MATRIKS, REVOLUCIJA NA UMOT MATRIKS, REVOLUCIJA NA UMOT II NA DUHOTNA DUHOT

VovedVoved

PODGOTVUVAJKI SE ZA OVOJ TEKST NAPRA-

VIV MAL POPIS NA MATERIJALOT [TO GO

IMAV SOBRANO, NIZ NEFORMALNOTO SUR-

FAWE PO MRE@ATA, ZA TRILOGIJATA MA-

TRIKS NA BRA]ATA VA[OVSKI. ISPADNA

DEKA IMAM TOLKU MNOGU MATERIJAL [TO

SAMO VO NAJKRATKA FORMA PRENESEN ]E

BIDAT VO POTREBNI CELI 4 - 5 BROJA NA

PREMIN ZA DA SE PRENESE DEL OD FAKTO-

GRAFSKITE PODATOCI KAKO I KRITI^KA

RECENZIJA ZA FILMOVITE OD TRILOGIJA-

TA: MATRIX, MATRX RELOADED, MATRIX REVOLU-TIONS.

Taka, malku po malku, se najdov vo

omileniot sport od detstvoto nare~en:

‘{to mo`e{ utre, ostavi za zadutre’, koj

pak predizvikuva{e eksplicitno koristewe

na dlankite, ne na moite roditeli, tuku ko-

ga sebe se osvestuvav, od maka: ah, {to ne

fati porano, sea }e be{e raat. Nejse, s#

be{e toa vo nade` deka nekako inspiracija-

ta }e nikne vo zamaglenite matni delovi na

frontalniot korteks, deka nekoj nevron }e

predizvika nesakano elektri~no praznewe

i }e pokrene lavina od isnpiracija, ama ne

odelo taka, o~igledno deka saka malku da go

fati{ za rogovi i da go kutne{ najpopu-

larniot |avol na dene{nicata - mrzata, za

da mo`e{ da go podotvori{ malku „kapa-

kot“ za da mo`e da ti se sipa, s# e do nedo-

statokot na volja da si go otvori{ „kapa-

kot“.

E taka, posle ovoj intelektualno -

produhoven voved, moeto ego kone~no pora-

zeno se povlekuva pred naplivot na pozi-

tivna energija od steknatoto iskustvo, ed-

no od najubavite {to sum gi imal vo `ivo-

tot vo folderot ‘filmska umetnost’.

OkokoruvaweOkokoruvawe

Se slu~i toa vo 1999, edna kaseta,

nesmasno presnimena, mi ja donese eden bo-

len fanatik za kompjuteri, internet, muzi-

ka, film, zna~i ist kako mene.

Na kasetata so penkalo na{kraba-

no Matriks i mi vika: brat, mora da go

gleda{, internet i kung fu so ludnica

efekti!!! Prvo {to si pomisliv e na dok-

tor ^i~ev od klinikata vo Bardovci, koj

znae{e taka elegantno da te prepoznae vo

tvojata umislena maka i da ti ka`e: Dete,

ne preteruvaj, olabaj se malku, `ivej go `i-

votot!

Otkako go isprativ drugarot doma

so `elbi za brzo ozdravuvawe, sednav da go

vidam i toa |ubre od Holivud. Vidi majkata,

li~niot na majka Kijano Rivs, e aj da vi-

dam…. i gledav 2 saati. I taka ostanav oko-

koren do den dene{en, ona {to toga{ go vi-

dov me ostavi pozitivno za{emeten zaradi

mnogu, premnogu pri~ini…

Ne mi se veruva{e deka Matriks

ima tolkava dlabo~ina prika`ana na tolku

ednostaven na~in, religija, kung fu, inter-

net i kompjuteri! Ne e mo`no, jas samo si

umisluvam, dali da odam na lekar ili da se

konslutiram so pacientite?

Filmot go umno`iv vo pove}e ko-

pii i go preprativ kaj de`urnite visoko-

umni poznava~i na delata na ruskite iko-

nopisci na filmsko platno, ili kratko

ka`ano pacienti; sepak, i prezimeto na

MATRIKS, REVOLUCIJA MATRIKS, REVOLUCIJA NA UMOT INA UMOT I NA DUHOTNA DUHOT

Janko Ilkov Janko Ilkov FILM FILM FILMFILM FILM FILM Premin septemvri 2003Premin septemvri 2003

103

Bra}ata brem garantira{e deka sepak se

raboti za nekoi od Istokot, natopeni so

mudrost bliski na{i (?!?!)

Nabrgu potoa se vidov so site na

koi im dadov kopija od filmot i site bea

onaka zablentaveno podzinati, vxa{eni i

okokoreni so malku priglup izraz. Da bi-

dam iskren, ist kako i mojot. Porazite-

len be{e faktot deka film kako Matriks

mo`e da nosi vo sebe tolku dlaboko pro-

duhoveni premisi, su{testveni za na{eto

bitisuvawe, {to prosto porazuva.

A porazuva do tolkava merka i toa

{to vo isto vreme e i tolku mnogu zabaven

i zarazen, {to ve}e go proslavivme 100-to

gledawe na istitot. Pacienti so dijagno-

za, definitivno.

Zabavata prodol`uvaZabavata prodol`uva

Nemate poim kolku sum blagodaren

ne samo {to go do~ekav vtoriot del tuku

eve na pragot sum na kone~noto otkrove-

nie, nekolku denovi do svetskata premi-

era. ^ekav skoro 4 godini za prodol`eni-

eto, i vrede{e sekoj mig potro{en vo ~e-

kawe… Na nekolku meseci pred vtoroto

prodol`enie izleze DVD nare~eno Ani-matrix, zbirka od 9 crtani filmovi, ta-

kanare~eni anime, (anime pretstavuva ja-

ponski sovremen umetni~ki strip izraz),

za da ja popolni dupkata od vremenskiot

period pred Matriks, da ja opi{e sostoj-

bata na svetot i kako do{lo do toa ~o-

ve{tvoto tolku mnogu da se vozgordee vo

svojata umislena nadmo} i da degenerira

duhovno do toj stepen, {to }e dozvoli so

nego i so svetot zavladeat ma{ini-robo-

ti. Za da ja ovekove~at vo dosega neopena

epika na borbata na lu|eto protiv zloto

(ma{inite) i da se oslobodat od ropstvo-

to na demonot koj saka „samo“ da zavladee

so svetot (agentot Smit) bra}ata Va{ov-

ski go snimaat skoro dve godini prodol-

`enieto koe vo finalnata forma trae po-

ve}e od 4 i pol ~asa, i istiot e tolku di-

nami~en i nabien, poradi koe odlu~uvaat

da go prika`at vo dva dela vo vremenski

interval od samo 6 meseci - Matrix Reloadedi Matrix Revolutions.

Ova e poteg koj se grani~i so ludi-

lo od aspekt na pazarnata ekonomija i

slobodnoto pretretpriema{tvo, za kapi-

talistite koi i toa kako sakaat da si gi

povratat sredstvata vo visina od preku

400 milioni dolari vlo`eni vo ovie dve

prodol`enija. Da, dragi moi, dragi moi,

preku 400 milioni za produkcija na ovaa

neverojatna fantasti~na epska prikazna

za sovremenata Alisa vo zemjata na ~uda-

ta!!!!

Za da bide vrven efektot na treto-

to prodol`enie, vo site aspekti, marke-

ting, profit, no i vozbuda i zabava, se

podgotvi eden od najglobalnite hepenin-

zi vo istorijata, imeno filmot se pri-

ka`uva vo svetot vo nulti ~as, istovre-

meno nasekade na planetava, bez ogled na

vremeto vo bilo koja vremenska zona. Zna-

~i vo Skopje vo 15 ~asot, vo Wujork 22 na-

ve~er, vo Moskva vo 13…itn itn…vo vku-

pno vo preku 70 dr`avi na svetot. Za sre-

}a, ovojpat nema da bideme kako deca zale-

peni so nosevite na stakloto pred slat-

karnicata, gladni i strvni gledaj}i kako

drugite se sladat, blagodarej}i na Ma-

naki Film, Matriks Revolucii }e imame

mo`nost da go konzumirame zaedno so site

deca, pardon, gleda~i vo svetot, vo isto

vreme.

IdejaIdeja

[to e toa {to Matriks go napravi

tolku sloevit i pokraj svojata floskula

deka toa e sepak zabaven karate film so

super efekti?

Imeno, prikaznata govori za poro-

benoto ~ove{tvo koe robotite-ma{ini

go dr`at vo neznaewe i koe zaradi toa e

zloupotrebeno od demonskite ma{ini za

da gi koristat kako izvor na energija, a vo

isto vreme voop{to da ne se svesni za re-

alnosta. Niv od pred o~i im e trgnata vi-

stinata i svesta im e stavena nasila vo

eden svet, vo koj relativno si `ivurkaat

Janko Ilkov: MATRIX, REVOLUCIJA NA UMOT I NA DUHOT, Premin, SEPTEMVRI, 2003

104104

dodeka ka nivnite tela i du{i le`at za-

robeni vo ogormnite poliwa so lu|e koi

sonuvaat eden nametnat son. Samo onie

koi imaat silna volja i ja sakaat visti-

nata po sekoja cena, uspevaat da se razbu-

dat od komata i stanuvaat svesni za visti-

nata. Tie se obiduvaat da gi osvestat dru-

gite lu|e deluvaj}i vo virtuelniot svet.

Del od lu|eto koi se odmetnale od rop-

stvoto i ja `iveat relanosta se sobrani

vo eden grad-pe{tera koj se vika Sion,

poslednoto upori{te na slobodnite lu|e.

Voinite na vistinata, voinite koi se bo-

rat protiv demonskite ma{ini, trpelivo

se borat i se nadevaat na Spasitelot koj

treba da dojde i koj treba da gi izbavi

site od ropstvo. Sekako, toa e glavniot

lik vo filmot Neo (patem zborot Neo vo

angl. jaz. zna~i Nov i e inverzija i od bro-

jot the One, koj pak ozna~uva Onoj koj e od-

bran). Neo pravi ~uda so koi uspeva ne-

koi od lu|eto da gi ubedi i da im ja vsadi

verata vo slobodata, toj e nivna nade` za

spasenie od la`niot svet, Toj e odbraniot

koj treba da go povede celoto ~ove{tvo vo

eden drug svet, svet koj e vistinski i re-

alen, svet vo koj tie }e bidat navistina

slobodni i kone~no budni.

105105

ReligijaReligija

Vo Matriks Revolucii skoro sekoja

replika, simbol vo pozadina, ime na brod,

lik, mesto, mitska scena, dijalog, odnos po-

me|u dobroto i zloto, borbata, imiwa na li-

kovite, imaat koren vo Biblijata, i vo Sta-

riot i vo Noviot Zavet. Samata prikazna e

zasnovana na Noviot Zavet iako stilski e ne-

verojatno dobro vklopena taka {to deluva

kako originalna. Neverojatni se ne samo sim-

bolikite od hristijanstvoto, vrz koi se pot-

pira filmot, tuku i so direktni citati u{te

posilno ja naglasuva povrzanosta so religija-

ta. Na momenti se zapra{uvam da ne e ova ne-

kakov moderen avtorski prepev na najgolema-

ta kniga na site vremiwa, Biblijata.

Sakav da dadam odogovor na site sim-

boliki koi taka direktno i neposredno se po-

vrzani so filmot, no kako {to vi ka`av, is-

tra`auvaj}i sobiraj}i materjali i diskusii

od internet, se sobra tolku mnogu metrjal

{to prosto e nevozmo`no da se napravi dla-

binski i kriti~ki osvrt na Matriks koj }e gi

opfati site aspekti, simboliki, tajni pora-

ki, i sli~ni mozo~ni i du{evni zezalici.

Mo`am da napi{am kolku sakam i povtorno

nekoj drug da napi{e u{te tolku i sepak da se

ostavi dovolno prostor nekoj da ka`e - na-

pi{e u{te ne{to - pak da ima prostor za u{-

te tolku, bidej}i perspektivite od koi mo`e

filmot da se analizira i raska`e se navisti-

na mnogu, ovaa trilogija ili tetralogija, ka-

ko sakate, navistina gi opfatila, na tolku

suptilen i genijalen na~in, najva`nite pra-

{awa od na{eto bitisuvawe, kako od materi-

jalen taka i od duhoven (relogiozen) aspekt.

Matriks e superspektakl na nepoko-

rot (kako za filmot Neretva pismena da pi-

{uvam) i so nego filmskata industrija zapi-

{a nova stranica (ova ko za partijata) vo svo-

jata istorija - idnite filmovi }e se merat

pred i po Matriks.

Matriks na u{te prvoto prika`uva-

we gi frli vo dlaboka senka prodol`enijata

na Lukas - Yvezdenite Vojni. Posle Matriks

Spilberg izgleda kako re`iser na detski

emisii (ama misla, pa toj toa e), a ruskite i

evropskite, omileni ni, klasici na filmot,

neli, onie za koi me ubeduvaa deka imaat di-

rektna vrska so Sevi{niot, posle Matriks

deluvaat kako re`iseri na TV drama na MRTV

od pred 20 godini (Tome od benziskata pum-

pa?!?). [egata nastrana, Rusite od nemajkade

morale da se svrtat kon duhovnoto vo filmot

bidej}i i da sakale ne mo`ele da produciraat

proekt na na~in kao {to Zapad toa mo`e da

go stori, pa sepak i toj produhoven segment

sega deluva zagrozeno posle Matriks.

Iskreno ne veruvam deka voop{to e

mo`na i seopfatna kritika za istava trilo-

gija, tuku ako sepak sakate da imate pojasna

prestava }e morate ne samo da gi izgledate

tuku i da ~itate pove}e stru~ni kritiki za da

se razjasnat site detali, ako insistirate za

toa, inaku filmovite se tolku dovolni za se-

be i po sebe, {to komotno mo`ete da u`ivate

vo novata estetika i taa da bide sosem dovol-

na. Za podgotovka za podlaboka analiza mene

mi trebaa 3 - 4 meseci intezivno sledewe na

diskusiite na veb sajtot http://www.rottentoma-toes.com/ kade se nao|a eden od forumite za

Matriks na koj u~estvuvaat desetici iljadi

diskutanti, a koj pak forum e eden od stoti-

nata na svetot na koi se razgovara, diskutira,

rasprava, doka`uva poreknuva i analizira

deloto na bra}ata Va{ovski. Iako ovie fo-

rumi ne se najposetenite, (najposeteni se za

The Lord of the rings, sepak se edni od najotka-

~enite na koi mo`at da se pro~itaat takvi

breinstorming (mozo~na bura) diskusii i pre-

piski koi bi mo`ele vedna{ da bidat publi-

kuvani i http://whatisthematrix.warnerbros.com/,oficijalna strana na filmot, e mesto kade

}e najdete mnogu detali. Ako ve ~e{a sivata

masa, bujrum na http://www.metacortechs.com/.,pa mislete mu ja {to sakal veb dizajnerot da

ka`e.

106

FinaleFinale

Matriks so svojot originalen pristap i `anrovskata inovacija vo na~inot na

raska`uvaweto, doa|a do svojot klimaks vo Revolucii, koj iako e kli{e - finalna

borba pome|u dobroto i zloto, sepak sodr`i tolkavi epski razmeri {to nalikuva na

Armagedonot - finalnata borba, mnogu pati neuspe{no prenesena na filmskoto

platno. Interaktivno vnesuvajki ja publikata vo golemoto finale izgradeno vrz

nesekojdneven globalen nastan, istovremeno prika`uvawe na celata planeta vo nulti

~as, {to pak dopolnitelno vnesuva vozbuda i originalen na~in na percepirawe na

Revolucii, osloboden od slobodoumnite i egocentri~ni kritiki na takanare~enite

de`urni esteti na filmska umetnost. Vaka publikata }e mo`e neoptovareno da go

do`ivee ekraniziranoto raspetie na nivniot junak, koj }e se `rtvuva za da go spasi

svetot. Veli~aj}i gi osnovnite premisi na ~ovekovoto postoewe: izborot - kako naj-

golem i edinstven aspekt na na{ata sloboda; `rtvata - kako eden od najus{testvenite

na~ini za spasenieto i qubovta kon bli`niot i kon svetot, e ona {to n# pravi edin-

stveni su{testva, blagosloveni, vo univerzumot. Spektakularnosta mo`e da bide i

pre~ka vo intimnoto vospriemawe na edna filmska tvorba, bidej}i lesno se otu|uva

gleda~ot od junacite koi ve}e ne gi gledame od intimen aspekt, tuku od aspekt na zaed-

ni{tvo so drugite i na nivnata nesebi~na herojska borba vo finalnata bitka, a ovoj

film e vistinski super-spektakl, neviden vo filmskata istorija. Ja imavme taa sre}a

da go gledame Matriks Revolucii vo dosega najvrvni tehni~ki podgotveni proekcii,

takanare~eni IMAKS - koi se katrakteriziraat so ogromno platno za proekcija i

fantasti~en zvu~en sistem koj dava dopolnitelna dimenzija, tolku neophodna za pot-

polno do`ivuvawe na sekoj film, patem ka`ano, ova e inajdobriot na~in za borba

protiv piraterijata: kvaliteten film, navreme donesen, vrvno reproduciran,

izvonredno!

Ona {to navistina me zaprepasti moeto li~no, postojano navra}awe na fil-

movite Matriks, e beskone~noto vrtewe na istite vo doma{ni uslovi i pre~estoto

odewe vo kino {to pak kako posledica dovede do neizbe`na bliskost so tetkicata na

kasa i ~i~koto {to kine karti na vrata, do taa mera {to i ve}e si pozdravuvame

familii i si ~estitame polo`uvawe voza~ka, se te{ime: ne se sekiraj, }e bide

poarno!, od plata li samo se `ivee?, aj se gledame utre!, ne lepi mastiki

pod sedi{tata!, cigari nadvor palete!!!…ups, toa be{e od edno drugo vreme.

Over end aut

107107