menaxhmenti bankar

Copyright © 2010 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

Menaxhmenti bankar

Copyright © 2010 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.10-2

Përmbajtja

• Parimet themelore të menaxhmentit bankar,• Menaxhmenti i likuiditetit, • Menaxhmenti i aseteve, • Menaxhmenti i detyrimeve,• Menaxhmenti i përshtatshmëris së kapitalit,

• Menaxhmenti i riskut kreditor,• Menaxhmenti i norms së interesit. • Menaxhmenti i aktiviteteve jashtëbilancore.


Objektivat mësimore

• Të japë përkufizimin mbi parimet themelore të menaxhmentit bankar.

• Të ilustrojë mënyrën dhe parimet themelore të menaxhmentit bankar.

• Të japë përkufizimin mbi menaxhmentin e likuiditetit.

• Të shpjegojë rolin e menaxhmentit të aseteve.• Të shpjegojë rolin e menaxhmentit të detyrimeve• Të ilustrojë mënyrën e menaxhimit të përshtatshmëris

së kapitalit,• Të shpjegojë rolin e menaxhmentit të riskut kreditor • Të shpjegojë rolin e menaxhmentit dhe përcaktimit

të normës së interesit.• Të shpjegojë rolin e menaxhmentit të aktiviteteve

jashtëbilancore


Parimet themelore të menaxhmentit bankar

• Është plotësisht e qartë se kriteri i likuiditetit bie ndesh me atë të fitimit.

• Zgjidhja e kësaj dileme bëhet nga banka komerciale duke optimizuar nivelin e rezervave me atë të kredive.

• Është kjo arsyeja që bankat komerciale janë tepër të kujdesshme në kërkimin e fitimeve.

• Ato nuk synojnë fitime tepër të larta por fitime të harmonizuara me plotësimin e nevojave të likuiditetit.


Parimet themelore të menaxhmentit bankar (vazhdim)

• Bankat komerciale duhet të mënjanojnë dukurit si zgjedhja e keqe dhe risku i ndërgjegjes, përndryshe ato nuk do të jenë me fitim.

• Për këtë qëllim, banka komerciale zbaton parimet e mëposhtme të drejtimit të huave, parime që kufizojnë këto dy dukuri negative.


Parimet themelore të menaxhmentit bankar (vazhdim)

• Analiza e imët e informacionit dhe mbikëqyrja

• Specializimi në huadhënie• Mbikëqyrja dhe vendosja e klauzolave kufizuese

• Marrëdhëniet afat gjata me klientët • Linjat e kreditit• Kolaterali dhe bilanci i kompensimit• Racionimi i kreditit


Mënyra dhe parimet themelore të menaxhmentit bankar

• Zgjidhjen e kësaj dileme bazë, banka komerciale e siguron nëpërmjet drejtimit bankar që përfshin gjashtë komponentë kryesore:

– Menaxhmenti i likuiditetit, – Menaxhmenti i aseteve, – Menaxhmenti i detyrimeve,– Menaxhmenti i përshtatshmëris së kapitalit,– Menaxhmenti i riskut kreditor,– Menaxhmenti i norms së interesit.

• Në kuadrin e aktiveve, për vetë rolin kryesor e

veçoritë që kanë, një vend të rëndësishëm zë drejtimi i huave.


Menaxhmenti i likuiditetit

• Me drejtim të likuiditetit kuptojmë aftësinë e bankës komerciale për të plotësuar kërkesat e depozituesve në çdo kohë që dëshirojnë të tërheqin depozitat e tyre ose të bëjnë pagesa nëpërmjet lëshimit të çeqeve. Realizimi i këtij qëllimi nuk është fort i lehtë sepse ai bie ndesh me interesat e saj për fitime sa më të mëdha.


Menaxhmenti i likuiditetit (vazhdim)

• Banka komerciale mbështetet në një parim të njohur empirik, sipas të cilit, plotësimi i nevojave mesatare për tërheqje depozitash realizohet duke mbajtur vetëm një pjesë të depozitave si rezervë, kurse pjesa tjetër mund të jepet hua.

• Problemi është se sasia e tërheqjeve të depozitave mund të luhatet nga mesatarja dhe, në kushte të caktuara, luhatja mund të jetë mjaft e lartë.

• Në qoftë se banka komerciale nuk i përballon kërkesat për tërheqje, kjo mund të shndërrohet edhe në panik bankar, që çon në falimentimin e bankës.

• Prandaj, bankat komerciale janë tepër të ndjeshme ndaj nivelit të besueshmërisë që kanë depozituesit ndaj tyre.

• Banka komerciale përdor disa teknika kryesore të menaxhimit të likuiditetit.


Menaxhmenti i likuiditetit (vazhdim)

• Banka mban një pjesë të aktiveve në formën e rezervave parësore të cilat mund të jenë të detyrueshme dhe të tepërta.

• Rezervat e tepërta banka komerciale i mban pikërisht për të siguruar një shkallë të lartë likuiditeti me një kosto sa më të ulët.

• Në qoftë se bankës nuk i mjaftojnë këto rezerva për të përballuar tërheqjet atëherë ajo ka disa mundësi të tjera për të siguruar likuiditetin që i nevojitet.

• Në fakt ato janë teknika të posaçme të cilat i aplikon banka komerciale në rrethana të caktuara: – Pakësimi i kredive,– Shitja e kredive ekzistuese bankave të tjera,– Rezervat dytësore,– Huat me skonto,– Huat ndërbankare.


Menaxhmenti i aseteve

• Me drejtim të aktiveve kuptojmë përcaktimin e një portofoli aktivesh që siguron një fitim maksimal me një risk minimal.

• Drejtimi i aktiveve lidhet me realizimin e qëllimit kryesor të bankës komerciale, maksimizimin e fitimit.


Drejtimi i aktiveve realizohet nëpërmjet disa teknikave kryesore

• Sigurimi ose gjetja e huamarrësve të përshtatshëm që paguajnë norma më të larta interesi dhe kanë risk të ulët mospagimi.

• Bankat komerciale synojnë që një pjesë të rezervave të tyre ta përdorin për të blerë letra me vlerë, kryesisht shtetërore, që sigurojnë të ardhura relativisht të larta dhe kanë risk të ulët mosshlyerje dhe likuiditeti.

• Bankat komerciale diversifikojnë portofolin e aktiveve për të shmangur riskun e moskthimit dhe riskun e likuiditetit.

• Banka komerciale duhet të drejtojë edhe likuiditetin e aktiveve të saj duke plotësuar rezervat e detyrueshme më një kosto sa më të ulët.


Zgjedhja e keqe dhe risku i ndërgjegjes

• Huat zënë një peshë të madhe në portofolin e aktiveve të bankës komerciale.

• Banka duhet të japë hua të suksesshme me qëllim që të realizojë synimin e saj për fitime të larta.

• Në përcaktimin e parimeve kryesore që ndjek banka komerciale në dhënien e huave ajo ka parasysh dy koncepte të rëndësishme: zgjedhja e keqe dhe risku i ndërgjegjes.


Zgjedhja e keqe

• Zgjedhja e keqe në dhënien e huave ekziston sepse ata që janë me risk më të lartë për moskthimin e huave kërkojnë më shumë për të marrë hua.

• Prandaj, banka ka më shumë mundësi të vendosë tu japë hua atyre që janë më të mundshëm për të mos e kthyer atë.

• Huamarrësit me projekte me risk të lartë fitojnë shumë kur ato janë të suksesshme, prandaj janë edhe më këmbëngulës për të marrë hua.

• Nga ana tjetër, ata janë më pak të dëshirueshëm si huamarrës për bankën sepse kanë probabilitet të mos

e kthejnë huan.


Risku i ndërgjegjes

• Risku i ndërgjegjes në tregun e huave ekziston sepse huamarrësit priren të ndërmarrin veprime që janë të padëshirueshme për huadhënësin.

• Kur huamarrësi merr huan, ai ka shumë mundësi që të investojë në aktivitete me risk të lartë të cilat kur janë të suksesshme sjellin fitime të larta por, në të kundërt, gjë që ndodh shpesh, ai nuk do të jetë në gjendje ta kthejë atë.


Menaxhmenti i detyrimeve - pasiveve

• Me drejtim të pasiveve kuptohet sigurimi i mjeteve financiare të bankës komerciale me kosto sa më të ulët.

• Deri në vitet 60 të shekullit 20 drejtimit të pasiveve nuk i kushtohej ndonjë rëndësi e madhe, sepse në përgjithësi, pasivet merreshin të dhëna dhe synohej një drejtim optimal i aktiveve.


Menaxhmenti i detyrimeve – pasiveve (vazhdim)

• Kjo për dy arsye:

– Mbi 60% të burimeve të bankës i përbënin depozitat e çekueshme për të cilat me ligj nuk paguhej interes. Në këto kushte, konkurrenca midis bankave për të siguruar mjete financiare ishte e kufizuar, sepse nuk konkurrohej me çmime, por përdoreshin mjete të tjera si cilësia dhe llojet e shërbimeve. Rrjedhimisht, depozitat ishin të dhëna për çdo bankë.

– Nga ana tjetër edhe tregu ndërbankar në këtë periudhë ishte pothuaj i pazhvilluar dhe alternativat e bankës ishin të kufizuara.


Menaxhmenti i detyrimeve – pasiveve (vazhdim)

• Pas viteve 60 të shekullit 20 bankat e mëdha dhe me peshë në sistemin financiar filluan të kërkonin mënyra të reja për sigurimin e mjeteve financiare dhe, kështu, lindën huat ndërbankare dhe certifikatat e këmbyeshme të depozitave (CD) që emetoheshin nga këto banka me reputacion.

• Ky fleksibilitet në drejtimin e pasiveve bën që bankat komerciale të mos priren shumë nga depozitat si burimi kryesor i sigurimit të fondeve por t’i sigurojnë burimet financiare me alternativa të tjera. Kjo u siguron atyre mundësinë që të jenë agresive në rritjen e aktiveve duke gjetur mundësi investimesh me leverdi dhe pastaj, mbi këtë bazë, të sigurojnë pasivet e nevojshme.


Menaxhmenti i përshtatshmëris së kapitalit

• Më lart theksuam se banka komerciale redukton zgjedhjen e keqe dhe riskun e ndërgjegjes duke analizuar informacionin e hollësishëm dhe duke mbikëqyrur.

• Por përderisa këto aktivitete janë të kushtueshme, ekziston edhe mundësia që banka të mos i ndërmarrë ato duke cenuar interesat e depozituesve.

• Depozituesit janë të interesuar që banka të ndërmarrë aktivitetet që i sigurojnë shmangien e zgjedhjes së keqe dhe të riskut të ndërgjegjes dhe i garantojnë atyre marrjen e interesave dhe shërbimeve të premtuara.

• Kjo sigurohet kur banka komerciale mban një sasi të mjaftueshme kapitali i cili nuk e nxit atë të falimentojë sepse e bën falimentimin të kushtueshëm për atë.

• Një kapital i mjaftueshëm realizon pajtueshmërinë e interesave të depozituesve dhe të bankës duke i nxitur të sillen në të njëjtën mënyrë.


Menaxhmenti i riskut kreditor

• Bankat komerciale e kryejnë aktivitetin për të siguruar fitime sa më të mëdha.

• Këto fitime sigurohen duke mbajtur sa më pak rezerva dhe duke dhënë sa më shumë hua (kredi) të cilat sjellin interes.

• Risku kreditor përfaqëson rrezikun e humbjeve të bankës për shkak të moskthimit me kohë të kredive të dhëna publikut.


Menaxhmenti i riskut kreditor (vazhdim)

• Parimet themelore të menaxhmentit të riskut kreditor janë:– Analiza e imët e informacionit dhe mbikëqyrja

– Specializimi në huadhënie– Mbikëqyrja dhe vendosja e klauzolave kufizuese

– Marrëdhëniet afat gjata me klientët – Linjat e kreditit– Kolaterali dhe bilanci i kompensimit– Racionimi i kreditit


Menaxhmenti i normës së interesit

• Risku i normës së interesit përfaqëson ndryshimin e fitimit të bankës për shkak të ndryshimit të normës së interesit.

• Ai u bë më i theksuar sidomos në vitet 80 të shekullit 20, kur luhatja e tyre u rrit.

• Kjo bëri që bankat të shqetësoheshin më shumë për riskun e normës së interesit.

• Drejtimi i riskut të normës së interesit përfaqëson minimizimin e ndryshimit të fitimit për shkak të ndryshimit të normës së interesit.

• Risku i ndryshimit të normës së interesit rrjedh nga fakti që aktivet dhe pasivet kanë strukturë të ndryshme të afatit të maturimit.

• Aktivet dhe pasivet afatshkurtra janë të ndjeshme ndaj ndryshimeve të normës së interesit, ndërsa ato afatgjata janë të pandjeshme dhe supozohen me norma fikse interesi.


Menaxhmenti i normës së interesit (vazhdim)

• Si rregull, kur banka ka më shumë pasive se sa aktive afatshkurtra, rritja e normave të interesit ul fitimet dhe rënia e tyre rrit fitimet dhe anasjelltas.

• Duke qenë se bankat janë joriskpranuese (adverse risk), atëherë ato synojnë ta minimizojnë këtë risk duke garantuar fitime minimale dhe duke shmangur si humbjet e mundshme ashtu edhe fitimet më të mëdha të mundshme.

• Bankat janë të vetëdijshme se ato mbështeten në besueshmërinë e publikut (depozituesve).

• Çdo gjendje jo e mirë e bankës mund të shkaktojë panik bankar i cili çon në falimentimin e saj, prandaj ato janë tepër të ndjeshme ndaj riskut.


Menaxhmenti i normës së interesit (vazhdim)

• Norma e interesit përfaqëson çmimin e fondeve të huajtshme.

• Përcaktimi dhe llogaritja e normave të interesit ka rëndësi teorike dhe praktike sepse normat e interesit përbëjnë një ndër variablet më të përdorshëm të botës aktuale financiare.

• Për llogaritjen e normës së interesit, fillimisht, është e domosdoshme njohja e konceptit të vlerës aktuale dhe më tej do të analizojmë llojet kryesore të normave të interesit që përdoren gjerësisht në praktikë.


Llogaritja e normave të interesit –

Rendimenti deri te maturimi

• Prej disa mënyrave të zakonshme për llogaritjen e normave të interesit më e rëndësishmja është rendimenti deri te maturimi ose norma e interesit që njëson vlerën e tashme të marrjes nga instrumenti debitor me vlerën e saj të sotme.

• Duke qenë se ideja e llogaritjes së rendimentit deri te maturimi ka mbështetje të fortë ekonomike, ekonomistët financiarë mendojnë se rendimenti deri te maturimi ësht masa e saktë e normave të interesit.


Rëndësia e dallimit të normave reale dhe nominale të interesit

• Rëndësia e dallimit të normave reale dhe nominale të interesit buron nga norma reale e interesit, e cila pasqyron shpenzimin faktik të borxhmarrjes dhe me gjasë tregon më mirë motivet e debitimit dhe kreditimit, përkatësisht ndikimin e zhvillimeve në tregjet e kreditit mbi sjelljen e njerëzve.


Norma e interesit të tregut

• Norma e interesit të tregut, për një instrument të dhënë, përfaqëson atë normë skontoje që barazon vlerën aktuale të pagesave të ardhshme të këtij instrumenti me vlerën që përcakton tregu.


Normat e interesit të tjera

• Megjithëse norma e interesit të tregut është masa më e saktë e normës së interesit, për shkak të vështirësive të llogaritjes të saj, në praktikën financiare të tregjeve të obligacioneve, përdoren dy masa të tjera më pak të sakta dhe më të lehta në llogaritje: – Norma korente e interesit, dhe– Norma e interesit mbi bazë skontoje.


Menaxhmenti i aktiviteteve jashtëbilancore

• Meqë bankat u nënshtrohen proceseve të vazhdueshme të transformimit, ato për ditë e më tepër po aplikojnë edhe aktivitete të reja, që i kapërcejnë suazat e aktiviteteve depozitare-kreditore.

• Këto aktivitete dalin nga veprimtaria parabankare dhe shitblerjet kolaterale, andaj edhe emërtohen si aktivitete jashtëbilancore.

• Kështu, bankat sot po merren me shitjen dhe blerjen e letrave me vlerë (investime financiare), me punë dhe aktivitete të sigurimit dhe me shumë punë tjera, të cilat deri dje ishin veprimtari dhe aktivitete karakteristike për institucione të tjera financiare jobankare.

• Implementimi i këtyre aktiviteteve jashtëbilancore në afarizmin e bankave u paraqit si nevojë dhe kërkesë e momentit, meqë edhe institucionet e tjera financiare kishin penetruar me të madhe në aktivitete depozitare-kreditore, që ishin aktivitete tradicionale të bankave.

• U paraqitën në skenë edhe institucione të reja të specializuara për vlerësimin e aftësisë kreditore dhe të riskut kreditor të shoqërive, të cilat në mënyrë të caktuar ndërhynë në fushëveprimin e bankave.


Pyetje për diskutim ushtrime• Si përkufizohet dhe cili është roli i menaxhmentit

bankar?• Si përkufizohet menaxhmenti i likuiditeteve?• Cili është roli i menaxhmentit të likuiditeteve?• Shpjegoni rolin e menaxhmentit të aseteve?• Cili është roli i menaxhmentit të detyrimeve?• Shpjegoni rolin e menaxhmentit të përshtatshmërisë së

kapitalit të bankës?• Shpjegoni rolin e menaxhmentit të riskut kreditor?• Shpjegoni rolin e menaxhmentit të normës së interesit?• Cilat janë llojet e normave të interesit?• Si përkufizohet norma nominale e interesit?• Si përkufizohet norma reale e interesit?• Si përkufizohet norma e interesit të tregut?• Si përkufizohet norma korente e interesit?• Si përkufizohet norma e interesit mbi bazë skontoje?


Referenca bibliografike

• Peter Rose: Commercial Bank Management, 3d ed. Homewood, Illinois, Irwin, 1996.

• Joseph F. Sinkey: Commercial Bank Financial Management, 4th ed. New York: Macmillan, 1992.

• Timothy Koch: Bank Management, 2d ed. Fort Worth: Dryden Press, 1992.

• George Kaufman & Larry Mote: “Is Banking a Declining Industry? A Historical Perspective”, Federal Reserve Bank of Chicago Economic Perspectives, May-June 1994, pp.1-21

• Franklin Edwards & Frederic Mishkin: “The Decline of Trasditional Banking: Implications for Financial Stability and Regulatory Policy”, Federal Reserve Bank of New York, Economic Policy Review, July 1995, pp. 27-45.

• Roger LeRoy Miller, David D. VanHoose: “Modern Money and Banking”, Third Edition, McGraw-Hill International Editions, New York, 1993.

menaxhmenti bankar

Education