menaxhimi i mbetjeve tmenaxhimi i mbetjeve të ngurta ... · materialet e riciklueshme trajtimi...

Rr. Dervish Hima, Kulla ADA, AP 11, KP 2995, TiranePhone: +355 04 257809/8 E-mail: [email protected] Web page: www.co-plan.org

SHOQATA E KESHILLAVE TEQARQEVE TE SHQIPERISE

Menaxhimi i Mbetjeve të Ngurta Urbane

Ekonomia e Shkallës

Menaxhimi i Mbetjeve tMenaxhimi i Mbetjeve tëë Ngurta UrbaneNgurta Urbane

Ekonomia e ShkallEkonomia e Shkallëëss

MScMSc. . KonalsiKonalsi GJOKAGJOKACoCo--PLANPLAN

MbeshteturMbeshtetur nganga MinistriaMinistria e e IntegrimitIntegrimit EuropianEuropian dhedheInstitutiInstituti per per ShoqerineShoqerine e e HapurHapur –– OSI, BudapestOSI, Budapest



MSc Konalsi GJOKA [email protected]

PërmbajtjaKushKush ëështshtëë problemiproblemi nnëë menaxhiminmenaxhimin e e mbetjevembetjeve urbaneurbane

ZinxhiriZinxhiri i i menaxhimitmenaxhimit ttëë mbetjevembetjeve

SkematSkemat e e menaxhimitmenaxhimit ttëë mbetjevembetjeve -- politikatpolitikat

ImpaktiImpakti nnëë mjedismjedis dhedhe shshëëndetndet

InternalizimiInternalizimi i i kostovekostove eksternaleeksternale

FaturaFatura financiarefinanciare ppëërr asgjesiminasgjesimin e e mbetjevembetjeve urbaneurbane

EkonomiaEkonomia e e shkallshkallëëss dhedhe rajonalizimirajonalizimi




Kush është problemi në menaxhimin e mbetjeve të ngurtaurbane

Decentraliziminë kontekstin e menaxhimin mjedisor

DecentralizimiDecentraliziminnëë kontekstinkontekstin e e menaxhiminmenaxhimin mjedisormjedisor

DelegiminDelegimin e e kompetencavekompetencave ppëërrofriminofrimin e e shshëërbimeverbimeve

tektek pushtetipushteti lokallokal

Mungesa e standarteveMungesaMungesa e e standartevestandarteve

Mungesa e infrastrukturësdhe e mjeteve financiareMungesaMungesa e e infrastrukturinfrastrukturëëss

dhedhe e e mjetevemjeteve financiarefinanciare

Mungesa e studimeveekonomike sociale mjedisore

MungesaMungesa e e studimevestudimeveekonomikeekonomike socialesociale mjedisoremjedisore

Mungesa e planifikimit përasgjesimin e mbetjeve

MungesaMungesa e e planifikimitplanifikimit ppëërrasgjesiminasgjesimin e e mbetjevembetjeve

Vështirësia në zbatimin e politikavemjedisore apo të pershtatjes së politikave

në nivel qendror

VVëështirshtirëësiasia nnëë zbatiminzbatimin e e politikavepolitikavemjedisoremjedisore apoapo ttëë pershtatjespershtatjes ssëë politikavepolitikave

nnëë nivelnivel qendrorqendror




Hallkat e menaxhimit të mbetjeve urbane

GjenerimiGjenerimi

MbledhjaMbledhja dhedhe transportitransporti

AsgjesimiAsgjesimi i i mbetjevembetjeve

MinimizimiMinimizimi, , ripripëërdorimirdorimidhedhe riciklimiriciklimi

Norma e gjenerimit të mbetjeve urbane për banorPërbërja merceologjike e mbetjeveRegjistri i mbetjeve dhe monitorimi

Norma e gjenerimit të mbetjeve urbane për banorPërbërja merceologjike e mbetjeveRegjistri i mbetjeve dhe monitorimi

Kontrata ose nëpërmjet ndërmarrjeve bashkiakeShërbimi nuk mbulon gjithë siperfaqen administrativeNë zonat rurale sherbimi mungon fare Mungesa e standarteve

Kontrata ose nëpërmjet ndërmarrjeve bashkiakeShërbimi nuk mbulon gjithë siperfaqen administrativeNë zonat rurale sherbimi mungon fare Mungesa e standarteve

Aktivitete kaotike te pa orjentuara nga politikatPervec sektorit formal evidentohet edhe ai informalPasojat mjedisore dhe sociale

Aktivitete kaotike te pa orjentuara nga politikatPervec sektorit formal evidentohet edhe ai informalPasojat mjedisore dhe sociale

Bashkitë dhe komunat janë të detyruara me ligj, asnje metode trajtimiMbetjet depozitohen në fusha të hapuraImpakt i madh mjedisor dhe në cilësine e jetës

Bashkitë dhe komunat janë të detyruara me ligj, asnje metode trajtimiMbetjet depozitohen në fusha të hapuraImpakt i madh mjedisor dhe në cilësine e jetës




Menaxhimi i mbetjeve të ngurta urbane

Gjenerimi i mbetjeve të ngurta urbane(nga banorët, tregëtia dhe industria)

GjenerimiGjenerimi i i mbetjevembetjeve ttëë ngurtangurta urbaneurbane(nga banorët, tregëtia dhe industria)

Rigjenerimi/ripërdoriminë burim

Rigjenerimi/ripërdoriminë burim

Mbledhje e diferencuar

Mbledhje e zakonshme

Mbledhje me klasifikim

Fraksioniorganik

Fraksionii mbetur

Materialete riciklueshme

Trajtimibiologjik

Trajtimibiologjik

Impiantet e riciklimitImpiantet e

riciklimit

LandfillLandfill InceneratorIncenerator LandfillLandfill




Menaxhimi i mbetjeve të ngurta urbaneMinimizimi I mbetjeve

Riperdorimi

Riciklimi & Trajtimi Biologjik

Trajtimi termal pa rikuperim energjie

Trajtimi termal me Rikuperim energjie

Groposja

Landfill

Djegie pa rikuperim energjie

Djegie me rikuperim energjie

RiciklimRipërdorimMinimizimi i mbetjeve në burim

Impakt maksne mjedis

Impakt minimum në mjedis

Piramidae

mbetjevesipas

impaktit

Zgjidhje Makro

Zgjidhje Mikro

Vend depozitimi i pakontrolluar

Depozitimi i mbetjeve sipasnormave dhe standarteve

Trajtimi dhe procesimi

Riciklimi & rigjenerimi

Minimizimi

Shmangja

Menyr

a e tra

jtim

it




Gjëndja aktuale e vend-depozitimit të mbetjeve urbaneNdotësit mjedisor

Metalet e RëndaNdotësit organikë të qëndrueshëmPërbërjet organike volatile Pluhurat

NdotNdotëësitsit mjedisormjedisorMetalet e RëndaNdotësit organikë të qëndrueshëmPërbërjet organike volatile Pluhurat

Rrugët e ekspozimitFrymarjesZinxhirit ushqimorAbsorbimit (kryesisht lekures)

RrugRrugëëtt e e ekspozimitekspozimitFrymarjesZinxhirit ushqimorAbsorbimit (kryesisht lekures)

EfektetEfektet nnëë shshëëndetinndetin e e njernjerëëzvezveSëmundje të lëkurësProbleme me frymëmarrjenProbleme me sistemin e tretjesInfeksione te syve dhe veshëveProbleme me sistemin nervor qendror




Kosto që paguan shoqëria kur mbetjet nuk trajtohen

Faktori i emetimit(gr/ton)

Faktori i emetimit(gr/ton)

Volumi i mbeturinave(ton)VolumiVolumi i i mbeturinavembeturinave(ton)(ton)

Emetimet (gr) EmetimetEmetimet ((grgr) )

Popullsia e ekspozuar(μgr/m3) PopullsiaPopullsia e e ekspozuarekspozuar((μμgr/mgr/m33) )

Dëmtimet (nr)DDëëmtimetmtimet (nr)(nr)

Kosto sociale(mil €)KostoKosto socialesociale(mil (mil €€))

Faktori i ekspozimit(μgr/m3 per ton/vit)Faktori i ekspozimit(μgr/m3 per ton/vit)

Faktori i ekspozim-pergjigje(dëme/vit per μgr/m3)

Faktori i ekspozim-pergjigje(dëme/vit per μgr/m3)

Vlera monetare(€ per dëme)Vlera monetare

(€ per dëme)

Burimi i informacionitKostotShmangia e dëmeve

Cambridge (2003) – COWI (2000)

2 – 17 €/ton mbetjeShmangia e Dissamenity

COWI 2000 EC, DG Environment

1.52 – 2 €/ton mbetjeMbledhja dhe trajtimi i leksiviateve

Enviros 2004 25 – 45 €/ton CO2ekuivalent

Emetimeve të CO2

DEFRA UK 2000158 – 630 €/ton CH4Emetimeve të CH4

kosto totale për shoqerinë është nga 78,000 78,000 –– 360,000 360,000 €€/ha/ha

moshën dhe tipin e mbetjeve

distancat nga pellgjet nëntokësore dhepërshkrueshmërine e tokës

receptori i fundit i ndotjes




Incenerator apo Landfill sanitar ?




Politikat për Menaxhimin e Mbetjeve Urbane

1996 - Plani kombëtar për menaxhimin e mbetjeve urbane parashikonte ndërtimin e 12 landfilleve rajonalë

1999 – Parashikohen dhe miratohet ndërtimii 6 landfilleve në 6 qytete

2007 – Strategja kombëtare e mjedisitparashikon ndërtimin e 5 landfilleve rajonalëdhe të një sërë landfillesh që do të shërbejnëpër zonat rurale

Landfillet e propozuara




Faktorët që influencojnë koston e një landfilli

SasiaSasia e e mbeturinavembeturinave, e , e cilacila ndikonndikon nnëë ekonominekonominëë e e shkallshkallëëss

PozicioniPozicioni dhedhe kushtetkushtet gjeografikegjeografike

TopografiaTopografia e e venditvendit ppëërcaktonrcakton potencialinpotencialin e e thellthellëësissisëë

KlimaKlima ndikonndikon nnëë potencialinpotencialin e e krijimitkrijimit ttëë leksivjateveleksivjateve

DisponueshmDisponueshmëëriaria e e dheutdheut ndikonndikon kostotkostot e e mbulimitmbulimit ditorditor

AksesiAksesi i i rrugrrugëëveve ttëë transportittransportit impaktonimpakton mjaftmjaft investimininvestimin kapitalkapital

TeknologjiaTeknologjia e e ppëërdorurrdorur ((sistemisistemi i i tubacionevetubacioneve ppëërr mbledhjenmbledhjen e e gazitgazitdhedhe leksiviateveleksiviateve sisi dhedhe teknologjiateknologjia e e ppëërpunimitrpunimit ttëë tyretyre shkaktonshkakton njnjëërritjerritje ttëë kostoskostos ssëë landfillitlandfillit me 20me 20--30%)30%)

ZgjedhjaZgjedhja e e venditvendit me me karakteristikakarakteristika jojo ttëë miramira gjeologjikegjeologjike mundmund ttëë rriserrisekostonkoston e e landfillitlandfillit me me njnjëë faktorfaktor dydy oseose edheedhe mmëë shumshumëë




Kostot e landfillit

KostotKostot e e LandfillitLandfillit

KostotKostot e e ppëërvetrvetëësimitsimit

ttëë toktokëëss

ShpenzimetShpenzimetKapitaleKapitale

KostotKostot e e mbylljesmbylljesdhedhe mirmirëëmbajtjesmbajtjes

KostotKostot e e operimitoperimit

KostoKosto e e blerjesblerjes ssëë TokTokëëss

PPëërgatitjargatitja e e VenditVendit

AksesimiAksesimi i i rrugrrugëëss

PajisjetPajisjet e e ndryshmendryshme

SistemiSistemi gazgaz / / leksivjateleksivjate

TrajtimiTrajtimi i i gazigazi / / leksiviateleksiviate

MirMirëëmbajtjambajtja dhedhe fuqiafuqia punpunëëtoretore

MbulesaMbulesa ppëërfundimtarerfundimtare

KujdesiKujdesi pas pas mbylljesmbylljes

MonitorimiMonitorimi




Fatura financiare për asgjesimin e mbetjeve urbane

46.645,829,771Totali

10.261,282,322Totali

875,382Te tjera (analiza etj)12

51,653Mbulesa ditore11

82,654Amortizimet10

74,125Fuqia punetore9

198,508Mirembajtja8

Kostot e operimit

36.384,547,449Totali31,391,150

11.961,495,4137.001010,503,157Kujdesi pas mbylljes7

7.31914,0527.00106,419,919Kostot e mbylljes6

1.77220,6267.00101,549,587Mbledhja/trajtimi i leksiviateve5

0.88110,3137.0010774,793Trajtimi i biogazit4

11.221,402,7717.00109,304,249Punet ndertimore3

0.6987,1477.0010612,088Mjetet teknologjike2

2.54317,1267.00102,227,357Kostot e investimit1

€/t€/yr%€

Kosto specifikeKostot vjetore e aktualizuarNormaPBPKosto Totale




Fatura financiare për asgjesimin e mbetjeve urbane

39 ose 3.2 ne muaj36,800,00046800,0004,270,431Landfill

Kostovjetore

Euro

Kostospecifike

€/ton

Pagesa për familje€/vit

Mbetjet e gjeneruara

Ton/vit

Popullsia

Cdo vit fatura e një landfilli me kapacitet 125,000 ton/vitdo jetë € 6 M ndërsa për gjithë vendin duhet tëndrëtohen 6 impiante rajonalë

Kush do ta paguaj këtë faturë ? Në cilin nivel dhe në c’formë duhet të përgatiten dhezhvillohen projektet për menaxhimin e mbetjeveurbane?

Autoritetet qeveritare në nivel qëndror

Në nivelin rajonal dhe lokal

Struktura të ndryshme bashkëpunimi(Bashki + Komuna + Firma private )




0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

Peshkopi Kukes Lezhe Gjirokaster Kavaje Sarande Lushnje Berat Fier Korce Shkoder Elbasan Vlore Durres

Mije lek

0

5

10

15

20

25

30

35%

Totali i Shpenzimeve Nga keto: pastrim komunal Sa % ne buxhet zene shpenzimet per pastrimin

0

50

100

150

200

250

Peshkopi Kukes Lezhe GjirokasterKavaje Sarande Lushnje Berat Fier Korce Shkoder Elbasan Vlore Durres

Mije lek

0

10

20

30

40

50

60%

Nga keto: pastrim komunal Sa jane te ardhurat nga tarifa e pastrimit Sa % e kostos mbulohet nga tarifa

Kush do e paguajë faturen financiare për asgjesimine mbetjeve urbane ?




Parashikimi i kapacitetit të landfilleve dhe kostos së tyre

5110,173,837293,6400.272979,633Tirane

183,557,001102,6800.183484,358Fier

142,795,26080,7260.154431,120Elbasan

193,753,334108,2340.230393,557Durres

183,695,492106,6520.255362,235Vlore

142,818,98681,3950.191359,204Korce

112,263,85865,3720.164337,727Shkoder

91,778,28451,3260.191238,516Berat

71,388,30240,0930.172210,993Lezhe

51,069,08330,8760.140195,711Diber

51,050,65030,3420.164162,144Gjirokaster

3623,35218,0040.136115,233Kukes

ham3ton/vitton/banor/vit

Siperfaqja e Landfillit

Kapaciteti i LandfillitMbetjet e gjeneruara

PopullsiaQarku

0.0413.405,234,171500,000

0.0616.194,187,337400,000

0.0718.153,663,920350,000

0.0820.753,140,503300,000

0.0922.392,878,794275,000

0.1024.362,617,086250,000

0.1126.762,355,377225,000

0.1329.782,093,669200,000

0.1633.691,831,960175,000

0.2038.981,570,251150,000

0.2646.601,308,543125,000

0.3858.661,046,834100,000

0.3481.14785,12675,000

0.55109.04523,41750,000

0.74168.87361,70925,000

294.03209,36720,000

Kosto marxhinale

Kosto €/m3

Kapaciteti i landfilli

m3

Nr i banoreve qe u sherbehet




Ekonomia e shkallës

Kosto totale e landfillit per m3

0

50

100

150

200

250

300

0 500,000 1,000,000 1,500,000 2,000,000 2,500,000 3,000,000 3,500,000 4,000,000 4,500,000 5,000,000 5,500,000Kapaciteti i landfillit ne m3

€/m3




Diskutime

Menaxhimi i Mbetjeve Forma e Asgjesimit

Nivel Lokal Nivel Rajonal

Landfill Incenerator??




““Solid waste management and good governance Solid waste management and good governance are two sides of the same coinare two sides of the same coin……..

the state of solid waste management in a city is the state of solid waste management in a city is perhaps the best indicator of the state of urban perhaps the best indicator of the state of urban governancegovernance……..””

Sir David Wilson Sir David Wilson

menaxhimi i mbetjeve tmenaxhimi i mbetjeve të ngurta ... · materialet e riciklueshme trajtimi...

Documents