05/01

Mayıs, 2012

Değerli Okurlarımız,

Vakfımızın geçtiğimiz ay düzenlemiş olduğu Müzik Festivali yine çok renkli geçti ve festivalde göze çarpan ilk şey, Ankara’lı müzikseverlerin etkinliklere olan yoğun ilgisiydi. Şüphesiz bu ilgi her zaman vardı. Fakat bu yıl geçtiğimiz yıllara oranla çok daha yüksekti. Ve bu yükseliş bizleri çok sevindirdi. Müziğin güçlü etkisini bize en çok hissettiren seslerden biri olan Buika, şüphesiz, festivalde aklımızda en çok kalanlardan biriydi. Sahneye çıplak ayaklarla çıkmayı bir ritüel haline getiren Buika’nın, ilk şarkısını akapella olarak söylemesi, cesur bir hareketti. Ardından şarkı aralarında yaptığı açıklamalarla da, dinleyiciyle bütünleşmesi görülmeye değerdi. Ve bir de müzisyen arkadaşlarına sıkça gösterdiği minnettarlığı ve fotoğraflarını çekişi… Alkışların durmadığı coşkulu bir konserin ardından, dinleyicilerin salondan mutlu bir şekilde ayrıldıkları yüzlerinden okunuyordu. Bir festivali daha geride bıraktığımız şu günlerde, önümüzdeki yıl için şimdiden çalışmalara başladık bile! Önümüzdeki festivalin daha da coşkulu geçmesi umuduyla…

Bu sayımızda, 19-22 Nisan tarihlerinde İstanbul’da yapılan Avrupa Müzik Formu Toplantısı konusunda bilgi edinilebilir, Deniz Demirci’nin “Viyana’da Sanat ve Klasik Müzik” ile Koray Ilgar’ın “Bir Romantik Bestecisi Olarak Wagner” adlı makalesini okuyabilirsiniz.

Saygılarımla, Bahar Gökçeli Editör

SCA MÜZİK VAKFI

SUNUŞ

05/02

ÖNEMLİ DUYURU

MÜZİK DOSYASI ELEKTRONİK ORTAMDA

DEĞERLİ MÜZİK DOSYASI OKURLARI

Daha önce de ilan edildiği üzere, Sevda-Cenap And Müzik Vakfı’nın aylık Müzik Dosyası’na, Ocak 2011 tarihinden bu yana elektronik ortamda, Vakfımızın web sitesinden de (www.andmuzikvakfi.com) ulaşılabilmektedir.

Bunun yanı sıra, Müzik Dosyası, basılı olarak çok sayıda adrese gönderilmekteydi.

Bundan sonra da bu dosyayı, hem elektronik ortamda hem de basılı olarak yayımlanmayı sürdüreceğiz. Ancak çevresel endişelerle kâğıt kullanımı ve posta giderlerini sınırlandırmak için,

ÖNÜMÜZDEKİ AYLARDAN BAŞLAMAK ÜZERE, BASILI YAYINIMIZ,

SADECE, BU YÖNDEKİ TALEBİNİ VAKFIMIZA İLETENLERE

POSTAYLA GÖNDERİLECEKTİR.

Müzik Dosyası’nın basılı olarak adreslerine gönderilmesini isteyenlerin, Mayıs ayı sonuna kadar,

Gerekli durumlarda adreslerini de güncelleyerek, telefon, mektup, e-posta ya da fax ile SCAMV sekreteryasına bilgi vermelerini özellikle rica ederiz.

Telefon 0312 427 08 55 / 11-12Fax 0312 467 31 59E-Mail info@andmuzikvakfi.com

DUYURULARD 05/01

05/03

D 05/02

Ankara’da Bize Duyurulan Konserler ve Müzik Etkinlikleri

Tarih Saat Yer Etkinlik

03-04 Perşembe- Cuma

20.00 CSO Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Şef: Marek PijarowskiSolist: Elina Vahala-KemanKültür ve Turizm Bakanlığı Çoksesli Devlet Korosu Program: John Corigliano “Red Violin” Keman KonçertosuG.Holst “Gezegenler”

05 Cumartesi 20.30 Bilkent Konser Salonu

Bilkent Senfoni OrkestrasıŞef: Gürer Aykal Solist: Alexander Ghindin -Piyano Program: S.Rachmaninov-Piyano Konçertosu No2 Do minör Op. 18A.D.Sinangil- 4.Senfoni

10-11 Perşembe Cuma

20.00 CSO Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Şef: Antonio Pirolli Koro Şefi: Cemi’i Can Deliorman Kültür ve Turizm Bakanlığı Çoksesli Devlet Korosu Solistler: Evren Ekşi-Soprano Chiara Amaru-Mezzo Soprano Enea Scala- Tenor Sergey Artomonov-Bas Program: Gioacchino Rossini- “Stabat Mater’’

12 Cumartesi 20.00 Bilkent Konser Salonu

Bilkent Senfoni Orkestrası Şef: Tulio Gagliardo VarasSolistler: Olya Kamornik-GitarAsya Selyutina-GitarSoner Egesel -GitarKaan Korad - GitarKürşad Terci-GitarProgram: J.Rodrigo “Cocierto Madrigal ’’N.Koshkin- Beş Gitar için Konçertino; Bizet- “L’Anlésienne” Süiti

05/04

D 05/03

19 Cumartesi 20.00 ARENA Gençlik ve Spor Bayramı Konseri Şef: Emin Güven Yaşlıçam

22 Salı 20.00 Bilkent Konser Salonu

Bilkent Senfoni Orkestrası Şef: Işın Metin Boris Berman - piyano Bilkent ve Yale Üniversiteleri Boris Berman Piyano Ustalık Sınıfı Öğrencileri Solistler: Lee Dionne - piyano Yener Gökbudak - piyano Ece Kaptanoğlu - piyano Henry Kramer - piyano Esther Park- piyanoProgram: L. v. Beethoven -Piyano Concerto No.5 "Emperor" Mi bemol majör Op. 73  S. Rahmaninof | Piyano Konçertosu No.2 Do minör Op. 18  M. Ravel - Piyano Konçertosu (Sol el için) Re majör  F. Liszt - Piyano Konçertosu No.1 mi bemol major P. I. Çaykovski - Piyano Konçertosu No.1 Si bemol minör Op. 23 

26 Cumartesi 20.00 Bilkent Konser Salonu

Bilkent Senfoni Orkestrası Şef: Işın Metin Solist: Boris Berman - piyano S. Prokofyef -Piyano Konçertosu No.4, Si bemol majör, Op.53 S. Rahmaninof - Senfonik Danslar, Op.45

05/05

VAKIFTAN HABERLERVH 05/01

SEVDA - CENAP AND MÜZİK VAKFI

BESTE YARIŞMASI

Sevda-Cenap And Müzik Vakfı’nın kuruluşunun kırkıncı, Uluslararası Ankara Müzik Festivali’nin de otuzuncu yılını kutlama amacıyla bir beste yarışması düzenlenmiştir. Bu yarışma TC yurttaşı bütün bestecilere açıktır.

Yarışma Jürisi, İlhan Usmanbaş’ın başkanlığında, Gürer Aykal, Yalçın Tura, Rengim Gökmen, Bujor Hoinic, Turgay Erdener, Hasan Uçarsu ve Işın Metin’den kuruludur.

Yarışmaya sunulacak bestelerin, klasik senfonik orkestra kadrosu için yazılmış, yaklaşık 12-20 dakikalık bir eser olması beklenmektedir.

Verilecek ödüller şunlardır:

Birinci Ödül: 12.000 TL ve 30. Uluslararası Ankara Müzik Festivali açılışında seslendirme.

İkinci Ödül:10.000 TL ve 30. Uluslararası Ankara Müzik Festivali kapanışında seslendirme.

Üçüncü Ödül: 8.000 TL

Özendirme ödülü: 5.000 TL

Özendirme ödülü: 5.000 TL

Yarışma koşulları, süreler ve diğer bilgiler yarışma şartnamesinde yeralmaktadır. Bu şartnameye SCAMV’nin web sitesinden ulaşabileceği gibi Vakfın, Tunalı Hilmi Cad. 114/43 Kavaklıdere,Ankara adresindeki sekretaryasından da temin edilebilir.

05/06

VH 05/02

AVRUPA MÜZİK FORUMU İSTANBUL’DA TOPLANDI

Uluslararası Müzik Konseyi’nin (UMK) bölgesel kuruluşu Avrupa Müzik Konseyi’nin (AMK) yıllık toplantısı ve AMK’nın düzenlediği Avrupa Müzik Forumu 19-22 Nisan tarihleri arasında İstanbul’da Borusan Müzik Evinde yapıldı.

“Hudutları Aşmak-Köprüler Kurmak” teması çerçevesinde çalışmaları içeren Forum, 19 Nisan Akşamı, UNESCO Genel Müdürü Bn. İrina Bokova’nın da katıldığı bir törenle açıldı. Törende Borusan Dörlüsü A. Adnan Saygun’un Birinci Yaylı Çalgılar Dörtlüsü’nü seslendirdi.

Forumun ilk çalışma günü, 20 Nisan sabahı, Borusan Kültür ve Sanat Başkanı Ahmet Erenli ve Avrupa Müzik Konseyi Başkanı Timmo Klemettinen’in konuşmalarıyla başladı. Ardından Melih Fereli ve Martin Greve toplantının teması çerçevesinde genel görüşlerini dile getirdiler. Martin Greve, konuşmasında toplantıda ele alınacak temanın hangi anlamda ve ne ölçüde geçerli olduğunu çok ilginç bir biçimde tartışmaya açtı. Gerçekte artık aşılması gereken bir sınır, kurulması gereken bir köprü var mıydı? Varsa nereden geçiyordu? Yoksa, her şey, her tür, her saz, her sanat her yerde miydi? Bu konuları çok uyarıcı biçimde, gerek Türkiye, gerek Batı Avrupa gerekse Uzakdoğu’dan örneklerle gündeme getirdi. Muhtemelen toplantının en ilgi çekici konuşmasıydı. Dinleyenler ayrıca Martin Greve’in İstanbul ve Türkiye’nin sanatsal ve toplumsal yapısına hâkimiyetini de hayranlıkla not ettiler. Toplantı, (müzisyenlerin) yatay hareketliliği ve kültürlerarası diyalog konusunda bir panelle devam etti. Bu panelde özellikle Güney kökenli müzisyenlerin Kuzey ülkelerine girmekte ve burada sanatlarını sergilemekte karşılaştıkları mevzuata ilişkin ve mevzuat dışı engeller, özellikle vize sorunları ve bunun sanat organizatörleri açısından yarattığı zorluklar gündeme getirildi.

Aynı gün öğleden sonra paralel oturumlardan birinde, genç müzisyenlerin profesyonel kariyerde nasıl ilerleyebileceklerine ilişkin örnek olayların da sunulduğu bir çalışma yeraldı.

21 Nisan Cumartesi günü sabahleyin yapılan bir panel toplantısında Avrupa’da müzik ve kültür alanında özel ve kamusal finansal destek sorunları gündeme getirildi. Louvain Katolik Üniversitesi’nden Bay Bart Van Looy, bu oturumda yaptığı konuşmada, özel bağışların, kurumların ya da kişilerin vergi matrahlarından düşürüldüğünü vurgulayarak aslında onların da kamusal bir destek sayılması gerektiğini, kısmen haklı olarak savundu. Bunun yanında kamusal desteklerin beklenmeyen sonuçlarını da vurguladı ve “Felemenk hastalığı”(Dutch disease) adı verilen iktisadi faaliyetler alanına ilişkin bir korelasyonun, pekâla sanat alanında da ortaya çıkabileceğini savundu. Aynı oturumda Bayan Esra Nilgün Mizre, Türkiye’de artan özel destekleri vurguladı ve bunun “memurların karar verdiği” kamu sanat kurumlarına göre yarattığı üstünlüğü belirtti. Ancak bunu ileri sürerken, kamu sanat kurumlarının hemen tamamında, üst yönetici olarak, belki istisnalar dışında, bizzat o sanatı icra eden sanatçıların bulunduğunu ihmal eder görünüyordu. Ya da belki, bunların son noktada nihayet bir bakanlığın üst yöneticilerine (sanatçı olmayan genel müdür, müsteşar bakan) bağlı oluşlarına atıf yapmak istiyordu. Ne var ki, benzer görüşler sanat

05/07

VH 05/03

destekçisi özel kurumlar içinde herhalde geçerlidir. Onların da En Üst Yöneticilerinin (EÜY) (bu sözcükleri ve kısaltmayı dilimize fena halde musallat olan ingilizce bir kısaltma yerine kullanıyoruz.) sanatçı olduklarını herhalde söylenemez.

Sonraki oturumda, AB Eğitin ve Kültür genel Müdürlüğünden Bay Xavier Troussard, kültür ve medya alanında AB’nin gelecek programları hakkında bilgi sundu.

Aynı gün öğleden sonraki iki paralel oturumdan birinde yürüyen ya da planlanan projeler ve tebliğler gündeme alınmıştı. Bunlardan biri Elif Damla Yavuz tarafından sunuldu. “Almanya da Türkiye Kökenli halkın Müzik Yaratılarının ve Müzik Tüketiminin Değerlendirilmesi” başlığını taşıyan ve saha araştırmasına dayanan bu bildiri oldukça ilginçti. Batı klasik müziği formlarıyla Türk popüler ve halk müziği formlarının iç içe geçişini konu alıyordu. Ne yazık ki, teknik sorunlar nedeniyle görsel-işitsel malzeme istenildiği gibi izlenemedi.

Aynı oturumda, Avrupa Festivaller Birliği (EFA) adına söz alan, Sevda Cenap And Vakfı (SCAMV) Yönetim kurulu üyesi Prof. Dr. Ömer Bozkurt, EFA üyesi bazı festivallerin ortaklaşa gerçekleştirdikleri ve Türkiye ayağı SCAMV tarafından yürütülen, MusMA projesi konusunda bilgi verdi.

Üç günlük toplantı sırasında katılımcılar bir çok müzik dinletisi izleme imkânını buldular. Yukarda sözü edilen Borusan Dörtlüsü’nden başka, Borusan Çocuk Korosu, Neva ve Yelda Özgen’in kemençe ve viyolonsel ikilisi bunlardandı. Ancak en önemlisi herhalde, 20 Nisan Cuma akşamı, Süreyya Opera Sahnesinde Piyanistler Metin Ülkü ve Can Okan ile perküsyonistler Stanislaw Skoczynki ve Amy Salsgiver tarafında sunulan dinletiydi. Bela Bartok’un İki Piyano ve Vurmalı Çalgılar için Sonat’ının yanı sıra İlhan Usmanbaş’ın İki Piyano için Üç Bölüm ve Hasan Uçarsu’unun Düştanbul adlı eseri ile Polonyalı çağdaş besteci Kazimierz Serocki’nin Fantasmagoria adlı eseri seslendirildi.

SCAMV, bu toplantıyı, İstanbul’un uluslararası sanat platformu niteliğine, ve Türkiye’nin müziksel gizilgücünün tanıtılmasına önemli bir katkı sağlayan tâlihli bir girişim olarak değerlendirmektedir.

05/08

VH 05/04

KORO ÇALIŞTAYI

ŞEF: CİHAN CAN

12 MAYIS 2012CUMARTESİ

CUMHURBAŞKANLIĞI SENFONİ ORKESTRASI SALONUSAAT: 13:00 - 19:00

ÖZEL SEVDA-CENAP ANDMÜZİK VAKFI

BİRLİKTE SÖYLEYELİM

05/09

JMI ANKARA ÇOCUK KOROSU BAHAR KONSERİ

Sevda – Cenap And Müzik Vakfı bünyesinde 29 Eylül 2006 tarihinde kurulan JM Ankara Çocuk Korosu çalışmalarına 02 Ekim 2006 tarihinde şef Fatma Bildiren ile başladı.

Yurt içinde ve yurt dışında bir çok konser ve yarışmalara katılan JM Ankara Çocuk Korosu, Başkent Üniversitesi Özel Ayşe Abla Okulları, şef Arzu Yuvarlak yönetimindeki “Tını Korosu” ile ortak bir konser gerçekleştirdi.

Başkent Üniversitesi öğrencileri ve Sevda-Cenap And Müzik Vakfı’nda enstrüman dersleri alan öğrenciler konser veren koroya eşlik ettiler.

JMI HABERLERİJH 05/01

05/10/1010

MÜZİKSEVERİN KÖŞESİMK 05/01

BİR ROMANTİK DÖNEM BESTECİSİ OLARAK RICHARD WAGNER’İN MÜZİK VE OPERA ANLAYIŞI

Koray ILGAR

Avrupa’nın kültür hayatını hiçbir müziksever Richard Wagner (1813-1883) kadar etkilememiştir. 19. yüzyılın ikinci yarısını “Wagner çağı” olarak adlandırmak yerinde olacağı gibi, Wagner etkilerinin 20. yüzyıla kadar sürdüğü de yadsınamaz. Richard Wagner’in adı ve yaratıları Avrupa’nın müzik sahnesinde duyulmaya başlandığından bu yana artık neredeyse tüm besteciler, durumlarını Wagner’e göre ayarlamak, Wagner bilinciyle çalışmak, kısacası ya ona uyum sağlamak ya da ona karşı durmak zorunda kalmışlardır. Richard Wagner, Avrupa müziğinin gelişimine büyük katkısı olan önemli bir bestecidir. Wagner, çağdaşı HectorBerlioz ile birlikte modern şeflik sanatının kurucusu, edebi yazar, müzik eleştirmeni ve müzikal tiyatro kuramcısı olarak faaliyet göstermiştir. Yaratıcılığının felsefi derinliğine göre, Wagner’i yalnızca Beethoven’ın yaratıcılığıyla karşılaştırmak mümkündür. Bir besteci olarak Beethoven’ın müzikte klasisizmin tüm başarılarını sonuçlandırmış ve yeni bir sanat akımı olan Romantizm’in temelini atmış olduğu göz önüne alınırsa, Wagner de bir besteci olarak müzikte Romantizm’in tüm başarılarını sonuçlandırıp yeni bir sanatsal akım olan Modernizm’e zemin hazırlamıştır. Richard Wagner, büyük bir opera bestecisi ve opera reformcusu olarak müzik tarihine geçmiştir. Operalarında orkestraya büyük önem vermiş ve orkestranın işlevini yazdığı eserlerinde antik Yunan trajedilerindeki koroya benzetmiştir. Bununla birlikte, Wagner’in operaları büyük hacimli, senfonikleştirilmiş yapıtlardır. Wagner’in operalarının senfonik parçaları ile uvertürleri, anlatımcı romantik senfonizmin klasik örnekleri arasındadır.

Richard Wagner, gerçek bir kültür adamıydı. Edebiyatın ve özelindeki şiirin, plastik sanatların, felsefenin ve müziğin sorunlarına yetkinlikle eğilmiş, kendi çağında bu dalların nasıl bir senteze ulaşacağı ve gelişim yollarının neler olabileceği üzerinde durmuştur. Bu yönüyle Wagner yalnızca bir müzisyen değil, aynı zamanda da bir sanat kuramcısıdır ve kendine özgü kuramlarıyla opera yapıtları arasında güçlü bağlar bulunmaktadır. Wagner sanatının yöntemleri ile yapılanmasına büyük bir bilinçle savunmuş, bu nedenle de bazı çevreler tarafından “esin yavanlığını ve yoksunluğunu, felsefesinin ve bilgisinin derinliğiyle kapatmaya çalışan bir kuramcı” olarak değerlendirilmiştir. Gerçekten de Wagner, sürekli bağıran abartılı bir sanatçı kişiliğini simgeler. Müziği de böyledir ancak özgün bir yapıya sahiptir. Opera alanındaki kavrayışa bu sanata birçok yenilikler getirmiştir.

Richard Wagner’in müzikten önceki ilgi alanı edebiyat, felsefe ve tiyatro olmuştur. Shakespeare, Schiller ve Goethe sayesinde Beethoven’ın müziğiyle tanıştı. O günden sonra yazarlık yolundaki çalışmalarına bir de besteciliği eklemeye karar verdi. Müzik alanındaki eğitiminin yetersiz olduğunun farkına vararak özel dersler almaya başladı. Bu öğrenimi sırasında, neredeyse tüm bestecilerin gençlik eserlerinin aksine, sonraki

05/11/1111

kişiliğinin etkilerini taşımayan ilk senfonisini besteledi. Ancak Wagner’in, kendi kişiliğini bulduktan sonra bestelediği operalarının tümünün, kendi güçlü kişiliğinin izlerini çok belirgin bir şekilde taşıdıkları gerçeği degözardı edilemez. Operalarının librettolarını kendi yazan, ayrıca henüz çocukluk yıllarından bu yana edebi amaçlar gözeten Wagner’in bu açıdan bir edebiyatçı olarak hedeflerine ulaştığını söylemek zordur. Bestecinin eserleri, müzikle edebiyatın birbirlerini tamamlayışının sağladığı destek sayesinde bugüne kadar gelebilmiştir.

Wagner’in opera alanındaki başlangıç noktası, Carl Maria vonWeber’in Almancılığıdır. Wagner’in ilk yapıtlarında, kendine özgü olan özelliklerden bazıları, daha o dönemden itibaren kendini gösterir. Sihir ve doğaüstü kavramlar Wagner için çekicidir. Bu kavramlar, onun izleyicisinin gizli anlamlar taşıyan ve yüksek bir gerçeklik olarak ciddiye alması gereken şeylerdir. Örneğin Lohengrin’de, Elsa karakteri gibi erkek tanrının önünde kendini yerden yere atmak veya Uçan Hollandalı’dakiSenta karakteri ile Tannhäuser’deki Elizabeth gibi, erkek kahramanın kurtuluşu uğruna can vermek zorunda kalan, tipik Wagner düşüncesindeki kadın kahraman olarak yansıtılmıştır. Bestecinin bu operalarında kendisine yönelik ruhsal bir özyansıtım vardır.

Wagner verimli bir ezgici olmasına rağmen, genel olarak pek seçkin bir ezgici değildi. Wagner’in kendine özgü ezgilerinde, örneğin Tannhäuser’deki “Büyük Marş” ya da “Akşam Yıldızına Şarkı”da ve Lohengrin’deki “Gelin Odası”nda olduğu gibi, çoğunlukla pervasız bir açıklık veya hastalıklı bir tatlılık göze çarpar. Bununla birlikte Wagner, diğer bestecilerden de önemli motifler alır. Örneğin, Uçan Hollandalı’daSenta’nın baladında Marschner’den esinlenmiştir. Lohengrin’in üçüncü perde prelüdünün ana temasını Beethoven’ın üçüncü LeonoreUvertürü’nün giriş bölümüne yakın bir yerden temin etmiştir. Wagner, asıl işlevi orkestral dokunun hareketine bağlı olan ve sürekli bir ezgisel deklamasyonu olan bir opera tarzı geliştirmeye çalışır. Tekrarlanan motifleri kullanması, bunlar yeni bağlamlar içinde tekrar ortaya çıkarken ve sanatçı ustalığıyla yaratılmış olan bir bilinç akışı gibi dinleyicilerin zihnini kontrol altına alırken, etkili bir psikolojik güç kazanmaya başlar. Wagner bir armoni ustasıdır. Armonisini, çalgıların tınılarının bir araya gelmesindeki ince duyarlılık sayesinde daha da güçlendirir. Wagner’in yeni romantik içselliğinin başyapıtları, LohengrinPrelüdü’nün kesintisiz ezgisel ve armonik köprüsü ile Uçan Hollandalı Uvertürü’nün fırtınalı deniz tasviridir.

Wagner’in olgunluk dönemi operaları müziğin çok daha yüksek doruklarına ulaşır. Ancak yine de, bestecinin DieMeistersinger dışındaki operaları, çağdaş dönem dinleyicilerinin birçoğu için tamamen hırpalanmış yapıtlardır. Bu operaların bestelendikleri dönemdeki en önemli yenilikleri, bu yapıtlara esin veren felsefi düşünce, dramın müzikal giysiyle olan birliği ve ilk notalarından sonuncusuna dek, görkemli senfoniler gibi planlı müzik şaheserleri olarak görülüyordu. Ancak günümüzde, bestecinin bu operaları tartışmaya en açık olan yanlarını ortaya koymaktadır. Bu yapıtlarda uzun, özensiz ve esinsiz müzikal uzatmalar bulunur. Felsefi olarak desteklenen simgesellikleri, günümüzde, Wagner yanlısı bestecilerin şiddetle karşı çıktığı İtalyan opera melodramından daha itibarsız olarak değerlendirilmektedir.

MK 05/02

05/12/1212

MK 05/03

Wagner’in büyük operaya öykünen ilk eseri Rienza’dan sonra bestelediği Uçan Hollandalı, Tannhäuser ve Lohengrin adlı operaları, bestecinin romantik eğilimlerini göstermekle birlikte, bu operalarında canlandırılan karakterler, giderek daha belirgin, ruhsal yapıları daha açık ve güçlü kahramanlar haline gelmiştir. Ancak Tannhäuser’in müziğindeki sentetik birlik daha gelişkindir. Bu yapıtlarında Wagner’in sanatçı kişiliği kendisini göstermeye başlamıştır. Tannäuser’de müzik, dramın adım adım izlenmesine karşın, genellikle aryalara, düetlere ve korolu yükselişlere yer veren “İtalyan deyişi”nden tamamen kopmamıştır. Bestecinin Lohengrin adlı operası ise, dönemin acıklı durumunu, soylu ve seçkin kişiliklerle bilinçsiz ve cahil halk kitlelerinin çatışmasını anlatır. Aslında bu betimleme, “anlayışsız ve yeniliklere kapalı insanlar”ın arasında tek başına kalmış olan Wagner’in kendisini simgeler. Wagner gerçekte yalnız bir insandır ve bu yalnızlığı da ona acı vermektedir. Ancak yalnızlık Wagner’in kendi seçimidir. Bestecinin yapıtları karşıtlığın simgesidir. Kendi çağının opera izleyicisine, müzikçilerine, düşünürlerine, hatta alışkanlık ve beğenilerine karşı çıkan bir anlayışın ürünleridir. Wagner eserlerindeki bu karşıtlık kavramını bilinçli olarak geliştirmiştir. Wagner’in özgünlüğü ile ayrıcalığının bu noktadan kaynaklandığı söylenebilir.

Wagner daha çok kuramcı olarak üstlendiği görev açısından etkileyici bir bestecidir. Bu görevi her bakımdan yerine getiren bir sanat eseri içinde gerçekleştirmiş olup olmaması bir yana, kendi başına bu görev ve yapıtları aracılığıyla eksik ve kusurlu bile olsa gerçekleştirilişi, daha sonraki kuşaklara üzerinde düşünüp çalışacakları bir temel oluşturmuştur. “Karma Sanat” (Gesammtkunstwerk), Wagner’in hayata geçirmek istediği başlıca görevdi. Opera alanında eserler veren düşünür bir sanatçının böyle bir görevin sorumluluğunu üzerine alması doğaldır. Tiyatro, edebiyat, resim, mimarlık ve müzik opera içinde bütünleşmeye hazır haldedir. Wagner’in yaptığı da bu birleşmeyi sağlamak olmuştur.

Wagner doğrudan müziğin kendisine değil, müzik hakkındaki bir takım görüşlerle, tasarılarla müziğe yönelmiştir. Bu düşünceleri ile tasarıları, Wagner’i operadan bağımsız olarak ele alındığında, müzisyen olarak bir öncü konumuna getirmektedir. “Sonsuz Ezgi”, operalarındaki kişilerin ve olayların kartviziti olarak kullanılan tanıtma unsuru “Leitmotiv”in müziğin yapısına indirgenmesi, orkestranın solist şarkıcıları bastıracak şekilde kullanılması ve bununla birlikte, bir sonraki kuşaktan başlayarak önce tonalite bağlarının koparılması, sonra da dizisel müziğe temel oluşturan kromatizm, Wagner’in müziksel anlatım sanatına getirdiği en önemli yenilikler olmuştur.

Wagner’in üslubu söz konusu olduğunda akla “Karma Sanat”, “Leitmotiv”, “Sonsuz Ezgi” ve “Wagner Armonisi” gibi kavramlar gelir. Bu kavramları şu şekilde açıklamak mümkündür:

“Karma Sanat”, bestecinin operadan beklediği görevi açıklar niteliktedir. Tiyatro, edebiyat ya da şiir, plastik sanatlar ve müzik, opera sanatında birbirinden kopuk öğeler değil, birbiriyle kaynaşmış veya kaynaşması gereken temel öğelerdir. Wagner’e göre müzik, ritmini danstan, ezgisini de şiirden almıştır. Müzik tek başına “boş bir armoni”dir. Diğer yandan şiir de tek başına ele alındığında duygulara değil, düşünceye ve akla hitap eder. Opera sanatında o döneme kadar yapılmakta olan şey, bu sanat dallarını birbirinden

05/13/1313

kopuk biçimde değerlendirmektir. Doğru olanı ise, bu sanatsal unsurların bütünleşmesiyle birlikte gerçek dramatik müziğe ulaşmaktır.

“Leitmofiv”, operada canlandırılması gereken temel öğelerin müzik diliyle verilmiş kimliğidir. Konunun dışında kalmasına rağmen, dramın akışına gerekli olan yerde soluk getiren ve genel izlenimi pekiştiren müziksel desteklerdir. Leitmotiv’ler, dramatik bir olayın, belli bir karakter çizgisinin veya düşünce öğesinin müziksel simgeleridir. Leitmotiv’lerin adlandırılması, kalıplaşmış kurallarla önceden verilmiş kararlara bağlı değildir. Ancak söz konusu bu adlandırmalar veya müziksel yöntemler sayesinde, bir nesnenin, bir düşüncenin uzun bir şekilde ifade edilmesinin zorluğu, bir tek müziksel sözcükle aşılabilmektedir.

“Sonsuz Ezgi”, kapalı bir form olan arya’ya, İtalyan tarzı serbest bir şarkı niteliğine yaklaşan ve dolayısıyla dramın bütününden kopuk bulunan aryalara karşıt konumda bulunan bir tür ezgi anlayışıdır. Bitmeyen, sonsuz bir ezgiyi, oyunun akışına, operanın karakterlerine veya onların düşünce ve davranışlarına göre sürdürmektir. Sonsuz ezgi, bütünselliği ve sürekliliği öngörmesine rağmen, uzayıp giden ve gerçekten de bitmeyen ezgisiyle giderek etkisini yitirir, zayıflar ve kendini tüketir.

“Wagner Armonisi” ile öncelikle tonalite kavramından kopuş, sonra da modal müziğe kapı açan kromatizm anlaşılır. Bestecinin aşka, geceye ve ölüme susamışlığın trajedisini anlatan Tristan ile Isolde adlı operası, ezgiyi ve armoniyi o dönemde fazla bilinmeyen bir kromatizmin en yüksek düzeyine ulaştırmıştır. Tristan ile Isolde, romantik armoni gelişiminin son raddesidir. Bu aşamadan sonra romantik armoni izlenimci bestecilerin eserlerinde çözülmeye başlar.

Wagner, nesnel dünyayı benimseyip anlayarak ulaşabileceği berraklığı ve akıcılığı feda etmiş, onun yerine gerçek dünyaya aykırı olan, devasa bir hayal âlemi kurmayı tercih etmiştir. Bestecinin operaları amaçları bakımından soylu bir ruh taşır. Wagner’in operalarında yüksek düzeyde bir nitelik kendisini dışa vurur. Bu yapıtlar, tarihte, her müzik cümlesi, sahne üzerinde yer alan her hareketi kapsamına alarak, birleştirici bir anlayışla baştan sona tam ve denetimli sanat eserleri olarak düşünülen ilk operalar ya da müzikal dramalardır. Operaya olan bu bakışın, müzikte kalıcı bir etkisi olmuş, yaşama ve halka tamamen farklı biçimde yaklaşan bestecileri de etkilemiştir. Böyle olmakla birlikte, Wagner’in operaları, içlerinde birbirleriyle çatışan karşıt öğeleri nedeniyle eksik bir şekilde tamamlanmış eserlerdir ve zamanla bu operalarda büyük boşlukların ortaya çıkmasına neden olan başlıca etken de budur. Herşeyden önce bu operalarda, felsefe tarafından desteklenen bir fantezi bulunmaktadır. Olay örgüsünün ana hatları ile operaların yapısını oluşturan da budur. İkinci olarak, müziğe güçlü duygusal yaşamını veren, Wagner’in kendi kişisel psikolojisinin, içe bakışının, kendisine ait görülerinin, dürtülerinin, arzularının, iç çatışmalarının ve bencil insani ilişkilerinin bestecinin kendisine özgü öznel yansıtımıdır. Üçüncü olarak da, nesnel dünyanın çarpıcı bir etkisi vardır. Bu etki, bestecinin bazı operalarında diğerlerine göre daha fazla hissedilir. Üstelik uyuşumu açısından da operalarının en yetkini olan Tristan ile Isolde’de bile bu tür bir çatışma bulunmaktadır.

MK 05/04

05/14/1414

MK 05/05

Gerçekte Wagner’in eserlerinin kuruluşu, açık romantik biçimin yüksek noktasıdır. Bu, karşıt unsurların çatışma ve çözümleriyle kurulmuş olan klasik bir mimarinin duygusal bir biçimde işlenmiş olan devamlılığının yerini almıştır. TristanundIsolde, DasRheingold, DieWalküre ve Götterdammerung adlı operalarının son sayfaları gibi büyük finaller, görünüşte çok devasa bir serginin tekrarı ve kodası gibidir. Oysa klasik yapıdaki bir senfoninin herhangi bir serginin tekrarı ve kodası için geçerli olmayacak bir şekilde kendi başına etkinlik gösteren parçalar oluşturur. Asıl ilginç olan nokta ise, Wagner’in kuramlarında, İtalyan stili operaların uvertürler, aryalar, düetler ve topluluklar gibi “yerleşik” biçimlerine karşı çıkmasına rağmen, bestecinin kendi eserlerinin ilham kaynağı olan bölümleri, bir bütün içinde, onlarınkine benzeyen bölümler gibi, ancak çok farklı şekilde işlemeleridir. tüm bu öğeler, vokal deklamasyonun büyük bir sanat şarkısı gibi birdenbire büyülü bir ezgisel estetik içine girdiği, çoğu kez orkestranın bunlara büyülü bir duyusal ve armonik doku kattığı veya motiflerin, tarjedinin o andaki durumunun içsel ruh yapısını tam olarak yansıtan yeni bir ezgisel ve armonik doku içerisinde birleştikleri anlarda esere katılırlar. Bu nedenle Wagner’in opera anlayışı, “geleceğin operası” değildir. Bu, Wagner’in hayata ve halkına olan bakışını gösteren ve ustalık gerektiren bir yaratıdır.

Herşeye rağmen, Wagner’i opera sanatının kurucusu olarak değerlendirmek yanlış olmaz. İtalyan bestecilerin elinde şarkıların ses gösterisi için kullanılmak gibi gereksiz bir konumda bulunan opera sanatını önce Weber, sonra da daha büyük bir güçle Wagner unutulmaktan kurtarmışlardır. Wagner’in çabalarıyla, kuramlarıyla, tasarılarıyla ve yapıtlarında verdiği örneklerle birlikte opera, artık Wagner öncesindeki durumuna düşmeyecek bir niteliğe sahip olmuştur. Wagner’in müzik sanatının evrimindeki önemli konumu, bu tür bir görevi yerine getirmiş olması sayesinde kesinleşmiştir. Bu görevin yanı sıra, bestecinin operalarından alınmış, dinleyici üzerindeki etkisi yadsınamayan ve çoğunlukla şarkıcılardan arındırılmış olarak sunulan orkestra sayfaları, örneğin Tristan’ın açılış müziği ile Liebestod’u veya Parsifal’in “Kutsal Cuma” müziği, Wagner’in kalıcılığını sağlamaya ve doğrulamaya yetmektedir.

Sahip olduğu tüm yenilikleriyle birlikte, Wagner’in müziği anlaşılması zor bir müziktir. Ancak Wagner’in müziği, 19. yüzyılın ikinci yarısında bir takım kuramcılar ve müzikçiler tarafından çözülmeye ihtiyaç duymuştur. Wagner, müzik tarihinde böylesine zorlu bir görevi üstlenmiştir. Dünyada “kusursuz” bir besteci olmadığı gerçeğinden hareket edilecek olunursa, Wagner’in de her besteci gibi bir takım eksikliklerinin, çelişkilerinin ve zayıf yanlarının olması doğaldır. Wagner’in kendisinden sonra gelen takipçileri, yazdıkları eserlerde onun kadar başarı gösterememişlerdir. Wagner’in müzik anlayışının sürekli tekrarlanmasıyla da yeni basamaklar çıkılamamıştır. Avrupa müzik sanatında, 20. yüzyıl müziğine zemin hazırlayan, ona imkân sağlayan ve kapı aralayan asıl besteci Richard Wagner olmuştur.

05/15/1515

YARARLANILAN KAYNAKLAR

FİNKELSTEİN, Sidney; Besteci ve Ulus,(Çev. Halim Spatar), Pencere Yayınları, İstanbul-1995

MEHDİYEVA, Naile; Konser Kılavuzu, Bilkent Üniversitesi Yayınları, Ankara-2003

MİMAROĞLU, İlhan; Müzik Tarihi, Varlık Yayınları, İstanbul-2009

SACHS, Kurt; Kısa Dünya Musikisi Tarihi, (Çev. İlhan Usmanbaş), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul-1965

SAY, Ahmet; Müzik Tarihi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara-1995

MK 05/06

05/16/1616

MK 05/07

VİYANA’DA SANAT VE KLASİK MÜZİK

Deniz Demirci

Viyana oldukça kozmopolit bir şehirdir. Şehrin her tarafında müzik duymayı bekliyorsanız yanılıyorsunuz! Fikirlerin tartışıldığı, sohbetle beraber melanjların içildiği kahvelerde asla müziği arka fonda duyamazsınız. Viyana halkı müziğe olabildiğince doymuş ve müziği tüketmek yerine, anlaşılan dinlemeyi tercih ediyor.

Berlin’in egemen siyasi rolü ele geçirdiği, Londra’nın Avrupa’nın finans merkezi olduğu ve Paris’in bütün dünyanın betimleme sanatçılarını kendine çektiği bir gerçekse, Viyana’nın payına da, müzik alanındaki tartışmasız birincilik düşer. Nice klasik müzisyenin yaşadığı bu şehirden hediye almak isterseniz “Mozart” çikolatalarını değerlendirin derim. Burada dünyanın ilk on orkestrası içinde yer alan, en iyi senfonik müzik topluluğu olarak bilinen Viyana Filarmoni Orkestrası’ndan Carmen ve Cosi Fun Tutte’yi dinlemek çok keyif vericiydi.

Viyana müzikte olduğu kadar diğer sanat dallarında da oldukça yetkindir. Bu yazımda sanat tarihi ile müziğin yakın ilişkisini incelemek istiyorum.

Viyana’nın en önemli Sembolist ressamlarından olan Gustav Klimt 14 Temmuz 1862 tarihinde yedi çocuğun ikincisi olarak dünyaya gelir. Bir yoksul aile genci olan Klimt, 14 yaşında Kunstgewerbeschule Uygulamalı Sanatlar Okulu’na gidebilmek için burs kazanır ve diğer kardeşleri Ernst ve Georg’da. Gustav Klimt çok önemli olan bir İmparatorluk Projesi için Yunan, Mısır, Ortaçağ ve İtalyan Rönesans sanatının figürlerini öğrenmiştir. Sanatçı Klimt, tam da eskimiş doğalcılığın klişelerinden arınmış bir biçim dili aradığı yıllarda, Ravenna mozaiklerinde altının ifade gücünü keşfeder. Bu soylu malzeme, göz alıcı parlaklığı ve soyut bileşeniyle Klimt’in figürlerini, aynı zamanda gerçekten kaçış olan, zamandışı ve büyülü bir boyutta yansıttığı ayrıcalıklı aracı olacaktır.

Beethoven Frizi…

1902 hem Sezession1 grubu hem de Gustav Klimt için önemli bir yıldır. Sezession Sarayı’nda en iddialı tasarı olan Beethoven sergisi düzenlenir. Bu sergi, Max Klinger’in tek bir yapıtının, insanlık için acı çeken sanatçı- peygamberin simgesi olan, Alman besteciyi gösteren heykelinin kutlanmasıdır. Dönemin diğer sanatçıları da bu sergiye çerçeve oluşturacak şekilde karşılıksız çalışırlar. Bu saygı, açılışta Beethoven’ın Dokuzuncu Senfonisi’nin bir bölümünü yöneten besteci Gustav Mahler’in alışılmamış katkısıyla doruğa çıkar. Bu serginin, sanat ve yaşam ile toplumu sanat aracılığıyla “kurtarma” yolundaki zorlu girişim arasındaki iç içe geçişin doruk noktasını oluşturduğu kesindir. Bu bağlamda hazırlanan Friz, Beethoven’in Dokuzuncu Senfonisi’nin resme aktarılmasıdır. Friz bütün olarak üç duvara yayılır ve insanlığın kötülüğün güçlerine karşı verdiği, şiir ve sanat krallığında mutlak mutluluğa ulaşmasıyla sonuçlanan mücadeleyi anlatır. Bu frizleri görmüş olmaktan duyduğum heyecanı sizlerle paylaşmak istedim.

1 1897’de sanatta bir “kopma” meydana gelir. Sanatçılar, halkı modern sanat için “eğitmek” ve kurumların ilgisini çekmek isterler. Sezession olarak adlandırılacak tutumun temel çizgisi görülür.

05/17/1717

Beethoven Frizi; Melekler Korosu, 1902“Mutluluk Arzusu Şiir ile Tatmin Oluyor”

19. yüzyılın sonunda, Schubert, Haydn ile Mozart’ın olağanüstü Viyana müzik geleneği hiç olmadığı kadar canlıdır. Johann Strauss’un müziklerinin Beethoven’dan başlayıp Wagner’e kadar giden Alman Romantizminin derin bir çalışmasını ortaya koyan özenli bir orkestrasyonu vardır. Bu yapıtlar, kendisi de sayısız vals bestelemiş olan Brahms gibi ünlü besteciler tarafından takdir edilir. Sezession grubunun kurulduğu yıl olan 1897’de, büyük Romantik geleneğinin son mirasçısı olan Johannes Brahms ölür. Müzisyenler daha büyük bir uzmanlaşma gereği duyumsayarak pek çok dernekler kurarlar. Burada Gustav Mahler’in kişiliği öne çıkar. Besteci, Brahmsın öldüğü yıl Viyana İmparatorluk Operası’nın yöneticiliğine seçilir ve onu Avrupa’nın en önemli tiyatrolarından biri haline getirir.

21. yüzyılın en büyük köklü müzik devrimini, Viyanalı dahi bir besteciye, Arnold Schönberg’e borçluyuz. İlk zamanlarında Brahms’ın ve Wagner’in müziğinden etkilenen Schönberg, 1899 yılında yaylı çalgılar için bestelediği Değişen Gece adlı altılı ile müzik dilinin özlülüğü üzerine kurulu yeni bir estetik yolu başlatır. Geleneksel tonal yapıyı terk ederek, derin bir ruhsal ve varoluşçu gerilimi ifade edebilecek, özgür ve dinamik sesler sistemine geçer.1907- 1913 yıllarının “pantonal” besteleri Schönberg’in , Gustav Mahler’den Adolf Loos’a, Oskar Kokoschka’dan Richard Gerstl’e kadar, Viyana sanat öncüleri tarafından tanınmasını sağlar.Bestecinin müziği, çağın Ekspresyonist resminin merkezinde olan o ilkel ve bilinçsiz dürtüleri ifade eder.Schönberg’in müziğinin ortaya çıkması dönemin en önemli soyutçuluk yanlısı Ekspresyonist ressamı Vasily Kandinsky için büyük bir güdüdür.1911 yılında besteci şunları yazar: “Siz yapıtlarınızda, benim belirsiz biçimde özlemini çektiğim şeye biçim verdiniz…

12.04.2012

MK 05/08

05/18/1818