meme#kanserİcerrahİsİ# ... ·...
TRANSCRIPT
MEME KANSERİ CERRAHİSİ SONRASI FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON
Prof. Dr. Türkan AKBAYRAK, Fizyoterapist*
Yrd. Doç. Dr. Serap KAYA, Fizyoterapist*
* Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve
Rehabilitasyon Bölümü.
Meme kenseri cerrahisi sonrasında operatif, post-‐operatif erken dönem ve post-‐
operatif geç dönemde birçok komplikasyon meydana gelebilmektedir. Bu
komplikasyonların oluşmasının önlenmesi ya da erken dönemde müdahale
edilmesi için hastanın medikal izlem süresince, cerrahi öncesi, cerrahi sonrası,
post-‐operatif 3. hafta, 3. ay, 6. ay, 9. ay ve 12. aylarda fizyoterapi ve
rehabilitasyon açısından da değerlendirilmesi oldukça önemlidir.
Rehabilitasyon; pre-‐operatif değerlendirme ile başlar ve kişi normal aktif
yaşamına dönene kadar devam eder. Pre-‐operatif değerlendirme; detaylı
hikayeyi, postür, duyu, ağrı, solunum ve dolanımın değerlendirilmesini, çevre
ölçümünü, eklem hareket açıklığının değerlendirilmesini, skapular mobilite ve
kas kuvvetinin değerlendirilmesini ve hasta eğitimini içermelidir.
Cerrahi sonrası hareket ve fonksiyonun restorasyonu fizyoterapistin asıl
görevidir. Fizyoterapi programına post-‐operatif 1. günde başlanmalı, 1 hafta
sonra ya da drenler çıkar çıkmaz aktif germe hareketlerine başlanmalıdır. Post-‐
operatif tedavi programı kişiye özel olmalı, post-‐operatif fizyoterapi ve
rehabilitasyon programı içeriğinde lenfödemden korunma ve tedavi mutlaka yer
almalıdır. Tedavi sürecini; hastanın tamir edilen yapıların iyileşme durumu,
cerrahi sonrası hastanede iken ve taburcu olduktan sonra fizyoterapi alıp
almadığı, güvenlik uyarıları konusunda eğitim alıp almadığı etkilemektedir.
Mastektomi sonrası fizyoterapi ve rehabilitasyon programının amaçları:
• Ağrıyı azaltmak,
• Erken dönemde solunum fonksiyonlarını korumak,
• Omuz ekleminin disfonksiyonunu önlemek,
• Doku sertliklerini önlemek,
• Lenfödemi kontrol altına almak,
• Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız ve fonksiyonel olmayı sağlamak,
• Yaşam kalitesini arttırmak şeklinde sıralanabilir.
Postoperatif fizyoterapi ve rehabilitasyon programının içeriği hastanın
ihtiyaçlarına göre, hasta eğitimi, pozisyonlama (immobilizasyon süreci), solunum
egzersizleri ve solunum kontrolü, ağrı yönetimi, stres yönetimi ve gevşeme
eğitimi, insizyon ve skar mobilizasyonu, postural düzgünlük/self imaj eğitimi,
kuvvetlendirme, germe ve aerobik egzersiz eğitimi, self masaj ve mobilizasyon
gibi self tekniklerinin öğretilmesi olmalıdır.
Resim 1 Resim 2
Resim 1,2: Cerrahi sonrası skapular mobilitenin değerlendirilmesi
Resim 3 Resim 4
Resim 3, 4: Meme cerrahisi sonrası skapular mobilizasyon
Hastalara güvenlik uyarıları (hedef normal fonksiyonel seviye), olası
komplikasyonlar (seroma,lenfödem vb), rehabilitasyon sürecinin içeriği
hakkında bilgilendirme, ağrının kontrolü, yara ve cilt bakımı, normal aktivitelere
dönüş için tavsiyeler, rehabilitasyon sürecini desteklemek için hastanın
yapabilecekleri (self teknikler) gibi konularda eğitim verilmelidir.
Egzersiz eğitiminin amaçları; kondüsyon kaybını azaltmak, fonksiyonel
yetenekleri arttırmak, hasta ve aileye emosyonel destek sağlamak, hastanın
durumuna yönelik eğitim vermek, ağrı, yorgunluk ve diğer semptomlara yönelik
kontrol yöntemlerini öğretmek, sağlığı geliştirmeye yönelik destek vermek,
kuvvet ve enduransı arttırmak, anksiyete ve depresyonla başa çıkabilmeyi
sağlamak, postür bozukluklarını azaltmak, normal eklem hareketini ve
esnekliğini geliştirmek, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığı sağlamaktır.
Egzersizler başlangıçta yavaş ve ritmik olmalıdır, yardımlı yapılabilir. Germe
egzersizleri ağrı sınırı içerisinde ve cerrahi teknik dikkate alınarak
uygulanmalıdır. Skar gelişimi söz konusu ise önce skar mobilizasyonu sonra
germe egzersizi verilmelidir. 6-‐12 aylık doku iyileşme sürecinin varlığı
düşünülerek skar kontrolü yapılmalıdır. Şiddetli egzersizlerden kaçınılmalıdır.
Uygun egzersiz düzeyi kişiye özel olarak fizyoterapist tarafından planlanan orta
şiddette egzersizdir. Tekrar sayısında hastanın yorgunluğu kriter alınmalıdır.
Egzersiz programı oluşturulurken ısınma, yüklenme ve soğuma periyodlarının
ayarlanması gibi egzersiz eğitimi prensiplerine dikkat edilmelidir.
Meme cerrahisi sonrası uygulanabilecek egzersizler; aerobik egzersiz eğitimi,
normal eklem hareketi egzersizleri, solunum egzersizleri, kuvvetlendirme
egzersizleri, stabilizasyon eğitimi, proprioseptif nöromusküler fasilitasyon
teknikleri, germe egzersizleri, postür egzersizleri, su içi egzersizler, vücut
farkındalığı eğitimi, yoga, pilates, dans, tai chi gibi çeşitlendirilebilir.
Sonuç olarak; hastalarda standart fizyoterapi yaklaşımları yerine
fizyoterapist tarfından planlanan, hastanın fonksiyonel durumuna uygun, bireysel
fizyoterapi ve rehabilitasyon programları tercih edilmelidir.
KAYNAKLAR
1. Lu SR, Hong RB, Chou W, Hsiao PC. Role of physiotherapy and patient
education in lymphedema control following breast cancer surgery. Ther Clin Risk
Manag. 2015; 11:319-‐27.
2. Loh SY, Musa AN. Methods to improve rehabilitation of patients following
breast cancer surgery: a review of systematic reviews. Breast Cancer, 2015; 7:
81-‐98.
3. De Groef A, Van Kampen M, Dieltjens E, Christiaens MR, Neven P, Geraerts I,
Devoogdt N. Effectiveness of Postoperative Physical Therapy for Upper Limb
Impairments After Breast Cancer Treatment: A systematic review. Arch Phys
Med Rehabil. 2015; 96(6): 1140-‐1153.