master plan srebrenica drina euroregion srebrenica drina euroregion srb version.pdf · najčešće...
TRANSCRIPT
P a g e | 1
MASTER PLAN
SREBRENICA DRINA EUROREGION
P a g e | 2
Sadržaj
1. Polazne osnove ..................................................................................................................................... 3
1.1. Članovi Projektnog tima i njihovi zadaci ....................................................................................... 3
2. Analiza aktuelnog stanja ....................................................................................................................... 4
2.1. Opšte informacije .......................................................................................................................... 4
2.2. Reljef ............................................................................................................................................. 6
2.3. Pristup odredištu ........................................................................................................................... 7
2.4. SWOT analiza ................................................................................................................................ 9
3. Turistički potencijali Srebrenica Drina Euroregion ............................................................................. 11
3.1. Opšte informacije ........................................................................................................................ 11
3.2. SWOT analiza .............................................................................................................................. 34
4. Ekonomski aspekti Srebrenica Drina Euroregion ................................................................................ 35
4.1. Opšti podaci ................................................................................................................................ 35
4.2. Poljoprivreda i prerađivačka industrija ....................................................................................... 38
4.3. Rudarstvo i potencijali za unapređenje grane ............................................................................ 47
4.4. Drvna industrija ........................................................................................................................... 53
5. Zaključak.............................................................................................................................................. 58
P a g e | 3
1. Polazne osnove
Cilj Master plana jeste da objektivno i stručno prikaže turističke, ekonomske i konkurentske
mogućnosti Srebrenica Drina Euroregion. BiH se sve više otvara ka direktnim investicijama u
funkciji smanjenja dispariteta regionalnog razvoja. U tom kontekstu Srebrenica Drina
Euroregion obiluje kako turističkim, tako i ostalim potencijalima u različitim sektorima privrede
kao što je: rudarstvo, drvna industrija, poljoprivreda, mlečena industrija, turizam i svakako
banjski turizam čija je okosnica banja Guber.
1.1. Članovi Projektnog tima i njihovi zadaci
❖ EU Mission Sarajevo europa.ba
❖ UNDP Sarajevo www.ba.undp.org
❖ TUW Technical University Wien https://www.tuwien.ac.at
❖ AIT Austrian Institute of Technology https://www.ait.ac.at
❖ ISD Institute for Structured Development
❖ Republika Srpska https://www.republikasrpska.net/
❖ Federacija BiH
❖ BiH Region
❖ Bauern helfen Bauern - http://www.bhb-sbg.at/
P a g e | 4
2. Analiza aktuelnog stanja
2.1. Opšte informacije
Euroregija Srebrenica obuhvata teorijotrije sledećih opština
CORE CITIES
Naziv grada Logo Web Page
Srebrenica
www.srebrenica.gov.ba
Bratunac
www.opstinabratunac.com
Milići
www.opstinamilici.org
PARTNER CITIES
Zvornik
www.opstina-zvornik.org
Vlasenica
www.opstina-vlasenica.org
P a g e | 5
Višegrad
www.opstinavisegrad.com
Kanton Goražde
www.bpkg.gov.ba
Bajina Bašta
www.bajinabasta.rs
Ljubovija
www.ljubovija.rs
Srebrenica Drina Euroregion nalazi se u najvećem dijelu istočno bosanosko podrinjske regije
koja se na sjeveru graniči sa Dobojsko bijeljinskom regijom, na jugu sa Fočanskom regijom, na
zapadu sa Federacijom BiH, a na istoku sa Srbijom. Strateški i geografska prednost regiona
svakako čini rijeka Drina i planina Jahorina. Takođe, Srebrenica Drina Euroregion, pre svega
Opština Srebrenica predstavlja raskrsnicu i vezu između Republike Srpske i Srbije i proteže se na
ukupnoj površini od 3,15 Ha
✓ Srebrenica 533,4 km2
✓ Milići 285 km2
✓ Zvornik 372 km2
✓ Vlasenica 234 km2
✓ Višegrad 448 km2
✓ Kanton Goražde 252 km2
✓ Bajina Bašta 673 km2 ✓ Ljubovija 356 km2
P a g e | 6
2.2. Reljef
Prije svega sastoji se od planisnkih venaca Javor, Jahorina i nizijskih dijelova oko rijeke Drine.
Klima je zbog izražene vertikalne konfiguracije reljefa povoljna i umereno kontinentalna, mogu
se izdvojiti dva klimatska tipa: umjereno – kontinentalni u nižem dijelu i subplaninski u višem
dijelu. Umjereno – kontitnentalni dio odlikuju umjereno topla leta i umjereno hladne zime.
Srednja julska temperatura vazduha kreće se oko 18°C, a najniža temperatura vazduha oko -
15°C. Najniži dijelovi reljefa nalaze se u dolini rijeke Drine (oko 300 m.n.v.), a najviši u
jugozapadnom dijelu opštine Srebrenica preko 1500 m.n.v. (Orlov kamen 1517 m.n.v.). Gradsko
naselje nalazi se u dolini riječice Križevica na 448 m.n.v. Okružuju ga planinski masivi Sušice.
Osnovna hidrografska karakteristika
Srebrenice je blizina rijeke Drine i
akumulacionog veštačkog jezera
Perućac na kome je izgrađena
hidrocentrala. Površina jezera Perućac
iznosi 12,4 km2, dužina 56 km, najveća
dubina 70 m, a nadmorska visina 290 m.
Ovo jezero predstavlja značajan
hidroenergetski potencijal regije
Srebrenica Drina Euroregion. Pored
toga, na ovom području nalazi se i niz
manjih rijeka i vodotoka kao što su
Jadar, Križevica, Potočarska reka,
Pusmulićka rijeka i druge.
Klima je umjereno-kontinentalna,
odlikuje se dugim i toplim ljtom i
hladnom zimom. Prosečna godišnja
temparatura je 16 stepeni celzijusa, od
čega je januar najhladniji mjesec u
godini sa prosječnom temperaturom od
1-2 C, a jul najtopliji mesec u godini sa
prosječnom temperaturom od 24 C.
Prosečne godišnje padavine iznose 1000
ml/m2. Najčešće padavine su u jesen i
proleće.
P a g e | 7
2.3. Pristup odredištu
Do Srebrenica Drina Euroregion može se stići
✓ vazdušnim saobraćajem od aeordroma Sarajevo, od čega se drumskim saobraćajem može
stići do bilo koje destinacije u okviru regije,
✓ u bliskoj budućnosti novim autoputem Beograd Sarajevo,
✓ drumskim saobraćajem i
✓ putem železnice
• Srebrenica – Sarajevo 160 km
• Srebrenica – Tuzla 110 km
• Srebrenica – Bijeljina 110 km
• Srebrenica – Beograd 210 km
• Srebrenica – Zagreb 450 km
P a g e | 8
P a g e | 9
2.4. SWOT analiza
2.3.1. Analiza prednosti
✓ 20,000 ha poljoprivrednog zemljišta;
✓ visoko učešće šuma i šumskih zemljišta, sa značajnijim udjelom visokih šuma;
✓ energetski potencijal Zelenog Jadra i Drine;
✓ velika ležišta boksita, olova i cinka;
✓ značajna ležišta kvarcnog pijeska, ukrasnog kamena;
✓ mineralne vode "Crni Guber";
✓ mogućnost izgradnje mini hidroelektrane na Zelenom Jadru na samoj granici opština
Milići i Srebrenica;
✓ dobar kvalitet vode riječnih tokova;
✓ prirode ljepote planine Sušice i kanjona Drine (botanički rezervati Pančićeve omorike,
spomenici prirode) i
✓ kulturno - istorijski spomenici.
2.3.2. Analiza slabosti - mogućnosti za investitore
✓ slabiji kvalitet poljoprivrednog zemljišta;
✓ stanovništvo u fazi demografske starosti;
✓ depopulacija seoskih naselja;
✓ lošija obrazovna struktura:
✓ loš kvalitet stambenog fonda;
✓ niska gustina putne mreže više kategorije i nizak stepen motorizacije;
✓ nerazvijenost kanalizacionih sistema izvan urbanog područja Srebrenice;
✓ nepostojanje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda;
✓ nedostatak radnih mijesta i povećan broj nezaposlenih;
✓ nepostojanje sanitarne deponije otpada;
✓ nepostojanje monitoringa komponenti životne sredine (voda, tlo, vazduh, buka);
✓ nepostojanje turističkih objekata;
2.3.3. Analiza mogućnosti
✓ investicije za pošumljavanje na područjima sa jakom erozijom;
✓ investicije za formiranje ribnjaka;
✓ prekogranična saradnja sa Srbijom (korišćenje sredstava iz prekograničnih programa sa
Srbijom i sredstava iz fonda IPA);
✓ perspektive razvoja turizma zasnovane na prirodnim potencijalima (planinski turizam,
banja) i prirodnim vrijednostima (lovni, ribolovni turizam, turizam na vodama);
✓ perspektive razvoja seoskog, eko i kulturnog turizma;
P a g e | 10
✓ ulaganje u sistem otpadnih voda,
✓ ulaganje u digitalizaciju monitoringa šumskih potencijala,
✓ ulaganje u deponiju,
✓ povećanje stepena digitalizacije javne uprave i
✓ izgradnja alternativnog aeorodroma.
2.3.4. Analiza opasnosti/ograničenja
✓ politička nestabilnost, česte promene upravnih struktura;
✓ nedostatak finansijskih sredstava;
✓ nedostatak edukacije stanovništva i nizak nivo ekološke svijesti;
✓ rizik rušenja brane deponije jalovine rudnika olova i cinka "Sase" (crna ekološka tačka
RS);
✓ šumski požari;
✓ multietnička zajednica
✓ migracija stanovništva
✓ elementarne nepogode, klizišta, poplave, požari i sl.
P a g e | 11
3. Turistički potencijali Srebrenica Drina Euroregion
3.1. Opšte informacije
Što se tiče turističkog sektora u Republici Srpskoj postoje dvije ključne institucije koje se bave
turističkom industrijom:
Prva je Ministarstvo za trgovinu i turizam i njegovo pojedinačno odjeljenja unutar lokalnih
vlada koja su pravno i administrativno odgovorna za sektor (zakoni, inspekcije, porezi, itd.). Na
ovom nivou nismo naišli na značajnije turističke razvojne inicijative, niti institucije koje bi bile
odgovorne za razvoj programa konkurencije i investicionih podsticaja. Što se tiče Srebrenica
Drina Euroregion nadležene su turističke organizacije na nivou gradova: Srebrenica, Bajina
Bašta, Viešgrad i drugo.
Regulativa koja se odnosi na organizaciju turizma je slijedeća:
✓ Zakon o turizmu ("Službeni Glasnik Republike Srpske", broj 55/03, 63/07)
✓ Zakon o boravišnoj taksi ("Službeni Glasnik Republike Srpske", broj 118/05)
✓ Zakon o ugostiteljstvu ("Službeni Glasnik Republike Srpske", broj 03/04, 37/06, 63/07)
Druga je Turistička organizacija Republike Srpske, koja podstiče osnivanje turističkih
organizacija na nivou opština Republike Srpske. Turistička organizacija Republike Srpske
finansira se od prihoda prikupljenih od boravišne takse (30% od prikupljenih sredstava) i iz
budžeta Republike Srpske. U skladu sa međunarodnom praksom, uloga države na razvoj
destinacije koja je tek u pionirskoj fazi, mora biti proaktivna. Ovo je iz dva razloga:
P a g e | 12
✓ Republika Srpska ima formalno ovlašćenje za bavljenje procesom privatizacije i
eventualnim programima finansijskih olakšica za buduće investicije;
✓ Takođe ima ovlašćenja da pogura sveukupnu legislativu oblasti koja je pod velikim
pritiskom malih individualnih investitora i onih koji traže nekretnine.
Specifični i raznovrsni mineralni izvori, planinski pejzaži, povoljna klima, raznovrstan biljni i
životinjski svet, rijeke Drina i Jadar, omogućavaju različite vrste turističke djelatnosti:
❖ banjsko-zdravstveni turizam,
❖ sportsko-rekreativni turizam,
❖ izletnički turizam, lovni turizam i
❖ ribolovni turizam.
Turizam i ekološki zdravo okruženje
(vode jezera Perućac, prirodni krajolici
Sušice, ski centar „Bukova glava
“Komemorijalni turizam-Memorijalni
centar Potočari), Kulturno istorijska
nasleđa, banjski turizam i eksploatacija
lekovite-mineralne vode (Gerijatrijska
bolnica, Banja Guber) predstavljaju
okosnicu turističkih potencijala
Srebrenica Drina Euroregija.
Ljekovite vode su osnova razvoja turizma, a posebno banjskog. Regija raspolaže prirodnim
bogatstvima i ljepotom koja čine značajan deo turističkih potencijala. Karakterišu je brdsko-
planinski reljef, povoljni klimatski uslovi, raznovrsna flora i fauna, izuzetni potencijali iz oblasti
lova i ribolova, i to što je ekološki čista sredina.
Regija je bogata prirodnim i kulturno-istorijskim nasleđem, i to:
P a g e | 13
• Jezero Perućac,
• Rijeka, nacionalni park i kanjon Drine,
• Ljekoviti izvori Gubera,
• Lovište i nacionalni park “Sušica“;
• Rezervati prirode,
• Stari gradovi: Srebrenik, Klotjevac, Đurđevac, Šubin, Kličevac,
• Arheološka nalazišta,
• Kulturno- sportske i zabavne manifestacije: Regionalni park "Jadar - Drinjača -
Zvorničko jezero" - dio banja "Guber, prostor zvan "Ljekobilje" i Zeleni Jadar, vrelo i
obale.
• REZERVATI ( "Strugovi", Pančićeva omorika - Drina, "Pliština", Pančićeva omorika -
Drina, "Crni vrh", Pančićeva omorika - Drina, "Mećavni do", Pančićeva omorika - Drina,
"Gradina", Pančićeva omorika - Drina, i drugi.
• SPOMENICI PRIRODE: "Zaradovina", "Motke - kućišta", stablo omorike, "Velika
voda", zvori u Klotjevcu, "Klotjevac", stablo crnog bora, "Kudret voda", saški hodnik.
Većina gore navedenih turističkih resursa su još uvijek na nivou neiskorištenih potencijala ili
samo djelimično iskorištenih. Najviše posjetilaca tokom godine posjeti Memorijalni centar
Potočari – Srebrenica, a mnogi od njih posjete i grad, odnosno turističku ponudu u gradu.
Na području opštine Srebrenica registrovano je
preko 400 izvora pitke vode, a koji se ulijevaju
u riječna korita Drine, Križevice, Jadra,
Grabovička Rijeka, Bujakovića Rijeka. U
vrijeme dugotrajnih suša veći dio izvorišta
oscilira sa izdašnošću. Veći broj izvorišta se
koriste za snabdjevanje vodom lokalnog
stanovništva. Izvorišta pitke vode, koja se
koriste za vodosnabdijevanje, osim Zelenog
Jadra i Bujakovića Potoka.
Turistički potencijali, prirodno i kulturno-istorijsko naslijeđe (Drina i Zvorničko jezero,
srednjovjekovna tvrđava Đurđev grad, rimski kamenolomi Dardagani, most kralja Petra I
Karađorđevića, banjski turizam u Vitiničkom Kiseljaku i eksploatacija mineralne vode u
Kozluku).
U Zvorniku se održava veliki broj manifestacija koje značajno upotpunjuju turističku ponudu
ovog grada i doprinose sadržajnijem boravku posjetilaca. Brojni kulturni, sportski, vjerski,
zabavni i drugi događaji čine grad „živim“ tokom cijele godine. Najviše posjetilaca tokom
godine posjeti manifestaciju Zvorničko ljeto koja se održava u periodu od 02. do 08. avgusta.
Ovu manifestaciju, koja je uvrštena u turističku ponudu BiH, posjeti više hiljada posjetilaca i to
ne samo sugrađana nego i posjetilaca iz susjednih opština BiH i Srbije, kao i turista koji borave u
Zvorniku u toku manifestacije. Kada se radi o promociji etno-gastronomskih vrijednosti ovog
prostora, mogu se izdvojiti sledeći događaji:
P a g e | 14
Kalendar događaja
MESEC DOGAĐAJ
JANUAR Svetosavska nedelja sa svetosavskim
balom
MAJ
Zlatne ruke Zvornika
http://zvornikturizam.org/v2/bs/rooms
/zlatne-ruke-zvornika/
Gastro susreti
Zvorničke džipijade1
JUL Državnog prvenstva u kajaku i kanuu
na mirnim vodama
Vidovdanski sabor
JUN Kaimijini dani2
AVGUST
Drinska regata
Konferencija beba
Festival dječijeg folklora
NOVEMBAR DRISAMA fest 3
1 https://www.youtube.com/watch?v=D-h12ovzw5g 2 https://www.youtube.com/watch?v=nNCcqOHj7kE
http://zvornikturizam.org/v2/bs/rooms/kaimijini-dani/ 3 https://www.youtube.com/watch?v=D-h12ovzw5g
P a g e | 15
Banjsko-zdravstveni turizam
Banjsko-zdravstveni turizam ima dugu tradiciju još prije Rimljana, za lečenje kožnih oboljenja.
Na bazi prvih naučnih istraživanja zdravstvenih vrijednosti izvora koja su izvršili bečki ljekari i
kliničari, krajem 19-og vijeka. Austrougarska firma “Henrik mattoni” je uradila prvu kaptažu i
počela sa eksploatacijom i flaširanjem (300 g), kao lijek za klinike u Beogradu, Sarajevu,
Zagrebu, zatim je izvožena u Veliku Britaniju, Dansku, Holandiju, Švedsku i Ameriku.
Istraživanja su potvrdila da u neposrednoj blizini Srebrenice postoji 48 izvora prirodne mineralne
željezno-arsenske vode različite jačine i hemijskog sastava. Najpoznatiji je „Crni Guber“ čija se
ljekovita svojstva upoređuju sa najčuvenijim mineralnim vodama Evrope. Voda iz Crnog Gubera
izvire na nadmorskoj visini od 560 m, protoka 300 litara/min sa konstantnom temparaturom od
13 C. Prirodna mineralna željezno-arsenska voda Guber je naučno verifikovana i u praksi
dokazana kao lijek protiv malokrvnosti. Voda Guber se pije u prirodnom stanju, a liječi:
✓ hipopromne anemije,
✓ esencijalne hipopromne anemije,
✓ hronična oboljenja kože,
✓ reumatizam zglobova i mišića,
✓ rahitis,
✓ neurovegetativne smetnje,
✓ nespecifični adneksitis,
✓ sterilitet
✓ bolesti multiple skleroze.
Istraživanja pokazuju da mineralni izvori banje “Crni guber” po svom sastavu predstavljaju
jedinstven skup minerala u optimalnom odnosu, koji podjednako djeluju kod anemičnih stanja i
nakon 10 dana pijenja, znatno se povećava broj crvenih krvnih zrnaca. Indikativna je za anemije
nastale usled velikog gubitka gvoždja, neurovegetativne smetnje, kožna i reumatska oboljenja.
Kontraindikativna je za bolesti jetre, žuči, bubrega i sve akutne zarazne bolesti. Mineralna voda
izvora “Crni guber” je po svom hemijskom sastavu željezno-arsenska, u sebi sadrži i druge važne
komponente rijetkih metala: bakar, kobalt, nikal, mangan, aluminijum, magnezijum i dr. Značaj
gvožđa se sastoji u sprečavanju anemije, aluminijum je tonik za srce i dobar je zaštitnik
stomačne sluzokože, magnezijum je koristan za dobro funkcionisanje nervnog sistema i
moždanih aktivnosti, pomaže i u dezintoksikaciji jetre, kalcijum je važan za pra vilan rad mišića,
sprečava grčenje i fizički zamor, bakar i srebro sprečavaju infekciju grla i disajnih organa.
P a g e | 16
Po hemijskoj analizi 1 kg vode sadrži:
Kationa:
Vodonika (H+) 0,0000167
Natrijuma (Na+) 0,004527
Kalijuma (K2)+ 0,005136
Kalcijuma (Ca2+) 0,01000
Magnezijuma (Mg2+) 0,003888
Stroncijuma (Sr2+) 0,0000022
Barijuma (Ba3+) 0,0002468
Aluminijuma (A1+) 0,04185
Gvozžđa (Fe22+) 0,1232
Mangana (Mn2+) 0,0008627
Cinka (Zn2 +) 0,007123
Olova (Pb2 +) 0,00004618
Bakra (Cu2+) 0,0001034
Nikla (Ni2+) 0,00001915
Kobalta (Co) 0,00003549
Aniona:
Hlora (Cl-(SO42-)
Sulfata (HAsO42-) 0,000544
Hidroarsenata (SiO22-) 0,5324
Silicijumoksida
0,008049
Temperatura vode
0,05589
Spec.težina
12 C
Odobreno br.
1,00116
Navedena kombinacija minerala, efikasno aktivira metabolizam ćelija. Mineralna banja “Crni
guber” najbolje rezultate postiže kada se njena voda koristi u prirodnom stanju u banjskom
stacionaru “Argentarija”, liječilišni tretman određuje bansjki ljekar-specijalista, i najčešće traje
21 dan. Na nivou sadašnje tehničko-zdravstvene opremljenosti stacionara”Argentarija”, može se
u liječenju primjenjivati hidroterapija, elektro- terapija, ručna masaža i oralna terapija.
U oralnoj terapiji, dnevna doza se kreće 300-400 grama, pri čemu se postižu dobri rezultati u
liječenju svih oblika anemije, bolesti krvnih sudova, stanje iscrpljenosti organizma, bazedova
bolest, nervne bolesti i dr. Tretman kupkama obavlja se u zagrijanoj vodi (32-37 °C), pri čemu
P a g e | 17
jedna kupka traje 60 minuta. Na ovaj način dobri rezultati se postižu u liječenju reumatskih
stanja, hroničnih kožnih oboljenja, katar ženskih organa i sterilitet.
Kada stacionar „Argentarija” bude potpuno opremljen u liječenju reumatskih stanja
primjenjivaće se i blatne kupke (peloidterapija), pri čemu ce banja”Crni Guber” dobiti znatno
širu afirmaciju. Ova banja svojom mineraloškom specifičnošću i reijetkošću, predstavlja
balneološku atrakciju, zbog čega uvijek ima nljansu zdravstvene vrijednosti više, u odnosu na
druge banje, među kojima se na turističkom trižištu lako prepoznaje (jedina je na prostoru
Evrope registrovana kao lijek za mnoga oboljenja). Ova banja je po svom mineralnom sastavu
jedinstvena, onda je jasno kakvaje njena uloga u banjsko-zdravstvenom turizmu.
Višegradska Banja nalazi se 5 km sjeverno od Višegrada. Smještena je u gustoj borovoj šumi na
nadmorskoj visini od 414 m. Zbog svoje nadmorske visine i prirodnog okruženja ima i
karakteristike vazdušne banje.
Termalne vode Višegradske banje imaju karakteristike radioaktivne karbonatne homeoterme,
temperature 34ºs. Osnovna ljekovita svojstva potiču od njene radioaktivnisti, čiji je nosilac radon
i njegovi produkti raspadanja. Po radioaktivnosti Višegradska banja je na prvom mjestu u Bosni i
Hercegovini, a na drugom mjestu u bivšoj Jugoslaviji. Stepen radijacije je terapijski optimalan,
P a g e | 18
bez mogućnosti kumulacije i eventualnih neželjenih efekata. Radon smanjuje bol, podiže opštu
otpornost organizma, povoljno djeluje na neke endokrine žlijezde, respiratorne i alergijske
bolesti.
Vode Višegradske banje koriste se za prevenciju i liječenje svih starosnih grupa. Voda se koristi
za liječenje reumatskih bolesti, neuroloških stanja, ortopedskih bolesti i deformiteta,
ginekoloških oboljenja, oboljenja disajnih puteva, gerijatrijskih oboljenja.
Sportsko-rekreativni turizam
Sportsko-rekreativni turizam, kao vid turističkog kretanja, savremena medicina sve više inicira u
banjskim centrima na čemu se bazira aktivan odmor savremenog čovjeka. Da bi se u Srebrenici
ovaj vid turističkih kretanja mogao u potpunosti ostvarivati, potrebno je izgraditi raznovrsne
sportsko-rekreativne sadržaje i neophodne dodatne objekte. Banjski gosti rekreaciju na
otvorenom prostoru, najčešće svode na samoinicijativne šetnje, stazom dugačkom 2 km koja
počihje od Hotela “Domavija” i završava na izvoru”Crni Guber”. Šetnja se odvija pored riječice
Crvena Rijeka koja protiče kroz pejzaž bujne šumske vegetacije; svojim žuborom i ljepotom
podstiče šetače da istraju u namjeri do kraja.
Deonica km težina Sezona
Šćepan Polje - Foča 25 km II (III)
Foča - Goražde 30 km I
Perućac - Rogačica 23 km I Drinska regata (sredina jula)
Rogačica - Ljubovija 40 km I Drinska regata (sredina jula)
Najpopularniji sprotsko rekreativni događaj je rafting Drinom i Drinska regata. Drina nastaje u
Šćepan polju od reka Tare i Pive i duga 345.9 km od kojih Bajinoj Bašti pripada 60 km. Kod
Šapca Drina se uliva u Savu i predstavlja jednu od najčistijih reka. U narodu Drina je nekada
nazivana Zelenika (po zelenoj boji vode), a u srednjem veku Drinos-ime reke upisano je i na
nastarijoj karti tvz. Pajtingerovoj tabli. Kanjon Drine čija je dubina 700-1000 m predstavlja
drugi kanjon po ovom parametru u Srbji i Crnoj Gori posle kanjona Tare (1300 m) i treći u
svijetu posle kanjona Kolorada (1800) koji se nalazi u SAD. Između Goražda i Višegrada, na
dijelu gde je akumulaciono jezero se u Drinu uliva Lim. Ukupna dužina Drine je 346 kilometara.
Za vožnju kajakom ili kanuom su interesantne leva pritoka Prača i desna pritoka Crni Rzav koji
se u Višegradu uliva u Drinu.
P a g e | 19
Park Drina Kanjon
Nekada divlja reka, uvek bogata vodom, ukroćena je i pregrađena sa tri hidroelektrane (Višegrad,
Perućac i Zvornik). Kanjon Drine je na dijelu između Višegrada i Perućca (52 km) među
najdubljim na svijetu sa dubinom između 700 i 1000 metara. Na tom dijelu Drine se nalazi
akumulaciono jezero Perućac na kome je izgrađena hidrocentrala. Površina jezera Perućac iznosi
12,4 km2, dužina 56 km, najveća dubina 70 m, a nadmorska visina 290 m. Ovo jezero predstavlja
značajan hidroenergetski potencijal opštine Srebrenica.
Danas se na Drini organizuje veliki broj turističkih manifestacija, poznatijih kao "Drinske
regate", od kojih su najpoznatije i najmasovnije u Bajinoj Bašti i u Ljuboviji, na koje dođe i po
20000 posetilaca. Drinska regata u Bajinoj Bašti je duga 23 km. Start je ispod brane Perućac,
pauza u Bajinoj Bašti, a cilj je Rogačica. Drinska regata u Ljuboviji je duga 40 km. Start je u
Rogačici, pauza na ušću Trešnjice a cilj je Ljubovija.
Izletnički turizam
Izletnički turizam dijeli se na jednodnevni, koji je zastupljeniji i višednevni, koji je manje
zastupljen. Trodnevna izletnička kretanja su takođe rijetka iz gradskih centara Bosne i
Hercegovine, Zapadne Srbije i Vojvodine, u kojima se nalazi gusta mreža turističkih agencija,
koje su najčešće organizatori ovog vida turističkih kretanja. Za banjske goste koji u Srebrenici
P a g e | 20
borave 7 i više dana, treba uvesti uobičajene poludnevne i cjelodnevne izlete autobusima do
susjednih izletišta: jezero Perućac, manastir Svete Trojice u Sasama i Rača kod Bajine Bašte,
planina Tara, legendarna Kadinjača i dr.
Posebno su zanimljivi izleti- krstarenje motornim brodićima i splavovima po jezeru Perućac i
kanjonu Drine do Višegrada sa brojnim kulturnim spomenicima u kombinaciji sa čuvenim
vozom “Ćira” od Višegrada kružni izlet preko “Šarganske osmice” do Kremne, odatle
autobusom preko Tarabića sa posjetom etno-kući čuvenih proroka Miloša i Mitra Tarabića,
putovanje dalje ide preko Tare – Bajine Baste – Skelana, Zelenog jadra, sa povratkom u
Srebrenicu.
Glavni motivi dolaska su posjeta višegradskoj ćupriji i kompleksu Andrićgrad, i izuzev posjeta
radi liječenja u Višegradsku Banju, ostale atrakcije su uglavnom komplementarnog karaktera i
služe kako bi gosti što sadržajnije proveli svoje vrijeme u Višegradu. To su krstarenje rijekom
Drinom, posjeta manastiru Dobrun, obilazak kulturnih znamenitosti u gradu, kao i turističke
manifestacije. (Višegradska Staza, Zlatne ruke Podrinja, Skokovi sa višegradske ćuprije,
Višegradska regata, Likovno saborovanje, Drinski kotlić, Međunarodni festival folklora)
I dalje preovlađuje tranzitni i izletnički turizam, s tim što je iz godine u godinu evidentno
povećanje organizovanih turističkih grupa, koje dolaze prekoturističkih agencija. Tu možemo
posebno izdvojiti goste iz Srbije i goste iz RS.
Organizovane grupe iz Srbije posjećuju Višegrad obično na jedan dan, ili je ta posjeta u sklopu
kružne ture, pa pored Višegrada posjećuju i Trebinje i Sarajevo. Tokom čitave godine primjetno
P a g e | 21
je povećanje dolazaka izletničkih grupa koje borave na Zlatiboru i Tari, a koji jedan dan svog
odmora odvoje i za posjetu Višegradu. Pored autobusa, organizovane turističke grupe sa planine
Tare u Višegrad dolaze i brodom tokom ljetnjih mjeseci, krstareći kanjonom rijeke Drine.
Individualni gosti iz Srbije obično dolaze privatnim automobilom, najčešće su to u pitanju mladi
parovi, ili porodice sa manjom djecom, koji obično ostvare jedno noćenje, najčešće u privatnom
smještaju. Od organizovanih grupa iz Republike Srpske treba posebno izdvojiti školske
ekskurzije, kao i sindikalne organizacije i razna udruženja koja organizuju posjetu za svoje
članove. Gosti iz Crne Gore obično su u tranzitu, bez noćenja, ili su to gosti koji ostvaruju
višednevni boravak radi liječenja u Višegradskoj Banji. Pored Fonda PIO R. Srpske hotel Vilina
vlas potpisala je ugovor i sa Fondom PIO Crne Gore, o liječenju njihovih državljana u
Višegradskoj Banji. Potrebno je sličnu akciju sprovesti sa PIO fondom iz Srbije.
P a g e | 22
Turistička pruga
Pruga uskog kolosijeka Višegrad – Vardište
predstavljala je dio nekada čuvene „Istočne
pruge“ (njem. „Bosnische Ostbahn“ ili pruga
„Sarajevo – Ostgrenze “, odnosno Sarajevo-
istočna granica) koju je izgradila Austro-
Ugarska u periodu od 1903. do 1906. godine,
povezujući na taj način istočnu Bosnu sa
Sarajevom i ostatkom Austro-Ugarske
Monarhije. Sa cijenom od 75 miliona zlatnih
kruna (450 hiljada zlatnih kruna po kilometru)
to je bila jedna od najskupljih pruga u svijetu
izgrađenih do tog doba. Kada se preračunaju
svi troškovi gradnje pruge dolazi se do
nevjerovatne cijene od 1 kilograma čistog
zlata za metar pruge. Izgradnja ove pruge bila
je motivisana isključivo strategijskim
značajem, budući da se Višegrad tada nalazio
na granici između Austro-Ugarske i Srbije.
Kuća u kojoj je svoje djetiljstvo i školske
dane proveo nobelovac Ivo Andrić. Za sada
još uvijek u privatnom vlasništvu, može se
vidjeti samo spolja.
Andrićgrad je nastao kao ideja prof. Kusturice
o kamenom srednjovjekovnom gradu
inspirisanog djelima i likovima nobelovca Ive
Andrića. To je ustvari vizija kako je Višegrad
mogao izgledati da ga nisu zaobišli renesansa
i ostali istorijski periodi. U arhitektonskom
pogledu sam grad je mješavina različitih
epoha i stilova koji su je smjenjivali kroz
istoriju ovog područija: vizantijski stil,
otomanski period, renesansa, klasicizam.
Od stranih gostiju iz ostalih zemalja najbrojniji su mlade osobe koje koriste javni prevoz, koriste
privatni smještaj koji su rezervisali unaprijed putem interneta (obično booking.com), kao i veliki
broj backpakers u ljetnjim mjesecima. Od ostalih inostranih organizovanih grupa najbrojnije su
japanske grupe na proputovanju kroz balkanske zemlje, a ove godine sve je više i Bugarskih
P a g e | 23
grupa koje organizovano posjećuju Višegrad i Sarajevo. Iz ostalih zemalja broj organizovanih
grupa je još uvijek jako mali, a to su Njemačka, Rusija, Letonija, Turska, koje uglavnom borave
u Sarajevu, a u Višegrad dolaze na jedan dan.
Turizam Višegrada i dalje ima izražen sezonski karakter, sezona traje od početka aprila do kraja
oktobra, sa špicem sezone krajem maja i početkom juna. U zimskom periodu turističke posjete su
neznatne, sa izuzetkom u periodu novogodišnjih i božićnih praznika. Ovo se negativno odražava
i na popunjenost smještajnih kapaciteta, u špicu sezone svi smještajni objekti su uglavnom puni,
a u zimskom periodu imaju jako malo gostiju.
Pored sezonalnosti drugi najveći problem turizma Višegrada je i dalje izraženost tranzitnog
karaktera turizma, manje od 5 % turista ostvari i noćenje u Višegradu, dok su svi ostali u posjeti
na jedan dan bez ostvarenog noćenja, tako da oni ostvaruju dosta niži turistički promet.
Lovni turizam
Zbog izuzetnih stanišnih uslova (kanjon Drine), kao i brojnosti rijetke i visokovrijedne divljači
na južnom dijelu opštine formirano je Posebno lovište "Sušica". U ovom lovištu prisutne su
lovostajem zaštićene vrste divljači kao što su medvjed, divokoza, divlja svinja, srna, lještarka i
kamenjarka. U lovištu se nalazi i odgovarajuća lovna infrastruktura. Lovište Sušica na korišćenje
je dodijeljeno Šumskom gazdinstvu "Drina" iz Srebrenice.
U okviru centralnog i sjevernog dijela opštine formirano je Lovište "Javor", koje je dato na
korišćenje istoimenom lovačkom udruženju. U ovom lovištu se takođe pojavljuju visokovrijedne
vrste divljači kao što su medvjed i divokoza, kao i srne, patke i zečevi. Lovstvo kao privredna
grana ima izuzetan razvojni potencijal u smislu unaprijeđenja turističke ponude jednim od
najelitnijih vidova turizma.Izuzetno povoljna konfiguracija terena i ekološki uslovi, raznovrsnost
flore i faune, doprinijeli su očuvanju i razvoju više lovišta na području opštine Srebrenica, gdje
bi trebalo afirmisati safari i upotrebu foto-aparata, a ne oružja. Jedno od najznačajnijih lovišta u
BiHje srebreničko lovište „Sušica“ koje održava i pazi šumsko gazdinstvo „Drina“, zauzima
površinu od oko 8898 ha na brdsko-planinskim predjelima jugoistočnog dijela opštine. Južna
P a g e | 24
granica ovog lovišta ide jezerom Perućac, odnosno kanjonom Drine prema istoku sve do mjesta
Klotjevac koje je istočna granica lovišta. Sjevernu granicu predstavlja mjesto Podravanje a
prema zapadu lovište se prostire do mjesta Krušev Do i Luka.
Vrhunske ambijentalne karakteristike unutar ovog lovišta kod posjetilaca bude osjećaj
neizmjerne ljepote, a brojni vidikovci prema nepreglednim šumskim predjelima, hranilištima,
kanjonu i krivudavom zelenom toku rijeke Drine upotpunjuju takve doživljaje.
Lovište „Sušica“ sa izvanrednim lovnim i
turističkim mogućnostima i optimalnim
uslovima koje omogućava jedinstvena flora,
bogato je mrkim medvjedima, divokozama,
srnećom divljači, divljim svinjama i drugom
niskom divljači po čemu je poznato mnogo
godina unazad. Za potrebe lovaca i ostalih
posjetilaca, sagrađene su tzv. „čeke“ sa kojih se
pruža predivan vidik. Iz razloga dobrog
bonitetnog razreda kad je u pitanju srneća
divljač, osim zimskog prihranjivanja gdje postoji
23 hranilišta i više od 40 solilač članovi
lovačkog društva individualno grade lovno-
tehničke objekte po potrebi.
Što se tiče lovnih objekata, u lovištu je sagrađeno 15 visokih čeka za srneću divljač i 8 za divlje
svinje odakle se i prehranjuju, i jedna zatvorena visoka čeka sa mrciništem za medvjede.
U funkciji zaštite i očuvanja lovne divljači na ostalim dijelovima srebreničke opštine egzistira i
lovalko društvo „Javor“ osposobljeno da profesionalno djeluje u samom lovnom turizmu i lovnoj
djelatnosti.
Lovačko društvo „Javor“ postoji već 60 godina a trenutno gazduje na površini od 40 000 ha. Ovo
je veliko prostranstvo, ali je i razuđeno zbog velikog broja naselja, lovišta „Sušica“ i
konfiguracije terena. Reljef je brdsko-planinski (nadmorska visina od 204 – 1087 metara) sa
izraženom i horizontalnom i vertikalnom raščlanjenošću terena, karakterističan po mnogim
usjecima, visoravnima i klisurama, što pogoduje gniježđenju mnogo vrsta ptica od kojih treba
izdvojiti „Bjeloglavog orla“ kao ugroženu i zaštićenu vrstu.
P a g e | 25
Potencijali Opštine Bajina Bašta
Odgovarajuće klimatske karakteristike, bogata i raznovrsna flora, povoljne hidrografske prilike i
odnos društva prema lovištu pogodovali su održanju i povećanju mnogih životinjskih vrsta.
Ribolovni turizam
Na prostoru opštine Srebrenica, povoljne uslove za razvoj ribolova pružaju rijeke: Drina i Jadar I
jezero Perućac. Rijeka Drina sa jezerom Peručac, sa izuzetno čistom vodom, stanište je za
mnogobrojne riječne ribe, među kojima se posebno ističu rijetke vrste mladica i lipljan. Drina je
dobro poznata po ribolovu I na druge vrste: šaran, škobalj, klen, mrena, som i potočna pastrmka.
Svake godine početkom ljetne sezone, organizuje se na Drini od Skelana i Bajine Bašte do
P a g e | 26
Ljubovije, svjetsko prvenstvo u sportskom ribolovu na mladicu, koja je kao endem (rijetkost)
strogo zaštićena, pod nazivom “Dani Mladice”
Mladica je sačuvala svoje stanište u rijeci Drina, na dionici od ušća Bujakovića potoka kod
Skelana, nizvodno do Ljubovije, zahvaljujući izuzetno čistoji zdravoj vodi. Iz pomenutog
razloga, sportski ribolov na mladicu se odvija pod strogom kontrolom, jer joj je opstanak
ugrožen, zbog čega je upisana u “Crvenu knjigu” ugroženih vrsta flore i faune u svijetu.
Ulovljeni primjerci mladice pokazuju da može
dostići tezinu do 30 kg. Za razliku od ostalih
vrsta riba, mladica ima osobinu da se sporo
razmnožava, iz položene ikre za desetak dana
razvije se mladj, koja postaje poslastica i plen
drugim ribama, tako da se samo 3-5% mladji
razvije u odraslu mladicu. Mladica spro raste,
godišnje za 1 kg, I važi ribarsko pravilo, koliko
je kilograma teška, toliko je godina stara.
Sportski ribolovci mladicu nazivaju riječnom
kraljicom ili biserom Drine, zbog čega je
postala njen simbol.
Drugi značajan vodeni tok za ribolov, predstavlja rječica Jadar, koja svojim gornjim i srednjim
tokom pripada opštini Srebrenica. Odlikuje se kritstalno čistom vodom, bogata je potočnom
pastrmkom koja je čini privlačnom za Ijubitelje sportskog ribolova. Pogodna je za podizanje
ribnjaka za potočnu pastrmku.
U planovima i projektima daljeg privrednog razvoja opštine Srebrenica, turizam treba da zauzme
prioritetno mjesto. Potpunom valorizacijom brojnih turističkih vrijednosti, Srebrenica moze
dobiti fizionomiju razvijenog turističkog centra. Srebrenica ima prirodne uslove da preuzme
konkretan poduvhat za nosioce razvoja ove privredne djelatnosti u Republilci Srpskoj (BiH).
Turistički potencijali i turistička infrastruktura Višegrada
Prirodni resursi: - Planine: Zvijezda- klisure: Međeđanska (na Drini; ujezerena sa HE
Višegrad), klisurasta dolina rijeke Rzav- kanjoni: kanjon rijeke Drine- jezera: 2 vještačka jezera
(Višegradsko i Perućac)- rijeke: Drina, Rzav- termalni i mineralni izvori: Višegradska Banja
Vilina vlas. Flora: šume, prašume, rezervati ili druga specifična flora: Pančićeva omorika, (Picea
omorika). Po mišljenju mnogih stručnjaka najljepša evropska četinarska vrsta. Reliktni je endem
balkanskog poluostrva i njeno prirodno stanište je na području Velikog Stoca (1540 m n.v.) na
teritoriji Višegrada, i Mitrovca na Tari. Vilina vlas, (Adiantum capillus veneris). Specifična vrsta
paprati koja raste u Višegradskoj banji. Ime je dobila po vlaknastim i dugim listovima. Raste u
specifičnom prirodnom ambijentu u blizini termalne vode. Paštirička oblogovka, Vizantijeva
petoprsta, Prijatna kandilka (Aquilegia grata)
P a g e | 27
❖ Fauna: Zaštićene vrste divokoze(Rupicapra) i medvjeda(Ursus Arctos)
❖ Krupna i sitna divljač (vuk, lisica, divlja svinja, srneća divljač, zec,...)
❖ Mladica, salmonidna vrsta ribe koja naseljava rijeku Drinu, najatraktivnija riblja vrsta u
bivšoj Jugoslaviji
❖ Preko 30 drugih ribljih vrsta rijeke Drine
❖ Ptice koje naseljavaju obale rijeke Drine
❖ (divlje patke, čaplje, kormoran(u zimskom periodu), ...)
❖ 2 registrovana lovišta: Lovište „Panos“(38 488ha) i Specijalno lovište „Kamenica“(3
842ha).
❖ atraktivni planinske pejzaži:
Planina Zvijezda-sjeverni dio opštine Višegrad,
predio izuzetnih prirodnih odlika i
biodiverziteta koji se graniči sa Nacionalnim
parkom “Tara” u Srbiji, prirodno stanište
Pančićeve omorike , postoji inicijativa da
zajedno s NP “Tara” i kanjonom Drine u
budućnosti postane dio međunarodnog
rezervata biosfere. Kanjon rijeke Drine, drugi
po veličini kanjon u Evropi, s 2 vještačka
jezera, jezero HE Višegrad i jezero Perućac
(He Bajina Bašta) pogodan za rječno krstarenje
i ostale sportove na mirnim vodama.
Specijalno lovište „Kamenica“ specifično po tome što je to lokalitet nastanjen divokozom
(Rupicapra), veoma traženom lovinom kod stranih lovaca. Rezervat Orline(u sklopu lovišta
Panos) -stanište orlova (Aquilae).
P a g e | 28
Kulturno-istorijski resursi
✓ arheološke lokacije: više lokacija s
nekropolama srednjovjekovnih stećaka,
najznačajniji Velika i Mala Gostilja.
Pisana stijena, lokalitet s
piktogramskim znakovima urezanim na
stijenu.
✓ istorijski gradovi, utvrde, urbani
dijelovi i građevine: ostaci
srednjovjekovnog grada Dobruna,
ostaci zidina srednjovjekovnog Hrtar
grada, ostaci grada Pavlovine (Markova
kula.
✓ Most Mehmed paše Sokolovića, spomenik sa UNESKO liste
✓ Spomen obilježja: spomenik Ivi Andriću, spomenik Palim borcima, Spomenik Mehmed
paši Sokoloviću, Spomenik Ivi Andriću u Andrićgradu, Spomenik Nikoli Tesli,
Spomenik Karađorđu u Dobrunu
✓ Nekropola sa stećcima na lokalitetu Grebenice, Drinsko, spomenik na listi Nacionalnih
spomenika BiH
Ustanove kulture: Andrićev institut, Dom kulture Višegrad, Spomen biblioteka “Ivo Andrić”,
Gradska galerija Višegrad, Galerija Lubarda, Andrićgrad i Spomen učionica Ive Andrića.
Objekti u sklopu kompleksa manastira Dobrun: Muzej Prvog srpskog ustanka, Muzej
mitropolije Dabrobosanske i Galerija slika
Sakralni objekti: Manastir Dobrun iz 1343, Crkva Uspenja Presvete Bogorodice iz 1884. u
Višegradu, Crkva Sv. Cara Lazara i svih srpskkih mučenika u Andrićgradu, Careva džamija u
Višegradu, Gazanfer begova džamija u Višegradu, Džamija u Dobrunu, Crkva Svetog Jovana u
Višegradskoj Banji, Crkva Sv. Save,Gornja Lijeska, Crkva na Gornjoj Lijesci, Manastir Sv.
P a g e | 29
Nikolaja, Dobrunska Rijeka, Crkva u Blacama, Crkva brvnara u Selu Bijela i Spomen kapela u
Starom Brodu.
U poslednjih 5 godina broj tursta se povećao za 2.5 puta od čega je to zbog broja inostranih
turista. Broj noćenja se nije značajnije povećao. Turizam Višegrada i dalje ima izražen sezonski
karakter, sezona traje od početka aprila do kraja oktobra, sa špicem sezone krajem maja i
početkom juna. U zimskom periodu turističke posjete su neznatne, sa izuzetkom u periodu
novogodišnjih i božićnih praznika. Ovo se negativno odražava i na popunjenost smještajnih
kapaciteta, u špicu sezone svi smještajni objekti su uglavnom puni, a u zimskom periodu imaju
jako malo gostiju.
Pored sezonalnosti drugi najveći problem turizma Višegrada je i dalje izraženost tranzitnog
karaktera turizma, manje od 5 % turista ostvari i noćenje u Višegradu, dok su svi ostali u posjeti
na jedan dan bez ostvarenog noćenja, tako da oni ostvaruju dosta niži turistički promet.
Turistički potencijali i turistička infrastruktura Zvornik
Zvornik ima izuzetne prirodne i kulturno-istorijske vrijednosti koje predstavljaju veoma značajne
turističke potencijale. Rijeka Drina teče duž cijele teritorije grada Zvornik. Zbog hladne i
providno-zelenkaste vode zvali su je Zelenika. Bogata je ribom (pastrmka, som, štuka, mladica,
mrena, škobalj) pa pruža mogućnost za bavljenje ribolovom, ali i drugim sportovima na vodi kao
što su rafting i splavarenje.
U priobalju Zvorničkog jezera su male plaže i veliki broj vikend kuća. Na njegovima vodama se
može baviti vožnjom kajaka, kanua i narodnih čamaca, te drugim rekreativnim aktivnostima.
Područje grada je bilo naseljeno još prije 3.000 godina. Različite društvene grupe koje su tu
živjele su za sobom ostavile tragove koji su danas vrijedni spomenici kulture.
P a g e | 30
Zvorničko jezero je površine oko 8,1 km2
(1.300 hektara), zapremine 90.000.000 m3
vode, a duboko je do 39 metara. Prosječna
dubina jezera iznosi 5 do 8 metara. Dužina
jezera iznosi oko 25 km, najmanja širina od
200 metara, a najveća širina oko 3 km.
Zvorničko jezero se nalazi na 140 metara
nadmorske visine. Jezero se drinskim
kanjonom proteže uzvodno od Zvornika i
Malog Zvornika, do ušća rječice Velike reke u
istoimenom selu opštine Mali Zvornik.
U Rimsko doba ovuda je prolazila veoma značajna saobraćajnica koja je povezivala rimske
rudnike u Srebrenici (Domaviji) sa Sremskom Mitrovicom (Sirmium) - važnim rimskom centrom
u kome je bila kovnica novca, a izvijesno vrijeme i rezidencija careva4. Na njoj je bio smješten
gusto naseljen i utvrdama zaštićen grad (AD Drinum). To dokazuje arheološko nalazište u
Dardaganima za koje je utvrđeno da potiče iz perioda od 1. do 5. vijeka. Radi se o najvećem
rimskom kamenolomu (neogenog krečnjaka) na Balkanu, a verovatno i najprostranijem i najbolje
očuvanom rimskom kamenom spomeniku jamskog tipa u Evropi. Sastoji se od dva površinska i
jednog podzemnog kopa sa stotinama metara galerija i hodnika u kojima se mogu vidjeti tragovi
rimskog klesarastva i primerci sarkofaga, te svetilište posvećenu bogu Mitrasu (Mitri).
Od znamenitosti se izdvaja još Stari željezni
most. Sagrađen je 1929. godine, a nosi ime po
Kralju Aleksandru I Karađorđeviću koji je
pomogao gradnju. Most, osim stalne upotrebe,
ima istorijsku, estetsku i arhitektonsku
vrijednost. Grad Zvornik proglasio je most
zaštićenim istorijskim objektom.
Na području grada Zvornik se nalazi još mnogo izuzetno vrijednih ostataka materijalne kulture.
Zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske je na području grada
Zvornik evidentirao 51 kulturno dobro5 među kojima su Andraševa vila, zgrada Mitorpolije i
4 Ostaci ove rimske ceste nađeni su sjeverno od Bratunca, kod Voljevice, i sjeverno od Zvornika, između
Branjeva i Šepka u dužini od tri kilometra. 5 Od toga je devet stambenih objekata, 15 kuća, sedam pravoslavnih i jedno jevrejsko groblje, dvije crkve,
četiri spomen kosturnice, jedna ambijetalna cjelina i još 12 drugih objekata.
P a g e | 31
hram Rođenja Svetog Jovana Preteče (nekadašnje sjedište Zvorničke mitropolije), Kasina, Stara
bolnica, itd.
Graditeljska cjelina Stari grad Zvornik
(Đurđev grad) je proglašena za Nacionalni
spomenik BiH. Izgrađena je krajem 13. ili
početkom 14. vijeka. U 15. vijeku ju je zauzeo
despot Đurađ Branković po kome i nosi ime.
Za vrijeme svoje vladavine (1460-18778) su je
proširili Turci, a nadograđivali Austrougari
čija je posada ovdje bila smještena u periodu
od 1878. do 1918. godine. Danas je čine tri
međusobno povezana dijela: Donji, Srednji i
Gornji grad.
Istovremeno je u evidenciju Zavoda uvedeno 37 arheološih lokaliteta sa područja grada Zvornik.
Gore pomenuti Rimski kamenolom u Dradaganima je svakako najveći i najznačajniji među
njima, ali tu je još 13 nalazišta iz praistorijskog perioda, dva iz vremena antike, devet iz rimskog
doba i 14 iz srednjeg vijeka. U Prostornom planu Republike Srpske do 2015. godine stoji da u
gradu Zvornik iz praistorije potiče sedam spomenika kulture, pet iz rimskog doba i četiri iz
srednjeg vijeka. Takođe, utvrđeno je da svjedočanstvo svakog od ovih perioda predstvalja još 10
objekata.
U Zvorniku se održava veliki broj manifestacija koje značajno upotpunjuju turističku ponudu
ovog grada i doprinose sadržajnijem boravku posjetilaca. Brojni kulturni, sportski, vjerski,
zabavni i drugi događaji čine grad „živim“ tokom cijele godine.
P a g e | 32
Najviše posjetilaca tokom godine posjeti manifestaciju Zvorničko ljeto koja se održava u periodu
od 02. do 08. Avgusta. Ovu manifestaciju, koja je uvrštena u turističku ponudu BiH, posjeti više
hiljada posjetilaca i to ne samo sugrađana nego i posjetilaca iz susjednih opština BiH i Srbije,
kao i turista koji borave u Zvorniku u toku manifestacije.
Turistički potencijali i turistička infrastruktura Bajina Bašta
Turstički potencijali Bajine Bašte6 su veliki. Izuzetna ljepota planine Tare, jezero Perućac,
rečni tok Drine, kulturno-istorijski spomenici čine grad Bajinu Baštu sa okolinom turistički
atraktivnim prostorom. Turističku ponudu upotpunjuje sedam hotela visoke kategorije: Hotel
„Drina“ u gradu, hoteli „Jezero“-Perućac, „Omorika“, „Beli bor“ i „Javor“ na Tari, kao i dječje
odmaralište na Mitrovcu. Grad Bajina Bašta je još 1882. urbanistički uređen tako da se u
urbanom jezgru sve ulice sijeku pod pravim uglom. Posebno se ističe i arhitektura lokalnih
graditelja, koja privlači turiste da dođu u ovaj grad, a tu je, takođe, i plaža na Drini koja se nalazi
kraj samog mosta koji prelazi u Bosnu i Hercegovinu, što daje posebnu draž boravku na ovom
mestu. Kao deo srpske kulturne baštine izdvajaju se ostaci Solotnika, crkva brvnara u Dubu i
manastir Rača, koji upotpunjuju kulturnu baštinu nasleđenu iz vremena neolita, rimskog carstva i
nekropole.
Brojni izvori stvaraju potoke i rečice koji se
obrušavaju ka Drini. Najveće vrelo je Perućac,
sa protokom od 300 litara u sekundi. Tako
nastala riječica teče svega 365 metara, a onda
se uliva u Drinu. Od nekoliko vodopada
najpoznatiji su Veliki i Mali Skakavac. Sa
zapadne i sjeverne strane Nacionalni park je
oivičen sporim tokom rijeke Drine koja je
pregrađena branom na Perućcu.
Oko šest kilometara na jug, među sjevernim obroncima Tare, nalazi se manastir Rača. Smatra se
da je ovo jedna od zadužbina kralja Dragutina, koja je podignuta u 13. veku. Bio je centar
prepisivanja i pisanja crkvenih spisa, a i danas se Račanska prepisivačka škola smatra čuvarem
nacionalnog identiteta. U prvoj nedelji oktobra u Bajinoj Bašti i Rači održavaju se „Dani Rače
ukraj Drine„. Bogat umjetnički program i naučni skupovi završavaju se dodelom Račanske
povelje istaknutim stvaraocima. Područje Nacionalnog parka „Tara„ obuhvata planinu Taru,
zapadno od nje planinu Zvijezdu, kao i deo kanjona Drine. Na Drini se, tradicionalno, splavari i
peca, kao i na jezeru Perućac koje se pruža sve do Višegrada.
6 http://bajinabasta.rs/turizam/
P a g e | 33
Jezero Zaovine je zapravo akumulacija reverzibilne
hidrocentrale. Brana na Perućcu je visoka 93 metra,
pa jezero ima površinu od 28 m2, dužinu od 55
kilometara i dubinu od 88 metara. Zaovinsko jezero
se nalazi na planini Tari kod mesta Zaovine i po
svom nastanku je veštačko. Nastalo je u periodu od
1975. do 1983. godine, kada je tok Belog Rzava
pregrađen branama kod vrha Kik (958 m nmv). Pri
najvišem vodostaju, površina jezera se nalazi na
nadmorskoj visini od 881.5 m. Najveća dubina je
oko 110 metara.Jezero dopunjavaju dva potoka
Konjska reka i Beli Rzav.
Jezero je akumulacija reverzibilne hidroelektrane „Bajina Bašta“ u Perućcu sa kojom je
povezano vertikalnim cevovodom. Voda je veoma čista te uz malu preradu u postrojenjima za
preradu vode koristi se za piće. Brana na Perućcu je visoka 93 metra, pa jezero ima površinu od
28 kvadratnih kilometara, dužinu od 55 kilometara i dubinu od 88 metara.
Kanjon Drine, uzvodno od brane, spada po
dubini među najveće u svetu. Drinska Regata.
Stogodišnju tradiciju splavarenja niz Drinu
prekinula je izgradnja hidrocentrale, ali se i
dalje uspješno organizuje spust niz Drinu u
čamcima i splavovima kojima upravljaju
iskusni kajakaši i splavari, nadaleko poznata
«Drinska regata».
Za potrebe razvoja turizma, ali i za potrebe sportskih aktivnosti i takmičenja u Bajinoj Bašti su
izgrađeni brojni sportski objekti: Gradski stadion sa tartan stazom, hala za sportove koji se
obavljaju u zatvorenom prostoru i igrališta za male sportove na otvorenom.
P a g e | 34
3.2. SWOT7 analiza
Tabela koja slijedi prikazuje najvažnije snage i slabosti u pogledu turizma Srebrenica Drina
Euroregion. Analiza je urađena na osnovu posjeta lokaciji, sastanaka i razgovora sa
zainteresovanim stranama.
Swot analiza turističkih potencijala
Snage Slabosti
✓ Prirodni krajolik sa panoramom
✓ Umerena klima
✓ Blizina i potencijali reke Drine,
✓ Banja Guber
✓ Sveukupnost turističke ponude
✓ Stanje saobraćaja i saobraćajni prilazi
✓ povećati smeštajne kapacitete
✓ Nedostatak promocije turističkih sadržaja
✓ Ne postoji turistička organizacija u smislu (DMC-
a; Destination Management Company) preduzeća
za upravljanje destinacijom
✓ Nekontrolisan rast smještajnih kapaciteta (npr.
izgradnja novih objekata bez dozvole)
✓ Neiskorišćeni i djelimično uništeni smještajni
kapaciteti negativno utiču na krajolik
✓ MICE 8 - segment (odn. segment sastanaka,
konferencija i manifestacija) je slabo razvijen
✓ Nizak nivo popunjenosti u mnogim smještajnim
Mogućnosti Pretnje
✓ Proširivanje i unapređenje MICE-segmenta
✓ Razvoj raznolike sportske ponude za ljetnu i
zimsku sezonu
✓ Organizacija sportskih takmičenja i
manifestacija
✓ Potencijali za djačke ekskurzije
✓ Stvaranje ponude namijenjene porodicama u
ljetnoj i zimskoj sezoni
✓ Sveobuhvatni Master plan, uključujući
razvojni plan, plan korišćenja terena, plan
razvoja turizma kako bi se osigurao održiv i
pažljiv razvoj regije
✓ Pažljivo korišćenje platoa u turističke svrhe
✓ Korišćenje postojećih prirodnih izvorišta
✓ Nastavak unapređenja kvaliteta u pogledu
turističkog hardware-a i software-a
✓ Povećati broj prekoturističkih organizacija
✓ Povećati propagandne aktivnosti promocije
regiona u Japanu, Koreji, Kini.
✓ Nejasno pozicioniranje u poređenju sa drugim
regijama
✓ Nepostojanje snažne turističke organizacije za
razvoj i primjenu proizvoda
✓ Nepostojanje saobraćajnog koncepta sa
uporednim daljim razvojem
✓ Nepostojanje sposobnosti domaćih
zainteresovanih strana za provođenje mjera
predloženih u odgovarajućim aktima
✓ Izgradnja turističkih ibjekata bez dozvole
7 SWOT = Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats 8 MICE = Meetings, Incentives, Conferences and Events
P a g e | 35
4. Ekonomski aspekti Srebrenica Drina Euroregion
4.1. Opšti podaci
Dominantnu ulogu u predratnom ekonomskom razvoju opštine imala je industrija sa razvijenim
sljedećim industrijskim granama: drvna industrija (proizvodnja rezane građe, finalna proizvodnja
drveta), metalna industrija (proizvodnja metalnih proizvoda, obrada metala), mašinska industrija
(proizvodnja autodijelova, proizvodnja akumulatora). Naprijed navedeni nosioci privrednog
razvoja danas, uglavnom, ne rade ili rade sa minimalnim kapacitetom. Nizak stepen korištenja
kapaciteta industrijskih preduzeća kontinuirano pada zbog nedostatka tržišta, sirovine, zastarjele
opreme, nedostatka obrtnog kapitala, loše upravljačke strukture i dr.
Zahvaljujući obilnom šumskom bogatstvu na području opštine, u predratnom periodu je bila
izuzetno razvijena drvna industrija i zasnivala se na značajnim i pogodnim zalihama drveta,
profesionalnoj radnoj snazi, modernoj tehnologiji i dobrom domaćem i međunarodnom tržištu. U
prijeratnom periodu proizvodnja namještaja je bila jedna od vodećih industrijskih aktivnosti.
Drvna industrija je trenutno u fazi restruktuiranja i saniranja štete uzrokovane ratom, što je
dovelo do smanjene aktivnosti sekundarne obrade drveta. Situaciju pogoršava nedostatak
odgovarajućih finansijskih sredstava, nedostatak modernih tehnoloških unapređenja, gubitak
tradicionalnog tržišta i nedostatak kvalifikovane radne snage.
P a g e | 36
Poljoprivredni potencijali Regije
Srebrenica9 Višegrad Milići Zvornik
Poljoprivreda i
prehrambena
industrija
Ratarstvo, voće,
povrće, stočarstvo,
pčelarstvo, meso i
mesne prerađevine,
mlijeko i drugo
Voćarstvo i
stočarstvo Poljoprivreda i
prehrambena industrija
(ratarstvo, voćarstvo,
stočarstvo, prerada puževa,
otkup biljnih i šumskih
plodova)
Na području opštine Srebrenica postoji profitabilna industrija jagodičastog voća, i to proizvodnja
zamrznutog voća i u tom obliku se najveće količine izvoze u Evropu. Nakon rata, poljoprivreda
je postala glavna komponenta ekonomskog razvoja i otvaranja radnih mjesta. U prehrambenoj
industriji realizovana su značajna ulaganja, kao što je to hladnjača kompanije "Boss agro food",
vinarija od strane ZZ Srebrenica i fabrika poslastica "Gusto-e-Sapore".
Predviđa se povećanje kapaciteta rudnika i novi kop na novom rudištu (sa rudom koja ima nešto
niži sadržaj olova i cinka, ali sadrži antimon) na lokalitetu u Čunovićima. U Zelenom Jadru je
bila planirana fabrika namještaja u sektoru drvne industrije, dok je u Srebrenici planirana nova
industrija za proizvodnju lake konfekcije u sastavu "Vezionice" iz Zvornika. Generalno,
industrijski razvoj opštine Srebrenica je trebao počivati na korišćenju mineralnih sirovina.
Razvoj privrede je trebao dovesti do promjene privredne strukture u pravcu većeg učešća
uslužnih djelatnosti (povećanje kupovne moći i turističko aktiviranje područja čiju okosnicu bi
predstavljale prirodne ljepote). Poljoprivreda je trebala dobiti veće značenje u budućem razvoju i
veće učešće u strukturi materijalne proizvodnje.
Srebrenica Drina Euroregija poseduje konkurentnost u mnogim oblastima, pre svega zbog svog
geografskog položaja jer je okružena sa jedne strane Rekom Drinom, a sa druge strane
planninskim vencima. Strateška prednost regije je komparativna prednost brojnih prirodnih
resursa, koji su iskazani u narednoj tabeli.
9 Prema podacima Poreske uprave Republike Srpske u opštini Srebrenica u 2010. godini ukupno je evidentirano 248
malih i srednjih preduzeća (MSP) i preduzetničko - zanatskih radnji, što čini 11,67 MSP i radnji na 1000 stanovnika,
što je ispod prosjeka Republike Srpske. Od ukupnog broja, 95 predstavljaju MSP ili 38,3%, dok su 153 radnje,
odnosno 61,7%. U strukturi preduzeća najviše je mikro preduzeća i to 84 preduzeća ili 95,2%.
P a g e | 37
Priodni resursi Srebrenica Drina Euroregija
Srebrenica10 Višegrad Milići Zvornik
Hidro-
potencijali
Da Izvori i termalna voda
Šumarstvo i
drvna industrija
Bor, jela, smrča,
hrast, bukva, grab
Prerađivačka industrija,
tekstilna i obućarska
proizvodnja
Rudarstvo Olovo, cink,
boksit, srebro,
zlato i drugi
plemeniti metali,
eksploatacija i
prerada kamena
Mineralna sirovinska
područja su velika
oko 27.530 ha i to:
magnezit 3.320 ha,
niklonosna željezna
ruda 1.250 ha,
krečnjak 11.870 ha,
eruptivne stijene
8.940 ha,termalne
vode 2.150 ha
Lov i ribolov Da
Najznačniji poslodavci koji obavljaju svoju poslovnu delatnosti u Srebrenica Drina Euroregija
su:
1. Srebrenica: DOO Petroprojekt, ŠG Drina, DOO Petroprojekt. Posmatrano po
djelatnostima najveći broj je registrovan i aktivan u sektoru industrije, rudarstva i
energetike sa učešćem od 35,8%, zatim sektoru poljoprivrede i šumarstva sa 16,8%, dok
sektor građevinarstva i trgovine imaju podjednako učešće u ukupnom broju MSP sa
12,6%.
2. Na području opštine Višegrad posluju privredni subjekti su: ZP „Hidroelektrana na
Drini“ a.d. Višegrad, Unis-Usha a.d. Višegrad, doo. „Adria“ Višegrad,
SG“Panos“Višegrad, doo“Omorika“ Višegrad , doo“Andrićev konak“ Višegrad, JU
„Vilina Vlas Višegradska banja, „Drina trans „ doo Višegrad.
3. Najveći poslodavci Opštine Milić je kompanija Boksit ad Milići (osnovna djelatnost
rudarstvo), Samatini doo Milići, Savox doo Milići, Woodipex doo Milići, 6 maj doo
Milići, Promil doo Milići (svi iz sektora drvoprerade), Drina osiguranje, Mileks doo
(proizvodnja hrane) i drugi.
4. Najveći poslodavci u Zvorniku su: Alumina, Studen prom, Obuća, Aleksandrija, Vitinka,
Smrčak, Zvornik putevi, Drina trans, ZO-ŽI, Tisa mod, marketi Zvorničanka, Mega
sistem, Global, Enikon mont i drugi
10 Prema podacima Poreske uprave Republike Srpske u opštini Srebrenica u 2010. godini ukupno je evidentirano
248 malih i srednjih preduzeća (MSP) i preduzetničko - zanatskih radnji, što čini 11,67 MSP i radnji na 1000
stanovnika, što je ispod prosjeka Republike Srpske. Od ukupnog broja, 95 predstavljaju MSP ili 38,3%, dok su 153
radnje, odnosno 61,7%. U strukturi preduzeća najviše je mikro preduzeća i to 84 preduzeća ili 95,2%.
P a g e | 38
4.2. Poljoprivreda i prerađivačka industrija
Zbog geografskog područja, klime i reljefa jedna od grana koja može da bude atraktivna
investitorima i lokalnoj saoupravi za dalje razvoj jeste poljoprivreda, i to pre svega u okviru
opština Srebrenica, Bratunac, Milići i Zvornik. Ova grana zasniva se pre svega na prehrambenoj
industriji i zdravoj hrani, lov i ribolov (ratarstvo, voće, povrće, stočarstvo, pčelarstvo, meso i
mesne prerađevine, mlijeko i drugo).
Poljoprivreda predstavlja izraženi razvojni
potencijal regije. Sa aspekta poljoprivredne
proizvodnje regija se može podijeliti na
ravničarsko - bregovitu oblast 200 - 400 m
nadmorske visine koja se prostire od juga
prema sjeveru i brdovito - planinsku oblast od
500 - 1200 m nadmorske visine od sjevera
prema zapadu. Povoljne reljefne prilike stvorile
su duboka, rastresita i umjereno vlažna tla
dovoljno bogata humusom i mineralima u
dolinama rijeka koje su istaložile
polualuvijalne i aluvijalne naslage različite
debljine.
Zemljišta uglavnom imaju dobra fizička svojstva i blago su kisele do neutralne reakcije i
pogodna su za gajenje većine kontinentalnih biljnih kultura, kao i za uzgoj sitnih i krupnih grla
stoke. Regije se u najvećem svom delu na istočnoj strani nalazi uz veliki zavoj srednjeg toka
rijeke Drine. U sreduštu regije je opština Srebrenica koja zahvata površinu od oko 530 km2. Na
istoku i jugoistoku graniči sa opštinom Bajina Bašta u Republici Srbiji, na krajnjem jugu sa
opštinom Višegrad i Rogatica, na zapadu sa opštinom Milići te na sjeveru sa opštinom Bratunac.
Gradsko naselje se nalazi u dolini rječice Križevica na 387 m.n.v. okruženo planinskim
masivima Sušice. Kada se govori o zemljišnom pokrivaču, odnosno načinu korištenja zemljišta
dominiraju šume sa 68,9%, pašnjaci obuhvataju oko 6%
U svojinskoj strukturi poljoprivrednog zemljišta na području opštine dominantno učešće imaju
privatna poljoprivredna gazdinstva i domaćinstva (skoro 80 %), dok je veoma mali dio ovih
površina u državnom vlasništvu. Dominiraju mali privatni posjedi prosječne veličine 2,6 ha.
Procjenjuje se da na ovom području ima blizu 10000 malih posjeda koji obuhvataju 70%
proizvodnje. Na malim privatnim posjedima u regiji se uzgaja stoka i proizvode žita, koja se
utroše na mjestu proizvodnje.
P a g e | 39
Opština Srebrenica ima registrovanih pet
zemljoradničkih zadruga i više udruženja i NVO,
uključujući i međunarodne razvojne agencije kao
što su TIKA, JICA, UNDP, CARE i CESVI, koji se
bave razvojem poljoprivredne proizvodnje
(obnavljanje stočnog fonda, razvoj podsektora
ovčarstva, razvoj podsektora mljekarstva,
organizovanje proizvodnje konzumnih jaja,
podizanje velikog broja voćnjaka jabuke, višnje,
kruške, šljive, maline, kupine, jagode uz primjenu
agrotehničkih mjera, razvoj plasteničke proizvodnje
ranog povrća, uvezivanje poljoprivrednih
proizvođača, organizovanje otkupa i plasmana
poljoprivrednih proizvoda).
Na području opštine Srebrenica veterinarska zaštita obavlja se pod nadležnošću veterinarske
službe koju vrši AD Veterinarska stanica Srebrenica i Veterinarska ambulanta u Skelanima.
Svesrdnu podršku provođenju zdravstvene zaštite životinja daju Ministarstvo poljoprivrede,
šumarstva i vodoprivrede RS, UNDP i opština Srebrenica. S aspekta poboljšanja i zaokruživanja
u jednu cjelinu veterinarske zaštite domaćih životinja na području opštine, od velikog značaja će
biti i otvaranje stočne pijace na lokaciji Kragljivode.
Osnovni klimatski parametri značajni za poljoprivredu
Grad Nadmorska
visina
Temperatura
vazduha
Trajanje
vegetacionog
perioda
Potencijalna
evapotranspiraci
ja IV-IX
Proečna
vrednostpadavin
a u mm
Srebrenica 400 Godišnja 9,5
IV-IX 16
192 545 1,027
Vlasenica 668 Godišnja 9,4
IV-IX 13
186 528 1,111
Poljoprivreda je uvek zauzimala veoma značajno mjesto kao važan sektor ekonomskog razvoja i
zamena za zaposlenje s obzirom na kolaps industrije u poslijeratnim godinama. Regija raspolaže
velikim prirodnim potencijalom za bavljenje ovom granom proizvodnje. Povoljne reljefne prilike
stvorile su duboka, rastresita i umjereno vlažna tla dovoljno bogata humusom i mineralima a u
dolinama rijeka istaložile su se polualuvijalne i aluvijalne naslage različite debljine.
Zemljišta uglavnom imaju dobra fizička svojstva i blago su kisele do neutralne reakcije i
pogodna su za gajenje većine kontinentalnih biljnih kultura kao i za uzgoj sitnih i krupnih grla
stoke.
P a g e | 40
Oko 50% obradivog zemljišta se smatra visokokvalitetnim i pogodnim za intenzivnu
proizvodnju. Ovo zemljište je većinom smešteno u Podrinju i na platoima. Uglavnom je ravno uz
nagib manji od 8% i sa nadmorskom visinom manjom od 300 m. Drugi delovi, na padinama brda
i planina sa nadmorskom visinom od 400m do 1500 m prvenstveno su pogodni za stočarsku i
voćarsku proizvodnju. Velike su mogućnosti za bavljenje organskom proizvodnjom s obzirom na
ekološku očuvanost područja opštine.
Nažalost usitnjenost posjeda predstavlja otežavajuću okolnost za bavljenje intenzivnijom
poljoprivrednom proizvodnjom. Dominiraju mali privatni posjedi prosječne veličine 2,6 ha. Na
primjer, Opština Srebrenica raspolaže sa ukupno 53340 hektara zemljišta.
Najvažnije grane poljoprivredne proizvodnje su:
✓ stočarstvo (ovčarstvo, govedarstvo, peradarstvo, svinjarstvo),
✓ voćarstvo (jagodičasto i drvenasto voće),
✓ ratarstvo,
✓ povrtlarstvo (krastavac, paprika, plastenička proizvodnja) i
✓ pčelarstvo.
Najznačajnija aktivnost u oblasti stočarstva je proizvodnja mlijeka. Proizvedeno mlijeko se
najvećim dijelom proda mljekarama, a jedan manji dio na pijaci i troši za vlastite potrebe u
domaćinstvima. Posljednjih godina napravljena je oko 55 mini farmi i znatno je poboljšan
genetski potencijal životinja kao i primjena novih tehnologija uzgoja.
P a g e | 41
U 2013. godini proizvedeno je i predato
mljekarama 580.735 litara mlijeka, a u 2014.
godin. 695.418 litra mlijeka. Otkup mlijeka na
području opštine vrše 3 mljekare: „Tuzlanska
mljekara“ , “ Zott“ see i „Inmer“ Gradačac. U
narednom periodu neophodno je raditi na
povećanju broja mliječnih grla visokog
genetskog potencijala, povećanoj proizvodnji
krmnog bilja, većoj primjeni agrotehničkih
mjera pri uzgoju, podizanju mini pogona za
preradu mlijeka.
Planiraju se investicije u mlekarsku industriju kroz direktna ulaganja inostranih kompanija.
Ukupna vrednost investicije može da se kreće prema preliminarnim istraživanjima oko 2.5
milina evra. Ulaganje u mlečnu industriju doprinelo bi smanjenju stope rasta nezaposlenosti i
organizovanju prikupljanja mlijeka od oko 200 registrvovanih poljoprivrednika – kooperanta.
Ukupna godišnja prerada mlijeka procenjuje se na oko 2.000.000 litara mleka. Struktura
proizvodnog programa bi sadržala, pasterizovano mlijeko, litarski jogurt, jogurt u čašama, razne
vrste voćnih jogurta, razne vrste sireva, pavlake i kafe.
Mljekarstvo Agroklimatski uslovi u Srebrenici
i okolnim opštinama prikladni su za
proizvodnju mlijeka, pri čemu, takođe,
dominiraju mali privatni posjedi. Na području
opštine Srebrenica, 43 proizvođača bavi se
organizovanom proizvodnjom mlijeka na 4
otkupne stanice i to: Potočari. Gostilj, Jadar i
Skelani. Proizvođači mlijeka iz Sućeske
mlijeko predaju na otkupnu stanicu u Derventi,
opština Milići, zbog blizine iste.
Iako je tokom rata većina stada bila uništena (77% gubitaka), proizvodnja mlijeka po grlu nije
značajno opala. UNDP-ovim projektom razvoja podsektora mljekarstva, pokrenutim 2005.
godine, uz finansiranje Vlade Holandije, uveliko je poboljšana situacija u ovom sektoru
(proizvodnja mlijeka 2004. godine je iznosila 1500 litara po grlu godišnje, dok je u 2008.
iznosila oko 5000 litara). Jedan od ograničavajućih faktora u proširenju je neredovno
isplaćivanje premije od strane Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS, te
nepostojanje podsticaja od strane opštine. Manji broj proizvođača, pored mlijeka, proizvodi i
isporučuje i ostale mliječne proizvode.
P a g e | 42
Najveće mljekare koje otkupljuju mlijeko sa područja Opštine Srebrenica
Mljekare Broj muznih grla Broj
proizvođača
Količina otkupljenog mlijeka (mjesečno u
litrima)
PMP Tuzla 13 5 5070
Inmer Gradačac 66 15 25740
Stočarsku proizvodnju prate određeni problem kao: mali stepen finalizacije proizvoda,
nedovoljan nivo opremljenosti objekata za proizvodnju, preradu i skladištenje poljoprivrednih
proizvoda.
Ovčarstvom se stanovništvo uglavnom još uvijek bavi na tradicionalan način uz vrlo nizak
stepen uvođenja tehnoloških promjena. Niska produktivnost uslovljena je lošom ishranom i
neadekvatnim upravljanjem pašnjacima. Manji uzgajivači ovaca se obično nalaze u brdovitom
području gdje su dostupni pašnjaci. Veličina stada iznosi od jedne do trideset životinja. Većina
životinja su lokalna Vitinger i Pramenka pasmina i/ili Pramenka - Merino. Opšti učinak je nizak,
posebno u pogledu proizvodnje mlijeka, koji je u prethodnom periodu iznosio prosječno 20 litara
po grlu godišnje. Niska produktivnost uveliko je uslovljena lošom ishranom i neadekvatnim
upravljanjem pašnjacima. Generalno, tradicionalna praksa spriječila je bilo kakav razvoj domaće
proizvodnje. U protekle četiri godine, međunarodne organizacije donirale su više od 8.000 ovaca
sa visokim genetskim potencijalom što je povećalo veličinu stada i proizvodnju mesa. Ulaganja
bi se mogla ostvariti u pogledu klaonice, prerade mesa, prerade vune i proizvodnji
poljoprivredne opreme i usluga.
Agroklimatski uslovi našeg podneblja idealni su za
proizvodnju jagodičastog voća. Pod zasadima
maline i kupine se nalazi oko 100 hektara a
prosječan prinos je oko 850 kg po dulumu. Razlozi
za ovako niske prinose treba tražiti u
tradicionalnom načinu proizvodnje. Mogućnosti
ulaganja u ovaj sektor su ogromna naročito u
oblasti povećanje površine zasada, proširenje već
postojećih zasada, navodnjavanja, pakovanja i
prerade. Prosječna proizvodnja maline i kupine je
oko 500.000kg. Organizovan otkup se sprovodi od
strane hladnjača „Bos agro food“ i OPZ
„Srebrenica“, kao i hladnjača sa teritorija drugih
opština.
Voćarsku proizvodnju karakteriše ekstenzivan oblik uzgoja, neadekvatan sortiment, slaba
primjena agrotehničkih mjera. Međutim, od 2010.god. zahvaljujući donatorima pristupilo se
rekultivaciji starih voćnjaka i podizanju novih uz upotrebu kvalitetnijeg sortimenta i
agrotehničkih mjera.
P a g e | 43
Zbog potencijala za rast sektora jagodičastog voća u široj regiji, uključujući i susjedne opštine u
Srbiji, od 2005. godine realizovana su jedno domaće i dva strana direktna ulaganja u rashladne
objekte, kao i jedno domaće ulaganje u vinariju jagodičastog voća (ZZ "Srebrenica"). Od
navedenih rashladnih objekata, dva se nalaze na području opštine Bratunac ("Insieme" ZZ
Bratunac i "Agross" d.o.o.), dok se jedan nalazi u Srebrenici ("Bos Agro Food" d.o.o.). Pored
navedenih rashladnih objekata, na području opštine Srebrenica ne postoji infrastruktura
specijalizirana za preradu sirovina iz poljoprivrede.
U tom pogledu, potrebno je uložiti značajnija ulaganja, kako bi se podstakao razvoj prehrambene
industrije, a samim tim smanjio problem farmera iz regiona u pogledu otkupa njihovih
proizvoda. "Bos Agro Food" d.o.o. otkupljuje najveći dio proizvodnje jagodičastog voća na
području opštine Srebrenica i u obliku smrznutih poluproizvoda plasira na tržište EU, Kanade i
SAD - a. Samo u Švedskoj snabdijevaju 60 marketa. Hladnjača vrši otkup maline, kupine,
jagode, šumske borovnice, šumske kupine i komercijalne kupine. Organsku jagodu (Zenga
Zengana) otkupljuje od 25 kooperanata iz Goražda. Hladnjača svojim kapacitetom ne može da
zadovolji potražnju kupaca.
Kapacitet proizvodnje iznosi 2.000 tona, a mogućnosti proširenja u narednom periodu postoje uz
izgradnju novih objekata. Posjeduju standarde kvaliteta HACCP i ISO 9001. Otkup je
organizovan preko posrednika, a za Srebrenicu su zaduženi ZZ "Srebrenica" i ZZ "Osat".
Hladnjača ne preuzima ništa direktno od proizvođača. Osnovni problem sa kojim se hladnjača
suočava je nedostatak sirovinske baze. Na godišnjem nivou hladnjača otkupi cca 700 tona maline
iz Srebrenice i 300 tona maline iz Bratunca, a dodatnih 1000 tona potrebnih za ovu godinu
uvezeno je iz Srbije. Veoma su zainteresovani za malinu sa ovog područja zbog izuzetnog
kvaliteta, te postoji interesovanje za enormno povećanje ove proizvodnje kako u Srebrenici, tako
i u susjednim opštinama.
Hladnjača preko zadruga daje pomoć proizvođačima u repromaterijalu, sredstvima za zaštitu,
đubrivu, ukupan katalog zahtjeva u pogledu kvaliteta, vrste i cijene, avansa i druge podsticaje.
Zadruge upravljaju ostatkom zemljišta i proizvodnjom. ZZ "Srebrenica" posjeduje 12 ha
vlastitog zemljišta i 22 ha pod koncesijom izdatoj od strane opštine Srebrenica. Zadruga
posjeduje sopstvene plantaže malina i kupina i broji 470 kooperanata na osnovu ugovora i
kooperantskih pristupnica. Zadruga posjeduje sopstvenu vinariju za proizvodnju voćnih vina.
P a g e | 44
Kako u proizvodnji sadnog materijala, tako i u proizvodnji vina, najviše je zastupljena kupina.
Zasadi pod kupinama iznose 11 ha, maline 8 ha, a ostatak od 3 ha nalazi se pod rasadnicima
maline i kupine, dok sirovinu višnje nabavlja od preduzeća "Bosna plod" iz Brčkog. Proizvodnja
se bazira na tehnikama organskog uzgoja koju je odobrila švedska organizacija za certifikaciju -
KRAV koja dva puta tokom godine provjerava poštivanje ovih standarda.
Vizija organizacije je usmjerena ka usklađivanju ISO i HACCP standarda za vinariju čime bi se
uspostavili uslovi za izvoz i kontinuirana proizvodnja voćnih vina. U proizvodnom asortimanu
mogu se naći vino od maline, vino od kupine i kupine s medom, vino od višanja koja su za sada,
dok se ne usklade sa standardima, namijenjena samo za tržište BiH. Godišnja količina
proizvodnje voćnih vina je 200.000 litara godišnje i to 25% se odnosi na vina od maline, 50%
vina od kupine i 25% vina od višnje.
Na području opštine Srebrenica drvenasto voće zauzima prostor od 100 ha obradivih površina,
od toga je u poslijeratnom periodu zasađeno cca 50 ha novih zasada, a ostalih 50 ha su postojeći
zasadi na kojima je započeo proces revitalizacije.
Ratarska proizvodnja obuhvata oko 60% ukupne biljne proizvodnje. Stanovništvo se uglavnom
bavi proizvodnjom za sopstvene potrebe. Struktura zastupljenih kultura je slijedeća:
• žita na površini 275 ha
• stočno krmno bilje 136 ha
• međuusjevi i podusjevi 61 ha
P a g e | 45
Povrtarstvo zauzima 13% ukupne biljne proizvodnje i odvija se na oko 167 hektara obradivih
površina. Najvažnije povrtarske kulture su krompir, grah, krastavac, paradajz, paprika, luk.
Posljednjih godina počelo se sa intenzivnijom proizvodnjom krastavaca kornišona za potrebe
prerađivačke industrije. Prosječna proizvodnja je oko 56.000kg, a otkup je vršio „Voćar“,
Kozluk.
Plastenička proizvodnja se uglavnom odnosi na zasade krastavaca, paprika i paradajza. Za ostale
poljoprivredne djelatnosti nema organizovanog otkupa, ali se kompletna proizvodnja proda na
pijacama.
U okviru pijace, između ostalog, predviđeno je postavljanje kancelarije tržišnog inspektora koji
će raditi za vrijeme pijačnih dana i vašara te vršiti kontrolu prometa stoke i ostalih proizvoda.
Ovo će u velikoj mjeri doprinijeti zaštiti životinja u smislu sprečavanja, unošenja i širenja bolesti
na području opštine.
Područje regiona Srebrenice je švedski KRAV Institut sertifikovao kao region pogodan za
proizvodnju ekološki zdravije hrane. Na području Srebrenice identifikovano je preko 200 vrsta
ljekovitog bilja. Područje je bogato samoniklim voćem: borovnica, kupina, šumska jagoda, divlja
malina, smreka, divlja jabuka-zukva, divlja kruška, jarebika. Na planinskim padinama u čistom
okolišu rastu aromatične biljne vrste: majčina dušica, hajdučka trava, origano i valerijana, a
kanjoni Drine bogati su endemskom vrstom – Pančićevom omorikom.
P a g e | 46
Lavanda, šipurak, matičnjak, nana, luk srijemoš i bijeli sljez su najprisutnije vrste ljekovitog bilja
u otkupu od dvije stotine pronađenih na teritoriji opštine. Uglavnom su zastupljene na području
Skelana zbog povoljne klime i nadmorske visine pogodne za njihov rast. Popularno je i sezonsko
sakupljanje šumskih gljiva i ostalih šumskih plodova. U ovom području je aktivna organizacija
JICA, koja je već donirala sušnicu za ljekovito bilje, a u planu je i konstrukcija destilatora u
svrhu proizvodnje eteričnih ulja. Postoji veliki interes inostranih otkupljivača za povećan izvoz.
Područje Srebrenice je bogato bagremovom šumom, velikim površinama livada i pašnjaka sa
obiljem medonosnog bilja čime su stvoreni uslovi za bavljenje pčelarstvom i sve je veći broj
zainteresovanih ljudi koji bi se bavili ovom granom poljoprivrede. Na području naše opštine
djeluju dva udruženja pčelara i to udruženje “Osat” i udruženje “Skelanka”, koja su
zainteresovana za pronalaženje investitora za formiranje pogona za pakovanje proizvoda od
meda kako bi mogli pored proizvodnje meda da se bave i proizvodnjom ostalih pčelarskih
proizvoda. Na kraju 2014. godine bilo je ukupno 52 pčelinjaka upisana u evidenciju
Ministarstva PŠV a procjenjuje se da na području opštine ima 3000-4000 košnica. Prosjek
proizvedenog meda po jednoj kosnici na stacioniranom pčeljnjaku je 20-30 kg.
Japanska agencija za međunarodni razvoj
/JICA/ raspisala je javni poziv za dodjelu stoke
i pčelarske opreme stočarima i pčelarima u
srebreničkoj opštini. Bratunac i Rogatica.
http://www.capital.ba/japanci-podsticu-
stocarstvo-i-pcelarstvo-u-srebrenici/
P a g e | 47
Značajno je lovište Sušica koje se prostire na 10.000 hektara u kanjonu Drine između planina
Sušica i Tara. Bogato je kapitalnom divljači gdje su posebno poznati odstrijeljeni primjerci
medvjeda, srndaća i divojaraca. Drinsko jezero od Bajine Bašte do Višegrada pogodno je za
ribolov, te za izgradnju ribnjaka za proizvodnju pastrmke.
Od ukupne površine grada Zvornik koja iznosi 37.195ha, poljoprivrednog zemljišta je 21.539 ha.
To znači da ima 0,33ha poljoprivrednog zemljišta po stanovniku, što je gotovo dva puta više od
minimuma za obezbjeđenje egzistencije. Od toga oko 16.703 ha čine bašte i oranice. Pod
voćnjacima nalazi oko 1.130 ha, dok je neobrađenog poljoprivrednog zemljišta oko 2.750ha. Uz
povoljne agroekološke i klimatske uslove, to ostavlja prostora za unapređenje poljoprivredne,
prije svega povrtlarske i voćarske proizvodnje koju treba da prati dodatna izgradnja
prerađivačkih kapaciteta.
4.3. Rudarstvo i potencijali za unapređenje grane
Prirodni resursi na kojima se temeljio ekonomski razvoj su: rudno bogatstvo (srebro, zlato, cink,
olovo, boksit, ukrasni kamen). Boksitna ležišta na srebreničko-vlaseničkom području su jedna od
najvećih u Evropi. Sem boksita, postoje i nalazišta olova, cinka, kadmiuma, šljunka, pijeska,
krečnjaka, opekarske gline i mala nalazišta srebra i zlata.
Na teritoriji opštine Srebrenica otkriveno je više ležišta i pojava različitih mineralnih sirovina i
može se reći da je opština bogata sa ovim resursom. Kao glavna mineralna sirovina na teritoriji
opštine Srebrenica mogu se izdvojiti ležišta boksita, olovo i cink, zatim pojave gvožđa, mangana,
kaolina, ukrasnog kamenja i mineralne vode.
U okolini Ljubovije otkriveno je mnoštvo Fe-orudnjenja unutar paleozojskih klastita. Značajnije
pojave registrovane su u području Krnića, oko 15 km jugoistočno od Srebrenice. Svi litološki
članovi su dobrim dijelom metamorfisani, te se javljaju mermeri, kvarciti, a kod sela Krnići i
Tokoljak i magnetiti. Sjeverozapadno od ovih lokaliteta, izdanci su predstavljeni manganom i
hematitskim škriljcima. Produktivna serija ima debljinu oko 20 m a ruda se javlja u obliku
izduženog sočiva Ruda gvožđa ovdje je, najvjerovatnije, primarno - sedimentnog postanka.
Kvalitet rude dobijen je na osnovi rezultata nekoliko hemijskih analiza koje su dale: 25-35% i
rijetko kada 40% Fe. Sadržaj SiO2 kreće se od 25-55%. Mangan rijetko prelazi 1%. Pošto nije
vršeno istražno bušenje kojim bi se utvrdila rasprostranjenost Fe-mineralizacija nisu vršena
proračunavanja rudnih rezervi. Potencijalnost je značajna s obzirom da je stepen rudonosnosti
veliki i da pojave pokazuju sve karakteristike sedimentnih obrazovanja na dužini od oko 10 km.
Od ostalih pojava ruda gvožđa, veće naslage "okera", odnosno, "limonita" nalaze se u centralnim
dijelovima Pb - Zn rudnog područja Srebrenice, naročito na lokalitetima Velikog Gubera i Malog
Gubera. Ove pojave su nastale kao izvorski sedimenti oko vrela jako mineralizovanih fero-
sulfatnih voda koje ističu iz starih rudarskih radova, iz perioda rimskog i srednjevjekovnog
rudarenja.
P a g e | 48
Podbraćan ekspolataciona mesta
Minerali mangana su veoma često zastupljeni u paragenezi olovo - cinkanih tijela rudnika
Srebrenica. U rudnim žicama kod Ćumurnice, Kutlića, Kazana, Olovina i Mutnjače utvrđena je
velika koncentracija ruda mangana. Formirane su izolovane manganosideritne zone, koje
ponekad dostižu debljinu i preko 40cm. U svim rudnim tijelima utvrđeno je značajno učešće
mangana u zonama debljine i do 40cm, što se vidi iz rezultata ispitivanja proba uzetih iz
pojedinih rudnih tijela srebreničkog rudnog revira.
Pored mangana u rudnim tijelima rudnika Srebrenica zastupljeno je i gvožđe (u dvostruko većim
količinama). Prema proračunima izvršenim u toku 1968. godine, srebrenička ruda sadrži u
prosjeku oko 12% mangana siderita, odnosno 4,5% mangana, što daje povoda za izdvajanja tog
P a g e | 49
metala pri flotacijskoj koncentraciji olovo - cinkanih ruda. Procjenjuje se da bi se pored olova i
cinka moglo dobiti oko 500.000 t mangana i 1.000.000 t gvožđa15.
Područje Srebrenice predstavlja najranije istraživane i rudarski aktivirane terene u Bosni i
Hercegovini. Pretpostavka je da je izvađeno oko milion tona olovo - cinkove rude u ranom
peridu eksploatacije iste.
P a g e | 50
Rudarstvo U Srebrenici se eksploatacija mineralnih sirovina obavlja u dva rudnika: "Rudnik
boksita", a.d. Srebrenica i Rudnik Sase, "Gross", P.J. (rudnik olova i cinka). "Rudnik boksita",
a.d. Srebrenica zapošljava 39 radnika. Ukupna proizvodnja prodaje se kompaniji Glinica iz
Zvornika koja prerađuje boksit eksploatisan na području Srebrenice i Milića (Vlasenica).
Kompanija ima dozvolu Vlade Republike Srpske za eksploataciju boksita na području
Srebrenice.
Rudnik Sase (rudnik olova i cinka) zapošljava 445 radnika. Vlada Republike Srpske potpisala je
ugovor sa kompanijom "Mineco" iz Velike Britanije i na nju prenijela pravo upravljanja nad
državnim kapitalom u rudniku (Rudnik Sase, a ne kompanija iz Velike Britanije, ima koncesiju
na eksploataciju ruda). Rudnik Sase ostvaruje godišnji prihod od € 4,9 miliona. Olovo i cink se
većinom izvoze u kompaniju "Zorka" iz Šapca (Republika Srbija), a tamo se dalje prerađuju i
izvoze na međunarodno tržište. Energetika Distribucijom električne energije na području opštine
Srebrenica se bavi preduzeće "Elektro - Bijeljina" a.d., odnosno Radna jedinica
"Elektrodistribucija Bratunac" koja "pokriva" područje opština Bratunac i Srebrenica, putem
svoje poslovnice u Srebrenici.
Prema dosadašnjem stepenu istraženosti, u području Srebrenice registrovana je 151 rudna žila, a
veliki broj žila su ogranci većih žila. Debljina žila je veoma promjenljiva (od nekoliko cm do 5
m) i samo na ukrštanjima žile dostižu i do 10 m. Drobinske, mineralizovane zone debele su
mjestimično do 15 m, ali im je tada nizak sadržaj olova i cinka. Ovakve mineralizovane zone
nekada imaju povišen sadržaj antimona (Kazani). Na području srebreničkih ležišta olova i cinka
izdvojeni su sljedeći reviri: Sase, Vitlovac, Kazani i Olovine.
Područje Milići predstavlja jedno od najznačajnih sa aspekta pojava i ležišta rude boksita u
Republici Srpskoj i na ovoj teritoriji je otkriveno preko 80 ležišta i pojava boksita različitog
kvaliteta i dimenzija. Ovaj boksitonosni region je u odnosu na ostale boksitonosne regione u BiH
po prostranstvu najmanji, ali u odnosu na utvrđene rezerve i godišnju proizvodnju daleko ispred
svih ostalih regiona. Samim tim, i njegov ekonomski značaj je najveći. Boksit predstavlja
osnovnu mineralnu sirovinu za dobijanje glinice, a kasnije se iz glinice dobija aluminijum. Ovaj
metal ima široku primjenu i to: vazduhoplovna industrija, industrija vatrostalnih materijala,
industrija cementa, u proizvodnji čelika, hemijskoj industriji, kao abraziv i dr. Pored ovih
minerala u nekim boksitima dolaze: getit, hematit, kaolinit, pirofilit, kvarc, rutil, cirkon, apatit,
turmalin, granat, korund i dr. koji, takođe, imaju veliku primjenu u različitim vidovima
industrije.
U ovom području, geološkim istraživanjem otkriven je veliki broj ležišta i pojava boksita, a iz
većine ležišta boksit je otkopan: Korovi, Bogodol, Markovići, Ilići, Jovanovići, Jasici, Krunići,
Grabici - sjever, Grabici - Javor, Grabici - Pogledala, Lokve, Mlakve, Ljeskovačke ravni i
Ljeskovik. Ležišta Nikolići i Bijele vode su istraživana u periodu od 1996 - 2005. godine i u
ovim ležištima boksit je otkopan. U ovom području ostala su neotkopana ležišta boksita Kosturi i
Šumarnica, te boksitne pojave Žedanjsko, Kutuzero i Pribojevići. Eksploataciju boksita u ovom
području vrši "Rudnik boksita" - Srebrenica, koji ostvaruje prosječnu godišnju proizvodnju od
oko 20.000 t.
Eksploataciono polje Podbraćan se nalazi u jugozapadnom dijelu opštine Srebrenica trenutna
eksploatacija se vrši na teritoriji opštine Srebrenica, ali eksploataciju vrši preduzeće "Boksit" a.d.
iz Milića. Površinski i podzemni kop ''Podbraćan'' se nalazi na teritoriji opštine Milići dok se
P a g e | 51
površinski i podzemni kop '''Braćan'' nalazi na teritoriji opštine Srebrenica. Mineralna sirovina na
ležištu je bemitski mrko - crveni boksit. Bemit je glavni nosilac aluminijuma.
Kvalitet boksita na površinskom kopu Podbraćan
Količina Al2O3 SiO2 Fe2O3 TiO2 Cao G.Ž
t % % % % % %
2309 227 54,02 4,17 27,28 2,84 0,006 11,38
Pojave boksita Kutuzero nalaze se jugoistočno od Žedanjskog, između zaseoka Bijelo polje na
jugu i Kutuzera na istoku, kanjona Toluše na zapadu i brda Kak na sjeveru. Prema urađenim
hemijskim analizama sadržaj Al2O3 se kreće od 44-56% i SiO2 od 2-12%.
Pojave boksita Pribojevići nalazi se u neposrednoj blizini istoimenog sela. Sadržaj Al2O3 se
kreće od 37,83 - 64,57% a za sadržaj SiO2 nemamo podataka. Ukupne rezerve boksita na ovim
pojavama procjenjuju se na 250.000 t.
Ležište ukrasne breče "Stublić" kod Srebrenice Jugozapadno, oko 12 km vazdušne linije, od
Srebrenice, na istočnim padinama brda Brestovik (1518 m) nalazi se ležište ukrasne šarene breče
"Stublić". Pozicija samog ležišta ukrasne breče se nalazi na trasi pomenutog puta, koji prolazi
desnom kanjonastom obalom Crnog potoka na nadmorskoj visini 1100 m na dužini 200 - 250 m.
Na osnovu rezultata fizičko - mehaničkih ispitivanja može se reći da ovaj materijal predstavlja
vrlo kvalitetan ukrasni kamen sa širokim mogućnostima upotrebe, za izradu ploča za sva
unutrašnja oblaganja. Procijenjene rezerve su oko 1.500.000 m3. Ležište crnog ukrasnog
krečnjaka "Podosmače" kod Srebrenice Jugoistočno, oko 12 km vazdušne linije od Srebrenice,
nalazi se ležište ukrasnog (crnog) paleozojskog krečnjaka. Ležište se nalazi zapadno od sela
Osmača na desnoj obali Zelenog Jadra. Krečnjak je pločast i bankovit, a moćnost rijetko prelazi
preko 1m. Veoma je povoljan za obradu. Glačanjem se dobija visok sjaj, a presjeci kalcitskih
vena daju veoma finu ornamentiku zbog čega je izuzetno dekorativan.
Rezerve boksita na kopu Podbraćan - podzemna eksploatacija
B rezerve 803 000 t
C1 rezerve 3 000 814
UKUPNO 3 803 814
Početak eksploatacije rude u rudniku Sase spominje se u pisanim dokumentima u III veku naše
ere. Rimljani su eksploatisali olovo i srebro, a Argentarijum se spominje kao kovnica novca za
vladare Starog Rima. Kovnica je kovala novac i za Dubrovačku republiku, za Nemanjiće, a od
1464.godine i za Stefana Lazarevića. Prvi rudari su bili Sasi iz tadašnje Germanije.
Rudnici su najveću proizvodnju dostigli 1990/1991.godine kada su proizveli 300.000 tona
koncentrata olova, cinka i srebra. Na osnovu rudarske proizvodnje su se razvijali i industrijski
P a g e | 52
kapaciteti. Broj zaposlenih u rudnicima i vezanim fabrikama je dostigao 2.300 radnika a godišnja
vrijednost proizvodnje 30 miliona KM. Ukupne utvrđene rezerve rude iznose oko 6 milona tona.
Istražene reserve boksita su 4,5 miliona tona, koliko iznose i istražene reserve olova i cinka
Koncentracija rudne ekspolatacije najveća je u Opštini Srebrenica i Milići. Sam naziv Srebrenica
dobio je upravo zbog nalazišta srebra. Dok je opština Milići poznata po rudi Boksita, zatim
proizvodnja i prerada nemetalnih sirovina - kvarcnog pijeska, kamenih agregata (krečnjak,
kvarcit, zeolit). Na primjer Sektor Rudarstvo u svojoj 57 godina dugoj rudarskoj tradiciji, u
sektoru je proizvedeno preko 30 miliona tona rude boksita, otkopano više od 180 miliona tona
otkrivke i proizvedeno više od 3 miliona tona nemetalnih sirovina (krečnjak, kvarc, kvarcni
pesak). Svojevremeno je Sektor Rudarstvo bio najveći proizvođač boksita u bivšoj Jugoslaviji, sa
proizvodnjom rude boksita od 1.500.000 tona godišnje i pratećim radovima na otkrivci od 5
miliona m³. Godišnja proizvodnja: 600.000 t rude boksita i 2 miliona m³ otkrivke; 60.000 t
rovnog kvarcnog pijeska i 50.000 m³ otkrivke. Ležišta u eksploataciji: Podbraćan, Crvene
stijene, Braćan (boksit) i Bijela stijena - Skočić (rovni kvarcni pijesak). Rudarski radovi na više
površinskih kopova, a kop "Podbraćan" je najveći površinski kop boksita u Evropi.
Povodom 50. godišnjice postojanja i uspešnog rada Kompanije "Boksit" 2009 god je u Domu
rudara u Milićima svečano otvoren Muzej rudarstva i impozantni komercijalno-turistički objekat
"Rajkov toranj".
Na području grada Zvornik postoje nalazišta nekoliko vrsta mineralnih sirovina koja su bila
predmet osnovnih i detaljnih geoloških istraživanja. Urađeni su elaborati o klasifikaciji i
kategorizaciji rezervi nemetaličnih mineralnih sirovina na određenim lokalitetima:
• tehnički građevinig kamen krečnjak koji odgovara zahtjevima industrijse šećera i punila.
• 1,4 miliona tona rezervi kvarcnih konglomerata i pješčara koji sadrže 99,65% SiO2 kao
korisne komponente za staklarsku industriju
• mineralne vode u Kozluku koje spadaju u hidrokarbonatno-natrijum-hloridske vode,
mineralizacije od 3726-5556 mg/l, temperature 12°C, pH=6,5 i izdašnosti 1,3 l/sec.
• mineralne vode u Kiseljaku su takođe hidrokarbonatno-natrijum-hloridske vode sa malo
drugačijom mineralizacijom od 2959-7634 mg/l, temperature 12°C, PH=6,5 sa gasnim
eshalacijama CO2-CO-O2 i izdašnosti 1,2 l/sec.
• opekarska montmormonistsko ilitsko-kaolinska glina i
• pijesak i šljunak u aluvijalnim nanosima rijeke Drine, Sapne i u manjim aluvijonima
ostalih pritoka Drine.
Utvrđeno je da postoje i metalične mineralne sirovine: olovo, cink, galenit, sfalerit i olovo.
Ostale mineralne sirovine koje se potrebno još istražiti su ukrasni kamen, siga, ciglarska i
bentonitska glina.
P a g e | 53
4.4. Drvna industrija
Drvo za BiH doslovno život znači. Bez njega ne bi bilo hiljada radnih mjesta u Bosni i
Hercegovini. Drvna industrija tradicionalno je jedna od najjačih u ovoj državi. Najjači je
izvoznik i danas: 1,3 milijarde eura vrijednosti proizvoda prešlo je preko granice prošle godine.
Namještaj u tom segmentu obara rekorde jer izvoz je 350 posto veći od uvoza. No, iako su
perjanica bh. izvoza – problema ne manjka.
Šumske površine zahvataju 31.867 ha i/ili 64,8% ukupne teritorije i po tome je Srebrenica jedna
od najbogatijih opština u regiji Severoistočna Bosna. Racionalna godišnja seča iznosi 70.000 m3.
Godišnja vrednost sječe i prerade drveta iznosila je devedesetih godina 15 miliona KM. Velika
šumska prostranstva mogu se koristiti i za prikupljanje šumskih plodova (borovnica, gljiva,
ljekovitog bilja) i njihovu preradu, turizam, lov i ribolov. Pod jelom/smrčom se nalazi 7.350 ha,
pod bukvom 22.867 ha, a plemeniti lisičari zahvataju površinu od 1.650 ha.
Opština Zvornik pod šumama je 13.741 ha (što je oko 37% od ukupne površine grada), od čega
na privatne šume otpada 9.616,30 ha ili 70% od ukupne šumske površine grada. Osim drvnom
masom, one obiluju ne-drvnim resursima (gljive, ljekovito i aromatično bilje), te utiču na
P a g e | 54
sprečavanje klimatskih promjena i erozivnih procesa. Na taj način, doprinose stvaranju stabilne i
zdrave životne sredine.
Višegrad obliuje sa bor, jela, smrča, hrast, bukva, grab itd.
Šume
Zapuptene šume
Milici Šumski resursi : 17585 ha od čega od kojih su 12.366 ha u državnom vlasništu, a 5.219
ha nalaze se u privatnom vlasništvu . Od ukupne površine državnih šuma 54,67% su visoke
ekonomske šume, 8,29% su visoke degradirane šume, 8,39% su šumske kulture, 8,14% su
izdanačke šume13,48% su površine nepodesne za gazdovanje,0,48% su goleti i 6,55% su
uzurpacije. Godišnji sječivi etat za period 2011-2020 godina je 45.659 m3 sveukupne drvne
mase. Zaliha drvne mase na površinama kojima se gazduje iznosi 2.634,779 m3 (71,82% liščari i
28,18% četinari), a prosječan godišnji zapreminski priras svih kategorija šuma je 8 m3/ha.Šume
zauzimaju 62% ukupne površine opštine.
Ukupna drvna zaliha u šumama u BiH iznosi 317, 5 miliona m3 ili 203,6 m3/ha (62% lišćari i
38% četinari). Godišnji zapreminski prirast bh. šuma je 9,5 miliona m3 ili 6,1 m3/ha, a mogući
godišnji obim sječe je 7,4 miliona m3, iako je tokom 2009. godine dobiveno samo 4,5 miliona
m3/ha
Problematika zaštite prirode na teritoriji opštine Srebrenica aktuelna je kroz duži vremenski
period. Prvi formalni akti o zaštiti iz 1955. godine se odnose na staništa Pančićeve omorike na
loklitetima Strugovi i potezu Pliština - Igrišnik. Uvođenjem FSC standarda u šumarstvo Srpske
aktuelizirala se i problematika šuma visoke zaštitne vrijednosti. Na teritoriji opštine Srebrenica u
tom smislu su predložena sljedeća područja:
P a g e | 55
❖ u kategoriju vzv 1a svrstane su sastojine (sjemenske) Pančićeve omorike i to odjeli 14 i
15 a,d PJ "Luka – Klotijevac" površine 20 ha, kao i odsjek 37d u PJ "Sase – Žabokvica" –
sjemenska kultura Pančićeve omorike u površini od 3 ha.
❖ sjemenske kulture duglazije izdvojene su u PJ "Gornji Jadar" u odsjeku 37b površine 2,6
ha, kao i u PJ "Sase – Žabokvica" u odsjeku 231a površine 1,6 ha, dok su sjemenske
kulture ariša izdvojene u odjelima 59 i 60 u PJ "Gornji Jadar" u površini od 1,4 ha.
❖ u PJ "Križevica" izdvojeni su odjeli 18,19,21 površine 197 ha koji se odnose na zaštitnu
zonu izvorišta i banje Crni Guber.
❖ u PJ "Luka - Klotijevac" izdvojeni su kanjoni Drine i Crnog potoka i strmi tereni u ovom
području u ukupnoj površini od 2126 ha. Riječ je o odjelima 1-3, 33-35, 39-48, 59, 65-74,
76 i 77 (vzv 4b), te odjelima 38,52,75 (vzv 4a).
Potrebno je naglasiti da se u toku 2010. godine započelo sa pripremom dokumentacije za
postupku izdvajanje kanjona Drine kao zaštićenog kulturnog pejzaža na teritorijama opština
Rogatica, Srebrenica i Višegrad, kao i da se započelo sa procedurama za formiranje Nacionalnog
parka "Drina" u dijelu kanjona na teritoriji opštine Srebrenica.
Stanje šumskog fonda
Kategorije šuma Državne Privatne Ukupno
Visoke šume sa prirodnom obnovom 14.461 2.282 16.743
Visoke šume sa prirodnom obnovom -M 880 - 880
Visoke degradirane šume 1.598 - 1.598
Visoke degradirane šume - M 86 - 86
Šumske kulture 2.152 16 2.168
Šumske kulture M 214 214
Izdaničke šume 3.516 4300 7816
Izdaničke šume - M 246 246
Površine podesne za pošumljavanje i gazdovanje 1.171 66 1.237
Površine podesne za pošumljavanje i gazdovanje -
M
37 - 37
Površine nepodesne za pošumljavanje i gazdovanje 2.730 62 2.792
Površine nepodesne za pošumljavanje i gazdovanje
- M
141 - 141
Ukupno 27.233 33.959
P a g e | 56
Imajući u vidu da je većina potencijala upravo u prirodnim resursima to stvara uslove za
proizvodnju određenih proizvoda i davanje specifičnih usluga poput: proizvodnje obojenih,
retkih i plemenitih metala, proizvodnju rezane građe, šperploča i lesonit ploča, drvene i limene
ambalaže, kamenih podnih ploča, pločica i stepenice), ne samo za tržište BiH nego i šire. Zbog
geografske blizina, sličnog kulturnog nasleđa i nepostojanja jezičke barijere, ovo područje je
ekonomski tradicionalno dobro povezano sa Srbijom i Crnom Gorom te se stječu uslovi za
plasman robe u regionu.
Klasični i alternativni energetski izvori
Drvo predstavlja zasigurno najznačajniji energetski izvor na području opštine Srebrenica. Šume i
šumska zemljišta čine značajan deo teritorije regije. U sadašnjem trenutku prosječni godišnji
prirast drvne mase iznosi oko 190102 m3 drvne mase. Na ogrevno drvo otpada značajan dio te
drvne mase. Hidroenergija Bosna i Hercegovina i Republika Srpska imaju značajan neiskorišćeni
hidropotencijal. Generalno, najveći energetski potencijal uz drvo na području opštine Srebrenica
ima energija vode, rijeka Drina i njene pritoke. Nažalost, ovaj potencijal nije u dovoljnoj mjeri
iskorišten. Trenutno, u funkciji je jedna hidroelektrana na prostoru opštine, HE Bajina Bašta,
iako postoje planovi za izgradnju hidroelektrana većih i/ili manjih kapaciteta.
U prostorno - planskoj dokumentaciji (Prostorni plan opštine Bajina Bašta u Republici Srbiji) je
predviđena izgradnja protočne niske HE "Mala Bajina Bašta" tako da ne ugrožava okolni prostor.
Alternativni izvori energije na području obuhvata plana imaju potencijal koji se nedovoljno
koristi. To se naročito odnosi na biomasu i sunčevu energiju. Geotermalna energija bi mogla
predstavljati potencijalni energetski izvor, ali u oblasti geotermalnog potencijala je najmanje
urađeno u smislu geoloških istraživanje, tako da ne postoje čak ni posredni podaci. Biomasa
Biomasa kao energetski izvor obuhvata živu organsku materiju. Ogrevno drvo predstavlja dio
biomase u širem smislu koji je već obrađen u okviru konvencionalnih energetskih izvora.
Na području opštine Srebrenica najznačajniji vidovi biomase su drvni otpad i otpad iz
poljoprivredne proizvodnje. Ovi segmenti biomase su veoma prisutni na području opštine. To je
prije svega rezultat značajne sirovinske baze, izražene u velikim šumskim prostranstvima (oko
34300 ha šume i šumskog zemljišta), postojanju prerade drveta, biljnoj i animalnoj
poljoprivrednoj proizvodnji.
Otpad iz poljoprivredne proizvodnje (prvenstveno stočarske proizvodnje) se može koristiti za
proizvodnju bio – gasa, dok se poljoprivredne kulture kao što su uljana repica, kukuruz i soja
mogu koristiti za dobijanje bio - dizela i bio - etanola. Problem predstavlja nepostojanje zasijanih
površina pod industrijskim biljem na području opštine, iako generalno postoji potencijal za
značajnu proizvodnju industrijskog bilja (uljana repica, soja itd.). Proizvodnja bio – gasa, bio -
dizela i bio - etanola na području opštine nije zabilježena, iako je prisutna određena proizvodnja
kukuruza. Inače, proizvodnja bio – gasa, bio - dizela i bio - etanola u Zapadnoj Evropi je veoma
unosna i podržana od države, tako da poljoprivredna gazdinstva koja se bave proizvodnjom ovog
goriva veći dio prihoda ostvaruju od ovog vida aktivnosti.
Godišnja ozračenost vodoravne površine ukupnim sunčevim zračenjem na području opštine
Srebrenica iznosi 1300 - 1350 kWh/m2. Korišćenje sunčeve ili solarne energije je svedeno na
P a g e | 57
pojedinačne slučajeve. Ona se prevashodno može koristiti za pripremu tople vode. Većem
korišćenju ovog alternativnog izvora energije moraju prethoditi detaljnija istraživanja u okviru
studije. Energija vjetra Za korišćenje vjetra kao izvora energije potrebni su određeni preduslovi u
pogledu učestalosti, brzine, promjene smjera itd. Srednja godišnja snaga vjetra na visini 50 m
iznad površine za period 1997 – 2006. godina za šire područje opštine iznosi oko 110 W/m2.
Brzine vjetra neophodne za racionalno i ekonomično korišćenje vjetra u energetske svrhe iznose
u prosjeku 3 - 4 m/s na maloj visini iznad površine uz stalnost smjera vjetra. Osnovni
meterološki podaci govore da na područja opštine Srebrenica ne postoji potencijal za korišćenje
energije vjetra zbog malih brzina vjetra.
Istraživanja pokazuje da postoji veliki broj drvnih ostataka, koji se mogu iskoristiti za
proizvodnju biomase. Stoga, poseban segment zauzima i deo privrede proizvodnja i izvoz
biomase.
P a g e | 58
5. Zaključak
Kako bi se iskoristili potencijali potrebno je uložiti sredstva i zaposliti radnu snagu. Predlaže se:
✓ investicije u opremu i gradjevinske objekte,
✓ zapošljavanje i prekvalifikacija radne snage,
✓ investicije u sistem nadzora šumskih površina kako bi se smanjilo ilegalno sečenje šuma,
✓ investicije u alternativne izvore energije,
✓ privlačenje stranih investitora pre svega u domenu poljoprivrede i zdrave hrane,
✓ investicije u sistem otpadnih voda11 i
✓ brendiranje nacionalnih proizvoda.
Takođe, zbog koncentracija većeg broja kompanija na manjoj površini predlaže su u svrhu
prvlačenja inostranih kompanija koje bi investirale u region formiranje klastera12 i slobodnih
11 Naseljeno mjesto Srebrenica ne posjeduje izgrađen sistem za prečišćavanje otpadnih voda. Produkcija zagađenja
na području opštine Srebrenica i danas potiče dijelom od industrijskih otpadnih voda, čiji je kvalitativni i
kvantitativni uticaj na površinske i podzemne vode moguće odrediti kontrolom kvaliteta otpadnih voda. Nedostatak
sistematskog monitoringa kvaliteta i količina efluenata privrednih zagađivača rezultira da se ocjene tereta zagađenja
pojedinih vodotoka zasnivaju na tipu i obimu proizvodnje pojedinih privrednih subjekata (aktivnosti iz oblasti
industrije, trgovine, saobraćaja, šumarstva, poljoprivrede, te građevinarstva koje se nalaze u opštini). Otpadne vode
industrijskog porijekla sadrže toksične materije, najčešće teške metale, cijanide, fenole, mineralna ulja i emulzije,
kao i opasne organske supstance koje mogu dovesti do potpunog uništenja ekosistema. Znatno zagađenje voda
nastaje i usljed ispuštanja maziva i ulja radnih mašina i vozila sa manipulativnih površina bez separatora. Ove
činjenice uvećavaju značaj vođenja katastra zagađivača ili poznavanja broja potencijalnih izvora zagađenja u svrhu
daljeg razvoja infrastrukture, odnosno vodovodnog i kanalizacionog sistema.
P a g e | 59
zona. Suština fomiranja slobodnih zona jeste da se koristeći podsticaje od strane opštine privole
inostrane kompanije. Prednosti od zona su višestruke: rast broj zaposlenih, međusobna korist
povezanih kompanija, korišćenje relativno sličnih resursa i drugo. 13
12 Primjer dobre prakse: Klaster: Regionalni klaster drvne industrije „Drina-drvo“ Srebrenica (opštine Srebrenica,
Milići i Bratunac) koj se sastoji od 23 kompanije.
13 Primer Slobodna zona Pirot, Srbija