si cil Def te ri ( 930 – 935 ), (li sans te zi, Mar ma -ra Üni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü, 2002), s. 108–109.110 Ün lü türk, a.g.e., s. 229–231.111 Nu ray Ur kaç, Üs kü dar Ka d› l› ¤› 14 Nu ma ra l› fier’iy ye Si ci li (953–955), (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver si te siFen- Ede bi yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü, 2002), s. 31–32.112 a.g.e., s. 10.113 Y›l maz-Süs lü, a.g.e., s. 137/2.114 Ömer Fa ruk Ba ha d›r, Üs kü dar’›n 12 Nu ma ra l› fier’iy ye Si ci li’nin Transk rip si yon, (li sans te zi, Mar ma ra Üni -ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü, 2002), s. 26.115 Ün lü türk, a.g.e., s. 218.116 Meh met Sa lih Bul ¤a, Üs kü dar fier’iy ye Si cil le ri’nden 19 Nu ma ra l› Def te rin Transk rip si yo nu, (li sans te zi,Mar ma ra Üni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2003), s. 60.117 ‹n ci Ay d›n, Üs kü dar Mah ke me si 20 nu ma ra l› fier’iy ye Si ci li Def te ri (H. 966), (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver -si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2003), s. 109.118 ‹s tan bul Müf tü lü ¤ü, ÜfiS, nr. 84, s. 28, 29.119 ‹s tan bul Müf tü lü ¤ü, ÜfiS, nr. 84, s. 77.120 Ay y›l d›z-Ero¤ lu-Özer, a.g.e., s. 257.


215

121 Ce be ci, a.g.e., s. 72.122 Ay d›n, a.g.e., s. 52.123 Da¤ dafl, a.g.e., s. 158–159.124 Ça k›r, a.g.e., s. 49–50.125 Kü çü kön der, a.g.e., s. 72–73. Mer di ven köy su ku yu la r› ile mefl hur bir yer dir. Bu köy de Bi zans l› lar dö ne -min den kal ma “ku ru, harç s›z, tafl ör me li bos tan ku yu la r› ve sar n›ç la r›” bu lun du ¤u be lir til mek te dir (bk. T› l›,“Ma hal le miz Mer di ven köy”, Ga ze te-Ka d› köy, Y›l 8, Sa y› 403, s. 2).126 Ata, a.g.e., s. 37.127 Tak, a.g.e., s. 25; Y›l maz-Süs lü, a.g.e., s. 86/1; Ün lü türk, a.g.e., s. 24. 128 Tak, a.g.e., s. 37.129 Ah med Re fik, Oni kin ci Asr-› Hic rî’de ‹s tan bul Ha ya t› (1689-1785), ‹s tan bul 1988, s. 175.130 Ak bu lut, “Me di ven köy”, Dün den Bu gü ne ‹s tan bul An sik lo pe di si, V, 395.131 BA, Mil lî Em lak tan Dev ra l› nan Def ter ler, nr. 11, s. 39 ( çe vi ri ya z› s›: III. Se lim’in Ruz na me si, haz. AdemMeh me to¤ lu-Se mih Cey lan, 2000).132 “Ka ra man Çift li ¤i Me si re si”, http://www.us ku dar-bld.gov.tr/por tal/reh ber/tl.jsb? (04.11.2007).133 Tak, a.g.e., s. 25.134 Y›l maz-Süs lü, , a.g.e., s. 86/1.135 Tak, a.g.e., s. 185.136 Ün lü türk, a.g.e., s. 24.137 Ay d›n, a.g.e., s. 112.138 Y›l maz-Süs lü, a.g.e., s. 118/2.139 Da¤ dafl, a.g.e., s. 28. 140 Ce be ci, a.g.e., s. 62; Ay d›n, a.g.e., s. 105.141 Ha mi de Gök tafl, fier’iy ye Si cil le ri-Üs kü dar Ka d› l› ¤› 7. Def ter ( 936-938), ( li sans te zi, Mar ma ra Üni ver si te siFen-Ede bi yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü, t.y.), s. 6; Y›l d›z, a.g.e., s. 127.142 Ata, a.g.e., s. 251.143 ‹s tan bul Müf tü lü ¤ü, ÜfiS, nr. 51, s. 54b.144 Tak, a.g.e., s. 177.145 Ce be ci, a.g.e., s. 62.146 Ün lü türk, a.g.e., s. 104. 147 fien gül Ya par, Üs kü dar Ka d› l› ¤› 25 Nu ma ra l› fier’iy ye Si ci li (H.965-970), (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver si te -si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2007), s. 111–112.148 Tak, a.g.e., s. 36.149Or han Gül te kin, Üs kü dar’›n 17 Nu ma ra l› fier’iy ye Si ci li’nin Transk rip si yo nu, (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver -si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2003), s. 62–63.150 Ata, a.g.e., s. 44.151 Ay d›n, a.g.e., s. 109.152 Y›l maz-Süs lü, a.g.e., s. 154/2.153 Gök tafl, a.g.e., s. 45.154 Y›l d›z, a.g.e., s. 15.155 Elif Y›l maz, Üs kü dar Ka d› l› ¤› 31 Nu ma ra l› Si cil Def te ri (1-34. Va rak lar), (Hic ri 973-977), (li sans te zi, Mar -ma ra Üni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Bil gi ve Bel ge Yö ne ti mi Bö lü mü, 2007), s. 109.156 Da¤ dafl, a.g.e., s. 33.


216

157 Gök tafl, a.g.e., s. 27.158 Sü mey ye Ak ça, Üs kü dar Ka d› l› ¤› fier’iy ye Si cil le ri 8 No lu Def ter, (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver si te si Fen-Ede bi yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü, 2002), s. 131. 159 Bul ¤a, a.g.e., s. 59-60.160 Ya par, a.g.e., s. 142.161 Kü çü kön der, a.g.e., s. 135.162 Ay y›l d›z-Ero¤ lu-Özer, a.g.e., s. 137. Ay r› ca bk. Y›l maz-Süs lü, a.g.e., s. 250/1.163 Y›l maz-Süs lü, a.g.e., s. 230/2-3; Da¤ dafl, a.g.e., s. 34; Gök tafl, a.g.e., s. 32; Y›l d›z, a.g.e., s. 131; Ce be ci,a.g.e., s. 75.164 Gök tafl, a.g.e., s. 37 ; Y›l d›z, a.g.e., s. 124; Bul ¤a, a.g.e., s. 60.165 Ata, a.g.e., s. 210–211.166 Di la ver-Ye ner-Sön mez, a.g.e., s. 308, 371–372.167 Da¤ dafl, a.g.e., s. 44.168 Ay d›n, a.g.e., s. 109, 110.169 Tak, a.g.e., s. 61, 233.170 Kü çü kön der, a.g.e., s. 72.171 Y›l maz-Süs lü, a.g.e., s. 250/1; Da¤ dafl, a.g.e., s.48, 54, 59; Y›l d›z, a.g.e., s. 87, 121; Ay fle Da na l› o¤ lu, Üs kü -dar Ka d› l› ¤› fier’iy ye Si ci li 10 No lu Def ter (942-945/1535-1538), (li sans te zi, Mar ma ra Üni ver si te si Fen- Ede bi -yat Fa kül te si Ar fliv ci lik Bö lü mü, 2002), s. 8; Ce be ci, a.g.e., s. 62. 172 Ay d›n, a.g.e., s. 97.173 fieh su va ro¤ lu, a.g.e., s. 9, 30.


merdivenköy’de sosyal ve iktisadî hayat

Documents