~=-· .. -. ·- . -·-· --'--.lll ¢;

~·

' .•• J • •

. , .. . . .-

ELEK. TROTEtfNICKl l"AK.ULTET

v

OSNOVIMENADZMENTA

- skripta -

c:Budimir 'l(ovaeevif :Novica 1(oroman

.: .. " . .. -~ . .: .... ' -

-1£NADZM~NTA (;!'"·· • -., •• •• ' · .• Novicq Koroman "' Budimir kovacevic .·

SADRZAJ

Menadiment 3

Preduzece 5

Preduzetnistvo i menadiment 9

Planiranje 10

Organizovanje 11

Votfenje 14

Kadrovski menadiment 15

OdluCivanje 16

Kontrola 18

Strateski menadiment ' 19

• - !· - -: . .. :::,: .

- 2-

OSNOVI MENADZMENTA Novica Koroman N Budimir kovacevic

I MENADZMENT

*Definicija Menad2ment se defini5e kao proces planiranja, organizovanja, vodenja i kontrole

rada clanova organizacije i koriseenja svih raspolozivih resursa u postizanju cifjeva organizacije.

Tri glavne uloge menadiera: 1. intcrpersonalna uloga menad7era 2. informaciona uloga 3. uloga onoga koji donosi brojne odluke

*Predpos ta vke menadimenta (utjesnog) da postoji stabilan drustveno-ekonomski i politicki sistem da preduzeea posluju u konkurentskim uslovrma privredivanja da se u vodenju preduzeea naglasak stavi na ekonomske kriterije poslovanJa da se teilste analize uspjesnosti pojedlnih faktora sa rada pomjera na znanje da se inovativnost nametne kao dominantna da postoji pravna sigurnost ulagaea da se stimulise privatna rnicljativa da se ogranici driavna kontrola ckonomije da se omoguCi dominacija dioniearskog kapitala da se privatna svojina nametne kao prlrodan oslonac robne proizvodnje da se osigura t rziste hartija od vrljcdnosti

*Nivoi menadimenta Top menadzment - postavlja ciljeve organizacije, krcira strategiju razvoja

organlzacije, dugorocne planove, ima najvecu odgovornost za stanje u organizaciji. Srednji novo menadzmenta - istovremeno stratezi i izvr5ioci. Operativni nivo menadzmenta - mcnadzeri u neposr~nom kontaktu sa lzvr$iocima

raznih zadataka

*Sadriaj menadi menta RazliCitosti sadriaja men. uslovljene su organizacionim nivoima menadzmenta.

Sadr£aj menadz. aktivnosti razlikuje se obzirom na: vremenski okvir koji treba uvazavati: nizi nivoi menadzmenta donose odluke kratkorocne prirode, dok visi nivol strateske odluke (5-10 godina) organizaciona odgovornost: iduci od v isih ka niskim org. Odgovornost se smanjuje znanje i sposobnost : 3. osnovne grupe znanja koje t rebaju menadzeri:

o tehn icka znanja iii sposobnosti o znanja u ophodenju s ljudima o administ rativna znanja

*Stru kt ura vremena menadiera

TOP

SREDNJI

OPERATIV:N1

Za menadzment na visim organlzacionlm nivoima karakteristican je veci utrosak v remena na planiranje i organizaciju a manj i na vodenje, kadrove i kontrolu.

- 3-

--- -

OSN£JVI MENADZMEIJTA Novica Koroman ~ Budimir kovacevic"'

* Menadiment pristupi U procesu ostvarivanja orgamzatomh etiJeva menadieri koriste razliote pnstupe:

UpravljanJe pomocu ctljeva: utvrdtvanJe i izvr'Savanje ostvarivih ciljeva Upravljanje pomoeu izuzetaka: kontrolna strategija koja smanjuje dijapazon menadz. aktivnosti, dok se poslovt izv..Savaju standardno, stgnala nema Upravljanje pomocu modela odlucivanja: strategija koja konstruise i simulise situacije Upravljanje pomocu odredenog stlla: izbor stila ponasanJa modela u odredenoj si tuaciji Upmvljanje podsticanjem konkurenctje: izmedu odjela, grupa, pojedinaca Upravljanje pomocu vodenJa I razvoJa: usavr$avanje znanja zaposlenlh Upravljanje pomocu informacionih sistema Upravljanje pomocu matriC<l: npr. za potrebe strateg ijskog upravljanja 1. ucesce na triistu, 2. rast triista Upravljanje pomofu pojednostavljivanja rada: nalazenje uspJeSnih metoda rada Upravljanje pomoeu organizacionog razvoja: unapredenje odnosa izmedu menadzera i zaposlenih Situacioni iii ekleticki menad.£menl: pristup zavisan od situacije

*Funkcije menadimenta planiranje organizovanje vodenje kadrovski menadzment kontrola Planiranje - formulisanje ci ljeva organizacije i razvoj strategija za njihova dostizanj e Organizovanje - menadzeri dizajniraju odgovarajuCi model organizacione strukture

koja ce omoguciti ostvarenje ciljeva Kadrovski menadiment - u skladu sa planiranim potr~ebama vrSi se izbor pravih ljudi Vodenje - uticaj menadzera na pojedlnce i grupe ljudi kako bi se ostvarili ciljevi Kontrola - omogucava menadzeru uvid u proces transformacije organtzact)e

-4 -

OSNOVI MENAQZ_I';IENTA . Novica Kor.oman ~ Budimir kovaceviC;.

II PREDUZECE

* Pravni oblici p red uzeca *Definicija preduzeca

Preduzece se definise kao samostalna privredna organizacija Ciji j e cilj proizvodnja i obavljanje usluga radi sticanja profita

Preduzece se javlja u tri osnovna oblika: lnokosno- vlasnistvo jedne osobe, najjednostavnij i oblik preduzeca, prednosti: jednostavna za osnivanje i prestanak, olaksana kontrola, potpuna sloboda vlasnika, poreske olaksice nedostaci: ogranicen i finansijski resursi, neogranicenaodgovornost, ograniceno stvaranje profita. Ortacko - pravno privredno udruzenje 2 iii vise osoba Prednosti: jednostavno organizovanje, poreske olaksice, mogucnost kredita ... Nedostaci: neogranicena odgovornost, tesko pronalazenje novih ortaka, mogucnost konflikta Korporacije - najslozeniji oblik preduzeea. Inkorporirano preduzece - pravni entitet u potpunosti odvojen od njegovih vlasnika Prednosti: ogranicena odgovornost, permanentnost poslovanja Nedostaci: visoki porezi, publikovanje ?informacija?

Postoji v ise vrsta korporacij a: javne privatne - dionice nisu dostupnena trZistu ( <500 dionicari .. s· korporacije - <3 5 d ionicara) neprofitne (R1V) ?subsidijarne? - vlasnistvo druge korporacije (Holding kompanija)

* Neprofitne organizacije , kriterijum za razgran icenje profi tne od neprofitne j e ciljna f-ja (npr. profit) neprofitne imaju ?nelukrat ivne? ciljeve, u vlasnislvu su drzave, na usluzi gradanima ( npr. skole, bolnice)

*Preduzeca kao organizacion i poslovni sistem: Poslovni sistem se moze rasclaniti na 3 podsistema:

izvodacki ( osnovni) upravlja&i informacioni

*Ciljevi funkcionisanja preduzeca: Se definise kao stanje i rezultati preduzeca koji se zele dost ici u zadatom vremenu,

uz pomoc odredenih aktivnosti i ulaganj ima profitabilnost, rast, trZisno ucesce, drustvena odgovornost, dobrobit zaposlenih

*Funkcije cilja Tri osnovne funkcije ciljva organizacije su :

usmjeravajuca - menadzeri na osnovu ciljeva upravljaju organiz:acijom motivirajuca - uz pomoc ciljeva motiviraju pojedince kontrolna - cilj evi sluze za kontrolu uspjesnosti

*Konfliktnost ciljeva Javlja se izm edu poj edinih organizadonih dij elova, razliCitih interesnih grupa, clanova

o rganizacije ...

- 5-

. .. .OSNOVI MENADZMENTA

*Izvo r i konfliktnosti: kompleksna struktura organozaoje adaptivno kreativni proces

• Novica Koroman_ ~_Budif'lllir:..kovacevic •

Konfliktnost je najcesce definisana ieljom za sticanjem profita po svaku cijenu.

* Vrs te konflikta sticanJe kratkorocnih efekata VS (versus) dugoroenog rasta zalaganJe za povecanJe prodaje VS razvoJnih napora profi tni ciljevi VS ncprofitmh rast VS stabllnost nizak rizik VS visokog ri zika

Od menadzera se oeekuje da na vrijeme uoC. kontlikt, prepoznaju njegovu sustinu ne dozvole da preraste u problem.

*Prevladavanje konflikta decentrali7aclja - nadlezni lektori ostvaruju pregovaranje - izmedu top menadzera i menadzera nadleinih sektora sekvencijalno tretiranje problema - top menadzment utvrduje nove priorltete koriscenje organizadone fleksibilnosti - mjerl se viskom raspolozivih resursa

*Principi formulisanja ciljeva ciljcvi moraju biti precizno definisani i lako rawmljivi cilj t reba da bude u formi konkretne velicine koja se zeli postki ciiJ sluzi kao strdstvo kontrole pri donosenju odluke ciljevi treba da su realm i dostizni ciljevi treba da su svima poznati i dati u pismenoj formi svi ciljev i treba da su usmjeren i u is tom pravcu ciljevi t reba da su teski ali ostvarlj jivi

*Stej kholderi su pojedinci i grupe koji imaju iste ciljeve u organizaciji Intcmi (menadzment, vlasnid akcija, zaposlenik, ... ) Eksterni (potrosao, dobavljaci, vlada, sindikat, ... )

*Eflkasnost preduzeca (organizacije) Je sposobnost da se u ostvarivanj u organizadonih clljeva ulaganja svedu na

najmanju mogucu mjeru, tj radirtl stvari na pravi nacin E=O/I (output/input)

*Efektivnost preduzeea - raditi prave stvari Vezuje se za pravilan izbor ciljeva i predstavlja spoljnu odluku poslovnog sistema.

Radi se o prilagodavanj u sistema okruzenju, sto podrazumjeva pravilan izbor cilj eva i nj ihovo rangiranje.

Pokazatelji efikasnosti - profitabilnodt, stepen zadovofjenja potreba za proizvodima i uslugama, kvalitet, trtisno uccSte, ...

*Efikasnost menadiera Se moze iskazati kao njegova sposobnost da u procesu dostizanja zeljenih cifjeva

organizacije sve raspolozive resurse iskoristi na najbolj i mogua nacin.

*Efektivnost menadiera Se iskazuje sposobno5eu menadzerskog tima da izabere prave ciljeve organizacije

omoguci njihovo ostvarenje.

- 6 -

·: OSNOVI MENADZMENTA . _ Novica Korpman ~ Bucfiwir koyacevic

* Prof i t Sredisnja osa ekonomskog sistema. To je novae koji vlasnik ostvari profajom

prorzvoda iii usluga, a koji mu preostane nakon podmirenJa tro5kova. Vlasmk brzmsa mora tnvestlrati na prodaju. lnvestirdju.:i ou rizikuje da bude neuspj~n. pa stoga kaiemo da je profit nagrada za rizik koji je preduzetnik preuzeo.

Profit sc moie os definisati kao zarada koja preostane firmi nakon sto troskovi poslovanja budu podmirenr.

Eksplicitni - rewltat nabavljenlh rcsu rsa, isptata zarada, obracun amortiLacija, zn konske obaveLe.

Jmplicitni - oportunitetn i troskovi (irnpticitna ko????)

• Konkurentnost Predanost u biti proizilazi rz vrrjednosti· koju je preduzece sposobno ostvaritr :za

korisnrke njegovih proizvoda. Bit konkurisanje je sadr.i:ana u razlrcitosti tj. ietji da se radi drugaoje, da se nudi neSto novo i obavezno boiJe od drugih. Postoje 2. nacina sticanja konkurentske prednosti

Pomocu snizenja troskova Na bazi diferencije - dodavanje proizvodu takvih osobrna koje mu poveeavaju vrijednost ina visem nivou zadovotjavaju kupceve potrebe.

Strategija fokusiranj a - orjent acija poslovne ??? na odredene segmentc prorzvoda tr-Ziste

*Uioga profita Profit prcdstavlja vi5ak prihoda nad troskovima postovanja Prof it slu7i kao regulator efikasnosti i efektivnosti Profitabilne kompanije imaju bolje mal crijatne i ljudske resurse od Profit stuzi kao alokator resursa Zbog profita proizvode se stvari koje kupci najvisc traze Profit sluzi kao naknada za koriscenje kapitala Profiti su drustveno kor isni Kompem:adja vlasnicima za utozeni kaprtal

• Sav profit ide u vlasnikov dzep. S tim u vezi mogu se naglasit 13 osnovne f-je protita

1. stednja za prezivljavanje u lo~im vremenima 2. ponovno investiranje u firmu 3. nagrada za preu:zeti nzik

*Zivotni ciklusi preduzeca Bitno je prepoznavanje faze u koj oj se novoosnovano preduzece nalazi, zbog promjene clljeva organizacije.

prodaj a i p rofit

p rofit birokratija prodaja i udio na trzistu

Cilj evi u toku zivotnog ciklusa preduzeca

-7-

OSNOVI MENADZMENTA .. Novica .Koroman ~ B,udimir kovac~vic ·

Poznavanje zivotnog ciklusa je vazno iz 2 razloga: 1. mjenjaju se ci ljevi preduzeca u pojedinim fazama 2. menadzment se usredsreduje na probleme u trenutnom stadijumu zivotnog ciklusa

Starenje je proces koji moze da se odgodi, a uspjeh menadzera zavisi od toga u kojoj mjeri ce uspjeti eliminisati uzroke starenja i podmladiti organizaciju.

II> .i?

~ zivotni ciklus e preduzet. izgr _kolektiva formalizacija razvoj_strukt.

Efektivnost u toku zivotnog ciklusa.

*Upravljanje rastom preduzeca Odr:Zivi (povecanje imovine finansira se iz profita) Pretjerani (povecava se zaduzenost, prodaju se nove akcije) Usporeni (ne raste moguCim tempom, iako irna kesa)

*Nova ,formula" funkcionisanja p oslovnog sistema Strate$ki izvor prihoda su znanje i informacije.

Ekonomija se prilagodila novorn poimanju svijeJ:a gdje dominiraju znanje informacije. Tnformacija·je ta koja dodatno mijenja proces i sadriaj rada.

Proces funkcionisanja koji se odvija u poslovnom svijetu se mjenja od

OUTPUT=f(RAD, PREDMETI RADA, SREDSTVA ZA RAD) u

OUTPUT:=f(RAO, PR. RADA, SR. ZA RAD, KAPITAL, ZNANJE, INFORMACIJE)

Informacija se ogleda u tome sto se sa sve manje, ali znanjem interpretiranog rada, proizvoc!i sve vise i kvalitetnije, uz manji utrosa materijala i energije po jedinici OUTPUT A.

-8 -

OSNOVI MENADZMENTA Novica_Kor9mcn ~ Budimir kovccevic

II[ PREDUZETNISTVO I MENADZMENT

*Preduzetnik-preduezetnistvo mJe nlkakva profesija. To Je sposobnost koja potpuno nezavisno od vlasnist va nad kapotalom prcdslavlja

inicoJatlvu, autoritet, predvidanje o vodstvo. Ova sposobnosl je vise stvar volje nego intelekta.

"'Preduzetnistvo - (u najsirem smislu) Oznacava sposobnost neke osobe cia lapazi povoljnu priliku zu posao, da priku pi

kapital potreban da se ta prilika iskoristl I da zapocne neki posao preduzimajucl rlzlk da nece uspjeti ali u nadi da ce postiCi uspjeh, da smisiJa, razvija i pravi nove I profitabifne idcje.

•

-9-

OSNOVI.MENAQ?_t:tEN.Ti Novlca Koro.man "' Budimir f>o'Vacevic

IV PLANIRANJE

*Pianiranje Je bazicni proces menadzmenta unutar koga se vrsi izbor dljeva i specifikacija naCina ne koje se oni mogu ispuniti. Ono pomaze menadzerima da bi se organizacija adaptirala na promjene ida sagledaju buducnost.

*Potreba za planiranjem u organizaciji Porast vremenskog raaspona izmedu momenta donosen]a ad luke i buduCih rezultata Porast organizacione kompletnosti i interne meduzavisnosti organizacionih dijelova RastuCi uticaj eksternog okruzenja Planiranje utice na kvalitet ostalih aktivnosti menadzmenta

*F<Jze u procesu planiranja

FAZA I II III IV

utvrdivanje ocjena identifikacija

razvoj pravaca -> postojeCeg -> prednosti 1 ->

ciljeva S!<Jnja ogranitenja akcije

t 1 t t

*Vrste planova 1. S obzirom na nivo na kmome se donose

Top menadzment ~ strate5ki plan Srednji novo menadzmenta ~ administrativni plan Operativni nivo menadzmenta ~ operativn i plan

2. s obzirom ucestalost koriscenja Ustaljeni 7 rjesavanje svakodnevnih problema Posebni plan ~ specifican problem

3. S obzirom na period za koji se donose Dugorocni ~ S godina Srednjorocne ~ 1-S godina Kratkorocne ~ nekoliko sati pa do nekoliko mjeseci

4. S obzirom na podrucje organizacije na koje se plan odnosi Globalni ~ obuhvataju organizadju u cjelini Divizioni 7 planovi pojedinih organizacionih dijelova Funkcionalni ~ planovi pojedinih funkcionalnih podrucja Planovi pojedinih poslovnih jedinica

- 10 -

v

impemcntacija · > plana

...

OSNOVIMENADZME~ Novica Koroman ~.Budimir kovacevic

v ORGANIZOVANJE

*Organizacija proslosti kaookterisala je: traJnost org. ri)eSenja, usmJerenost prema unutra, primarana usmjerenost na nacionalno trziste, h1jeoorhijski odnosi, plansko rukovodcnje, sveobuhvatna org. rcgulacija.

*Organizaciju sadasnjosti i usmjercnost na okohnu, globalna stoone prcduzetnika.

*Organizacija

buducnosti karaktcrisu: fleksibilna organizaoja, uSmJerenost na sioo triista, snosenje odgovornosti od

Se definise kao prevashodno radna cjelina, tj svrsishodno povezan rad !judi i sredstava, cijim djelovanjem treba da se ostvare poslavljeni ciljevi na razlicitim podrucjima drustvene djelatnostl.

Svaku organlzadJU karakterisu: svrha, organl7.struktuoo i organizaciom proces.

*"Organizacione promjene Prvi znaci da se organizacija krece ka teskocama su: smanjeno t r2isno ucesce,

nezadovoljstvo potrosaea, nizak nivo profitabilnostl, nezadovoljavajuci rast, zastarijeli proizvodi, los kvafitet, porast broja reklamaciJa.

Vrste promjena: 1. Interne generisanc (promjena planova, stratcg1j e, politike) 2. eksterno gcnerisane (poli ticki, pravni, triisni, ... ulicaji)

Proces promjena: budenje • 1. korak -ukawje se zasto je potrebna promjcna,

2. korak - uklanjanje otpora koji stO)I na putu organizacionih promjena

v izija - i pokrecu, uocavaju svrhu problema ' ponovna g radnja - posledica planiranja i konstrukcije nove organizacije

Otpori promjenama: otpori znanja, tehnicki otpori, motivacioni otpori, otpori moci, kulturni otpori, organizacioni otpori.

*Organizovanje Je logican nastavak planske funkcije i treba da omoguci usmjeoovanje organizadje

ka ciljevima.

Departmanizadja (podjela na sektore - departmane) Je kljuena aktivnost organizacionog procesa i podrazumJeva horizontalnu podjelu

skupnog zadatka organizacije sve do nivoa pojcdinacnih zadataka, te njihovo ponovno g rupisanje u okviru pojedinih sektora.

Prilikom grupisanja poslova potrebno je: departmane formiooti tako da obuhvataju logick1 odvojive funkcije grupe poslova (odvojene funkdje) i zadataka povezati i uskladiti sa zajednickim dljem utvrditi optimalan raspon menadzmenta

Rasoon menadzmenta (vertikalna podjela rada) Podrazumjeva utvrdivanje broja podredenih cije djelovanje u organizaclji jedan

menadzer moze uspjesno nadzirati. Sirina raspona menadzmenta je obrnuto proporcionalno broju organizacionih nivoa.

- II -

OSNOVJ MENADZMENTA NO'ilica Koroman;;;v BuOimir kova.Cevic

*Autoritet Se definise kao pravo rukovodioca da odlucuje, sprovodi akcije i rukovodi drugima, u

skladu sa zadacima i ciljevima organizacije.

Vrste autoriteta Jinijski (komandni} -7 vezuje se za visi organizacioni niovo stapski (savjetodavnog karaktera) -7 zasniva se na ekspertskom zanju funkcionalni autoritet -7 vezuje se za pravo uspravljanja i kontrole odredeni m aktivnostima u organizaciji

Centra/izacija autoritet je sl<oncentrisan na Jed nom, central nom mjestu u organizaciji (top menadzment)

Decentralizacija podrazumjeva delegiranje autoriteta za donosenje odluka podredenim na nizim nivoima organizovanja.

Razl ika izmeou: Decentralizacija - pokazuje stepen u kojem je autoritet rasiren kroz organizadju Delegiranje autoriteta - je proces transfera autoriteta i na taj nacin se pojacava decentralizacija u organizaciji. Participacija - podredeni i nadredeni zajedno donose odluke

*De/egiranje (def) Se oznacava kao proces prenosenja formalnog autoriteta na nize nivoe menadzmenta da bi mogli da ostvare rezultate koji se od njih ocekuju. Bitno je da se ne reducira autoritet onaga ko delegira, i ne izbjegava odgovornost.

*Organizaciona struktura preduzeca ' Se mo~e definisati kao sistem veza i odnosa izmedu elemenata u organizaciji preduzeca koji se projektuju za relativno duze vrijeme i koji se forl)"lalno sankcionisu aktima preduzeca (statuti).

formalna (sablon) neformalna {spontana)

*Vrste organi;zacione strukture } Linijska {vojna) Linijsko-stapska (pomoc pru~aju strucnjaci) Funkcionalna (grupisanje slicnih poslova) Diviziona (grupisanje poslova nezavisno od funkcionalne pripadnosti

Bazicni modeli

Matricna iii projektna ??????????????????? } Savremeni modeli

*Maticna iii projektna organi:zaciona struktura Unutar okvira formalne organizacione strukture ukljucuje privremene i promjenljive radne timove koji su okupljeni po pojedinim projektima.

11 l/1 ~i/1!11/l v"T

OSNQV/MENADZMENTA Novice Koroman ~ Budimir J<ovacevic

Adhokrat1ja - svaki oblik organizacijc koJi preva7ilazi birokratske linlje, suprotnosti, rje5ava probleme i donosi rezultate. Upravlja .haosom".

*Kvalitet organizacione s trukture Je svojstvo primjenjenog organizacionog modela koje govori o n;egovom proizvodno­

poslovnom potencijalu.

• Model 7-S organizovanja Su razvili americki istrazivaci na bazi proucavanja rukovodenja i pravljanja u

japanskim firmama. Sve varijable poCinju sa .. s·:

Stra teg ija Struktura Sistemi

Stil pona5anja Saradnici Sposobnost, znanje, umjesnost Zajednicke vrijednosti

*Inovativna organizacija

} tvrdc varijable

} meke varijablc •

U stanju da obezbjedi rast i razvoj uz potrebnu fleksibilnost, adaptivnost i respon7it ivnost u odnosu na izrazenu triisnu konkurenciju. Osnovna karakteristika inovativne organizacije je sposobnost brzog iznalazenja, stvaranja i prihvatanja inovadja.

- 13-

OSNOV/ MENAPZMENTA ' · .· NOYiJ:a Koroman "' Budimir kovacevic

VI VOEJENJE

Vodenje kao interpersonalnl proces ukljucuje ispoljavanje uticaja unutar socijalnig sistema, kao sto su grupe, ramilija, zajednica iii organizadja rada.

Lider je menadzer koji oma Jedonstven poloiaj unutar grupe u kojoj ispoljava svoj utic<Jj I kojom uapravlja. On nastojl da privoli ljude da urade stvari koje inace ne bi urad i i i. Orljentisan je na efektinvost.

Stil vodenja

Trl osnovne vrste stila: ./ autoktatski - radniku treba narec1ivati da radi i prijetiti sankcijama za neizvrsenje

zadatka ./ slobodni - redovno komunocoranJe s radnidma, zadovoljavajuo protok onformadja,

upotrebljavaju ga menadzeri sa visokim znanjem i radnim iskustvom jcr moze doci do haosa

./ participativni oblik - najpozeljinlji, omogueuje kvalitetnu interakclju menazcra i sljedbenika tako da Clanovi organizacije mogu da ispolje lime kvalitete.

Pristupi vodenju:

./ pristup licnih karakteristika lidera

./ pristup ponasanja lidera

./ sltuacioni pristup

Sposobnost lidera da uspjesno procijcni situadju pona5anje zavisi od tri grupe faktora:

./ od njegove biografije i iskustva

./ od njegove komunikativne sposobnosti

./ od toga kako on vidi sebe, podrcdene i situadju

•

da izabere odgovarajuce

Komunikacija je sredstvo povezivanja ljudi u organlzadji rada ostvarenjem zajednickc svme. Ona povezuje funkcije planiranja, organizovanja, vodenja i kontrole u organlzaciji, kao i samoj organizaciji sa njenim okruzenjem.

- 14.

OSNOVI MENADZMENTA __ ~Qvicq Koroman ~ Budimir kovacevic

VII KAOROVSKIMENAOZMENT

Kadrovski menadzment je u organizaciji prisutan po dva osnova:

Znacajan dio menadzersl<og posla se odnosi na brigu o kadrovimakao o najvaznijem organizacionom resursu. Menadieri su odgovorni za planiranje, tzbor, usavdavanje i ocjen u kadrova.

Veona rnenadzera u svom radu se oslanJa na pomoc kadrovske sluibc iii centra za raLVOJ kadrova.

Kadrovski menadzment se definise kao kontinualan proces u organizaciji cije su aktivnosti usmjerene na obezbjedivanje kadrova potrebnog profila na pravom mjestu u organizaciji i u pravo vrijeme:

Procesom kadrovskog menadzmenta se obuhvataju sljedeee aktivnosti:

Planiranje kadrova - bazicna aktivnost Regrutovanje kadrova - pronalazenje kadrova u skladu sa potrebama Izbor kadrova - biraju se najkvalifikovanlje osobe Socijalizacija - brzo prilagodivanje i;zabramh kadrova Obuka i razvoj - usavrSavanje sposobnosti kadrova Ocjena radne uspjesnosti - uspjesno obavljen posao radmka = > uspjesna

organizacija

- 15-

OSNOVI MENAOZMENTA .- , . Novica Koroman ~ Budimir kovacev fc

VIII ODLUCIVANJE

OdluCivanje se definise kao misaona aktivnost menadzera usmjerena ka rjasavanj u odredenog problema, koji se zasniva na njegovom subjektivnom stavu prema varijantama rjesenja.

Vrste odlucivanja:

prema organizacionom nivou ( nivou odlucivanja) ./ stratesko ./ takticko ./ operativno

prema strukturiranosti problema ./ strukturirano (programirano) - ustaljeni prob/emi ./ nestrukturirano (neprogramirano) - rijetko ponavljani prob/emi

odlucivanje prema kolicini relevantnih informacija i znanja menadzera

odlucivanje u uslovima ./ izvjesnosti ./ rizika ./ neizvjesnosti ./ neodredenosti

prema ocjeni dovoljnosti raspolozivih odluka ./ ter nske odluke ./ istrazivai'ke odluke

prema broj u osoba koje donose odluku ./ pojedinai'no ./ grupno

Postoji 6 faza u procesu odlucivanja: 1. potreba za odluCivanjem ( identifikacija) 2. generisanje alternativnih rjesenja 3. evaluacija alternativa (vrednovanje, provjera efekt ivnosti) 4 . izbor zadovoljavajuce alt ernative 5. primjena izabrane alternative 6. monitoring i podrska izabranoj alternativi

Ogranicenja u procesu odlucivanja • nedostatak informadja • nedostatak znanja • devijacije kao posledica licnog iskustva

devijacije kao posledica losih predvidanja • druge osobe cesto izlazu problem menadzeru • donosioci odluka nastoje szda ubrzaju donosenje odluka i skrate proces odlucivanja • finansijska sredstva • snazan otpor organizacije prema promjenama • uskladivanje interesa clanova, itd

- 16 -

. •

9SNOV/MEN40ZME~TA Novica Koroman ~ Budimir kovacev iC:

Modeli i principi odluc.ivanja

Klasicni prist up Ovaj pristup podrazumjeva racionalno ponasanje menadzera koj i su voCienr maksimalistiCkim ekonomsklm interesima. (precizno definisan problem, Jasno postavljcn i menadicru poznat cilj, pomati kril erijumi za vrcdnovilnje alternaliva)

Administrativni pristup. U slol'enim situacijama menadzeri nisu u mogucnosti cia donesu najbolje odluke. (ciljevi su ne)asni i konfliktni, infonnacij e ogranicenc pa samim tim I broj imperativa, prihvataj u se zadovoljavajuca rjescnja) · Koncept obj ektivne racionalnosti.

Bihevioristicki pristup. Zasniva se na predpostavci o ogranicenoJ racionalnosti.

•

- 17 -

OSNOVI MENADZMENTA Novica lforoman ~ Budlmir kovacev ic

IX KONTROLA

Kontrola podrazumjeva permanentnu provJeru tekuceg ponasanja organizacije u odnosu na planirano, s ciljem da se sagledaju i otklone slabosti i greske I da se sprijec i njihovo eventual no ponavljanje.

Faze u procesu kontrole:

~ l monitormg, poredenje cvaluacija i

utvrdivanje ~ mjerenje ~ rezultata so ~

preduzimanje standarda korektivnih preformansi standardima

akcija

t I Osnovne faze:

uspostavljanje standarda • monitoring aktivnosti • porcdenj e stvarnog ponasanja sa ulvrdenim standardima • preduzimanje korektivn lh akt lvnosti

Vrst e kontrole: Prethodna - prije otpocinjanja opcratJVnih aktivnosti osiguraju se materijalni,

ljudski i finansijski resursi, blokiraju se nepoieljne aktivnosti. Tekuca - pracenjem samog toka odvijanja aktivnosti, se otkriva postojanje dcvijacija

i omogucava se menadzerima da preduzmu korektivne akcije prije nego aktivnost bude zavr'Sena.

Naknadna - Sprovodi se nakon sto je aktivnost kompletno izvedena.

Efikasnost kontrole. Efikasna je ona kontrola koJa omoguczcuje da organizacija ide u pravcu u kome zeli.

To znaci da sistem kontrole nije dovoljno "uvesti" vee ga je pot rebno kontroilsati kako b i ispravno funkcionisao.

- 18-

.· OSNOVIMENADZMENTA Novica.Koroman ~ Budimir kovacevic

X STRA TESKI MENADZMENT

Stratcgija Je naJvaznoJa odrednica organozacionog uspjeha olo neuspjeha. Ona predstavlja jasan program ozbora ' ostvarenja ciljeva organizacijc.

StrategiJa podrazumjeva vjestinu kombonovanja resursa organizacijc da bi se postogao sto boljo rewltat.

Strateski menadzment firme jc proces ciji je osnov cilj da se uporedo sa punom lntegracijom pojedinih organizacionih dijelov<J unutar organizacije postigne lntegracija organlzacljc sa njenim eksternim okruzenjem.

Proces se odvija u dvije faze: l. faza obuhvata stratesko planiranje unutar koga se:

deklarise organizaciona filozofija i misija odvija proces uspostavljnja dugoroenih ciljeva za doslizanje zadate misije organizadje VrSi izbor slrategije koja Ce biti primjenjena U procesu reahzadjC dljeva organizacije

2. faza obuhvata implementaciju stratcgije i usmjerena je na donosenje odluka vezano za:

razvoj prikladnog modela organi:zacionc strukture u funkciji izabrane strategije osiguravanje da se sve aktlvnosti uspjesno odvijaju monitoring efikasnosti strategije

Vrs te s trategij e: "' korporacijska strategija (utvrCiena na najvisem nivou) "' strategija poslovnih jedinica "' funkdonalna strategija (odnosi sc na aktivnosti na pojedinim funkcionalnim

podrucijma u organizaciji) >

Misij a organizacije odriava odriava tekuce i buduce poslovne aktivnosto u organizaciji . Posmatrana sire, ana obuhvata proizvode, triiste, teritoriju danasnJoh poslovnih aktovnosti. Sez jasno odredene misije nije moguce odrcditi jasne coiJeve I odabrati strategiju.

Str ateski ciljevi "' dugorocni (3- 5 godina) "' kratkorocni ( 1 godina)

Swot analiza

Bazicna ideja SWOT analize je da se njome omoguci takvo razvojno ponasanje organizacije koje ce obezbjediti maksimalno koriscenje sansi i snaga organlzaclje s jedne strane i minimizadja slabosti i prijetnje s druge strane. Ona ima za cilj izbor odgovarajuce strateske alternative koja ce ostvariti realizaciju dugorocnih ciljeva organizacije.

Od menadiera se zahtijeva da identitlkuje snage i prednosti (ra.spolozivi potendjali preduzeea u odnosu na konkurendju), slabosti (razne vrste ogranicenja) i opasnosti ih prijetnje ( nepovoljne okolnosti internog iii eksternog karaktera ).

• • 19-