mathilde uiterwijk worm check hond kat opleiding …...• risico‐honden/katten herkennen •...

31‐10‐2018

1

DierenartsVeterinair microbioloog in opleiding

Mathilde Uiterwijk

2003‐2005: gezelschapsdierenartsenpraktijk

2005‐2008: Helicon MBO paraveterinair

2008 ‐ 2016: Klinische Infectiologie, Infectieziekten & Immunologie (VMDC), Faculteit Diergeneeskunde

≥ 2016: Zoönosen & Omgevingsmicrobiologie, Centrum Infectieziektenbestrijding (Cib), RIVM

Fecesonderzoek hond & kat Najaarsdag 2018 M. Uiterwijk Deel II1

WORM‐CHECK hond & katDeel II Paraveterinairen

Vragen? [email protected] [email protected]

Waarom wormencheck hond en kat?

2 03‐11‐2018 Fecesonderzoek hond & kat Najaarsdag 2018 M. Uiterwijk

Door niet overmatig en onnodig te ontwormen treedt minder snel resistentie‐ontwikkeling op

Geen onnodige belasting voor het milieu

Geen onnodig gebruik diergeneesmiddelen

Theoretische achtergronden → Deel I

• Preventief / blind ontwormen versus wormencheck

• Risico‐honden/katten herkennen

• Onderbouwd adviseren

• Achtergrond informatie → levenscyclus

Doelstelling Wormencheck Deel II • Eigenschappen van de testen → test kiezen

• Uitvoer

• Om rekening mee te houden

• Goede websites en boeken voor meer info

3 Fecesonderzoek hond & kat Najaarsdag 2018 M. Uiterwijk Deel II

31‐10‐2018

2

Welke test kiezen?Doel?

1. Check→ zi en er wormeieren in? Moet de volwassen hond/kat ontwormd worden?

2. Diagnostiek → is het dier ziek geworden door een parasiet?

3. Monitoring→ hoeveel wormeieren zitten erin? (schapen, paarden etc): tellen

Welke parasieten verwacht je / zoek je naar?

1. Zitten er eieren in de ontlasting? (of oöcysten en/of cysten)

2. Zitten er larven in de ontlasting? (longwormen, hartworm Angiostrongylus)

3. Zitten er trophozoïeten in de ontlasting? (Giardia, Tritrichomonas)


www.parasietenwijzer.nl

Uiterwijk M. et al (2017) Tritrichomonas foetus bij de kat, TvDmaartVan Noort R. et al (2015) Giardia, deel I & deel II, TvD juli en aug

Beide via https://www.uu.nl/onderzoek/veterinair‐microbiologisch‐diagnostisch‐centrum/ziektekundige‐informatie

Worm check, welke test kiezen?

TEST EIGENSCHAPPEN:

1. Sensitiviteit = gevoeligheid van de test = trefkans = kans op fout‐negatieve uitslag

→ als er iets inzit, wat is dan de kans dat ik het vind?

2. Specificiteit = kans op fout‐positieve uitslag

→ als er niets inzit, wat is dan de kans dat ik ook niets vind?


Meest betrouwbare uitslag → test die meest sensi ef en meest specifiek is

Mede afhankelijk van je kennis & ervaring!

Een test die 100% sensitief en 100% specifiek is bestaat niet!

rivm.nl/Onderwerpen/B/Bevolkingsonderzoeken_en_screeningen/Screening_de_theorie/Uitslagen_en_testeigenschappen

Specificiteit parasitair fecesonderzoek = onderscheid kunnen maken tussen parasieten (eieren, cysten, oöcysten, larven etc)of ‘troep’ (iets plantaardigs zoals pollen, stuifmeelkorrels, plantenharen, cellen, of vrij‐levende larven,

schimmelsporen, mijteneieren, luchtbellen etc)

plantenhaar

stuifmeelkorrel

poleieren

plantencellen

ei

stuifmeelkorrelsschimmelsporen

stuifmeelkorrels

schimmelsporestuifmeelkorrelvrijlevende larve mijteneiFecesonderzoek hond & kat Najaarsdag 2018 M. Uiterwijk Deel II6

luchtbellen

31‐10‐2018

3

Welke testen voor wormcheck?

Microscopie1. Natief2. Flotatiea. Passieve flotatie b. CSFc. Mini Flotac

IDEXX PetChek™ IP


Voordelen Nadelen

Zeer snel Zéér ongevoelig (sensitiviteit ↓↓)

Heel makkelijk te prepareren, geen centrifuge e.d. nodig

Zit relatief veel ‘troep’ in → bemoeilijkt zoeken & determineren (specificiteit ↓); moeilijk te interpreteren

Trophozoïeten leven nog (mits feces vers is; nog warm)

Als je niets vindt, moet je alsnog een andere methode gaan gebruiken!

Te gebruiken als:

Eerste & snelle screening

Je verwacht dat er veel parasieten(‐eieren, ‐(oö)cysten) in zitten

Om eventueel aanwezige bewegende trophozoïeten te vinden

Er maar heel weinig ontlasting beschikbaar is

Microscopie: 1. Natief preparaat


Menginfectie?

Microscopie; 2. Flotatie

Eieren en (oö)cysten gaan drijven

door gebruik flotatie‐vloeistof

= vloeistof met hogere dichtheid

(soortelijk gewicht = s.g.) dan water

Doel:

‐ Sensitiviteit verhogen

‐ Kwijtraken meeste ‘troep’ (specificiteit verhogen)


Dode zee

31‐10‐2018

4

Microscopie; 2. Flotatie


Flotatie vloeistoffen:

Magnesiumsulfaat (Fasol®) s.g.= 1.32 g/cm³

Natriumnitraat (Ovassay Plus®) s.g.= 1.2 – 1.33 g/cm³

(zinksulfaat s.g.= 1.18 g/cm³)

Verzadigd zout oplossing (s.g.= 1.18‐ 1.20 g/cm³) 400 gram NaCL1 l kraanwater

Sucrose oplossing (s.g. = 1.27 – 1.30 g/cm³) 1.300‐1.600 gram suiker 1 l kraanwater

Zware eieren →vloeistof met hoge s.g. gebruiken

Zware eieren:‐ Fasciola‐ Trichuris‐ Capillaria

Microscopie: 2a. passieve flotatie


Voordelen Nadelen

Snel Ongevoelig (sensitiviteit ↓)

Makkelijk Zit nog steeds relatief veel ‘troep’ in → bemoeilijkt zoeken & determineren (specificiteit ↓); moeilijk te interpreteren

Wat sensitiever dan natief preparaat Als je niets vindt, moet je alsnog een andere methode gaan gebruiken!

Te gebruiken als:

Eerste & snelle screening

Je verwacht dat er veel parasieten(‐eieren, ‐(oö)cysten) in zitten

Menginfectie?

Microscopie: 2b.centrifuge sedimentatie flotatie (CSF)


31‐10‐2018

5

Resultaten onderzoeksstage C. Palmbergen

Type eieren &(oö)cysten

CSF Passieve flotatie

Toxocara canisT. cati

++ +

Strongylus type eieren

++ +

Giardiaintestinalis

++ ‐

Cysto‐isosporaspp.

++ +

passieve flotatie ongevoelig CSF veel gevoeliger


Microscopie: 2b centrifuge sedimentatie flotatie (CSF)


3‐5 gram


Voordelen Nadelen

Meest sensitieve microscopische methode Duurt langer om te prepareren

Relatief weinig ‘troep’ → meest specifieke microscopische methode

Centrifuge (idealiter: rechtstandig) nodig

Te gebruiken indien:

Je de meeste zekerheid wilt hebben dat je niets mist

Je een methode wilt waarbij de meeste ‘troep’ eruit wordt gehaald

Microscopie: 2b centrifuge sedimentatie flotatie (CSF)

31‐10‐2018

6


2c. Mini‐FLOTAC

http://www.parassitologia.unina.it/flotac/fill‐flotac/how‐to‐get/?lang=en


Type eieren &(oö)cysten

CSF Passieve flotatie Mini Flotac

ToxocaracanisT. cati

++ + ++

Strongylustype eieren

++ + ++

Giardiaintestinalis

++ ‐ ‐

Cysto‐isospora spp.

++ + ++

Mini‐Flotac even gevoelig als CSFMaar, Giardia cysten worden gemist(net zoals bij passieve flotatie)

Resultaten onderzoeksstage C. Palmbergen


2c. Mini‐Flotac

Voordelen Nadelen

(ongeveer) Even sensitief als CSF Aanschaf

Kwantitatief (hoeveel zit er in?) dus ook te gebruiken als alternatief voor de McMaster

40x vergroting is niet te gebruiken (mat plastic) → specificiteit lager dan CSF

Zonder centrifuge te gebruiken 40x vergroting is niet te gebruiken → kleine parasieten (‐ cysten van Giardia bv.) zijn niet vindbaar

Te gebruiken indien:

Je eenzelfde methode voor gezelschapsdieren en landbouwhuisdieren/paard wilt voor mestonderzoek

Er geen (rechtstandige) centrifuge is in de praktijk

Je realiseert dat Giardia e.d. niet gevonden kunnen worden

31‐10‐2018

7

Hoe haal je de hoogst mogelijke sensitiviteit?


Zoeken bij 10 x 10Ook af en toe met 40 x 10

Gebruik een GOEDE microscoop!

1. Kies de meest gevoelige (= sensitieve) test2. Voer die goed & nauwkeurig uit3. Bekijk het preparaat onder de microscoop grondig & volledig

Hoe haal je de hoogst mogelijke specificiteit?

1. Gebruik een methode waarbij je zoveel mogelijk ‘troep’ kwijtraakt

2. Draai als je iets ziet 40 x 10 voor

3. Beoordeel op:a. grootteb. vormc. wandi. dikteii. structuuriii. uiteinden

d. inhoud


Zoeken bij 10 x 10Beoordelen bij 40 x 10

Gebruik een GOEDE microscoop!

Beoordeel macroscopisch de ontlasting (feces) op…

• Consistentie = stevigheid, de vorm, de kleur, de geur van ontlasting (normaal of afwijkend voor de diersoort?)

• Aanwezigheid van hele wormen, delen van wormen→ bijvoorbeeld lintwormen (segmenten), spoelwormen

Let ook op wat er in de zeef achterblijft (segmenten bijvoorbeeld)


31‐10‐2018

8

22

Bedenk dat honden van alles uit de omgeving eten & drinken ‐ Bv. 50% eet ontlasting (coprofagie)

Fecesonderzoek hond & kat Najaarsdag 2018 M. Uiterwijk Deel II

En, eten van prooidieren(predatie)…

In ontlasting en prooidieren kunnen (niet rijpe) eieren & oöcysten zitten!

Het opeten van ontlasting en prooidieren met (niet rijpe) eieren & oöcystenleidt NIET tot een infectie (want, niet rijp),

maar wel tot PASSAGE in de feces

Wat zit er dan in de ontlasting

van de hond/kat die

je gecheckt hebt??

Is dat een ‘eigen’ infectie??


Op dat moment weet je dat niet (100% zeker)….

Spoelwormeieren (foto KLIF)

Laat de eigenaar de hond voorafgaand aan het ontlastingsonderzoek 3 dagen geen poep/troep eten, niet onaangelijnd uitlaten, of zonder toezicht struinen (erf, tuin)

En de kat binnen (…)


Onderscheid eigen infectie of passage

31‐10‐2018

9


In verse feces

• Verwacht je verse eieren/oöcysten

Dus, nog niet geëmbryoneerd of gesporuleerd

• Zijn ze wel verder ontwikkeld, dan weet je datDe ontlasting oud isHet dier iets heeft gegeten waar de verder ontwikkelde eieren/oöcysten inzaten (passage)

Onderscheid eigen infectie of passage

In verse feces


Parasiet Proces Vers Niet vers/gerijpt

Spoelwormen Eieren embryoneren → na aantal delingen ontwikkeld zich een larve

Coccidose(Cysto‐isospora of Eimeria)

Oöcystensporuleren

Zweepworm Eieren embryoneren → er ontwikkeld zich een larve

Aantal voorbeelden

IDEXX PetChek™ IP

• Gebaseerd op biomarkers, die geproduceerd worden door de wormen die in de darmen zitten

• Ook als er nog geen ei‐uitscheiding is

Aankoop bij dierenarts, monstername doet eigenaar, resultaat alleen naar dierenarts

• Aangetoond kan worden, op groepsniveau:

oSpoelwormen (Toxocara, Toxascaris leonina and Baylisascaris)

oHaakwormen (Ancylostoma en Uncinaria stenocephala)

oZweepwormen (Trichuris vulpis)

oOok zit Giardia in het pakket


31‐10‐2018

10


Voordelen Nadelen

Gevoelige & specifieke methode Giardia diagnostiek zit er standaard bij → gevaar voor over‐diagnostiek.Wat doe je met een positieve uitslag bij een gezond dier? (therapie bij symptoomloze dragers wordt NIET geadviseerd)

Wormen kunnen aangetoond worden als er (nog) geen eieren zijn → toont ook wormen aan binnen de prepatent periode

Geeft idee van volledigheid, maar niet alle parasieten zitten in het pakket (geen lintwormen bijvoorbeeld)

Zou niet positief testen op passage‐eieren (coprofagie/predatie)(maar, onbekend is of dat ook geldt voor opname van veel eieren….)

Geeft een uitslag + of ‐, maakt geen onderscheid tussen lichte of (zeer) zware infecties

Framed alleen maar voordelen te hebben ten opzichte van de microscopische testen → gee een vertekend beeld van de eigen kwaliteiten en geeft negatief beeld over andere testen

Te gebruiken:

Als goede ondersteuning van checken op wormen (i.p.v. blind ontwormen), mits de nadelen ook meegewogen worden

IDEXX PetChek™ IP

https://www.idexx.eu/globalassets/documents/diagnostic‐updates/bene/du‐nr‐4‐‐‐petchek‐ip.pdf

Voor meer info

• De verdere dia’s

• Deel I

• Vraag? Mail!


esccap.eu

wormbestrijding.nl

Achtergrond informatie

Welke parasieten kun je bij onze honden & katten in de feces vinden?

1. Helminthen (wormen)

2. Protozoa (ééncelligen)


31‐10‐2018

11

Toxocara canisSpoelwormen

Toxascaris leonina

Ancylostoma caninum*Haakwormen

Uncinaria stenocephala

Trichuris vulpis Zweepworm

Spirocerca lupi* Maagworm

Capillaria plica Blaasworm(urineblaas)

Crenosoma vulpisLongwormen

Oslerus syn. Filaroides spp.

Angiostrongylus vasorum**Hartwormen

Dirofilaria immitis*

Dirofilaria repens Subcutane worm

Thelazia callipaeda Conjunctivaal worm


1. Nem

atoden of rondworm

en1. Nem

atoden of rondworm

en

* Niet (waarschijnlijk) in Nederland** plaats gebonden

Dipylidium caninum

Lintwormen

Taenia ovis

T. hydatigena

T. pisiformis

T. multiceps

T. serialis

Echinococcus granulosus*

E. multilocularis**

Mesocestoides lineatus*



1. Cestoden

of lin

tworm

en1. Cestoden

of lin

tworm

en

Cysto-isospora spp.

Coccidiën

Cryptosporidium spp.

Sarcocystis spp.

Hammondia heydorni

Neospora caninum

Giardia duodenalisFlagellaat

2. P

rotozo

a of éé

nce

llige parasieten

2. P

rotozo

a of éé

nce

llige parasieten


31‐10‐2018

12

Toxocara catiSpoelwormen

Toxascaris leonina

Ancylostoma tubaeforme Haakworm

Ollulanus tricuspis Maagworm

Aelurostrongylus abstrusus**Longworm

Capillaria aerophila

Dirofilaria immitis* Hartworm

Dirofilaria repens Subcutane worm

Thelazia callipaeda Conjunctivaalworm


1. Nem

atoden of rondworm

en1. Nem

atoden of rondworm

en


Dipylidium caninum

Lintwormen

T. pisiformis

E. multilocularis**

Mesocestoides lineatus*

1. Cestoden

of lin

tworm

en1. Cestoden

of lin

tworm

en



Cysto-isospora spp.

Coccidiën

Cryptosporidium spp.

Sarcocystis spp.

Besnoita spp.

Hammondia hammondi

Toxoplasma gondii

Giardia duodenalis

FlagellatenTritrichomonas foetus

2. P

rotozo

a of éé

nce

llige parasieten

2. P

rotozo

a of éé

nce

llige parasieten


31‐10‐2018

13

Ontlastingsmonster & microscopie

• Bak om feces in te mengen met water

• Roerstaaf

• Zeef

• Water

• Flotatievloeistof



Microscopisch onderzoek: determineren van eieren/(oö)cysten

Beoordeel op:a. grootteb. vormc. wandi. dikteii. structuuriii. uiteinden

d. inhoud


31‐10‐2018

14

Grootte

1. Relatieve grootte meten/ervaring/vergelijken

opmeten referentie gids (atlas)

relatief eigen referentiekader vormen

Bijvoorbeeld:– Groot: Dipylidium eipakketjes

– Middelgroot: Toxocara, Toxascaris, haakwormeieren, Trichuris en Capillaria

– Klein: Taenia, Cysto‐isospora enGiardia


Grootte

Fecesonderzoek hond & kat Najaarsdag 2018 M. Uiterwijk Deel II

10 x 10

aanwijsnaald

klein

middelgroot

groot

Of, niet/nauwelijks te zien bij 10x10: klein

Vergelijken met de dikte van de aanwijsnaald (microscoop)

41

Vergelijk de onderlinge groottes


31‐10‐2018

15

Vorm

• Rond

• Rond‐ovaal

• Ovaal

• Veelvormig


Dikte Structuur Uiteinden

• Dik of dun

• Glad of structuur

• Uiteinden:

– Poolprop(pen)

– Operculum

– Micropyle

Wand


Inhoud

• Amorf

• Morula larve

• Zygote delingsfiguren larve

• Larve

• Hexacant embryo

• “pootjes” ????

* In vers ei/oöcyste


31‐10‐2018

16

Kleur

• Oöcysten vaak pastel blauw, lila, roze


Kijk op verschillende “hoogtes” in het preparaat!

• Giardia?


Determineren

Diersoort Parasiet of type ei * Kenmerken van het ei of de (oö)cyst

relatievegrootte

vormwanddikte en structuurbv. operculum, poolproppen

inhoud


31‐10‐2018

17

Dier soort Parasiet of type ei Kenmerken van het ei of de (oö)cyst

vormrelatievegrootte

Inhoud*wanddikte en structuurbv. operculum, poolproppen …

Hond/katRond /

rond ovaalMiddelgroot Amorf/Zygote

Dikke, ruwe wand met “schubben” / putjes

* In vers ei





Hond/katRond /

rond ovaalMiddelgroot Amorf/Zygote

Dikke, gladde wand, geschubtaan de binnenkant

* In vers ei



vorm relatieve grootte inhoudwanddikte en structuurbv. operculum, poolproppen …

Hond/kat ovaal middelgroot amorf/zygote

dikke wand, twee poolproppen aan uiteindes; niet recht ten opzichte van elkaar

* In vers eiFecesonderzoek hond & kat Najaarsdag 2018 M. Uiterwijk Deel II51

31‐10‐2018

18

Diersoort

Parasiet of type ei

Kenmerken van het ei of de (oö)cyst



Hond ovaal middelgroot amorf/zygote

dikke wand, twee poolproppen aan uiteindes; recht ten opzichte van elkaar (in rechte lijn)

* In vers ei


Taenia / Echinococcus

Diersoort

Parasiet of type ei



inhoudwanddikte en structuurbv. operculum, poolproppen …

Hond/kat

rond klein hexacanthembryo

radiaire streping van de wand


Cysto‐isospora (coccidiose)

Diersoort

Parasiet of type ei



inhoudwanddikte en structuurbv. operculum, poolproppen …

Hond/kat

rond/ovaal

klein 1 rondje (indien nog niet gesporuleerd = nog niet rijp). Wel gesporuleerd: 2 rondjes

glad, dik


31‐10‐2018

19

Oöcysten

• In verse feces: ongesporuleerd. Het verschil tussen een hond/kat‐eigen infectie (Cysto‐isospora) of niet (Eimeria) is dan moeilijk te zien.

• In de omgeving: sporuleren (‘rijpen’)

• Dan het verschil te zien tussen Cysto‐isospora (hond, kat) of Eimeria (schaap, kip etc.)


Cysto‐isospora/Isospora

Eimeria

mathilde uiterwijk worm check hond kat opleiding …...• risico‐honden/katten herkennen •...

Documents