Masanobu Fukuoka เกษตรกรผู้��ปฏิ�วั ต�ยุ�ค

สมั ยุด้�วัยุฟางเส�นเด้�ยุวั

"ฟาง เส�นน��ด้�บอบบางและไร�น!�าหน ก และคนส#วันมัากก$ไมั#อาจร��วั#าแท้�จร�งแล�วัมั นมั�น!�าหน กมัากขนาด้ไหน หากผู้��คนร��ถึ)งค�ณค#าท้�+แท้�จร�งของฟางน�� การปฏิ�วั ต�ของมัน�ษยุชาต�ก$จะเก�ด้ข)�น เป-นการปฏิ�วั ต�ท้�+ท้รงพล งเพ�ยุงพอท้�+จะเปล�+ยุนแปลงประเท้ศ และโลกท้ �งโลกเลยุท้�เด้�ยุวั"

-มัาซาโนบ� ฟ�ก�โอกะ, "ปฏิ�วั ต�ยุ�คสมั ยุด้�วัยุฟางเส�นเด้�ยุวั" ส!านวันแปล รสนา โตส�ตระก�ล

ใน บรรดาอาชีพทั้ �งหมด คงไม�มอาชีพใดทั้�จำ�าเป็�นต่�อความอยู่��รอดของป็ระชีากรมน"ษยู่$ซึ่&�งน บว นก'ยู่(�งล้*น โล้กข&�นเร,�อยู่ๆ แต่�ในขณะเดยู่วก นก'ถู�กคนอ,�นด�แคล้นหร,อเยู่*ยู่หยู่ นเทั้�าก บอาชีพเกษต่รกร โดยู่เฉพาะเกษต่รกรรายู่ยู่�อยู่ทั้"นน*อยู่ผู้�*ต่*องเผู้ชี(ญก บป็4จำจำ ยู่ความเสี่�ยู่งมากมายู่ทั้�ควบ ค"มไม�ได* แล้ะไม�มเง(นพอทั้�จำะซึ่,�อว(ธีป็7องก นความเสี่�ยู่งเหม,อนก บบร(ษ ทั้อ"ต่สี่าหกรรม อาหารยู่ กษ$ใหญ�ทั้ �งหล้ายู่

น บต่ �งแต่�สี่งครามโล้กคร �งทั้�สี่องเป็�นต่*นมา ป็ระเทั้ศก�าล้ งพ ฒนาแทั้บทั้"กป็ระเทั้ศในโล้กได*สี่�งเสี่ร(มให*เกษต่รกรป็ล้�กพ,ชีเชี(งเด�ยู่ว เพ,�อการสี่�งออกเป็�นหล้ ก ต่ามรอยู่ "เกษต่รกระแสี่หล้ ก"

ของป็ระเทั้ศโล้กต่ะว นต่ก ซึ่&�งว(ธีน�แป็ล้ว�าเกษต่รกรต่*องล้ะทั้(�งว(ธีการเพาะป็ล้�กแบบโบราณโดยู่ใชี*ว ต่ถู"ด(บ ต่ามธีรรมชีาต่( เชี�นป็":ยู่หม กแล้ะม�ล้สี่ ต่ว$ ห นมาใชี*ป็":ยู่เคมแล้ะยู่าฆ่�าแมล้งเพ,�อเพ(�มผู้ล้ผู้ล้(ต่แทั้น ป็4จำจำ"บ น ผู้ล้เสี่ยู่จำากว(ธีการเพาะป็ล้�กทั้�เน*นการ "เอาชีนะธีรรมชีาต่(" ด งกล้�าวได*ป็รากฏให*เห'นอยู่�างชี ดเจำนในแทั้บทั้"กป็ระเทั้ศ การใชี*สี่ารเคมจำ�านวนมากสี่�งผู้ล้ให*ฮิ(วม สี่ในด(น (humus หมายู่ถู&งซึ่ากพ,ชีแล้ะสี่ ต่ว$ทั้�เน�าเป็>� อยู่ผู้"พ งทั้ บถูมก นป็ะป็นอยู่��ในด(น ทั้�าให*ด(นมแร�ธีาต่"ทั้�เป็�นป็ระโยู่ชีน$ เหมาะแก�การเพาะป็ล้�ก) ถู�กทั้�าล้ายู่หมดไป็ภายู่ในชี �วเวล้าไม�ก�สี่(บป็@

ค"ณภาพด(นเสี่,�อมล้ง สี่�งผู้ล้ให*พ,ชีพ นธี"$อ�อนแอแล้ะผู้ล้ผู้ล้(ต่ต่กต่��า ทั้�าให*เกษต่รกรยู่(�งต่*องพ&�งสี่ารเคมแล้ะเคร,�องจำ กรมากกว�าเด(ม

ยู่(�งเวล้า ผู้�านไป็นานเทั้�าไหร� ป็4ญหาก'ยู่(�งป็รากฏให*เราเห'นชี ดข&�นเร,�อยู่ๆ ว�า แนวทั้างของเกษต่รกรรมกระแสี่หล้ ก ซึ่&�งค(ดข&�นมาชี�วยู่ให*คนใชี*แรงงานในการเพาะป็ล้�กน*อยู่ล้ง กล้ บกล้ายู่เป็�นต่ วบ�อนทั้�าล้ายู่ความอ"ดมสี่มบ�รณ$ของด(นล้งอยู่�างชี*าๆ จำนสี่�งผู้ล้ให*เกษต่รกรยู่(�งถูล้�าล้&กล้งในป็ล้ กแห�งความยู่ากจำนมากกว�าเด(ม จำากต่*นทั้"นแล้ะภาระหน�สี่(นทั้�พ" �งสี่�งข&�นจำากความจำ�าเป็�นทั้�จำะต่*องพ&�งพ(งป็":ยู่ เคมแล้ะยู่าฆ่�าแมล้ง

เม,�อป็4ญหาต่*นทั้"นสี่�งแล้ะด(นเสี่,�อมเก(ดในพ,�นทั้�ซึ่&�ง ไม�มระบบการชีล้ป็ระทั้านทั้� ดพอแล้ะทั้ �วถู&ง จำนเกษต่รกรต่*องพ&�งด(นฟ้7าอากาศซึ่&�งมความป็รวนแป็รแล้ะก�าล้ งแยู่�ล้งเร,�อยู่ๆ จำากป็4ญหาโล้กร*อน ต่ล้อดจำนการกดราคาของผู้�*ร บซึ่,�อผู้ล้ผู้ล้(ต่ทั้�มอ�านาจำในการต่�อรองสี่�ง จำ&งไม�น�าแป็ล้กใจำว�าเหต่"ใดเกษต่รกรรายู่ยู่�อยู่ในป็4จำจำ"บ น โดยู่เฉพาะชีาวนา จำ&งมภาระหน�สี่(นร"งร งแล้ะแทั้บไม�มเง(นเก'บเล้ยู่ โดยู่ผู้ล้การสี่�ารวจำของกระทั้รวง เกษต่รแล้ะสี่หกรณ$ ในป็@ 2545 พบว�าการป็ล้�กข*าวนาป็@ต่*องใชี*ต่*นทั้"นเฉล้�ยู่ป็ระมาณ 1,700 บาทั้ต่�อไร� แต่�ได*ก�าไรเพยู่ง 23

บาทั้ต่�อไร� หร,อค(ดเป็�นอ ต่ราผู้ล้ต่อบแทั้นการล้งทั้"นเพยู่งร*อยู่ล้ะ 1.35 เทั้�าน �น

ยู่ งไม�น บอ นต่รายู่ด*านสี่"ขภาพทั้�ต่ามมาจำากการใชี*สี่ารเคมในการเพาะป็ล้�ก ทั้ �งต่�อเกษต่รกรต่*นทั้างแล้ะต่�อผู้�*บร(โภคป็ล้ายู่ทั้าง

เกษต่รกร สี่�วนใหญ�อาจำยู่ งมองไม�เห'นอ นต่รายู่ของเกษต่รกระแสี่หล้ ก หร,อไม�ก'มองเห'นแต่�ค(ดว�าพวกเขาไม�มทั้างเล้,อกอ,�น แต่�เกษต่รกรจำ�านวนน*อยู่ทั้�กระจำ ดกระจำายู่อยู่��ทั้ �วโล้กรวมทั้ �งในป็ระเทั้ศไทั้ยู่ ก�าล้ งพ(สี่�จำน$ให*เห'นว�า ว(ถูเกษต่รกรรมแบบ "อยู่��ร �วม"

แทั้นทั้�จำะ "เอาชีนะ" ธีรรมชีาต่( โดยู่ห นหล้ งให*ก บเกษต่รกระแสี่หล้ ก อาศ ยู่กระบวนการอ นซึ่ บซึ่*อนเก,�อก�ล้ก นของธีรรมชีาต่(ทั้�มน"ษยู่$ไม�มว น

เข*าใจำ อยู่�างถู�องแทั้* แทั้นทั้�สี่ารเคมทั้"กชีน(ด ไม�เพยู่งแต่�จำะเป็�นทั้างเล้,อกทั้� "เป็�นไป็ได*" เทั้�าน �น แต่�ยู่ งเป็�นทั้างเล้,อกทั้� "ดกว�า" เกษต่รกระแสี่หล้ กอกด*วยู่ ทั้ �งในแง�ค"ณภาพชีว(ต่ของเกษต่รกรแล้ะฐานะความเป็�นอยู่�� โดยู่เฉพาะในยู่"คป็4จำจำ"บ นทั้�ผู้�*บร(โภคก�าล้ งเรยู่กร*องผู้ล้(ต่ภ ณฑ์$เกษต่รทั้� ผู้�านกระบวนการผู้ล้(ต่แบบธีรรมชีาต่(ล้*วนๆ มากข&�นเร,�อยู่ๆ

เราอาจำเรยู่ก เกษต่รกรรมทั้�อยู่��ภายู่ใต่*แนวค(ดกว*างๆ น� ซึ่&�งมร�ป็แบบแล้ะชี,�อเรยู่กหล้ากหล้ายู่ ต่ �งแต่� เกษต่รผู้สี่มผู้สี่าน เกษต่รยู่ �งยู่,น ไร�นาสี่วนผู้สี่ม วนเกษต่ร เกษต่รอ(นทั้รยู่$ เกษต่รป็ล้อดสี่ารพ(ษ เกษต่รถูาวร ต่ล้อดจำนแนวค(ดของพระบาทั้สี่มเด'จำพระเจำ*าอยู่��ห วร ชีกาล้ทั้� 9 ค,อเกษต่รพอเพยู่ง แล้ะเกษต่ร "ทั้ฤษฎีใหม�" รวมก นว�า "เกษต่รก*าวหน*า"

หน&�งใน "เกษต่รกรก*าวหน*า" ผู้�*มอ(ทั้ธี(พล้มหาศาล้ค,อเกษต่รกรอดต่น กว(ทั้ยู่าศาสี่ต่ร$ชีาวญ�ป็"Fน มาซึ่าโนบ" ฟ้�ก�โอกะ (Masanobu

Fukuoka) เขาได*เล้'งเห'นป็4ญหาของเกษต่รกระแสี่หล้ กต่ �งแต่�ป็ล้ายู่ทั้ศวรรษ 1930 ค*นคว*าทั้ดล้องจำนพบทั้างออก เชี,�อม �นว�าแก�นสี่ารของทั้างออกน �นมความเป็�นสี่ากล้ทั้�น�าไป็ป็ร บใชี*ได*ทั้ �วโล้ก แล้ะเรยู่บเรยู่งทั้างออกน �นออกมาเป็�นหน งสี่,อชี,�อ "ป็ฏ(ว ต่(ยู่"คสี่ม ยู่ด*วยู่ฟ้างเสี่*นเดยู่ว" (The One-Straw Revolution) ในป็@ 1975 ซึ่&�งได*ร บการแป็ล้เป็�นภาษาไทั้ยู่โดยู่ค"ณรสี่นา โต่สี่(ต่ระก�ล้ แล้ะวางจำ�าหน�ายู่แล้*วต่ �งแต่�ป็@ 1987

ก�อนทั้�เราจำะซึ่าบซึ่&�งก บแนวค(ดของฟ้� ก�โอกะได* แล้ะก�อนทั้�จำะเข*าใจำได*ว�าแนวค(ดน �นเป็�นมากกว�า "ทั้ฤษฏการเกษต่ร" หากเป็�นป็ร ชีญาในการด�ารงชีว(ต่อยู่�างไร เราต่*องทั้�าความเข*าใจำก บว(ธีการของเกษต่รกระแสี่หล้ กน �นเสี่ยู่ก�อน ซึ่&�งในป็ระเด'นน� ค"ณเดชีา ศ(ร(ภ ทั้ร ผู้�*ก�อต่ �งม�ล้น(ธี(ข*าวขว ญแล้ะ " โรงเรยู่นชีาวนา " จำ.สี่"พรรณบ"ร ผู้�*ป็ระมวล้แล้ะสี่ งเคราะห$แนวทั้าง "เกษต่รยู่ �งยู่,น" ออกมาเป็�นหล้ กสี่�ต่ร

การเรยู่นร� * เขยู่นอธี(บายู่ทั้�มาแล้ะป็4ญหาของเกษต่รกระแสี่หล้ กไว*อยู่�างน�าสี่นใจำในค�าน(ยู่มฉบ บภาษา ไทั้ยู่ของ "ป็ฏ(ว ต่(ยู่"คสี่ม ยู่ด*วยู่ฟ้างเสี่*นเดยู่ว" ด งต่�อไป็น�:

ในด*าน การเกษต่รน �น การเป็ล้�ยู่นแป็ล้งคร �งล้�าสี่"ดทั้�อาจำถู,อได*ว�าเป็�นการป็ฏ(ว ต่(ก'ค,อ "การป็ฏ(ว ต่(เขยู่ว" (The Green

Revolution) ซึ่&�งเก(ดข&�นในชี�วงทั้ศวรรษ 1960 ...โดยู่เร(�มต่*นจำากเทั้คโนโล้ยู่การผู้ล้(ต่ เชี�น การผู้สี่มพ นธี"$พ,ชีสี่ ต่ว$ทั้�ให*ผู้ล้ผู้ล้(ต่สี่�ง การใชี*สี่ารเคมชีน(ดต่�างๆ เป็�นป็4จำจำ ยู่การผู้ล้(ต่ทั้�สี่�าค ญ แล้ะการใชี*เคร,�องจำ กรกล้การเกษต่ร เป็�นต่*น ซึ่&�งน�าไป็สี่��การเป็ล้�ยู่นแป็ล้งในด*านอ,�น ๆ เชี�น ด*านเศรษฐก(จำ สี่ งคม การเม,องแล้ะว ฒนธีรรม ต่ล้อดจำนสี่"ขภาพอนาม ยู่แล้ะระบบน(เวศว(ทั้ยู่าของโล้ก

จ�ด้ เด้#นของการป็ฏ(ว ต่(เขยู่วอยู่��ทั้�การน�าเอาความก*าวหน*าทั้างว(ทั้ยู่าศาสี่ต่ร$เล้ะ เทั้คโนโล้ยู่ มาใชี*เพ(�มป็ระสี่(ทั้ธี(ภาพการผู้ล้(ต่สี่(นค*าเกษต่รอยู่�างได*ผู้ล้ ชี ดเจำนด งเชี�นการเพ(�ม ผู้ล้ผู้ล้(ต่ต่�อไร�ของพ นธี"$ข*าว "มห ศจำรรยู่$" ต่�าง ๆ เป็�นต่*น แต่�จำ"ดอ�อนของม นก'ค,อล้ะเล้ยู่ต่�อผู้ล้กระทั้บด*านอ,�นๆ เชี�น สี่ งคมแล้ะสี่(�งแวดล้*อม โดยู่เฉพาะผู้ล้กระทั้บต่�อระบบน(เวศว(ทั้ยู่าซึ่&�งมความล้ะเอยู่ดอ�อนแล้ะซึ่ บซึ่*อนเป็�นอยู่�าง ยู่(�ง

โดยู่อาศ ยู่เง,�อนไขต่�างๆ เชี�น ผู้ล้ป็ระโยู่ชีน$ร�วมก นระหว�างกล้"�มอ�านาจำต่�างๆ ในทั้�สี่"ด ระบบการเกษต่รในแนวทั้าง "การป็ฏ(ว ต่(เขยู่ว"

ก'กล้ายู่เป็�นนโยู่บายู่หล้ กของแทั้บทั้"กป็ระเทั้ศ แล้ะป็ระชีาชีนสี่�วนใหญ�โดยู่เฉพาะเกษต่รกรต่�างถู�กชี กจำ�งให*ยู่อมร บระบบการเกษต่รด ง กล้�าวด*วยู่ว(ธีการต่�างๆ รวมทั้ �งผู้�านระบบการศ&กษาแล้ะสี่,�อสี่ารมวล้ชีนนานาชีน(ด จำนกระทั้ �งกล้ายู่เป็�นกระแสี่หล้ กของระบบการเกษต่รในป็4จำจำ"บ น

กล้�าวโดยู่สี่ร"ป็ ระบบการเกษต่รป็4จำจำ"บ นต่ �งอยู่��บนหล้ กการใหญ�ๆ เพยู่ง 2 ป็ระการค,อ ความม กง�ายู่แล้ะความร"นแรง

"ความ ม กง�ายู่" แสี่ดงออกโดยู่การมองทั้"กสี่(�งอยู่�างแยู่กสี่�วน เชี�น มองเห'นด(นเป็�นเพยู่งพ,�นทั้�สี่�าหร บพ,ชีอาศ ยู่ยู่,นต่*นแล้ะเป็�นแหล้�งธีาต่"อาหารเทั้�า น �น เม,�อด(นขาดความอ"ดมสี่มบ�รณ$ก'เพยู่งแต่�ใสี่�ธีาต่"อาหารล้งไป็โดยู่ต่รงในร�ป็ของป็":ยู่ เคม ซึ่&�งในทั้�สี่"ดก'พ ฒนามาจำนไม�ต่*องป็ล้�กพ,ชีบนด(นก'ได* กล้�าวค,อ ป็ล้�กบนกกรวดทั้รายู่ทั้�มสี่ารล้ะล้ายู่ของธีาต่"อาหารหล้�อเล้�ยู่งอยู่��แทั้น (Hydroponic)

สี่�วน "ความร"นแรง" จำะเห'นได*จำากการแก*ป็4ญหาศ ต่ร�พ,ชี เชี�น โรครา แมล้ง ว ชีพ,ชีหร,อสี่ ต่ว$อ,�นๆ เชี�นหน�นา โดยู่การฆ่�าหร,อทั้�าล้ายู่โดยู่ต่รงด*วยู่สี่ารเคมพ(ษชีน(ดต่�างๆ ไม�ว�าจำะเป็�นยู่าก�าจำ ดเชี,�อรา ยู่าฆ่�าแมล้ง ยู่าก�าจำ ดว ชีพ,ชี หร,อยู่าเบ,�อหน�ก'ต่าม

ระบบ การเกษต่รป็4จำจำ"บ นพยู่ายู่ามแยู่กต่ วออกจำากธีรรมชีาต่( โดยู่ใชี*ว(ธีการควบค"มแล้ะบ งค บธีรรมชีาต่(ไป็ในทั้(ศทั้างทั้�มน"ษยู่$ต่*องการ เพยู่งเพ,�อสี่นอง "ความต่*องการเทั้ยู่ม" ของคนกล้"�มน*อยู่ทั้�มก�าล้ งซึ่,�อ ต่ วอยู่�างเชี�น การป็ล้�กพ,ชีเม,องร*อนในป็ระเทั้ศเขต่หนาว หร,อป็ล้�กพ,ชีเม,องหนาวในป็ระเทั้ศเขต่ร*อน รวมทั้ �งการบ งค บให*ต่*นไม*ออกผู้ล้นอกฤด�กาล้ เป็�นต่*น

ร�ป็ธีรรมอ นเป็�นผู้ล้ จำากระบบการเกษต่รด งกล้�าวทั้�เห'นได*ชี ดเจำนในป็4จำจำ"บ น ก'ค,อ การขยู่ายู่ต่ วอยู่�างรวดเร'วของก(จำการกล้"�มบรรษ ทั้ผู้ล้(ต่สี่ารเคมแล้ะเคร,�องจำ กรกล้ทั้� ใชี*ในการเกษต่ร การล้�มสี่ล้ายู่ของเกษต่รกรรายู่ยู่�อยู่ หน�สี่(นต่�างป็ระเทั้ศของป็ระเทั้ศเกษต่รกรรม ความเสี่,�อมโทั้รมของสี่(�งแวดล้*อมแล้ะระบบน(เวศว(ทั้ยู่า ป็4ญหาด*านสี่"ขภาพอนาม ยู่ของป็ระชีาชีนทั้ �วไป็ในฐานะผู้�*บร(โภคผู้ล้ผู้ล้(ต่จำากระบบการ เกษต่รน� แล้ะเม,�อว(เคราะห$ล้&กล้งไป็อกก'พบว�าแทั้*จำร(งแล้*ว ระบบการเกษต่รทั้�ใชี*อยู่��ในป็4จำจำ"บ นน�กล้ บม(ได*มป็ระสี่(ทั้ธี(ภาพสี่�งข&�นด งทั้� กล้�าวอ*างก นมาแต่�ต่*น หากแต่�เป็�นระบบทั้�ด*อยู่ป็ระสี่(ทั้ธี(ภาพอยู่�างยู่(�ง ด งจำะเห'นได*จำากการผู้ล้(ต่อาหารให*ได*พล้ งงาน 1 แคล้อร�น �น จำะต่*องใชี*พล้ งงานในการผู้ล้(ต่ถู&ง 7 แคล้อร�

ในขณะทั้�ระบบการเกษต่รด �งเด(มน �นใชี*พล้ งงานการผู้ล้(ต่เพยู่ง 1

แคล้อร� แต่�ผู้ล้(ต่อาหารได*พล้ งงานถู&ง 50 แคล้อร� ด งน �น ระบบการเกษต่รในป็4จำจำ"บ นจำ&งใชี*ทั้ร พยู่ากรของโล้กอยู่�างฟ้" Fมเฟ้>อยู่ โดยู่เฉพาะทั้ร พยู่ากรทั้�มอยู่��จำ�าก ดแล้ะไม�อาจำหม"นเวยู่นกล้ บมา ใชี*ใหม�ได*อก เชี�น น��าม นด(บ ถู�านห(น กGาซึ่ธีรรมชีาต่(แล้ะแร�ธีาต่"ต่�างๆ เป็�นต่*น ในขณะเดยู่วก นก'ทั้�าให*เก(ดของเของเสี่ยู่ซึ่&�งเป็�นพ(ษต่�อด(น น��า อากาศ ต่ล้อดจำนป็นเป็>� อนมาก บอาหารทั้�ผู้ล้(ต่ได* เป็�นพ(ษภ ยู่ต่�อผู้�*บร(โภคอกด*วยู่"

จากควัามัต2+นร�� ส�#เกษตรกรรมัแบบ "ไมั#กระท้!า"

เสี่*น ทั้างสี่��เกษต่รธีรรมชีาต่(ของฟ้�ก�โอกะ เร(�มต่*นเม,�อเขามอายู่"เพยู่ง 25 ป็@ ในแผู้นกว(จำ ยู่พ,ชีของกรมศ"ล้กากรแห�งเม,องโยู่โกฮิาม�า งานแรกของเขาหล้ งจำากจำบป็ร(ญญาสี่าขาจำ"ล้ชีวว(ทั้ยู่า (microbiology) โดยู่สี่าขาทั้�เชี�ยู่วชีาญเป็�นพ(เศษค,อ พยู่าธี(สี่ภาพของพ,ชี งานหล้ กของฟ้�ก�โอกะในฐานะน กว(ทั้ยู่าศาสี่ต่ร$ในห*องแล้'บ ค,อการต่รวจำสี่อบหาแหล้�งทั้�เป็�นพาหะของโรคพ,ชีจำากพ นธี"$ไม*ต่�าง ๆ ทั้�จำะน�าเข*าแล้ะสี่�งออก แต่�หล้ งจำากทั้�เร(�มงานน�ได*ไม�นาน ว นหน&�งระหว�างทั้�ฟ้�ก�โอกะก�าล้ งชี,�นชีมก บภาพความงดงามของธีรรมชีาต่(ยู่ามเชี*า เขาก'ฉ"กค(ดได*ว�า "ธีรรมชีาต่(ทั้�แทั้*" น �น สี่ล้ บซึ่ บซึ่*อนแล้ะล้&กซึ่&�งจำนมน"ษยู่$ไม�มว นเข*าใจำอยู่�างถู�องแทั้*ด*วยู่การศ&กษา ธีรรมชีาต่(ทั้ล้ะสี่�วนได* ในภาษาของฟ้�ก�โอกะ – "ผู้มแล้เห'นได*ว�าบ ญญ ต่( (concepts) ทั้ �งหล้ายู่แหล้�ทั้�ผู้มเคยู่ยู่&ดถู,อ ความค(ดความเข*าใจำเก�ยู่วก บความมอยู่�� โดยู่ต่ วม นเอง ล้*วนเป็�นโครงอ นว�างเป็ล้�า"

ถู*ามน"ษยู่$ไม�มว นเข*าถู&ง "ธีรรมชีาต่(ทั้�แทั้*" ได*โดยู่สี่มบ�รณ$ ก'หมายู่ความว�ามน"ษยู่$ไม�มทั้างพยู่ากรณ$ผู้ล้กระทั้บทั้�เก(ดจำากการป็ร บเป็ล้�ยู่น ทั้�าล้ายู่ หร,อควบค"มกระบวนการในธีรรมชีาต่(ได*อยู่�างสี่มบ�รณ$ ฟ้�ก�โอกะจำ&งมองว�า บทั้บาทั้ของเกษต่รกรทั้�ควรจำะเป็�นค,อ "ผู้�*สี่ งเกต่"

ระเบยู่บกฎีเกณฑ์$ของธีรรมชีาต่(ในพ,�นทั้�เพาะป็ล้�ก แล้ะทั้�าต่ วให*สี่อดคล้*องก บธีรรมชีาต่( ไม�ใชี� "ผู้�*แทั้รกแซึ่ง" ระเบยู่บกฎีเกณฑ์$เหล้�าน �น เราไม�มทั้างทั้�จำะมความร� *เก�ยู่วก บระบบน(เวศน$ภายู่ในชี �วข*ามค,น แล้ะความร� *น�ก'หาไม�ได*จำากหน งสี่,อ ด งน �น เราจำ&งต่*องพยู่ายู่ามสี่ งเกต่ความเป็ล้�ยู่นแป็ล้งทั้�ไม�หยู่"ดน(�งของระบบน(เวศน$ เพ,�อให*ธีรรมชีาต่(สี่ามารถูป็ร บต่ วเข*าก บการเพาะป็ล้�กของมน"ษยู่$

ซ)+งเป-นแนวัค�ด้ท้�+อยุ�#ตรงข�ามัก บเกษตรกระแสหล กอยุ#างหน�ามั2อเป-นหล งมั2อ

ว น ร" �งข&�น ฟ้�ก�โอกะยู่,�นใบล้าออกจำากทั้�ทั้�างาน เด(นทั้างกล้ บบ*านนาของพ�อทั้�ชีนบทั้ ต่ ดสี่(นใจำใชี*ชีว(ต่อยู่��ก บธีรรมชีาต่( เป็�นเกษต่รกรเต่'มเวล้าน บจำากน �นเป็�นต่*นมา โดยู่ใชี*แนวทั้างทั้�สี่อดคล้*องก บความเชี,�อของเขา น �นค,อ แทั้นทั้�จำะพยู่ายู่ามต่อบค�าถูามต่ามแบบฉบ บเกษต่รกระแสี่หล้ กว�า "ล้องใชี*สี่ารเคม X / เทั้คโนโล้ยู่ X /

เทั้คน(ค X" ดหร,อไม� ฟ้�ก�โอกะกล้ บพยู่ายู่ามต่อบค�าถูามว�า "ล้องไม�ใชี*สี่ารเคม X ได*ไหม? ล้องไม�ใชี*เทั้คน(ค X ได*ไหม?" ถู*าค�าต่อบค,อ "ได*" ฟ้�ก�โอกะก'จำะเล้(กใชี*ป็ระด(ษฐ$กรรมของมน"ษยู่$ชี(�นน �น ป็ล้�อยู่ให*ธีรรมชีาต่(เป็�นผู้�*จำ ดการ แต่�ทั้ �งน� ว(ธีการของฟ้�ก�โอกะไม�ได*เป็�นการเพาะป็ล้�กแบบป็ล้�อยู่ไป็ต่ามยู่ถูากรรม หร,อไม�ทั้�าอะไรเล้ยู่ เพยู่งแต่�เป็�นการงดเว*นก(จำกรรมทั้�ไม�จำ�าเป็�นทั้"กชีน(ด แล้ะไม�พ&�งพาป็4จำจำ ยู่การผู้ล้(ต่จำากภายู่นอก

ควัามัค�ด้ พ2�นฐานปรากฏิแก#เขาในวั นหน)+ง ขณะท้�+เขาเด้�นผู้#านท้�#งนารกร�างแห#งหน)+งท้�+ด้�นไมั#เคยุถึ�กไถึพรวันมัาเป-นเวัลา หลายุป5 ท้�+น +นเขาแลเห$นต�นข�าวัท้�+แข$งแรงแท้งยุอด้ออกมัาท้#ามักลางกอหญ้�าของวั ชพ2ช จากน �นเป-นต�นมัา เขาเล�กก กน!�าไวั�ในนาเพ2+อท้�+จะปล�กข�าวั เขาเล�กหวั#านเมัล$ด้ข�าวัในฤด้�ใบไมั�ผู้ล� แต#เปล�+ยุนมัาหวั#านเมัล$ด้ในฤด้�ใบไมั�ร#วังแท้น และหวั#านเมัล$ด้ลงไปบนท้�องนาโด้ยุตรง

ซ)+งเมัล$ด้เหล#าน �นจะตกลงไปบนผู้2นด้�นโด้ยุ ธรรมัชาต� แท้นท้�+จะไถึพรวันด้�นเพ2+อก!าจ ด้วั ชพ2ช เขาเร�ยุนร��ท้�+จะควับค�มัมั นโด้ยุการใช�พ2ชคล�มัด้�นจ!าพวักถึ +วั เช#นไวัท้9โคลเวัอร9 และฟางข�าวั เมั2+อเขาแลเห$นวั#าสภาพเช#นน �นมั�แนวัโน�มัท้�+เป-นประโยุชน9ต#อพ2ชผู้ลของเขา ฟ�ก�โอกะจะเข�าไปแท้รกแซงพ2ชผู้ลรวัมัท้ �งช�มัชนของส ตวั9ในไร#นาของเขาน�อยุท้�+ส�ด้ เท้#าท้�+จะน�อยุได้� - "ปฎิ�วั ต�ยุ�คสมั ยุด้�วัยุฟางเส�นเด้�ยุวั" ส!านวันแปล รสนา โตส�ตระก�ล

ทั้ กษะแล้ะว(น ยู่ด*านว(ทั้ยู่าศาสี่ต่ร$การทั้ดล้องทั้�เขาร��าเรยู่น แล้ะฝึIกป็ร,อจำนชี�านาญ เป็�นป็4จำจำ ยู่สี่�าค ญทั้�ชี�วยู่ให*ฟ้�ก�โอกะสี่ามารถูค*นพบหล้ กการเกษต่รธีรรมชีาต่(ทั้�เขา ขนานนามว�า "เกษต่รกรรมไม�กระทั้�า" ผู้�านการล้องผู้(ดล้องถู�กน บคร �งไม�ถู*วน เพราะถู*าป็ราศจำากข �นต่อนการทั้ดล้อง เก'บข*อม�ล้ แล้ะป็ระเม(นผู้ล้แบบน กว(ทั้ยู่าศาสี่ต่ร$แล้*ว ฟ้�ก�โอกะก'คงไม�สี่ามารถูป็ระมวล้ผู้ล้การทั้ดล้องของเขาออกมาเป็�น "ชี"ดหล้ กการ" ได* เพราะเกษต่รกรรมมป็4จำจำ ยู่เก�ยู่วข*องน บร*อยู่น บพ นรายู่การทั้�มความสี่ มพ นธี$ซึ่&�ง ก นแล้ะก นอยู่�างล้&กซึ่&�ง

หล กการ "เกษตรกรรมัไมั#กระท้!า" ของฟ�ก�โอกะ หร2อท้�+เราอาจเร�ยุกให�ท้ นสมั ยุวั#า minimalist farming มั� 4 ข�อ ซ)+งเขาอธ�บายุใน "ปฏิ�วั ต�ยุ�คสมั ยุด้�วัยุฟางเส�นเด้�ยุวั" ด้ งต#อไปน��:

"หล้ ก การป็ระการแรก ไม�มการไถูพรวนด(น เป็�นเวล้าหล้ายู่ร*อยู่ป็@มาแล้*วทั้�เกษต่รกรเชี,�อว�าการไถูเป็�นสี่(�งจำ�าเป็�นต่�อการป็ล้�ก พ,ชี อยู่�างไรก'ต่าม การไม�ไถูพรวนด(นค,อพ,�นฐานของเกษต่รกรรมธีรรมชีาต่( พ,�นด(นมการไถูพรวนต่ามธีรรมชีาต่(ด*วยู่ต่ วม นเองอยู่��แล้*ว โดยู่การแทั้รกซึ่อนของรากพ,ชี แล้ะการกระทั้�าของพวกจำ"ล้(นทั้รยู่$ทั้ �งหล้ายู่ สี่ ต่ว$เล้'กๆ แล้ะไสี่*เด,อน

หล้ กการป็ระการทั้� 2 ไม�มการใชี*ป็":ยู่เคม หร,อทั้�าป็":ยู่หม ก คนเราม กจำะเข*าไป็ว" �นวายู่ก บธีรรมชีาต่( แล้ะเขาก'ไม�สี่ามารถูแก*ไขผู้ล้เสี่ยู่ทั้�

เก(ดข&�นได*ไม�ว�าจำะพยู่ายู่ามอยู่�างไร ว(ธีการเพาะป็ล้�กทั้�เล้(นเล้�อสี่ะเพร�าทั้�าให*สี่�ญเสี่ยู่หน*าด(นอ นอ"ดมสี่มบ�รณ$ไป็ แล้ะด(นก'จำะจำ,ดล้งทั้"กป็@ แต่�ถู*าป็ล้�อยู่ด(นอยู่��ในสี่ภาพของม นเองด(นจำะสี่ามารถูร กษาความอ"ดมสี่มบ�รณ$ต่าม ธีรรมชีาต่(เอาไว*ได* ซึ่&�งเป็�นไป็ต่ามวงจำรชีว(ต่ของพ,ชีแล้ะสี่ ต่ว$อยู่�างมระเบยู่บ

หล้ ก การป็ระการทั้� 3 ไม�มการก�าจำ ดว ชีพ,ชีไม�ว�าโดยู่การถูางหร,อใชี*ยู่าป็ราบว ชีพ,ชี ว ชีพ,ชีมบทั้บาทั้สี่�าค ญในการสี่ร*างความอ"ดมสี่มบ�รณ$ให*แก�ด(นแล้ะชี�วยู่ให*เก(ดความ สี่มด"ล้ในสี่(�งแวดล้*อมทั้างชีวว(ทั้ยู่า ต่ามหล้ กการพ,�นฐาน ว ชีพ,ชีเป็�นสี่(�งทั้�ต่*องควบค"ม แต่�ไม�ต่*องก�าจำ ด การใชี*ฟ้างคล้"ม แล้ะป็ล้�กพ,ชีคล้"มด(นจำ�าพวกถู �วป็นไป็ก บพ,ชีผู้ล้ ต่ล้อดจำนการป็ล้�อยู่น��าเข*านาเป็�นคร �งคราว เป็�นว(ธีควบค"มว ชีพ,ชีได*อยู่�างดในนาของผู้ม

หล้ กการป็ระการทั้� 4 ไม�มการใชี*สี่ารเคม เม,�อพ,ชีอ�อนแอล้งเพราะผู้ล้จำากการป็ฏ(บ ต่(ทั้�ไม�เป็�นไป็ต่ามธีรรมชีาต่( อ นได*แก�การไถูพล้(กด(น การใชี*ป็":ยู่เป็�นต่*น ความไร*สี่มด"ล้ของโรคพ,ชี แล้ะแมล้งก'จำะกล้ายู่เป็�นป็4ญหาใหญ� ในการเกษต่รธีรรมชีาต่(น �นหากป็ล้�อยู่ไว*ต่ามล้�าพ งจำะอยู่��ในสี่ภาพสี่มด"ล้ แมล้งทั้�เป็�นอ นต่รายู่แล้ะโรคพ,ชีม กมอยู่��เสี่มอ แต่�ไม�เคยู่เก(ดข&�นในธีรรมชีาต่(จำนถู&งระด บทั้�ต่*องใชี*สี่ารเคมทั้�มพ(ษเหล้�าน �น เล้ยู่ ว(ธีการควบค"มโรคแล้ะแมล้งทั้�เหมาะสี่ม ก'ค,อการป็ล้�กพ,ชีทั้�แข'งแรงในสี่ภาพแวดล้*อมทั้�สี่มบ�รณ$"

เกษต่รธีรรมชีาต่( ของฟ้�ก�โอกะให*ผู้ล้เป็�นทั้�น�าพอใจำอยู่�างยู่(�ง ล้าร$ร� คอร$น (Larry Corn) ผู้�*แป็ล้ "ป็ฏ(ว ต่(ยู่"คสี่ม ยู่ด*วยู่ฟ้างเสี่*นเดยู่ว"

เป็�นภาษาอ งกฤษ เป็รยู่บเทั้ยู่บเกษต่รธีรรมชีาต่(ก บเกษต่รแนวอ,�นไว*ในบทั้น�าของหน งสี่,อว�า: "การเพาะป็ล้�กทั้ �ง 3 ว(ธี (ธีรรมชีาต่( พ,�นบ*าน แล้ะใชี*สี่ารเคม) ให*ผู้ล้ผู้ล้(ต่ทั้�ไม�แต่กต่�างก น แต่�จำะให*ผู้ล้แต่กต่�างต่�อด(นทั้�ทั้�าการเพาะป็ล้�กอยู่�างเห'นได*ชี ด ด(นในทั้�นาของฟ้�ก�โอกะดข&�นในแต่�ล้ะฤด�กาล้ ต่ล้อดระยู่ะ 25 ป็@ทั้�ผู้�านมาต่ �งแต่�เขาเล้(กไถูพรวนด(น ทั้�

นาของเขาดข&�นทั้ �งในแง�ความอ"ดมสี่มบ�รณ$ โครงสี่ร*างของด(น แล้ะความสี่ามารถูในการก กเก'บน��า สี่�าหร บว(ธีเพาะป็ล้�กแบบพ,�นบ*านน �น สี่ภาพของด(นทั้�ผู้�านการเพาะป็ล้�กเป็�นเวล้าหล้ายู่ป็@จำะคงสี่ภาพเด(ม ชีาวนาจำะได*ผู้ล้ผู้ล้(ต่ต่ามสี่ ดสี่�วนของป็":ยู่หม กก บม�ล้สี่ ต่ว$ทั้�เขาใสี่�ในนา แต่�ด(นในทั้�นาทั้�ใชี*สี่ารเคมจำะไร*ชีว(ต่ แล้ะความอ"ดมสี่มบ�รณ$ต่ามธีรรมชีาต่(จำะถู�กผู้ล้าญไป็ในระยู่ะเวล้าอ นสี่ �น"

เกษต่ร ธีรรมชีาต่(ของฟ้�ก�โอกะ "...ทั้�าให*ข*าวเจำ*าแล้ะพ,ชีผู้ล้ทั้�ให*ผู้ล้ผู้ล้(ต่สี่�งสี่ามารถูเต่(บโต่งอกงามในพ,�นทั้�ทั้� เกษต่รกรไม�เคยู่ค(ดฝึ4นว�าจำะป็ล้�กได* ทั้�ด(นล้าดชี นแล้ะทั้�ด(นทั้�ไม�อ"ดมสี่มบ�รณ$สี่ามารถูน�ามาใชี*เพาะป็ล้�กได* โดยู่ป็ราศจำากอ นต่รายู่จำากการชีะล้*างพ งทั้ล้ายู่ของหน*าด(น เกษต่รกรรมธีรรมชีาต่(สี่ามารถูชี�วยู่ฟ้>� นฟ้�สี่ภาพด(นทั้�ถู�กทั้�าล้ายู่จำากว(ธีการเพาะป็ล้�กอ น โง�เขล้า แล้ะจำากสี่ารเคมได*อยู่�างมป็ระสี่(ทั้ธี(ภาพ"

เปล�+ยุนท้ะเลท้รายุเป-นส�เข�ยุวัด้�วัยุเกษตรธรรมัชาต�

เม,�อ ฟ้�ก�โอกะได*ไป็เยู่,อนสี่หร ฐอเมร(กาในป็@ 1979 แล้ะเห'นทั้ะเล้ทั้รายู่ในมล้ร ฐแคล้(ฟ้อร$เนยู่ เขาค(ดว�าแนวทั้างเกษต่รธีรรมชีาต่(น�าจำะชี�วยู่ทั้�าให*ทั้ะเล้ทั้รายู่เป็�นพ,�นทั้�เกษต่รกรรม ได* เขาเด(นทั้างไป็พ�ดค"ยู่ก บชี"มชีนเกษต่รกรหล้ายู่แห�ง แล้ะผู้ล้จำากค�าแนะน�าของฟ้�ก�โอกะก'ค,อ ทั้ะเล้ทั้รายู่สี่ามารถูกล้ายู่เป็�นพ,�นทั้�เพาะป็ล้�กเขยู่วชีอ"�มได*จำร(งๆ ความสี่�าเร'จำคร �งน �นเป็�นแรงบ นดาล้ใจำให*ฟ้�ก�โอกะออกเด(นทั้างไป็ทั้ �วโล้กเพ,�อ เป็ล้�ยู่นทั้ะเล้ทั้รายู่ทั้�อ,�นๆ ให*เป็�นสี่เขยู่ว ต่ �งแต่�จำน อ(นเดยู่ ฟ้Jล้(ป็ป็Jนสี่$ กรซึ่ กล้"�มป็ระเทั้ศอเมร(กาใต่* แล้ะกล้"�มป็ระเทั้ศแอฟ้ร(กา รวมทั้ �งโซึ่มาเล้ยู่แล้ะเอธี(โอเป็@ยู่ สี่องป็ระเทั้ศในกล้"�มป็ระเทั้ศยู่ากจำนทั้�สี่"ดในโล้ก ทั้"กแห�งทั้�เขาไป็ให*ค�าแนะน�าป็ระสี่บผู้ล้สี่�าเร'จำอยู่�างงดงาม

แม*ว�าความสี่�าเร'จำ ของเกษต่รธีรรมชีาต่(ต่*องใชี*เวล้านานหล้ายู่ป็@ ไม�มทั้างเก(ดได*ใน "ชี �วพร(บต่า" เม,�อเทั้ยู่บก บเกษต่รกระแสี่หล้ ก ความสี่�าเร'จำน �นเก(ดแน�ๆ อยู่�างแน�นอนแล้ะสี่�งผู้ล้ยู่ �งยู่,นถู&งชี �วล้�กชี �วหล้าน

เคล้'ด ล้ บทั้�สี่�าค ญป็ระการหน&�งของแนวทั้างเกษต่รธีรรมชีาต่( ซึ่&�งเป็�นป็4จำจำ ยู่สี่�าค ญของความสี่�าเร'จำในการเป็ล้�ยู่นทั้ะเล้ทั้รายู่เป็�นสี่เขยู่วด*วยู่ ค,อการทั้�ฟ้�ก�โอกะค(ดค*นว(ธีใสี่�เมล้'ดพ,ชีผู้สี่มน��าเข*าไป็ในก*อนด(น แล้*วป็4� นจำนแน�นให*เป็�นก*อนกล้มๆ แล้ะต่ากแห*ง 3-4 ว น ก�อนจำะหว�านก*อนเมล้'ดน �นล้งไป็ในด(น เพราะเขาสี่ งเกต่เห'นว�าเมล้'ดพ,ชีทั้�ไม�มอะไรห�อห"*มน �นม กต่กเป็�นเหยู่,�อของนก ก*อนด(นห�อเมล้'ดอ"*มน��าน�ชี�วยู่ป็7องก นให*เมล้'ดไม�ถู�กนกก(น ไม�แห*งเร'ว แล้ะสี่ นฐานกล้มก'ชี�วยู่ไม�ให*แต่กง�ายู่อกด*วยู่

ก*อนด(นห�อเมล้'ดของฟ้�ก�โอกะ เหมาะก บการเพาะป็ล้�กในทั้ะเล้ทั้รายู่เป็�นอยู่�างยู่(�ง เพราะไม�ต่*องใชี*การรดน��าหร,อป็":ยู่ใดๆ แถูมยู่ งมราคาถู�กแสี่นถู�ก ทั้�าให*เป็�นทั้�น(ยู่มอยู่�างรวดเร'วในทั้"กป็ระเทั้ศทั้�ฟ้�ก�โอกะเด(นทั้างไป็สี่าธี(ต่เกษต่ร ธีรรมชีาต่( แม*ว�าป็4จำจำ"บ นฟ้�ก�โอกะ ในว ยู่ 94 ป็@ทั้�ด�แข'งแรงอยู่�างไม�น�าเชี,�อ จำะ "เกษยู่ณ" ต่ วเองจำากชีว(ต่เกษต่รกร ใชี*ชีว(ต่เรยู่บง�ายู่ในบ*านพ กของเขา ขบวนการเป็ล้�ยู่นทั้ะเล้ทั้รายู่เป็�นสี่เขยู่วทั้�เขาร(เร(�ม ก'ยู่ งด�าเน(นต่�อไป็ในหล้ายู่ป็ระเทั้ศทั้ �วโล้ก

ป<ญ้หาและควัามัเข�าใจผู้�ด้ของวั�ท้ยุาศาสตร9แบบแยุกส#วัน

นอกเหน,อจำากการค*นคว*าว(จำ ยู่เร,�องเกษต่รธีรรมชีาต่(อยู่�างต่�อเน,�อง ฟ้�ก�โอกะยู่ งเป็�นน กป็ร ชีญาผู้�*ยู่(�งใหญ�คนหน&�งอกด*วยู่ ทั้ �งน�เพราะเขาเร(�มจำากการต่ระหน กร� *ถู&งสี่ จำธีรรมของธีรรมชีาต่( ก�อนทั้�จำะพยู่ายู่ามแป็รสี่ จำธีรรมน �นออกมาเป็�นว(ธีป็ฏ(บ ต่(ทั้�ม "ความเป็�นสี่ากล้"

สี่�ง (อยู่�างน*อยู่ก'สี่�าหร บพ,�นทั้�ค�อนข*างบร(สี่"ทั้ธี(Kทั้�ยู่ งไม�สี่ายู่เก(นเยู่ยู่วยู่าด*วยู่ เกษต่รธีรรมชีาต่() ไม�ใชี�เร(�มจำากว(ธีป็ฏ(บ ต่(แล้*วค�อยู่พ ฒนาป็ร ชีญาให*สี่อดคล้*องก น

ฟ้�ก�โอ กะใชี*พ,�นทั้�พอสี่มควรใน "ป็ฏ(ว ต่(ยู่"คสี่ม ยู่ด*วยู่ฟ้างเสี่*นเดยู่ว" ในการคร" �นค(ดว�าเหต่"ใดป็ระโยู่ชีน$ของเกษต่รธีรรมชีาต่(จำ&งไม�แพร�หล้ายู่ออกไป็หร,อได* ร บความน(ยู่มในวงกว*าง เขาค(ดว�าสี่าเหต่"ทั้�สี่�าค ญป็ระการหน&�งค,อ ว(ธีค(ดแบบ "แยู่กสี่�วน" มากข&�นเร,�อยู่ๆ ของโล้กป็4จำจำ"บ น ฟ้�ก�โอกะอธี(บายู่ต่ วอยู่�างหน&�งของป็4ญหาว(ธีค(ดแบบน�ด งต่�อไป็น�:

โล้ก เราในป็4จำจำ"บ นน�ได*กล้ายู่เป็�นโล้กของผู้�*เชี�ยู่วชีาญเฉพาะทั้างมากเก(นไป็ จำนผู้�*อ,�นไม�อาจำจำะจำ บสี่าระของสี่(�งใดสี่(�งหน&�งในฐานะแห�งความเป็�นองค$รวมอ น สี่มบ�รณ$ของสี่(�งน �น ยู่กต่ วอยู่�างเชี�น ผู้�*เชี�ยู่วชีาญด*านป็7องก นโรคแมล้งศ ต่ร�พ,ชีผู้�*หน&�งจำากศ�นยู่$ทั้ดล้องการเกษต่รทั้� จำ งหว ดโคชี(ได*มาทั้�นาแล้ะถูามผู้มว�า ทั้�าไมจำ&งมเพล้�ยู่จำ กจำ �นข*าว (rice leaf hopper) น*อยู่มากในนาของผู้ม ทั้ �ง ๆ ทั้�ผู้มไม�ได*ใชี*ยู่าฆ่�าแมล้งเล้ยู่ จำากการสี่ งเกต่สี่(�งมชีว(ต่ทั้�อาศ ยู่อยู่��ในนาข*าว เขาพบว�าความสี่มด"ล้ระหว�างแมล้งชีน(ดต่�างๆ แล้ะศ ต่ร�ต่ามธีรรมชีาต่(ของแมล้งเหล้�าน �น รวมทั้ �งอ ต่ราการขยู่ายู่ต่ วของแมงม"ม แล้ะอ,�นๆ ทั้�าให*เพล้�ยู่จำ กจำ �นข*าวในนาของผู้มมน*อยู่กว�าทั้�พบในแป็ล้งทั้ดล้องของศ�นยู่$ ทั้ �งๆ ทั้�แป็ล้งทั้ดล้องด งกล้�าว ได*ฉดพ�นยู่าฆ่�าแมล้งพ(ษร*ายู่แรงสี่ารพ ดชีน(ดอยู่�างน บคร �งไม�ถู*วนด*วยู่ซึ่��า

ศาสี่ต่ราจำารยู่$ ผู้�*น �นร� *สี่&กป็ระหล้าดใจำทั้�พบว�า ในขณะทั้�แมล้งศ ต่ร�พ,ชีมน*อยู่ แต่�ศ ต่ร�ต่ามธีรรมชีาต่(ของแมล้งกล้ บมอยู่��มากมายู่ในนาข*าวของผู้ม ยู่(�งกว�าทั้มอยู่��ในแป็ล้งทั้ดล้องทั้�ได*พ�นยู่าป็ราบศ ต่ร�พ,ชีไว* ในทั้�สี่"ดเขาก'เข*าใจำได*ว�าสี่ภาพเชี�นน�คงอยู่��ได*ด*วยู่ความสี่มด"ล้ต่ามธีรรมชีาต่(ทั้� เก(ดจำากชี"มชีนแมล้งทั้มอยู่��หล้ากหล้ายู่ในทั้�นา เขาได*ค�าต่อบว�า หากว(ธีการของผู้มมการน�าไป็ป็ฏ(บ ต่(อยู่�างกว*างขวางแล้*ว ป็4ญหาความเสี่ยู่หายู่ของพ,ชีผู้ล้ทั้�เก(ดจำากเพล้�ยู่ทั้ �งหล้ายู่ก'จำะสี่ามารถูแก*ไขได* จำากน �นเขาก'รบกล้ บข&�นรถูแล้ะกล้ บไป็ทั้�โคชี(ทั้ นทั้

แต่�ถู*าค"ณถูามว�า ผู้�*เชี�ยู่วชีาญด*านความอ"ดมสี่มบ�รณ$ของด(น แล้ะผู้�*เชี�ยู่วชีาญด*านพ,ชีผู้ล้ของศ�นยู่$ทั้ดล้องน �นเคยู่มาทั้�ไร�นาของผู้มหร,อไม� ค�าต่อบก'ค,อ ไม�เล้ยู่ พวกเขาไม�เคยู่มา แล้ะหากว�าค"ณจำะพยู่ายู่ามเสี่นอแนะในทั้�ป็ระชี"มว�าว(ธีการเชี�นน� หร,อน�าจำะเรยู่กว�าว(ธีทั้�ป็ราศจำากว(ธีการ สี่มควรจำะน�าไป็ทั้ดล้องป็ฏ(บ ต่(ในระด บกว*างแล้*วล้ะก' ผู้มเดาได*เล้ยู่ว�าเจำ*าหน*าทั้�ผู้�*ใหญ�ของศ�นยู่$ทั้ดล้องจำะกล้�าวว�า "เสี่ยู่ใจำคร บ ม นเร'วเก(นไป็ทั้�จำะทั้�าเชี�นน �น ก�อนอ,�นเราต่*องทั้�าว(จำ ยู่เก�ยู่วก บแง�ม"มต่�าง ๆ ให*รอบด*านทั้�สี่"ดเทั้�าทั้�จำะสี่ามารถูทั้�าได* ก�อนทั้�จำะมาถู&งการอน"ม ต่(ข �นสี่"ดทั้*ายู่ แล้ะม นต่*องใชี*เวล้าหล้ายู่สี่(บป็@กว�าทั้�จำะได*ข*อสี่ร"ป็ออกมา" …"

นอกจำาก ป็4ญหาทั้�เก(ดข&�นจำากการมองแบบแยู่กสี่�วนของผู้�*เชี�ยู่วชีาญเฉพาะด*านทั้�ไม� เข*าใจำองค$รวม ฟ้�ก�โอกะยู่ งอธี(บายู่ถู&งความหล้งผู้(ดของคนสี่�วนใหญ�ทั้�ค(ดว�าสี่ารเคมแล้ะเทั้คโนโล้ยู่ ใหม�ๆ ก�าล้ งชี�วยู่ "พ ฒนา" เกษต่รกรรม ทั้ �งๆ ทั้�สี่�วนมากเป็�นการ "แก*ป็4ญหา" ทั้�มน"ษยู่$เป็�นคนสี่ร*าง:

การเข*าไป็แทั้รกแซึ่งของมน"ษยู่$ก�อให*เก(ดสี่(�ง ทั้�ผู้(ดพล้าดข&�น แล้ะถู*าความเสี่ยู่หายู่ด งกล้�าวถู�กป็ล้�อยู่ทั้(�งไว*โดยู่ไม�แก*ไข จำนผู้ล้ร*ายู่น �นสี่ะสี่มมากเข*า คนเราก'จำะต่*องทั้"�มเทั้ความพยู่ายู่ามทั้ �งมวล้เพ,�อเข*าไป็แก*ไขม น หากการแก*ไขล้"ล้�วงไป็ด*วยู่ด พวกเขาก'จำะค(ดว�าว(ธีการเหล้�าน�เป็�นความสี่�าเร'จำอ นงดงาม คนเราม กทั้�าเชี�นน�ซึ่��าแล้*วซึ่��าเล้�า ม นก'เหม,อนก บคนโง�ทั้�ป็@นข&�นไป็บนหล้ งคาบ*านแล้*วทั้�ากระเบ,�องบนหล้ งคาแต่ก พอฝึนต่กล้งมา เพดานก'เร(�มเป็>� อยู่แล้ะป็ล้�อยู่น��าฝึนร �วล้งมา เขาก'จำะรบป็@นข&�นไป็ซึ่�อมหล้ งคา จำากน �นก'ดอกดใจำทั้�เขาได*ค*นพบว(ธีการแก*ป็4ญหาทั้�ว(เศษมห ศจำรรยู่$

เหต่"ผู้ล้ ทั้�เทั้คน(คใหม� ๆ ของมน"ษยู่$ด�จำะมความจำ�าเป็�น ก'เพราะว�าธีรรมชีาต่(ได*สี่�ญเสี่ยู่ความสี่มด"ล้ไป็มากแล้*วจำากเทั้คน(คทั้ �งหล้ายู่ก�อนหน*า น �น จำนทั้�าให*ต่*องพ&�งพ(งแล้ะข&�นอยู่��ก บเทั้คน(คพวกน �น

เหต่"ผู้ล้ข*อน� ไม�เพยู่งแต่�ใชี*ได*ก บเกษต่รกรรมเทั้�าน �น แต่�รวมถู&งแง�ม"มอ,�น ๆ ของสี่ งคมมน"ษยู่$ด*วยู่ แพทั้ยู่$แล้ะยู่ากล้ายู่เป็�นสี่(�งจำ�าเป็�นเม,�อคนเราก�อให*เก(ดสี่ภาพแวดล้*อมทั้�เจำ'บป็Fวยู่ ข&�นมา การศ&กษาในระบบโรงเรยู่นไม�มค"ณค�าทั้�แทั้*จำร(งแต่�กล้ายู่เป็�นสี่(�งจำ�าเป็�น เม,�อคนเราสี่ร*างเง,�อนไขให*คนต่*องเป็�นผู้�* "มการศ&กษา" ข&�นมา"

เกษต่รกรไทั้ยู่ฟ้4งสี่องเร,�องน�แล้*วคงร� *สี่&กค"*นห�มากทั้เดยู่ว

เกษตรธรรมัชาต�ในฐานะเกษตรเพ2+อการค�า

เน,�อง จำากฟ้�ก�โอกะเชี,�อว�า "เป็7าหมายู่สี่�งสี่"ดของเกษต่รกรรมไม�ใชี�การเพาะป็ล้�กพ,ชีผู้ล้ แต่�ค,อการบ�มเพาะความสี่มบ�รณ$แห�งความเป็�นมน"ษยู่$" เขาจำ&งไม�เคยู่ต่ �งใจำจำะพ ฒนาเกษต่รธีรรมชีาต่(ในเชี(งพาณ(ชียู่$ เพ,�อให*สี่ามารถูใชี*ว(ธีน�ทั้ดแทั้นเกษต่รเชี(งเด�ยู่ว (ซึ่&�งโดยู่มากหมายู่ถู&งการเพาะป็ล้�กเพ,�อสี่�งออกเป็�นหล้ ก) ได* อยู่�างไรก'ต่าม ความก งวล้ของผู้�*บร(โภคเร,�องอ นต่รายู่จำากสี่ารเคมทั้�ใชี*ในการเพาะป็ล้�ก ป็ระกอบก บการโหมป็ระชีาสี่ มพ นธี$เร,�องพ,ชี GMO อยู่�างต่�อเน,�องโดยู่สี่,�อมวล้ชีนแล้ะองค$กรสี่"ขภาพระหว�างป็ระเทั้ศ ต่ล้อดจำนว(ถูชีว(ต่คนร" �นใหม�ทั้�ห นมาสี่นใจำเร,�องสี่"ขภาพมากข&�น ทั้�าให*ต่ล้าดผู้ล้(ต่ภ ณฑ์$เกษต่รอ(นทั้รยู่$เป็�นต่ล้าดทั้�มม�ล้ค�าสี่�ง แล้ะเต่(บโต่ในอ ต่ราเฉล้�ยู่สี่�งถู&งร*อยู่ล้ะ 20 ต่�อป็@ โดยู่มม�ล้ค�าต่ล้าดทั้ �วโล้กกว�า 800,000 ล้*านบาทั้ โดยู่ล้�าพ งต่ล้าดผู้ล้(ต่ภ ณฑ์$เกษต่รอ(นทั้รยู่$สี่หร ฐอเมร(กามม�ล้ค�ากว�า 500,000 ล้*านบาทั้ หร,อร*อยู่ล้ะ 60 ของม�ล้ค�าต่ล้าดโล้ก

ความต่*องการอาหารทั้�สี่ะอาด แล้ะป็ล้อดสี่ารพ(ษของผู้�*บร(โภคทั้�เพ(�มจำ�านวนข&�น เร,�อยู่ๆ สี่ะทั้*อนให*เห'นในราคาเฉล้�ยู่ของผู้ล้(ต่ภ ณฑ์$เกษต่รอ(นทั้รยู่$ ซึ่&�งจำะสี่�งกว�าอาหารป็กต่(ป็ระมาณร*อยู่ล้ะ 28

เกษต่รกรไทั้ยู่ก'เร(�มมการสี่�งออกผู้ล้ผู้ล้(ต่เกษต่รอ(นทั้รยู่$บ*างแล้*ว เชี�น หน�อไม*ฝึร �ง ข*าวโพดอ�อน สี่ม"นไพร แล้ะร ฐบาล้เองก'มโครงการเกษต่รอ(นทั้รยู่$น�าร�องอยู่�างต่�อเน,�อง เชี�น ในจำ งหว ดสี่"พรรณบ"ร ป็@

2548 มการน�าพ,ชีหล้ ก 3 ชีน(ด ค,อ ผู้ ก (คะน*า ข*าวโพดหอม ฟ้4กทั้อง ฯล้ฯ) เห'ด แล้ะข*าว มาป็ล้�กแบบเกษต่รอ(นทั้รยู่$ สี่ามารถูขายู่ข*าวอ(นทั้รยู่$ได*ในราคาก(โล้กร มล้ะ 30 บาทั้ สี่�งกว�าราคาข*าวหอมมะล้(เกรดดซึ่&�งอยู่��ทั้� 18 บาทั้/กก. เก,อบสี่องเทั้�า

นอก จำากน� ขบวนการเคล้,�อนไหวระด บโล้กซึ่&�งทั้�าหน*าทั้�เป็�น "ต่ วกล้าง" ให*กล้"�มเกษต่รกรรายู่ยู่�อยู่ในป็ระเทั้ศก�าล้ งพ ฒนาได*ขายู่ผู้ล้(ต่ภ ณฑ์$เกษต่รโดยู่ต่รงต่�อผู้�* บร(โภคในป็ระเทั้ศพ ฒนาแล้*ว ในราคาทั้� "เป็�นธีรรม" เชี�น Fairtrade Label ก'เป็�นก�าล้ งสี่�าค ญในการขยู่ายู่ต่ล้าดแล้ะโฆ่ษณาป็ระโยู่ชีน$ของเกษต่รอ(นทั้รยู่$ ทั้�าให*เกษต่รกรรายู่ยู่�อยู่จำ�านวนมากมชีว(ต่ความเป็�นอยู่��ดข&�น ยู่กต่ วอยู่�างเชี�น สี่มาชี(กสี่หกรณ$เกษต่รอ(นทั้รยู่$ กองทั้"นข*าวสี่"ร(นทั้ร$ หร,อชี,�อภาษาอ งกฤษว�า "Rice Fund Surin" ซึ่&�งมสี่มาชี(ก 588 คร วเร,อน เป็�นผู้�*ผู้ล้(ต่ไทั้ยู่รายู่หน&�งทั้�เข*าร�วมโครงการ Fairtrade Label ป็4จำจำ"บ นสี่�งข*าวเกษต่รอ(นทั้รยู่$ออกไป็ขายู่ในยู่"โรป็แล้ะสี่หร ฐอเมร(กา มชีว(ต่ความเป็�นอยู่��ดข&�นกว�ายู่�สี่(บป็@ทั้�แล้*ว น�ารายู่ได*ทั้�เพ(�มข&�นไป็ซึ่,�อโรงสี่สี่�าหร บชี"มชีน สี่อนเทั้คน(คการป็ล้�กข*าวแบบเกษต่รอ(นทั้รยู่$ให*ก บเพ,�อนชีาวนา มเง(นพอสี่�งล้�กหล้านว ยู่เรยู่นไป็โรงเรยู่น แล้ะป็ร บป็ร"งระบบสี่าธีารณ�ป็โภคภายู่ในชี"มชีน

แนวค(ดเกษต่รธีรรมชีาต่(ของฟ้�ก�โอ กะ เป็�นแนวค(ดค�อนข*าง "สี่"ดข �ว" ในแง�ทั้�ไม�พ&�งพาป็4จำจำ ยู่นอกธีรรมชีาต่(ใดๆ เล้ยู่ ไม�เว*นแม*แต่�แรงงานมน"ษยู่$แล้ะสี่ ต่ว$ ทั้�าให*ใชี*ได*จำร(งเฉพาะในพ,�นทั้�ทั้�ธีรรมชีาต่(ยู่ งค�อนข*างบร(สี่"ทั้ธี(Kอยู่�� เหม,อนก บไร�นาของเขา แป็ล้ว�าหล้ กการหล้ ก 4

ข*อของเกษต่รธีรรมชีาต่(ไม�สี่ามารถูน�ามาใชี*ต่รงๆ ก บป็ระเทั้ศอ,�นได* โดยู่เฉพาะป็ระเทั้ศทั้�ค"ณภาพด(นแล้ะความหล้ากหล้ายู่ทั้างชีวภาพได*ถู�ก "ทั้�าล้ายู่" อยู่�างยู่�อยู่ยู่ บจำนต่*องใชี*เวล้าร,�อฟ้>� นข&�นมาใหม� ก�อนทั้�จำะใชี*แนวทั้างเกษต่รธีรรมชีาต่(ได*จำร(ง

ประเท้ศไท้ยุเป-นหน)+งในจ!านวันน �น

ป็4ญหา ด(นเสี่,�อมแล้ะความหล้ากหล้ายู่ทั้างชีวภาพถู�กทั้�าล้ายู่อาจำทั้�าให*เกษต่รกรไทั้ยู่ใชี*ว(ถู ของฟ้�ก�โอกะไม�ได*ทั้ �งหมด แต่�น �นไม�ได*หมายู่ความว�าเกษต่รกรไทั้ยู่ควรทั้�าเกษต่รกระแสี่หล้ กต่�อไป็เร,�อยู่ๆ เพราะผู้ล้เสี่ยู่ของเกษต่รกระแสี่หล้ กน �นชี ดเจำน แล้ะเห'นชี ดว�าไม�ได*ทั้�าให*เกษต่รกรรายู่ยู่�อยู่ของไทั้ยู่มฐานะดข&�นแต่�อยู่�างใด ซึ่��ายู่ งกล้ บจำนล้งแล้ะเป็�นหน�มากกว�าเด(ม เพราะโครงสี่ร*างการผู้�กขาดในต่ล้าดยู่ งไม�ได*ร บการแก*ไข แล้ะยู่ งต่*องเผู้ชี(ญก บป็4ญหาการแข�งข นสี่�งในต่ล้าดโล้ก แล้ะผู้ล้ผู้ล้(ต่ต่�อไร�ต่��ากว�าป็ระเทั้ศค��แข�ง เชี�น อ(นเดยู่ จำน แล้ะเวยู่ดนาม

ณ สี่(�นป็@ 2548 ป็ระเทั้ศไทั้ยู่มเกษต่รกร 5.8 ล้*านคร วเร,อน (22.2 ล้*านคน) ในจำ�านวนน�ทั้�าเกษต่รในเน,�อทั้�ของต่นเองร*อยู่ล้ะ 74

(มโฉนดร*อยู่ล้ะ 60.7) ทั้�เหล้,อทั้�าเกษต่รในเน,�อทั้�ทั้�ไม�ใชี�ของต่นเอง หร,อทั้ �งของต่ วเองแล้ะของคนอ,�น ยู่ งไม�น บล้�กจำ*างเกษต่รแล้ะล้�กจำ*างในชีนบทั้อก 2.7 ล้*านคร วเร,อน เกษต่รกรกว�าร*อยู่ล้ะ 53 ทั้�านา สี่�วนใหญ�ค,อร*อยู่ล้ะ 60 ทั้�าฟ้าร$มขนาดเล้'ก มทั้�ด(นไม�ถู&ง 20 ไร�ต่�อคร วเร,อน

แม*ว�าป็ระเทั้ศไทั้ยู่จำะยู่ งร กษา ต่�าแหน�งผู้�*สี่�งออกข*าวอ นด บหน&�งของโล้ก โดยู่มสี่�วนแบ�งการต่ล้าดป็ระมาณร*อยู่ล้ะ 28-30 อ(นเดยู่แล้ะเวยู่ดนาม (สี่�วนแบ�งร*อยู่ล้ะ 16 แล้ะ 14 ต่ามล้�าด บ) ผู้ล้ผู้ล้(ต่ต่�อไร�ของไทั้ยู่ ทั้�ป็ระมาณ 474 ก(โล้กร มต่�อไร�ในป็@ 2548 ก'ต่��ากว�าป็ระเทั้ศค��แข�งรายู่สี่�าค ญทั้"กป็ระเทั้ศ แล้ะต่��ากว�าผู้ล้ผู้ล้(ต่ต่�อไร�ของเวยู่ดนาม ญ�ป็"Fน แล้ะจำน เก,อบสี่องเทั้�าหร,อสี่�งกว�า

นอก เหน,อจำากการป็ล้�กพ,ชีผู้(ดป็ระเภทั้แล้ะการใชี*สี่ารเคมทั้�ทั้�าให*ด(นเสี่,�อมล้ง อกสี่าเหต่"หล้ กทั้�ทั้�าให*ผู้ล้ผู้ล้(ต่ข*าวนาป็@ต่��ามากค,อ พ,�นทั้�ร *อยู่ล้ะ 76 ของพ,�นทั้�เกษต่รทั้ �งหมดของไทั้ยู่ อยู่��นอกเขต่ชีล้ป็ระทั้าน

ชีาวนาในจำ งหว ด อ"บล้ราชีธีานผู้�*หน&�งเคยู่เล้�าให*ผู้�*เขยู่นฟ้4งว�า ชีาวบ*านแถูวน�ขาดแคล้นแหล้�งน��าชีล้ป็ระทั้านเพราะอยู่��ในทั้�สี่�ง ต่*องรอฝึนต่กอยู่�างเดยู่ว หร,อไม�เชี�นน �นก'ต่*องจำ�ายู่ค�าน��ารายู่เด,อนให*ก บเอกชีนเจำ*าของคล้องชีล้ป็ระทั้าน เพราะกรมชีล้ป็ระทั้านไม�เคยู่มาสี่ร*างคล้องให* ชีาวบ*านหล้ายู่คนไม�มเง(นเก'บพอจำ�ายู่ค�าน��า 30 บาทั้ต่�อเด,อน แถูมเวล้าน�ค�าน��าม นแพงกว�าแต่�ก�อนมาก ทั้�าให*ค�าขนสี่�งข*าวไป็ขายู่ให*โรงสี่พ" �งสี่�งข&�น โรงสี่เองก'ร� *ดว�าถู*าชีาวนาต่*องขนข*าวกล้ บไป็โดยู่ไม�ได*ขายู่ จำะเสี่ยู่ค�าขนสี่�งสี่�งมากจำนไม�ค"*มเทั้�ยู่ว เล้ยู่กดราคาร บซึ่,�อ ชีาวนาร� *ทั้ �งร� *ว�าถู*าขายู่ราคาน�จำะขาดทั้"น แต่�ถู*าไม�ขายู่ ขนข*าวกล้ บไป็ก'จำะขาดทั้"นมากกว�า ก'เล้ยู่ต่*องจำ�าใจำขายู่ในราคาน �น

"ค(ดซึ่ะว�าผู้ถู&งป็Fาชี*าแล้*ว" ล้"งชีาวนาแค�นเสี่ยู่งพ�ด

เกษตรธรรมัชาต�ค2อควัามัหวั งของมัน�ษยุชาต�

เกษต่รกรรม ไม�ม "สี่�ต่รสี่�าเร'จำ" ทั้�ใชี*ได*ก บทั้"กพ,�นทั้� ทั้"กคร วเร,อน เกษต่รกรทั้"กคนควรหม �นสี่ งเกต่แล้ะขยู่ นทั้ดล้องเหม,อนฟ้�ก�โอกะ น�าบางสี่�วนจำากแนวค(ดเกษต่รธีรรมชีาต่(หร,อร�ป็แบบอ,�นของเกษต่รก*าวหน*ามาป็ระยู่"กต่$ หร,อผู้สี่มผู้สี่านเข*าก บเทั้คโนโล้ยู่สี่ม ยู่ใหม�เพ,�อล้ดภาระ แต่�ควรพยู่ายู่ามใชี*สี่ารเคมให*น*อยู่ทั้�สี่"ดเทั้�าทั้�จำะทั้�าได*

ส�+งท้�+ส!าค ญ้ท้�+ส�ด้ค2อการเปล�+ยุนท้ ศนคต�เด้�มัๆ ท้�+ส#วันหน)+งต�องโท้ษร ฐบาลในฐานะผู้��ปล�กฝั<ง

ป็4จำจำ"บ น เกษต่รกรไทั้ยู่สี่�วนใหญ�ยู่ งทั้�าเกษต่รเชี(งเด�ยู่วซึ่&�งมความเสี่�ยู่งสี่�งมากแล้ะแทั้บไม�ได* ก�าไร ทั้ �งความเสี่�ยู่งจำากสี่ภาพด(นฟ้7าอากาศ การถู�กนายู่ทั้"นโรงสี่กดราคา ภาระหน�สี่(น ต่*นทั้"นค�าสี่ารเคม ค�าขนสี่�ง ยู่ งไม�น บผู้ล้เสี่ยู่ต่�อสี่"ขภาพในระยู่ะยู่าว ทั้ �งๆ ทั้�มต่ วอยู่�างให*เห'นมากมายู่ว�า แนวทั้างเกษต่รก*าวหน*าสี่ามารถูป็ร บป็ร"งชีว(ต่ความเป็�นอยู่��ของเกษต่รกรให*ดข&�นได* แล้ะป็ล้อดหน�สี่(นอยู่�างถูาวร ด�จำากพ�อค�า

เด,�อง ภาษ คร�บาสี่"ทั้ธี(น นทั้$ ป็ร ชีญพฤทั้ธี$ ผู้�*ใหญ�ว(บ�ล้ยู่$ เข'มเฉล้(ม แล้ะป็ราชีญ$ชีาวบ*านอกมากมายู่

ใน ระด บเกษต่รเพ,�อการค*า การเต่(บโต่ของต่ล้าดผู้ล้(ต่ภ ณฑ์$เกษต่รอ(นทั้รยู่$ แล้ะความสี่�าเร'จำทั้�ผู้�านมาของเกษต่รอ(นทั้รยู่$ในป็ระเทั้ศไทั้ยู่ ก'ชี�ให*เห'นว�า ไม�จำ�าเป็�นต่*องทั้�าเกษต่รเชี(งเด�ยู่วก'ป็ระสี่บความสี่�าเร'จำเชี(งพาณ(ชียู่$ได*

ร ฐ ควรสี่�งเสี่ร(มเกษต่รก*าวหน*าในฐานะ "ทั้างเล้,อก" หน&�งทั้�เป็�นไป็ได* แล้ะใชี*ได*จำร(ง เล้(กยู่&ดต่(ดก บความเชี,�อผู้(ดๆ ว�าจำะต่*องสี่�งเสี่ร(มให*เกษต่รกรใชี*ว(ถูเกษต่รกระแสี่หล้ กเพยู่งอยู่�างเดยู่ว เพราะทั้�ผู้�านมา บทั้เรยู่นราคาแพงได*สี่อนเราแล้*วว�า การทั้�าเชี�นน �นร งแต่�จำะทั้�าให*เกษต่รกรจำนล้ง สี่ภาพแวดล้*อมเสี่,�อมโทั้รม แล้ะสี่"ขภาพของคนในสี่ งคมทั้ร"ดโทั้รมล้งเร,�อยู่ๆ

ร ฐควรอธี(บายู่ให*เกษต่รกรทั้� ยู่ งไม�เชี,�อม �นในแนวค(ดเกษต่รอ(นทั้รยู่$ (เพราะมองว�าการใชี*ป็":ยู่เคมให*ผู้ล้ผู้ล้(ต่มากกว�า) เข*าใจำว�าเกษต่รอ(นทั้รยู่$อาจำให*ผู้ล้ผู้ล้(ต่ต่��ากว�าจำร(ง แต่�ก'ขายู่ได*ราคาดกว�า ทั้�าให*ก�าไรต่กถู&งม,อเกษต่รกรมากกว�า ทั้�าได*อยู่�างยู่ �งยู่,นกว�า แล้ะไม�เป็�นอ นต่รายู่ต่�อสี่"ขภาพ

ร ฐควรออกมาต่รการให*เง(นสี่น บสี่น"นค�าครอง ชีพแล้ะรายู่ได*ทั้�หายู่ไป็ ต่�อเกษต่รกรทั้�แสี่ดงความจำ�านงว�าจำะเป็ล้�ยู่นว(ถูชีว(ต่ ต่ล้อดชี�วง 2-3

ป็@ทั้�ต่*องใชี*ในการฟ้>� นฟ้�หร,อพ กฟ้>� นหน*าด(นทั้�ถู�กทั้�าล้ายู่ ก�อนทั้�จำะเป็ล้�ยู่นว(ถูการเกษต่รมาเป็�นเกษต่รก*าวหน*าได*

นอกจำากน �น ร ฐก'ควรเร(�มใชี*กรมธีรรม$ป็ระก นภ ยู่แล้*ง (rainfall insurance) แทั้นทั้�จำะร บป็ระก นราคาพ,ชีผู้ล้หร,อร บซึ่,�อเพยู่งอยู่�างเดยู่ว เน,�องจำากเป็�นเคร,�องม,อทั้างการเง(นทั้�ไม�บ(ดเบ,อนกล้ไกต่ล้าด หล้กเล้�ยู่งพฤต่(กรรมการป็ล้�กพ,ชีผู้(ดป็ระเภทั้เพ,�อขอร บค�า

ป็ระก นราคา (ป็4ญหา moral hazard) มต่*นทั้"นในการบร(หารจำ ดการต่��าเพราะด ชีนน��าฝึนเป็�นข*อม�ล้ทั้�โป็ร�งใสี่แล้ะไร*การ บ(ดเบ,อน (objective) แล้ะมต่ล้าดรองร บ ผู้�านบร(ษ ทั้ร บป็ระก นภ ยู่ต่�อ (reinsurer) รายู่ใหญ�ๆ ระด บโล้ก

มรดกทั้�มาซึ่าโนบ" ฟ้�ก�โอกะ มอบให*แก�โล้ก นอกเหน,อจำากบทั้พ(สี่�จำน$อ นยู่(�งใหญ�ถู&งพล้ งแห�งการอ�อนน*อมต่�อธีรรมชีาต่( อาจำเป็�นป็ร ชีญาชีว(ต่ซึ่&�งเสี่นอทั้างออกให*ก บว(กฤต่ของมน"ษยู่$ ในหน งสี่,ออ นยู่อดเยู่�ยู่มทั้�เป็�นมากกว�า "บ นทั้&ก" ของเกษต่รกรคนหน&�ง ด งทั้�สี่�าน กพ(มพ$ม�ล้น(ธี(โกมล้คมทั้อง สี่ร"ป็ความไว*อยู่�างดเยู่�ยู่มในค�าน�าของฉบ บภาษาไทั้ยู่ ด งต่�อไป็น�:

"ป็ฏ(ว ต่( ยู่"คสี่ม ยู่ด*วยู่ฟ้างเสี่*นเดยู่ว เป็�นเร,�องของชีาวนาผู้�*หน&�งซึ่&�งได*ผู้�านการป็ฏ(ว ต่(ทั้างทั้ ศนคต่(อยู่�างถู&งรากฐาน เป็�นการป็ฏ(ว ต่(อ นเน,�องจำากฟ้างข*าว ซึ่&�งได*แสี่ดงให*เขาป็ระจำ กษ$ว�า ธีรรมชีาต่(น �นยู่(�งใหญ�กว�าสี่ารเคมแล้ะป็ระด(ษฐกรรมทั้างว(ทั้ยู่าศาสี่ต่ร$ทั้ �งป็วง การค*นพบด งกล้�าวม(เพยู่งแต่�จำะมความหมายู่ต่�อเกษต่รกรรม ซึ่&�งก�าล้ งมาถู&งจำ"ดอ"ดต่ น ม นเป็�นผู้ล้จำากการป็ฏ(ว ต่(เขยู่วทั้�เห'นเทั้คโนโล้ยู่เป็�นค�าต่อบเทั้�าน �น หากยู่ งมความหมายู่ต่�ออารยู่ธีรรมมน"ษยู่$อยู่�างสี่�าค ญ ในยู่"คสี่ม ยู่ทั้�มน"ษยู่$ทั้ �งมวล้ก�าล้ งป็ระสี่บก บความอ บจำนคร �งสี่�าค ญในป็ระว ต่(ศาสี่ต่ร$ ชีน(ดทั้�อาจำมผู้ล้ทั้�าล้ายู่มน"ษยู่ชีาต่(ให*สี่�ญสี่(�นเผู้�าพ นธี"$ไป็น �น มาซึ่าโนบ" ฟ้�ก�โอกะได*บอกให*เราร� *ว�า ฟ้างข*าวน �นสี่ามารถูป็ฏ(ว ต่(ยู่"คสี่ม ยู่ให*ผู้�านพ*นว(กฤต่การณ$ไป็ได* การป็ฏ(ว ต่(ด งกล้�าวก'ค,อการป็ฏ(ว ต่(ทั้างทั้ ศนคต่( ทั้�มความต่ระหน กแล้ะสี่�าน&กในค"ณค�าอ นยู่(�งใหญ�ของธีรรมชีาต่( ซึ่&�งด�เผู้(นๆ แล้*วเหม,อนว�าไร*ค�า ด งทั้�เราทั้ �วไป็ม กมองเชี�นน �นก บฟ้างข*าวในทั้*องทั้"�ง น�แหล้ะค,อการป็ฏ(ว ต่(ทั้�แทั้*จำร(งทั้�ยู่"คสี่ม ยู่ของเราก�าล้ งต่*องการอยู่�างยู่(�งยู่วด.