megep tcdd trafik işaretleri

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ

PROJESİ)

RAYLI SİSTEMLER TEKNOLOJİSİ

TRAFİK GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMADAKULLANILAN İŞARETLER

ANKARA2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarakyaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarındaamaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretimmateryalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek vegeliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındauygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılmasıönerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığındasatılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGİRİŞ .......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ....................................................................................................31. TRAFİK İŞARETLERİ VE ANLAMLARI ........................................................................3

1.1. İşitilen İşaretler .............................................................................................................41.1.1. Ağız Düdüğü..........................................................................................................41.1.2. Çeken Araç Düdüğü .............................................................................................. 51.1.3. Elektrikli Çan veya Zil........................................................................................... 51.1.4. Kestane Fişeği........................................................................................................5

1.2. Görülen İşaretler ...........................................................................................................61.2.1. Görülen İşaretlerin Kullanılma Zamanları............................................................. 61.2.3. Sinyaller................................................................................................................. 71.2.4. İşaret Bayrağı.........................................................................................................81.2.5. Yuvarlak Levhalar .................................................................................................81.2.6. Çalışan Takıma Dikkat Levhası.............................................................................91.2.7. El İşaret Feneri.......................................................................................................91.2.8. Tren İşaretleri ......................................................................................................101.2.9. Hemzemin Geçit İşareti ve Sinyali ......................................................................111.2.10. Bariyer İşareti ....................................................................................................121.2.11. Yol Bitim İşareti ................................................................................................ 121.2.12. Mesafe Tayin İşareti .......................................................................................... 121.2.13. Durup Kalkma (D) İşareti .................................................................................. 13

1.3. Makas Fenerleri ..........................................................................................................131.3.1.Basit makas feneri.................................................................................................141.3.2. Tek Toplu İngiliz Makas Feneri ..........................................................................141.3.3. AEG Tipi İngiliz Makas Feneri ...........................................................................141.3.4. Makas Levhası .....................................................................................................15

1.4. Hareket Memuru Diski................................................................................................ 151.5. Limit İşareti................................................................................................................. 171.6. Yardımcı İşaretler .......................................................................................................17

1.6.1. Telefon Prizi İşareti ............................................................................................. 171.6.2. Eğim İşareti..........................................................................................................181.6.3. Kilometre ve Hektometre İşareti .........................................................................181.6.4. Hız İşareti ............................................................................................................181.6.5. Kurp Levhası .......................................................................................................181.6.6. Haberleşme Direklerinin Boyanması...................................................................19

1.7. Diğer İşaretler .............................................................................................................191.7.1. Manevra İşaretleri................................................................................................ 191.7.2. Fren Denemesi İşaretleri...................................................................................... 201.7.3. Seyir Halinde Olan Trenlere Verilecek İşaretler ................................................. 211.7.4. Bir Yola Ait Manevra Yasak İşareti ....................................................................221.7.5. Tünel İçinde İşaretlerin Verilmesi .......................................................................231.7.6. Döner Köprü İşareti ............................................................................................. 231.7.7. Vagon Kantarı İşareti........................................................................................... 23

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 24

İÇİNDEKİLER

ii

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 28ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ..................................................................................................302- MEKANİK GÜVENLİK DONANIMLARI......................................................................30

2.1. Giriş Semaforları.........................................................................................................312.1.1. ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımı................................................................ 312.1.2. ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımında Giriş Semaforu ................................ 332.1.2. Toros Tipi Emniyet Tesisatı ................................................................................35

2.2. Çıkış Semaforları ........................................................................................................362.2.1. Kapalı durumu .....................................................................................................362.2.2. Açık durumu; .......................................................................................................362.2.3. İhbar İşaretleri......................................................................................................37

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 41ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 43

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 45CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................46ÖNERİLEN KAYNAKLAR..................................................................................................47KAYNAKÇA......................................................................................................................... 48

iii

AÇIKLAMALARKOD 840UH0026

ALAN Raylı Sistemler Teknolojisi

DAL/MESLEK Raylı Sistem İşletmeciliği

MODÜLÜN ADI Trafik Güvenliğini Sağlamada Kullanılan İşaretler

MODÜLÜN TANIMIBu modül trafik işaretlerinin ve mekanik güvenlikdonanımlarının ve kullanılan yöntemlerin tanıtıldığı biröğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞUL 10.sınıf modüllerini başarı ile tamamlamış olmak

YETERLİK Trafikle ilgili haberleşmeyi sağlamak

MODÜLÜN AMACI

Genel AmaçBu modülle gerekli ortam sağlandığında, işletme

talimat ve yönetmeliklerine uygun olarak trafik güvenliğini,işletilmesini sağlamada kullanılan işaretleri ve mekanikgüvenlik donanımlarını kullanabileceksiniz.Amaçlar1. Trafik işaretlerini kullanabileceksiniz.2. Mekanik güvenlik donanımlarını kullanabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

OrtamAtölye, sınıf veya gerçek çalışma ortamıDonanım:Trafik işaretleri

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Modülün içinde her öğrenme faaliyetinden sonra yer alanölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerekkendi kendinizi değerlendireceksinizÖğretmen modül sonunda ölçme aracı uygulayarak modüluygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerekdeğerlendirileceksiniz.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ

GİRİŞSevgili Öğrenci,

Günümüzdeki raylı sistem işletmeciliğinin akıcı, ekonomik ve emniyetli bir şekildeyapılabilmesi, hat ve işletme kabiliyetinin arttırılması, mevcut araçlardan daha çok yararsağlanması, az personel ile trafiğin düzenlenmesi ile ilgili nasıl hareket edeceklerinigöstermek suretiyle bir işletme sisteminin uygulanması gerekir.

Bu amaçla; Trafik iletişiminde kullanılan raylı sistemlerdeki işaretlerden görülen,duyulan işaretler ile mekanik güvenlik donanımlarının trafiğin güvenle sağlanmasındakiönemi can ve mal güvenliği açısından son derece önem taşımaktadır.

Bu modülle trenlerin, makinelerin ve diğer demiryolu araçlarının trafik işlemleriniyapmayı, trafik yönetiminde kullanılan işaretlerin anlamlarını ve kullanım şekilleriniöğreneceksiniz.

GİRİŞ

3

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Bu öğrenme faaliyeti sonucunda işaretleri gereği gibi kullanabileceksiniz.

Bölgenizdeki raylı sistemlerde kullanılan işaretleri araştırınız. İşaretleri kullananları araştırınız ve araştırmalarınızı sınıfa rapor halinde

sununuz.

1. TRAFİK İŞARETLERİ VE ANLAMLARI

Trenlerin trafiği ile ilgili emirlerin görevli personele iletilmesi için kullanılan, sabitveya hareketli, elektrikli veya elle kullanılan araç ve malzemeler ile düdükle veya insansesiyle veyahut kol hareketleriyle ve çeşitli renkte ışıklarla verilen tüm işaretleri belirtir.

Trenlerle, diğer demiryolu araçlarında, istasyonlarda, demiryolu bakım ve onarımhizmetlerinde çalışan bütün demiryolu görevlileri kullanılan bütün işaretlerin anlamınıbilmek ve buna uymak ve uygulanmasını sağlamak zorundadır. Yol üzerinde hiç bir işaretinbulunmaması yolun serbest olduğunu bildirir. Genel olarak işaretler trenin geliş yönüne göresağ taraftan verilmelidir. İşaretler, verilen görevli tarafından görülene, duyulana veyaanlaşılana kadar verilmeye devam edilir, duyan veya anlayan görevli de işareti aynen tekrarederek anladığını belirtir. Ancak, durmayı emreden işaretler durulduktan sonra tekrarlanır.

İlgililer, kendilerine verilen işaretleri ve işaret malzemelerini korumaya, bakım vetemizliğini yapmaya ve her an çalışır durumda bulundurmaya zorunludur. Kaybedilen,bozulan veya arızalanan ve amaca uygun çalışmayan işaretler, yerine yenisinin verilmesiveya onarılması için işyeri amirine bildirilir. Bunların yenilenmesi ve onarılması işyeriamirlerince sağlanır. Trafikle ilgili personelde bulunması zorunlu olan işaretler aşağıdagösterilmiştir.

Tren şefinde; Üç renkli el feneri, Kılıfı içinde bir yeşil ve bir kırmızı bayrak, Bir kutu kestane fişeği ( içinde altı adet ), Bir ağız düdüğü,

Kondüktörde; Bir ağız düdüğü,

Tren Üzerindeki Tren Teşkil Memurunda; Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Kılıfı içinde bir kırmızı, bir yeşil bayrak, Bir ağız düdüğü,


AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

Tren Teşkil Memurunda; Bir ağız düdüğü, Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Kılıfı içinde bir kırmızı, bir yeşil bayrak, (tren kabul edende)

Yol Takımlarında; Kılıfı içinde 2 yeşil, 2 kırmızı bayrak, 4 adet üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Bir kutu kestane fişeği ( 6 adet ), 2 adet bir yüzü ortası yeşil kenarı beyaz, diğer yüzü ortası beyaz kenarı

yeşil, 2 adet bir yüzü ortası kırmızı kenarı beyaz, diğer yüzü ortası beyazkenarı yeşil yuvarlak levha,

2 adet çalışan takıma dikkat levhası, Bir ağız düdüğü,

Yol Bekçisinde; Kılıfı içinde 2 yeşil, 2 kırmızı bayrak, Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Bir kutu kestane fişeği ( 6 adet ), Bir ağız düdüğü,

Geçit Bekçisinde; Kılıfı içinde 2 yeşil, 2 kırmızı bayrak, Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Bir kutu kestane fişeği ( 6 adet ), Bir ağız düdüğü,

1.1. İşitilen İşaretler

Trenlerin trafiği ile ilgili emirlerin ilgililere iletilmesi için kullanılan bir iletişimşeklidir. İşitilen işaretler, gece ve gündüz aynen kullanılır.

1.1.1. Ağız Düdüğü

Ağız düdüğü ile gece ve gündüz aşağıdaki işaretler verilir: Bir uzun düdüğün çalınması, ileriye hareketi, nöbetçi hareket memuru

bulunmayan istasyonlar ile durak ve saydinglerde tren şefi tarafından bir uzundüdüğün çalınması trenin hareket edebileceğini,

İki uzun düdüğün çalınması, geriye hareketi, Üç kısa düdüğün çalınması, durmayı, duran bir tren için frenlerin sıkılmasını, Üç kısa düdüğün bir kaç kez çalınması, tehlike olduğunu ve derhal durmayı, İki kısa düdüğün çalınması, tampon yapılmasını, fren tecrübesinde frenin

gevşetilmesini, Bir kısa düdüğün çalınması, frenin muntazam olduğunu bildirir.

5

1.1.2. Çeken Araç Düdüğü

Çeken araç düdüğü ile gece ve gündüz aşağıdaki işaretler verilir:

Bir uzun düdük çalınması, ileriye hareket edileceğini, İki uzun düdüğün çalınması, geriye hareket edileceğini, Üç kısa düdüğün çalınması, durulacağını, duran trenlerde fren tecrübesi için

fren sıkılacağını, Üç kısa düdüğü, bir kaç kez tekrarlanması tehlike olduğunu ve derhal

durulacağını, İki kısa düdüğün çalınması, tampon yapılacağını, fren tecrübesinde frenin

gevşetileceğini, Bir kısa düdüğün çalınması, frenlerin muntazam olduğunu bildirir. Seyir halindeki trenlerde;

Yerleşim yerlerine, hemzemin geçitlere, yarma ve tünellere, arızalıbölgelere yaklaşırken bir uzun düdük çalınır.

El frenlerinin sıkılması için üç kısa düdük çalınır. El freninin gevşetilmesi için iki kısa düdük çalınır.

1.1.3. Elektrikli Çan veya Zil

Bazı istasyonlardaki emniyet tesisatları veya bu yerlerin özelliği nedeniyle trenleringiriş ve çıkışlarını görevli personele duyurmak veya TSİ sistemindeki terminal veyasaydinglerde, trafik kontrolörü tarafından görevli personelle görüşme yapmak üzereçağrılması için kullanılan çan ve ziller bulunur.

TSİ Bölgesinde zilin sesini duyan personel derhal trafik kontrolörü ile görüşür vealacağı emre göre hareket eder.

1.1.4. Kestane Fişeği

Şekil 1.1. Kestane Fişeği Yerleşimi

6

Kestane fişekleri durma ve uyarma işareti olarak kullanılır ve işaretlerden öncekonulur ve ilgili personele durma veya uyarı işaretine yaklaşıldığını bildirir. (Şekil 1.1)

Bir durma işaretinden önce ray üzerinde 50 şer metre ara ile trenin gidiş yönünegöre birincisi sağa, ikincisi sola ve üçüncüsü tekrar sağa olmak üzere 3 kestanefişeği konulur, bunların patlaması derhal durmayı bildirir. Kestane fişekleri birdurma işareti ile birlikte konulmuş ise, ikinci bir talimat veya işaret alınmadıkçahareket edilemez. Üç kestane fişeği patladığı halde hiç bir işaret yoksa durulur,her an durabilecek şekilde ve düdük çalarak bir işaret bildirisine veya ilkistasyona kadar ilerlenir.

Yolun sağ rayı üzerine 800 metre ara ile konulan iki kestane fişeğinin patlaması,önden giden bir trenin normal hızını koruyamadığını bildirir. Bu durumda,arkadaki tren her an durabilecek şekilde hızını azaltarak, bir yol bekçisinerastlayıncaya veya ilk istasyona kadar yoluna devam eder.

1.2. Görülen İşaretler

1.2.1. Görülen İşaretlerin Kullanılma Zamanları

Görülen işaretlerde kullanma zamanlarına göre, gece ve gündüz kullanılan işaretlerolarak ikiye ayrılır.

1- Gündüz kullanılan işaretler; güneşin doğuşundan güneşin batışına kadar kullanılır.2- Gece kullanılan işaretler; güneşin batışından, güneşin doğuşuna kadar kullanılır.

Aşağıdaki durumlarda gündüz işareti yerine, gece işaretleri kullanılır.a) Sisli, karlı, tipili ve benzeri havalarda gündüz işaretlerinin görülemediği yerlerde,b) Boyu 1000 metreyi geçen veya giriş ve çıkışı görülemeyen tünellerde,c) Özel emirlerle bildirilen yerlerde,

1.2.2. İşaretlerdeki Renk ve Işıkların Anlamları

Şekil 1.2. Renkler

7

İşaretlerde kullanılan çeşitli renk ve ışıkların anlamları yanda belirtilmiştir. Kırmızı renk ve ışık; derhal durmayı emreder. Sarı renk ve ışık; bir dur bildirisi veren işarete gidildiğini, dikkatin artırılmasını

ve işaretin durumuna göre gerektiğinde durmak için hızın azaltılmasını bildirir. Yeşil renk ve ışık; TSİ sisteminde yolun geçişe serbest olduğunu, TMİ

sisteminde dikkatin arttırılması ve hızın azaltılmasını bildirir. Gün ışığı; yolun serbest olduğunu bildirir. Süt beyaz renk ve ışık; işaretlerin üzerindeki şekillere göre anlam bildirir.

1.2.3. Sinyaller

Üzerinde iki, üç veya dört renkli lambası bulunan gabarinin uygun yerine çelik boru,konsol veya köprüler üzerine yerleştirilmiş, çeşitli renk bildirileri vererek demiryolu trafiğinidüzenleyen ve türlerine göre tanımları aşağıda belirtilen tesislere sinyal denir.

1.2.3.1 Görünüşleri Bakımından Sinyaller

Yüksek Sinyaller: İki, üç veya dört lambalı olan, 3 ila 3.8 metre yüksekliğindeboru direkler veya arazinin ve gabarinin uygun olmadığı yerlerde konsollar veköprüler üzerine yerleştirilmiş ana yol üzerinde bulunan sinyalleri,

Cüce Sinyaller: Üç veya üç lambalı olan boyları kısa çelik borular üzerine vebarınma yollarının çıkışlarına yerleştirilmiş sinyalleri;

1.2.3.2. Kullanılışları Bakımından Sinyaller

Kumandalı Sinyaller: Kumanda makinesine elektriksel olarak bağlı olan vetrafik kontrolörü tarafından kumanda edilen, ayrıca istasyon kumanda masasıolan yerlerde istasyon kumanda masasından da kumanda edilen sinyalleri,

Otomatik Sinyaller: Kumandalı sinyaller dışında kalan, trafiğin yönüne vekendinden bir sonraki sinyalin durumuna göre otomatik olarak renk bildirisiveren sinyalleri,

1.2.3.3. Görevleri Bakımından Sinyaller

Giriş Sinyalleri: Terminal veya Saydinglerin girişlerine yerleştirilmiş olup,yüksek dört lambalı kumandalı sinyalleri,

Çıkış Sinyalleri: Terminal ve Sayding yollarının çıkışlarına yerleştirilmişyüksek ve cüce kumandalı sinyalleri,

Ana yollardan çıkış sinyalleri üç yönlü istasyonlarda ve çok hatlı bölgelerde dörtlambalı yüksek sinyal, tek hatlı bölgelerde üç lambalı yüksek sinyalleri, barınma yollarınınçıkışlarındaki cüce sinyalleri,

Otomatik Blok Sinyalleri: Terminal ve Saydingler arasındaki bloklarıngirişlerine yerleştirilmiş yüksek, üç lambalı otomatik sinyalleri,

8

Yaklaşma Sinyalleri: Terminal istasyonları haricindeki saydinglerin girişsinyallerinden bir önceki otomatik blok sinyallerini,

Koruma Sinyalleri: Terminal istasyonları veya manevrası fazla olanistasyonlarda giriş sinyalinden bir önceki kumandalı veya yarı kumandalısinyalleri,

Tekrarlama Sinyali: Belirli bir uzaklıktan görülemeyen, sinyallere 400 metremesafeye kadar konulan ve bu sinyalin durumuna göre renk bildirisi veren, ikirenkli ve altında yuvarlak süt beyaz üzerine siyah renkli (T) harfli levha bulunanyüksek sinyalleri,

1.2.3.4. Sinyallerde Bulunan Lambaların Sırası ve Renkleri

Alttan başlayarak;

Dört lambalı yüksek sinyal; sarı, kırmızı, yeşil ve sarı, Üç lambalı yüksek sinyal; kırmızı, yeşil ve sarı, Cüce sinyal; Üç Lambalı; sarı, yeşil ve kırmızı, Cüce sinyal; iki Lambalı; sarı, kırmızı-Kırmızı, yeşil Tekrarlama sinyali, üstte beyaz, altta Yeşil, Dörtlü, yüksek sinyallerin bazı bölgelerde üstteki sarı lamba sapmayı ifade

ettiğinden tek başına yanmaz.

1.2.4. İşaret Bayrağı

Kırmızı ve yeşil renkli olan işaret bayrağı yalnız gündüz kullanılır. Kırmızı renklibayrak; derhal durmayı emreder.

Yeşil renkli bayrak; dikkatin arttırılması, makaslardan izin verilen hızla, diğeryerlerden 25 km/s, süper ekspres, mavi tren, ekspres, ray otobüsü ve motorlu trenlerin 40km/s hızla seyir edeceğini bildirir. Kılıfı içinde bayrak; yolun geçişe serbest olduğunubildirir.

Şekil 1.3 İşaret Bayrakları

1.2.5. Yuvarlak Levhalar

Gündüz, durma ve yavaşlama işaretleri vermek üzere kullanılan çapı 40 cm. ve ortayuvarlağının çapı 27 cm. olan yuvarlak levhalar iki türlüdür.

Bir yüzü, ortası yeşil kenarı beyaz, öteki yüzü ortası beyaz kenarı yeşil levha,Ortası yeşil kenarı beyaz yüzünün görülmesi, hızın 25 km/s ye, süper ekspres,mavi tren, ekspres, ray otobüsü ve motorlu trenlerde 40 km/s' e indirilmesini ve

9

dikkatin artırılmasını bildirir.Ortası beyaz kenarı yeşil yüzünün görülmesi; yolunserbest olduğunu ve normal hızla seyir edileceğini bildirir.

Bir yüzü ortası kırmızı kenarı beyaz, öteki yüzü ortası beyaz kenarı yeşil levha,Ortası kırmızı kenarı beyaz yüzünün görülmesi, derhal durmayı emreder.Ortasıbeyaz kenarı yeşil yüzün görülmesi, yolun serbest olduğunu ve normal hızlaseyir edileceğini bildirir.

Şekil 1.4. Yeşil yuvarlak levha Şekil 1.5. Yeşil- kırmızı yuvarlak levha

Şekil 1,6. Çalışan takıma dikkat levhası Şekil 1,7. El İşaret Feneri

1.2.6. Çalışan Takıma Dikkat Levhası

Bir yüzünde, beyaz zemin üzerine siyah renkte çalışan bir işçi resmi, diğer yüzü beyazolan, kenarlarının uzunluğu 40 cm. olan eşkenar üçgen bir levhadır. Bu levha, demiryolukenarında bakım ve temizlik yapıldığı durumlarda yol takım işçilerinin çalıştığı yerden heriki yöne de 300–500 metre uzaklığa konur. İşaretin işçi resmi bulunan yüzünün görülmesiişçileri uyarmak amacıyla sık sık düdük çalınması ve dikkatli olunmasını emreder.

1.2.7. El İşaret Feneri

Kırmızı, yeşil ve gün ışığı gösteren üç renkli el feneri geceleri gaz lambası veya pilleaydınlatılarak kullanılır.

El işaret feneri ile; Kırmızı gösterilmesi, derhal durmayı emreder. Yeşil gösterilmesi, hızın 25 Km/s ye, süper ekspres, mavi tren, ekspres, ray

otobüsü ve motorlu trenlerde 40 Km/s ye indirilmesini ve dikkatin artırılmasınıve makaslardan izin verilen hızla geçilmesini bildirir.

Gün ışığı gösterilmesi, yolun serbest olduğunu bildirir.

10

1.2.8. Tren İşaretleri

Trenlerde esas ve geçici olmak üzere iki tür işaret bulunur.

Trenlerin esas işaretleri; gündüz son vagonun arka tamponları üstündeki sabitelektrikli veya sinyalli bölgeler dışında sportlara takılan ve arka tarafında kırmızı cambulunan fener veya lambalardır. Bunlar gece ışıklandırılır. Sinyalli bölgelerde seyyar sportfenerleri kaldırılmıştır. Gece ise; bu işaretin dışında, trenin ön tarafında, gün ışığı verenlokomotif, mototren ve ray otobüslerinin ön sağ ve solunda bulunan lambalar ile orta üstkısmında bulunan projektörlerdir.

Şekil 1.8. Tren işaretleri

Tek seyir eden lokomotiflerin, arka orta kısmına gündüz, ortası kırmızı kenarı beyazlevha, gece ise, arka tarafına kırmızı ışık veren fener takılır.

Trenlerin geçici işareti; TSİ ve DRS bölgeleri dışında orer de gösterilen buluşmaistasyonu değiştiğinde, buluşma değişikliği ile giden trenin yeni buluşma istasyonuna kadar,lokomotif, motorlu tren ve ray otobüslerinin kumanda bölmelerinin sol ön camının içinekonulan gündüz ortası kırmızı, kenarı beyaz yuvarlak levha olan buluşma değişikliği işaretitakılır. Gece ise bu levha yerine sol ön taraftaki lambanın kırmızı ışık vermesi sağlanır.

Şekil 1.9. Buluşma değişikliği işareti

İki istasyon arasında herhangi bir nedenle trenin bölünerek götürülmesi gerektiğinde,sinyalli bölgeler dışında ilk hareket edecek kısmın son vagonunun yalnız sağ taraf arkatampon üstündeki sporda arkaya geceleri kırmızı ışık, gündüzleri kırmızı renk gösteren birfener takılır. İkinci kısmın alınmasında, arka işaretleri yine muntazam takılır. Bu maddesinyalli bölgelerde uygulanmaz.

Trenlerin esas işaretlerinden olan, ön her iki taraftaki lambalar ile üstteki projektörden,geceleri, hem projektör hem de lambaları her hangi bir nedenle yanmazsa tren bulunduğuyerde imdat ister. Sadece, projektörü veya lambalardan birisi veyahut her ikisi de yanmazsa,tren ilk istasyona kadar gider ve burada yanmaları sağlanır, bu mümkün olmadığı takdirdeilgili makamların vereceği emre göre hareket edilir.

11

1.2.9. Hemzemin Geçit İşareti ve Sinyali

Hemzemin geçit işareti, bir direk üzerine konulmuş, tek demiryolu hattındakigeçitlerde birer metre boyunda çapraz iki kanattan, birden fazla demiryolu hattındakihemzemin geçitlerinde, birer metre boyunda çapraz iki kanat ve çaprazın altında yarımçapraz bulunan bir işaret olup, kanatlar dıştan 1 cm. beyaz, 2.5 cm. kırmızı ve 5 cm. beyazaboyanmıştır. Hemzemin geçit işareti tek hatlı veya birden fazla hatlı demiryolu ile aynıseviyede kesişen karayolundan şoför ve sürücülere demiryolu vasıtalarının geçiş üstünlüğühakkına sahip olduğunu belirtmek için kullanılır.

Hemzemin geçit işareti, demiryolunun her iki tarafında karayolunun sağına vekarayolu aracı sürücülerinin kolayca görebilecekleri şekilde konulur.

Şekil 1.10. Hemzemin geçit işareti

Otomatik hemzemin geçit koruma sistemi; TSİ sistemlerinin bulunduğu hatlardışındaki hemzemin geçitlerde; her türlü masrafı, bakım ve onarımı geçidin tesisini isteyenkurum, kuruluş veya kişi tarafından karşılanarak, TCDD'nin onayı ve imzalanacak protokoleuygun olarak TSİ sistemindeki hemzemin geçit koruma sistemi esas alınarak en yüksek hızı125 km/s. olan trenlere göre trenlerin geçide gelişinden önce, standart sürede (azami 45 sn.)ray devresi vasıtasıyla otomatik hemzemin geçit bariyerinin kapanmasını sağlayacak şekildetesis edilen sistemidir.

Hemzemin geçit sinyali; hemzemin geçit ile istasyon arasındaki mesafe, ray devreliotomatik hemzemin geçit koruma sisteminin tesisine imkân vermediği, günün 24 saatindenöbetçi hareket memuru bulundurulan yerlerde baş makasın gidiş yönüne göre demiryolununsağına konulan ve butona basılarak kumanda edilen ray devreli hemzemin geçit korumasistemi ile ankleşe çalışan sinyaldir. Baş makastaki sinyalin istasyondan görülemediğiyerlerde, istasyonun ilgililerce belirlenecek yerine sinyalin benzeri tekrarlama sinyali olarakkonulur ve hemzemin geçit sinyali 3-3.5 metre yüksekliğinde boru direk üzerine konulmuşüst lambası yeşil, alt lambası kırmızı bildiri veren iki lambalı bir yüksek sinyaldir.

Sinyalin yeşil bildiri vermesi, hemzemin geçidin karayoluna kapalı demiryoluna açıkolduğunu ve trenin hareket memuru tarafından verilecek hareket emri ile hareketedebileceğini bildirir. Sinyalin kırmızı bildiri vermesi, hemzemin geçidin karayoluna açık,demiryoluna kapalı olduğunu bildirir.

Otomatik bariyer veya hemzemin geçit sinyali arızaları trenlere ihbar edilir.Butonabasılarak çalışan ray devreli hemzemin geçit koruma sistemi ile birlikte hemzemin geçitsinyalinin tesis edildiği istasyonlarda butonun konulduğu nöbetçi hareket memurluğuyazıhanesi veya sinyal kulesinde, bu sistemle ankleşe çalışan hemzemin geçidin karayolunakapalı olması halinde yeşil ışık, hemzemin geçidin karayoluna açık olması halinde kırmızı

12

ışık veren ışıklı uyarı sistemi ve hemzemin geçidin karayoluna kapalı olduğunubildiren 5-10 saniye sesli uyarı yapan zil tertibatı bulunur.

1.2.10. Bariyer İşareti

Demiryolunun karayolu ile kesiştiği ve karayolu trafiğinin yoğun olduğu hemzemingeçitlere konulur.

Gündüz bariyer kolunun demiryoluna paralel, karayolu üzerine inik durumdagörülmesi, gece, bariyer kolu üzerindeki fenerin karayolunun her iki tarafına kırmızı ışık,demiryolunun her iki tarafına gün ışığı göstermesi, yolun demiryolu araçlarına açık, karayoluaraçlarına kapalı olduğunu bildirir.(Şekil 1.11)

Şekil 1.11. Bariyer İşareti Şekil 1.12. Yol bitim işareti

1.2.11. Yol Bitim İşareti

Kör yolların sonundaki tampon traversi üzerine konulan, tampon traversi olmayanyollarda yolun ortasına dikilen, ortası kırmızı kenarı beyaz bir yuvarlak levha veya fenerdir.Geceleri kırmızı ışık vermesi sağlanır.

1.2.12. Mesafe Tayin İşareti

İleri koruma işareti, semafor ihbar işareti ve durup kalkma (D) feneri bulunan istasyonve yerlerde bu işaretlere olan uzaklığını bildiren beyaz zemin üzerinde siyah meyilli çizgilerbulunan dikdörtgen şeklinde 100'er metre ara ile konulmuş levhalardır.

Bu levhalar sırası ile;

Meyilli 3 çizgi, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkmafenerine 300 metre,

Meyilli 2 çizgi, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkmafenerine 200 metre,

Meyilli 1 çizgi, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkmafenerine 100 metre kaldığını bildirir.

Siyah çapraz levha, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkmafenerine gelindiğini bildirir.

13

Şekil 1.13. Mesafe tayini levhası

1.2.13. Durup Kalkma (D) İşareti

İniş meyili fazla olan yerlerde, iniş yapan trenlerin fren kontrolü yapmak üzere durupkalkması için gerekli görülen yerlere 1,5-2,00 metre yüksekliğinde bir direk üzerinekonulmuş siyah zemin üzerine süt beyaz renkte "DUR" kelimesinin baş harfi olan "D"harfinin yazılı olduğu bir fenerdir. Arka yüzünde küçük süt beyaz yuvarlak cam bulunur,bunun bir anlamı yoktur.

Geceleri fener içerisindeki lamba yakılarak (D) harfli yüzünün görülmesi sağlanır.Rampa aşağı inen trenler (D) fenerini geçmeden durur ve komşu istasyon tarafından verilenbileti fenerin yanındaki kutuya atar. D fenerinin konulacağı yerler Genel Müdürlükçebelirlenir.

Şekil 1.14. Durup kalkma işareti

1.3. Makas Fenerleri

TSİ sisteminin tesisata bağlı makasları hariç diğer tüm makaslarda bulunan vemakasın istasyonun hangi yoluna düzenlenmiş olduğunu bildiren makas fenerleri üç çeşittir.Makas fenerleri gece ve gündüz aynen kullanılır. Ancak gece ışıklandırılır. Gece manevrasıolmayan istasyonlarda fener camları yerine aynı renkli fosfor takılabilir.

Şekil 1.15. Makas feneri Şekil 1.16. Makas feneri dikdörtgen sütbeyazı

14

1.3.1.Basit makas feneri

Makasın çevrilmesi ile birlikte fener kendi ekseni etrafında dönerek dört şekil gösterir.Makas fenerinin;

Dikdörtgen yeşil yüzünün görülmesi, makasa iğne ucundan ve sapma yapmadananayola girileceğini bildirir.

Dikdörtgen süt beyaz yüzünün görülmesi, makasa ökçeden girilerek sapmayapmadan anayola çıkılacağını bildirir.

Süt beyaz ok işaretli yüzünün görülmesi, makasın iğne ucundan ve ok yönünesapma yaparak barınma yoluna girileceğini bildirir.

Süt beyaz yuvarlak yüzünün görülmesi, makasın ökçesinden girilerek barınmayolundan anayola sapma yaparak çıkılacağını bildirir.

Şekil 1.17. Makas feneri ok Şekil 1.18. Makas feneri yuvarlak sütbeyazı

1.3.2. Tek Toplu İngiliz Makas Feneri

Tek topla çalışan İngiliz makas feneri; makasın çevrilmesiyle birlikte, fener kendiekseni etrafında dönerek iki şekil gösterir. Makas fenerinin;Karşılıklı iki yüzü dikdörtgenyeşil olup, bu yüzlerin görülmesi, makasın iğne ucundan veya ökçesinden girilerek birbirinikesen yollardan sapma yapmadan anayola geçileceğini bildirir. Karşılıklı diğer iki yüzü sütbeyaz (V) şeklinde iki ok olup, bu yüzlerin görülmesi makasın iğne ucundan veyaökçesinden girilerek birbirini kesen yollardan sapma yaparak geçileceğini bildirir

1.3.3. AEG Tipi İngiliz Makas Feneri

AEG tipi İngiliz makas feneri; bu makas feneri ikiyüzlü olup, makas hareketleri ilebirlikte fenerin yüzleri üzerinde bulunan süt beyaz ok işaretleri hareket ederek iki şekilgösterir.

İki süt beyaz okun baş başa gelip eğik bir çizgi halinde görülmesi, makasa iğneucundan veya ökçeden girilerek birbirini kesen yollardan sapma yapmadandoğru olarak geçileceğini bildirir.

İki süt beyaz okun dik bir açı yapacak şekilde baş başa gelmiş şekildegörülmesi, makasa iğne ucundan veya ökçeden girilerek birbirini kesenyollardan sapma yaparak geçileceğini bildirir.

15

Şekil 1.19. Tek toplu İngiliz makas feneri Şekil 1.20. AEG tipi ingiliz makas

1.3.4. Makas Levhası

Gece manevra yapılmayan veya çok az kullanılan yollardaki makaslarda, fener yerinemakas levhası bulunur. Makas levhaları makas hareketleri ile birlikte kendi ekseni etrafındadönerek iki şekil gösterir. İki taraftan yuvarlak siyah zemin üzerinde ucu yuvarlak levhanınortasından başlamak üzere beyaz dilim şeklinde bir okun görülmesi, barınma yolunagirileceğini veya barınma yolundan çıkılacağını bildirir. Levhadaki üçgenin ucu sapılacakyönü gösterir. Levhanın, iki taraftan bir çizgi halinde görülmesi, sapma yapılmadan doğruyola girileceğini veya doğru yoldan çıkılacağını bildirir.

Resim 1.1. Makas levhası sapma Resim 1.2. Makas levhası

1.4. Hareket Memuru Diski

Nöbetçi hareket memurları tarafından kullanılan, bir yüzü ortası kırmızı kenarı beyaz,diğer yüzü ortası beyaz kenarı yeşil yuvarlak levhadır. Geceleri ışıklandırılarak, bir yüzündekırmızı ışık, öteki yüzünde yeşil ışık vermesi sağlanır.

16

Hareket memuru diski aşağıdaki amaçlar için kullanılır.

Trene hareket emri verilmesi için, gündüz diskin ortası beyaz kenarı yeşil yüzü,gece ise yeşil ışık veren yüzü, trenin gidiş yönüne dönen nöbetçi hareketmemuru tarafından baş hizasında kaldırılarak tren hareket edinceye kadar,makinist ve tren şefine gösterilir.

Şekil 1.21. Hareket memuru diski ile hareket emri

Trenleri durdurmak için, gündüz ortası kırmızı kenarı beyaz, gece ise kırmızıışık veren yüzünün, gelmekte olan trenin geldiği yöne, hareket etmiş bir treneise trenin gidiş yönüne doğru makinist ve tren şefinin en iyi görebileceği biryerden baş hizasında gösterilir.

Şekil 1.22. Hareket memuru diski ile dur emri

Gelmekte olan bir trene, nöbetçi hareket memuru tarafından diskle dur işaretiverildiğinde kabul edildiği yolun limitleri içine girdikten ve baş tarafı limitigeçmeyecek şekilde durur. Ancak, önceden bildirilmişse, hareket memurunundur işareti verdiği nokta geçilmeden durulur. Duran bir trene limit yapmadığınıbildirmek üzere disk kullanılmaz.

Şekil 1.23. Hareket memuru diski ile durmadan geç emri

Durmadan geçecek trenlere; gündüz, ortası beyaz kenarı yeşil yüzü, gece iseyeşil ışık veren yüzü, gelmekte olan trenin personelinin görebileceği bir yerden trenin geldiğiyöne tutularak, lokomotifi nöbetçi hareket memurunun bulunduğu noktaya geldikten sonrason vagon geçinceye kadar aynı yüzü trene paralel çevrilerek gösterilir.

17

1.5. Limit İşareti

Demiryolu çeken ve çekilen araçlarının bir yoldan diğer yola birbirine çarpmadangeçişini sağlamak amacıyla, iki ayrı yolun birleştiği noktadan itibaren iç raylar arasındakiaçıklığın 2 metre olduğu yere konulmuş, beyaz boyalı bir işarettir. TSİ sisteminde çıkışsinyalleri veya Yanar söner sinyale uyulacağını bildiren YS levhaları da limitleri belirler.

Şekil 1.24. Limit İşareti

Trenin son vagonundaki görevli ve makasçı, trenin son vagonu, arka desteklokomotifi dahil giriş makaslarını geçip, kabul edildiği yolun limiti içerisine girmiş ise, trenduruncaya kadar yeşil, limitler içerisine girmeden durmuş ise, kırmızı işaret gösterir.

Eğer trenin son kısmı buluşmadan sonra çıkacak veya öne geçecek trenin yolunukapatmışsa son vagondaki görevli ve makasçı, çıkacak veya girecek trenin makinistine,kırmızı işaret göstermeye devamla beraber ağız düdüğü ile "DUR" işareti verir.

Resim 1.4. Limit İşareti Resim 1.5. YS İşareti

1.6. Yardımcı İşaretler

1.6.1. Telefon Prizi İşareti

Resim 1.6. . Telefon prizi işareti Şekil 1.25. Telefon prizi işareti

Trafik telefon devresine girmeyi sağlayacak piriz olan direklerin üzerine konulmuş vefosforlu beyaz zemin üzerine, siyah telefon ahizesi bulunan dikdörtgen şeklinde bir levhadır.Bulunduğu direk üzerinde telefon prizi olduğunu bildirir.

18

1.6.2. Eğim İşareti

Eğim levhaları hat eğiminin değiştiği yerleri göstermek için, kilometrenin artış yönünegöre hattın sol tarafına bir direk üzerine yerleştirilmiş, beyaz zemin üzerine siyah renkterakamlar yazılı dikdörtgen levhadır. İşaret üzerinde yazılı bilgi, kendinden sonra gelen hatbölümü için geçerlidir. Levhanın üzerinde 2 rakam ve bu rakamlar arasında bir ok işaretibulunur.

Okun üzerindeki rakam, binde olarak eğimi, Okun altındaki rakam, yolun bu eğimle kaç metre devam ettiğini, Okun yönü, hattın eğim yönünü gösterir.

Şekil 1.26. Eğim işareti Şekil 1.27. Kilometre ve hektometre işareti

1.6.3. Kilometre ve Hektometre İşareti

Kilometre ve hektometre işaretleri taş, beton veya parça ray gibi malzemeden yapılır.Kilometre işaretinin üzerine hattın o noktadaki kilometresi yazılır. 100 metre (hektometre)işaretlerinin üzerine de, hektometre rakamı yazılır. Kilometre işaretleri 1000 metre ara ilehektometre işaretleri de 200 metre ara ile hattın sağına konulur.

1.6.4. Hız İşareti

Belirli bazı trenlerin yapabilecekleri en fazla hızı belirtmek için haberleşme direkleriüzerine konulan ve üzerinde bu trenlerin o yol bölümünde yapabilecekleri en fazla hızınyazılı olduğu levhadır.

1.6.5. Kurp Levhası

Eğri (kurp) levhaları; hattın eğri yarıçaplarını göstermek için, haberleşme direkleriüzerine konulmuş ve siyah rakamla yarıçap uzunluğu yazılmış beyaz renkli bir levhadır.

Şekil 1.28. Hız işareti Şekil 1.29. Kurp İşareti

19

1.6.6. Haberleşme Direklerinin Boyanması

Hiç bir koruyucu işareti bulunmayan istasyon ve duraklara yaklaşıldığını, tren vemakiniste bildirmek amacıyla her iki yöndeki baş makastan başlamak üzere 750 metreuzaklıktaki ilk 5 haberleşme direği üstten bir metre siyah, iki metre fosforlu beyaz, tekrar birmetre siyah yağlı boya ile boyanır.

Şekil 1.30. Haberleşme direkleri Şekil 1.31. İleri işaret Şekil 1.32. Geri işaret

1.7. Diğer İşaretler

1.7.1. Manevra İşaretleri

Manevra işaretleri gündüz kolla ve ağız düdüğü ile gece ise üç renkli işaret feneri veağız düdüğü ile lokomotifin durumu dikkate alınarak verilir. Lokomotif veya kumandabölmesinin bulunduğu taraf ön taraf, yani ileri, diğer tarafta geri olarak kabul edilir.

1.7.1.1. İleri İşareti:Gündüz kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin ileriye doğru sallanması ile birlikte ağız

düdüğünün bir defa uzun çalınması ile ileri işareti verilir.(Şekil 1.31)

1.7.1.2. Geri İşareti:Gündüz kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin geriye doğru sallanması ve ağız

düdüğünün iki defa uzun çalınması ile geri işareti verilir. (Şekil 1.32)

1.7.1.3. Dur İşareti:Gündüz kolun, gece kırmızı ışık gösteren fenerin baş üzerinde yarım daire yapacak

şekilde sallanması ve ağız düdüğünün üç defa kısa çalınması ile dur işareti verilir. (Şekil1.33)

Şekil 1.33. Dur işareti Şekil 1.34. Yavaşlama işareti

20

1.7.1.4. Yavaşlama İşareti:Gündüz kolun, gece, gün ışığı gösteren fenerin yere paralel olarak uzatılıp yavaş yavaş

aşağı yukarı hareket ettirilmesi ve ağız düdüğünün bir uzun bir kısa çalınması ile yavaşlamaişareti verilir.(Şekil 1.34)

1.7.1.5. Tampon Yap İşareti:Gündüz iki elin omuz hizasında birleştirilmesi, gece gün ışığı gösteren fenerin omuz

hizasında, iki yana sallanması ve ağız düdüğünün iki defa kısa çalınması ile tampon yapişareti verilir. (Şekil 1.35)

Şekil 1.35. Tampon yap işareti Şekil 1.36. Atma manevra

1.7.2. Fren Denemesi İşaretleri

Fren denemesi işaretleri, ağız düdük ile birlikte kol veya gün ışığı gösteren fenerleverilir.

1.7.2.1. Fren Sık İşareti:Gündüz iki kolun baş üzerinde birleştirilmesi, gece gün ışığı gösteren fenerin sağdan yukarıdoğru yarım daire şeklinde kaldırılıp dik olarak aşağıya indirilmesi ve ağız düdüğünün üçdefa kısa çalınması ile verilir.

1.7.2.2. Fren Gevşet İşareti:Gündüz tek kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin, baş üzerinde yarım daire çizecek şekildesağa sola sallanması ve ağız düdüğünün iki defa kısa çalınması ile verilir.

Şekil 1.37. Frenleme yap işareti Şekil 1.38. Frenleri gevşet işareti

1.7.2.3. Fren Muntazam İşareti:Gündüz tek kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin, aşağıdan yukarıya dik olarak

kaldırılması ve ağız düdüğünün bir kısa çalınması ile verilir.

21

1.7.3. Seyir Halinde Olan Trenlere Verilecek İşaretler

1.7.3.1. Yolun Açık Olduğunun BildirilmesiYolun açık olduğu, gündüz kılıfı içinde bayrak ile gece ise gün ışığı gösteren fenerle

bildirilir. Hiç bir işaretin bulunmaması da yolun serbest olduğunu bildirir. Yol açık işareti,trenin yoluna devam etmesine engel bir durum olmadığını bildirmek için verilir.

1.7.3.2. Hız Azaltılmasının BildirilmesiHızın azaltılması için, gündüz yeşil bayrak veya ortası yeşil kenarı beyaz yuvarlak

levha, gece ise, yeşil ışık gösterilir. (Şekil 1.38)

Hızın azaltılması işareti aşağıdaki durumlarda verilir. Yolun bir kısmında normal hızın azaltılması gerekiyorsa, Özel olarak bildirilen ve üzerinden yavaş geçilmesi gereken, köprü ve tünel gibi

tesislere yaklaşırken, Yolun ve makasların zorunlu kıldığı yerlerde, Yağışlı havalarda, trafiğin akışını engelleyecek sel ve heyelan olasılığı olan

yerlerde,Hız azaltma işareti, hızın azaltılması gereken nokta veya bölgenin en az 500 metre

öncesinden verilir.

Şekil 1.38. Hız azalt işareti Şekil 1.39. Dur işareti

1.7.3.3. Durmanın Bildirilmesi

Gündüz kırmızı bayrak veya ortası kırmızı kenarı beyaz yuvarlak levha, gece kırmızıışıkla verilir. (Şekil 1.39)

Trenlere aşağıdaki durumlarda durma işareti verilir : Anayol üzerinde herhangi bir nedenle duran bir trenin korunması için, Buluşma değişikliği işareti taşıması gereken bir tren, bu işareti taşımıyorsa, Tren trafiği emniyetini tehlikeye düşürecek bir engel veya arıza varsa, Vagonlarda, trenin trafik emniyetini bozacak bir arıza veya aksaklık görülürse, Bir trene arkadan gelen bir trenin yaklaştığı görülürse, arkadan gelen trenin

durdurulması için, Trenin vagonları birbirinden ayrılırsa, Trenin sonundaki işaretleri yoksa veya görülmüyorsa,

1 ve 3 üncü bentlerde yazılı durumlarda durma işareti, durulması gereken noktadan,yolun meyiline göre, yolun meyili %0,5'e kadar 750 metre, %0,5'den %0,10'a kadar 850metre, %0,10'dan fazla ise 1050 metre önce verilir.

22

Durma işaretleri önüne, gece ve gündüz ve durma işaretinden başlamak üzere 50'şermetre ara ile 3 adet kestane fişeği konur.

1.7.4. Bir Yola Ait Manevra Yasak İşareti

Yalnız ait olduğu yoldaki giriş ve çıkışları düzenleyen bir fenerdir. Topla veyaemniyet tesisatına bağlı olarak çalışır. Derayman pabucu olan ve olmayan olmak üzere ikitürü vardır.

Şekil 1.40. Manevra yasak işareti

1.7.4.1. Drayman Pabucu Bulunan Yollarda:Drayman pabucunu hareket ettiren aletle bağlantılı olarak, kendi ekseni etrafında

dönen dört yüzlü bir fenerdir. Bir yüzünde yuvarlak süt beyaz cam üzerinde yatay bir siyahçizgi, bunun karşısındaki yüzünde yan yana iki adet süt beyaz yuvarlak, diğer yüzündeyuvarlak süt beyaz cam üzerinde siyah eğik bir çizgi, bunun karşısındaki yüzünde iki adeteğik süt beyaz yuvarlak bulunur.

Bir taraftan yuvarlak süt beyaz üzerinde yatay siyah çizgi, diğer taraftan yanyana yuvarlak sütbeyazın görünmesi, derayman pabucunun ray üzerinde olduğunu buyola giriş ve çıkışın yasak olduğunu,

Bir taraftan yuvarlak süt beyaz üzerinde 45 derece eğik siyah çizginin, diğertaraftan eğik vaziyette iki süt beyaz yuvarlağın görünmesi, bu yola giriş ve çıkışınserbest olduğunu bildirir.

1.7.4.2. Derayman Pabucu Olmayan Yollarda: 3.5 metre yüksekliğinde bir direküzerine konulmuş iki yüzlü sabit bir fenerdir. Bu fenerin iki yüzündeki şekiller bağlı olduğumakas veya emniyet tesisatının hareketiyle birlikte hareket ederek şekil değiştirir.

Yuvarlak beyaz üzerindeki siyah yatay çizgi ve karşısındaki yüzünde süt beyazyuvarlakların yan yana görünmesi, bu yola her iki taraftan giriş ve çıkışın yasakolduğunu,

Yuvarlak süt beyaz üzerinde 45 derece eğik siyah çizginin ve diğer yüzündeeğik süt beyaz yuvarlakların görünmesi, bu yola giriş ve çıkışın serbestolduğunu bildirir.

23

1.7.5. Tünel İçinde İşaretlerin VerilmesiTünel içinde verilmesi zorunlu olan işaretler önce trenin geldiği yönde tünel ağzında

verilir, daha sonra da tünel içinde aynen tekrar edilir.

1.7.6. Döner Köprü İşareti

Döner köprü üzerindeki yola paralel olarak uygun bir yerine konulmuş, bir fener ileher iki yüzünün ortası kırmızı kenarı beyaz yuvarlak levhadır.İki durumu vardır.

Şekil 1.41. Döner köprü işareti

1.7.6.1. Kapalı Durumu:Gündüz döner köprüye girilecek yolun her iki yönünden ortası kırmızı, kenarı beyaz

yuvarlak levhanın görülmesi, gece her iki yönden kırmızı ışığın görülmesi döner köprüyegirilemeyeceğini bildirir.

1.7.6.2. Açık Durumu:Gündüz her iki yönden levhanın çizgi halinde görünmesi, Gece iki yönden yeşil ışığın

görünmesi, döner köprüye dikkatli girilebileceğini bildirir.

1.7.7. Vagon Kantarı İşareti

Vagon kantarı kulübesi üzerine konulmuş, kantar hareketleriyle birlikte hareket edipkendi ekseni etrafında dönen, her iki yüzü ortası kırmızı, kenarı beyaz yuvarlak levhadır. İkidurumu vardır :

1.7.7.1. Kapalı Durumu:Her iki yönden ortası kırmızı, kenarı beyaz levhanın görülmesi, kantar kefesinin

kalkık olduğunu ve kantar yolu üzerinden geçilemeyeceğini bildirir. Gece aydınlatılır.

1.7.7.2. Açık Durumu:Her iki yönden levhanın bir çizgi halinde görülmesi, kantar kefesinin inik olduğunu ve

kantar yolundan geçmenin serbest olduğunu bildirir.

Şekil 1.42. Döner köprü işareti

24

UYGULAMA FAALİYETİ

Trafikle ilgili haberleşmeyi sağlamak için aşağıdaki işlem basamaklarını yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Ağız düdüğü ile bir uzun düdükçalarak trenin ileriye hareketinibildiriniz.

Ağız düdüğü ile iki uzun düdükçalarak trenin geri hareketinibildiriniz.

Ağız düdüğü ile üç kısa düdükçalarak trenin durması veya duranbir tren için frenlerin sıkılmasınıbildiriniz.

Ağız düdüğü ile birkaç kez üç kısadüdük tekrarlayarak tehlikeolduğunu ve trenin hemen durmasınıbildiriniz.

Ağız düdüğü ile bir kısa düdükçalarak trende frenlerin muntazamolduğunu bildiriniz.

Araç düdüğü ile bir uzun düdükçalarak trenin ileriye hareketinibildiriniz.

Araç düdüğü ile iki uzun düdükçalarak trenin geri hareketinibildiriniz.

Araç düdüğü ile üç kısa düdükçalarak trenin durması veya duranbir tren için frenlerin sıkılmasınıbildiriniz.

Araç düdüğü ile birkaç kez üç kısadüdük tekrarlayarak tehlikeolduğunu ve trenin hemen durmasınıbildiriniz.

Araç düdüğü ile bir kısa düdükçalarak trende frenlerin muntazamolduğunu bildiriniz.

Seyir halindeki trenlerde; Yerleşim yerlerine, hemzemin

geçitlere, yarma ve tünellere, arızalıbölgelere yaklaşırken bir uzundüdük çalınız.

El frenlerinin sıkılması için üç kısa

Trafik işaretlerinin zamanındakullanılmasına dikkat ediniz.

Kaza ve olayların önlenmesine duyarlı

olunuz. Güvenlik kurallarına uyunuz. Mesleğinizle ile ilgili etik ilkelere uygun

davranınız.


25

düdük çalınız. El freninin gevşetilmesi için iki kısa

düdük çalınız. Ağız düdüğü ile verilen işaretin araç

düdüğü ile tekrarlanmasına kadartekrar edin.

Durmayı emreden işaretleraldığınızda önce durun sonra işaretitekrarlayın.

Tren hızını koruyamıyorsa 800metre ara ile 2 tane kestane fişeğikoyun ve ilk istasyona kadarilerleyin. Arkadan gelen tren öndekitrenin hızını koruyamadığınıanlayacak ve her an durabilecekşekilde devam edecektir.

50 şer metre ara ile sağ, sol ve sağa3 kestane fişeğinin patlaması ilederhal durun. Kestane fişekleri birdurma işareti ile birlikte konulmuşise, ikinci bir talimat veya işaretalmadıkça hareket etmeyiniz. Üçkestane fişeği patladığı halde hiç birişaret yoksa durun, her andurabilecek şekilde ve düdükçalarak bir işaret bildirisine veya ilkistasyona kadar ilerleyin.

Makasla hangi yola sapılacaksaveya sapmadan devam edileceksemakas kolu çevrilerek veyakumanda masasından kumandaedilerek ayarlandığında makasfenerinin ona göre dönerek işaretetmesi sağlanır.

Makas fenerlerinin gecegörülebilmesi için yanmasınısağlayın.

Hareket memuru diski ile trenehareket emri vermek için gündüzortası beyaz kenarları yeşil olantarafı, gece yeşil ışık veren tarafıtrenin gidiş yönüne dönerek omuzhizasında kaldırın. Makiniste ve trenşefine tren hareket edinceye kadargösterin.

Trenleri durdurmak için, gündüz

Şekil 1.47. Makas feneri

Şekil 1.48.Tek topla çalışan İngiliz makas feneri

Resim 1.7 Makas fenerleri

Şekil 1.49. Hareket memuru diski

HAREKET DUR

Yeşil

26

ortası kırmızı kenarı beyaz, gece isekırmızı ışık veren yüzünü, gelmekteolan trenin geldiği yöne, hareketetmiş bir trene ise trenin gidişyönüne doğru makinist ve trenşefinin en iyi görebileceği biryerden baş hizasında gösterin.

Durmadan geçecek trenlere; gündüz,ortası beyaz kenarı yeşil yüzü, geceise yeşil ışık veren yüzü, gelmekteolan trenin personelinin görebileceğibir yerden trenin geldiği yönetutularak, lokomotifi nöbetçi hareketmemurunun bulunduğu noktayageldikten sonra son vagon geçinceyekadar aynı yüzü trene paralelçevirerek gösterin.

Trenin son vagonundaki görevli vemakasçı, trenin son vagonu, arkadestek lokomotifi dahil girişmakaslarını geçip, kabul edildiğiyolun limiti içerisine girmiş ise, trenduruncaya kadar yeşil, limitleriçerisine girmeden durmuş ise,kırmızı işaret gösterir.

Eğer, trenin son kısmı buluşmadansonra çıkacak veya öne geçecektrenin yolunu kapatmışsa sonvagondaki görevli ve makasçı,çıkacak veya girecek treninmakinistine, kırmızı işaretgöstermeye devamla beraber ağızdüdüğü ile "DUR" işareti verir.

Trenlerin son vagonlarındakikırmızı işaretleri kontrol ediniz.

Trenlerin ön tarafındaki gün ışığıveren projektörleri kontrol ediniz.

Tek seyir eden lokomotiflerin, arkaorta kısmına gündüz, ortası kırmızıkenarı beyaz levha, gece ise, arkatarafına kırmızı ışık veren fenertakın.

Tren geliş yönünde ve omuzhizasında gündüz kırmızı bayrak,gece kırmızı ışıklı fener gösterilerekderhal durmasını sağlayın.

DUR

Şekil 1.50. İşaret bayrağı

27

Tren geliş yönünde ve omuzhizasında gündüz yeşil bayrak, geceyeşil ışıklı fener gösterilerekdikkatin arttırılmasını ve müsaadeedilen hızlarda seyredilmesinisağlayın.

Kılıfı içinde bayrakla yolun geçişeserbest olduğunu bildirin.

Hiçbir işaret göstermeyerek deyolun geçişe serbest olduğunubildirebilirsiniz.

28

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarakbelirleyiniz.

OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Çoktan Seçmeli Sorular

1. Aşağıdakilerden hangisi ağız düdüğünün iki uzun çalınması ile verilen işarettir?A) İleriye Hareket B) Geriye Hareket C) Dur D) Yavaşla

2. Demiryolunun karayolu ile kesiştiği ve karayolu trafiğinin yoğun olduğu yerlereaşağıdaki işaretlerden hangisi konur?

A) Limit İşareti B) Tren İşareti C) İleri Koruma İşareti D) Bariyer İşareti

3. Aşağıdakilerden hangisi bir dur bildirisi veren işarete gidildiğini bildirir?A) Kırmızı Renk B) Yeşil Renk C) Sarı Renk D) Gün Işığı Rengi

4. Aşağıdakilerden hangisi kondüktör de bulunması zorunlu işarettir?A) Kırmızı Bayrak B) Yeşil Bayrak C) Ağız Düdüğü D) Kestane Fişeği

Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.

(……)5. Eğim levhasının üzerinde 2 rakam ve bu rakamlar arasında bir ok işaretibulunur. Okun üzerindeki rakam, binde olarak eğimi ifade eder.

(……)6. Makas fenerinde süt beyaz yuvarlak yüzünün görülmesi, makasın iğneucundan girilerek barınma yolundan anayola sapma yaparak çıkılacağını bildirir.

(……)7. 1,5-2,00 metre yüksekliğinde bir direk üzerine konulmuş siyah zemin üzerinesüt beyaz renkte "DURAK" kelimesinin baş harfi olan "D" harfinin yazılı olduğu birfenerdir.

(……)8. Demiryolu çeken ve çekilen araçlarının bir yoldan diğer yola birbirineçarpmadan geçişini sağlamak amacıyla, iki ayrı yolun birleştiği noktadan itibaren iç raylararasındaki açıklığın 2 metre olduğu yere konulmuş, beyaz boyalı bir işarete limit işaretidenir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınızsorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz


29

UYGULAMALI TEST

Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalıgördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet HayirAğız düdüğü ile verdiğiniz işaret anlaşılıp tekrar edildi mi?Ağız düdüğü ile treni istediğiniz yöne gönderebildiniz mi ?

Araç düdüğü ile verilen işareti anlayıp tekrar ettiniz mi?

Kestane fişeğini uygun şekilde raylara döşediniz mi?

Kestane fişeği patladığında durup, her an durabilecek şekildeilerlediniz mi?Makasları kumanda ettiğinizde uygun işareti gösteripgöstermediğini kontrol ettiniz mi?

Makaslara gelinince hızınızı azalttınız mı?

Hareket memuru diski ile trene ileriye hareket emri verebildiniz mi?

Hareket memuru diski ile trene dur emri verebildiniz mi?

Tren giriş makasını geçip, kabul edildi yolun limiti içerisine giriptren duruncaya kadar yeşil limitler içerisine girmeden durmuş ise,kırmızı işaret gösterdiniz mi?Trenin son kısmı buluşmadan sonra çıkacak veya öne geçecektrenin yolunu kapatmışsa, çıkacak veya girecek trenin makinistine,kırmızı işaret göstermeye devamla beraber ağız düdüğü ile "DUR"işareti verdiniz mi?

Trenin ön ve arka tarafındaki işaretleri denetlediniz mi?

Kırmızı işaret bayrağı veya kırmızı el feneri ile trene dur işaretiverdiniz mi?Yeşil işaret bayrağı veya yeşil el feneri ile trene dikkat arttır işaretiverdiniz mi?Kılıfı içinde işaret bayrağı ile trene yolun serbest olduğu işaretiniverdiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözdengeçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

30


Bu öğrenme faaliyeti sonucunda mekanik güvenlik donanımlarını kullanabileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır: Mekanik güvenlik donanımlarını araştırınız. Mahallinizdeki mekanik güvenlik donanımlarını inceleyiniz ve sınıfa rapor

halinde sununuz.

2- MEKANİK GÜVENLİK DONANIMLARI

İstasyonlarda tren seyrüseferinin güvenliğini sağlamak amacıyla makas dil uçlarının,buna bağlı olarak giriş ve çıkış sinyallerinin ( semaforlarının) istasyondan idare edilmesinisağlayan düzeneğe Mekanik Güvenlik Donanımı denir. Semaforlar trenlerin istasyonlaraemniyetle giriş ve çıkışlarını düzenleyen bir işarettir. Semaforlar giriş ve çıkış semaforuolmak üzere ikiye ayrılır.

Semaforlar 8 metre yüksekliğindeki demir kafes direkler üzerine konulmuş, iki metreboyunda 20-25 cm kalınlığında bir taraf ucu yuvarlak ve ortası beyaz kenarı kırmızı boyalısaçtan yapılmış, bir, iki veya üç koldan meydana gelmiştir. Geceleri, kolların yerine, yeşil vekırmızı ışık veren fenerleri bulunur. Kolların arka yüzleri siyaha boyalıdır.

Toros tipi emniyet tesisatlarında, yalnız giriş semaforu bulunur. Çıkış semaforuyoktur. Makaslar elle düzenlenir semafor açılınca bağlı makasları da kilitler.

İ tipi emniyet tesisatlarında hem giriş semaforu hem de çıkış semaforları bulunur.Makaslar emniyet tesisatından düzenlenir ve kilitlenir.

Resim 2.1.Semafor


AMAÇ

ARAŞTIRMA

31

2.1. Giriş Semaforları

2.1.1. ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımı

İstasyon binası veya özel olarak yapılmış başka bir bina (kule) içerisine konulanKumanda aleti vasıtasıyla makasların ve semaforların uzaktan idare edilmesini dolayısıylatrenlerin seyrüsefer emniyetini sağlayan düzenektir. Mekanik Sinyal Tesisatları içerisinde engelişmiş ve ihtiyaca en iyi cevap veren sistemdir.

( İ ) Tipi Mekanik Sinyal Tesisatını incelemek için İç Tesisat ( Kumanda Aleti veTemel Altı Makara Aksamı) ve Dış Tesisat olarak iki kısma ayırmak mümkündür. Şimdisırasıyla bu tesisatları, olabilecek arızalarını ve ıslah edilmelerini inceleyelim.

2.1.1.1. İç Tesisat

Kumanda Aleti: Üzerinde kumanda, sinyal, makas ve kilit manivelalarının bulunduğu,bu manivelaların belli bir prensip dâhilinde çalıştığı düzenektir. Bu düzenekte manivelalarınbelli bir prensip haricinde çalışmalarını önleyen manivelaların bulunduğu kumanda kasası,kumanda aletinin arkasında bağlı olarak bulunur. Aletinin çalışma prensibi bir anklaşmanplanı dahilinde belirlenir ve bu anklaşman planı kumanda aletinin üzerinde, kullanan kişiningörebileceği şekilde asılıdır. Kumanda aletinin üzerindeki manivelaları tek tek incelersekaşağıdaki başlıklar halinde yapabiliriz.

Resim 2.2. İ Tipi Emniyet Tesisatı Kumanda Aleti

Kumanda Manivelaları: Kumanda manivelaları, kumanda aleti üzerinde ayrı bir altlıküzerinde bulunur. Makas, sinyal ve kilit manivelalarına göre çok daha küçük olup kumandakasası içinde bulunan ve bağlı bulundukları cetvellerin ileri geri hareketini sağlarlar.Kumanda manivelaları, sinyal manivelalarından önce, sinyal manivelalarınınkullanılmalarını temin için kullanılır, Anklaşman planına göre hareket sırası ikincidir. Ancakaçılacak sinyal için makaslar asli vaziyetinde kalacaksa hareket sırası birincidir. Kumandamanivelaları sadece semafor manivelalarının kullanımına imkân sağladığı için; hangisemafor manivelalarının kullanımına imkân tanıyorsa, o semaforun ismini alır. Bu

32

manivelalar aşağı ve yukarı olmak üzere iki hareketli olduğu için etiketlerine ikihareketin de ismi yazılır, örneğin; Kumanda Manivelası A 1/2 semaforunun kullanımınıtemin ediyorsa a1-a2 ismini alır, Eğer B ve C semafor manivelalarının kullanılmasını teminediyorsa b ve c ismini alır.

Semafor Manivelaları: Semafor Manivelaları, kumanda manivelalarının bulunduğualtlığın hemen yanında sırayla bulunurlar. Bu manivelalar 170 derecelik bir hareketle isminialdığı semaforu tahrik ettirir. Etiketlerinde tahrik ettirdiği semaforun ismi yazılıdır. Örneğin;A 1/2 semaforunun birinci kanadını tahrik ettiren semafor manivelasının etiketinde Alyazılıdır. Semafor manivelaları, çalışmasına imkân sağlayan kumanda manivelasınınhareketinden sonra çalışır. Başka türlü çalışma imkânları yoktur. Semafor manivelalarıihtiyaca göre iki semafora ya da çift kanatlı semaforun sırayla her iki kanadına da kumandaetmesi sağlanabilir, Bu durumda semafor manivela kasnağı birbirinin aksi yönüne dönen ikikasnağın, kasnak içersine konulan bir dişli düzeneğiyle iki semafora kumanda etmesisağlanır. Semafor manivelaların etiketlerinde kumanda ettiği semaforların ismi yazılır.Örneğin A1-A2,B-C gibi.

Makas Manivelaları: Kumanda Aletinde Semafor ve kilit manivelalarından sonrabulunur. Bunlar makasları tahrik ederek kilit yapmalarını sağlarlar. Aynı zamandaanklaşman planına göre kumanda manivelalarının çalışmasını temin ederler. Bunlar dasemafor manivelaları gibi 170 derecelik bir hareketle makasların düzenlenmesini edilmesinisağlar.

Resim 2.3. Makas ve semafor manivelaları

Kilit Manivelaları: Kilit manivelaları çok yolla ve dolayısıyla çok makaslı istasyon vegarlarda herhangi bir sinyali ilgilendiren makasların kilitlenmesi için kullanılır. Kilitmanivelasının kumanda aletindeki hareket sırası makas manivelasından sonradır.

Resim 2.4. Kilit manivelaları

33

2.1.1.2. Dış Tesisat

Tek Kanatlı Semaforlar: Tek kanatlı semaforlar 8 metrelik kafesli direk, bir semaforkanadı, bu kanadı çalıştıracak kasnak ve çubuklar ile kanadın pozisyonuna göre kırmızı veyayeşil renk veren bir fenerden ibarettir.

Çift Kanatlı Semaforlar: Çift kanatlı semaforlar da tek kanatlı semaforlar gibi 8metrelik kafesli direk, semafor kanadı, kanat çubukları ve tek kanatlı semaforlardan dahadeğişik birlikte çalışan semafor kasnağı bulunur. Bu semaforlarda üst kanadın altında ikincibir kanat daha bulunur. Bu kanat açıldığında trenin barınmaya gireceğini bildirir. Bu semaforda tek kanatlı semaforlardan fazla olarak ikinci kanat için bir semafor feneri bulunur. Bufener sadece yeşil (Kanat açıkken) renk verir, Ya da hiç renk vermez.

Resim 2.8. Çelik tellerin havai kazıkları üzerinde transmisyonu

Tel germe Aletleri: Bağlı bulunduğu transmisyon tellerinin hava şartlarına göre uzayıpkısalması durumunda tellerin gerginliğini temin eden araçlardır,

Transmisyon Telleri: Mekanik güvenlik donanımlarında kullanılan araçların tahrikinisağlayan tellerdir. Çelik teller galvanizli 130 Kg/mm2 çekme kuvvetine dayanıklı 4 mm.,5mm, olarak iki çeşittir.4 mm. olan galvanizli çelik teller sinyal hatlarında, 5 mm. galvanizliçelik tel olanlar da makas hatlarında kullanılırlar. Ayrıca galvanizli çelik tellerindönüşlerinde, kasnaklara girişlerinde ve kasnaklarda 5,5 mm. çelik kordon tel kullanılır.

Hattı Havai Köşebentleri Ve Makaraları: Hattı havai köşebentleri üzerlerinde hattıhavai makaralarını taşıyarak transmisyon tellerinin istenilen yere ulaşmalarını sağlayangenellikle 1 m. boyundaki köşebentlerdir. Bunların 50 cm. toprağa gömülerek dik vaziyettekalmaları sağlanır.

2.1.2. ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımında Giriş Semaforu

Baş makastan 200 ila 300 metre geriye yolun sağına konulmuş olup, 1, 2 veya 3 kolubulunur. Kapalı ve açık olmak üzere iki durumu vardır.

34

2.1.2.1. Kapalı durumu

Gündüz; tren tarafından en üstteki kolun semafor direğine 90 derece açı yapacakşekilde görülmesi,Gece; tren tarafından kırmızı ışığın görünmesi, semaforun kapalı olduğunuve işaretin önünde mutlaka durulacağını bildirir.

Resim 2.9.Giriş semafor kapalı pozisyon Şekil 2.1.Giriş semafor kapalı pozisyon

2.1.2.2. Açık durumu

Gündüz; üstteki tek kolun tren tarafından, semafor direğine 135 derece açı yapacakşekilde kalkık görünmesi, sapma yapmadan doğru yola girileceğini,

Resim 2.10. Bir sapma yapmadan doğru yola girilecek semafor işareti

Şekil 2.2.Bir sapma yapmadan doğru yola girilecek işareti

35

Resim 2.11. Bir sapma yaparak barınma yoluna girilecek semafor işareti

Şekil 2.3.Bir sapma yaparak barınma yoluna girilecek işareti

İki kolun semafor direğine 135 derece açı yapacak şekilde görünmesi, bir sapmayaparak barınma yoluna girileceğini, Üç kolun semafor direğine 135 derece açı yapacakşekilde görünmesi, iki veya daha fazla sapma yaparak, herhangi bir barınma yolunagirileceğini, bildirir.Gece; bir yeşil ışığın görünmesi, sapma yapmadan doğru yolagirileceğini, İki yeşil ışığın görünmesi, bir sapma yaparak barınma yoluna girileceğini, Üçyeşil ışığın görünmesi, iki veya daha fazla sapma yaparak herhangi bir barınma yolunagirileceğini, bildirir.

Şekil 2.4. Bir veya birden fazla sapma yaparak barınma yoluna girilecek işareti

2.1.2. Toros Tipi Emniyet Tesisatı

Toros tipi mekanik güvenlik donanımı çalışma prensibi, içerdiği elemanlar açısından Itipi mekanik güvenlik donanımından farkı; Toros tipi tesisatında makasların topladüzenlenmesi ve çıkış semaforunun olmamasıdır. Kumanda aleti I Tipi tesisattan farklı olupmanivelalar öne arkaya değil de sağa veya sola çevrilerek sinyal açılır, makas yapılır.

36

Resim 2.12. Toros tip güvenlik donanımı kumanda aleti

2.2. Çıkış Semaforları

Trenin gidiş yönüne göre kumanda ettiği yolun sağına ve limitlerinin içine konulmuşolup tek kolludur, ancak, bazı özel durumu olan istasyonlarda çift kollu da olabilir. Şekil vegörünüş itibariyle giriş semaforunun aynıdır. Kapalı ve açık olmak üzere iki durumu vardır :

2.2.1. Kapalı durumu

Gündüz; semafor kolunun semafor direği ile 90 derece açı yapacak şekildegörünmesi,Gece; kırmızı ışığın görülmesi, semaforun kapalı olduğunu trenin hareketedemeyeceğini bildirir.

Şekil 2.5. Çıkış semaforu kapalı işareti

2.2.2. Açık durumu;

Gündüz; semafor kolunun semafor direği ile 135 derece açı yapacak şekilde kalkıkgörünmesi,Gece; yeşil ışığın görünmesi, semaforun açık olduğunu, bu yoldaki trenin hareketedebileceğini bildirir. Semafor işaretinin arkasında görünen gün ışığının bir anlamı yoktur.

37

Şekil 2.6. Çıkış semaforu açık işareti

2.2.3. İhbar İşaretleri

Giriş ve çıkış semaforları ile birlikte çalışan ve semaforların açık veya kapalıpozisyonlarını bildiren yardımcı işarettir. Bunlar İleri İhbar ve çıkış semaforu İhbarı olmaküzere çalışma amaçlarına göre ikiye ayrılır.

2.2.3.1. İleri Koruma İşareti

Semafor tesisatı olmayan bazı istasyonları uzaktan korumak amacıyla baş makastan enaz 700 metre uzaklığa 3 ila 3,5 metre yüksekliğinde bir direk üzerine konmuş, ortası kırmızıkenarı beyaz dikdörtgen şeklinde bir levhadır.

Resim 2.14. İleri koruma kumanda kolu

Geceleri, kırmızı ve yeşil ışık veren feneri bulunur. İstasyon binası içinde veya makasbaşında bulunan bir kumanda kolu ile idare edilir. İşaretin kapalı ve açık olmak üzere ikidurumu vardır.

38

Kapalı durumuGündüz; ortası kırmızı kenarı beyaz dikdörtgen levhanın, gece ise; kırmızı ışığın

görülmesi ileri korumanın kapalı olduğunu ve trenin işareti geçmeden durmasını bildirir.

Resim 2.15. İleri koruma işareti Şekil 2.7. İleri koruma işaretinin kapalı durumu

Açık durumu

Gündüz; işaretin tren tarafından yere paralel yatık ve bir çizgi halinde görülmesi, geceise; yeşil ışığın görülmesi, işaretin açık olduğunu ve baş makasa kadar ilerleneceğini vemakasta makasçının vereceği işarete göre hareket edileceğini bildirir.

İleri koruma işaretinin normal durumu kapalıdır, bir trenin istasyona kabuledilmesinde bir sakınca bulunmadığında, trenin gelişinden önce açık duruma getirilir. Trenkabul edildiği yolun limitleri içine girdikten sonra mutlaka kapatılır.

İleri koruma işaretinin gündüz arka tarafındaki beyaza boyanmış yüzü ile gecearkadan görünen gün ışığının bir anlamı yoktur.

İleri koruma işaretinin kapalı iken geçildiğinin belirlenmesi için, ray üzerine kestanefişeği konulmasını sağlayacak bir sistem ileri korumanın yakınına konulabilir.

İstasyondan hareket ederek çıkan bir trenin personeli, seyir ettiği yöndeki çıktığıistasyona girişe kumanda eden ileri korumanın açık olduğunu görürse, derhal treninidurdurur ve nöbetçi hareket memurundan yeniden emir almadıkça treni hareket ettirmez vedurumu trafik cetveline yazarak birlikte imzalar. Bu sırada tren baş taraftan derhal işaretlerleemniyet altına alınır.

Resim 2.16. İleri koruma işaretinin açık durumu Şekil 2.8. İleri koruma işaretinin açık durumu

39

Resim 2.17. Semafor ihbar işareti kapalı durumu Şekil 1.9. Semafor ihbar işareti kapalı durumu

2.2.3.2. Semafor İhbar İşareti

Giriş semaforu olan istasyonlarda giriş semaforunun açık olup olmadığını belirtmekiçin giriş semaforundan 500 metre ileride bulunur. Semafor açıldığında ileri ihbar da açılaraksemaforun açık olduğunu ihbar eder. İleri İhbar işareti 3 ila 3.5 metre yüksekliğinde bir direküzerine yerleştirilmiş, iki yönlü ihbar kasnağı, yuvarlak ortası sarı, kenarları beyaz bir saçtepsi ve sarı yada yeşil renk veren bir fenerden oluşur. Giriş semaforu açıldığında, semaforkasnağından gelen transmisyon telleri vasıtasıyla, kumanda aletinden verilen hareketsemafora geldiği gibi ileri ihbara da gelerek işaretin açılmasını temin eder. Bu hareket ileriihbar kasnağını sağa veya sola çevirerek yani giriş semaforunun hangi kanadı açılırsa açılsınileri ihbar kasnağı da dönerek kasnağa bağlı çubuğu hareket ettirir ve ihbar tepsisini yereyatay duruma getirir.

Kapalı Durumu

Gündüz; tren tarafından işaretin ortası sarı kenarı beyaz yüzünün, gece; tren tarafındansarı ışığın, görülmesi giriş semaforunun kapalı olduğunu ve giriş semaforu önündedurulacağını bildirir.

Açık Durumu

Gündüz; tren tarafından levhanın yatık ve bir çizgi halinde, gece; tren tarafından yeşilışığın, görülmesi, giriş semaforunun açık olduğunu ve istasyona girilebileceğinibildirir.Semafor ihbar işaretinin konulacağı yer bir tünel içine rastladığında, bu işaretinyalnız feneri tünel duvarı ile yapı gabarisi arasına konularak, sadece feneri kullanılır.

(İ) tipi emniyet tesisatı bulunan istasyonlarda, ayrıca giriş semaforunun hemenönünde, çıkış semaforunun durumunu gösteren bir çıkış semaforu ihbar işareti bulunur.

40

Resim 2.18. Semafor ihbar işareti açık durumu Şekil 2.10. Semafor ihbar işareti açık durumu

2.2.3.3. Çıkış Semaforu İhbar İşareti

Giriş semaforunun hemen önünde bulunan bu işaret çıkış semaforunun açık ya dakapalı olduğunu göstermektedir. Şekil ve çalışma prensibi olarak ileri ihbarın aynısı olup tekyönlü çalışırlar. Yani sadece istasyonun doğru yolundaki çıkış semaforu açıldığında açılır,diğer sapan yollardaki çıkış semaforu açıldığında ise pas ihbar kasnağı gelen hareketi ihbartepsisine aktarmaz ve kapalı kalmasını sağlar.

Resim 2.19. Çıkış semaforu ihbar işareti

41


Mekanik güvenlik donanımlarını işlem basamaklarına göre kullanınız.

İşlem Basamakları Öneriler

İ Tipi mekanik güvenlik donanımında öncemakasları ayarlayınız. 1,2,3,gibi numaralıolan kollar makas koludur.

Tren, sapma yapmadan ana yola devamedecekse, makas kumanda kolunu yukarıdabırakın. Sapma yaparak barınma yolunagirecekse makas kolunu 170 derece aşağıçekiniz.

Daha sonra makasların konumunundeğiştirilememesi için manivela kilitmanivelasıyla kilitleyiniz.

Üzerinde iki harf olanlar giriş semaforudur.Aşağı doğru 170 derece çekiniz.

Tren istasyonda durmadan devam edecekseçıkış semaforlarını da açınız.

Trafiğin durumuna göre, toros tipi mekanikgüvenlik donanımında, giriş semaforlarınınaçık veya kapalı durumuna kumanda etmekiçin sağa veya sola çeviriniz.

Toros tipi mekanik güvenlik donanımındasadece semaforlar kontrol edebilirsiniz.Makasların makastaki görevli tarafından elledüzenlenmesi gerekir.

İleri koruma işaretinin normal durumukapalıdır, bir trenin istasyona kabuledilmesinde bir sakınca bulunmadığında,trenin gelişinden önce kumanda aleti ile açıkduruma getiriniz. Tren kabul edildiği yolunlimitleri içine girdikten sonra mutlakakumanda aletinden kapatınız.

İleri koruma tesisatlarında makaslarıngüvenliği söz konusu değildir. Trenlerinistasyonlara girişleri Tren Teşkil memurutarafından sağlanır. Bu nedenle makastakigörevlinin vereceği işarete göre hareketediniz.

Mekanik güvenlik donanımlarınınzamanında kullanılmasına dikkatediniz.

Kaza ve olayların önlenmesineduyarlı olunuz.

Güvenlik kurallarına uyunuz. Mesleğinizle ile ilgili etik ilkelere

uygun davranınız.

Resim 2.21. Makas ve semafor kumandakolları




42

Resim 2.23. Toros tipi manivelaları

Resim 2.23. İleri koruma kumanda kolu

43


Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarakbelirleyiniz.

OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Çoktan Seçmeli Sorular

1. Aşağıdakilerden hangisi trenlerin istasyona emniyetli olarak giriş ve çıkışlarınıdüzenleyen işarettir?

A) Semafor B) Hareket Memuru DiskiC) Yuvarlak Levha D) Limit İşareti

2. Semafor ve makasların düzenlenmesi aşağıdakilerin hangisi ile sağlanır?A) Ağırlık Demirleri B) TellerC) Elektrik D) Manivela

3. Yandaki işaretin adı nedir?A) Semafor İhbar İşareti B) Giriş SemaforuC) İleri Koruma İşareti D) Çıkış Semaforu

4. Toros tipi mekanik güvenlik donanımında makaslar nasıl düzenlenir?A) Uzaktan Kumanda ile B) Teller ileC) Tren Teşkil memuru tarafından elle D) Elektrik ile

Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.

(……)5. I Tipi Emniyet Tesisatındaki makas veya semafor düzenlemeleri elektriklesağlanır.

(……)6. Bağlı bulunduğu transmisyon tellerinin hava şartlarına göre uzayıp kısalmasıdurumunda tellerin gerginliğini temin eden araçlara havayi hat köşebentleri ve makaralarıdenir.

(……)7. Giriş semaforunda 3 kolun semafor direğine 135 derece açı ile kalkıkgörülmesi iki sapma yapmayarak barınma yoluna girileceği anlaşılır.

(……)8. Toros tipi mekanik güvenlik donanımında semaforlara kumanda etmek içinkumanda kolu ileri geri hareket ettirilir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınızsorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz


44

UYGULAMALI TEST

Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalıgördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayir İ tipi mekanik güvenlik donanımında makasları ayarladınız mı? Kilit manivelaları ile makasları kilitlediniz mi? Semafor kumanda kolunu aşağı doğru çekerek semafor işaretini

ayarladınız mı?

Tren durmadan geçecekse çıkış semaforunu açtınız mı?

Toros tipi mekanik güvenlik donanımında giriş semaforlarıaçtınız mı?

Tren teşkil memuru tarafından makas istenilen yola düzenlendimi?

İleri koruma işaretinin kapalı olduğunu kontrol ettiniz mi?

Tren kabul edilecekse, ileri koruma işaretini açtınız m?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözdengeçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise modül değerlendirmeye geçiniz.

45

MODÜL DEĞERLENDİRMEPERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME)

Trafik işaretleri ve anlamları ile mekanik güvenlik donanımları faaliyetleri vearaştırma çalışmaları sonunda kazandığınız bilgi ve becerilerin ölçülmesi vedeğerlendirilmesi için kendinizi kontrol listesine göre değerlendiriniz. Bu değerlendirmesonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayir

1- Raylı sistemlerde kullanılan işaretleri tanıyor musunuz?

2- Raylı sistemlerde kullanılan işaretlerin anlamını biliyormusunuz?

3- İşaretleri tekrarlamayı biliyor musunuz?

4- İ tipi mekanik güvenlik donanımında makaslarıdüzenleyebiliyor musunuz?5- İ tipi mekanik güvenlik donanımında kilit manivelalarınıdüzenleyebiliyor musunuz?6- İ tipi mekanik güvenlik donanımında semaforlarıdüzenleyebiliyor musunuz?7-Toros tipi mekanik güvenlik donanımında semaforlarıdüzenleyebiliyor musunuz?

8-İleri koruma tesisatını kullanabiliyor musunuz?

DEĞERLENDİRME

Yapılan değerlendirme sonunda hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz.

Bütün cevaplarınız evet ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz sizeçeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz

MODÜL DEĞERLENDİRME

46

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALİYETİ- 1 CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D3 C4 C5 DOĞRU6 YANLIŞ7 YANLIŞ8 DOĞRU

ÖĞRENME FAALİYETİ- 2 CEVAP ANAHTARI

1 A2 B3 A4 C5 DOĞRU6 YANLIŞ7 DOĞRU8 YANLIŞ

Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.

CEVAP ANAHTARLARI

47

ÖNERİLEN KAYNAKLAR

http://gallery118542.fotopic.net/

http://www.railfaneurope.net/pix/de/signalling/signals/mechanical/pix.html

http://www-users.rwth-aachen.de/christoph.schmitz2/smsignal.html

http://www.viessmann-modell.com/de/produkte/ho.php?sprache_nr=1&gr_nr=2

İşaretler ve mekanik güvenlik donanımları ile ilgili bütün yazılı veya görselkaynaklar

ÖNERİLEN KAYNAKLAR

48

KAYNAKÇA

ARSLAN, Cemalettin Eğitim merkezi Öğretmeni SİVAS

ŞEN, Mehmet Ali, Tren Trafiği, TCDD Eskişehir Eğitim Merkezi Müdürlüğü,Eskişehir, 2005

Trenlerin Hazırlanması ve Trafiği Yönetmeliği, TCDD Eskişehir EğitimMerkezi Müdürlüğü, Eskişehir, 2003

http://e40003.me.metu.edu.tr

http://karaca.page.tl

www.trainsofturkey.com

KAYNAKÇA

megep tcdd trafik işaretleri

Documents