medİan sİnİr ve ulnar sİnİr tarafindan …periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal...

72
T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ NÖROLOJİ ANABİLİM DALI MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN UYARILAN PROKSİMAL VE DİSTAL YERLEŞİMLİ KASLARDA SİNİR İLETİM PARAMETRELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI UZMANLIK TEZİ DR.NEDİM ONGUN DANIŞMAN PROF.DR.ATTİLA OĞUZHANOĞLU DENİZLİ - 2014

Upload: others

Post on 28-Jan-2020

45 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

TC

PAMUKKALE UumlNİVERSİTESİ

TIP FAKUumlLTESİ

NOumlROLOJİ ANABİLİM DALI

MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN UYARILAN

PROKSİMAL VE DİSTAL YERLEŞİMLİ KASLARDA SİNİR

İLETİM PARAMETRELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

UZMANLIK TEZİ

DRNEDİM ONGUN

DANIŞMAN

PROFDRATTİLA OĞUZHANOĞLU

DENİZLİ - 2014

TC

PAMUKKALE UumlNİVERSİTESİ

TIP FAKUumlLTESİ

NOumlROLOJİ ANABİLİM DALI

MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN UYARILAN

PROKSİMAL VE DİSTAL YERLEŞİMLİ KASLARDA SİNİR

İLETİM PARAMETRELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

UZMANLIK TEZİ

DRNEDİM ONGUN

DANIŞMAN

PROFDRATTİLA OĞUZHANOĞLU

Bu ccedilalışma Pamukkale Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri

Koordinasyon Birimirsquo nin 15082013 tarih ve 5 2013TPF018 nolu

kararı ile desteklenmiştir

DENİZLİ - 2014

III

ProfDr Attila OĞUZHANOĞLU danışmanlığında DrNedim ONGUN tarafından

yapılan ldquoMedian sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proximal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması başlıklı tez ccedilalışması

01102014 tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonrası yapılan değerlendirme

sonucu juumlrimiz tarafından Noumlroloji Anabilim Dalırsquonda TIPTA UZMANLIK TEZİ

olarak kabul edilmiştir

BAŞKAN ProfDrAttila OĞUZHANOĞLU

UumlYE ProfDrNefati KIYLIOĞLU

UumlYE DoccedilDrGoumlksemin ACAR

Yukarıdaki imzaların adı geccedilen oumlğretim uumlyelerine ait olduğunu onaylarım

helliphellip

Prof Dr Hasan HERKEN

Pamukkale Uumlniversitesi

Tıp Fakuumlltesi Dekanı

IV

TEŞEKKUumlR

Tez ccedilalışmamın her aşamasında fikir ve oumlnerileri ile bana kılavuzluk eden bilgi

ve deneyimlerinden faydalandığım bana bilimsel ccedilalışma felsefesini aşılamaya

ccedilalışan değerli hocam sayın ProfDrAttila Oğuzhanoğlursquo na uzmanlık eğitim ve

oumlğretimi suumlrecinde bilime ve hayata dair bilgi ve deneyimlerini paylaşan değerli

hocalarım sayın ProfDrLevent Sinan Birrsquo e sayın DoccedilDrGoumlksemin Acar a sayın

DoccedilDrHCcedilağatay Oumlncelrsquo e sayın DoccedilDrEylem Değirmencirsquo ye ve sayın

DoccedilDrCcedilağdaş Erdoğanrsquo a birlikte ccedilalışmaktan her zaman mutluluk duyduğum

doktor arkadaşlarıma ve noumlroloji kliniği ccedilalışanlarına sonsuz teşekkuumlrlerimi sunarım

Yaşamım boyunca her durumda koşulsuz yanımda olan ve desteklerini

esirgemeyen aileme ve sevgili eşim DrGuumllin Tuğba Ongunrsquo a sonsuz teşekkuumlr

ederim

V

İCcedilİNDEKİLER

ONAY SAYFASI III

TEŞEKKUumlR IV

İCcedilİNDEKİLER V

SİMGELER VE KISALTMALAR VI

ŞEKİLLER DİZİNİ VII

TABLOLAR DİZİNİ VIII

OumlZET IX

İNGİLİZCE OumlZET X

GİRİŞ 1

GENEL BİLGİLER 2

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ 2

Anatomi 2

Fizyoloji 6

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER 8

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI 10

Uyarım 11

Kastan Kayıtlama 12

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri 13

GERECcedil VE YOumlNTEM 16

BULGULAR 22

TARTIŞMA 41

SONUCcedilLAR 55

KAYNAKLAR 56

Sayfa No

VI

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

ADM Abduktor digiti minimi kası

APB Abduktor pollisis brevis kası

BKAP Bileşik kas aksiyon potansiyeli

EMG Elektronoumlromiyografi

FKR Fleksor karpi radialis kası

FKU Fleksor karpi ulnaris kası

msn metre saniye

msn milisaniye

mV milivolt

PT Pronator teres kası

VII

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi 5

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri 15

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar 17

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması 23

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması 24

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması 25

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 26

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması 27

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 28

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 29

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 30

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 31

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 32

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 33

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi 34

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 34

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 35

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 36

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile 48

Şekil 22 BKAP kaydı (ab) SenkronDesenkron yanıt (c) Cebirsel toplam 50

Sayfa No

VIII

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 22

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri 23

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 25

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri 26

Tablo 5 Sinir iletim hızları 27

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 28

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 29

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 31

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 32

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 33

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 34

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları 35

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları 36

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması 37

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması 38

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma 39

Sayfa No

IX

OumlZET

Median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması

DrNedim Ongun

Farklı kasları innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden

farklı seyrederler Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli kaslara

giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir Bu ccedilalışmanın

amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli

bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar kasların sinir iletim

hızları BKAP amplituumldleri ve suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden

aynı youmlntem ve ccedilalışma tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırmaktır Ccedilalışmamıza

rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir noumlropati saptanmayan bilinen bir

sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30 sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı

goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı

uyarı verilerek ulnar sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kası ve distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından

uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile

distal yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda ve median sinir tarafından innerve

edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen bulgularda benzer şekilde proksimal

yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi

ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri saptadık Ccedilalışmamızda kadın ve erkek

cinsiyetler arasında proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları

ve BKAP amplituumld değerlerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler ve farklı

ccedilaplardaki sinir liflerinin iletim parametreleri oumlngoumlruumllebilir Elde edilen veriler aynı

sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile sinir uyarımı sırasında

desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyon ve faz iptaline bağlıdır

Anahtar Kelimeler median sinir ulnar sinir sinir iletim ccedilalışması proksimal

innervasyon distal innervasyon

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 2: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

TC

PAMUKKALE UumlNİVERSİTESİ

TIP FAKUumlLTESİ

NOumlROLOJİ ANABİLİM DALI

MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN UYARILAN

PROKSİMAL VE DİSTAL YERLEŞİMLİ KASLARDA SİNİR

İLETİM PARAMETRELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

UZMANLIK TEZİ

DRNEDİM ONGUN

DANIŞMAN

PROFDRATTİLA OĞUZHANOĞLU

Bu ccedilalışma Pamukkale Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri

Koordinasyon Birimirsquo nin 15082013 tarih ve 5 2013TPF018 nolu

kararı ile desteklenmiştir

DENİZLİ - 2014

III

ProfDr Attila OĞUZHANOĞLU danışmanlığında DrNedim ONGUN tarafından

yapılan ldquoMedian sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proximal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması başlıklı tez ccedilalışması

01102014 tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonrası yapılan değerlendirme

sonucu juumlrimiz tarafından Noumlroloji Anabilim Dalırsquonda TIPTA UZMANLIK TEZİ

olarak kabul edilmiştir

BAŞKAN ProfDrAttila OĞUZHANOĞLU

UumlYE ProfDrNefati KIYLIOĞLU

UumlYE DoccedilDrGoumlksemin ACAR

Yukarıdaki imzaların adı geccedilen oumlğretim uumlyelerine ait olduğunu onaylarım

helliphellip

Prof Dr Hasan HERKEN

Pamukkale Uumlniversitesi

Tıp Fakuumlltesi Dekanı

IV

TEŞEKKUumlR

Tez ccedilalışmamın her aşamasında fikir ve oumlnerileri ile bana kılavuzluk eden bilgi

ve deneyimlerinden faydalandığım bana bilimsel ccedilalışma felsefesini aşılamaya

ccedilalışan değerli hocam sayın ProfDrAttila Oğuzhanoğlursquo na uzmanlık eğitim ve

oumlğretimi suumlrecinde bilime ve hayata dair bilgi ve deneyimlerini paylaşan değerli

hocalarım sayın ProfDrLevent Sinan Birrsquo e sayın DoccedilDrGoumlksemin Acar a sayın

DoccedilDrHCcedilağatay Oumlncelrsquo e sayın DoccedilDrEylem Değirmencirsquo ye ve sayın

DoccedilDrCcedilağdaş Erdoğanrsquo a birlikte ccedilalışmaktan her zaman mutluluk duyduğum

doktor arkadaşlarıma ve noumlroloji kliniği ccedilalışanlarına sonsuz teşekkuumlrlerimi sunarım

Yaşamım boyunca her durumda koşulsuz yanımda olan ve desteklerini

esirgemeyen aileme ve sevgili eşim DrGuumllin Tuğba Ongunrsquo a sonsuz teşekkuumlr

ederim

V

İCcedilİNDEKİLER

ONAY SAYFASI III

TEŞEKKUumlR IV

İCcedilİNDEKİLER V

SİMGELER VE KISALTMALAR VI

ŞEKİLLER DİZİNİ VII

TABLOLAR DİZİNİ VIII

OumlZET IX

İNGİLİZCE OumlZET X

GİRİŞ 1

GENEL BİLGİLER 2

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ 2

Anatomi 2

Fizyoloji 6

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER 8

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI 10

Uyarım 11

Kastan Kayıtlama 12

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri 13

GERECcedil VE YOumlNTEM 16

BULGULAR 22

TARTIŞMA 41

SONUCcedilLAR 55

KAYNAKLAR 56

Sayfa No

VI

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

ADM Abduktor digiti minimi kası

APB Abduktor pollisis brevis kası

BKAP Bileşik kas aksiyon potansiyeli

EMG Elektronoumlromiyografi

FKR Fleksor karpi radialis kası

FKU Fleksor karpi ulnaris kası

msn metre saniye

msn milisaniye

mV milivolt

PT Pronator teres kası

VII

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi 5

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri 15

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar 17

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması 23

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması 24

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması 25

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 26

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması 27

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 28

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 29

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 30

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 31

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 32

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 33

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi 34

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 34

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 35

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 36

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile 48

Şekil 22 BKAP kaydı (ab) SenkronDesenkron yanıt (c) Cebirsel toplam 50

Sayfa No

VIII

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 22

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri 23

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 25

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri 26

Tablo 5 Sinir iletim hızları 27

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 28

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 29

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 31

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 32

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 33

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 34

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları 35

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları 36

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması 37

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması 38

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma 39

Sayfa No

IX

OumlZET

Median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması

DrNedim Ongun

Farklı kasları innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden

farklı seyrederler Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli kaslara

giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir Bu ccedilalışmanın

amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli

bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar kasların sinir iletim

hızları BKAP amplituumldleri ve suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden

aynı youmlntem ve ccedilalışma tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırmaktır Ccedilalışmamıza

rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir noumlropati saptanmayan bilinen bir

sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30 sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı

goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı

uyarı verilerek ulnar sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kası ve distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından

uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile

distal yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda ve median sinir tarafından innerve

edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen bulgularda benzer şekilde proksimal

yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi

ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri saptadık Ccedilalışmamızda kadın ve erkek

cinsiyetler arasında proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları

ve BKAP amplituumld değerlerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler ve farklı

ccedilaplardaki sinir liflerinin iletim parametreleri oumlngoumlruumllebilir Elde edilen veriler aynı

sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile sinir uyarımı sırasında

desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyon ve faz iptaline bağlıdır

Anahtar Kelimeler median sinir ulnar sinir sinir iletim ccedilalışması proksimal

innervasyon distal innervasyon

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 3: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

III

ProfDr Attila OĞUZHANOĞLU danışmanlığında DrNedim ONGUN tarafından

yapılan ldquoMedian sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proximal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması başlıklı tez ccedilalışması

01102014 tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonrası yapılan değerlendirme

sonucu juumlrimiz tarafından Noumlroloji Anabilim Dalırsquonda TIPTA UZMANLIK TEZİ

olarak kabul edilmiştir

BAŞKAN ProfDrAttila OĞUZHANOĞLU

UumlYE ProfDrNefati KIYLIOĞLU

UumlYE DoccedilDrGoumlksemin ACAR

Yukarıdaki imzaların adı geccedilen oumlğretim uumlyelerine ait olduğunu onaylarım

helliphellip

Prof Dr Hasan HERKEN

Pamukkale Uumlniversitesi

Tıp Fakuumlltesi Dekanı

IV

TEŞEKKUumlR

Tez ccedilalışmamın her aşamasında fikir ve oumlnerileri ile bana kılavuzluk eden bilgi

ve deneyimlerinden faydalandığım bana bilimsel ccedilalışma felsefesini aşılamaya

ccedilalışan değerli hocam sayın ProfDrAttila Oğuzhanoğlursquo na uzmanlık eğitim ve

oumlğretimi suumlrecinde bilime ve hayata dair bilgi ve deneyimlerini paylaşan değerli

hocalarım sayın ProfDrLevent Sinan Birrsquo e sayın DoccedilDrGoumlksemin Acar a sayın

DoccedilDrHCcedilağatay Oumlncelrsquo e sayın DoccedilDrEylem Değirmencirsquo ye ve sayın

DoccedilDrCcedilağdaş Erdoğanrsquo a birlikte ccedilalışmaktan her zaman mutluluk duyduğum

doktor arkadaşlarıma ve noumlroloji kliniği ccedilalışanlarına sonsuz teşekkuumlrlerimi sunarım

Yaşamım boyunca her durumda koşulsuz yanımda olan ve desteklerini

esirgemeyen aileme ve sevgili eşim DrGuumllin Tuğba Ongunrsquo a sonsuz teşekkuumlr

ederim

V

İCcedilİNDEKİLER

ONAY SAYFASI III

TEŞEKKUumlR IV

İCcedilİNDEKİLER V

SİMGELER VE KISALTMALAR VI

ŞEKİLLER DİZİNİ VII

TABLOLAR DİZİNİ VIII

OumlZET IX

İNGİLİZCE OumlZET X

GİRİŞ 1

GENEL BİLGİLER 2

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ 2

Anatomi 2

Fizyoloji 6

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER 8

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI 10

Uyarım 11

Kastan Kayıtlama 12

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri 13

GERECcedil VE YOumlNTEM 16

BULGULAR 22

TARTIŞMA 41

SONUCcedilLAR 55

KAYNAKLAR 56

Sayfa No

VI

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

ADM Abduktor digiti minimi kası

APB Abduktor pollisis brevis kası

BKAP Bileşik kas aksiyon potansiyeli

EMG Elektronoumlromiyografi

FKR Fleksor karpi radialis kası

FKU Fleksor karpi ulnaris kası

msn metre saniye

msn milisaniye

mV milivolt

PT Pronator teres kası

VII

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi 5

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri 15

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar 17

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması 23

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması 24

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması 25

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 26

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması 27

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 28

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 29

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 30

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 31

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 32

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 33

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi 34

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 34

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 35

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 36

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile 48

Şekil 22 BKAP kaydı (ab) SenkronDesenkron yanıt (c) Cebirsel toplam 50

Sayfa No

VIII

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 22

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri 23

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 25

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri 26

Tablo 5 Sinir iletim hızları 27

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 28

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 29

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 31

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 32

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 33

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 34

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları 35

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları 36

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması 37

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması 38

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma 39

Sayfa No

IX

OumlZET

Median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması

DrNedim Ongun

Farklı kasları innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden

farklı seyrederler Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli kaslara

giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir Bu ccedilalışmanın

amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli

bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar kasların sinir iletim

hızları BKAP amplituumldleri ve suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden

aynı youmlntem ve ccedilalışma tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırmaktır Ccedilalışmamıza

rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir noumlropati saptanmayan bilinen bir

sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30 sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı

goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı

uyarı verilerek ulnar sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kası ve distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından

uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile

distal yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda ve median sinir tarafından innerve

edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen bulgularda benzer şekilde proksimal

yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi

ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri saptadık Ccedilalışmamızda kadın ve erkek

cinsiyetler arasında proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları

ve BKAP amplituumld değerlerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler ve farklı

ccedilaplardaki sinir liflerinin iletim parametreleri oumlngoumlruumllebilir Elde edilen veriler aynı

sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile sinir uyarımı sırasında

desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyon ve faz iptaline bağlıdır

Anahtar Kelimeler median sinir ulnar sinir sinir iletim ccedilalışması proksimal

innervasyon distal innervasyon

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 4: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

IV

TEŞEKKUumlR

Tez ccedilalışmamın her aşamasında fikir ve oumlnerileri ile bana kılavuzluk eden bilgi

ve deneyimlerinden faydalandığım bana bilimsel ccedilalışma felsefesini aşılamaya

ccedilalışan değerli hocam sayın ProfDrAttila Oğuzhanoğlursquo na uzmanlık eğitim ve

oumlğretimi suumlrecinde bilime ve hayata dair bilgi ve deneyimlerini paylaşan değerli

hocalarım sayın ProfDrLevent Sinan Birrsquo e sayın DoccedilDrGoumlksemin Acar a sayın

DoccedilDrHCcedilağatay Oumlncelrsquo e sayın DoccedilDrEylem Değirmencirsquo ye ve sayın

DoccedilDrCcedilağdaş Erdoğanrsquo a birlikte ccedilalışmaktan her zaman mutluluk duyduğum

doktor arkadaşlarıma ve noumlroloji kliniği ccedilalışanlarına sonsuz teşekkuumlrlerimi sunarım

Yaşamım boyunca her durumda koşulsuz yanımda olan ve desteklerini

esirgemeyen aileme ve sevgili eşim DrGuumllin Tuğba Ongunrsquo a sonsuz teşekkuumlr

ederim

V

İCcedilİNDEKİLER

ONAY SAYFASI III

TEŞEKKUumlR IV

İCcedilİNDEKİLER V

SİMGELER VE KISALTMALAR VI

ŞEKİLLER DİZİNİ VII

TABLOLAR DİZİNİ VIII

OumlZET IX

İNGİLİZCE OumlZET X

GİRİŞ 1

GENEL BİLGİLER 2

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ 2

Anatomi 2

Fizyoloji 6

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER 8

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI 10

Uyarım 11

Kastan Kayıtlama 12

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri 13

GERECcedil VE YOumlNTEM 16

BULGULAR 22

TARTIŞMA 41

SONUCcedilLAR 55

KAYNAKLAR 56

Sayfa No

VI

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

ADM Abduktor digiti minimi kası

APB Abduktor pollisis brevis kası

BKAP Bileşik kas aksiyon potansiyeli

EMG Elektronoumlromiyografi

FKR Fleksor karpi radialis kası

FKU Fleksor karpi ulnaris kası

msn metre saniye

msn milisaniye

mV milivolt

PT Pronator teres kası

VII

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi 5

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri 15

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar 17

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması 23

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması 24

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması 25

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 26

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması 27

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 28

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 29

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 30

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 31

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 32

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 33

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi 34

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 34

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 35

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 36

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile 48

Şekil 22 BKAP kaydı (ab) SenkronDesenkron yanıt (c) Cebirsel toplam 50

Sayfa No

VIII

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 22

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri 23

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 25

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri 26

Tablo 5 Sinir iletim hızları 27

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 28

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 29

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 31

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 32

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 33

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 34

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları 35

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları 36

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması 37

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması 38

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma 39

Sayfa No

IX

OumlZET

Median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması

DrNedim Ongun

Farklı kasları innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden

farklı seyrederler Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli kaslara

giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir Bu ccedilalışmanın

amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli

bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar kasların sinir iletim

hızları BKAP amplituumldleri ve suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden

aynı youmlntem ve ccedilalışma tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırmaktır Ccedilalışmamıza

rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir noumlropati saptanmayan bilinen bir

sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30 sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı

goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı

uyarı verilerek ulnar sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kası ve distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından

uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile

distal yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda ve median sinir tarafından innerve

edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen bulgularda benzer şekilde proksimal

yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi

ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri saptadık Ccedilalışmamızda kadın ve erkek

cinsiyetler arasında proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları

ve BKAP amplituumld değerlerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler ve farklı

ccedilaplardaki sinir liflerinin iletim parametreleri oumlngoumlruumllebilir Elde edilen veriler aynı

sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile sinir uyarımı sırasında

desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyon ve faz iptaline bağlıdır

Anahtar Kelimeler median sinir ulnar sinir sinir iletim ccedilalışması proksimal

innervasyon distal innervasyon

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 5: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

V

İCcedilİNDEKİLER

ONAY SAYFASI III

TEŞEKKUumlR IV

İCcedilİNDEKİLER V

SİMGELER VE KISALTMALAR VI

ŞEKİLLER DİZİNİ VII

TABLOLAR DİZİNİ VIII

OumlZET IX

İNGİLİZCE OumlZET X

GİRİŞ 1

GENEL BİLGİLER 2

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ 2

Anatomi 2

Fizyoloji 6

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER 8

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI 10

Uyarım 11

Kastan Kayıtlama 12

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri 13

GERECcedil VE YOumlNTEM 16

BULGULAR 22

TARTIŞMA 41

SONUCcedilLAR 55

KAYNAKLAR 56

Sayfa No

VI

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

ADM Abduktor digiti minimi kası

APB Abduktor pollisis brevis kası

BKAP Bileşik kas aksiyon potansiyeli

EMG Elektronoumlromiyografi

FKR Fleksor karpi radialis kası

FKU Fleksor karpi ulnaris kası

msn metre saniye

msn milisaniye

mV milivolt

PT Pronator teres kası

VII

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi 5

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri 15

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar 17

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması 23

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması 24

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması 25

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 26

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması 27

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 28

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 29

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 30

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 31

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 32

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 33

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi 34

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 34

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 35

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 36

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile 48

Şekil 22 BKAP kaydı (ab) SenkronDesenkron yanıt (c) Cebirsel toplam 50

Sayfa No

VIII

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 22

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri 23

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 25

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri 26

Tablo 5 Sinir iletim hızları 27

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 28

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 29

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 31

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 32

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 33

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 34

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları 35

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları 36

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması 37

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması 38

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma 39

Sayfa No

IX

OumlZET

Median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması

DrNedim Ongun

Farklı kasları innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden

farklı seyrederler Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli kaslara

giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir Bu ccedilalışmanın

amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli

bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar kasların sinir iletim

hızları BKAP amplituumldleri ve suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden

aynı youmlntem ve ccedilalışma tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırmaktır Ccedilalışmamıza

rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir noumlropati saptanmayan bilinen bir

sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30 sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı

goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı

uyarı verilerek ulnar sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kası ve distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından

uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile

distal yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda ve median sinir tarafından innerve

edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen bulgularda benzer şekilde proksimal

yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi

ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri saptadık Ccedilalışmamızda kadın ve erkek

cinsiyetler arasında proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları

ve BKAP amplituumld değerlerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler ve farklı

ccedilaplardaki sinir liflerinin iletim parametreleri oumlngoumlruumllebilir Elde edilen veriler aynı

sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile sinir uyarımı sırasında

desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyon ve faz iptaline bağlıdır

Anahtar Kelimeler median sinir ulnar sinir sinir iletim ccedilalışması proksimal

innervasyon distal innervasyon

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 6: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

VI

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

ADM Abduktor digiti minimi kası

APB Abduktor pollisis brevis kası

BKAP Bileşik kas aksiyon potansiyeli

EMG Elektronoumlromiyografi

FKR Fleksor karpi radialis kası

FKU Fleksor karpi ulnaris kası

msn metre saniye

msn milisaniye

mV milivolt

PT Pronator teres kası

VII

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi 5

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri 15

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar 17

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması 23

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması 24

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması 25

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 26

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması 27

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 28

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 29

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 30

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 31

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 32

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 33

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi 34

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 34

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 35

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 36

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile 48

Şekil 22 BKAP kaydı (ab) SenkronDesenkron yanıt (c) Cebirsel toplam 50

Sayfa No

VIII

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 22

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri 23

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 25

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri 26

Tablo 5 Sinir iletim hızları 27

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 28

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 29

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 31

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 32

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 33

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 34

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları 35

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları 36

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması 37

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması 38

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma 39

Sayfa No

IX

OumlZET

Median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması

DrNedim Ongun

Farklı kasları innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden

farklı seyrederler Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli kaslara

giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir Bu ccedilalışmanın

amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli

bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar kasların sinir iletim

hızları BKAP amplituumldleri ve suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden

aynı youmlntem ve ccedilalışma tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırmaktır Ccedilalışmamıza

rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir noumlropati saptanmayan bilinen bir

sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30 sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı

goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı

uyarı verilerek ulnar sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kası ve distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından

uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile

distal yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda ve median sinir tarafından innerve

edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen bulgularda benzer şekilde proksimal

yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi

ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri saptadık Ccedilalışmamızda kadın ve erkek

cinsiyetler arasında proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları

ve BKAP amplituumld değerlerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler ve farklı

ccedilaplardaki sinir liflerinin iletim parametreleri oumlngoumlruumllebilir Elde edilen veriler aynı

sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile sinir uyarımı sırasında

desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyon ve faz iptaline bağlıdır

Anahtar Kelimeler median sinir ulnar sinir sinir iletim ccedilalışması proksimal

innervasyon distal innervasyon

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 7: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

VII

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi 5

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri 15

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar 17

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları 20

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması 23

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması 24

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması 25

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 26

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması 27

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 28

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

karşılaştırması 29

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 30

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması 31

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 32

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

karşılaştırması 33

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi 34

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması 34

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 35

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması 36

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile 48

Şekil 22 BKAP kaydı (ab) SenkronDesenkron yanıt (c) Cebirsel toplam 50

Sayfa No

VIII

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 22

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri 23

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 25

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri 26

Tablo 5 Sinir iletim hızları 27

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 28

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 29

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 31

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 32

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 33

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 34

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları 35

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları 36

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması 37

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması 38

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma 39

Sayfa No

IX

OumlZET

Median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması

DrNedim Ongun

Farklı kasları innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden

farklı seyrederler Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli kaslara

giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir Bu ccedilalışmanın

amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli

bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar kasların sinir iletim

hızları BKAP amplituumldleri ve suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden

aynı youmlntem ve ccedilalışma tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırmaktır Ccedilalışmamıza

rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir noumlropati saptanmayan bilinen bir

sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30 sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı

goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı

uyarı verilerek ulnar sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kası ve distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından

uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile

distal yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda ve median sinir tarafından innerve

edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen bulgularda benzer şekilde proksimal

yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi

ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri saptadık Ccedilalışmamızda kadın ve erkek

cinsiyetler arasında proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları

ve BKAP amplituumld değerlerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler ve farklı

ccedilaplardaki sinir liflerinin iletim parametreleri oumlngoumlruumllebilir Elde edilen veriler aynı

sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile sinir uyarımı sırasında

desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyon ve faz iptaline bağlıdır

Anahtar Kelimeler median sinir ulnar sinir sinir iletim ccedilalışması proksimal

innervasyon distal innervasyon

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 8: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

VIII

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 22

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri 23

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 25

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri 26

Tablo 5 Sinir iletim hızları 27

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 28

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri 29

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri 30

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 31

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri 32

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 33

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri 34

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları 35

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları 36

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması 37

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması 38

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma 39

Sayfa No

IX

OumlZET

Median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması

DrNedim Ongun

Farklı kasları innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden

farklı seyrederler Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli kaslara

giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir Bu ccedilalışmanın

amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli

bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar kasların sinir iletim

hızları BKAP amplituumldleri ve suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden

aynı youmlntem ve ccedilalışma tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırmaktır Ccedilalışmamıza

rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir noumlropati saptanmayan bilinen bir

sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30 sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı

goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı

uyarı verilerek ulnar sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kası ve distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından

uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile

distal yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda ve median sinir tarafından innerve

edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen bulgularda benzer şekilde proksimal

yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi

ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri saptadık Ccedilalışmamızda kadın ve erkek

cinsiyetler arasında proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları

ve BKAP amplituumld değerlerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler ve farklı

ccedilaplardaki sinir liflerinin iletim parametreleri oumlngoumlruumllebilir Elde edilen veriler aynı

sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile sinir uyarımı sırasında

desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyon ve faz iptaline bağlıdır

Anahtar Kelimeler median sinir ulnar sinir sinir iletim ccedilalışması proksimal

innervasyon distal innervasyon

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 9: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

IX

OumlZET

Median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal yerleşimli

kaslarda sinir iletim parametrelerinin karşılaştırılması

DrNedim Ongun

Farklı kasları innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden

farklı seyrederler Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli kaslara

giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir Bu ccedilalışmanın

amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli

bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar kasların sinir iletim

hızları BKAP amplituumldleri ve suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden

aynı youmlntem ve ccedilalışma tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırmaktır Ccedilalışmamıza

rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir noumlropati saptanmayan bilinen bir

sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30 sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı

goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı

uyarı verilerek ulnar sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kası ve distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından

uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile

distal yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda ve median sinir tarafından innerve

edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen bulgularda benzer şekilde proksimal

yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi

ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri saptadık Ccedilalışmamızda kadın ve erkek

cinsiyetler arasında proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları

ve BKAP amplituumld değerlerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler ve farklı

ccedilaplardaki sinir liflerinin iletim parametreleri oumlngoumlruumllebilir Elde edilen veriler aynı

sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile sinir uyarımı sırasında

desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyon ve faz iptaline bağlıdır

Anahtar Kelimeler median sinir ulnar sinir sinir iletim ccedilalışması proksimal

innervasyon distal innervasyon

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 10: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

X

SUMMARY

Comparison of nerve conduction parameters of proximal and distal muscles

innervated by the bundles of median nerve and ulnar nerve

DrNedim ONGUN

The nerve fibers innervating different muscles in the same peripheral nerve traject

seperately Hence it can be predicted that the nerve fibers innervating bigger and

proximal muscles are thicker and faster than the smaller and distal ones The aim of

this study is to investigate and compare the conduction parameters of nerve bundles

in the median nerve that innervate proximal muscles that are massy with distal

muscles that are smaller Additionally we aimed to compare these parameters with

those for ulnar nerve

Thirty male and thirty female healthy volunteers between the ages of 18-70 years

who did not have any neuropathy with routine electrophysiological protocols were

enrolled to the study Conduction parameters for ulnar nevre were recorded from

proximally located flexor carpi ulnaris muscle and distally located abductor digiti

minimi muscle and proximally located pronator teres and flexor carpi radialis

muscles Each nerve was stimulated at the above-elbow and axillary regions

seperately

Conduction velocities and CMAP response durations were longer in proximally

located muscles that are innervated either by ulnar or median nerves However

CMAP amplitudes were smaller in proximal muscles There was no significant

difference between males and females in terms of conduction velocities and CMAP

amplitudes recorded from proximal and distal muscles There are fast and slow

conducting fibers that traject together in the same peripheric nerve It is also

predictable that the conduction parameters can differ between thick and thin nerve

fibers Our results reveal that there is a temporal dispersion and phase cancellation

due to desynchronized conduction during nerve stimulation This is attributed to the

wide range of fibre diameters innervating the proximal muscles

Keywords median nerve ulnar nerve nerve conduction study proximal

innervation distal innervation

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 11: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

1

GİRİŞ

Elektronoumlromiyografi (EMG) yardımı ile periferik sinir sisteminde spinal

korddan hedef kasa ulaşana kadar sinir iletimi ile ilgili veriler elde edilebilir

Periferik motor sinir ccedilapı spinal korddan ccedilıktıktan sonra hedef kasa ulaşana kadar

giderek azalır Miyelinli bir sinir lifinde sinir lifi ccedilapı ile sinir iletim hızı doğru orantı

goumlsterir Bu durum sinir lifi ccedilapı azaldıkccedila iletim hızının da azalacağı şeklinde

genellenebileceği gibi aynı sinir iccedilerisindeki farklı ccedilaptaki sinir liflerinin hızlarının

da farklı olacağı soumlylenebilir (1)

Motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ve sinir lifi ccedilapı innerve ettikleri kasın buumlyuumlkluumlğuuml ile

korelasyon goumlsterir (2 3) Dolayısıyla daha buumlyuumlk kuumltleli ve proksimal yerleşimli

kaslara giden sinir liflerinin daha buumlyuumlk ve hızlı lifler olduğu oumlngoumlruumllebilir (4)

Bir periferik sinir tarafından birden ccedilok kas uyarılmaktadır Farklı kasları

innerve eden sinir lifleri aynı periferik sinir iccedilerisinde birbirlerinden farklı

seyrederler ve ccedilapları da farklı olmaktadır Proksimal yerleşimli bir kası innerve eden

lifler distal yerleşimli bir kası innerve edenlere goumlre daha kalın ccedilaplıdır (3) Bu

nedenle aynı periferik sinirin iccedilerisinde bulunan sinir liflerinin dağılımı heterojen

olabilmektedir Sonuccedil olarak eğer bir sinir aynı boumllgeden uyarılır ve proksimal ve

distal yerleşimli iki farklı kastan elektrofizyolojik kayıtlama yapılırsa aynı seyirde

ve aynı periferik sinir iccedilerisinde bulunan ancak farklı ccedilaptaki sinir liflerinin iletim

parametreleri hakkında yorum yapılabilir (5)

Bu ccedilalışmanın amacı median sinir tarafından uyarılan proximal yerleşimli

goumlrece daha buumlyuumlk kuumltleli bir oumlnkol kasının ve kuumlccediluumlk kuumltleli ve distal yerleşimli tenar

kasların sinir iletim hızları birleşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplituumldleri ve

suumlrelerini değerlendirmek ve bu verileri ulnar sinirden aynı youmlntem ve ccedilalışma

tasarımı ile elde edilenlerle karşılaştırılmaktır Bu sayede daha oumlnce farklı sinir

grupları uumlzerinde yapılan ccedilalışmalarda elde edilen verilerin genellenebilirliği

değerlendirilecek ve median sinir uumlzerinde ilk kez yapılacak bu inceleme ile sinir

fizyolojisi ve sinir iletimini etkileyen etmenler hakkında yorum yapılabilecektir

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 12: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

2

GENEL BİLGİLER

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

Anatomi

Sinir impulsları periferden merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir

sisteminden perifere periferik sinirler aracılığı ile taşınırlar Periferik sinirler sinir

lifleri ganglionlar ve duyusal reseptoumlrler ya da motor son plaklardan oluşurlar

Afferent lifler periferden algılanan duyuları merkezi sinir sistemine iletirken efferent

lifler merkezi sinir sisteminden ccedilıkarak kaslara veya organlara giderler (6) Periferik

sinir sistemi kraniyal sinirler spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak uumlzere uumlccedil

ana boumlluumlme ayrılır Periferik sinirler miyelinli ve miyelinsiz olma uumlzere iki ccedileşittir

Ccediloğunluğu oluşturan miyelinli lifler spinal sinirler ve dalları ile bazıları hariccedil olmak

uumlzere kraniyal sinirlerde goumlruumlluumlr Miyelinsiz lifler ise oumlzellikle otonom sistemde

preganglionik lifler olarak ve periferik sistemde ağrı lifleri olarak bulunur (6)

Spinal sinirler medulla spinalise oumln ve arka koumlkler aracılığı ile bağlanırlar Oumln

ve arka koumlkler spinal ganglionun hemen dışında birleşerek spinal siniri oluştururlar

ve foramen intervertebraleden geccedilerek vertebral kanalı terkederler Spinal sinirlerin

oumln dalları birleşerek pleksusları oluştururlar (6)

Bu ccedilalışmada konu edilen median ve ulnar sinirler pleksus brakialisten koumlken

alırlar Pleksus brakialis oumlzellikle uumlst ekstremiteye dağılan 5-8 servikal ve 1

torakal spinal sinirlerin oumln dallarının tuumlmuuml ile 4 servikal ile 2 torakal sinirlerin oumln

dallarından gelen bir kısım liflerden oluşur (6) Pleksus brakialisten proksimalden

distale doğru sırasıyla spinal sinirlerin oumln dalları trunkuslar fasikuluslar ve bunların

terminal dalları ccedilıkar Trunkus superior servikal 5 ve 6 koumlk liflerini trunkus medius

servikal 7 koumlk liflerini trunkus inferior servikal 8 ve torakal 1 koumlk liflerini taşır (7)

Her bir trunkus ccedilatallanarak oumln ve arka olmak uumlzere iki dala ayrılır Uumlst ve orta

trunkusların oumln dallarının birleşmesinden fasikulus lateralis meydana gelir Trunkus

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 13: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

3

inferiorun oumln dalı devam ederek fasikulus medialisi yapar Her uumlccedil trunkusun arka

dalları birleşerek fasikulus posterioru meydana getirirler (7)

Median Sinir

Median sinir pleksus brakialisin en buumlyuumlk sinirlerinden birisidir Brakial

pleksusta lateral ve medial fasikulusların birleşmesinden meydana gelir (69) Lateral

komponent başlıca duyusal sinir lifleri ve servikal 5-6 motor liflerini taşır Bunlar

pleksusun trunkus superiorundan gelirler Orta trunkusa servikal 7 koumlk liflerinin de

katkısı vardır Median sinirin medial fasikulus ve alt trunkustan gelen boumlluumlmuuml

servikal 8 - torakal 1 liflerini taşır (8) Median sinir aksillanın lateral duvarında

aksiller artere yakın seyrederek kolda biseps braki kasının medialindeki olukta

brakial arter ve ulnar sinir ile birlikte aşağıya doğru uzanır Başlangıccedilta axiller arterin

oumln tarafında bulunan sinir aşağıda brakial arterin dış tarafında yer alır Kolun

ortalarında brakial arteri oumlnden ccedilaprazlayarak iccedil tarafına geccediler (6) Dirsek ekleminin

oumln tarafında brakialis kasının yuumlzeyinde bisipitis braki kasının derininde ve biseps

braki kasının tendonunun medialinde bulunur Oumlnkolun uumlst kısmında pronator teres

kasının iki başı arasından geccediler Daha sonra ulnar arteri oumln tarafından ccedilaprazlayarak

lateraline geccediler Oumlnkolun orta hattında derin ve yuumlzeyel kaslar arasında el bileğine

kadar uzanır Oumlnkolun alt kısmında yuumlzeyel olarak bulunan median sinir palmaris

longus ile fleksor karpi radialis kaslarının kirişleri arasında bulunur Median sinir

kanalis karpiden geccedilerek el ayasına gelir ve burada sadece deri ve aponeurosis

palmaris tarafından oumlrtuumllmuumlştuumlr Derininde fleksor kas kirişleri bulunur El bileğine

girer girmez deri ve kas dallarına ayrılır (6 9)

Median sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmde dal vermez Oumlnkolda ilk

dallarını kaslara verir Bunlar pronator teres fleksor karpi radiyalis ve fleksor

digitorum sublimis kaslarıdır (8)

Median sinirin anterior interosseal dalı membrana interosseanın oumln yuumlzuumlnde

fleksor pollisis longus kası ile fleksor digitorum profundus kası arasında el bileğine

kadar uzanır Burada verdiği uccedil dallar pronator quadratus kası ile el bileği eklemine

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 14: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

4

dağılır Oumlnkolun oumln yuumlzuumlndeki derin kaslardan ulnar kısmı hariccedil fleksor digitorum

profundus kasını fleksor pollisis longus kasını ve pronator quadratus kasını innerve

eder (6)

Median sinirin radial tarafından ayrılan dallar fleksor retinakulumun derininden

geccedilerek tenar kaslara gider Somatomotor liflerden oluşan bu dallar abduktor pollisis

brevis kası opponens pollisis kası ve fleksor pollisis brevis kasının yuumlzeyel başını

innerve ederler Fleksor retinakulumun derininde karpal tuumlnelden geccedilen ccediloğunluğu

sensitif liflerden oluşan dallar ise başparmak ve işaret parmağı ile birlikte orta

parmağın radyal yarısında parmak arterleri ile birlikte parmakların yan palmar

yanlarında ucuna kadar uzanırlar (6 9) Median sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de

goumlsterilmiştir

Ulnar Sinir

Ulnar sinir pleksus brakialisin terminal dallarından olup fasikulus medialisin en

buumlyuumlk dalı olarak aşağıya doğru devamı şeklinde seyreder Başlıca servikal 7 ve

torakal 1 sinir koumlklerinden bazen de servikal 7 sinir koumlkuumlnden lif alır (9) Aksiller

ccedilukurda axiller arterin iccedil tarafında bulunan ulnar sinir kolda brakial arter ve median

sinirin iccedil tarafında ve biseps braki kasının medial kenarında yuumlzeyel olarak ilerler

Kolun ortalarında iccedile ve arkaya doğru youmln değiştirerek birlikte seyrettiği yapılardan

ayrılır Fleksor ve ekstansor kas gruplarını ayıran septum intermuskulare medialeyi

delerek arkaya geccediler Burada triceps braki kasının medial başının iccedil kenarını takip

ederek humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarise gelir Bu olukta sadece

deri ve fasya ile oumlrtuumlluuml olan ulnar sinir elle kolaylıkla hissedilebilir (8)

Ulnar sinir oumlnkola fleksor karpi ulnaris kasının iki başı arasından geccedilerek girer

Oumlnkolun ortalarına kadar da bu kas ile fleksor digitorum profundus kası arasında

daha aşağıda ise fleksor karpi ulnaris kasının radyal kenarı boyunca yuumlzeyel olarak

uzanır Ulnar sinir oumlnkolun uumlst yarısında yalnız seyretmesine rağmen alt yarısında

ulnar arter ile birlikte ilerler (6)

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 15: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

5

Ulnar sinir dirsek eklemine kadar olan boumlluumlmuumlnde dal vermez Oumlnkolda dirsek

eklemi yakınlarında ayrılan muskuler dallar fleksor digitorum profundus kasının

ulnar boumlluumlmuuml ile fleksor karpi ulnaris kasını innerve ederler (6)

Ulnar sinirin dorsal dalları oumlnkolun distal 13 uumlnde ayrılırlar Fleksor karpi

ulnaris kasının derininden ulnar tarafa doğru geccedilerek derin fasyayı deler ve

yuumlzeyelleşirler Dorsal tarafta el bileği ve elin ulnar tarafında ilerleyerek distal

dallarına ayrılırlar Bu dallar kuumlccediluumlk parmağın dorsal yuumlzuumlnuumln ulnar tarafında

doumlrduumlncuuml ve beşinci parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml

parmakların birbirine bakan yuumlzlerinde ve dorsal yuumlzlerinde dağılırlar (6)

Ulnar sinirin palmar dalları abduktor digiti minimi ve fleksor digiti minimi

brevis kaslarının arasından geccedilerek ulnar arterin derin dalı ile birlikte metakarpallerin

uumlst kısımları yakınında başparmağa kadar uzanırlar Opponens digiti minimi kasını

delerek geccedilen bu sinir interosseal kaslarla derin fleksor kirişler arasında bulunur

Ulnar sinir palmar boumllgede başlangıccedil kısmından ayrılan bir dalla abduktor digiti

minimi fleksor digiti minimi brevis ve opponens digiti minimi kaslarını ( hipotenar

kaslar ) innerve eder Daha sonra uumlccediluumlncuuml ve doumlrduumlncuuml lumbrikal ve tuumlm interosseal

kaslara uumlzerinden geccediltikccedile somatomotor dallar verir Fleksor pollisis kasının derin

başı ve adduktor pollisis kasına verdiği somatomotor liflerle son bulur (6) Ulnar

sinir şematik olarak Şekil 1rsquo de goumlsterilmiştir

Şekil 1 Median sinir ve ulnar sinir şematik goumlsterimi

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 16: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

6

Median Sinir ve Ulnar Sinir Varyasyonları

Fasikulus lateralisin muskulokutanoumlz ve median siniri oluşturacak uccedil dalları

orijin bakımından hayli varyasyonlar goumlsterebilirler Korakobrakialis kasına giden

motor dallar ayrı lifler şeklinde ccedilıkabilir Boumlyle durumlarda muskulokutanoumlz sinir

median sinir ile birlikte biseps braki kasının altından geccedilinceye kadar birlikte

seyreder Median siniri oluşturacak bir kısım lifler muskulokutanoumlz sinir ile birlikte

seyrederek daha sonra median sinire katılabilir Bazen pronator terese bir dal vererek

radial sinirin yuumlzeyel dalı bulunmadığı durumlarda başparmağın dorsal kısmına

dağılır Normalde pronator teres kasının iki başı arasından geccedilen median sinir

nadiren buradan geccedilmeyebilir Bu gibi durumlarda ya kasın ulnar başı bulunmaz ya

da ulnar arter gibi ulnar başının da derininden geccediler (6)

Median sinirin en sık goumlruumllen anomalisi Martin Gruber anastomozudur Burada

temel anomali median sinir motor liflerinin oumlnkolda ulnar sinire katılmasıdır Martin

Gruber ve benzeri anastomozlar değişik tiplerde karşımıza ccedilıkabilir (8)

Ulnar sinir kolda da median sinir ve muskulokutanoumlz sinir ile bağlantı

kurabilir Triseps braki kasının medial başına fleksor digitorum superficialis kasına

ve fleksor pollisis brevis kasının derin başına somatomotor dallar verebilir (6) 2

oranında tenar kaslar da dahil olmak uumlzere tuumlm el kasları ulnar sinir tarafından

innerve olabilir ( Tuumlm ulnar el sendromu ) (8)

Fizyoloji

Sinir sinyalleri membran potaniyellerindeki hızlı değişimlerden oluşan aksiyon

potansiyelleri ile iletilir Oluşan aksiyon potansiyelinin iletim hızı akson ccedilapına

bağlıdır Ancak hızda esas belirleyici myelinin varlığıdır Miyelin Schwann huumlcre

membranının aksonu sarması ve akson etrafında yaptığı kıvrımlar ile oluşur Myelin

kılıfı Ranvier boğumları ve noumlromuskuler bileşke dışında devamlılık goumlsterir Akson

boyunca suumlreklilik goumlsteren depolarizasyon Ranvier boğumuna gelindiğinde atlama

goumlsterir ki buna sıccedilrayıcı iletim denir Myelinize aksonlarda sodyum kanalları

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 17: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

7

Ranvier boğumu boumllgesinde en yoğundur Akson boyunca ilerleyen aksiyon

potansiyeli kas liflerine geldiğinde burada yanıt oluşturur ve kas kasılması meydana

gelir (10)

Kas kasılması aksiyon potansiyelinin motor sinir boyunca kas lifindeki

sonlanmasına kadar yayılması ile başlar Aksiyon potansiyeli noumlromuskuler

bileşkeye geldiğinde voltaja bağımlı kalsiyum kanalları accedilılır ve presinaptik uca

kalsiyum girişi olur Huumlcre iccedili kalsiyum artışı asetilkolin salınımı ile sonuccedillanır

Asetilkolin sinaptik aralığa diffuumlze olur ve kas membranındaki reseptoumlrlerine

bağlanır Bu reseptoumlrler ise sodyum kanallarının accedilılmasını sağlayarak kasta aksiyon

potansiyeli oluştururlar (11)

Periferik sinirler distale gidildikccedile kaslara giden dallarını vererek

incelmektedirler Farklı kaslara giden sinir lifleri periferik sinir iccedilerisinde birlikte

seyretmek ile birlikte ayrı demetler oluşturmaktadırlar Oumlzellikle siyatik sinir

iccedilindeki tibial ve fibular dallar arasında goumlzlenen oluk bu durumun bir oumlrneğidir (12)

Organizmada farklı kaslarda farklı ccedilaptaki lifler farklı sayılarda bulunmaktadır

Farklı kaslarda farklı sinir liflerinin yer almasının nedeni kasların farklı goumlrevler iccedilin

tasarımıdır Oumlrneğin guumlcuumln ve hızlı kasılmanın oumlnem kazandığı ekonominin oumln

planda olmadığı gastroknemius gibi kaslarda geniş lifler oumln planda iken soleus gibi

daha ccedilok suumlrekli ve ekonomik kasılmanın gerektiği kuumlccediluumlk kırmızı kaslarda bu

durumun tersi soumlz konusudur Ayrıca gastroknemius oumlrneğindeki gibi guumlcuumln oumln

planda olduğu kaslarda bir sinir lifinin bir ccedilok kas lifini innerve ederek daha buumlyuumlk

bir motor uumlnit meydana getirirken daha kuumlccediluumlk ince hareket ya da suumlrekli ekonomik

hareket gerektiren kaslarda ise bir lifin daha az sayıda kas lifi ile ilişkisi olduğu

dolayısı ile daha kuumlccediluumlk motor uumlnitler oluşturduğu bilinmektedir (13) Lif ccedilapı arttıkccedila

sinir iletim hızının da arttığı iyi bilinmektedir Farklı lif grupları temel alınarak

yapılmış elektrofizyolojik ccedilalışmalar bu gerccedileği desteklemektedir Motor uumlnit

sayısının yanında buumlyuumlkluumlğuumlnuumln de iletim hızı ve dolayısıyla akson ccedilapı ile olan

ilişkisi goumlsterilmiştir (2) Bu bulgular eşliğinde kuumlccediluumlk liflerin kuumlccediluumlk uumlnitleri innerve

ettiği uumlnit buumlyuumlduumlkccedile lif ccedilapı dolayısıyla sinir iletim hızının da arttığı ve motor sinir

lifi ccedilapının innerve etiği kas lifi sayısı ile orantılı olarak artacağı soumlylenebilir (213)

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 18: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

8

SİNİR İLETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

İnsanda sinir iletim hızı ve sinir aksiyon potansiyeli uumlzerinde sinir lifi ccedilapı

dışında ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin de roluuml vardır Bunların bir boumlluumlmuuml

rutin araştırmalarda oumlnemli bir sapma yaratmazlar Ancak bazı etmenlerin bireysel

sonuccedillar uumlzerinde etkili olabileceklerinden goumlz oumlnuumlnde bulundurulmaları

gerekmektedir (14)

Yaş

Sinir iletimleri ve uyarılmış ccedilalışmalarda en etkili etmen yaştır Yaşın etkisi

bebeklik ve ccedilocukluk doumlneminde sinir iletimlerinde giderek hızlanma ve erken

erişkin ccedilağdan yaşlılığa doğru iletim hızlarında giderek yavaşlama ve amplituumldlerde

duumlşme şeklinde genellenebilir Yeni doğan bebeklerde motor iletim hızı

erişkinlerdeki iletim hızı değerinin yaklaşık yarısı kadardır Bebeklik ve ccedilocukluk

ccedilağında motor iletim hızı giderek artar 3-5 yaşlar arasında erişkin değerler iccediline

girer ve iletim hızı artışı yaşla ilerleyici olarak devam eder (15) Miyelinli liflerin 2-5

yaş arasında maturasyona ulaştığı bilinmektedir ve bu nedenle bulgular Rexedrsquoin

histolojik bulgularına uymaktadır (14) Ccedilocuklarda maksimal ileten lifler kadar daha

yavaş ileten liflerde de maturasyon benzer bir gidiş izler ve iletim hızlanır Daha

geniş accedilıdan bakılırsa ccedilocukluk ve adoumllesan doumlneminde 3 yaştan 19 yaşa kadar iletim

hızları uumlst ekstremitede hafifccedile artış goumlsterir Oysa alt ekstremitelerde ekstremite de

uzadığı iccedilin yaş artışı ile iletim hızı artışı ccedilok daha yavaş olmaktadır Erişkin

doumlnemden itibaren yaşlılığa doğru her 10 yılda bir iletim hızı 08-18 msn azalır

Pratik yaşamda 50-60 yaşlardan itibaren sinir iletim hızlarının yavaşlama eğilimi

goumlsterdiğini goumlruumlruumlz Bu yavaşlama genccedil erişkinlere goumlre yaklaşık 6-10

civarındadır Ccedilocukluk ccedilağında sinir iletim hızlarının yavaş olması genellikle lif

ccedilapının ufak olması ve miyelinizasyonun olgunlaşmamış olması ile ilgilidir

Yaşlılıkta iletim yavaşlaması ise muhtemelen sinir goumlvdesi iccedilinde bazı sinir liflerinde

saptanan izole segmental demiyelinizasyon nedeni iledir Rutinde sinir iletimini

değerlendirirken olgunun yaşının goumlz oumlnuumlnde bulundurulması bu nedenlerden dolayı

oumlnemlidir (14)

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 19: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

9

Cinsiyet

Kadınlarda motor ve duyusal sinir iletimlerinin daha hızlı ve aksiyon

potansiyellerinin daha yuumlksek amplituumldluuml olduğu belirtilmektedir (16) Sinir iletim

hızlarının kadınlarda 6 msn kadar daha hızlı olduğu bildirilse de bazı araştırıcılar bu

konuda anlamlı bir fark bulmamışlardır Kadınlarda duyusal sinir aksiyon potansiyeli

amplituumldlerinin daha yuumlksek olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden

daha ince olması ve aksiyon potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile

accedilıklanabilir (14)

Boy

Boy uzunluğu ile sinir iletim hızı arasında ters bir ilişki bulunmaktadır Boy

uzunluğu ile duyusal amplituumldler arasında negatif ilişki varken distal latanslar

arasında pozitif ilişki bulunmaktadır (17) Boyda 100 mmrsquo lik artış sinir iletim

hızında 2-3 msnrsquo lik bir azalmaya neden olmaktadır Boyun sinir iletim hızları

uumlzerine etkisini kabul etmeyen bazı yazarlar boy artışı ile uumlst ve alt ekstremitelerde

tuzak noumlropati sıklığının arttığını ve bunun iletim hızları uumlzerine etkisinin dikkate

alınması gerektiğini belirtmişlerdir (14)

Beden Isısı

Sinir iletim hızı uumlzerine en etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısındaki

değişimler gelir Deney hayvanlarında beden ısısının ve incelenen sinir ccedilevresindeki

ısının duumlşuumlruumllmesi sonucu sinir liflerinde membran yuumlzeyi sodyum ve potasyum

kanallarının geccedilirgenliğinin değiştiği ve sonuccedil olarak sinir iletimi ve

senkronizasyonunun bozulduğu goumlsterilmiştir Sinir iletim hızı yavaşlaması da kas ve

sinir aksiyon potansiyellerini etkilemekte ve motor son plak işlevi bozulmaktadır

(14)

Isı değişmesinden en fazla etkilenen sinir lifi aksiyon potansiyelinin

konfiguumlrasyonudur Isının azalması ile sodyum kanallarının accedilılıp kapanması

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 20: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

10

yavaşlar Depolarizasyonun yavaşlaması sinir iletim hızını yavaşlatır

Repolarizasyonun da yavaşlaması kanal accedilılma suumlresini uzatır ve bu da aksiyon

potansiyeli suumlresinde uzamaya neden olur Kanal accedilıklığının uzaması bu sırada daha

fazla sodyum iyonunun huumlcre iccediline girmesine ve daha fazla depolarizasyona yol

accedilarak yanıtın amplituumlduumlnuuml arttırır Isı artışı ile ise aksiyon potansiyelinin sinirde

iletim hızı artar suumlresi ve amplituumlduuml azalır (14) Doku ısısındaki 29-38 degC arası

değişmelerde 1 degC lik sıcaklık duumlşmesi iletim hızında yaklaşık 24 msn azalmaya

yol accedilar Sıcaklığın 1 degC duumlşmesi amplituumldde 17 oranında artmaya neden olsa da

18 degC nin de altına duumlşmesi amplituumld duumlşmesine neden olabilir (17)

Teknik Nedenler

Sinir iletimini olumsuz etkileyen ccediloğu da sinir iletim ccedilalışmasını yapan

kişiden kaynaklanan bazı etmenler de vardır Bunların başında iletim hızı

hesaplanmasında kullanılan mesafelerin yanlış oumllccediluumllmesi gelir Mesafe oumllccediluumlmuuml

sırasında kol ve bacak pozisyonlarının uygun olmaması hatalara neden olabilir En

fazla sorun ulnar sinir ccedilalışmaları sırasında ortaya ccedilıkar (14) Ulnar sinir dirsekte

fleksiyon ve ekstansiyon sırasında dinamik accedilıdan değişmelere uğrar Tam fleksiyon

sırasında medial epikondil ile olekranon arasındaki mesafe artarak yaklaşık 1 cm

olur Bu durumda uygun olan mesafe oumllccediluumlmuumlnuuml de sinir uyarımı yapılan pozisyonda

yapmak veya standart olarak dirsek 90deg fleksiyon pozisyonda iken ccedilalışmayı

yapmaktır (814)

SİNİR İLETİM CcedilALIŞMALARI

Sinir anatomik olarak deriye yakın uygun noktalarından elektriksel olarak

uyarılırsa sinirin innerve ettiği kaslardan yuumlzeyel elektrodlar ile uyarılmış kas

yanıtları veya diğer adı ile M yanıtları kaydedilebilir Bu yanıtın bir diğer adı da

bileşik kas aksiyon potansiyelidir (BKAP) BKAP eş zamanlı aktive edilmiş kas

aksiyon potansiyellerinin sumasyonunun kaydıdır Sumasyon postsinaptik

potansiyellerin aksiyon potansiyelini tetikleyip tetiklemeyeceğini belirleyen noumlronlar

arası sinyal iletim youmlntemidir İki tipi vardır Zamansal (temporal) sumasyon belirli

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 21: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

11

bir zaman diliminde tekrar eden zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Bir

potansiyel başladığı noktada biten oumlnceki potansiyel ile cebirsel toplanarak daha

buumlyuumlk bir potansiyel oluşturur Mekansal (spatial) sumasyon aynı anda farklı

alanlardan gelen zayıf uyarıların eksitasyona neden olmasıdır Postsinaptik

potansiyeller birleşerek eşik değere ulaşır ve aksiyon potansiyelini başlatırlar

BKAPrsquo ın amplituumlduumlnuumln en uumlst duumlzeye ulaşması iccedilin sinir uyarımının

supramaksimal duumlzeyde olması gerekir Elektriksel uyarı oumlnce ossiloskopta

suumlpuumlruumlcuumlyuuml tetikler ve buna ait bir stimulus işareti ya da artefaktı goumlzlenir Bu işareti

izleyerek belirli bir zaman aralığından sonra kas aksiyon potansiyeli ortaya ccedilıkar

Stimulus işaretinin başlangıcından kas aksiyon potansiyelinin başladığı noktaya

kadar olan bu sessiz suumlre iletim zamanı ya da motor latans olarak anılır Bu suumlre

milisaniye olarak kaydedilir Ancak motor sinir iletim hızını hesaplayabilmek iccedilin

sinirin ikinci bir noktadan daha uyarılması gerekir Bu halde sinirin iki ayrı noktadan

supramaksimal uyarılması ile iki adet M yanıtı meydana gelir Proksimal uyarımla

elde edilen M yanıtında uyarıcı elektrodun kasa olan uzaklığının artması nedeni ile

iletim zamanı uzamıştır Bu yanıtın amplituumlduuml hafifccedile duumlşebilir ve suumlresi uzayabilir

Proksimal ve distal uyarı noktaları arasındaki mesafe (mm) iki M yanıtı arasındaki

latans farkına (msn) boumlluumlnuumlr ise bu belirlenen mesafedeki motor sinir ileti hızı

hesaplanmış olur Birimi metresaniye (msn)rsquo dir (19)

Uyarım

Periferik sinirlere uyarı verebilmek iccedilin iğne elektrodlar da kullanılabilmekle

birlikte genellikle yuumlzeyel bipolar elektrodlar kullanılırlar Bu elektrodlarda distal

katod ile proksimal anod belirli bir sabit aralığa monte edilmişlerdir Bu aralık

genellikle 2-3 cm kadardır (17) Katod negatif anod pozitif uccediltur Bunlar anyon ve

katyonları kendilerine ccedilekerler Stimuumllatoumlrden elektriksel uyarım geldiğinde bu iki uccedil

arasında bir elektrik akımı meydana gelir Negatif şarjlar katod altında toplanır ve

alttaki sinir depolarize edilir (19)

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 22: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

12

Elektriksel uyarımlar distal kasta ortaya ccedilıkarttıkları M yanıtının buumlyuumlkluumlğuumlne

goumlre sınıflandırılabilirler Eşik uyarım kasta bazen M yanıtı ccedilıkartabilen bazen de

ccedilıkartamayan bir uyarımdır Uyarı suumlresi arttırılırsa eşik uumlstuuml uyarım duumlzeyine ccedilıkılır

Her uyarımın bir M yanıtı yarattığı ancak her uyarıda değişik yanıtların elde

edilebildiği duumlzeye submaksimal uyarım denir Maksimal uyarımda ise sinire ait tuumlm

aksonlar uyarıldığı iccedilin uyarı ne kadar arttırılırsa da artık M yanıtının ne latansı ne de

amplituumlduuml değişir Akım şiddeti daha da arttırılır ise amplituumlduumln değişmediği ancak

daha kısa latanslı bir yanıtın elde edilebildiği bir seviyeye gelinir ki buna da

supramaksimal uyarım denir Latansın kısa olması akım şiddetinin yarattığı elektrik

devresinin sinir liflerini daha distal bir noktadan uyartması ile accedilıklanabilir Bu

nedenle maksimalden supramaksimal uyarım şiddetlerine geccedilerken abartılı artışlar

yapmamak gerekir Ayrıca ccedilok yuumlksek akım şiddeti ve ccedilok uzun suumlreli uyarımların

kullanılması halinde yakında olan bir başka sinir de aynı anda uyartılabilir Komşu

sinir normal incelemek istediğimiz sinir anormal ise latans yanlışlıkla normal olarak

alınabilir Bu durumda iki komşu siniri maksimal uyarım şiddetlerinde ayrı ayrı

uyartarak kontrol etmek gerekir (19)

Stimuumllatoumlrden ccedilıkan ve tek atışlar halinde elektroda geccedilirilen akımlar dik accedilılı

elektrik şoklarıdır Akımın suumlresi 005-20 msn arasında değişebilir Genellikle

yuumlzeyel uyarım ile 01 msn suumlreli 100-300 volt veya 10-30 miliamper şeklindeki

elektriksel şoklar sağlam sinirleri supramaksimal olarak uyartabilirler (1719)

Kastan Kayıtlama

Kastan kayıtlamada bileşik kas aksiyon potansiyellerinin tuumlmuumlnuumln

aktivasyonunu kaydedebildiği iccedilin genellikle yuumlzeyel elektrodlar kullanılır Yuumlzeyel

elektrod olarak paslanmaz ccedilelik ya da guumlmuumlş kloruumlrluuml disk elektrodlar kullanılabilir

Yuumlzeyel disk elektrotlar ile kayıtta anod-katod arası mesafenin ayarlanabilmesi

avantaj olmakla birlikte araya girebilecek istenmeyen potansiyel kayıtları sorun

teşkil edebilir Bu elektrodların dışında anod ve katod arası mesafesi sabit olan (2-4

cm) kullanılırken iccedillerine ıslak keccedile yerleştirilen yuvarlak veya dikdoumlrtgen

elektrodlar da vardır Yuumlzeyel bar elektrod disk elektroda kıyasla daha geniş yuumlzey

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 23: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

13

alanı ile daha geniş bir alandan potansiyel kaydı sağlamaktadır Eğer sabit oturuşlu

yuumlzeyel elektrodlarla kas aksiyon potansiyelleri kayıt edilecekse bu bir bipolar

kayıtlama olur Ancak diğer tip yapıştırmalı yuumlzeyel elektrodlar kullanılırsa M yanıtı

genellikle unipolar olarak kaydedilir (19) Aktif elektrod kasın tam ortasına veya en

şişkin yerine referans elektrod olarak adlandırılan diğer elektrod ise genellikle kasın

tendonu uumlzerine yapıştırılır Kas-tendon yerleşimli kayıtlama ile aktif elektrod

altından yayılan kas aksiyon potansiyeli ilk negativite ardından bifazik dalga formu

şeklinde elde edilir Kayıt elektrodlarının yanlış yerleşimi halinde negatif dalga

oumlncesinde basit bir pozitif potansiyel alınabilir (17) Yuumlzeyel kayıtlama ile kasa

giden buumltuumln motor aksonların meydana getirdikleri aktivasyonun toplamı alınır Bu

durum M yanıtının amplituumld suumlre ve şekil oumlzellikleri uumlzerine daha fazla eğilmemize

yol accedilar Kasta tuumlm kas liflerinin aktive olduğunu varsayarsak potansiyelin suumlre ve

şekil değişmeleri bize dolaylı olarak farklı iletim hızına sahip olan motor aksonlar

hakkında daha fazla bilgi verebilir (19)

M yanıtının izoelektrik ccedilizgiden ilk ayrıldığı nokta kasa ilk ulaşan en hızlı

iletim yapan motor aksonların aktivasyonu ile meydana gelir Dolayısı ile M

yanıtının başlangıcını oumllccedilmekle en hızlı ileten aksonlardaki iletim hızı hesaplanabilir

Buna goumlre daha yavaş iletim yapan motor aksonlardan gelen impulsların yaptıkları

kas aktivasyonunun ardı ardına birbirine eklenmesi sonucu M yanıtının suumlresi

amplituumlduuml ve şekli ortaya ccedilıkar Başlangıccedil latansı en hızlı ileten motor aksonlar

hakkında amplituumld ise bir sinir goumlvdesi uyarımı ile uyarılabilen motor aksonların

tuumlmuuml hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar (19)

M Yanıtı ve Motor İletim Parametreleri

Yuumlzeyel elektrod ile elde edilen M yanıtının ve distal ve proksimal uyarım ile

ortaya ccedilıkan motor iletim hızının oumllccediluumlmuumlnde bazı parametrelere dikkat edilmelidir

Motor sinir iletim parametreleri Şekil 2rsquo de goumlsterilmiştir

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 24: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

14

Latans

Sinirin en distal uyarım noktasından M yanıtının başlangıcına kadar olan

zamandır Stimulus artefaktının başlangıcından M yanıtının izoelektrik ccedilizgiyi ilk

değiştirdiği noktaya kadar oumllccediluumlluumlr ve milisaniye olarak ifade edilir (19) Distal latans

distal uyarı yerinden noumlromuskuler bileşkeye kadar olan sinir iletim suumlresi

noumlromuskuler bileşkeden geccediliş suumlresi ve kas boyunca depolarizasyon zamanı

şeklinde uumlccedil farklı suumlreci iccedilerir (1720) Proksimal latans ise bu uumlccedil suumlrece ek olarak

proksimal uyarı noktası ile distal uyarı noktası arasındaki sinir segmentini katetme

zamanını da iccedilerir ve bekleneceği uumlzere daha uzundur (20)

İletim Zamanı

Proksimal ve distal uyarım ile elde edilen latansların farkına iletim zamanı

denir Daha ccedilok M yanıtlarının ilk başlangıccedil noktalarından oumllccediluumlluumlr (19)

İletim Hızı

Proksimal ve distal uyarım noktaları arasındaki mesafenin iletim zamanına

boumlluumlnmesi ile ortaya ccedilıkar MetreSaniye (msn) olarak ifade edilir En hızlı ileten

alfa motor noumlronlardaki iletim hızını verir (19) Distal latans sadece sinir iletimine

değil aynı zamanda noumlromuskuler bileşke oumlzelliklerine de bağlı olduğundan iletim

hızı iki farklı nokta arasında oumllccediluumllmelidir (20)

Amplituumld

M yanıtının amplituumlduuml iki farklı şekilde oumllccediluumllebilir Bunlardan biri en yuumlksek

ve en alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası amplituumlduumln oumllccediluumlmuumlduumlr (peak to

peak) Diğer oumllccediluumlm youmlntemi ise izoelektrik ccedilizgiden en yuumlksek negatif noktaya olan

oumllccediluumlmduumlr (Onset to negative peak) Bu değerler milivolt (mV) olarak ifade edilir

(19) BKAP amplituumlduuml uyarılan ve potansiyeli oluşturan kas lifi sayısını yansıtır

Yine BKAP suumlresi potansiyel oluşumuna katılımın senkron ateşlenme fonksiyonunu

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 25: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

15

goumlsterir Bu durumda amplituumld azalması genellikle akson ya da uyarılabilecek kas lifi

kaybının bir goumlstergesidir (2021)

Suumlre

M yanıtının suumlresi birkaccedil youmlntemle oumllccediluumllebilir M yanıtının başlangıcı ile ilk

negatif pozitif geccedilişin izoelektrik ccedilizgiyi kestiği noktaya kadar olan mesafe

oumllccediluumllebileceği gibi pratikte daha sık olarak başlangıccediltan M yanıtının bitişi yani son

kez izoelektrik ccedilizgiye doumlnmesine kadar olan mesafe kullanılır (22) Suumlre milisaniye

olarak ifade edilir Suumlre esas olarak eş zamanlılığın bir oumllccediluumlsuumlduumlr Sinir ve kas

liflerinin eş zamanlı ateşlenmelerini temsil eder Bu yuumlzden sinir ve kas liflerinde

kısmi etkilenme olan lezyonlarda suumlre uzar (20)

Alan

İzoelektrik hattan ilk negatif sapma ya da hem negatif hem de pozitif sapmalar

ile izoelektrik ccedilizgi arasındaki toplam alan oumllccediluumlluumlr BKAP alanı direkt olarak

potansiyel oluşumuna katılan motor unit veya kas lifi sayısı ile ilişkilidir Ateşlenen

kas liflerini temsil eden bir başka oumllccediluumlmduumlr (1921)

Şekil 2 Motor sinir iletim parametreleri

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 26: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

16

GERECcedil VE YOumlNTEM

Ccedilalışma iccedilin Pamukkale Uumlniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar

Etik Kurulu nun 30042013-06 sayılı toplantı ve 6011678783 sayılı yazısı ile onay

alınmıştır

DENEK SECcedilİMİ

Ccedilalışmamıza Pamukkale Uumlniversitesi Hastanesi Noumlroloji Kliniği EMG

laboratuarında değerlendirilen rutin elektrofizyolojik protokoller ile herhangi bir

noumlropati saptanmayan bilinen bir sistemik hastalığı olmayan 18-70 yaş arası 30

sağlıklı goumlnuumllluuml erkek ve 30 sağlıklı goumlnuumllluuml kadın katılımcı dahil edildi Tuumlm

katılımcılardan goumlnuumllluuml olur formu alındı

YOumlNTEM

Tuumlm katılımcılarda sağ uumlst ekstremitede median sinir ve ulnar sinirde sinir

iletim ccedilalışması yapıldı Katılımcı sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye

yaklaşık 90 derece ve oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konumda olacak şekilde

inceleme yapıldı Dirsek uumlstuuml ve aksiller boumllgelerden ayrı ayrı uyarı verilerek ulnar

sinir ile innerve olan proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris kası ve distal

yerleşimli abduktor digiti minimi kasından median sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli pronator teres kası ve fleksor karpi radialis kası ile distal

yerleşimli abductor pollisis brevis kasından kayıt alındı Median sinir ulnar sinir ve

bu sinirler tarafından innerve edilen ccedilalışmada kullanılan kaslar Şekil 3rsquo de

goumlsterilmiştir Ccedilalışma Medelec Synergy Nicolet EDX EMG cihazı ile yapıldı Oda

sıcaklığı 25-28 degC arasında tutuldu Gerekli olması halinde ekstremitenin ısıtılması

sağlandı

Ccedilalışma sırasında uyarı suumlresi 100 microsn ekran suumlpuumlruumlcuuml zamanı 40 msn

duyarlılık 5 mV olarak kullanıldı 3 Hz alccedilak frekans ve 10 kHz yuumlksek frekans

filtreleri ccedilalıştırıldı

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 27: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

17

Şekil 3 Median sinir ulnar sinir ve ccedilalışmada kullanılan kaslar

Uyarım

Sinir uyarımları 2 cm sabit aralıklı yuumlzeyel bipolar elektrod ile supramaksimal

uyarım ile yapıldı Uyarı yoğunluğu BKAP amplituumlduumlnuumln daha fazla artmadığı

noktaya kadar yavaşccedila arttırıldı Maksimal uyarım değerinden yapılan 25 oranında

artışın ardından bu nokta uyarı seviyesi olarak belirlendi (3)

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 28: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

18

Ulnar Sinir Uyarımı

Kol segmentinde humerusun iccedil epikondilindeki sulkus nervi ulnarisin 2 cm

proksimali distal uyarı noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter laterali ve

biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi (8) (Şekil 4)

Median Sinir Uyarımı

Dirsek oumln yuumlzuumlnde brakial arter pulsasyonunun ve biseps braki kasının

tendonunun mediali distal uyarım noktası olarak aksiller boumllgede brakiyal arter

laterali ve biseps braki kasının medial kıyısı proksimal uyarı noktası olarak seccedilildi

(8) (Şekil 5)

Kayıtlama

Kastan kayıtlama sırasında 50 mm uzunluğunda 20x8 mm-lik kayıt yuumlzey

alanına sahip anod-katod arası mesafesi 3 cm olan yuumlzeyel bar elektrod kullanıldı

Aktif elektrod kasın orta noktasında veya en şişkin yerinde referans elektrod ise aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde yerleştirildi

Fleksor Karpi Ulnaris Kası Aktif elektrod oumlnkolun proksimal ve orta 13-luumlk

kısımlarının kesişim noktasında ulnanın 2 parmak lateralinde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (2324)

Abduktor Digiti Minimi Kası Aktif elektrod distal bilek ccedilizgisi ile 5

metakarpofalangial eklem arasında orta noktada referans elektrod aktif elektrod

distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt alındı (2425)

Pronator Teres Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile biseps

braki kası tendonu arasında orta noktadan 2 parmak distalde referans elektrod aktif

elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 29: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

19

Fleksor Karpi Radialis Kası Aktif elektrod humerus medial epikondili ile

biseps braki kası tendonu arasında orta noktadan 4 parmak distalde referans

elektrod aktif elektrodun distalinde olacak şekilde kayıt alındı (24)

Abductor Pollisis Brevis Kası Aktif elektrod palmar yuumlzde 1

metakarpofalangial eklem ile karpometakarpal eklem arasında orta noktada referans

elektrod aktif elektrodun distalinde metakarpofalangial eklemde olacak şekilde kayıt

alındı (2426)

DENEY ŞEMASI

Denek sırt uumlstuuml yatar konumda iken sağ kol goumlvdeye yaklaşık 90 derece ve

oumlnkol kola yine 90 derece accedilık konuma getirildi Fleksor karpi ulnaris ve abduktor

digiti minimi kaslarından kayıt yapılarak ulnar sinir her kas iccedilin ayrı ayrı proksimal

ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 4) Pronator teres fleksor karpi radialis

ve abduktor pollisis brevis kaslarından kayıt yapılarak median sinir her kas iccedilin ayrı

ayrı proksimal ve distal uyarım noktalarından uyarıldı (Şekil 5) Her kayıt iccedilin sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve yanıt suumlresi hesaplandı Amplituumld en yuumlksek ve en

alccedilakta bulunan negatif ve pozitif tepeler arası mesafe olarak (peak to peak) latans

uyarı artefaktından negatif sapma başlangıcına kadar olan mesafe olarak suumlre ilk

negatif sapma başlangıcından M yanıtının bitişi yani son kez izoelektrik ccedilizgiye

doumlnmesine kadar olan mesafe olarak oumllccediluumllduuml Sinir iletim hızı ise ulnar ve median

sinirlerin proximal ve distal uyarım noktaları arası mesafe yardımı ile EMG cihazı

tarafından hesaplandı

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 30: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

20

Şekil 4 Ulnar sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

Şekil 5 Median sinir uyarım ve kas kayıt noktaları

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 31: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

21

VERİLERİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde proksimal ve distal

uyarımla BKAP amplituumldleri ortalama BKAP amplituumldleri proksimal ve distal

uyarımla BKAP suumlreleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerlerinin

tuumlm grupta ve iki grubun kendi iccedilindeki karşılaştırmalarında ayrıca aynı kastan

kayıtla proksimal ve distal uyarım parametrelerinin karşılaştırılmasında ve median ve

ulnar sinir kayıtlarının birbirleri ile karşılaştırılmasında Eş gruplarda t-testi kadın

ve erkek cinsiyet gruplarının birbirleri ile karşılaştırılmalarında ise Bağımsız

gruplarda t-testi kullanılmıştır Grupların varyanslarının eşit dağılım goumlsterip

goumlstermediği Levene testi ile değerlendirilmiştir

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 32: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

22

BULGULAR

Ccedilalışmaya alınan 30 erkek ve 30 kadın olgunun yaş ortalamaları sırasıyla

3597plusmn 823 ve 3553plusmn 902 olarak saptanmış olup gruplar arası istatistiksel bir fark

saptanmadı (pgt005)

Ccedilalışmamızda tuumlm grupta BKAP amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Ulnar ve median sinir tarafından uyarılan proksimal ve distal

yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldleri kendi

aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 1 ve Şekil 6 )

Tablo 2 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 216 (110) 60 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 289 (131) 60

ADM-P 514 (318) 60

ADM-D 648 (325) 60

PT-P 255 (107) 60

PT-D 325 (139) 60

FKR-P 332 (171) 60

FKR-D 385 (176) 60

APB-P 590 (272) 60

APB-D 787 (305) 60

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 33: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

23

Şekil 6 Proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen amplituumldlerin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal kaslara goumlre daha yuumlksek

amplituumld değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo

2 ve Şekil 7 )

Tablo 2 Ortalama BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 252 (116) 60 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 581 (313) 60

PT 290 (120) 60

APB 688 (277) 60

FKR 359 (166) 60

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 34: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

24

Şekil 7 Ortalama BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta BKAP suumlreleri değerlendirilen her kas iccedilin

proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak

karşılaştırıldı Proksimal ve distal yerleşimli kasların proksimal ve distal uyarımla

elde edilen yanıt suumlreleri kendi aralarında karşılaştırıldığında aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen

distal yerleşimli kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve

istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 3 ve Şekil 8 )

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 35: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

25

Tablo 3 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU-P 1627 (254) 60 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1503 (241) 60

ADM-P 1405 (195) 60

ADM-D 1306 (173) 60

PT-P 1705 (251) 60

PT-D 1571 (236) 60

FKR-P 1671 (242) 60

FKR-D 1538 (239) 60

APB-P 1390 (170) 60

APB-D 1290 (197) 60

Şekil 8 Proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Proksimal ve distal uyarımla elde edilen yanıt suumlrelerinin ortalamaları

karşılaştırıldığında aynı şekilde aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha

uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı

(Tablo 4 ve Şekil 9 )

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 36: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

26

Tablo 4 Ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1565 (243) 60 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1355 (178) 60

PT 1638 (239) 60

APB 1340 (179) 60

FKR 1604 (234) 60

Şekil 9 Ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta ulnar ve median sinir tarafından uyarılan

proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre aynı sinir

tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı

değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yuumlksek olarak saptandı (Tablo 5 ve

Şekil 10 )

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 37: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

27

Tablo 5 Sinir iletim hızları

Ortalama (plusmnSD) (ms) n Accedilıklamalar

FKU 7827 (655) 60 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6783 (676) 60

PT 7457 (566) 60

APB 6638 (685) 60

FKR 7423 (588) 60

Şekil 10 Sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan her iki grup kendi iccedilinde de değerlendirildi BKAP

amplituumldleri değerlendirilen her kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen

değerler ayrı ayrı ve ortalamaları alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı

sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve

edilen proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha yuumlksek amplituumld değerleri elde edildi

ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (Tablo 6 ve Şekil 11 Tablo 7 ve Şekil

12 Tablo 8 ve Şekil 13 Tablo 9 ve Şekil 14)

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 38: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

28

Tablo 6 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 211 (108) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 281 (128) 30

ADM-P 489 (347) 30

ADM-D 625 (339) 30

PT-P 231 (110) 30

PT-D 299 (147) 30

FKR-P 294 (144) 30

FKR-D 364 (159) 30

APB-P 571 (286) 30

APB-D 791 (317) 30

Şekil 11 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 39: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

29

Tablo 7 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU-P 222 (114) 30 mV Milivolt

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 296 (136) 30

ADM-P 540 (289) 30

ADM-D 671 (314) 30

PT-P 279 (100) 30

PT-D 350 (129) 30

FKR-P 371 (189) 30

FKR-D 406 (193) 30

APB-P 609 (261) 30

APB-D 783 (299) 30

Şekil 12 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP amplituumldleri karşılaştırması

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 40: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

30

Tablo 8 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 246 (114) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 557 (332) 30

PT 265 (126) 30

APB 681 (287) 30

FKR 329 (146) 30

Şekil 13 Kadın cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Tablo 9 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri

Ortalama

(plusmnSD) (mV)

n Accedilıklamalar

FKU 259 (120) 30 mV Milivolt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 605 (295) 30

PT 315 (110) 30

APB 696 (271) 30

FKR 389 (181) 30

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 41: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

31

Şekil 14 Erkek cinsiyette BKAP amplituumldleri karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan iki grupta kendi iccedilinde BKAP suumlreleri değerlendirilen her

kas iccedilin proksimal ve distal uyarımla elde edilen değerler ayrı ayrı ve ortalamaları

alınarak karşılaştırıldı Her iki cinsiyette de aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli

kaslara goumlre daha uzun yanıt suumlresi değerleri elde edildi ve istatistiksel olarak anlamlı

farklılık saptandı (Tablo 10 ve Şekil 15 Tablo 11 ve Şekil 16 Tablo 12 ve Şekil 17

Tablo 13 ve Şekil 18)

Tablo 10 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1715 (236) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1595 (228) 30

ADM-P 1433 (217) 30

ADM-D 1326 (187) 30

PT-P 1781 (183) 30

PT-D 1622 (179) 30

FKR-P 1752 (214) 30

FKR-D 1599 (203) 30

APB-P 1422 (153) 30

APB-D 1305 (194) 30

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 42: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

32

Şekil 15 Kadın cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 11 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri

Ortalama (plusmnSD)

(ms)

n Accedilıklamalar

FKU-P 1538 (244) 30 ms Milisaniye

P Proksimal uyarı ile elde edilen yanıt

D Distal uyarı ile elde edilen yanıt

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKU-D 1411 (220) 30

ADM-P 1376 (169) 30

ADM-D 1285 (159) 30

PT-P 1628 (288) 30

PT-D 1519 (276) 30

FKR-P 1591 (246) 30

FKR-D 1476 (260) 30

APB-P 1359 (182) 30

APB-D 1538 (244) 30

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 43: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

33

Şekil 16 Erkek cinsiyette proksimal ve distal uyarımla BKAP suumlreleri karşılaştırması

Tablo 12 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1655 (227) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1380 (195) 30

PT 1702 (172) 30

APB 1364 (168) 30

FKR 1675 (200) 30

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 44: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

34

Şekil 17 Kadın cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri değerlendirmesi

Tablo 13 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 1475 (228) 30 ms Milisaniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 1331 (159) 30

PT 1574 (279) 30

APB 1316 (189) 30

FKR 1533 (246) 30

Şekil 18 Erkek cinsiyette ortalama BKAP suumlreleri karşılaştırması

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 45: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

35

Proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızları

karşılaştırıldığında da her iki grup iccedilin aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim hızı değerleri aynı sinir tarafından

innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha

yuumlksek olarak saptandı (Tablo 14 ve Şekil 19 Tablo 15 ve Şekil 20)

Tablo 14 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7873 (572) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6900 (667) 30

PT 7567 (649) 30

APB 6800 (744) 30

FKR 7510 (703) 30

Şekil 19 Kadın cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 46: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

36

Tablo 15 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları

Ortalama

(plusmnSD) (ms)

n Accedilıklamalar

FKU 7780 (736) 30 m metre s saniye

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi kası

PT Pronator teres kası

APB Abductor pollisis brevis kası

FKR Fleksor karpi radialis kası

ADM 6667 (677) 30

PT 7347 (452) 30

APB 6477 (590) 30

FKR 7337 (440) 30

Şekil 20 Erkek cinsiyette sinir iletim hızları karşılaştırması

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla

elde edilen BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldı

İncelenen tuumlm kaslarda proksimal uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal

uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi değerleri distal uyarımla elde edilen

değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek saptandı (Tablo 16)

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 47: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

37

Tablo 16 Aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarım karşılaştırması

Karşılaştırma

Amplituumld Suumlre Accedilıklamalar

t p t p P Proksimal uyarım

D Distal uyarım

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris

ADM Abduktor digiti minimi

PT Pronator teres

FKR Fleksoumlr karpi radialis

APB Abduktoumlr pollisis brevis

FKUP - FKUD -822 0000 1035 0000

ADMP - ADMD -701 0000 820 0000

PTP - PTD -852 0000 1076 0000

FKRP - FKRD -398 0000 881 0000

APBP - APBD -923 0000 902 0000

Ccedilalışmaya alınan tuumlm grupta median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan

kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında da karşılaştırıldı

Ulnar sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından

elde edilen kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator

teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı

anlamlı olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk

saptandı Bununla birlikte BKAP yanıt suumlresi ulnar sinir tarafından uyarılan

proksimal yerleşimli kasta median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli

kaslara goumlre daha kısa olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı farklılık

saptanmadı Ulnar sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli adduktor digiti minimi

kasından elde edilen kayıtlarla median sinir tarafından uyarılan distal yerleşimli

abduktor pollisis brevis kasından elde edilen kayıtların karşılaştırılmasında sinir

iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve BKAP suumlresi değerleri arasında anlamlı farklılık

saptanmadı (Tablo 17)

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 48: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

38

Tablo 17 Median sinir ve ulnar sinir iletim parametrelerinin karşılaştırması

Ortalama (plusmnSD) Karşılaştırma

t p

FKUHZ 7827 (655)

4138

0000 PTHZ 7457 (566)

FKUHZ 7827 (655)

4651

0000 FKRHZ 7423 (588)

ADMHZ 6783 (676)

1419

0161 APBHZ 6638 (685)

FKUA 252 (116)

-2277

0026 PTA 290 (120)

FKUA 252 (116)

-4306

0000 FKRA 359 (166)

ADMA 581 (313)

-1349

0122 APBA 688 (277)

FKUS 1565 (243)

-1340

0223 PTS 1638 (239)

FKUS 1565 (243)

-1237

0221 FKRS 1604 (234)

ADMS 1355 (178)

0641

0524 APBS 1340 (179)

Ccedilalışmaya alınan kadın ve erkek cinsiyet grupları ortalama BKAP amplituumld

değerleri ortalama BKAP suumlreleri ve sinir iletim hızları değerleri ile karşılaştırıldı

Aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli kaslarda aynı sinir

tarafından innerve edilen distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri kadın

cinsiyette anlamlı olarak yuumlksek bulunmasına karşın diğer değerlerde istatistiksel

olarak anlamlı farklılık saptanmadı (Tablo 18)

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 49: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

39

Tablo 18 Cinsiyetler arası karşılaştırma

t Testi Accedilıklamalar

t p

A Amplituumld S Suumlre Hz

Hız

FKU Fleksoumlr karpi ulnaris kası

ADM Abduktor digiti minimi

kası

PT Pronator teres kası

FKR Fleksoumlr karpi radialis kası

APB Abduktoumlr pollisis brevis

kası

Yaş -019 0847

FKU-A -041 0678

FKU-S 306 0003

FKU-HZ 054 0586

ADM-A -059 0556

ADM-S 106 0291

ADM-HZ 134 0184

PT-A -162 0110

PT-S 213 0037

PT-HZ 152 0133

FKR-A -140 0167

FKR-S 244 0018

FKR-HZ 114 0257

APB-A -020 0840

APB-S 102 0311

APB-HZ 186 0067

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 50: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

40

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi oumlzetlenebilir

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor digiti minimi) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kasa (Fleksor karpi ulnaris) goumlre daha yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) BKAP yanıt suumlresi distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kasta (Fleksor karpi ulnaris) sinir iletim hızı distal

yerleşimli kasa (Abduktor digiti minimi) goumlre daha yuumlksektir

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda proksimal ve distal uyarımla

yapılan ccedilalışmalarda

1- Distal yerleşimli kasta (Abduktor pollisis brevis) BKAP amplituumld değeri

proksimal yerleşimli kaslara (Pronator teres Fleksor karpi radialis) goumlre daha

yuumlksektir

2- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) BKAP

yanıt suumlresi distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha uzundur

3- Proksimal yerleşimli kaslarda (Pronator teres Fleksor karpi radialis) sinir

iletim hızı distal yerleşimli kasa (Abduktor pollisis brevis) goumlre daha yuumlksektir

C- Cinsiyete goumlre yapılan değerlendirmelerde

1- Kadınlarda ulnar ve median sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Pronator teres Fleksor karpi radialis)

BKAP yanıt suumlreleri erkeklere goumlre anlamlı olarak daha uzundur

2- Kadın ve erkek cinsiyet arasında ulnar ve median sinir tarafından innerve

edilen ccedilalışmaya alınan kaslarda (Fleksor karpi ulnaris Abduktor digiti minimi

Pronator teres Fleksor karpi radialis Abduktor pollisis brevis) sinir iletim hızları ve

BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 51: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

41

TARTIŞMA

Tartışma akışı izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki şekilde

tasarlanmıştır

A- Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların değerlendirilmesi

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulguların ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan

ccedilalışmalarda elde edilen bulgularla karşılaştırılarak değerlendirilmesi

C- Ccedilalışmalarda elde edilen bulguların benzerlik ve farklılıklarının fizyolojik

ve patolojik suumlreccedillerde değerlendirilmesi

D- Cinsiyetler arası karşılaştırmada elde edilen bulguların değerlendirilmesi

A- Sinir iletim ccedilalışmaları sırasında kastan uygun kayıtlama yapmak oumlnem

taşımaktadır Oumlzellikle derin yerleşimli kaslar inceleme sırasında sorun

yaratabilmektedir Ccedilalışmamızda incelediğimiz kaslardan fleksoumlr karpi ulnaris kası

yuumlzeyel yerleşimi ile abduktor pollisis brevis ve adduktor digiti minimi kasları yine

yuumlzeyel yerleşimleri ve rutinde iyi bilinen sık kullanımları ile uygun kaslar olarak

değerlendirildi Fleksoumlr karpi radiyalis ve pronator teres kasları ise rutinde sık

kullanılmamalarına ve derin yerleşimli olmalarına rağmen ccedilalışmamızda incelenen

tuumlm kaslarda elektromiyografi rehberlerinde yer alan kas lokalizasyonlarına uygun

olarak kasın en şişkin ve tam orta noktasından supramaksimal uyarım ile kayıt

alınarak uygun kayıtlama yapılmaya ccedilalışıldı

Ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde edilen

bulguların değerlendirilmesinde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk BKAP

amplituumld değeri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı değerleri

saptadık İnsanda ccedileşitli biyolojik ve fiziksel etmenlerin sinir iletim hızı ve sinir

aksiyon potansiyeli uumlzerinde etkileri olduğu bilinmektedir Bu durumda aynı

ekstremitede proksimal ve distal segmentler arasındaki olası ccedilevresel faktoumlr

farklılıklarının bu duruma neden olabileceği akla gelebilir

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 52: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

42

Sinir iletim parametreleri uumlzerine etkili etmenlerin başında beden ve ccedilevre ısısı

değişiklikleri gelmektedir Sinir iletim hızı BKAP amplituumlduuml ve suumlresi beden ve

ccedilevre ısısındaki değişikliklerden etkilenir (17) Rutkove ve ark (18) yaptıkları

ccedilalışmada ısı artışı ile BKAP amplituumld ve yanıt suumlresi değerlerinde azalmayı sinir

iletim hızında ise artışı goumlstermişlerdir Ccedilalışmamızda ccedilevre ısısı ve tuumlm deneklerin

beden ısısı değerleri optimal değerlerde tutulmuştur Her ne kadar beden ısısının sinir

iletim parametreleri uumlzerine etkisi bilinse de Trojaborg W (27) ve Spiegel ve

Johnson (28) yaptıkları ccedilalışmalarda kol ve oumlnkol segmentleri arasındaki ısı

farklılıkları sırası ile 06 degC ve 11 degC olarak saptanmış olup bu değerlerin sinir iletim

parametreleri uumlzerine etkisinin olmadığı duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Bir başka ccedilalışmada

Todnem ve ark (29) ısı değişikliği ile median sinir motor amplituumld değerleri arasında

doğrusal bir ilişki olmadığını goumlstermişlerdir Bu durumda ccedilalışmamızda aynı sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli ve distal yerleşimli kaslar arasında saptanan

sinir iletim parametrelerindeki farklılıkları olası ısı farklılığı dışında accedilıklayacak

başka faktoumlrler olmalıdır

Literatuumlrde aynı periferik sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden sinir

liflerinin oumlzelliklerini incelemek amacıyla yaptığımız bu ccedilalışmamıza benzer şekilde

dizayn edilmiş ccedilalışmalar bulunmaktadır Hayvan modelinde siyatik siniri inceleyen

Oğuzhanoğlu ve ark (30) ratların arka uzuvlarında yaptıkları ccedilalışmada proksimal

yerleşimli ve daha buumlyuumlk kuumltleli bir kas olan gastroknemius kasına giden tibial sinir

liflerinin distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk kuumltleli ayak interosseus kaslarına giden

liflerden daha hızlı iletime sahip olduklarını goumlstermişlerdir Aynı şekilde insanlarda

yapılan bir ccedilalışmada Gassel ve Trojaborg (31) alt extremitede siyatik sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre sinir

iletiminin daha hızlı olduğunu belirtmişlerdir Aynı ccedilalışmada bacak ve ayak

kaslarının kendi aralarında sinir iletim hızlarında anlamlı bir farklılık olmadığı

saptanmıştır

Ccedilalışmamızın ilgili boumlluumlmuuml ile aynı şekilde Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları

ccedilalışmada ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli daha buumlyuumlk

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 53: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

43

kuumltleli kasların ulnar sinir tarafından innerve edilen distal yerleşimli ve daha kuumlccediluumlk

kuumltleli kaslara goumlre daha hızlı sinir iletimine sahip olduklarını saptamışlardır Bu

durumun proksimal yerleşimli kaslara ulaşan sinir liflerinin daha kalın olduğunu

işaret ettiğini belirtmişlerdir Medulla spinalisten ayrılan sinirlerin hedef kasa

ulaşana kadar olan seyirleri sırasında konik biccedilimde giderek inceldikleri Fernand ve

Young (32) tarafından yapılan ccedilalışmada goumlsterilmiştir Oğuzhanoğlu ve ark (3)

inceledikleri kaslar aynı kol segmentinde bulunduğundan elde edilen hız farkının

proksimodistal incelmeden ziyade aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki sinir

liflerine bağlı olduğunu ve ulnar sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin

distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerine goumlre aynı sinir iccedilerisinde seyreden daha kalın

lifler olduğunu oumlngoumlrmuumlşlerdir Ccedilalışmamızda bir periferik siniri aynı noktalardan

uyararak aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal ve distal yerleşimli farklı iki

kastan kayıt aldığımızda aynı sinir iccedilerisinde birlikte seyreden farklı ccedilaptaki liflerin

sinir iletim oumlzelliklerini incelemeyi amaccedilladık Uyguladığımız bu youmlntemin

geccedilerliliği Oğuzhanoğlu ve ark (330) tarafından hayvan modelleri ve insanda

yapılan ccedilalışmaların sonuccedilları ile kanıtlanmıştır Sonuccedil olarak ccedilalışmamızda ulnar

sinir iccedilerisinde farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki liflerin varlığı youmlnuumlnde elde

ettiğimiz bulgular yapılan oumlnceki ccedilalışmalarda elde edilen bulgular ile uyumludur

B- Median sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda elde

edilen bulgular ile ulnar sinir tarafından innerve edilen kaslarda yapılan ccedilalışmalarda

elde edilen bulgulara benzer şekilde proksimal yerleşimli kaslarda daha duumlşuumlk

BKAP amplituumld değerleri daha uzun BKAP yanıt suumlresi ve daha yuumlksek iletim hızı

değerleri saptadık Yaptığımız ccedilalışma bilgilerimize goumlre median sinirde bu anlamda

yapılan ilk ccedilalışmadır Daha oumlnce alt ekstremitede siyatik sinirde ve aşağıda

bahsedilecek olan aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında fibuumller sinirde

ve ayrıca uumlst ekstremitede ulnar sinirde goumlsterilen aynı sinir iccedilerisinde seyreden

farklı kas gruplarına giden farklı ccedilaptaki lifler ccedilalışmamızda median sinirde de

goumlsterilmiştir Bu durum elde edilen verilerin genellemeye yatkın bir değer taşıması

ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bir bilgiye ulaşmayı sağlamış

olması accedilısından oumlnemlidir

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 54: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

44

Ccedilalışmamızda median sinir ve ulnar sinir tarafından uyarılan kaslardan elde

edilen sinir iletim parametreleri kendi aralarında karşılaştırılmasında ulnar sinir

tarafından uyarılan proksimal yerleşimli fleksoumlr karpi ulnaris kasından elde edilen

kayıtlarda median sinir tarafından uyarılan proksimal yerleşimli pronator teres ve

fleksoumlr karpi radialis kaslarından elde edilen değerlere goumlre sinir iletim hızı anlamlı

olarak daha yuumlksek BKAP amplituumld değeri anlamlı olarak daha duumlşuumlk saptandı Bu

durum fleksoumlr karpi ulnaris kasına ulaşan ulnar sinir liflerinin aynı segmentteki

median sinire goumlre daha kalın olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr Bu verilerle fleksoumlr

karpi ulnaris kasının kuumltle olarak pronator teres ve fleksoumlr karpi radialis kaslarına

goumlre daha buumlyuumlk olduğu sonucuna varılmıştır Aynı şekilde ulnar ve median sinir

tarafından uyarılan distal yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızı BKAP amplituumld

ve yanıt suumlresi değerleri arasında anlamlı fark saptanmamış olması bu kasların kuumltle

olarak benzer kaslar olduklarını ve bu kaslara ulaşan liflerin birbirine yakın ccedilaplarda

olabileceğini duumlşuumlnduumlrmuumlştuumlr

C- Aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı ccedilaptaki liflerin sinir iletim

parametrelerindeki oumlzellikler yukarıda belirtildi Bu boumlluumlmde bu durumun fizyolojik

accedilıklaması yapılmaya ccedilalışılacak ve bu fizyolojik durumun patolojik suumlreccedillerde yol

goumlsterici oumlzelliği tartışılacaktır

Omurilik oumln boynuzunda bulunan bir alfa motor noumlronun kendisi aksonal

uzantısı ve ccedilizgili kas iccedilinde dallara ayrılarak birden ccedilok kas lifini innerve etmesi

sonucu motor uumlnit kavramı oluşur Bir alfa motor noumlrondan ccedilıkan impuls periferik

aksonda ilerleyerek o kasın iccedilindeki belirli sayıdaki kas lifinin hemen hemen aynı

anda kasılmasını sağlar Motor uumlnitlerin hacimleri ile kasılma sıraları birbirleri ile

uyumludur Birinci motor noumlronun ateşlemesinden sonra oumlnce kuumlccediluumlk motor uumlnitler

sonra daha buumlyuumlk hacimli motor uumlnitler uyarılır Buna motor uumlnit aktivasyonunda

boyut ilkesi denir (2) Buchtal ve Schmalbruch (4) sinir iletim hızının motor noumlron

kas kuumltlesi ve motor uumlnite buumlyuumlkluumlğuuml ile ilgili olarak değiştiğini belirtmişlerdir Daha

buumlyuumlk kuumltleli proksimal yerleşimli kasların daha buumlyuumlk motor noumlronlara sahip

olduklarını duumlşuumlnmuumlşlerdir Bu durumda ani ve yuumlksek guumlccedil sağlayabilen proksimal

yerleşimli buumlyuumlk kuumltleli kasların uyarılma eşiklerinin daha yuumlksek olmasına rağmen

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 55: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

45

daha hızlı uyarılabilir oldukları soumlylenebilir Farelerin arka uzuvlarında yapılan bir

başka ccedilalışmada McHanwell ve Biscoe (33) motor noumlron goumlvdesinin proksimal

yerleşimli femoral kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Motor noumlron goumlvdesinin histolojik incelemelerinde proksimal

yerleşimli kaslarda bimodal distal yerleşimli kaslarda ise unimodal dağılım

olduğunu belirtmişlerdir

Fernand ve Young (32) tavşanlarda yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt

ekstremitede proksimal yerleşimli kasları uyaran sinir liflerinin distal yerleşimli

kasları uyaran liflerden daha kalın olduklarını belirtmişlerdir Histolojik incelemede

proksimal yerleşimli kaslarda sinir liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini aksine

distal yerleşimli kaslarda unimodal dağılım olduğunu saptamışlardır Bimodal

dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının 14-24 mikrometre ile geniş bir aralıkta

olduğunu unimodal dağılım goumlsteren sinir liflerinin ccedilaplarının ise 10 mikrometrenin

altında ve genelde aynı ccedilapta olduğunu goumlstermişlerdir Oğuzhanoğu ve ark (330)

yaptıkları ccedilalışmalarda insanlarda ulnar sinirin ve ratlarda siyatik sinirin proksimal

yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli

kaslara ulaşan liflerinin ise unimodal dağılım goumlsterdiğini ve bunun sinir iletim

parametrelerinde ortaya ccedilıkan farkların temelini oluşturduğunu oumlne suumlrmuumlşlerdir

Bizim ccedilalışmamızda benzer biccedilimde insanlarda ulnar sinirin ve ayrıca ilk kez

yapılan değerlendirme ile median sinirin proksimal yerleşimli kaslara ulaşan

liflerinin bimodal dağılım goumlsterdiğini distal yerleşimli kaslara ulaşan liflerinin ise

unimodal dağılım goumlsterdiğini duumlşuumlnmekteyiz

Ccedilalışmamızda elde edilen aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal

yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre daha duumlşuumlk BKAP amplituumld ve

daha uzun yanıt suumlresi değerleri aynı sinir iccedilerisinde seyreden farklı sinir iletim

hızına sahip liflerin neden olduğu temporal dispersiyonun buumlyuumlkluumlğuuml nedeni ile

oluşan desenkronizasyon sonucu olmalıdır Uyarım ve kayıtlama noktası arasındaki

mesafe ile orantılı olarak elde edilen aksiyon potansiyelinin amplituumld değeri

duumlşmekte alanı azalmakta ve yanıt suumlresi uzamaktadır (34) Bu durum temporal

dispersiyon ile ilişkilidir (3435) Temporal dispersiyon bileşik kas aksiyon

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 56: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

46

potansiyelinin eş zamanlı uyarılan komponentlerinin iletim hızı farklılıklarına bağlı

olarak desenkronize olmasını tanımlayan bir terimdir Temporal dispersiyon aynı

sinirin proksimal ve distal uyarımları karşılaştırıldığında BKAP ın amplituumld suumlre ve

alan değişikliği ile ilgilidir (36)

Uzak bir mesafeye iletim sırasında periferik sinir iccedilerisindeki yavaş liflerin ileti

hızı ile hızlı liflerin ileti hızı arasındaki fark kısa mesafeli iletime goumlre daha belirgin

hale gelir Bir başka deyişle iletim mesafesi ne kadar uzunsa yavaş liflerdeki uyarılar

hızlı liflere goumlre o kadar daha fazla geride kalır Bu nedenle uyarım noktası ve

kayıtlama boumllgesi arasındaki mesafe arttıkccedila her boumllgede aynı sayıda lif aksiyon

potansiyeline katkıda bulunsa bile yanıt amplituumlduuml duumlşer ve suumlresi uzar

Ccedilalışmamızda aynı kastan kayıtla proksimal ve distal uyarımla elde edilen BKAP

amplituumld ve yanıt suumlresi değerleri kendi aralarında karşılaştırıldığında proksimal

uyarımla elde edilen BKAP amplituumld değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere

goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk proksimal uyarımla elde edilen BKAP yanıt suumlresi

değerleri distal uyarımla elde edilen değerlere goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek

saptandı Olney ve Miller (37) yaptıkları ccedilalışmada yanıt buumlyuumlkluumlğuuml ile sinir

segmenti uzunluğu arasında doğrusal bir ilişki olduğunu goumlstermişlerdir Mattler ve

ark (38) yaptıkları ccedilalışmada uumlst ve alt ekstremitede aynı sinirde proksimal ve distal

uyarımla elde ettikleri yanıtları değerlendirmişler ve fizyolojik olarak proksimodistal

BKAP değişikliklerinin sinir segmenti uzunluğu ile arttığını belirtmişlerdir

Oğuzhanoğlu ve ark (3) yaptıkları ccedilalışmada hipotenar boumllgeden kayıtla elde edilen

amplituumldlerde kol segmenti amplituumld değerlerinin oumlnkol segmenti amplituumld

değerlerinden daha kuumlccediluumlk olduğunu saptamışlar ve bunu temporal dispersiyon ile

accedilıklamışlardır Aynı ccedilalışmada yanıt suumlreleri arasında ise anlamlı farklılık

saptanmamıştır

Temporal dispersiyon nedeni ile oluşan proksimal BKAP alanı ve amplituumld

değeri azalması iccedilin oumlnerilen mekanizma zamansal olarak yayılmış difazik ve

polifazik aksiyon potansiyellerinin toplamı sırasında oluşan faz iptalidir (39) Faz

iptali motor uumlnit aksiyon potansiyelini oluşturan tek kas lifi aksiyon

potansiyellerinin cebirsel toplamı esnasında da oluşur Ancak motor uumlnit aksiyon

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 57: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

47

potansiyeli ile ilgili faz iptali uyarım boumllgesinden bağımsızdır Yalnız farklı motor

unit aksiyon potansiyellerinin toplamı ile oluşan bileşik kas aksiyon potansiyelinin

temporal dispersiyon ile ilişkili olduğu soumlylenebilir (40) Yuumlzeyel kayıtla elde edilen

motor uumlnit aksiyon potansiyelleri tipik olarak difaziktir (negatif-pozitif) İlk negatif

faz tipik olarak 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Aynı şekilde distal uyarımla elde

edilen BKAP ın ilk negatif fazı da 5-6 milisaniye suumlreye sahiptir Bu benzer suumlreler

nedeni ile distal uyarım ile de kuumlccediluumlk bir faz iptali beklenebilir (40)

Motor ve duyusal periferik sinirler farklı sinir iletim hızı değerlerine sahip

sinir liflerinden oluşurlar Sinir iletim hızlarındaki bu farklılığın 12-13 msn gibi

geniş bir aralıkta olabileceği belirtilmiştir (41) En hızlı ileten A-alfa liflerinin hızının

60 msn civarında olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu farklılık oumlnemlidir Sinir iletim

hızlarındaki bu varyasyon distal uyarımla elde edilen motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinden ziyade proksimal uyarımla elde edilenlerde desenkronize bir

aktivasyona neden olmaktadır Proksimal uyarımda yani daha uzun iletim yolunda

daha distalden ve daha kısa iletim yolundan uyarıma goumlre hızlı ve yavaş ileten lifler

arasındaki iletim hızı farkı daha net ortaya ccedilıkmaktadır Bu durum distal uyarımla

elde edilen BKAP yanıt suumlresi ile karşılaştırıldığında proksimal uyarımla elde edilen

yanıt suumlresinin daha uzun olmasını accedilıklamaktadır Motor uumlnit aksiyon

potansiyellerinin desenkronize aktivasyonu ayrıca BKAP ın negatif fazının terminal

boumlluumlmuumlnde daha fazla artmış faz iptaline neden olmaktadır En hızlı iletilen motor

uumlnit aksiyon potansiyelinin negatif fazını tamamlamasının ardından meydana gelen

olası faz iptali artışı şekil uumlzerinde şematik olarak oumlrneklenmiştir Faz iptali cebirsel

toplam sırasında motor uumlnit aksiyon potansiyelinin daha ccedilok ikinci (pozitif) faza

geccediliş noktasından ccedilizilen dikey ccedilizginin sağ tarafında meydana gelmektedir (Şekil 6)

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 58: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

48

Şekil 21 BKAP kaydı (a) distal (b) proksimal uyarım ile (Olney ve ark (40) yaptıkları ccedilalışmadan

değiştirilerek)

Kimura ve ark (36) yaptıkları ccedilalışmada fizyolojik temporal dispersiyonun

duyusal aksiyon potansiyelini kas yanıtından daha fazla azalttığını goumlstermişlerdir

Kısa suumlreli difazik duyusal dalgalarda hızlı ileten liflerin pozitif tepeleri ile yavaş

ileten liflerin negatif tepeleri ılımlı bir latans farkı ile birbirlerini karşılayıp iptal

edebilirler Ancak daha uzun suumlreli motor uumlnit aksiyon potansiyellerinde pozitif ve

negatif tepeler arası aynı latans farklılığı kısmi olarak birbiri uumlzerine eklenir ve daha

kuumlccediluumlk bir faz iptaline neden olur

Kimura ve ark (35) yaptıkları bir başka ccedilalışmada elektrodlar arası mesafenin

hızlı ve yavaş komponentler arasındaki faz iptali uumlzerine etkisini araştırmışlardır

Pozitif ve negatif tepelerin uumlstuumlste gelmesinin proksimal ve distal yerleşimli kayıt

elektrodları arasında mesafenin derecesine goumlre değiştiğini belirtmişlerdir

Elektrodlar arası mesafe arttıkccedila yanıt suumlreleri uzamıştır Bu durum daha yakın

yerleştirilmiş elektrodlar arasındaki daha kısa suumlreli yanıtlarla karşılaştırıldığında bir

iptal etkisine neden olmaktadır Bu ccedilalışma da temporal dispersiyonun aksiyon

potansiyeli yanıt suumlresini belirlediğini goumlstermiştir

Temporal dispersiyon nedeni ile proksimal BKAP yanıt suumlresinin distal BKAP

yanıt suumlresine goumlre daha uzun olup proksimal BKAP alanının distal BKAP alanına

goumlre daha duumlşuumlk olması Lee ve ark (42) ccedilalışmasında goumlsterilmiştir Ancak motor

uumlnit aksiyon potansiyeli suumlresinin temporal dispersiyon suumlresine goumlre daha uzun

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 59: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

49

olması faz iptali artışını minimize ettiğinden proksimal BKAP alanı uumlzerinde

temporal dispersiyonun etkisi ılımlı olmaktadır (40) Diğer yandan Olney ve Miller

(43) yaptıkları ccedilalışmada anlamlı amplituumld azalması varlığında iletim bloğu

temporal dispersiyon ayrımında proksimal BKAP alanı oumllccediluumlmuumlnuumln klinik olarak

kullanılabileceğini belirtmişlerdir

Hızlı ve yavaş ileten lifler arasındaki yaklaşık 1 milisaniyelik ılımlı bir latans

gecikmesi aksiyon potansiyelinde ciddi bir duumlşme ile sonuccedillanmaktadır Kayıt

elektrodları arasındaki mesafenin artması uumlnit deşarjı suumlresine uzatmakta ve yuumlksek

desenkronizasyon nedeni ile maksimum faz iptaline neden olmaktadır Uyarım

aralığı 1 milisaniyeyi aşarsa ciddi dağılım nedeni ile suumlrenin uzayıp dalga formunun

bozulmasına karşın potansiyel alanı kademeli olarak normale doumlnmektedir Kritik

duumlzeyin geccedililmesi sonrası uumlst uumlste gelmiş olan yanıtlar ayrılarak daha duumlşuumlk alana

sahip normal dalga formlarında goumlruumlluumlrler Senkron iletim halinde olması beklenen

ve fizyolojik temporal dispersiyon ve desenkronizasyon nedeni ile elde edilen

yanıtlar Şekil 7 uumlzerinde goumlsterilmiştir Tuumlm bu bulgular zamansal dağılım goumlsteren

dalga formunun alan kaybının BKAP iccedilinde suumlre bağımlı faz iptali sonucu meydana

geldiğini goumlstermektedir Bu bilgiler ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında aksiyon

potansiyeli buumlyuumlkluumlğuumlnde meydana gelen duumlşmenin iletim bloğu anlamına gelmek

zorunda olmadığı belirtilmiştir (35)

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 60: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

50

Şekil 22 BKAP kaydı (a) Senkron yanıt (b) Desenkron yanıt (c) Cebirsel toplam

Temporal dispersiyon periferik sinir hasarı durumunda da artabilir ve temporal

dispersiyonun BKAP amplituumld ve suumlresi uumlzerine olan etkisi hem normal sinirlerde

hem de periferal noumlropatisi olan olgularda goumlsterilmiştir (3944) Fokal demiyelinize

alanlarda sinir lifleri arasında anormal desenkronizasyon motor yanıtı oluşturan

difazik aksiyon potansiyelinin negatif ve pozitif fazları arasında birbirini iptal etme

işlemine neden olabilir Bu durum amplituumld azalmasına neden olarak temporal

dispersiyonu arttırır Daha yaygın segmental bir polinoumlropatide de lifler arasında

seccedilicilik sonucu yine desenkronizasyon ile temporal dispersiyon meydana gelebilir

Bu nedenle BKAP suumlresi ve alanı gibi diğer bulgulara da bakmak gerekir Duyusal

lifler tutulduğu zaman demiyelinizasyonda duyusal sinir aksiyon potansiyellerinde

suumlre artışı dispersiyon ve amplituumld duumlşmesi belirgin olarak goumlruumllebilir (45)

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 61: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

51

Demiyelinizasyonda iletim bloku motor yanıt amplituumlduumlnde belirgin azalma

ile karakterizedir Blok olan segmentin proksimalindeki uyarımlarda amplituumld

kuumlccediluumllmesi goumlruumlluumlr Bu durum temporal dispersiyon ile birlikte olabilir Ccedilalışmamızda

da goumlsterdiğimiz gibi aynı sinirde proksimal uyarımla elde edilen amplituumld değerleri

distal uyarımla elde edilen amplituumld değerlerinden daha kuumlccediluumlktuumlr Bu noktada faz

iptali kavramı goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Buna goumlre farklı motor uumlnitelerin

negatif ve pozitif fazları uumlst uumlste gelirlerse temporal dispersiyon nedeni ile

birbirlerinin goumlruumlnuumlmlerini ortadan kaldırırlar Bu durumda normal bir sinirde

proksimal uyarım ile yanlışlıkla iletim bloğu tanısına varılabilir Pozitif ve negatif

komponentler arasında iptal olayı maksimum 50 dolayında olmaktadır Buna goumlre

iletim bloğundan soumlz edebilmek iccedilin en az 50 motor yanıt amplituumld duumlşmesi olması

gerekir İletim bloğu sinir iletim hızları normal iken bile mevcut olabilirse de bu

durum ccediloğu kez anormal temporal dispersiyon ve yavaşlamış iletim hızı ile

birliktedir Ancak eğer segmental iletim bloğu ccedilok ileri duumlzeyde ise proksimal

uyarım ile motor yanıt elde edilemeyecektir (46)

Bu noktada yaptığımız ccedilalışmada da goumlsterdiğimiz aynı sinir tarafından

innerve edilen proksimal ve distal kaslardan kayıtlama ile sinir iletim

parametrelerindeki farklılıkların aksonal ve demiyelinizan noumlropatilerin ayrımında

da fayda sağlayabileceği oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (47) Aksonal noumlropatilerde segmental

demyelinizasyon olmaksızın akson boyunca distalden proksimale yayılan uzunluğa

bağlı geriye doğru yıkım goumlruumllmektedir Jeneralize veya multifokal segmental

demiyelinizasyonun yayılımı ise daha ccedilok proksimal sinir segmenti ile ilişkilidir

Aksonal noumlropatilerde sinir iletim ccedilalışmalarındaki ana değişiklik kas ve duyusal

aksiyon potansiyelleri amplituumldlerindeki duumlşmedir Aksine ileti hızları ve distal

latanslar normaldir Amplituumldlerdeki duumlşmenin 50 den fazla olması ile birlikte ccedilok

sayıda hızlı ileten aksonun seccedilici kaybı ile ileti hızı normalin altına duumlşebilir

Demiyelinizan noumlropatilerde distal uyarımla BKAP amplituumlduuml anormal temporal

dispersiyon ve faz iptali nedeni ile hafif veya orta derecede duumlşuumlktuumlr ve

demiyelinizasyon yuumlzuumlnden distal latans gecikmiştir Daha proksimal uyarımla

BKAP amplituumlduuml temporal dispersiyon ve bazı liflerde ileti bloğu yuumlzuumlnden daha

duumlşuumlk bulunur Proksimal ileti hızı sinir aksiyon potansiyellerinin demiyelinize

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 62: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

52

segmentlerden geccedilme olasılığı artmış olduğundan belirgin derecede azalmıştır

(4748) Raynor ve ark (47) yaptıkları ccedilalışmada bizim ccedilalışmamızdakine benzer bir

ccedilalışma deseni ile polinoumlropatisi olan hastalarda aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal ve distal yerleşimli kaslarda sinir iletim parametrelerini

karşılaştırmışlardır Aksonal noumlropatisi olan kişilerde sinir iletim hızında distal

yerleşimli kaslarda proksimal yerleşimli kaslara goumlre daha fazla duumlşme

saptamışlardır Bu yukarıda da belirtildiği gibi distal simetrik polinoumlropatilerin uzun

aksonları tutma eğilimini goumlstermektedir Demiyelinizan noumlropatisi olan kişilerde ise

sinir iletim hızı duumlşuumlşuumlnde proksimal ve distal yerleşimli kaslar arasında anlamlı

farklılık saptanmamıştır Aynı ccedilalışmada BKAP amplituumld değerlerinde her iki

noumlropatide de benzer anormallikler saptanmıştır BKAP amplituumldlerinde hem distal

hem de proksimal yerleşimli kaslarda duumlşme saptanmasına karşın distal yerleşimli

kaslardaki duumlşuumlşuumln daha ağır bastığı belirtilmiştir Bu bağlamda yaptığımız bu

ccedilalışma ile artık bir genelleme olarak da belirtebileceğimiz aynı sinir segmentinde

yer alan proksimal ve distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim ccedilalışması

parametrelerindeki fizyolojik değişiklikler noumlropatik durumlarda karşılaşılabilecek

durumlara yol goumlstermesi accedilısından da oumlnemlidir

D- Ccedilalışmamızda kadın ve erkek cinsiyetler arasında proksimal ve distal

yerleşimli kaslar arasında sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerlerinde

anlamlı farklılık saptanmamıştır Bu konu ile ilgili farklı ccedilalışmalarda farklı sonuccedillar

elde edilmiştir Alemdar M (49) yaptığı ccedilalışmada median ve ulnar sinirlerde

duyusal yanıtları karşılaştırmış ve kadınlarda ortalama duyusal sinir aksiyon

potansiyeli amplituumlduumlnuuml erkeklerdekine goumlre anlamlı olarak daha yuumlksek ve distal

latansı daha kısa olarak saptamıştır Bolton ve Carter (50) benzer şekilde median ve

ulnar sinirlerde duyusal aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerini kadınlarda daha

yuumlksek bulmuşlardır Hennessey ve ark (51) yaptıkları ccedilalışmada cinsiyetler arasında

sinir iletim hızları distal latanslar ve amplituumld değerlerini karşılaştırmışlardır

Yalnızca duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumld değerlerinin kadınlarda daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 63: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

53

Sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine cinsiyet etkisinin accedilıklamasının erkeklerin daha

manuumlel işlerde ccedilalışması ve ulnar sinirin yaralanmaya hassas olması youmlnuumlnde goumlruumlş

bildiren birkaccedil toplumsal ccedilalışma olsa da bu durumu genellemek zor goumlzuumlkmektedir

Bu konuda bir diğer accedilıklama da ekstremite uzunluğu olabilir Hennessey ve ark

(51) yaptıkları ccedilalışmada kol uzunluğunun sinir iletim ccedilalışmaları uumlzerine etkisinin

olmadığını bu durumun uzunluk ya da uumlst ekstremitedeki anatomik yapıların

boyutları ile accedilıklanamayacağını belirtmişlerdir Stetson ve ark (52) yaptıkları

ccedilalışmada median ve ulnar sinir motor median ulnar ve sural sinir duyusal sinir

iletim ccedilalışmaları yapmışlardır Her uumlccedil sinirde de kişinin boyu ile duyusal sinir

aksiyon potansiyeli amplituumlduuml arasında anlamlı negatif bir ilişki median ve ulnar

distal latans ve sural latans değerleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki olduğunu

saptamışlardır Stetson ve ark (52) aynı ccedilalışmada cinsiyet ile boy arasında yuumlksek

korelasyon bulunduğunu bununla birlikte diğer antropometrik faktoumlrler dışlandığı

taktirde cinsiyetin median ve ulnar sinirlerde sinir iletim parametrelerine etkisi

olmadığını belirtmişlerdir Benzer şekilde Soudmand ve ark (53) yaptıkları

ccedilalışmada sural ve peroneal sinir iletim hızı ile boy uzunluğu arasında negatif bir

korelasyonun varlığı goumlsterilmiştir Rivner ve ark (54) yaptıkları ccedilalışmada ulnar

motor sinir iletim hızı uumlzerine yaş ve boy etkisini goumlstermişler ancak bu durumu

cinsiyet ile ilişkili bulmamışlardır Kommalage ve Gunawardena (55) yaptıkları

ccedilalışmada her iki cinsiyette de yaş ile birlikte ulnar sinir motor iletim hızında duumlşuumlş

olduğunu ve ek olarak erkeklerde sinir iletim hızı değerlerinin anlamlı olarak

kadınlardan daha duumlşuumlk olduğunu belirtmişlerdir Robinson ve ark (16) yaptıkları

ccedilalışmada median ulnar sural peroneal ve tibial sinirleri incelemişler ve median

motor sinir iletim hızı dışında kadınlarda daha yuumlksek sinir iletim hızı değerleri elde

etmişlerdir Duyusal aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin kadınlarda kas aksiyon

potansiyeli amplituumldlerinin erkeklerde anlamlı olarak daha buumlyuumlk olduğunu

goumlstermişlerdir Boy yaş ve ısı faktoumlrleri duumlzeltiğinde sinir iletim hızları arasındaki

farkın kalktığını ancak amplituumldler arasındaki farkın devam ettiğini belirtmişlerdir

Yaptığımız ccedilalışmada aynı sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

kaslar ile distal yerleşimli kaslardan elde edilen sinir iletim parametreleri

değerlendirildiğinde kadın ve erkek cinsiyet arasında BKAP amplituumld ve sinir iletim

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 64: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

54

hızı değerlerinde anlamlı farlılık saptanmadı Literatuumlrdeki bazı ccedilalışmalarda elde

edilen kadınlardaki duyusal sinir aksiyon potansiyeli amplituumldlerinin daha yuumlksek

olması parmak deri ve deri altı dokusunun erkeklerden daha ince olması ve aksiyon

potansiyelinin daha yakından kaydedilmesi ile accedilıklanabilir Ancak daha oumlnce

yapılan ccedilalışmalar değerlendirildiğinde goumlruumllduumlğuuml uumlzere sinir iletim ccedilalışmaları

parametrelerinde cinsiyetler arasındaki farklılıklarda kararlı bir sonuccedil

bulunmamaktadır Bu durum cinsiyetler arasında henuumlz oumllccediluumllemeyen ve

değerlendirmeye alınmamış başka faktoumlrlerin de soumlz konusu olabileceğini ve bu

konuda daha fazla ccedilalışmaya ihtiyaccedil olduğunu duumlşuumlnduumlrmektedir

Bununla birlikte bilgilerimize goumlre ilk kez bizim ccedilalışmamızda yaptığımız

değerlendirme ile kadın cinsiyette erkeklere goumlre aynı sinir tarafından innerve edilen

proksimal yerleşimli kaslarda distal yerleşimli kaslara goumlre BKAP suumlreleri anlamlı

olarak daha uzun saptandı Bizim ccedilalışmamızda her ne kadar ccedilevre ısısı ve yaş

ortalamaları benzer olarak alınmış olsa da deneklerin boyları ve kiloları goumlz ardı

edildiği iccedilin bu konuda yorum yapmak guumlccedil goumlzuumlkmektedir Tuumlm bu veriler ve

ccedilalışmalar ışığında sinir iletim ccedilalışmalarında her laboratuarın hitap ettiği toplumun

yaş cinsiyet boy ve kilo ortalamalarına goumlre uyarlanmış değerler belirlemesinin

oumlnemli olduğu soumlylenebilir

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 65: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

55

SONUCcedilLAR

Ulnar sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli fleksor karpi ulnaris

kasına ulaşan sinir liflerinin distal yerleşimli abduktor digiti minimi kasına ulaşan

sinir liflerine goumlre median sinir tarafından innerve edilen proksimal yerleşimli

pronator teres ve fleksor karpi radialis kaslarına ulaşan sinir liflerinin distal

yerleşimli abduktor pollisis brevis kasına ulaşan sinir liflerine goumlre daha duumlşuumlk

BKAP amplituumlduuml daha yuumlksek BKAP suumlresi ve daha yuumlksek sinir iletim hızı

değerlerine sahip oldukları ortaya koyulmuştur

Aynı sinir iccedilerisinde hızlı ve yavaş ileten lifler birlikte seyretmektedirler Elde

edilen veriler aynı sinir iccedilerisinde farklı ccedilaplarda bulunan sinir lifleri nedeni ile

sinir uyarımı sırasında desenkronize iletime bağlı oluşan temporal dispersiyona ve

faz iptaline bağlıdır

Kadın ve erkek cinsiyette incelenen sinir iletim parametreleri arasında

proksimal yerleşimli kaslarda BKAP yanıt suumlrelerinin kadın cinsiyet lehine daha

uzun olduğu ancak sinir iletim hızları ve BKAP amplituumld değerleri arasında anlamlı

farklılık olmadığı goumlsterilmiştir

Daha oumlnce farklı sinir grupları uumlzerinde farklı araştırmacılar tarafından yapılan

ccedilalışmalarla birlikte değerlendirildiğinde yaptığımız ccedilalışmanın elde edilen verilerin

evrensel bir değer taşıması ve sinir iletim fizyolojisi accedilısından genellenebilir bilgilere

ulaşmayı sağladığını soumlyleyebiliriz

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 66: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

56

KAYNAKLAR

1- Cullheim S Relations between cell body size axon diameter and axon conduction

velocity of cat sciatic alfa motoneurons stained with horseradish peroxidase

Neurosci Lett 1978 817ndash20

2- Henneman E Olson CB Relations between structure and function in the design of

skeletal muscles J Neurophysiol 1965 28581ndash598

3- Oğuzhanoğlu A Guumller S Cam M Değirmenci E Conduction in ulnar nerve

bundles that innervate the proximal and distal muscles a clinical trial BMC Neurol

2010 vol 131081

4- Buchtal F Schmalbruch H Motor unit of mammalian muscle Physiol Rev 1980

6090ndash142

5- Erdogan Ccedil Cenikli U Değirmenci E Oğuzhanoğlu A Effect of hyperglycemia on

conduction parameters of tibial nerversquos fibers to different muscles A rat model J

Neurosci Rural Pract 201349ndash12

6- Arıncı K Elhan A Periferik sinir sistemi Anatomi 2 Cilt 3 Baskı Ankara

Guumlneş Kitabevi 2001129ndash171

7- Ertekin C Pleksopatiler Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006350ndash358

8- Ertekin C Pleksus brakiyalisten ccedilıkan sinirler Sentral ve periferik EMG 1Baskı

İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006403ndash442

9- Yıldırım M Spinal Sinirler Temel Noumlroanatomi 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 2000180ndash187

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 67: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

57

10- Guyton AC Hall JE Membran potansiyelleri ve aksiyon potansiyelleri Tıbbi

fizyoloji Ccedilavuşoğlu H CcedilevEd 10Edisyon 1Baskı İstanbul Nobel Tıp

Kitabevleri 200152ndash65

11- Oumlzaras N Sinir ve kasın elektriksel oumlzellikleri Akyuumlz G ed 1Baskı

Elektrodiagnoz Ankara Guumlneş Kitabevi 20039ndash13

12- Netter FH The Netter collection of medical illustrations Cilt 1 Sinir Sistemi

Emre M CcedilevEd 1Baskı İstanbul Guumlneş Kitabevi 2007

13- Wuerker RB McPhedran AM Henneman E Properties of motor units in a

heterogeneous pale muscle (mgastrocnemius) of the cat J Neurophysiol 1965

Jan2885ndash99

14- Ertekin C Periferik sinir fizyolojisi ve noumlropatiler Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006132ndash140

15- Hakamada S Kumagai T Watanabe K Koike Y Hara K Miyazaki S The

conduction velocity of slower and the fastest fibres in infancy and childhood J

Neurol Neurosurg Psychiatry 198245(9)851ndash853

16- Robinson LR Rubner DE Wahl PW Fujimoto WY Stolov WC

Influences of height and gender on normal nerve conduction studies Arch Phys Med

Rehabil 1993 Nov74(11)1134ndash1138

17- Kimura J Principles and variations of nerve conduction studies In

Electrodiagnosis in diseases of nerve and muscle Principles and practice Edition 3

New York Oxford University Press 200191ndash113

18- Rutkove SB Effects of temperature in neuromuscular electrophysiology Muscle

amp Nerve 200124867ndash882

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 68: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

58

19- Ertekin C Klinik uygulamada duyusal ve motor sinir iletim ccedilalışmaları Sentral

ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006109ndash

118

20- Preston DE Shapiro BE Basic nerve conduction studies In Electromyography

and Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 199825ndash27

21- Daube JR Compound muscle action potentials In Clinical Neurophysiology

Contemporary Neurology Series FA Davis Company Philadelphia Mayo

Foundation 1996199ndash207

22- Oh SJ Nerve conduction techniques In Clinical Electromyography Nerve

Conduction Studies Second edition Baltimore USA Williams amp Wilkins 199341ndash

44

23- Felsenthal G Brockman PS Mondell DL Hilton EB Proximal forearm ulnar

nerve conduction techniques Arch Phys Med Rehabil 198667(7)440ndash444

24- Delagi EF Perotto A Anatomic guide for the electromyographer Second

Edition Springfield IL USA Charles C Thomas 198046464860

25- Azma K Bahmanteimoury K Tavana B Moghaddam FR Two measurement

methods of motor ulnar nerve conduction velocity at the elbow A comparative

study Neurol India 200755(2)145ndash147

26- Jablecki CK Andary MT So YT Wilkins DE Williams FH Literature review

of the usefulness of nerve conduction studies and electromyography for the

evaluation of patients with carpal tunnel syndrome AAEM Quality Assurance

Committee Muscle Nerve 199316(12)1392ndash1414

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 69: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

59

27- Trojaborg W Motor nerve conduction velocities in normal subjects with

particular reference to the conduction in proximal and distal segments of median and

ulnar nerve Electroencephalogr Clin Neurophysiol 196417314ndash321

28- Spiegel MH Johnson EW Conduction velocity in the proximal and distal

segments of the motor fibers of the ulnar nerve of human beings Arch Phys Med

Rehabil 19624357ndash61

29- Todnem K Knudsen G Riise T Nyland H Aarli JA The non-linear relationship

between nerve conduction velocity and skin temperature J Neurol Neurosurg

Psychiatry 198952(4)497ndash501

30- Oğuzhanoğlu A Erdoğan Ccedil Tabak E Cenikli U Comparison of conduction

velocities of nerve fibers to smaller and larger muscles in rats Int J Neurosci

201012076ndash79

31- Gassel MM Trojaborg W Clinical and electrophysiological study of the pattern

of conduction times in the distribution of the sciatic nerve J Neurol Neurosurg

Psychiatry 196427351ndash357

32- Fernand VS Young JZ The sizes of the nerve fibers of muscle nerves Proc R

Soc Lond B Biol Sci 195113938ndash58

33- McHanwell S Biscoe TJ The sizes of motoneurons supplying hindlimb muscles

in the mouse Proc R Soc Lond B Biol Sci 1981213201ndash216

34- Johnsen B Fuglsang-Frederiksen A de Carvalho M Labarre-Vila A Nix W et

al Amplitude area and duration of the compound muscle action potential change in

different ways over the length of the ulnar nerve Clin Neurophysiol 20061172085ndash

2092

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 70: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

60

35- Kimura J Sakimura Y Machida M Fuchigami Y Ishida T et al Effect of

desynchronized inputs on compound sensory and muscle action potentials Muscle

Nerve 198811694ndash702

36- Kimura J Machida M Ishida T Yamada T Rodnitzky RL Kudo Y Suzuki S

Relation between size of compound sensory or muscle action potentials and length of

nerve segment Neurology 198636647ndash652

37- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847(8)662ndash667

38- Mattler WJS Muumlller T Georgiadis D Kornhuber ME Zierz S Length

dependence of variables associated with temporal dispersion in human motor nerves

Muscle Nerve 200124527ndash533

39- Kimura J Principles and pitfalls of nerve conduction studies Ann Neurol

198416415ndash429

40- Olney RK Budingen HJ Miller RG The effect of temporal dispersion on

compound action potential area in human peripheral nerve Muscle Nerve

198710728ndash733

41- Dorfman LJ The distribution of conduction velocities (DCV) in peripheral

nerves a review Muscle Nerve 198472ndash11

42- Lee RG Ashby P White DG Aguayo AJ Analysis of motor conduction velocity

in the human median nerve by computer simulation of compound muscle action

potentials Electroencephalogr Clin Neurophysiol 197539(3)225ndash237

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 71: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

61

43- Olney RK Miller RG Conduction block in compression neuropathy recognition

and quantification Muscle Nerve 19847662ndash667

44- Gilliatt RW Sears TA Sensory nerve action potentials in patients with

peripheral nerve lesions J Neurol Neurosurg Psychiatry 195821109ndash118

45- Ertekin C Patolojik sinirlerde iletim oumlzellikleri Sentral ve periferik EMG

1Baskı İzmir Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 2006140ndash152

46- Ertekin C Polinoumlropati Sentral ve periferik EMG 1Baskı İzmir Meta Basım

Matbaacılık Hizmetleri 2006196ndash204

47- Raynor EM Ross MH Shefner JM Preston DC Differentiation between axonal

and demyelinating neuropathies Identical segments recorded from proximal and

distal muscles Muscle Nerve 199518402ndash408

48- Preston DE Shapiro BE Polyneuropathy In Electromyography and

Neuromusculer Disorders Clinical - Electrophysiologic Correlations USA

Butterworth-Heinemann 1998357ndash370

49- Alemdar M Effects of gender and age on median and ulnar nerve sensory

responses over ring finger J Electromyogr Kinesiol 201424(1)52ndash57

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101

Page 72: MEDİAN SİNİR VE ULNAR SİNİR TARAFINDAN …Periferik sinir sistemi kraniyal sinirler, spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Periferik

62

50- Bolton CF Carter KM Human sensory nerve compound action potential

amplitude variation with sex and circumference J Neurol Neurosurg Psychiatry

198043(10)925ndash928

51- Hennessey WJ Falco FJ Goldberg G Braddom RL Gender and arm length

influence on nerve conduction parameters in the upper limb Arch Phys Med Rehab

199475(3)265ndash269

52- Stetson DS Albers JW Silverstein BA Wolfe RA Effects of age sex

and anthropometric factors on nerve conduction measures Muscle Nerve

199215(10)1095ndash1104

53- Soudmand R Ward LC Swift TR Effect of height on nerve conduction velocity

Neurology 198232407ndash410

54- Rivner MH Swift TR Malik K Influence of age and height on nerve

conduction Muscle Nerve 2001241134ndash1141

55- Kommalage M Gunawardena S Influence of age gender and sidedness on ulnar

nerve conduction J Clin Neurophysiol 20133098ndash101