MARMARA ÜNiVERSiTESi

iLAHiYAT FAKÜLTESi . . DERGISI

SAYI: 7-8-9-10 1989-1990-1991-1992

istanbul-1995

f',

HARIRIZADE )'.\.

MEHMED KEMALEDDİN EFENDi

.])()Ç· ])r. Yak~p-,Çiçek , M,Ü. İlp.hi)TatF?.k~lteşi

:Tefsir Anabilill1 palı, Öğreti.irı, (Jy,ef)i

ı. Hayatı ·

Tasavvuf tarihimizin meşhur eseri, Tıbyanu Ve'saifi'n In.üellifi Haririzade, XIX. asrın ikinci yarısında yaŞamış mutas.avvıflardaıidır. Cemaz~yelahir 1267/Mart 1850 tarihin~e İstarıburda dünyaya gelmiştir~ 1

Bildirdiğine göre, babasının Kemaleddin Muhammet adını verdiği Haririzade 'nin tam· kü~yesi, Kemaleddin Muhamı#ed. H~rir,izade. b. Seyyid Şeyh Abdurrahman b. Seyyid İbrahim el..:H3.lebi;<hr.2 '· ·

M üellif, daha: çok H aririz ade· ve Haririzade Keni~leddiri ·· ~d.ihı' kullan­dığı gibi, ondan bahseden kaynaklarda da adı'bu §ekilde geçrfıektedir.3

· Halep'te bulunan ve "Haririzadeler'' diye nıaruf ~Ülaleden.ohıp Şeyh Ahmeder-Rifai(v.578/1182)inneslinderidir. 4 ·.:.. .. . . ....

_i •

Bu sülalenin, "ipekle ilgili, ipekt~D: !apılıpış; ipek.gibi yurp.uşak" ma~ nalarına gelen '.'Hariri" lakabıyla ariıliru1~1', Şeyh AhJıed ~i<ı:ü:f~i'nintoru­nu ve onun sohbetinde bulunan Şeyli:Seyyid;Burhaneddhı Ebu'I-Ha­san Ali (v. 645/1247) ile başlar. 5

ı Tıbyan, III, vr. 304a; Kibar,ı Meşayıh, s. s2;:Vicdanl, tohıl:i~. s. ;SG; ~efiiıe~ III, \ir: 84a: 2 tıbyan, göst. yer. 3 Har!rizade, Şeyh u Virdi's-settar, Seyyid Muhammed Fevzi'nin kitaba yazdığı takrizde, müelli-

fimiz takdir edilirken, Har1rl'lerden olduğu bilhassa belirtilmektedir: · · · · · "Hususa nev-nihal-i bağ-ı ılın ü ma'rifet bir zat Har1r1zadelerden olduğun bak eyledi isbat "Ke­mal''dir mahlası namı Muhammeddir o zatın hem Ziyad etsin anın f~yz u kemalatın Hüda her dem."· .

4 a.g.e., Seyyid İsmail Sadık b. Vecih1 Paşa'nın takr'lzinden. 5 Tıbyan, I, 293a.

408 M.Ü. İLAH!YAT FAKÜLTES! DERGİSİ

Onun bu lakabla anılması hususunda bir kaç rivayet bulunmaktadır:

1. Küçükyaşta babasını kaybeden Ebu'I-Hasan Ali'ye amcası ipek do­. kuma sanatını öğretmişti. Daha sonra hapse düşen Ali, yanındakilere imamlık etmiş, ve cemaati kendisine mürid olmuş, dolayısıyla Hariri is­mi böylece şöhret bulmuştur.6

2. İbn Kesir'in kaydettiğine göre, Şeyh Ebu'l-Hasan, Şam'da bulundu­ğu sürece ipek dokuinacılığı ile meşgul olmuş; aynı meslekte bulunan ta­nıdıkları onun için bir zaviye inşa ettirmişlerdi.7

3. Müellifin bildirdiğine göre, Şeyh Ebu'I-Hasan'ın ipek dokuma sana­tı olrrıayıp, o işle uğraşan bir arkadaşı vardı. Bir gün ondan, dini hizmetle . ht1lun:inasınl istemiş·, o da, işiyle meşgul olmak zorunda olduğunu ileri sürmÜştü. Bumin uzerine Şeyh, parmağı ile örme aletlerine işaret etmiş ve· aletler kehdiliğinden· çalışmaya başlamışlardı. Bunqan dolayı Şeyh "Hariri" diye meşhur olmuştur. 8

4. Harirhizade'nin babasından naklettiğine göre, Şeyh Ebu'l-:-Hasan'ın qir kerameti olarak ~ı:ı:ro.anipek olmuş, bu sebeble ona Hariri rlenmiştir. 9

· Kaydedilen rivayetlerin het 'birinin mümkün .olması yanında, son rivayet daha· kuvvetli görülmektedir.

M:üellifil1,· ameazadesi Şeyh Ahmed el-Hariri'den aldığı bir ·ıcizetria~~de nes~p ve tarikat silsilelen şu şekilde verilmektedir:

. ı,_Har1r1zad~ Kemal~ddln Efendi,

2.· .Ş~yh Seyyid_ Ahmed h: Ömer (Aynı zamanda aynı tarikatın icazetini babası Şeyh Abdurrahman'dan da almıştır),

3. Şeyh Seyyid Hasan, babası,

4. Şeyh Seyyid Muhammed, babası,

5,Şeyh Seyyid Ebu Bek~~ babası;· . ~ :. 1 ' • - • ' ' : • . -

.6.~ Şeyh 8(3yyicl l\1uJı.an:ımed,;ımcası,

7. Şeyh Seyyid Musa, kardeşi,

8. Şeyh Seyyid Ahmed, babası,

9. Şeyh SeyyidAbd1,1lbasit, babası,

6 A.g.e., I, 289a.' 7 . A.g.e., I, 290a. 8 A.g.e., I, 290b~ . • .· , . . • 9 A.g.e., I, 29la; Şerhu virdi's-settar, Seyyid İsmail Sadık Kemal b. Vec1h1 Paşa'nın takrizinde

son rivayet.tercih edilerek şöyle denmektedir: "Evliyadandır anın nesli "Har1r1" meşhur İpek ol­muştu saman eyliyecek Hakk'a dua."

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ

ı o. Şeyh Seyyid Mahfliz, babası,

ı ı. Şeyh Seyyid Se vv an, babası,

ı2. Şeyh Seyyid Abdulbasit, babası,

ı3. Şeyh Seyyid Abduddaim, babası,

ı4. Şeyh Seyyid İbrahim, babası,

ı5. Şeyh Seyyid Ebu Bekr, babası,

ı6. Şeyh Seyyid Reslan, babası,

__ ı 7. Şeyh Seyyid Mansur, babası,

ı8. ·ŞeyhSeyyid İbrahim babası,

ı9. Şeyh Seyyid Ali, babası,

20. Şeyh Seyyid Muhammed, babası,

2ı. Şeyh Seyyid Mikvar, babası,

22. Şeyh Seyyid Hasan, babası,

23. Şeyh Seyyid Hamis, babası,

24. Şeyh Seyyid, Sa' d, babası,

25. Şeyh Seyyid Abdulmu'izz, babası,

26. Şeyh Seyyid Davüd, babası,

27. Şeyh Seyyid Muhyiddin, babası,

28. Şeyh Seyyid Yahya, babası,

29. Şeyh Seyyid Muhammed, babasi,

30. Şeyh Seyyid Burhaneddin Ebu'I-Hasan Ali, dedesi,

31. Şeyh Seyyid Ahmed er-Rifa'i.ıo

409

Haririzade 'nin babası Şeyh Abdurrahman da, meşayıhen bir zat idi. Oğlu Haririzade'ye Rifa'iyye'den Haririyye ve Halvetiyye'den Bekriy­ye tarikatlarının hırkasını giydi:fdiğini, 11 ayrıca kendisinin Hatheviyye tarikatındaki makamının zikir telkin etme seviyesinde bulunduğunu ve Haririzade'nin bu tarikatı da babasından aldığını görmekteyiz. ı2

ı284/ı867'de babası öldüğü zainan·, henüz on yedi yaşlarında bulunan Haririzade, onun vefatını müteakib bir müddet ticaretle uğraştı ise de, tekrar ilm e yönelmiştir. ı3 Babasının vefatı, onun ilim tahsiline devamını ve çok sayıda eser verme azınini engellememişti. Zaten ilim sahibi olmak,

ıo Tibyan, I, 292b vd. ll A.g.e., I, 292b. ı2 A.g.e., I, 299b. ı3 A.g.e., III, 304b.

410 M.Ü. !LAH!YAT FAKÜLTES! DERG!S!

her türlü zorluğu göğüslerneyi de göze alarak verilen kesin bir kararın so­nucudur.

Haririzade'nin bir takım seyahatları da olmuştur. Kısa süreli olan b~ seyahatlarinın, tasavvufve dini bilgilerini artırmak ve bazı meşayıhle gö­rüşmek gayesine bağlı olduğunu tahmin etmek zor değildir. Ni~~kim aldı­ğı tarikatierin bir kısmını bu seyahatları esnasında almış veya hırkaları­nı giymiştir.

Receb 1286/1869 tarihinde akrabalarını ziyaret için Haleb'e gitmiş, orada dört ay kadar kaldıktan sonraİstanbul'a dönmüştür.ı4

1289/1872'de İstanbul'da görüştüğü Şeyh Seyyid Muhammed Nuru'l-'Arabi el-Hüseyni'yi ziyaret için, bir yıl sonra 1290/1873'de Üs­küb'e gitmiştir. Bu yolculuğu esnasında Selanik'e uğrayarak, orada bulu­nan Şeyh Ali Rıza Efendi ve Şeyh Edib Salih Lütti Efendilerle gö-rüşmüştür.ı5 .

Aradan bir yı-l geçtikten sonra, evliyayı ziyaret için 1291/1874 tarihin­de Mısır'a,16 ertesi sene de aynı maksadla 1292/1875'de Edirne'ye gitmiş-_

· _ tir. 17 .

Otuz iki yıllık kısa ömrünü, seyahatları hariç tutulursa, İ~tanbul'da geçirdiğini söyleyebiliriz.

2. Tahsili

Harirlzade'nintahsil.hayatı da İstanbul'da geçmiştir. Beş yaşınage­lince, ilim tahsiline başladığını, Hafız Osman Efendi'den bir müddet Kur'an-ı Kerim okuduğunu bizzat kendisi anlatmaktadır.

Bu şekilde başlayan tahsil hayatı, rüşdiyede devam· etmiştir. Orada sarf, nahiv, mantık ve adab gibi mukaddemat ilimlerini, iki kardeş oları Ali ve Mevla Emin ~kara vi Efendiler'den okumuştur. 18

Bundan sonra Hadis alimlerinden AHame Şakir Efendi'nin S ahih-i Buhari derslerine devam etmiştir .19 .

1286/1869'da Halep yolculuğundan Şeyh Abdüllatif el-Buhari ile

14 A.g.e., III, vr. 304a; Kibar~i meşayı4, s. 52; Melamilik ve Melamiler, s. 326; Tomar-ı turuk, s. 86.

15 Tibyan, III, vr. 304; Melamilik ve Melamiler, s. 326. 16 Tibyan, III, vr. 304b; Kihar-i meşayih, s. 52; Sefine, III, vr. 84a; Osmanlı Müellifleri, I, s.

155. ı7 Tibyan, II, vr. 129a. 18 Tibyan, III, vr .. 304a; Meliimilik ve Melamiler, s. 326. 19 Tibyan, göst. yer.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 411

lstanbul'a avdet etmişti. Bu zattan, evinde misafir kaldığı sürece Hanefi Fıkhı'na dair bazı metinler ve müselsel20 hadisler okumaya gayret göster­miştir.2ı

Şeyh Kasım el.:Mağribi (v. 1298/lSSO)'nin Cami'u's-Sah~h dersleri­ne .devam etmiş, Allame İbn 'Akile el-Mekki'nin Müselselat'ını da on­

. dan okumuştur .22

Hayatını tanıtmaya çalıştığımız müellifin, derinleşip meşhur olduğu saha her ne kadar tasavvuf ise de, Fıkıh ve Hadis ilimlerini de belli ölçü­de tahsil ettiğini görüyoruz.

Fıkıh tahsili konusunda bizzat şunları söylemektedir: "Fıkıh ilmini, Allame Kadı Fehhame Şeyh Abdullatif Önier el-Buhari el-Halebi el-Hanefi el-Ezheri'den tahsil ettim. O da, aynı ilmi Şeyh İsmail el­Halebi el-Hanefi'den almıştır." Müellifbuıidan sonra, hocasırrdan İmam-ı A'am'a kadar olan silsileyi saymaktadır.23

Aynı mevzudaki ikinci senedde, Mısır müftüsü Seyyid Şerif Mu­hammed el-Hariri'den Resfrlullah'a kadar silsile verilmiştir. 24

Müellifin üçüncü olarak verdiği diğer bir senedde ise, fıkıh silsilesinin yanında, başta kütübü's-sitte olmaküzere hadis kıraatı serredleri de kay­

. de dilmiştir .25

Tasavvuf ilim ve hayatında silsilenin mevzubahs olduğu bilinmekte­dir: Aynı durum diğer dini ilimler için de söz konusudur. Bu durumun bir asır önce yaşayan müellifimizin zamanında da devam etmekte olduğunu, tahsil ettiği dini ilimler e dair verdiği silsileler göstermektedir. 26

ilim tahsiliyle meşgul olduğu devrede müellif, Rifa'iyye ve Halvetiy­ye tarikatlarını almış, yine bu sırada Hizbu'l-bahr'ı serhetmiş ve ona

20 Müselsel- Hadis, rivayetinde ravilerden herbirince "dinledim" veya ''bize tah di s etti" veya ''bize bildirdi" vb. ifadeleri kullanılan hadislerdir. Veya ravilerinin, rivayet ettikleri ravinin, rivayet esnasındaki söz ve fiillerini aynen tekrar ettikleri hadislerdir. Müselsel hadislerin bazan evvelinde veya sonunda inkıta olabilir. Teselsül şeklindeki rivayetin faydası, tedlis ve inkıtadan uzak olmasıdır. Bununla beraber, müselsel hadis tar'ikıyla sah1h olan hadisler pek azdır. Bk. Ahmed Muhammed Şakir, el· Baisu'l-hasis şerhu ihtisari 'uliımi'l-hadis, Mısır ı958, s. ı68; Koçyiğit Talat, Hadis İstılah· ları, İ.F.Y., Ankara ı980, s. 3ıO.

2ı Muallim Vahyi, Bursalı Tahir Bey, s. 23; Tibyan, III, vr. 304a; Kibar-i meşa:Yih, s. 52. 22 Tibyan, III, vr. 304a; Melamilik ve Melamiler, s. 326; Tomar-ı turuk, s. 86; Kibar-i meşa·

yih,s. 52. 23 Tibyan, I, vr. 8ı vd. 24 A.g.e., I, 82 vd. 25 A.g.e., I, 83b-86b. 26 Bk. Haririzade'nin aldığı ve rivayet ettiği tarikatlar.

412 M.Ü. İLAJIİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

Ziyau'l-bedr ismini vermiştir.27 Babası vefat ettiğinde on yedi yaş~nda olduğuna göre, adı geçen şe~hi yazdığında ve tarikatları aldığında ancak on beş yaşlarında bulunuyordu demektir.

Tasavvuf ilmini kendisinden tahsil ettiği Şeyh Seyyid Muhamn:ıed Nuru'l-'Arabi ile karşılaşmasını, Allah'ın bir lütfu olarak nitelendiren Harirlzade,28 Nuru'l-'Arabi 1289/1872'de İstanbul'a geldiğinde, onu Bo­yacı köyündeki yalısında misafir etmiş ve ona bi at etmiştir. Bu zattan, İbn Fariz, (v. 576/1180)'in Kasidetü't-taiyye'sini,29 Şeyhu'l-Ekber Muhyiddin b. 'Arabi (v. 638/1240)'nin Risaletü'l-ehadiyye'sini30 ve Fususu'l-hikem'ini31 okumuş ve melami hilafetnamesi almıştır. 32

1290/1873 tarihinde, Üsküb'de bulunan Şeyh Muhammed Nüru'l 'Arabi'yi ziyaretten dönerken Selanik'te Şeyh Ali Rıza Efendi (v.

· 1295/1878)'den Ramazanıyye ve Şeyh Edib Lütfi Efendi'den de Sinaniyye hilafeti almıştır. 33

·Haridzade'nin, mühim eserleri tedkik maksadıyla bir aralık Fatih Camii dahilinde olan kütüphanenin hafız-ı kütüplüğündeki vazifesi hariç tuttilursa, resmi birgörevi olmadığını, kısa ömrü boyunca tahsil-i ilim ve te'lif ile meşgul olduğunu söyleyebiliriz. Nitekim hayatını anlatırken kul­landığı; "Bu kitap (Tibyan) kirkbirinci eserimdir. Şimdi İstan­bul'da bulunmakta, ili~ tahsili, tasavvufi eserler müzakeresi ve layık·olmadığım halde tarikat vermekle meşgul olmaktayım. Aynı zamanda maişet teminiyle de iştigal ediyorum. Bedenibazı rahat­sızlıklarla mübtelayım." gibi ifadeler resmi görevinin olmadığını, geçi­mini ~emuriyet dışı işlerle temin ettiğini göstermektedir.34

"Zahir ve batın ulemasına hizmet etmeyi bana nasib kılan yü-

27 Tibyan, II, vr. 28 A.g.e., III, 304a. 29 Şeyh Ebu Hafs Ömer b. Ali el-Farız el-Hamevi (v. 576/1180), et-Taiyye fi't~tasa~f. İbn Farız,

eserini bitirince Resulullah'ı rüyasında görmüş, ona Nazmu'&··süliik ismini vermesini emir bu­yurmuştur. Bk. K.Z., I, s. 365 vd. Bu eserin Davud b. Mahmud er-Rumi el-Kayserı: (v. 751/1350) tarafından Şerhu'l-kasideti'l-taiyye adında şerhi yapılmıştır. Bk. T.S.A.Y., III, . 133; Br. Supp., II, s. 323; K.Z., I, s. 266.

30 Muhyiddin Ebu AbdiHalı Muhammed b. Ali b. Muhammed b. el-'Arabi (v. 638/1240), Risaletu'l­ehadiyYe, Bk. Su pp., 792 ..

31 Şeyhu'l-Ekber, Fususu'l-hikem, Tasavvufta meşhur olan bu eserin ön sözünde müellif, Muhar­rem ayı sonlarında Şam'da Resulullah'ı rüyada gördüm. Elinde bir kitap vardı. Bana, "bu kitaba fususu'l-hikem ismini ver ve onu neşret, insanlar istifade etsin", buyurdu. Ben de, peki dedim, demektedir. Bk. br. Supp., I, 793; K.Z., I, 1263; O:M., II, 142; T.S.A.Y., III, s. 137.

32 Tibyan, III, vr. 304a. 33 A.g.e., III, vr. 304b; Melamilik ve Melamiler, s. 326; Tomar-ı turuk, s. 87; Kibar-i meşayih, s.

52. 34 Tibyan, III, vr. 304a.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDl 413

ce Allah, bununla bana nimetini ihsan buyurmuştur," diyerek istifade ve istifaze edilen ulema ve nıeşayih arasında bulunmanın değeri­ne işaret eden Haririzade, hayır ile yadedilmesine vesile olan Tıbyan'ın önsözünde, "Zahir ve batın ilimlerinden icazet aldım. İlim meclisle­rinde yetiştim. Temiz sufilerin feyizleriyle gerçek diriliği bul­dum," demiştir.35

Hırka-ı Şerif civarındaki hane-i alilerinde mutalaa ve telif ile meşgul oldukları gibi, müracaat eden talib-i ralı-i irfanı dahi Rabhani ma'rifet­lerden mahrum bırakmazlardı.36

Tibyan'ın telifi esnasında, bulunduğunu ifade ettiği bedeni rahatsız­lıklarının ölümüne sebep olduğu düşünülebilir. Çok verimli, fakat pek kı­sa denilebilecek ömrünün otuz iki sene olduğu hususunda ittifak vardır.37

Ölüm tarihi ve yeri hakkında da kaynaklar ittifak etmektedir. Buna göre, 2 Zilka'de Cuma günü 1299/15 Eylül 1882 tarihinde dar-i faniden· dar-i cemale gitmiştir. Naş-i şerifleri ihtifalat-ı layika ile kaldırılarak Eyüb'de Şeyh Hasib Efendi dergahına nakl ile, burada ma~bere:.i mahsusasına vedi'a-i Ralıman kılınP.ı. _Kabr-i şeriflerinin üzeri açıktır. Gayet mükellef mezar taşı vardır. Seng-i mezarında şu kitabe yazılıdır:

Ni'met-i uhra için bu kaiiıat

Alem-i ervaha olmuş şah-rah Adem oldur ki beka-yı nam elde

Ömrünübi-faide kılmaz tebah

Şeyh Kemaleddin Efendi genç iken

Hasıl etmişti nice feyz-i ilah

Halveti vü Celvetiden feyz alıp

Saha-i ukbayı kıldı hankah

İlın u fazlı rüşdi ta yevmu'l-kıyam

Yad ola devreyledikçe mihr ü malı

Geldi üçler söyledi tarihini

Şeyh Kemaleddin Efendi göçti vah.

35 A.g.e., I, Müellifin önsözü. 36 Osmanlı Müellifleri, I, s. ı56; Kibar-i meşayih, s. 53. 37 Adı geçen bütün kaynaklar. ' 38 Melamilik ve Melamiler, s. 3Z6; Sefine, III, vr. 85a.

2 Zilka' de 1299.38

414 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

3. Ha.ririzade'nin hocaları

Haririzade'nin bir çok meşayıh ·ve ulemadan istifade ederek, başta tasavvuf olmak üzere dini ilimlerde derinleştiği görülmektedir. Tahsilini ve tasavvufi hayatını anlatmaya çalişirken hoca ve şeyhlerinden de bah­

. setmiştik. Bu itibarla burada sadece, kendisinin hemşeyhive hem de ho­cası olarak pek fazla faydalandığı Şeyh Seyyid Muhammed Nftru'l­'Arabi'nin hayatim vermekle iktifa edeceğiz.

Muhammed Nftru'l-'Arabi

.1220/1805'de dünyaya gel~n Nuru'l-'Arabi, küçük yaştan itibaren Ezher'de ilim tahsiline başlamıştır. Şeyhu'l-İslani Şeyh Hasan el­Kuveyni gibi meşhur alimlerden ilim almıştır.39

1244/1828 tarihinde Yanyalı Şeyh Ahmed Efendi ile Yanya'ya azırnet ve orada NakŞibendi şeyhi Şeyh Yusuf Efendi yanında sekiz ay kadar ikamet ederek, mezkur şeyhin emriyle Mekke'ye gitrriiştir.40

Mekke'de bir sene mucaveret ederek bu esnada Şeyh Ömer Abudurresftl'den hadis ilmi okumuş ve Şeyh İbrahim el-Haleveti'den de Halvetiyye tarikatını almıştır.4 ı Şeyh Abdurresül'e biat etmek istedi­

. ğinde o, Mısır'a gitinesini ve giderken Şafl'i mezhebine göre amel edip, na-mazları cem' ve kasr etmesini istemiştir.

Şeyhin emrine uyarak Mısır'a giden Nüru'l-'Ar.abi, Ezher medresesine gitmiş, Üstad Şeyh Hasan el-Kuveyni'nin elini öpmüştü. Kendisinden İmam Hüseyin Camiini ziyaret etmesini isteyince, Nüru'l-'Arabi oraya gitmişti. Kuşluk vakitlerinde dolu olan mescidde bu defa kimseler yoktu!. lçeri girdiğinde mihrabda oturmakta olan pek nurarı bir kimse gördü. "İçime onun Habibullah olduğu doğdu", diyen Nüru'l-'Arabi, yanına vara­rak rükbesini öpmüştü. O da sırtını sıvazlayarak ona dua etmiş, sonra "Git" buyurmuştu. Kapıya doğru yürüyüp çıktığında orada kimseler gö­rülmüyordu. Biraz sonra tekrar mihraba geldiğinde, orda da kimse yoktu. Bunun üzerine mescidin sokağa açılan kapısından çıkıp gitmişti. Camiye döndüğünde; her tarafın insanlarla dolu olduğunu gören Nuru'l-'Arabi, Şeyh Hasan el-Kuveyni'nin yanına gidip elini saygıyla öptü. "Artık sa­na ilim açılmıştır; Anadolu'ya gidebilirsin,'' dedi. 42

39 Tibyan, III, vr. 2ı5a. 40 A.g.e.~ III, vr. 3ı5a; Tomar-ı turuk, s. 87. 41 Tibyaiı, III, vr. 315a. 42 A.g.e., III, vr. 215b.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 415

1245/1829'da Kahire'den ayrılıp Siroz'a gelmiş, oradan da Koçan'a ge­lerek, bir medreseye müderris olup, 1255/1839 yılına kadar kalmıştır. -Bundan sonra orada~ ayrılıp Üsküb'e gidip yerleşmiştir.

Nuru'l-'Arabi, pek fazla sigara içiyordu. Bir gece rüyasında, Medine'ye gitmiş Mahmudiyye·Medresesinde abdest aldıktan sonra, Ha:rem-i Şerife girmek istemişti. Kapıda duran Hz. Ömer "Git, abdest al"; demiş. O da tekrar abdest alıp geld~ğinde, aynr emri yine tekrar et­mişti. Bunun üzerine abdest aldım, deyince, öfkelen~rek sırtına eliyle iki defa vurunca hemen istifra etmeye balamış ve içinde bulunan dunian kir­ler~, istifra ile dışarı boşalmıştı. Bundan sm:ıra Hz. Ömer yeniden abdest almasını emretmiş; o da abdest alarak Harem.;.i Şerife girmişti. Resu­luilah mihrabda, solda Hz. Ebu Bekir ve Ömer, sağında ise Hz. Osman ve Ali oturuyorlardı. Resulullah, huzura gelen Nuru'l-'Arabi'yi oturtmaları için yanındakilere işaret edince Hz. Ebu Bekr ona, "otur" dedi. Büyük bir saygıyla Hz. Ali'nin yanında oturunca, Hz. Ebu Bekr "yanımızda niçin oturmadın?" buyurdu. O bir şey söyleyemeyince Hz. Ali, ''bu mecliste taraf yoktur," dedi. Bundan sonra uykusundan u yandı. 43

Nuru'l-'Arabi'nin rüyasında Resulullah'tl?-n, tevhid-i ef'al, tevhid-i sıfat ve Tevhid-i zat telkinlerini aldığı rivayet edilmektedir. 44

Müsaferet sebebiyle İstanbul'da bulunduğu sırada Şeyh Abdulhalık Efendi'den Nakşibendiyye tarikatını almıştır. 45

1259/1843'de ikinci defa olarak Hacca gitmiş, Mekke'de Şeyh Abdülhiilık Efendi'nin halifelerinden. Şeyh Mustafa b. Mahmud Tırabzoni'den tekmil-i tarikatla "teslik" ve "irşad" icazetnamesi almış­tır.46

Mekke'de kaldığı sırada Meczub Melami Derviş Muhamm~d el-. Mekki'ye mtilaki olarak bir halveti erbain çıkardıktan sonra beka, cem' ve hazret-i cem' makamları telkini almıştır. 47 .

1289/18 72 ·yılında İstanbul' a geldiğinde,· Haririzade onunla müşerref olmuş ve ondan bir takım tarikat kitapları okumuştur.48

Haririzade, Şeyh Nuru'l-'Arabi'den Halvetiyye ve Nakşibendiyye tarikatlarında iki meşreb yani ziihir, b atın; iki seyr yani me s tur, amir ya­ni; Tarikat sülükü ve sufiyye yolu olan esmanın telkini, hakikat sülukü

43 Göst. yer. 44 Tomar-ı turuk, s. 89. 45 A.g.e., s. 89; Tibyan, vr. 216a. 46 Göst. yer. 4 7 Tomar-ı turuk, s. 89. 48 Bk. Hadrizade'nin tahsili.

416 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

ve melamiyye yolu olan "Allah'ı bilme" hususlarında süluk verme icazeti almıştır ..

Ehl-i şuhud zevkine binaen vahdet-i vucuda kail olan ilk mutasavvif Nuru'l-'Arabi'dir. Bu halde şer'! meratib muhafaza edilir.49

Şeyh Muhammed Nuru'l-'Arab1, çoğunluğu Türkçe olan otuzdan fazla eser telif etmiştir .50 ·

1305/1887 taTİlıinde seksen beş yaşında olduğu halde Ustrumca'da irtihal etmiş ve vefat eylediği odada defnohınarak orası· tür be şekline if­rağ edilİniştir. 5 ı

4. Tasavvufi hayatı

Haririzade'nin tasavvufi hayatı hem bilgi ve hem ·de yaşayış bakı- · ınından pek zengin görülmektedir. Ana tar1katler ve. onların kollarından iki yüze yakın tarıkata çeşitli seviyede intisabının bulunduğu eserlerinin tetkikinden anlaşılmaktadır. Bu konuda Tibyan'ın önsözündeki şu sözle­ri bilhassa dikkatimizi çekmektedir: "Seyyidu'l-Mürseline ittiba .ve kemale ermiş varisierine iktida ~tmek· üzere, çeşitli ezkar, değerli asar ve müşahede edilen envar telkinleriyle bir çok tarikat ebiin­den "teslik" ve "tahkik" aldım. Muhtelif sohbetlerde bir çok defa fahri ve fakri hırkalar giydim. Meşayıh benden kadim ve cedid iş­ler hususunda hususi ve umumi ahidİer aldıhir. Onların nur silsi- · lelerine muttasıl oldum. Marifet pınarlarından en tatlı şerhetleri iç tim.· İslam memleketlerinde tanınan büyük meşayihe mensup, yüz yetmişi aşkın tarikata onların vasıtasıyla muttasıl oldum."'52

Gerçekten otuz iki yıl gibi kısa bir ömürde,. bu kadar tar1katla ilgi kurmak, büyük çoğunluğu Arapça, Farsça ve Türkçe olan dört yüzü aş­kın kaynağin incelenmesinden sonra telif edilen Tibyan ve sayıları kırka ulaşan büyük küçük risalenin telifine muvaffak olmak büyük bir başarı­dır. Şu beyit onun hakkında söylenmiştir:

"Şah iken ahz-ı hilafetle olup şeyh-i tarık

İlmi tahsil ile de serab oldu ecla."53

49 Tibyan, III, vr. 3ı7a. 50 Hakkında ve eserleri konusunda bilgi için bk. Tibyan, III, vr. 316 vd. 51 Bk. Tomar-ı turuk, s. 93; Tibyan, III, Nuriyye tarikatı (Nı1ru'l-'Arabi'ye nisbet edilmiştir);

Melamilik ve Melamiler. 52 Tibyan, I, müellifin önsözü. 53 Şerh u virdi's-settar, Seyyid İsmail Sadık Kemal b. Vedh1 Paşa'nın takr!zı.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFEND1 417

Haririzade, bazı tarikatlardan icazet alıp hırka giymiş, bir kısmına da rivayet etmek yoluyla intisap etmiştir. İcazet veya rivayefyoluyla intisap ettiği tarikatların senedierini zikretmektedir. "İcazet aldım," "hırka giydim," "rivayet ediyorum" tabiderini çok kere kullanan Haririzade, bazan "müşerref oldum," "ittisahm var," "bana vasıl oldu" gibi sözler­le de intisabı olan tarikatları bildirmiştir. "Aldım" diyerek belirttiği tarikatları "Aldığı tarikatlar" başlığı altinda, diğer tabirlerle intisap et-

. tiğiiıi bildirdiği tarikatları da ''Rivayet ettiği tarikatlar" başlığı altında verdik.54

Küçük yaşlarda tasavvuf hayatına başlayan Haririzade,55 şöyle de­mektedir: "Bu tarikat (Hefneviyye'nin ikinci şubesi) aldığım ilk tarikattır. Bu tarikattapederim Seyyid Şeyh Abdurrahmanel-Hariri el-Halveti'den biat, zikir telkini, ahi d. alma, hırka giyme ve hilafet konularında umftmi

· icazet aldırrı. "56 . .

Celvetiyye tarikatını aldığını şöyle anlatmaktadır: "Celvetiyye tarikatını şeyhimiz alim ve feyz sahibi Şeyh Ebu'l-Feyz Hüseyin Fey­zuddin'den aldım. Bu vesile ile bana şu icazet mektubunu yazmıştır: "Ben abd-i faklİ' HÜseyin Feyzi el-Mısri, yanıma Seyyid Muhammed. Kemaleddin el-Hariri el-H'alveti geldi. Aramızda tarikatlar hakkında müzakere oldu; Daha ziyade Celvetiyye tarikatı, onun esrar ve ma'rifetle­rinden bahsettik Bu esnada Haririzade, benden Celvetiyye'nin izin ve hırkasını taleb etti. İstihareye yattıtan sonra; ona ism-i evvel olan kelime­i tayyibeyi telkin ettim. Sonra usulden olan esrna-i seb'anın diğerlerini tel~n ettim. Onlar; Allah,.Huve, Hakk, Hayy, Kayyilm ve Kahhar'dır. Sonra furu'dan olan esrna-i hamseyi telkin ettim. Onlar da; Ehad, Vahid, Fettah, Vehhab, Samed'dir~ Ona taç giydirdim. Dilediği kimse­ye giydirm~sine de izin verdim. Hırka giydirdim ve giydirmesinde onu mezun kıldım. Onu seecadeye oturttum ve istediği kimseyi· oturtmasına, ahi d aimada, derviş edinmede, nakib ve halife bırakınada, zikir me~lisleri açmakta, istediği yerde ahzab ve evrad tilavetinde, .Şeriata uygun olan her şeyde ona mutlak icazet ve umumi izin verdim. Söz ve fiilierirnde onu halife tayin ettim. "57 ·

Haririyye tarikatını babasından 1282'de, henüz on beş yaşlarında

54 Harfriyye tar!katını, perlerinin vefatından iki sene önce ı282/ı865 tarihinde almıştır. Bu aldığı ilk tarikat olmadığına göre, daha küçük yaşta da intisap ettiği tarikatların olduğu anlaşılmakta­dır .. Bk. Tibyan, I, vr. 291a vd.

55 Bu konuda bkz. Mehmed Kemaleddin Efendi Hayatı-Eserleri ve tibyanu Vesailil·Hakaik fi Beyani selasilik Taraık Muhtevası-Kaynakları, adlı Doktora tezimiz, s. 38vd.

56 Bundan sonra senedini vermiştir. Bk. Tibyan, I, vr. 299b. 57 Resı1lullah'a kadar telkin senedi verilmiştir. Bk. Tibyaı:ı, I, 244b-245a.

-,

418 M.Ü. !LAH!YAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

iken aldığını bildiren· Haririzade, aynı tarikatı Seyyid Şeyh Ahmed b. Ömer el-Harh·i'den de aldığını anlatır. Rebiulevvel 1289/1872'de, He­ma'da bulunduğu esnada, Şeyh Ahmed b. Ömer'in kendisine yazdığı icazet mektubunun bir bölümünde şunları söyler: ''Evladımız Seyyid Şeyh Muhammed Haririzade'nin şeyhi Ahmed er-:Rifa'i'nin tarikatında bir kademenin olmasını isterim. Onu hayrın ve saade­tin İcrasına ehil, ilim ve seccade verınede kabiliy~tli görünce, şey­hi ve ceddi olan Şeyh AJımed er-Rifa'i'nin tarikatında ona kısa bir zamanda seyr ü süluk verdim. Gerekli ·ezkare devam etmiş, fakr sahibierine ve ihvana hizmette bulunmuştur. Bunun üzerine ona, burada (Hema'da) ki zaviyelerde ve diğer yerlerde seyr ü süluk vermede, zikir ikamesinde, müridierinden ahid alma, tiHib olan­lardan liyakath olanlara Rifa'iyye bırkasını giydirmede umumi izin verdim.'68 ·

· Haridzade, Kadiriyye'nin beşinCi şubesini Şeyh Abdullatif b. Ömer el-Buhari el-Halebi'den, ~8 Receb 1287'de sabah namazından he­men sonra almıştır. Adı geçen şeyhinkonu ile ilgili yazdıği icazet mektu­bunun bir yerinde şöyle denmektedir: ''Bu icazet mektubuyla ba;na nis­bet edilen, Kadiriyye'nin Nftraniyye şubesinde hırka, postnişinlik, zikir.başlatma ve mu'teber şartlarına uygun olarak sona erdh·me­izinlerini Haririzade'ye verdim.'69 Aynı mektubun diğer bir yerinde ' ise şunları yazmıştır: "Evladımız. fazıl kamil faziletler rütbesini ha vi,. sa­lah ehlinin umdesi, felah neticesi Seyyid Şeyh Muhammed Haririzade'ye, Kadiriyye sadatı tarikında icazet yerdim.. Ona zikir telkin ettim. Kendisi­ni halife ve ehl-i fakr ve meşayıh sufilere şeyh olarak bıraktım. Verdiğim icazetle, ehil olanlardan dilediğine icazet verınede onu izinli kıldım. Ona Kadiriyye'nin hırkasını giydirdim. "60 Ha:ririzade'ye her hususta takvaya riayet etmesini, salihlerin adabına uyarak sülükünde bütün gayretini sar­fetmesini ve selefin yolundan ayrılmamasını ona vasiyyet ettim. Kadiriyye mensuplarından bu mektuba muttali olanlarn, hangi yerde olurlarsa olsunlar Haririzade'ye itaat etmeleri gereklidir.

Diğer İslam beldelerinde de onu şeyh kıldım. Seccadeyi bera~erinde · taşır. Sarığında şeyh olduğunu gösteren işaretler bulunur. Dilediği kimse­

yi kendi yerine bırakıp, söz ve işlerine hallfe yapabilir. Bu hususlar Kadiriyje müntesipleri için geçerlidir. Kim Haririzade'ye ikram ederse Şeyh Abdulkadir Geylani Hazretlerine ikram etmiş olur. Ona ikra'm

58 Hırka silsilesi verilmiştir. Bk. Tibyan, I, 292b vd. 59 Tibyan, III, vr. 49b. 60 . Hırka silsilesi verilmiştir. Bk. Tibyan, III, 50b vd.

HARIRIZADE M~HMED KEMALE D DİN EFEND1 419

eden de, Yüce Mevlaya karşı bir vazifesini yapmış olur. Gittiği her yerde Kadiriyye sadatı tarafından iltifatla karşılanır. Kadınlara da tarikat ve­rip ahid alabilir."6ı

Haririzade, Gülşeniyye'nin ikinci şubesini Şeyh Şerefeddin el­Edirnevi' den aldığını belirtmektedir. 62

"Sezaiyye tarikatını Şeyh Şerefuddin el-Gülşeni el-Edirnevi'den alarak teşerrüf ettim. Ziyaret maksadiyla Receb 1292'de Edirne'ye gitti­ğimde, mezkur Şeyh benden melamiyye tarikatını alarak seyr ü süluke girip, kemale erdiğinde benden MeHlıniyye ve diğer bazı tarikatlardan icazet istedi. Bana da Gülşeniyye'den Sezaiyye'nin idizetini verdi. Böy­lece bir yönden şey him, bir bakıma da halife m oldu," diyen Haririzade, bundan sonra senedi vermiştir .63

"Şeyhim Muhammed Nuru'l-'Arabi, ruhaniyet yoluyla ve Hz. Ali'nin delaletiyle Hacı Bektaş-i Veli'den Bektaşiyye tarikatını almış; ben de şeyhim vasıtasıyla. aynı tarikata intisap ettim, "64 diyerek ruhaniyet yo­~uyla da intisabı olduğuna işaret eden Haririzade'nin aldığı tarikatların çok olduğunu görüyoruz.

Aşağıdaki görüşleri, Haririzade'nin daima itidal yolunu tercih etiğini göstermektedir. Bazı görüşlerinden dolayı Şeyhu'l-Ekber'i sert bir dille tenkit sadedince Şeyh Muhammed b. Alıdurresul el-Berzenci on risa­le telif etmiş; buna karşı Şeyh Muhammed elMHindi, 'Atıyyetu'l­V ehhab isminde bir risale telif ederek tenkidlerin yersizliğini belirtmeye çalışmıştır. Konu ile ilgili Haririzade'rı:in düşünceleri şöyledir: "Bu husus­ta konuşmamak en uygun olandır. Akl-i selim sahibi olanlar için Şeriatın tesbit ettiği çizgide durffi:ak en salim yoldur. Şeyh Muhyiddin makbul şeyhlerden biridir. İlimlerinin çoğunun hak ehlirıe muhalif olması, hatali olduklarını ortaya koyar. Fıkıhta ictihadi ıneselelerdeki hatalar gibi, o da bu hatalarında mazurdur. Kınanamaz. Şeyh hakkında arzettiğim husus­lar benim kan~atlarımdır. Makbul meşayihtendir; Şeriata ters düşen söz­leri hatadır. Bazıları onun bütün ilimlerini ta'netmek için uğraşmış, diğer bazılarıise bütün sözlerinin hatasız olduklarını isbata çalışmışlardır. Bu iki gurup ifrat veya tefrit yolundadır, itidalden uzaklaşmışlardır. Oysa ki mezkur şeyh, makbul evliyadandır; hatası sebebiyle nasıl merdud sayı­lır? Diğer taraftan hak ehline muhalif düşen sözleri nasıl hatasız görüle-

6ı Tibyan, III, vr. 49b-54a., 62 Tibyan, III, vr. 90b vd. Ayrıca Şeyh Şerefeddin el-Edirnevl'nin hayatı için bk. Osmanlı Müel­

lifleri, c. I, s. 99. 63 Tibyan, II, vr. ı29a. 64 Tibyan, I, vr. ı29a.

420 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

bilir? Doğru olan orta yoldur. •ı65

Bursalı Mehmed Tahir, Şeyhi Haririzade ile ilk görüşmesini şöyle an­latmaktadır: "Bir Cuma günü Hırka-ı Şerif de eski Ali Paşa Camiinde mevlid-i şerif cemiyetine gittim. Orada milırabin yanında şeker renginde­ki sarığı, edib ve sade duruş ve kisvesiyle oturan bir Hoca efendiyi gör­düm. İlk görüşte o, öteden beri arayıp. bulamadığım m üre b bi ve mürşid olarak bu.zatı içimden kabul ettim." Cuma gün ve geceleri, bütüntatil zamanlarını Tahir Bey, hep bu güzide mürşidinin huzurunda geçirmeye gayret göstermiştir:66

Flaririzade'nin tasavvufi hayatını daha iyi gösterebilmek için; aldığı veya rivayet ettiği tarikatları vermekte fayda vardı.r. Kendisi, alarak veya rivayet ederek intisap ettiği tarikatların silsilelerini vermiştir. Şimdi bu silsilelerin Tibyan'daki yerlerini göstermekle yetinerek sözkonusu tari~ katları sıra ile veriyoruz:

a. Haririzade'nin aldığı tarikatlar

1. 'Afifiyye (II 294a.

2. Ahmediyye=Bedeviyye. teazetini Şeyh Muhammed Hilal b. Ömer ed-Demiri el-Halebi almıştır (I 50b). Bırkasını ise, Şeyh Muhammed ed­Dimeşki'den giymiştir (r 51b)~ .

3. Ahmediyye (Halvetiyye'nin kolu). Şeyh Edib Salih Efendi es-Selaniki'den almıştır (I 65a). ·

4. Ahrariyye. Şeyh Ebu'l-Feyz Hüseyin Feyzuddin el-Hüseyni'den al-mıştır (I 40b).

5. 'Arifiyye. bir kaç yoldan almıştır (II 273a).

6. Aşuriyye (II 268a).

7. Bahşiyye (I 108b).

8. Bedriyye (I llOa).

9. Bekriyye (I 139b).

10. Bektaşiyye. Şeyh Muhammed Nuru'l-'Arabi; Hz. Ali delaletiyle ve ruhaniyet yoluyla Hacı Bektaşi'den tarikat almış, Haririzade de ayni. tarikle almıştır (129b).

ll. Beyyumiyye. Şeyh Abdulğani el-Maliki el-Ezheri (v. 1292/1875)'­den almıştır (I 196a).

· 65 Tibyan, III, vr. 99a vd. 66 Bursalı Tabir Bey, s. 22.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 421

12. Cebertiyye. Birkaçtarikten almiştır (I 212a).

13. Celvetiyye. Ebu'l~Feyz Hüseyin Feyzuddin'den almış, hırka giymiş ve umumi icazetini almıştır (I 244a);

14. Cemaliyye (Halvetiyye'nin şubesi). (I 254b).

15. Cemaliyye ('Uşşfikıyye'nin- kolu). İkinci şubesidir. Şeyh Salih Lutfi Selanik!' den almıştır (I 155a).

· 16. Cerrahiyye. Şeyh Abdullatif Fazlı b. Şeyh Muhammed Şakir İstanbull'den almıştır (I 213b). _

17. Cüzuliyye'nin üçüncü şubesini, Şeyh Abdullatlf Buhari el- · Halebi'den almıştır· (I 218b).

18. Çiştiyye'den Nizamiyye'nin icazetini almıştır (I 226a).

19. Derdiriyye'den Vefaiyye şubesini almıştır (II_7).

2Ö. Garibiyye (Ill1b).

21. Gazzaliyye (III lOb).

22. Haddadiyye. Şeyh Abdulkadir Raşid b. Mustafa el-Halveti'den al­mış ve kendisine.icazet mektubu yazmıştır (I 282b).

23. Hafifiyye (I 342b).

24. Haklmiyye. Şeyh el-Hakim'in kitaplarını rivayet etmekle icazet al­mıştır (I 304b).

25. Halebiyye'nin ikinci şubesi. Şeyh Ebu'l-Feyz Hüseyin Feyzuddin el-Mısri'den almıştır (I 306a).

26. Halidiyye. Şeyh Abdullatlf b. Ömer el-Buhar!' den· almıştır (I . 329a).

27. Halvetiyye (I 348b).

28 .. Haririyye. Babası Şeyh Abdurrahman'dan almış ve hırka giymiş­tir (I 29lb).

29. Hefneviyye'nin ikinci şubesi. Babasi Şeyh Seyyid Abdurrahman el-Hariri'den almıştır (I 30Öa). ·

30. Hızınyye. Seyyid Şeyh Muhammed Ebu'l-Hüda es-Sayyad'dan_al-mış, icazet verilmiştir (I 336a).

31. Hilaliy)re. Şeyh Abdullatifb. Ömer'den almıştır (Ill253b).

32. İdrisiyye. Şeyh Ebu'l-Feyz Hüseyin el-Mısri'den almıştır (I 65b).

33. İseviyye. Şeyh Abdulkadir Raşid b. Mustafa el-Hulusi'den almıştır (II 314b).

34. Karabaşiyye'nin N asuhiyye, Rükniyye, 'Ar~fiyye ve Hüseyniyye

422 M.Ü. tLAİI!YAT FAKÜLTESi DERG!S!

şubelerini almıştır (III 62a).

35. Keyyaliyye. Şeyh Abdulkadir el-Kadiri'den almıştır (III _95a).

36. Kübreviyye'nin şubelerini almıştır (III 83b).

37. Mazhariyye'nin ikin~i şubesi. Şeyh Ali Rıza b. Şeyh Mustafa Selanik! (v. 1294/1877)'den almıştır (III 139b).

38. Medeniyye. Şeyh Seyyid Muhammed Ebu'l-Hüda'dan icazet, hiafet. ve niyabet almıştır (III 114b).·

39. Mevleviyye'den Çelebiyan. Zikir telekkun edip hırka giymiştir (III 148b).

40. Mısrıyye. İzin ve icazetini Şeyh Ali b. Muhammed'den almıştır (III 134b).

41. Müceddidiyye'nin bir şubesini Şeyh Osman b. Ali Tırabzoni'den al­mıştır (III 102a).

42. Nurbahşiyye. Şeyh Osman Nuri b. ~li Tırabzonl'den alınıştır (III 207b);

43. Nuriyye (Rifa'iyye'nin bir şubesi). Şeyh Ebu'l-Hüda Muhammed b. Hasan Sayyadi'den izin ve icazet almıştır (III 212b).

44. Nuriyye. Şeyhi Nuru'l-'Arabl'den idizet almıştır (III 216b).

45. Ramazaniyye'nin altıncı şubesi. Şeyh Ömer Ali Rıza Selaniki'den almıştır (II 67 a).

46. Raşidiyye'nin Gaziyye şubesi (Il 44a).

4 7. Rifa'iyye'nin altıncı şubesi (II 59a).

48. Rifa'iyye'den 'İzziyye şubesi. Şeyh Hüseyin Ebu'l-Feyz Nursl'den almıştır (II 59b).

49. Rifa'iyye'nin sekiz ve dokuzuncu şubeleri (II 59b).

50; Sa'diyye'nin ikinci şubesi. Şeyh Meczub Melameti Muhammed b. Yasinel-Halebi (v. 1292/18.75), İstanbul'a geldiğinde almıştır (II 131a).

51. Selahiyye. Şeyh İsmail Rüşdi b. Muhammed'den almıştır (II 234b).

52. Semmaniyye (Il 142b).

53. Sayyadiyye (II 262b).

54. Sezaiyye. Şeyh Şerefurldin Şu'ayb b. Seyfeddin Edirnevi'den, Re­ceb 1293/1876'da orada yani Edirne'de bulunduğu zaman almıştır (II 129a).

55. Sinaniyye'nin ikinci şubesi. Şeyh Salih Lutfi b. Abdulkadir Selaniki'den almıştır (II 144a).

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDi 423

56. Sühreverdiyye'nin Bahaiyye şubesini alnnştır (Il 150~).

57. Sümbüliyye. Şeyh Hasan Sezai senediyle almıştır (Il 145b).

58. Sutuhiyye. Şeyh Muhammed b. Ahmed 'Akile el-Mekk1 senediyle hırka giymiştir (II 129a).

59. Şah-alemiyye'yi iki senedie almıştır (Il 180b). -

60. Şernubiyye (II 184b) .

. 61. Şinnaviyye. Ziir·telkiniyle almıştır (II 21 7a).

62. Tayfuriyye'den üçüncü şubesi Bayramiyye'yi üç yoldan almıştır (II 267a).

· 63. Vefaiyye. Şyh ,Muhammed b. Ömer el-Halebl'den almıştır (III 224b).

64. Vefaiyye'nin üçüncü şubesini, Şeyh Mustafa el-Bekrl'den almıştır (III 246b).

65. Zahidiyye'nin Halvetiyye ve Safeviyye şub. (Il 7lb).

66. Zühriyye, Şeyh Abdulkadir Selanild'den (Il 101b).

b. Haririzade'nin rivayet ettiği tarikatlar

-ı. Abbasiyye (II 269b).

2. Ehdeliyye'nin ikinci şubesi (I 107b).

3. 'Amudiyye. ittisali vaı~dır (II 303a).

4. 'Arüsiyye. İttisali vardır (II 272b).

5. 'Assaliyye. Rivayet eder (II. 289b).

6. 'Ayderusiyye (II 310b).

7. Azizi yy e. İki yoldan rivayet eder (II 27 4a).

8. Cüneydiyye (I 272a).

9. Cüzuliyye'nin beşinci şubeşi (I 218b).

10. Demitdaşiyye (Il 28b).

ll. Firdevsiyye. ittisali vardır (III 3lb).

12. Gülşeniyye'nin ikinci ve üçüncü şubeleri (III 90b).

13. Haccacıyye (I 274a).

14. Harraziyye. İkinci üçüncü şubeleri (I 332a).

15. Hefneviyye'nin üç ve dördüncü şubeleri (1 300a).

16. Hemedaniyye'nin dört ve beşinci şubeleri (III 257b).

17. Hereviyye (III 249b).

424 M.Ü. lLAH!YAT FAKÜLTESİ DERGİS!

18. Hikemiyye'nin birinci şubesi'(I 302a).

19. 'İbadiyye (II 268b).

20. 'İlmiyye(II 299b).

21. İshakiyye, bir iki ve üçüncü şubeleri (I 72a).

22. Kadiriyye'nin sekiz, dokuz ve onuncu şubeleri (III 55b).

23. Kasaniyye, İki tankle rivayet edeı; (III 80a).

24. Kuşeyriyye (III 73b).

25. Medariyye (III 112b).

26. Medyeniyye'nin on üç ve ondördüncü şubeleri (III 120b).

27. Mehdeviyye (III 169b).

28. Melamiyye'nin kassariyye şubesi (III 143b).

29. Melamiyye'nin Bayramiyye şubesi (III 143b).

· 30. Metbuliyye (III 98a).

31. Mevleviyye'.ninDedegah şubesi (III 149b).

32. Meymuniyye'nin üçüncü şubesi (III 1 78b): .

· 33 .. Muhasibiyye (III llOa).

34. Muradiyye (III 122a).

35. Muslihiyye'nin ikinci şubesi (III 136b).

36. Müceddidiyye'nin dördüncü şubesi (III lOla).

37. Mustaiyye (III 136b).

38. Nakşibendiyye'den Camiyye (III 201b) ve Cürcan(yye (III 202b).

39. Nasırıyye'nin üç ve dördüncü şubeleri .(III 180a).

40. Nasühiyye. şeyh Salih Lutfi b. Abdulkadir Selaniki'den rivayet eder (III 181a).

41. Neveviyye (III 220a).

42. Nuriyye (III 210b).

43. Nuriyye'nin iki ve üçüncü şubeleri (III 212b) ..

44. Raşidiyye'nin ikinci şubesi (Il44a).

45. Rumiyye. Şeyh Ali Rıza b. Şeyh Mustafa es-Selaniki'den rivayet eder (II 70a).

46. Ruşeniyye'nin üçüncü şubesi (II 69b).

47. Rükniyye'nin Nuriyye ve Fütuhiyye şubeleri (II 66a).

48. Sa'diyY'e'den Vefaiyye (II 131b).

49; Safeviyye'nin ikinci şubesi (II 222b).

HARİRİZADE MEHMED KEMALEDDİN EFEND1

50. Su'udiyye (Il 140a).

5 ı. Saviyye (Il 220a).

52. Sehliyye'nin üçuncü şubesi (Il 163b);

53. Seyyftriyye (Il166b)

54. Sufıyye (II 24 la).

55. Sühreverdiyye'den Kemaliyye (Il 151a).

5.6. Sühreverdiyye'den Ahmediyye ve Nec1biyye (Il 152b).

57. Şabaniyye'nin üçüncü şubesi (Il 204a).

58. Şa'raniyye. İki senedie (Il 206b).

59. Şattariyye. Müşerref olduğunu söyler (Il 192a).

60. Şazeliyye. Haririzade'ye vasıl olmuştur (Il 1 75a).

61. Şemsiyye (Il 216b).

62. Taciyfe (I 201a).

63. Taziyye (l209a).

425

64. 'Uşşakıyye'nin beşinci şubesi. Şeyh Hasan Sezai senediyle rivayet _ eder (II 292b).

65. Üveysiyye'nin üçüncü şubesi. Şeyh Muhammed Gavs senediyle (I 106a).

66. Yafı'iyye (III 264b).

67. Ya'izziyye. lttisalı vardır (III 269a).

68. Yeseviyye'nin ikinci ş~besi (III

69. Zerrukıyye'nin Muhasiniyye şubesi. Şeyh Muhammed b. Akile el­Mekki senediyle (Il-77b).

70. zerrukıyye'den .Hattabiyye. Şeyh Ebu Salim Abdullah şenediyle (Il 78a).

71. Zerrukıyye'den 'Asımıyye. Şeyh Muhamed b~ Akile senediyİe (Il 78a).

72. Zerrukıyye'nin altıncı şubesi. Şeyh Muhammed b. Fazlullah el­Hindi senediyl~ (Il 78a).

73. Zeyle'iyye (II 102b)..

74. Zeyniyye'nin bir ve-ikinci şubeleri. Şeyh Muhammed b. Ahmed b. Akile el-Mekkl senediyle (II 106b).

75. Zeyniyye'nin üçüncü şubesi. Şeyh Cemal Halveti senediyle (Il 107b).

426 M.Ü. iLAHiYAT FAKÜLTESİ DERGiSi

5. Eserleri

Otuz iki yaşında vefat eden Haririzade Muhammed Kemaleddin Efendi'nin, telif veya tercüme olarak kırk kadar eser verdiğini görmekteyiz. Eserlerinin bir kısmını bulup incelemek mümkün olduğu halde, diğ·erlerini bulamadık. Bu itibarla eserlerini tetkik ettiklerimiz ve tetkik edemediklerimiz olmak üzere iki ayrı başlık altında vermek istiyo­ruz.

a. Tetkik ettiğimiz eserleri

1. Jii)JI ~~ 0~ d ~lkll JL... J w~ Tibyanü vesaili'l-hakaik fi beyani seH1silit'-taraik, Sül., ktp., İbrahim Ef. 430-432, Arşiv numarası 61, fot­okopi No: 119. Üç büyük ciltten İneydana gelmektedir. Tarikatlar Ansik­lopedisi durumunda olan bu eser, konusunda tek ve pek kıymetlidir.67

2. 4~UI !I_;L /lly. d :YL.JI !1).- f>l..r:- Cevahiru mül(lki'l.:.aliyye fi bevahiri süluk's~şazeliyye. Sül., ktp., Unkapanı Şazeli tekyesi No: 57'de kayıtlı olup, 66 yaprak, güzel mukavva ciltli ve niüellif hattıdır. Kalın ve saman renginde olan kağıdında, siyah mürekkeble güzel nesih yazı vardır. Ya.zılış tarihi ile ilgili kayıtta Müellif, şöyle demekte.dir: "22 Cemaziyel evvel · 1290 Perşembe gecesi, müel\ifıne delalet ve ibaresinin açık bir şekilde tahriri müyesser olan risaledir". Müellifın Arapça olan Fevayihu ezhhari'l-hakaik adlı eserinin beşinci risalesi olup, iki ki­tapçıktan meydana gelmektedir5a. 'Birincisinde Yakütiyye duası yer alırla-4b). Sonra Cevahh·u mülftk verilir. Bu kısmin önsözünde Ebu'I­Hasan eş-Şazeli'nin hayatı (4h-20a), daha sonra Şaeliyye'nin mebnasını teşkil eden yedi esas genişçe anlatılır. Hatimede ise, Haririzade'nin Şazeliyye ve İseviyye tarikatlarını aldığı iza~ edilir (63a-66a).

3. ~J 'YI ~ı.........l c~ d~~ )ri Esraru'l-ma'in fi şerhi esmili'l-erba'in. -8ül., ktp., H. Mahmud Ef., No: 3034'de olan.bu kitabın ilk·sayfasında "Hacı Mahmud Efendi Beşiktaş Vakıf kütüphaneleri ve T.G. Süleymaniye kütüphanesi" damgaları bulunmaktadır. Tek nüshası bulu­nan bu eser, m ukavva ciltlidir. Cildi .normal olup, yaprak adedi 1 7'dir. Orta kalınlıkta olan kağıd beyaz renktedir. Başlıklar ve bazı kelimelerin alt veya üstlerine çizilen kırmızı çizgiler hariç, kullanılan mürekkeb siyahtır. Orta boy talik yazısı düzgündür. B~zı. varaklarda kare şekilleri· çizilmiş-ve her karenin-içinde muhtelif harf, rakam veya kelimeler konul­muştur.· Kırmızı mürekk.ebli karelern içindeki yazı siyah, siyah olanlar-

67 Tibyanu Vesail'in Arapça ve Türkçe neşri tarafımızdan hazırlanmaktadır.

BARİRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDi 427

dakiler ise kırmızıdır. Müellif hattı olan eserin yazılı ş tarihi, ı ı Şaban ı285/ı868'dir.(2a) Telifi hakkında Müellif şunları söylemiştir: "Şeyh Şihabuddin Ömer b. Muhammed es-Sühreverd'i'nin Esmau'l·erba in isimli eserlerine m-uttali olunca, ona bir ,şerh yazmayı arzu ettim. Çünkü esmadan her biri dünya ve Ahiret hayrını cemeden müstakil bir hizb­dir(ıb). Bu kitap, kırk esrna-i hüsnayı açıklar, lisanı Arapçadır. Tasav­vufi bir eserdir.

4. ~~ ~"" _, -.L-.... ':11 ~ Fecru'l;;esma ve subhu'l-müsemma. Sül., ktp., H. Malımüd Ef., No: 3159'da kayıtlı olup, yirmi yaprak Türkçe ve tasavvufi bir şerhdir. Telif sebebi olarak Müellif şunları söyler: "Uzun za­mandan beri hatır-ı acizaneme Ve dil:-i nacizaneme gelirdi ki, Halvetiyye, Şa'baniyye, Bekriyye sülükünde olan esrna-ı seb'ayı şerh edeyim (vr. ıb). Mukaddimeden ""sonra yedi esma açıklanır. Ferağ kaydı şöyledir:

"Hicretin ı289/ı872 senesi Rebiulevvel ayının yirmi beşinci gecesi Asitane-i Aliyyeide Hırka-ı Şerif Camii yakınında olan dervişhanemizde itmam eyledim." Yazılmasında kullanılan mürekkeb mor olup, kırmızı renkteki cildin arka yüzünde ayyıldız ve ön yüzünde de Osmanlı tuğrası vardır. Saman sarısı rengindeki kağıd incedir,.-yazı rık'adır. Hat müellifın olup kitap sağlam ve düzgündür.

5. ı)>: ':ll JY c~ ~':11 .J::ı ~ Fashu dürri'l-ağla ş~rhu devri'l-a'la. Sül., ktp., Tırnovalı No: 964. 38 yaprak, Osmanlıcadır. Muhyiddin b. Arabi'nin Dürrü'l-ağla devru'l-a'li adındaki hizbinin şerhidir. Hizb arapça olarak verilip, Osmanlıca şerhedilir. Saman sarısı renginde olan kağıdı orta kalınlıktadır. __ Başlık, hizbin metni ve bazı kelimelerin altının çizilmesindeki kırmızı ınürekkeb hariç, kullanılan mürekkeb siyahdır. Ta'lik olan yazısı güzeldir. Telif tarihi 6 Muharrem ı294/ı877'dir. Varak kenarlarında tashih ilaveler bulunmaktadır. Kitabın ilk sayfasında, "Hazreti Şarih'in kırk parça asar-ı alileri olup cümlesi de usul-i tarikat ve en var-i hakikata dairdir," kaydı vardır. Müellif hattı olup meşin ciltli­dir.

6. ~ ı:r ~..u.. ı:r ~\ ~ Feyzu'l-muğni min hadis-i men tale­beni. Sül., ktp., Tırnovalı No: 898. Arapça olan bu risaleyi Müellif, bir günde iki oturumda, Allah'ın izniyle bitirdiğ·ini söyler. Telif tarihi 9 Cemaziyelahır ı289/1872'dir. Müellif hattı olan yazısında, siyah mürekkeb kullanılmış, ancak şerhettiği cümle ve kelimelerle bazı cümlelerin altı kırmızı mürekkeble çizilmiştir. Bu risale, men talebeni şeklinde başlayan hadis-i şer'ifin izahndan ibaret olup, aşk, muhabbetul­lah gibi konularda güzel malumatı havidir. Dört sahifeden ibarettir. Son varakta arapça olarak şu not vardır: "Bu risaleyi Şeyh Muhammed

428 M.Ü. lLAHİYAT FAKÜLTESl DERGlSl

1

Nuru'l-Arabi'ya okudum. Bana dua etti ve "Oğlum, asialı risale olmuştur," diyerek başımı okşadı."

Aynı risaleninbir nüshası da Üsküdar Selimağaktp., Hudai Ef., 588/ 4'de bulunmaktadır. Beş yaprak olup, yazısı rik'adır. Müstensih Seyyid Mi'raci b. Ali' dir.

· Bir nushası da Sül., ktp., Şazeli 27/1'de bulunmaktadır. 14 yapraktan meydana gelip, 1289/1872'de istinsah edilmişdir. Müstensihi Derviş Ce­mil, yazısı nesih ve cildi mukavvadır.

7. ~)JI ~ Hakikatü't-Tarikat. Sül., ktp., Tırnovalı 898/4. Türkçe olan bu risalenin tahriri hakkında Müellif şunları söyler: "Şeyh Abdulgani en-N ablüsi cenablarının V esaiili tahkik ve Resiiilü tevfik nam cem eylediği mektubatının ahırı kendilerinden istirşad talep eden Sivas Müftisi SeyidAli b. Abdullah es-Sivasi Hazretlerinden vurud iden suale. cevaben irsal huyurdukları mektup ihvan-ı tarikata gayet elzem bir şey-i muhterem olduğundan bu fakir Hariri-zade Muhamrned Kemaleddin onlara yadigar ve haYır dua ile bais-i tezkar ümidiyle ter­ceme vra bazı ziyadat zammıyle tatmim ve Risa.le-i hakikat-i tarikat namiyle tevsim eyledim." Telif tarihi Perşembe günü Cemaziyelahır ayının yirmisinden sonra 1290/1873'dır. Hattı Müellifin olup, bazı-

. kırmızı mürekkebli keimeler hariç, siyah mürekkeble yazılmıştır.

Bir nüshası da Üsküdar Selimağa Ktp., Hudai Ef., 584/6 18-30 yk. da bulunmaktadır. Müstensihi Seyyid Mi'raci b. Ali' dir, yazısı rik'adır.

8. ~ı ~..b- Hadikatü'l-hakikat. Sül., ktp., Tırnovalı 898/2. Bu risalenin telifi konusünda Müellifi şunları ·söylemektedir: "Mürşid­i'uşşak ve saki-i müştak Fahreddin İbrahim el-İraki ·cv. 688/1289) ve esrnalinin esarir-f esrarlerinden işbu Farisi risale-i latife ve makale-i şerifeyi bu fakir Kemal Haririzade bimecal tercemesin murad ve İnucib-i istirşad eyleyüp şerh ve Hadikatü'l-Hakikat namiyle tesmiye eyledim." Kağıdı orta kalınlık ve beyaz olan bu risalede ·seyr, vusul gibi tasavvufi konular izah edilir. Bazı cümlelerin yazılmasında kullanılan kırmızı mürekkeb hariç, siyah mürekkeb kullanılmıştır. 1289/1872'de telif edilen

_ bu risalenin müellifhattıyla olan nüshası, Süleymaniye kütüphanesinde olanı dır.

Bir nüshası da Üsküdar Selimağa ktp., Hüdai Ef., 584/3, 9-12 yk. pla­rak.bulunmaktadır. 3 Muharrem 1300/1882'de Receb Geliboli tarafından,. rik' a bir yazı ile istinsah edilmiştir.

9. .)Wl J i41 ı} .)\.,vi İmdad fi'l-mebde' ve'l-ma'ad. Sül., ktp., H. Mahmud Ef. No: 2906. Mukavva olan cildi yenmiştir. Orta kalınlıktaki

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDi 429

kağıdı saman rengindedir. Açıklaması yapılan beyitler kırmızı, açıkama metinleri ise siyah mürekkebledir. Yazısı talik ve beş yapraktan meyda­na gelen bu risalenin ölçüleri, 15 st., 205x140, 185xl15 mm.'dir .. Yazısının ·şekli, müstensihin müelliften başkası olduğu ihtimalini kuv­vetlendirir Niteliktedir. Müstensih ve istinsah tarihleri kaydı yoktur. Edirne'de Gülşeniyye. tarikatının şeyhi Şeyh Şerafeddin, Haririzade'den; Gülşeni mearifın virdi, Sezai şeyh Hasan Efendi'nin mebde' ve ma'ad ve irşad tarıkı zımmında. huyurdukları nu tk-ı şerif şerhini istemesine bin,§,.en bu risaleciği yazmıştır.

10. ~uı 01..ıı ..r. J.ç- ~L..JI ı:>ü rP İrfanü'l-aşikin 'ala burhanü's­salikin. Sül., ktp., H. Mahniud Ef., 2706. 29 yapraktan meydana gelen bu risale, Şeyh Muhammed Nuru'l-Arabi'nin Nazaru't-Talibin burhanü's-salikin adlı Arapça eserinin tercümesidir. Yazısı rik'a olup ölçüleri, 23 ·st., 201x132, 155x75 mm. dir. Telifı hakkında Haririzade şunları söylemiştir. "Kutbu'l-asır ve vahidü'd~dehr Seyyid Şeyh Mu­hammed Nuru'l-Arabi hazretleriyle mulakat ve şeref-i sohbetleriyle dil-i viraneniiz hayat bulmak arzusuyla Asitane-i Aliyyeden hareketle Ü sküb' e muvasalat ile müşerref olduğumda Dersaadette bulunan irfan

, sahibi ihvana nümuzec ve hakikat-nüma bir ayine herayı Nazaru't­talibin namı arabi bir risale-i ş~rife ve makale-i zarife kariha-i hatırıarından sudtir idüp bu Haririzade bendelerine inayet ve TÜrkçe şerhine ifaze ve işaret buyurduklarında şuru' ve nam-ı İrfanü'l-aşikin ile izhar eyledim(2a). Telif tarihi 1290/1873'dür. Orta kalınlıktaki kağıdının rengi beyaz ve açıklanan ~ırmızı· mürekkeble yazılı metnin dışında siyah mürekkeb kullanılmıştır. Yazısı güzel, cildi sağlamdır. Va­rak kenarları tashih yazılarıyla doludur. Konu olarak bazı hakaik, ilim ve kısımları incelenir. Hattı müellifındir.

Bir nüshası da Üniversite ktp., Türkçe Yazmalar 263, "Haririzade niecmuası"ıida bulunmaktadır. Mezkur mecmuanın 56-77 varakları arasında bulunmakta olup, rika yazısıyla yazılmıştır. Müstensih ve İstin­salı kaydı yoktur.

ll. ~~? Kenzü'l-feyz. Sül., ktp., H; Mahmud Ef., 2631. 104 ya­praktan meydana gelen bu kitabın hattı, rika olup müellifınindir. Eser- · lerinin telif sebeplerini zikretmede itina gösterdiğine şahit olduğumuz Haririzade, bu eserinin telif sebebini şöyle anlatır: "Hatır-ı fatireme hutur ve dil-i pür derdime ubur eylediki salikan-i tarik-ı halvette ve talihan-ı ralı-ı uzlette zümre-i dervişandan bazı ehl-i tevfik ve talib-i mütalib-i tahkik ve dahil-i silsile-i tarik olan ihvan ve sıddiklara Türki lisan azbü'l-beyan üzre kutbu'l-arifin sultanu'l-mürşidin gavsu'l-evliya ve

430 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

sened-i asfıya arifü'l-esrar-ı lahutı cami-i hakaik-i nasuti asl-ı daire-i velayet meba-i zülal-i keramet Seyyid Şeyh Mustafa el-Bekr1 es-Sıddiki hazretlerinin tarikat-ı aliyye ve hakikat-ı seniyyelerine mensub hususan ve cemi-i ehl-i tarikat merğub umumen bir risale cem ve tahrir ve bir makale takrir idüp her mucib-i mazmum-ı kelam-ı meknfın-:-ı: Hayru'n­nas men yenfau'n-nas" ol veslle ile talihan ve müsterşidan dua ihsan idel­er(3a). B~ risalesinde önce itikadi konularda bigi veren Müellif, daha sonra Şeriat ve tasavvufu izar etmeye çalışır (7a-10b). Bundan sonra şu konulara temas edilir: Meratib-i süh1k (10b-11a). İslam'ın şartları, nassa temessük, ehl-i sünnet yolu, dünya hayatı, mahviyyet (11a-16b). Allah'a takarrub yoll,arı, zikir ve çeşitleri, adab, mücahede, sünnete ittiba (16b-35a), zikir telkini (40a vd.), mürşid-i kamil (69a vd.), müridan, taç vb. konular. Adı geçen hususlarda çok güzel bilgi veren. bu kitabın ölçüleri, 208 x 134, 130x65'dir.

12. ~..G-i ;S./' J ~..L.>I_, ).M Medar-i vahidiyyet ve merkez.-i eha­diyyet. Sül., ktp., Tırnovalı 898/6, 185 x 115, 128 x 68 mm., 34-41 yk., 17 st., mukavva cildİidir.

Ayrıca aynı kütüphanede, yazma birnüshası daha, Şazeli 27/3'de bu­lunmaktadır. Müstensihi Derviş Ceriıil olup, mukavva cildlidir. M~ellif, bu risalesini bir kaç saat gibi kısa bir. sürede yazdığını söyler. 21 Re­biulahir Pazartesi günü 1290/1873'de İştib'e yakın Gab köyünde bulün­duği.ında onu telif etmiştir. Türkçe olan bu risalenin başındaki kısa

. girişten sonra, esas ınevz~ya geçilerek, "süluk-i hakikatın" yedi makamatı izah edilir.

Seyyid Mi'rad b. Ali tarafından, 1300/1883'de rika bir yazı ile İstin­salı edilen nüshası, Üsküdar Selimağa kütüphanesinde, HüdiH Ef., 584/6, 24-27 yk., olarak bulunmaktadır.

13. ~~\ ~~ 0"' ~~~ ~+-- Mededü'l-bekri min seyyidi'l-Bekri. Sül., ktp., H. Mahmud Ef., 4680, 5yk., 23 st., 190 x 130, 165 x 75 mm. Rika hattı müellifıne ait olan bu risalecikte, Şeyh Mustafa Şemseddin el­Bekri'nin menfıkıh ı ve ah vali anlatılır. lki ayrı kitapçıktan meydana ge~. lir. Güzel olan cildierinin bir yüzünde.ayyıldız, diğerinde Osmanlı arınası vardır. İlk kitapçık beş yaprak olup, aynı kütüphane H. Mah;mud Ef. 4680 alanıdır. Aynı kısımda olan 4621 numaralı nüsha ise ikinci kitapçığı meydana getirir, üç yapraktır. Kağıd beyaz ve kalındır. Siyah mürekkeb hakim olmakla· beraber, kırmızı, mavi, ve yeşili de kullanılmıştır. Yazı rika, lisan Türkçedir. Hat müellifın olup, cild temiz, kağıt ve yazı düzgündür. Müellif, telif sebebini şöyle anlatır: "Bir gün Seyyid Şeyh Ebu'l-fütuh Mustafa Şemseddin el-Bekr1 es-Sıddiki hazretlerinin

HARIRIZADE MEHMED KElVIALEDDİN EFENDİ 431

menakıb-ı celile ve alıval-i cemilelerine dair bazı kütüp ve resail mutalaasına nail olduğumda Arapça lisaniyle olduklarından eğer Türkçe olsa keşf-i kana'-i raz olup makbul ve mümtaz ve ihvan-ı safaya yadigar · olur diye düşündüm. Şemsten zerre ve bahrQ.an kafre bir menakıb-name cem ve tehdiye ve Mededü'l-bekri min seyyidi'l-Bekri namıyla tes­ıniye ve bir mukaddime ile yedi bab ve bir hatime üzre tertib eyledim (lb). Risalede veli, velayet, keramet,. mU,cize gibi konular da yer alır.

14. ~)\>.':ll ;;J_,....., ~ı) ~~j-~ U""Ull ~J_,.U el-Mevridü'l-hass bi'l-havass fi tefsi:r'i sureti'l-ihlas. Sül., ktp., H. Mahmud Ef., 293, 13st., 200 X 127, 127 x 70 mm. Tek nüsha olup·, yazısı nesih, cildi sağlam ve kırmızı renkli ve kağıdı sarnan rengindedir. Tefsir edilen ayetler kırıiıızı, diğerleri siyah mürekkebledir. Hat müellifindir. Lisan Arapçadır. Telif tarihini Hariri­zade, bu kitab-ı mübarek Allah'ın inayetiyle, Pazar gecesi Rebiussani 1289/Ü3'72'de tamamlanmıştır."(91a) sözleriyle verir. Kitabın muhtevası ,şöyledir: "Telif seb~bi (2b), Mukaddimede sürenin isimleri, faziletine dair kırk hadis, riyazet ve, önemi diye üç bab vardır (2.b-26a), İstiazenin. beyanı ve fazileti (27 a), Şeytan ye cin şerri (29a vd. Y, Besınelenin tefsiri (34a vd), Allah'ın rahmetinin vasfı (35a vd). Zikir ve tefekkürün fazileti (51b), Tevhid ve iman, teslimiyet (53 vd.), Ebeveyniiı çocuklar ve çocukların anne baba üzerindeki hakları (68b vd), nikahta küfüv (78a), esrna-i hüsnanın özellikleri ve zikrin üstünlüğü (81a).

Neşre hazırladığımız bir eserdir.

15. ,.ı_., ':ll ulr:-_; Js- ~':ll u\.-..; J Rasahatü'l-esna ala teveccühati'l­esma, Sül., ktp., H. Mahmud Ef., 2909, 10 yk., 23 st., 205 X 145, 150 X 75 İnın. Talik yazısıyla yazılmıştır. Yeşil renkte ·olan cildi sağlam ve bir yüzünde ayyıldız, diğerinde Osmanlı tuğrası vardır. Saman rengindeki kağıdı orta kalınlıktadır. Arapça olan ibaresinde bazı kelimelerde· kırmızı, diğer çoğunluğunda siyah mürekkeb kullanılmıştır. Sayfa kenar­larınd, sonradan yapılmış şerhler vardır. Seyrü süluk, halvetilik ve ke­lime-i tevhid zikri hakkında pek güzel bilgi veren bu risalenin telif sebe­bini müellif an1atmaktadır: "Saadet-i ebediyyeye ermek ve nefsin desiseselirinden kurtulmak seyrü sülukla olur. O ·aa zikre ve tarikat evradına devamla olabilmekt,edir. Böylece tahkik menzillerine ulaşılır. Mısır'da bulunduğumda, manası çok, ibaresi az olan bir vird gördüm, diy­en Haririzade sözlerine şöyle devam eder: Seb'u teveccühat ve cem'u tevessülat ismindeydi. Ona bir şerh yazmak istedim. Mısır'da iken, 9 Ramazan 129i/1874'de yazdığım şerhe Reşahatü'l-esna ... ismini ver­dim."··

16. jlyb .:.rJ J.J Ruşen-i dinevaz. Sül., ktp., H, Mahmud Ef., 2753,

432 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESl DERGİSİ

50 yk., bb, st., 201 x 139, bb x bb mm. cildi kahve renginde ve sağlam olan bu Kitabın yazısı rikadır. Şeyh Malımüd et-Tebrizi'nin, Farsça olan Gülşen-iraz isimlieserini:q., aynıkitaba Şeyh Muhammed b. Yahya en-· Nurbalışi tarafından yazılan şerhten de istifade edilerek Haririzade'nin müridanın talebine icabetle yaptığı Türkçe şerhidir. Müstensih kaydı her ne kadar yok ise de, yazının şekli, hattın müellife ait <:>lduğu ihtimalini kuwetlendirmektedir. Telif tarihi kaydı da konulmamıştır. Açıklanan Farsça beyitler kırmızı, şerh metni ise siyah mürekkeble yazılmıştır.

17. Ju.....JI ;~ c.A J~~~ ;~ Salatü'l-ithaf bi-şerhi salati's­sakkaf, Sül., ktp., Tırnovalı 940, 206 x 133, 140 x 75 mm, 6 yk., 19 st. Cildi ı:nukavva, yazısı rika ve lisanı Arapçadır. Salat metni kırmızı, diğeri siyah mürekkeble yazılmıştır. Yazısı güzel, müellif hattıdır. Risalenin sonundaki kayda göre, telif tarihi, 3 Zilhicce 1289/1872'dir. Şeyh İbn Ebi'I-Hasan es-Sakkafın, akşam ve sabah onbirer defa okuduğu bir salat duhası vardı. Resülullah'a salat ü selamı~ önemine binaen,· Haririzade tarafından yapılan şerhidir.

18. ~ ö~ Salatü meşişiyye. Üniversite ktp., Türkçe yazmalar, 263, Haririzae mecmuası, 92-93. Arapça olan s.alat metni verilmiş, şerh vb. bir bilgi verilmemiştir. Hattının müellife ait olmadığı, yazının şeklinden tahmJ.n edilmektedir. Müsten~ih ve istinsah·tarihi kaydı yo~.;.

.tur.

19. ~~.rJ ~ı-....~~ .r.:"" Seyru'l-esma ve sırru'l-müsemma. Sül., ktp., Tırnovalı~ 898/1, 185 x 115, 128 x 68 mm, 1-6 yk., 17 st. Müellif hattıdır, Türkçedir. Yazısı rikadır. Şerhedilen esma kırmızı, diğer metin siyah mürekkeble yazılmıştır. Rifa'iyye süfileri arasında yedi esmayı fenaiyye ve beş esmayı bekaiyye demekle marüf on iki es ma vardır. Bu kitapçıkta, mezkür esma şerhedilir. Dört saat gibi kısa bir zamanda telif edildiğini, sonundaki bir nottan öğrendiğimiz adı geçen risalenin telif ta­rihi, ~Çarşamba günü 15 Receb 1289/1872'dir.

Bu risalenin bir nüshası da, Üsküdar Selimağa ktp., Hüdm Ef. 584/2, 7-10 yk., 21 st. Yazısı rika olup, 3 Muharrem 1300/1882'd istinsah edil­miştir.

20. <.$"~ \,j~.,.. ~c_,....! Şerhü beyt-i Mevlana Cami. Sül., ktp., Tırnovalı 898/4, 185 x 115, 128 x 68 mm.; 24-25 yk., 17 st .. Müellif hattı, muka.vva ciltli ve yazısı rikadır. Şeyh Abdurrahman Mevla Cami'nin, "Kainatta olan her şey vehim veya· hayal; veya aynadaki akisler veya gölgelerdir", manasındaki Arapça beytinin, Müellif tarafından yapılmış tasavvufi şerhinden ibarettir. Arapça olan risalecik, 23 ~ilkade 1289/

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDi 433

1872'de telif edilmiştir.·.

Seyyid Mi'rad b. Ali tarafından istinsah edilen bir nüshası, Üsküdar Selimağa ktp., Hüdai Kf. 584/5'de bulunmaktadır. Y~zısı rika olup iki ya­praktan meydana gelmektedir.

21. ~.H'""'l'l .:ı\JJ\ c~ Şerhü evradi'l-üsbu iyye. Üniversite ktp., Türkçe yazmalar, 263/1. ŞeyhÜ'l-ekber M11hyiddin b. Arabl'nin olan evrad metni, Seyyid Muhammed Nuru'l-Arabi tarafından Arapça olarak şerhedilmiş, o şerhini Haririzade Türkçeye tercüme ederek bu eserini meydana getirmiştir. Kağıdı saman renginde, yazısı rikadır. Arapça me­tin büyük harflerle yazılmış, yazı okunaklı, mürekkeb siyahtır. Her günün virdi, ayrı ayrı başlıklar altında· anlatılır. Müstensih ve tariJ:ı kaydı yoktur.

22. (JUI .:ı JJ c_.r.! Jr 'lll~) Jt::....JI .:ı JJ c.r.! Şerhü virdi's-settar (Fethü'l· esrar şerhü virdi's-settar). Haririzade'nin matbu olan bir eseridir. Amire matbaasında: 15 Zilkade 1287/1870'de tabedilmiştir. Türkçe olup, 207 sayfadır. Telifi konusunda Müellif şunları söyler (s. 207): "Hicretin 1287 senesi Certı§.ziyeHlhır ayının sonların4a akşam namazından sonra Hırka-i Şerif camiine karib olan derviş-hanemizde telif edilmiştir." Kit­abın ilk sayfalarında altı takriz yazısı vardır. Yahya eş-Şirvani'nin Virdü's-settar adlı virdinin şerhidir. Süleymaniye kütüphanesinde mat­bu ve yazma nüshaları bulunmaktadır. Müellif'hattı ise, Sül., ktp., Tırnovalı 926, 210 x 153, 155 x 80 mm., 208 yk., 21 st, rika, m~şin cild ol­arak bulunmaktadır. Şerh esnasında, bilhassa verdiği tasavvufi bilgiler 'balpmından, ayrıca henüz yirmi yaşlarında bulunari Mü~llifin ilmi seviy­esini göstermesi yönünden önemlidir.

23. ·a.. )\ ~\ ı.P- a.. )\ ü _;b "Tarfetü'l-müştersile ala't-tühfeti'l­mürsele. Sül., ktp.,· Düğ{imlü Baba, 317, 32yk., 209 x 145, 145 :X 75 mm., 21 st. Nesih yazı ile-yazılmış, meşin cildlidir. Cild rengi siyah olan bu kit­abın ilk sayfasında şu not vardır: "Bu ·kitabı vakfettim, ücretini cümle mevtanin ruhuna hediye ettim. Seyyiq İsmail s.adık Kemal b. Vecihi Paş;:ı.. 1291". Risalenin ilk kısmında iki takriz yazısı yer almaktadır. Telif . sebebi olarak MÜellif şunları kaydetmiştir: Seyyid Muhammed b. Fazlul­lah el-hidi'nin telifat-ı aliyyelerinden işbu risale-i şerife et-Tühfetü'l­mürsele bu fakir Haririzade_ salikiere mutalaası sehl ve asan ve onunla mertebe ve makamlarında zevk ve terakki nümayan olsun diye Türkçeye tercüme ve şerhe ibtidar edip Tarfetü'l-müstersile ... namıyla izhar eyledim (5a). Beyaz olan ·kağıdı orta kalınlıktadır. Başlıklar, terceme ve şerhedilen metin kırmızı, diğeri siyah mürekkebledir. Yazısı nesih ve güzeldir.· Müstensihi, Seyyid Ahmed Hulusi'nin talebelerinden Seyyid

434. M.Ü. !LAHiYA'I FAKÜLTESi DERGiSi

·Ahmed Rıza el-Hami olup, istinsa tarihi 27 Şevval ı29ı/ı874'dür. Telif tarihi ise, 7 Zilhicce ı289/ı872'dir. Vahdet-i vücut, ibadetlere devam gibi konuları işler.

24. ~~ ..:;;':}._.. _; J ~L-.... ";1\ .::..ı~_; Teveccühatü'l-esma ve te- · vessülatü'l-uzma. Üniversite ktp., Türkçe yazmalar, 263/5·, Haririzade . mecmuası, 99-93. Arapça .olup, teveccühteki esma verilir. Yazısı rikadır. Müstensihi ve yazılış tarihi ile ilgili herhangi bir kayıd yoktur.

Ayrıca aynı m~tin Tibyan'ın sonunda da verilmiştir. (Tibyan, III, yr. 305a-307a).

25. ~~ y j->- c~_)~\ ~w Ziyaü'l-bedr şerhü hizbi'l-bahr. Sül., _ ktp., Fatih 2662/m, ı82 x ı ı 7, ı28 x 63 mm, 77 yk., ı 7 st. Yazısı nesih. ve

Müellif hattı olup mukavva ciltlidir. Müellif Haririzade, henüz on yedi yaşlarında iken telifettiği bu Arapça eserinin ilk sayfasına şu notu kay­detmiştir: Pederim Seyyid Şeyh Abdurrahman Efendi'nin ruhuna ithaf olmak üzere Fatih kütüphanesine vakfedilmiştir. Bundan sonra, oradan çıkarılmamasını da vakıf şartı olarak koymuştur. Müellif, Ebu'I-Hasan Ali b. Abdullah (eş-Şazell diye bilinir)'ın Hizbü'l-bahr diye isimlendiri­len hizbini şerhetmeye, 3 Zilkade ı283 tarihinde başlamış ve Cemaziyelevvel ayının ilk haftası Çarşamba günü öğle vakti ı284/ ı867'de bitirmiştir. Kağıdı orta kalınlıkta, saman rengi ve cildi koyu mavi renkte mukavvadır. Şerhedilen hizb metni.ve bazı şekiller kırmızı, diğer ibare siyah mürekkebledir. Bugünki durumu.sağlamdır. Rizbin ne şekilde okunacağı, okuma şartları, okunmasının hassalarırisalenin muh7' tevasını teşkil eder. Şerh esnasında çok güzel açıkla'uıalara yer verilir. Ayrıca, müellifin 6 genç yaşta iken tasavvuf ilmindeki üstün vukufunu göstermesi bakımından da önemlidir.

b- Tetkik edemediğimiz eserleri:

1. ).r" \1\ ;;_,..,. ~ ;;~ J-ç- )j";l\ ö.J~ Dürretü'l-envar ala salati cevhera­ti'l-esrar~ Arapçadır. Bk. O.M. I, s. ı56; B.M.T.,. s. 25.

2. ~~c~ ı.} ı:E _)..U\ ed-Dürreteyni fi şerhi'l-beyteyn Arapçadır. Bk. O.M., I, s. ı56; B.M.T., s. 25. .

3. ı.YI..rkJI )jl e:-:ıl) J ı.YLLJ.-1 .JlA jl c::-:ılf Fevayihu ezhari'l-hakaik ve levayihu envari't-taraik. Arapça olup, on iki risaleden meydana gelir. Bk. O.M.; I, s. ı57; B.M.T., s. 26. ·

4. ~~ .::..ı b )J cr! ~~ .::..ıl> _,..3 Futuhatu ilahiyye şerh u varidati ilahiyye. Türkçedir. Bk. O.M., I, s. ı56; B.M.T., s. 24.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDi 435

5. ı.J _,l;ll ı.?-1)-1 u,ı..UI _;j ~1 Jlys--1.) .:ı::ll J_,AJI

el-Kavhı'l-mübin fi ahviHi'ş-Şeyh Nilreddin el-Cerrahi el­Halveti. Türkçedir. Bk. O.M., I,s. 156; B.M.T., s. 25.

6. y J\.wıW l.-..5" Kemal-name-i Ali aha. Türkçedir. Matbudur. Araştırmalarımızda bulmamız maalesef mümkün olmamıştır. Bk. O.M., I, s. 157; B.M.T., s. 26.

7. ~~,.:.X~ Miratü'l-hakikat. Türkçedir. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 24.

8. J~L!.U ~~ y .r- c_r! pliı.ll JJ_; Raşfu'l-ğadir Şerhu hizhi'l-kebir li'ş-Şazeli. Türkçe'dir. Bk. O.M., I, s. 157; B.M.T., s. 25.

9. 4)UI ~.;-k(} d..;}WI ~ J.J Ravzatu'l-iUiyye fi tariki'ş-Şazeliyye. Arapçadır. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 24.

10. )j\1\.Ji _, )r \11 r Sırru'l-esrar ve nuru'l-envar. Türkçedir. Bk. O;M., I, s. 156; B.M.T., s. 24.

11. ~~_,_?lll .} ~)ı_,...., Sırru't-tavassul fi'z-zikri ve't-tebettül. Arapçadır. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 24.

12. ı.Sj~ ı.:.ı\-:)j:- c~ Şerhu Gazaliyat-i Niyazi. Türkçedir. Bk. O.M., I, s. 157; B.M.T., s. 25.

13. Jw....JI ~ .r" c~ Şerh u mürşidi'l-uşşak. Şeyh Seyyid Mu-hammed Nüru'l-Arabi'nin Mürşidü'l-uşşak adındaki eseri!ıin türkçe şerhidir. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 25.

14 .. ~~~ ;')L.,... c~~ ~.)j\1\ ö')L..... c.~ Şerhu salati'l-enveriyye fi şerhi salati'l-ekberiyye. Türkçedir. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 25.

15. ~yb.J\ ~ Tahkiku't-tarik. Türkçedir. Bk. O.M., I, s. 157; B.M.T., s. 25.

16. .1 _,.ı)\ y4l ~; Tercemetü emri'l-merbut. Türkçedir. Bk. O.M.; I, s. 157; B.M.T., s. 25.

436 M.Ü. lLAHİYAT FAKÜLTES! DERGİSİ

6- TİBYANU VESAİLİ'L-HAKAIK

a) Kısaca tavsıfı

Haririzade'nin Tibyan adlı yazma eseri, üç büyük ciltten meydana . gelmektedir. Tek nüsha olup, Süleymaniye kütüphanesinde bulunmakta­dır. Fatih kütüphanesine vakfedilmiş; daha sonra mezkur kütüphaneye getirilmiştir. İbrahim Ef. kısmı, nu. 430-432'de kayıtlı olup, yazısının ··Şeyh Bekir Sıdd!k! tarafından, güzel bir ta'Iik yazı ile 1297/1879.tarihin­de yazıldığı, üçüncü cildin soİı varakındaki kayıttan anlaşılmaktadır. Ka-ğıt ve yazı ölçüleri 215x144, 164x81 mm., 21 st'tır. ·

Tibyan, bilhassa tasavvuf tarihi sahasında araştırma yapmk isteyen­ler için önemli bir kaynak olması sebebiyle, fazla rağbet duyulan bir ki­taptır. Birinci cildinin yaprakları, özellikle mukaddimenin yer aldığı va­raklar biraz eskimiş ve varak"kenarhirındaki yazılar kısmen silinmiştir. Ciltleri genel olarak sağlam, yazısı okunaklıdır. Orta kalınlikta saman rengindeki kağıdında siyah, başlıkların yazılması için ise, kırmızı mürek­keb kuJlanılmıştır.

I. cild mukaddimedenhatm-i hacegan'ın sonuna kadar;

II. cild, "dal" harfinden Hizbu'd-dai'nin sonuna kadar; III. cil d, !'ğayn" harfinden KemiUiyye tarikatının. sonuna kadar

olup, toplam olarak varaksayısı 1016'dır. ·

· Tibyan'da hakim olan lisan, Arapça olmakla birlikte, Türkçe ve Farsça metinler de vardır.

Yıpranmaması gayesiyle alırian ·bir tedhir olarak çalışmalarda Tibyan'ın asıl nüshasına değil, altı kitap halinde hazırlanmış olan foto­kopisine izin verilmektedir. ·Fotokopisi, aynı ktp., Arşiv nu., 61, fotokopi nu. 119'da bulunmaktadır. Fotokopi, güzel hazırlanmış olup çalışmaya müsaittir.

Tibyan'ı"n birinci cildinin ilk varaklarında, müellifin takilim yazisın­d~n sonra bir mukaddime yer almaktadır. Orada tasavvufun esaslarını teşkil eden dört ana esas, dört ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Özel­likle bazı ayet ve hadisler de verilerek, "cevher" ismiyle açıklanmaya ça­lışılan bu esaslar hakkında verilen bilgiler önemlidir.

Müellif; te'lif esnasında, istifade ettiği eserlerin isimlerini, yazar adla­rını; bazan beraberce, bazan onların birini ve bazan da sadece müellif ve­ya kitabın meşhur adını zikretmiştir. Bumeyanda kaynağı kaydedilme-

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDi 437

den verilen bilgiler de vardır.

Mukaddimeden sonra beş ana tarikat anlatılmıştır. Bu esnada, Resuluilah tarafından dört hallfeden her birine ayrı ayrı zikir telkini ya­pıldığı ve telkin edilen şekli izah edilmiştir. Bu bilgiler, tasavvufun ls­lam'daki yer ve önemini göstermesi bakımından da ehemmiyetlidir.

Bundan sonra Hadrizade, İslam'ın ·doğuşundan, yaşadığı XIX. asra gelinceye kadar kurulmuş olan tarikatları, hurufu'ldheca denilen alfabe­tik bir sıra ile verir. Her tarikatı anlatırken önce, kol bir tarikat ise hangi tarikatın şubesi olduğunu, nisbet edilen şeyhinin tam isim ve künyesini ve çoğunlukla vefat tarihi kaydeder. Varsa mebnası yazıldıktan sonra, tarikat şeyhinin hayatı, tasvvufi hayatı, memlkıb, keramet ve bazı görüş­leri verilir. Tarikatın sened ismiyle silsilesini de kaydeden müellif, bu arada· o tarikatla ilgili daha geniş malumatın bulunduğu kaynaklara da genelde işaret eder. Tarikatın şubelerini de sayan Haririzade, -bazan bir şubenin sadece ismini vermekle yetindiği h,alde, çok defa izahat verir ve­ya ayrı bir başlık altında tanıtılacağını kaydeder.

Birden fazla. isimle bilinen tarikatlar, en meşhur adları geçtiği sırada anlatılmış, diğer isimlerinin geçtiği yerde ise, izahat verilen harfin ismi kaydedildikten sonra, bu isiniyle onu veren müellif zikredilmiştir.

Ayrıca Tibyan'da veslle düştükçe çeşitli tasavvufi konularda da kısa veya geniş ohirak bilgi verilmiştir.

Tibyan; müellifin tellfinde, kaynak kitaplardan ve bir takım mektub veya risalelerden İstfade etmesiyle, kaynakları bakımından da ayrı bir özellik arzetmektedir. Muhtevası itibarıyla sahasında önemli olduğu hu­susunda görüşlerin birleştiği bu eserle, onda istinsah edilen risalelerin unutulmaktan kurtarılıp,. konularında yaşatılmış olmaları kayda değer ayrı bir. öpem ifade etmektedir.

· Tibyan'ın neşrinİ, tercüme ve geniş olarak tanıtılmasını konu alan bir çalışmanın şimdiye kadar yapılmış olması düşündürücüdür. İlk tab'i 1919 yılında yapılan İlk Mutasavv:ıtflar isimli eserinde~ merhuın F_uad Köprülü, Tibyan haklnnda şunları söylemiştir: " ... üç büyük ciltten mürekebdir. Yüz elli kadar tarikat-ı siüiyye pirlerinin hal terce­meleri ile kurdukhtrı tarikatların mahiyetlerinden bahseden cid-den çok kıymetli bir eserdir. Basıldığı takdirde, tasavyuf tarihi ile uğraşanlar için aslı bir kaynak vazifesini görebilir ."68 Aynı konuda Dr. Mustafa Tahrah Fransızca olarak hazırladığı doktora tezinde görü-

68 Köprülü Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara, 1976, s. 409.

438 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERG1S1

şünü şöyle açıklamıştır:'Tibyan; Kemaleddi:h Haririzade tarafından yazılmış bir tarikatlar .ansiklopedisidir. ( .... ) Zannediyoruz ki, tarikatlar hakkında yazıh~ıış en komple bir eserdir. itinalı bir ne ş re pek layıktır .'169

şu ifadelerde Tibyan hakkında dile getirilmiştir:

"Tarikatlar hakkında en değerli mufassal Arapça üç cild bir eser vardır. Bu. eserin yazarı Haririzade Kemal ed din Efendi, Tibyanu vesaili'l-hakfuk fi beyanı selasili't-taraık'tır. Tarikatlar hakkında en geniş malumat bu eserde mevcuddur. Malesef henüz tercüme edilmemiştir.''70

"Son meHimi piri Seyyid Muhammed Nur'un halifesi olan Haririzade'nin bu eseri (Tibyan) üç cild olup 171 tarikattan balıistir. Tasavvuf tarihi ve edebiyatı ile meşgul olanlara kıyınettar bir me'haz olabilir.''71

GörüldÜğü gibi kanaatlar, Tibyan'ın neşredilmesinin pek faydalı ola­cağı konusunda birleşn1ektedir.

b} Tibyanu Vesail'de geçen tarikatlar:

Şimdi Tibyan'da anlatılan tarikatları, cild ve varak nurnaralanın gös­tererek liste halinde veriyoruz. Bu aynı zamanda Tibyan'ın muhtevasını da ortaya koymaktadır.

Eser, önce bir Mukaddime ile başlamaktadır. Bu Mukaddime'de Zi­kir Telkini, I, 3a; Zikir Telldni ile ilgili baı;ı hadisler, I 3a-4a. yer· al-maktadır. Ayrıca; ·

Bey' at etme ahid alma, ?a-6b.

Hırka giyme, 7 a-9a.

İzin icazet ve hilafet, 9b-lla.

Ana Tarikatlar,

Muhammediyye, rııh-13a.

Sıddıkıyye, I 13a-18b ..

Ömeriyye, I 19a-2la.

69 Tahrab Dr. Mustafa, Ahmed al-Rifa'i, savie, son quvre et sa Tariqa, (Doktora tezi), Paris 1973, s. 348 not. ı.

70 Şapalyo .Enver Behnarn, Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, s. 4 77. 71 Gölpınarlı Abdülbak!, Melamilik ve Melamiler, s. 28.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDD!N EFENDi 439

Osmaniyye, I 21a-23a.

Aleviyye, I 23a-32b., konuları işlenmektedir.

Haririzade'nin meşhur eseri Tibyanu Vesail'de geçen tarikatlar, al­fabetik bir sıra ile şu tarikatlardan oluşur:

(A)

Abbasiyye, Şeyh Ebu'I-Abbas Ahmed b. Muhaınmed b. Abdurrahman b. Ebi Bekr el-Ensar1 el-Endülüsi (v. 623/1225)'ye nisbet edilmiŞtir. Med­yeniyye'nin bir k~ludur. II 268b-270a.

Adiliyye, Şeyh Bedreddin el-Adili'ye nisbet edilmiştir. Bk. Bedriyye II 268a.-

Afifiyye, Şeyh Abdulvehhab b. Abdusselam el-Afifi el-Merzuki (v. 1180/1766)'ye nisbet edilmiştir. Şazeliyye'den Nasıriyy'nin bir koludur. II 294ab. '

Ahmediyye, Dört kutuptan biri Şeyh Seyyid Ahmed el-Kebir er­Rifai'ye nisbet edilmiştir. Bk. Rifaiyye, I 41a.

Ahmediyye, Dört kutuptan biri Ebu Ferhat Ahmed b. Ali b. İbrahim el-Hüseyni (v.675/1276)'ye nisbet edilmiştir. I 41a-52b; Şubeleri, 5lb.

Ahmediyye, Şeyh Muhammed Şemseddin b. İsa Marmaravi Saruhani (v. 910/1504)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'nin bir koludur. I 52b-65a. Şubeleri, L64b.

Ahmediyye, İmami Rabhani Şeyh Şihabuddin Ebu'l~Abbas Ahmed b. Abcltıilah el-Farüki'ye nisbetedilmiştir. Nakşibendiyye'den Ahrariyye'nin bir koludur. Bk. Müceddidiyye. I 65a.

Ahrariyye, Hoca Ubeydullah b. Hoca Mahmud b. Şihabuddin el­Hüseyni (v. 895/1490)'ye nisbet edilmiştir. Şubeleri (I 40a); I 34a-40a.

Alemiyye, Şeyh Ebu Muhammed Abdullah Şerif b. İbrahim Alemi'ye nisbet edilmiştir. Şazeliyye'den Cezuliyye'nin bir koludur. II 299b-302a.

Aleviyye, Hz. Ali'ye nisbet edilmiştir. Bk. Ana Tarikatlar. II 302a.

Amudiyye, Şeyh Said ·b. İsa Aınudi'ye nisbet edilmiştir. Medyeniy­ye'nin bir koludur. II 302b-303a.

Arifiyye, Şeyh Ebu'I-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ataullah el­Endelüsi (v. 536/1141)'ye nisbet edilmiştir. II 272b-273b.

Arusiyye, Şeyh Ebu'I-Abbas Ahmed b. Arus'a nisbet edilmiştir. II 272ab.

Assaliyye, Şeyh Ahmed b~ Ali Hariri Assall Halveti (v. 1048/1639)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Cemaliyye'nin bir koludur. II 279a-289b.

440 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESI DERGİSİ

Aşuriyye, Şeyh Salih Aşur Mağribi'ye nisbet edilmiştir. Burhaniy-I

ye'nin bir koludur. II 26.8a.

Ayderusiyye, Şeyh Ebu Muhammed Afıfuddin Seyyid Abdullah Ayderl).s (v. 865/ı46ı)'a nisbet edilmiştir. 'Aleviyye'nin bir koludur. II 303a-3ı4a).

Azamiyye,-imamı Azam Ebu Hanife Nurnan b. Sabit (v. ı50/767)'ye nisbet edilmiştir. I 79a-8lb.

A.Zizan, Azizan lakabıyl.a tanınan Hoca. Ali Ramaytanl'ye nisbet edil­miştir. Bk. Hacegan. II 273b.

Aziziyye, Şeyh İzzeddin Alıdulaziz b. Ahmed Dirini Demiri Rifai (v. 694/ı296)'ye nisbet edilmiştir. Rifaiyye'nin bir koludur. II 273b-279b.

(B)'

Bahaiyye, Şeyh Muhammed Bahauddin Şah Nakşibend Buhari'ye nisbet edilmiştir. Bk. Nakşibendiyye. I ı 7ıb. ·

Bahşiyye, Muhammed b. Muhammd b. Muhamm~d b. Muhammed b; Ahmed el-Bahşi el-Halebi (v. 1098/ı686)'ye nisbet edilmiştir. I ıo8ab.

Bayramiyye, Kutbu'l-muhakkikin Ş~yh Hacı Bayram Veli (v. 833/ı429)'ye nisbet edilmiştir. I ı 72a-ı94b. Şıibeleri, I ı 73b.

Bedeviyye, Bk. Ahmediyye, I ııoa.

Bedriyye, Şeyh Bedreddin Muhammed b. İsrail (Kadı Sehavend) (v. S20/ı4ı 7)'e nisbet edilmiştir. I ıo9a.

Bedriyye, · Bedreddin Ebu Ömer Muhammed b. Ömer Adill Mekkl'ye nisbet edilmiştir. Sühreverdiyye'nin bir koludur. I ıo9a-ııoa. ·

Bekriyye, Şeyh Muhamıned Ebu'l-Mekarim Bekri (v. 994/ı585)'ye nisbet edilmiştir. Şazeliyye'den Vefaiyye'nin bir koludur. I ı31a.

Bekriyye, Şeyh Şemseddin Mustafa b. Kemaleddin b. Ali b. Kema­ledilin Sıddıkl (v. ıı62/ı 748)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Karaba­

. şiyye'nin bir koludur. I ı40b-l 70a. Şubeleri, ı 7ıb.

Bektaşiyye, Muhammed b. Bayram Hacl Bektaş Veli Nisaburi .(v. 738/ı337)'ye nisbet edilmiştir. I ı28a-ı30b.

Betaihiyye, Bk. Rifaiyye, I 128a.

Beyaniyye, Seyyid Ebu'I-Beyan Muhammed b. Mahfuz Kuraşı Dimeşki İbn Hayranı (v. 55ı/ıı56)'ye nisbet edilmiştir.

Bistamiyye, İma~ Ebu Yezid Tayfur Bistaini'ye nisbet edilmiştir. Bk. Tayfuriyye, I ı28a.

Beyytımiyye, Şeyh Ali Nureddin b. Şeyh Hicaz! Beyyumi (v. ıı82/1 768)'ve nisbet eclilmistir. Ahmeddivve'den Halebivve'nin bir kolu-

HARİRİZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 441

dur. I 194b-197b.

Buhuriyye, Şeyh Muhammed Buhuri Edirnevi'ye nisbet edilmiŞtir. Halvetiyye'den Ramazaniyye'nin bir koludur. I 109a.

Burhaniyye, Dört kutuptan biri Burhaneddin b. İbrahim b. Ebui­mecd Dusuki (v. 676/1277)'ye nisbet _edilmiştir. I 110a-127b. Şubeleri, 126b.

Büzürkan, B k. N akşibendiyye, I 128a.

(C) Cebertiyye, Şeyh Şerafeddin Ebu'I-Marlif İsmail b. İbrahim b. Ab­

dussamed Ceberti (v. 806/1403)'ye nisbet edilmiştir. Ekberiyye'nin bir ko­ludur. I 211a-212b.

Celvetiyye; Şeyh Aziz Mahmud Hüdayi Üsküdari (v. 1038/1628)'ye nisbet edilmiştir. I 227a-245b.

Ceriıaliyye, Şeyh Muhammed Hamidullah Cemali Bekri (Cemal Halveti Çelebi) (v. 876/1462)'Ye 'nisbet edilmiştir. Halvetiyye'nin bir k~lu­

. dur. I 245b-254b; Şubeleri, I 254a.

Cemaliyye, Şeyh Ebu Nizameddin Muhammed Cemaleddin Edirnevi (v. 1164/1750)'ye nisbet edilmiştir. Uşşakiyye'nin bir koludur. I 255a-268a; Şubeleri, I 255a.

Cerrahiyye, Şeyh Nureddin Muhammed b. Abdtillah İstanbuli (Cerrahi) (v. 1133/1720)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Ramazaniy-ye'nin bir koludur~ I 212b-213b. '

Cüneydiyye, Şeyh Ebu'I-Kasım Cüneyd Muhammed Harraz (v. 299/91l)'a nisbet edilmiştir. I 268a-272b.

CüziHiyye, Şeyh· Abdullah Muhammed b.· Süleyman Cüzuli (v. 870/1465)'ye nisbet edilmiştir. Şazeliyye'den Bedeviyye'nin bir koludur. I 21 7b-222a; Şubeleri, I 218b.

Çiştiyye, Kudvetuddin Şeyh Seyyid Ebu Ahmed Çişti (v. 633/1235)'ye · nisbet edilmiştir. I 220a-226b; Şubeleri, 226a.

(D) · Demirdaşiyye, ŞeyhMuhaınmed Halveti Muhammed! (Demirbaş) (v.

935/1529)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Ruşeniyye'nin bir koludur. II 27b-43a.

Derdiriyye, Şeyh Ebulberekat Şihabuddin Ahmed b. Muhammed b. Ahmed Derdir Adevi Mısri (v. 1201/1 786)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiy­ye'den Hafneviyye'nin bir koludur. II 6b~26a; Şubeleri, II 7a.

..

442 M.Ü. lLAH!YAT FAKÜLTESİ DERG!S1

Desukiyye, B k. Burhaniyye, II 26a. ·

Dibiyye, Şeyh Salih Ebu't-Hasan Ali b. Hızır Dibi Hazreci (v. 719/1319)'ye nisbet edilmiştir. II 43a.

Dücaniyye, Şeyh Şihabuddin Seyyid Ahmed Dücani'ye nisbet edil­miştir. Medyeniyye'den Meymuniyye'nin bi;r koludur. II 2a-6b.

(E)

Ebheriyye, Şeyh İmam Ebu Reşid Kutbuddin Ebu Bekir Ebheri (v. 572/11 77)'ye nisbet edilmiştir. I 32b-33b; Şubeleri, 33a.

Edhemiyye, Şeyh Ebu İshak 'İbrahim b. Edhem b. Süleyman b. Mansur'a nisbet edilmiştir. I 69b-71a.

Ehdeliyye, Şeyh Seyyid Ebu'I-Hasan Ali- Ehgel Hüseyni (v. 1013/1604)'ye nisbet edilmiştir. Kadiriyye'niiı bir koludur. I 106a-108a; Şubeleri, I 107b.

Ekberiyye, Şeyhi Ekb.er Seyyid Ebu Abdullah Muhammed· Muhyid­din b. Ali ı:,. Arabi Endelüsi Mekki (v. 637 /1239)'ye nisbet edilmiştir. I 86b-101b; Şubeleri, I 97b.

Enesiyye, Hz. Enes b. Melik b. Nadir Neccer Ensari (v. 93/711)'ye· nisbet edilmiştir. I 101b-103b; Şubeleri, 102b .

Ensariyye, Hereviyye tarikatıdır. I 104a.

Erdebiliyye, Şeyh Seyyid Safıyyuddin Erdebill'ye nisbet edilmiştir. E}?heriyye'nin bir koludur. Bk. Safeviyye, I 71ab.

Esediyye, Şeyh Seyyid Ebu M~hammed .Abdullah b. Ali Esedi'ye nis­bet edilmiştir. Kadiriyye'nin bir koludur. I 72b-76b.

Eşrefiyye, Şeyh Seyyid Abdullah b. Eşref b. Muhammed Mısri Hüseyni (v. 874/1469)'ye nisbet edilmiştir. I 76b-79a.

Ezheriyye, Şeyh Abdullah Muhammed b. Abdurrahman Ezheri'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Hafneviyye'nin bir koludur. I 71b.

(F)

Fazliyye, Şeyh Seyyid C~maleddin Muhamıned b. Fazlullah Hindi (v. 1029/1619)'ye nisbet edilmiştir. III 32a-38a.

Feyziyye, Bk. Hülvetiyye, III 38a.

Firdevsiyye, Şeyh Rükneddin Firdevsi (v. 724/1323)'ye nisbet edil­miştir. Kübreviyye'nin bir koludur. III 31b-32a.

Fütüvvetiyye, Seyyid Ali Hemedani'ye nisbet edilmiştir. Kübreviy­ye'nin bir koludur. III 22a-31b.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFEND1 443

(G) Garibiyye, Şeyh Muhammed Garibullah Hindi'ye nisbet edilmiştir.

Kadiriyye'nin bir koludur. III la-3a.

(javsiyye, Şeyh Hamidullah (Gavs) Hüseyni Seyyid Muhammed (v. 970/1562)'ye nisbet edilmiştir. Şuttariyye'nin bir koludur. III 12b-19a.

Gaysiyye, Şeyh Kebir Seyyid Ebu'l-Gays _b. Cemil (v. 651/1253)'e nis­bet edilmiştir. Ehdeliyye'nin bir koludur. III 19b-23a.

Gaziyye, Şeyh Ebu'l-Kasım el-Gazi (v. 981/1573)'ye .nisbet edilmiştir . . Şazeliyye'den Raşidiyye'nin bir koludur. Bk. Kasımıyye, III lah; Şubeleri, III la.

Gazzaliyye, Hüccetu'l-İslam Ebu Hamid Zeynuddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed et-Tusi el-Gazzali (v. 505/llll)'ye nisbet edil­miştir. III 3a-12a:

Gülşeniyye, Şeyh İbrahim Gülşeni b. Şeyh Fakih Mevlana Muham­med b. Mevlana Hacı İbrahim b. Şeyh Şihabeddin'e nisbet edilmiştir. III 87a-90b; Şubeleri III 90b.

(H) Haccaciyye, Şeyh Salih Ebu'l-Haccac Yusufb. Abdurrahim Mağribi

(v. 642/1244)'ye nisbet edilmiştir. Medyeniyye'nin bir koludur. I 273a-274b.

Hacegah, Hoca Abdulllh b. İmam Abdulcemil Gucduvani (v. 575/11 79)'ye nisbet edilmiştir. I 377b-39la; Şubeleri, I 390b.

Haddadiyye, Seyyid Şeyh Abdullah b. Alevi Haddad'a nisbet edil­miştir. (v. 1132/1 719). Aleviyye'nin bir koludur. I 274b-289a.

Hafifiyye, Şeyh Ebu Abdullah Muhammed b. Hafif Şirazi (v. 371/98l)'ye nisbet edilmiştir. I 339b-343a.

Hakimiyye, Şeyh Ebu Abdullah Muhammed b. Ali b. Hüseyin 'Tirmizi el-Hakim (v. 255/869)'e nisbet edilmiştir. I 303a-304b.

Halebiyye, Şeyh Alımedi Halebi'ye nisbet edilmiştir. I 306ab.

Halidiyye, Şesulmearif Ebu'l-Baha Şeyh Ziyauddin Mevlana Halid b. Ahmed b. Hüseyin Osmani (v. 1242/1826)'ye nisbet edilmiştir. Mazhariy­ye'nin bir koludur. I 328a-329b.

Halvetiyye, Şeyh Ebu Abdullah Siracuddin Ömer b. Şeyh Ekmelud­din (Halvetl) (v. 750/1349)'ye nisbet edilmiştir. Ebheriyye'den Zahidiy-ye'nin bir koludur. I 343a-377a; Şubeleri, 345b. ,

Halvetiyye, Şeyh Arif Muhammed Cemaleddin Halveti'ye nisbet edilmiştir. Kübreviyye'nin bir koludur. I 377a.

444 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

Harfiyye, Şeyh Ebu'l.:.Hasan Ali b. Ahmed Nec1b Harrani (v. 637/1240)'ye nisbet edilmiştir. I 289a.

Haririyye, Burhaneddin Ebu'I-Hasan Ali Hariri (v. 6'54/1248)'ye nis­bet edilmiştir. I 289a-293b.

Harraziyye, Şeyh Ebu Said Ahmed b. İsa· Harraz Bağdadi. (v. 279/892)'ye nisbet edilıniştir. I 329b-332b; Şubeleri, 332a.

Hafneviyye, Şeyh Seyyid Şemseddin Muhammed b. Salim Hafni Halveti (v. 1181/1 767)'ye. nisbet edilmiştir. I 293b-301a; Şubeleri, 299b.

Hemedaniyye, Şeyh Seyyid Şem~eddiİı Muhammed b. Salim Hafni Halveti (v. 1181/1 767)'ye nisbet edilmiştir. I 293b-301a; Şubeleri, 299b.

Hemedaniyye, Şeyh Se~yid Ali b. Şihabuddin Hemedani (v.' 786/1385)'ye nisbet edilmiştir. III 255a~263a; Şubeleri, III 257a: ·

Hereviyye, Şeyhu'l-İslam Ebu İsmail Abdullah b. Ebu Mansur Mu­hammed Ensari Herevi (v. 481/1088)'ye nisbet edilmiştir. Bk Ensariyye, III 24 7b-252a. .

Hevvariyye, Şeyh Ebu Bekir b. Hevvari Betayihi'ye nisbet edilmiş­tir. III 263ab; Şubeleri, III 263a.

Hızırıyy~, Hz. Mevlana Ebu'I-Abbas Hızır'a nisbet edilmiştir. I 332b-339b .

. Hikemiyye, Şeyh Muhammed b. Ebu Bekir Hikemi'ye nisbet edilmiş­tir. Kadiriyye'nin bir koludur. I 301a-302b.

Hilaljyye, Şeyh Arif Muhammed Hilal b. Ömer Hemedani Karliri (v. 1147/1 734)'ye nisbet edilmiştir. Kadiriyye'nin bir koludur. III 252a-255a.

Hurufiyye, Şeyh Fazlullah Hurufi (v. 696/1296)'ye nisbet edilmiştir. I 289a.

Hüdaiyye, Bk. Celvetiyye, III 24 7 a.

Hülvetiyye, Şeyh alim Seyyid Feyzuddin Hüseyin Ebu'l-Feyz Hüseyni (v. 1309/1891)'ye nisbet edilmştir. I 306b-310b,

(İ)

İbadiyye, Şeyh Abdullah b. Muhammed b. İbad Yemeni'ye nisbet . edilmiştir. Aleviyye'nin bir koludur. II 2~8b.

İdrisiyye, Şeyh Gavsulazam Ahmedel-Fasi (v. 1253/1837)'ye nisb~t edilmiştir. I 65b-69b.

İkaniyye, Şeyh Kemal İkani'ye nisbet edilmiştir. Yeseviyye'nin bir kolud1.ır. I 108a.

İlmiyye, Şeyh Ebu Muhammed Mevla Abdullah Şerif b. İbrahim ilmi've nisbet edilmistir. Sazelivve'den Cezulivve'nin bir koludur. II 299b-

HARİRİZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 445

302a.

İseviyye, Şeyh Muhammed b. İsa Meknasi Mağribi'ye nisbet edilmiş­tir. Şazeliyye'den Cezuliyye'nin bir koludur. II 314a-319b.

İshakiyye, Şeyh Ebu İshak İbrahim b. Şehriyar Kazertini (v. 426/1035)'ye nisbet edilmiştir. Afıfiyye'nin bir koludur. I 71b-72b; Şubele­ri, I 72a.

İşkıyye, Şeyh Ebu Yezid İşkl'ye nisbet edilmiştir. II 292b-293b.

(K)

Kadiriyye, Dört kutuptan biri Gavs es-Samedani Sultan:.ı evliya Ebu Salih Seyyid Şeyh Muhyiddin Abdulkadir Gllani (v. 490/1096)'ye nisbet edilmiştir. III 38a-57b; Şubeleri, III 48b. ·

· Kalenderiyye, Şeyh Sultan Muhammed Semai Divan! (v. 936/1529)'ye nisbet edilmiştir. Mevleviyye'nin bir koludur. III 75a-77b; Şubeleri, III 77b.

Karabaşiyye, Şeyh Seyyid Alauddin Ali b. Seyyid Şeyh Muh,ş.mmed Nakşibendi Hüseyni (v. 1097/1685)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Şabaniyye'nin bir koludur. III 58a-71a; Şubeleri, III 61a.

Kasaniyye, Şeyh Ş em seddin Ahmed Kasani'ye nisbet edilmiştir. Nakşibendiyye'den Ahrariyye'nin bir koludur. III 78a-80a.

Kasımıyye, B k. Gazi yy e, III 57 a.

KassariyYe, Şeyh Ebu Salih Hamdün b. Ahmed Kassar Nisaburi'ye nisbet edilmiştir. III 7 4a.

Katnaniyye, Şeyh Hasan Katnani (v. 747/1346)'ye nisbet edilmiştir. Rifaiyye'nin bir koludur. III 74a-7a .

. Kazeruniyye, Bk. İshakiyye, III 78a.

Keyyaliyye, Şeyh İsmail'e nisbet edilmiştir (v. 656/1268). Rifaiy- , ye~nin bir koludur. III 94a-95b.

Kuşeyriyye, İmam Alim Şeyh Ebu'I-Kasım Alıdulkerim b. Revazin Kuşeyri (v. 467/1072)'ye nisbet edilmiştir. II171b-fı74a.

Kübreviyye, Şeyh Ebu'l-Cenab Ahmed b. Ömer Necmeddi Külıra'ya nisbet edilmiştir. III 80a-87a; Şubeleri, III 83b.

Kümeyliyye, Kümeyl b. Ziyad (v. 821701)'a nisbet edilmiştir.

(M)

Mazhariyye, Şeyh Şah Şemseddin Habibullah Cana canan Mazhar Devhlevi (v. 1195/1 780)'ye nisbet edilmiştir. Nakşibendiyye'den müceddi-

446 M.Ü. iLAHiYAT FAKÜLTESi DERGiSi

diyye'nin bir koludur. III 136b-139b; Şubeleri, III 139b.

Medariyye, Şeyh Bediuddin Şah Medar (v. 840/1438)'ye nisbet edil­miştir. III 110b-112b;

Me_deniyye, Şeyh Muhammed Hasan b. Zafir Medeni'ye nisbet edil­miştir. Şazeliyye'den Zerrukiyye'nin bir koludur. III i13a-118a.

Medyeniyye, Şeyh Ebu Medyen Şuayb b. Hüseyin Mağrih1 (v. 590/1193)'ye nisbet edilmiştir. Şuaybiyye de denir. III 118a-121b; Şubele­ri, III 120a.

Mehdeviyye, Şeyh Mupammed b. Abdulaziz'e nisbet edilmiştir. Med­yeniyye'nin bir koludur. III 169ab.

Melamiyye, Şeyh Ebu Salih Harodun Kassar (v. 271/885)'a nisbet edilmiştir. III 140/148a).

. Meşişiyye, Şeyh Ebu Muhammed Abdussela b. Meşiş b .. Mansur b. İbrahim Mağrib1 (v. 622/1226)'ye nisbet edilmiştir.

Metbuliyye,Şeyh İbrahim Metbull (v. 880/1475)'ye nisbet edilmiştir. III 95b-98b.

Mevleviyye, Şeyh Mevlana C~laleddiri. Muhammed b. Bahauddin Sıddık! (v. 712/1313)'ye nisbet edilmiştir. III 148a-169b; Şubeleri, III 148b.

Meymuniyye, Şeyh Seyyid Ebu'I-Hasan Ali b. Meymun Mağribi (v. 917 /1511)'ye nisbet edilmiştir. Medyeniyye'nin bir koludur. III 170b-178b; Şubeleri, III 177 a. ·

Mısrıyye, Mürşidi Kamil Şeyh Muhammed Niyazı Mısri Halveti (v. ' 1105/1693)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Ahmediyye'nin bir kolu­dur. III 129b-134b.

Muhammediyye, Bk. Ana Tarikatlar.

Muha.sibiyye, Şeyh H:üris b. Esed Muhasib1 (v. 243/857)'ye nisbet e­. dilmiştir. III 108a-110b.

Muhyeviyye, Ekberiyye'nin bir adıdır. III 121b.

Muradiyye, Şeyh Seyyid Muhammed b. Murad b. Ali Dav:ud b. Ke-e

maleddiıi Hüseynl N akşibendi (v. 1132/1719)'ye nisbet edilmiştir. Nakşi-. bendiyye'den Müceddidiyye'nin bir koludur. III 121b-124b ..

Muslihiyye, Şeyh Muslihuddin Mustafa Tekfurdağ1 Halvetı (v. 1099/16~8)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Sinaniyye'nin bir koludur. III 136ab; şubeleri, III 136b.

Müceddidiyye, İmami Rabbam Şeyh Ahmed b. Abdulehad Farukl (v. 971/1564)'ye nisbet edilmiştir. Nakşibendiyye'den Ahrarıyye'nin bir kolu­dur. III 98a-108a; Şubeleri, III lüla.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 447

Mustariyye, Şeyh Muhammed b. Ahmed Meknasi Mağribi Mustar'a nisbet edilmiştir. Şazeliyye'den Cezüliyye'nin bir koludur. III 135a-136a.

(N) Nakşibendiyye, Şeyh Bahauddin Muhammed b. Muhammed Buhar!

(v. 79ı/1389)'ye nisbet edilmiştir. III 195b-205a; Şubeleri, III 20ıb.

Nasıriyye, İmam Şeyh Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Ahmed b. N asır (v. ıo85/ı674)'a nisbet edilmiştir. III ı 78b-ı80a; Şubeleri, III ı 79b.

Nasuhiyye, Şeyh Ebulala Muhammed Nasuhi Üsküdari (v. ı130/ı 7ı8)'ye nisbet edilmiştir. III ısoa-ı95a.

Neveviyye, Şeyh İmam Muhyiddin Ebu Zekeriyya Yahya b. Şerafed­din Nevevi (v. 670/ı27ı)'ye nisbet edilmiştir. III 2ı 7a-22ıa.

Nizamiyye, Şeyh Muhammed b. Ahmed Halidi (Nizamu'l-Evliya) (v. 725/ı325)'ye nisbet edilmiştir. Çiştiyye'nin bir koludur. III 195ab.

Nurbahşiyye, Şeyh Muhammed Nurbahş Buhari'ye nisbet edilmiş­tir. Kübreviyye'den Hemedaniyye'nin bir koludur. III 205a-208a.

Nuriyye, Şeyh Ebu'I-Hasan Ahmed b. Muhammed Nuri (v. 28ô/899)'ye nisbet edilmiştir. III 208a-210b.

1 Nuriyye, Şe.{h Nureddin Abdurrahman İsferani (v. 639/ı24ı)'ye nis-

. bet edilmiŞtir. Kübreviyye'nin bir koludur. III 210b-2ı2b; Şubeleri, III 2ııb.

~uriyye, Şeyh Nureddin Habibullah'a nisbet edilmiştir. Rifaiyye'nin bir koludur. III 2ı2b-2ı4b.

Nuriyye, Bk. Cerrahiyye III 2ı4b.

Nuriyye, Şeyh Seyyid Muhammed Nuru'l-Arabi Hüseyni Nakşibendi Halveti Melami (v. ı305/ı887)'ye nisbet edilmiştir. III 2ı4b-2ı 7a.

(R) Ramazaniyye, Şeyh Ramazan Karahisari Halveti (v. 1025/ı6ı6)'ye

nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Ahmediyye'nin bir koludur. II 66a-68a; Şubeleri, II 67a.

Raşidiyye, Şeyh Ebu'I-Hasan Ahmed b. YusufRaşidi (v. 927/ı52ı)'ye nisbet edilmiştir. Şazeliyye'den Zerrukiyye'nin bir koludur. II 43b-44a; Şubeleri, II 44a.

Reslaniyye, Şeyh Reslan b. Yakub b. Abdurrahman b. Abdullah Dimeşki (v. 695/ı296)'ye nisbet edilmiŞtir. Ukayliyye'nin bir koludur. II 44a-52a; Şubeleri, II 4 7 a.

448 M.Ü. iLAHİYAT FAKÜLTESi DERGiSi

Rifaiyye, Seyyid 1\;Ievlana Şihabuddin Ebu'I-Abbas Şeyh Ahmed Rifai (500/1106)'y~ nis?et E3dilmiştir. II 52a-62a; Şubeleri, II 59a.

Rumiyye, Şeyh İsmail b. Şeyh1 Ali,Tosyavi (v. 1053/1643)'ye nisbet edilmiştir: KadiriyY-e'nin bir koludur. II 69b-70b.

Ruşeniyye, Şeyh Ömer Dede Aydini Ruşeni (v. 892/1487)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'nin bir koludur. II 68a-69b; Şubeleri, II 69b.

Rükniyye, Şeyh Ebu'l-Mekarim Rüknüddin Alauddevle Ahmed b. Muhammed (y. 736/1336)'e nisbet edilmiştir. Kübreviyye'den Nuriyye'nin bir koludur. II 62a-66a; Şubeleri, II 65a.

(S)

Sabiriyye, Şeyh Hoca Alauddn Ali Ahmed Sabır (v. 690/1292)'j'e nis­bet edilmiştir. Çiştiyye'nin bir koludur. II 219a.

Sa'diyye, Şeyh Ebu'l-Futüh Sadeddin Muhammed Cibavi b. Şeyh Yu­nus Şeyhani (v. 700/1300)'ye nisbet edilmiştir. Şeybaniyye'nin bir kolu­dur. II 129b-139a; Şubeleri, II 131a.

Safeviyye, Şeyh Seyyid İshak Safiyyuddin Hüseyni (v. 735/1334)'ye nisbet·edilmiştir. Ebheriyye'den Zahidiyye'nin bir koludur. II 222a-225b; Şubeleri, II 222b.

Salahiyye, Şeyh Salahaddin Balıkesiri Uşşaki (v. 1197/1 782)'ye ı.iis­bet edilmiştir. Uşşakiyye'den Halvetiyye'nin bir koludur. II 225b-240b.

Sanhaciyye, Şeyh Ebu'l~Abbas Ahmed'e nisbet edilmiştir. Bk: Arifiy­ye. II 240h~

Saviyye, Şeyh Ahmed b. Muhammed Maliki Savi (v. 1241/1825)'ye nisbet edilmiştir. II 219a .. 222a.

Sayyadiyye, Şeyh Seyyid lzzeddin Ahmed Sayyadi (v. 670/1271)'ye nisbt edilmiştir. Rifaiyye''nin bir koludur II 262a-263b.

Sehliyye, Şeyh Ebu Muhammed Şehl b. Abdullah Tüsteri (v. 283/896)'ye nisbet edilmiştir. II l60b-164b; Şubeleri, II l63b.

Semm3:niyye, Şeyh Ebu Abdulkerim Medeni (v. 1189/1 775)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Bekriyye'nin bir koludur. II·140b-142~.

Seyyariyye, Şeyh Ebu'I-Abbas Kasım b. Kasım Mehdi Seyyar! (v. 342/953)'ye nisbet edilmiştir. II 164b-167a.

Sezaiyye, Şeyh Hasan b. Ali M9ravi (v. 1151/1 738)'ye nisbet edilmiş­tir. II 126b-129a.

Sinaniyye, Şeyh .İbrahim b. Abdurrahman Halveti (Ümmi Sinan) (v. 976/15568)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'den Ahmediyye'nin bir kolu­dur. Il 142b-144a; Şubeleri, I~ 144a.

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 449

Sufiyye, Şeyh Ebu Haşim Sufi (v. '155/772)'ye nisbet edilmiştir. II 240b-262a.

Sühreverdiyye, Şeh Şihabuddin Ebu Hafs Sühreverdi Bekri (v. ·! 632/1234)'ye nisbet edilmiştir. II 149a-160b; Şubeleri, II 150b.

Sünbüliyye, Şeyh Yusuf Sinanuddin (Sünbül Sinan) b. Kaya Bey (v. 936/1630)'e nisbet edilmiştir. II 14;4a-149a.

· Sütuhiyye, Şeyh Abdurrahman Kebir Sütühi'ye nisbet edilmiştir. Bk. Ahmediyye. II 129ab.

Suudiyye, Şeyh Salih Ebu Suud b. Şaban Kureşi (v. 644/1246)'ye nis­b~t edilmiştir.

(Ş)

Şabaniyye, Seyyid Şeyh Şaban Veli Kastamoni (v. 976/1568)'ye nis­bet edilmiştir. Halvetiyye'den Cemaliyye'nin bir· koludur. II 192a-209b;. Ştıbeleri,. II 204a.

Şaraniyye, Şeyh İmam Seyyid Abdulvehhab Şarani(v. 964/~556)'ye · nisbet edilmiştir. II 204a-209b. ·

Şattariyye, Şeyh Seyyid Abdullah Şattari'ye nisbet edilmiştir. Işıkıy­yenin.bir koludur II 185a-192a.

Şazeliyye, Şeyh Seyyid Takıyyuddin Ali b. Abdullah Şazell Büsey­ni'ye nisbet edilmiştir. II 167a-180a.

Şah alemiyye, Şeyh Şah Alem b. Ebu Muhammed (v\ 880/1475)'e nisbet edilmiştir. Mahdumi Cihaniyan da denir. Ebheriyye'nin bir kolu­dur. ·n 180b-18la:

Şemsiyye, Seyyid Şemseddin Ahmed b. Muhammed b. Arif Hasan Zl.ll (v. 1006/1597)'ye nisbet ediln:ıiştir .. Halvetiyye'nin bir koludur. II 209b-216b. -

Şernubiyye, Şeyh Seyyid Şihabu.ddin Ebu'l-Abbas. Ahmed b. Osman· Şernübi Burhanl'ye nisbet edilmiştir. II 181b-185a.

Şeybaniyye, Şeyh Seyyid Ebu Muhammed Yusuf b. Yusuf Şeyhani (v. 616/1219)'ye nisbet edilmiştir. II 218a-219a; Şubeleri, II 219a.

Şinnaviyye, Şeyh Seyyid Ömer Şinnavi'ye nisbet edilmiştir. Ahme­diyye'tıin bir koludur. II 21 7a.

Şuaybiyye, Şeyh Seyyed Ebu Medyen Şuayb Mağribi Tilemsanl'ye nisbet edilmiş~ir. Bk. Medyeniyye. II 209b.

(T)

Tacivve. Sevh Tacuddin b. Zekerivva b. Osman Naksibendi Hanefi

450 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİBİ

(v. 1050/1640)'ye nisbet edilmiştir. Nakşibendiyye'den Ahrariyye'nin bir koludur. I 197a-209a.

Tağlibiyye, Şeyh Arif Muhammed Ebu Tağlib b. Salim Şeyhani'ye nisbet edilmiştir. Sadiyye'nin bir koludur. I 210b-2lla.

Tayfuriyye, Ebu Yezid Tayfur b. İsa Bistami (v. 261/874)'ye nisbet edilmiştir. II 263b-268a; .Şubeleri, II 267 a.

Taziyye, Şeyh Ebu Salim İbrahim Tazi'ye nisbet edilmiştir. Medye-niyye'nin koludur. I 209a-210b. ·

(U) Ukeyliyye, Şeyh Ukayl Menbed b. Şihabuddin Ahmet Betayihi'ye

nisbet edilmiştir. Harraziyye'nin bir koludur. II 294b-299b; Şubeleri, II 298a.

Uşşakıyye, Şeyh HüsameddinHasan Buhari Uşşaki (1000/1592)'ye nisbet edilmiştir. Halvetiyye'nin bir koludur. II 290b-292b; Şubeleri, 292b. '

Uceyliyye, Şeyh Arif Gavs -Ahmed b. Musa b. Ali b. Ömer Uceyl b. Muhammed'e nisbet edilmiştir. Hikemiyye'nin bir koludur. II 270b-272a.

Üveysiyye, Üveysb. Malik Karani Yemeni (v. 25/645)'ye nisbet edil­miştir. I 104a-106a; Şubeleri, I 106a.

(V)

Vefaiyye, Şeyh Seyyid Ebu'I-Vefa Muhammed Kürdi'ye nisbe edil­miştir. Hevaziyye'ni.n bir koludur. III 22la-225a; Şubeleri III 224a.

Vefaiyye, Şeyh Muhammed Vefa b. Muhammed b. Necmeddin Mağribi'ye nisbet edilmiştir. III 225a-24 7 a; Şubeleri, III 246b.

(Y)

Yafiiyye, Şeyh İmam Abdullah b. Esad b. Ali Yafii Kadiri'ye nisbet edilmiştir. Kadiriyye'den Ekberiyye'nin bir koludur. III. 263b-265a.

. \ Yaizziyye, Şeyh Ebu Ya'izz b. Meymun Henkuri'yi nisbet edilmiştir.

1

Yemeniyye, Bk. Esediyye. III 269b.

Yeseviyye, Şeyh Hoca Ahmed Yesevi (v. 562!1166)'ye nisbet edilmiş­. tir. III 265a-267a; Şubeleri, III 266a.

Yunusiyye, Bk. Şeybaniyye. III 269b.

(Z)

Zahidiyye, Şeyh Tacuddin İbrahim Zahid Geylani (v. 690/129l)'ye

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDi 451

nisbet edilmiştir. Ebheriyye'nin bir koludur. II 70a.;.72a; Şubeleri, II 71b.

Zerrukıyye, Şeyh Ebu'I-Abbas Şihabuddin Ahmed b. Muhammed b. Muhammed b. İsa Zerruk (v. 899/1493)'ye nisbet edilmiştir. Şazeliyye'den Vefaiyye'nin bir koludur. II 72a-101a; Şubeleri, II 77a.

Z~yleiyye, Şeyh Safiyyuddin Ahmed b. Ömer Zeyla'l'ye nisbet edil­miştir. II 102ab.

Zeyniyye, Şeyh Zeynuddin Ebu Bekir Hafi' (v. 838/1435)'ye nisbet edilmiştir. Sühreverdiyye'niil bir koludur.' II 102b-126b; Şubeleri, II 106b.

Zühriyye, Şeyh Ahmed Zühri Kayseri (v. 1157/1 744)'ye nisbet edil­miştir. Halvetiyye'den Muslihiyye'nin bir koludur. II 101a-102a.

. \

~ ~ ~ ~ jWJ.\ J..P J.t\

.J y.<='i J ~\ ~

J~~4 öf .ra~~ ~y\'ı ~

""o~ 'J ~.ı!r' ~..uı J4S'" ~·~ı JSI}JI ~JJJ ı}~\ "-1\~ ~ J

, ((O~Ij &.> .)!}-\ ~..U\ J~ ~ ~\ ~lı>-ı ~__,di ( \

~ _r!JI i}JI W,;('\'

~..uı Jw ~ ~~ ~.1>.i ~~ Jfi)JI JJ'.kı:- (i

~..U\ ~w~~\ ~\JJ ~~·~I)JI JJ.kı:- (t

o.)\j '.S_,r.t)-1 ~..U\ JLS" ~ ~\~~(O

~ J ((JS\):1\ ~')\...., ı:Jl:! J Jf\lJ.-1 jS\....J J lJ~))-ı --..lı.:_rdl'(\

~I(V

/

c.>_r>-'1\ c.>.:ıkı:-·~ ~ J~l: .... :4 ..UJ o.:ılj c.Sy.t.)-1 ~..U\ Jw ~ ~\ ~\

· o~lj c.Sy.t.)-1 ı:r-> )\~oy.\ ol-..J' c.>.:ı~\ 'Ao' ~\)\c.>~\ 'Yı V i~

.<<~..uı Jw ~>>-l

c.>~\ w~ Ja;lJ-1 J>- o.J..t._;,. J w\_;JI i} J ' ~\ ~i~ ~ ~ or.~ ll J

J>- <<yi~~~ J, J.b-11 J, ~~ J., J _rıa.llı> ~w .,:ll J uLo .. u.u ~i; rl, ~~ .~..w)\~ .J..UI ~ ~J_);'ll c.>..Lal~i J )\ J c.> ..La\~ 1# .J> )\~Wl .~y> 'll

.c.>..Lal _?U Ja;lJ-1 4..yW\ J.PWI J' J.J.:ı r/1 rl , , J , ~_.,bJI J r-LJ4 ~_~!ll~ ~ w ts" J ,' oiliJ ~ ~};ll J :y:.t; )\ ~)J\ .1>-i

.<<.J~\ ~~>>~ol-... J <<.r-:JI y ..r->> cA wl 4,fJ.ıı ~

ö~ ~1 'A ı V/'YA t tw. ö..\MJI c.>~ _r:-1} ~ Jw Jl1 ~ .J Jl oy.l ~\ll J

.45"} ·~ Ô.J~4 ~

~\ ~\ u'l _y o..UIJ ~~if ~ ~i J ~ };J--1 ~)JI j.oSi ~}\ ~!ll~ ~ J

r~ ~.) ~ ~ Jı JL... 2, <<~lı>~ J ).)ı ~..u ı~~ ~i~ .~\ ~) ö~ ~ it;i J' .ı .. utii J ili\ ö.J~) 'A ı ~h Y Aı

J ,o~ ~1 J; J i.S.J~\ JJJjl ~~\~Wl r-1WI ~ J~~l Jl e:;. .J ~

·~.J.:ılAJ\ ~)J4 ojb.-1) .~\~.:ıl> 'll~ J~l ~i}

r-ti ~\~Wl J)l Js- I.S.J~\ iL.;AJ ~\ C:O~I ö~IJ~ ~ ~

.~1 ~ J.l u~~\~ i; J, ıs..;ll

w W 'll ~ ~~~ ~)JI ..1>. '14 .ı..}" J .ı.1,;a;· JaJ if ~ Jw J.ıı ~ ...l4J J

'AVI\ YA~ tw. J~~l J _rl 0:;:>-~1 I.S.J~I ıs...,JI .JY ~ ~\ ~\ ~lSJ\

(' Yi~/ı iV tw. ı} ,=il) _;$''11 ~~..b- '114.!L... }" :JJlAJ.-1 ~if~· ~.i} J'

.o.llı ı} 0'} .;-4 o )j J , ~~\ ~)J4 o jb.-i J . w .d-J ı..f:' .JW\ J. '1 J.;l:JI ö~l J '

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFEND1 455

.b:-i~l ~_rJ\ JY ~ ~ öJ~) \ AVr/\ r'\ • t:..... ~~ Jl~~ U. J

~\ J , ~Wvı )1 ~)JI (.S ..u;\ Lp J Jv ~\ 4..')\J\ LJ:4 _r-)1 ı.J:C~_fJI ~l c:r .~UI ~_;kjl (.S..u;l ~ eJL,.:, ~\ j.ot)JI ~~'ll

~ .1.:-i J il_?jl ~4J J'll c:r 4J c:r öJ~) ~ Jl )L.. \ AV'f/ \ r '\ \ t:..... ı} J

.J-7\)J\~

J}) ~./' J '~ J ~~Lo~) J10-t..Lll JW' ~-~' ~\.4\; ~ J , ~~ ~b )}ı c.rZ J , 4.:? .)":"-" 'lbıJjı c~ J , p$Jı c.rZ J , Juı ~ J) c.r5',

... JWI ..W/ c:r JUI ~.L

~ J~t:w.~ \AA • 1\ r '\V t:..... ı} o~lj (.SJ:!.)-10-t..Lll Jw ~ ~lı:.>ts" J

..r-.r:JI J Wlkl~ J , ~ J. ~)JI ~~~ J , i ~1 ~ ö _?l.lll J ~\ ö~~j ~

~ _;, r. ~ ı:.ıts" W'

c:r ~)o _r-i J, \AA r 1\ r '\ '\ ~ o~lj (.S..r-.)-1 ~..Lll Jw ~ ~1 ı} y J

' .J~t:w.~ ~ JJı ~ J '->J~'l\ y ~\ lS-1 ~ f

:J~l.,all

, ~L...)....JI ~\, 1)~\j LS_;.)-\ ı.:r-..UI Jw ..L...>...o , JJI_,b.JI J...')l... uY. J J.fi.A.J-1 JL.. J u \.d;(\

.~'H'~~· ''I'A'\:JJJ\ :i:''fd :JJJ''f:C' t'f~-t'f• :r-tJ'LS..WI~I):r-i

~ , ~~~ ~~ , JL.,.:. J dj u~ , ~~~ ~~ , }r"\ ..ı Wl c.~ ).r.\ ~l:J J\ ~ <~

.At :JJJ, 'f :i:, ~'f • ~- 'l''f• o :(t-iJ ,ı.::.)\1~\ .

, 'r t. - \ rr A J..r.J\::.....1, ~~~ J J.,L,.:, ..L...>...o wl~ J ~~, 4.;:.i~\ :i..ill~, ~ J.;k )\... _,1 ('f

.Aı. :uP

'\' :ı..f', \'\'AV j_r.J\::.....1' dj ı.>_~-)-1-:;.ı..UI Jw ~ 'JI.::....J\ _,JJ C._,.; (t

. "'~ı. :1.)"' ' ''\ 'f' j_r.J\::.....1 ' J }:.ı J.P ~~\ ~ ' ~WJ\ ~~ ' u y.:A')ll\) ~')U\ (o

. , o o :cf', , =c~ , rrr J..r.J\::.....1, f"lb..L...>...o J ~ ))~, ~~~ ~~, ı.>)..1J .r ~~<ı. . 'l'f :1.)"'' \ 'f'fo Jy.J\::.....1 '~ J ~ 'A.;~\ ~~·' ~ f"l1 J ~ JJ~ (V

.o~ :uP, \ 'f\ ı. j_r.J\::.....1, f"\1 ~ J ~ JJ~, ~WJI ~~, L.k J ~W.. Jl.$' (A

U:t..uı ~wı ıY ~.1>-t; ~ _rjl i _,wı ~ o,:)lj t..S _;.._;>- 0-!..uı Jlo.f ~ ~ı ~ı

.o~c)IJ~I

. J, ~1 ~1 i..SJ~I ~ ı:.r. ~1 ~ ~1 ~~~ t.~l r-lWI ı:.r ~1.1.:-i .

(') ·~~L...~ U:t~l ~4AAJI ı:.r ~ ,:)~ ı:_r ~\ .1>-i

('r) ,;,:)t;'YI J U"':!J..l:JI J ~\;.;'Y\.ı OJj~t;

~ J ' ~~ ; j\~ 'YI J ~~ t ~ ~ J 4-4~ ~ ~~~ ip l>i J

(1.) .~ ej~\14

1..91 ..12.;\.:l\ ~ J ~~~\)'(i) t~\11 ;~ 0&- .Uj~l.l:>.l9 i..S)~I ~\

~ ıJ. ~~ ı:_r->- )1 ~ ~l...la;\.:l\ ~ J ($.L, _?\ ·~ ~~ J2jl>Jj ~~~ J ' (O),:) jb

J ~~ J. ~~ i~ 'YI U, rJ ' ("\) ~~ ı:.r.~ J J..rJI ~JfJ. ~ ..12.;\.:l\ ,J- J JWI . ·

.~ ~~j~ 'YI .ı:.:.i ..ili (v) ~.illi ~1)1 J? j.·~\ i~ 'YI~ ~~JJ ~~ J ~JJI' J4$' ~· ~~ ~~i ~~ J11}ıll

.yA 't :JJJ /' :c::_' ~lA.:liJL... J 0~ (')

.yAr :JJ_,;, =~ 'JL... J 0~ <">

.yAr :JJJ;, =c, JL... J 0~. (r)

.yA i :JJJ/' :~ 'JL... J 0~ (i)

.y Aı :JJJ/' =c, JL..._, 0~ <">

.yA i :JJJ;, =c ,yL...J0~(ı)

.yAY :JJJ/\ :~ ,yl...J0~(V)

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 457

) .~\ ~,:)~ jJ~ ; _;$' ıil_,b o,:)lj lS p_};.l -:~-..lll Jw ~ ~\ .1>-i ..l.QJ

~ 1_,..;1>- r:.;1 fW:ll·~ o~i lSJJI ~\ _?~ ~ ıii)JI J.r-- yl6JI ~ ~ r· .ıii)JI ~ ~ J_;>-~ .ı..ii ~JI.;JU~\ JJJ,. J .o~

.JL.) 0~ ~ .ıl5' .!Jj~ .?~ j .~\.?~~lS)) .!)J.lS"")

-:~-..ll ı Jw ~ ~~ ~.1>-i ~~ ıiiJJı """" ·'

t.s...liiJ ı:.r ':ı Jl ~)JI o.hı ~.1>-i Jl J)l u-1~ w~\~ ~.fl)-1 ~)JI ~ Jl .1>-i r J , ' rAt L ~ pl ~\ lS p)-1 ~1_;.1 ~\ J. .r:.r>" )\ ~ ~ lJ-1 ~\ lS~l;.....i J

) ~};Ll ) ~p)-1 ) ~\j )\ ~_,b J.ç- ~ }-1 ~\ ) .? JJ\ ~ ~ .ı,j\j) -~ '.!Jj~ rl . ((lS~\ ?- ~\ J. ~\ c::_lJ-1 ~\ ~\ ~\ ı:.r.1 yb, ı:.r ~.1>-i rl ' ~~\

('),YI oy.\~ l.ı ;J)"'P ~

'o ~)_r ~\ 't ~};Ll~~~~~\ ' (i)~)~\~~~\<")~\ :~

, 'r ~~\,'' y~l,'. ~~\ '" ~~~\ ,A ~\ ,y ~J_r!WI ,i ~jJI , ' ı ~Wl if ~ 4lJ.-1 , ' o ~ _,.l;!-1 ~ ~ 4lJ.-1 , ' t ~ }J.-1 , ' i ~ _r.l-1 ..

41jJI , r' ~jJI , r • ~t; )1 ~.fl,:) J...lll,'' '\ ~\1.:JI 4"" .. ~\ '\ A 4 J).-1 ''V 4>1)-1

'" A ~#1 _,rv ~...liULI ,r·ı ~~'"o~~, r t ~~ '"' ~,:)\..l:l-1, r "· 4~1 ,;; 4>~1 y4 o_;JI ,;r ~~~ ,;, ~J,:)~\ ,;. 4~1 '"" ~~~

,t. ~,:)~\ ,;'\ ~~\ ,;A ~}}\ ''fV ~..ll.\ ,rı ~#1 ,;o ~J_,$JI ,;t

, to ~..Wl)\ , t t ~L,;v )\ , t i ~J_,;JI , tr ~\j )\ ~ ~ ~J_,;JI , t ' ~J_,;JI

4.JirJI , o ' ~,:)~\ , o • ~U\ , t '\ ~ Jl,.J\ , tA ~.M-J\ , tV ~_rJ\ , t i ~t; )1 ~j_rJI ,oy~\>. oU ,o_i ~ _,k.-11 ,o o~\ ,ot ~,:)JJ~\ ,o; ~U\,or

. i i ~f )\ 'ır ~..u\)1 , i ' 4,J\; }1 , ı • ~J_,AJJI , o'\ ~JL.!.l\ , o A

4 ı)~ = o 4 i o\' ' ı)~ = t 4 o • \\ 4 ı)~= i ' "'\ t 1 " ' 0\.;-:-i -='\' • y " '\ ' 1\ ' JL...) ı)~ '

=''\' 4''\''\/\=" 4\i'\/\=\• 4"•/\='\ 4\•A/\=A ''\'iA'\'/ V ''\'Vi/'\'="\ 't•\\.

=''\ ,nAh=\A ,'\'\i/\='V4'oo/,=\i ,'\'ot/\=\o 4'\"\'th=\t ,n'\'/\=,i,\'\i/\

'i·i/\='\'i ,f•t/\='\'o 'it'\'/\'='\'t 4'\'A'\'/\='\'i4\•/i=H ,,fi='t'\ ,vfr='\'•4'\"\'i/\

'i''(/i=ii 4 i\ t/"1 =i'l' 4 io/\ =i\ 'i•·•/\·=i• ~ '\''\\/\ ='\''\ 4 'itA/\ ='I'A 'i'l''\/\ ='I'V

4\•Y/i=t• 4\it/i=i'\ ,\tA/i='fA '\\t/i=iV 4\i'\/i=ii 4Ai/Y'=io 4'\o/i='ft

'=tA :,n/'l'=tV4o'\/'l'=tı 4U/r=to ,ıv/Y.=u4nı/i=ti ,n'l'/i=t'\'4'\'•V/i=t\

=o o 4 ' t o 1" =o t 4 , o • 1 "< =o i . 4 ' u 1" =o " 4 ' " "1" =o ' 4 r ı "<h =o • 4 ' tr 1 r = t .'\ 4 r n h 4 \At/"( =oV '\A•/r :=oi '\'\''\/"(

458 M.Ü. lLAHlYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

:o~lj ~..#_;..1 ~llAıiJJ ~~ JSI.}ıJI J- Y

~ tf oli.b:.i L. lıtı')\çl O_J>.J eY~)) :J\i LS'~~~ o~lj ~_F_f.l ~1 ~)_) _, , (oliı JJ1 Jlk) ~1 (.51_rJI .JY ~ ~1 ..L:-JI Li~ yı ~1 i~_,~ _)Wl iL.I

illi J_,..... _)d' ~1 ~..b.i_, ~1 ~-' ~1 ö_r4.>-' ~1 ?1 ~ll~.!\ ı.:..ıL.tA.. .b:.i y:.

.it ~r-L_,~illı~

~J.J~\ ,i'\ 4L.JI ,ıA ~_,_rJI ,ıy ~~~1 ,ı ı 4..uı~l ,ıo ~~~ :4-t-o .& ' . ' -

,yı~~ ,yo ~_,~_;JI ,vt ~bf...lll ,yi 4_,)-1 ,yr ~..y.J.-1 ,y, ~.ftyJI ,y.

~1 '" r 4.t,~~l ,/\ ,,~1 '". ~J.~I ,y'\ ~1-411 ,yA ~jl)-1 ,yy~~~ ,A'\ ~..lll ,AA ~)..lll ,AV~~~ ,Ai ~L..\s:JI ,Ao 4.t..J~li!l ,At ~6-...':J\ ,Ai

~ ~1 ''\ t ı)l$' o~ o~~} }.1 ''\i 4 ~1 ''\ r ~l_mll ~Ylil ''\' ~Ylil ''\. ~_,~1 , ' • ' ~LJ..-1 , ' • • 4.t,)k . .,a.ll , ~ '\ ~~~1 , '\A ~1 , '\V ~~1)1 , '\i ~6;!:.\ , '\o

, ' • V 4.t,...WI)I , ' • i ~.J~I , ' • o ~.J~I , ' • t ~_,__,:JI -,' • i .~ ~1 , \ • r ~..f"PWI

'' ' i 4.t.~~l '' ' " ~~~ '' ' ' 4..;1.! }1 '' ' • ~ )1 '' . '\ ~ J)l '' • " ~ JJI , ' ' '\ ~1 , ' 'A 4\.o.5JI , ' 'V :iJ _,..,aJI , ' ' i ~.Jl:-JI , ' ' o ~1 , ' ' t ~_,L,.:JI

~l:JI , ' Y t ~1 , ' ri 4.)L!JI , ' r r. ~.Jl,b...!.ll , ' r' ~1~1 , ' r • ~~~ ~.,.-.:JI " i • 4.t,~l " .r '\ ~l::JI , ' rA ~J ~1 , ' r V 4_JL!JI "·Yi ~jl:JI , ' ro

. '1i ~)1,' fo ~)1 ,, rt ~Wl,' 11 ~l,I2J..I,' rr 4JJ.J)I ,, ;,

,ır/\=ıt ,,.,/r=ır ,v,/r=ır ,nt/r=ı' ,rıv/r=ı· ,rıv/r=o~ ,nv/r=oA ,rvt/r=v' ,n.fr =V· ,rA~/r=ı~ ,rvr/r=ıA ,r.r/r =ıv ,,.vh=ıı ,rı~h=ıo =v~ ,rrrh=vA ,rvth:::vv ,~.fr=vı ,nfr=vo ,rA/r.=vt ,nAh=vr ,rvr/,=vr =Aı ,oo/r=Ao ,vr/,=At ,r~~/r =Ar ,rıA/r=Ar ,r.r/,=A' ,rt~/r=A· ,rov/r·

~A/=~r, 'tr/r=~r, 'tr/r=o:.', ,,~fr=~· ,H.fr=A~, "r/r=AA ,vr/r=AV ,A./r 'rı/=' .. , '. ,fr=~~ , 'rı/r=~A, 'n/r=~v, '' .fr=~ı , 'vA/r=~o '' t~/r=~t , r

,nr/r=,.ı ,n.fr=,.o ,n.fr='-t ,,A,/r=,.r ,,A./r=,.r ,r.,/r='·' ,r ,t./r="r ,rn/r="r ,,n/r='" ,ıı/r="· ,ı.~/r='·~ ,v./r=,·A ,u.fr=,.v

,,or/r="~ ,,o,/r="A'H'/r="v ,,ıı/r="ı ,,ır/r="o ,n.fr="t, =Hı ,r.,h=,ro ,nı/r=Ht ,,vo/r=,rr ''~r/r='n ,r.ı/r=H' ,r.th=,r· vv/r ='rr , rv./r='n , rı~/r =,r. , rıt/r~H~ , '.ıh ='r", r~r/r ='rv, r ·~/'

. ,.ıfr=,rı, \.r/r=,ro ,vA/r=,rt ,vA/r=,rrr,

HARİRİZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 459

o.)\j ı.> .flr' 4)tJl\ J\.QS' ~ ~\ ·~\ ~~

J J ~\ t} Ö~..ls:-lp"" J.il (illi ~ J) o.:ılj ı.> J..? ı.P..lll Jw ~ ~\ ~\

. J} J ı..s!f' J ~ J ~ 0:! ~ ~) Jl .u\.4.)~ ~ ~ ıJSI)JI

J\.ı..oWW" .;>-~\ J . Jl:.....J\ .:ı JJ C_,..; w..l>-1 , 0WI ":11 ~ ~ ~ ~\ o~ J

.J· ·t::.....l wb-~ · ı. ·--· . .wL-.LJI :w:s:J.1 · ı. '--·tb_,_.:.._. w · , ·~...&. .r.ı .. r..I~J" " . r..~~ ~ .r.?J .

:ı.P..UI JW" ~\ öliL...i ı:r ~ J ·ı.SJ~\ ~\ ~ ~\ J\i

t} ıJI_,-!JI i~ ":11 .ı,jls', ıJSI)JI ~')\.... 0~ t} JSI.AJ-1 JL.... J 0~ ~ y J.:ı J.u (( . .ı,j\j_r J .ı..ty.aJ t} ı.>~\ i~":J\ J' o.:ıU)

J , ~ ~_,..; J5"' ">.- J J5"' ~ ~~ ö~y ~_rJ\ J , ~_rj~ ö~ ~lı>

ı)~l J.:ılRJI .~ ı.>~ Jt; w , ~..G j ~_rj\ 0 J..lı ~\.9 ':ll J , ~_,..; ~ J5"' Jt; J . Jk~ *\~U;~~ wk~ y J ' ~..ü j ~_rj\ 0 J..lı ~ y =<~ illı ~ J)

~ ,~y.)l ö..uW... ~\ J ~.:ı_r.JI il)~ /1 ~.,rJI :(~illi ~J) ı.>~\ i~ ')ll ~ :.1\j ,:u .. ~ :.1\., ö..l.k . ~ 1<"" ,:u " . . . ~\., Ö...Lı ç. • ~ :.

".r-' ~ _r.;AJ "..r-' . - . _r.? M V J . ~ _r.;AJ " • "y _r.? -.r"

'o~~\~\ J o~ 01 ~_rj\.9 .J:L-1 ~.,tÜ ı:f ~~\ ~\ J '~~-~~b,­

ill~J)W\ ~ Jli .~1 J ~\ JJ..li J ~tl. .:ı~~\ J Of~ iY ~_rj\.9 ,~\ ~ ~ tabli ~~~o~ 0":1 ~_r.U-~ ~ !J~I :lS-__,JI JY ~ ~~ Jw

( ') .ö .::11 J j_ 1 ·. tab\.i 1.:":} ~\., 1 "\ . - . !Jlıl ((_rjy-~ ~--·J-'~"J

, t/oAt :r.iJ'l>~IJI..uı~~~~~ıJ.!..DIJL...S" ~·r, ~,y ~..l>-.r",y~l~(')

.i'\' :JJJ

460 M.Ü'. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİBİ

~~-~~ ~Jll .ı.A.ll. YAoi :~J, (S-Gl~~:~,~~~ ı.)

y~ll~ ı.):) .J~l::.....\.ı 'Y '\ • J J':ll ($~~ Y Y_ı.} o~lj l$f..f" ı.):!..Lll J~ ~· .

, :t)~L;JI ~)aJI ~, (Y.- t) J~WJI ~1 ıs.1 ~1 ~ J, (t- ') ~jlJI ~~~

.(i ı- ı i)~~~ J :Y~WJI ~_,b ..L:..... :4il:ll

·~)~~~~~c~ J.~~ )~~~-i

ı.) Jli ~..Lll J~ ~~ı .i. it :~J (.S-Gl~~=~·'~~:~ ı.)

·J.I.ı:.r->-)1 ~ J.l ~ ı.J:!..Lll J~ '-.>J.. ~ _;;...1 J·'-.>J)I _;.tl j_,AJ ,.lı.ı J :y~ll~

.... t4.)'11 ~Lı ~ı~~ JJı ~1) ~ (,5~1 ~_,b d};ll ~ '-.>.r..)-1 ~l.r.l

_r.ll ~1_,-JI J ~1 ~1 __~ı..Lll ~ J J _,.,a.JI iLAI ~ ~J 'll ~l.-..1 J>- ~lll

Y r- .c.. r-"ı yı:> ı .!..U.ll J .($~ JJ~ı ~ J.ı ~ c.J:!..uı J mı Y~ ı.::..ı\5' .)ı (.Sı

~ ~ J 0/IU; ~ 6.-'_r! ~&i ı)l ~l! ö_.,>-~1 J ~..Lll'-.>.#- e::k:-~ J ~~~ı ı:>W k if~ LAy.. ö~ (,5~6.- ı.) ~ı.(i ' :JJJ) .~1_,>­

.yJI.J if ö~ if ~1 J ~LA J ~W

i.~~~ JJ~ c~~~~·)~~- t

c.J:!..uı ~ ~ J>-':lı JJ~ ~':lı)~ cr! r .~.?Lı." ı t =~) ,~1-:L ~

.J. '" '\ t ~i~ ı ı.) .ı..ill ·LS1)ı J.l

((.· ~:; )) ~J:ı.. 4JA ~~~-o

J. t/oAA ~J ,'-.>..Wl ~l..u ~d.~~~~ ı.) J .A'\A :~J ,~1-:L ~

~1)1 J .ı.;l.:l ~~~ ı) ..bo-'ll .JJ ~1 :.J Jl ı) . '/YA ~ J J~W ~ ,~Lo.;L; ~ ı.)

ı:_r ~ J ~'ll ~1 ~1 ~_,b~ Jl J ~C ':lLA .ı,J J? J,l Jll J .. <ISL-..1 ~--l>-1 ı)

.!\ }.-JI.ı.) J~ LA ~_rı·~ i j'l r LA J>- ~")l..~l J..lll o~ ilr. ~l_rı ~if~ _rı

'-.>~~if e \.:di t;~l i .J-:1. ~IJ i y,. ı.)~ ı.) ~ J ö~UI ~ ~1 ~_,b J>­~~)yA>- ı_} 4iı; 4.!\.....)1 o~ :Jli J .~w J~ J~~ J ~ı~ (.S__,> 'll

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN.EFENDİ 461

J (.$""i_)~ J ,<>..u J ~. ~ JJı e Jt; J J ~.:ı J ~ <_)_y; J a,;_)l:f ~~j ':1) _);ı y-l .•. !lJI .JL. _)c_~\ ~ _?1 0W Jti

.~~~~-i

~\ iY.. ~ 4.!L.)I d :Jli .~ )4 :t/A~A ~_) ,JIJj} ~ ,~L.:L ~

ö_MI if _r.ç. ~Wl 0_;11 ı:.r ~\Wl~ ı..t'.:ıUI ~\if ~Wl _rs- if JJ':ll

~_),<.>..La\ Jl.a ,)~\ ~ ~~~ ~·~ J ·<' r~ ·) ~~ ~~ ~~~~ .i/oAt

')~\ ~.~~~ ~ ~ J .~ _?4 .r/A~A ~_) ,JIJj} ~ ,~L.:L ~

~~ ~..L:>- 4.!L._) ~; r. \rA~~ ~t:H .r/oAt ~_),<.>..La\ Jl.a ~

.~I__,JI ~l_r.l Lft..U\ _ri~~ _?1 Jl ~jW4

. .)\,J.\ J i~l ı} .)\J.ol - A

~_) ,J~t:.....l w~~~ J ,~~.i~_) ,<.>..La\ .:ı~~ ,~L.:L ~

.J~I·~ '~ _?4 ,c;~ 4JL._). 'rif

:~_) ~~~~.:.....1 _w~~~ J ,rv. i~_) ,<.>..La\ .:ı~:~ ,~L.:L ~

~ ~uı 0~ .r.. ~l.kll ~ ~; r .~ ?4 .~_?ı ll, #1 ~ J , ri r

~ ı.:.ı ..li J :~Jll JU .~· r ~if D~.~ _?1 Jl 4.~1 ı:.r ~~~_)i~·

ö~ if _rs- ~Wl 0 _;11 ı:y ~\Wl ı;r e:ıUI ~\if JJ ':11 _.rJI if et:ll i~\

.4-4WIJ~IJJJ~I~y:. .Al~

.~lyS'- \.

01 ~\ :~jli.Y Jti .~ _?4. ~i1\ ~_),<.>..La\ .:ı~ ~.,~L.:L ~ .

~)JI J . rJLJI ).:ı Jl J~ _,JI ~_rf J 'i~ ':14 ~\ Lg.l Jl ,~ ~ ~_,1 ~_rj\

462 M.Ü. lLAHlYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

;!' y~l ';; .J ~_;,';;if) ,.u u...~';; .J ~__,...! ';; ~ '..r-kJ ~) ~_,L) ~l..u~) ybl

.(i YA) <J ~~ J ';; .J ~~1 ':J ~ ~~ }1 if~~~ 'il~ F. tl}.-JI if ~~..u~l J ,.U

~l::.. if J __,..!1 i w· 'i J ,4,; ~~ )j4 -Yi JJı JY Ul y~l .ı....wü i .,;l ,yı ~~ :Jli J

·(Y r'Y) .ı.i~l) .JWI) OJ"'IJI t.i ~1

-~~~ :f .rJ ~~IJ Jl.lo- \ \

Jt; .4J r/r A ~J J::ıw.ll ~ı} J .ı/A~A ~J ,JIJj) r-i'~~~

J l>~L:ll ~'il i y.. t.i ~~Lı ö.M t.i ~1 ~ }1 ~ JW JJ1 o _#1 t.. '1..~ :.Y

~ ~) t.i tJ:L )1 ~ ö p. ı:_ro ~ J ~t.. J~l L .;>-~1 C:JU ~ ıY u..rJI

lG .fl)-1 u.. ...til JLS' ~ :!J')UI pl til J ,.!)b l)l..,.. ı.::-:5' 0'::>- ~'il L J~ y}

~ J .JI J ~ u~ .J.s;- ~1 ~ J ~')Wl iLAl4 JW JJ1 ~1) LS"'')UI ~ _,l;LI

. .!l_,L.JI ~t..\.A.A ~ r ,~ }4 .(~1

·'->~ı'->~ ıJO '->Aı ~.lo-' r

($-1 ~~ y\;.. t.i r -~ .?4. t ıA. ~) (5...Lal ~~ ~ ,~~ ~

~LJ .~1~1 J ~l_fjl J ,~';;)1 J ,~~~ J~l u....UI ~ ~ c..fAJI

.ö~

. .. .. " /

.. ~Wl c:u~ if~-.;;1 ~ J' .Wl. r~r ~) ~...Lal ~~ ~ ,~~ ~ t.i - y r) ~~)1 J , 4-llL,a.; t.i~~J.>. 0 Y'!). ,~~'il ö Jr' ~L-...1 : 4J ı:.r:ı • ' rA~ L

-ir'~) ~1 J.f'..UI J ~1 ~.(i Y~ -i YV) ~1 J 0~1 J ö;)~';;l .(i rı

.~W J ~~)ciA> Ul J .(y O\

.~\...ıı~l ~\v.-.i J&- ~~~ ~br.Jı j- ' t

~ J ~4>.-.; r:::' c.r! r. r ~. ~ r-iJ ,(5...\..al ~~ ~ '~~ ~ .

. ~;.-JI J .;:-11 J _;..u1 t.i r.' r ~' L rv d :W1 ,~~.i ·

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 463

~j\J~ C~ y:. .4.$' )~ .'fVo'f' ~Jl>~I:J~ :~ ,~~ ~

.~ ).4.1~ ($_fl_r.jl :J ~

.J\1-Jı i~ r~ J~~' i~- , ,

~~ ~~ ~~ ~ ,J\.i..Jı ;~.c~ r .. "t . ~ J Jı_,_y; ~ ,~~ ~

~\ ~\ .Jı1 Jl J.,.:ı y _, ~ 4J ör ö ~ (5-l>-1 ~~ _, \.:...~ip ö~ J\.i..JI

. \'fA'\~\($~ 'f' ı} o:Jij ($_r.._;>-

.A.:.ft:.:. .. i~- 'V

. 'f"\i :~) 4.$' )1 4.k#l ~ J~l;:...;\ ~b.-~

.~l.rJs.~~l_r- '"

ı} :iJL..)\ ı.:..i ~Jll Jli .4.$' _;J~. '/A'\1\ ~J. JIJj} ~ ,~~ ~·

_,~Lo _, ~ ~ :J _;JI ~ J ı:.;..~ _, ~l;L\ ~kıJ ~\ i y.. ~~L.. C:!J\ ~ ı} ~

,ı:.;.. ..U\ i y.. Jl ~1 ~ _, .JI J>- _, ~ Jıı ~ J _r:JI _, yJi .J ı:r ö ~ r:r ~\ ($~\ Jl..l,p) ~ ,)~~~~~~ı} ı.?'' 'f' •• i~ i ı} Uljll ~\ _, .~1

.'f/oAf ~J

. u~y ~ r..;Jı - ' "

l$~1 Jl..l,p) ~~~~~ı}_,. t/A'\A :~J Jl_,_y; ~ ,~~ ~

ı} Lo JS" :\.lı. y:. ~\ ,~·e(rJ~ ifb.- U~y ı:r>" )1 ~ ~14. C~ y:. .o/oAf

r-.IWI 01 J>- \_#\ t?L!.U wl :.ı,J JLi . J~ _,1 ~1)1 ı} r...f ~ _,1 * J~ J.l ~ _, 0 ~1

ı} .6J _, Lo _,..w lS .r.. .ıJ~ J:L-1 wl _, ,.J :J ~ _, ~ i.J..ç. ~~ ı} .6J _, b~ r lS .r..

ı} r Jı :J~y. ~ ~_,:J~y..:Jyı:-_,11 :J~_, J_,A.i ~ _, ·~ ~~r ~~

Jıı _, ,~t; .rJ ı .~-lSi ~ ~ :J ~ y. Jı r.M.ı ~ ~ _, i.M.ı r _,..w ı ~J..ç. _, 'i.J..ç. ~~ . ''fA'\ ö~l lS~ 'fiı} ~Wl. ~\

464 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

.~ _r.ıı"JI ~IJJI c_~_;_ '\'.

ıf> ~l.:ıi.JJ~I ~; r. \/rıi: ~.) '.~ .)141#1~ ,Jy.-il:w.l ~~ ~

~ ~~ ~} rl ~..rJI.Jj ~ ~1-l> _rJ~~ J ~..,J10:!..lll ~ ~ ,

.~_;di 4AUI Jl ~ ~ ~~ .:ıi.JJI cr! ot-... J ~..lll Jw

·<Jb-ıı ~ JJ c..rıı J'r~' ~) J\::....Jı ~ JJ c..rıı- r' .:ı.JJ C_rJ y. J ).$' _;J~.' '\'AV ö~l <.>~ \o ,JJ1l:w.~ ör_WI ~~ı} e::1

.ıJIJ~I ~ ~ ,.JUI

.~ )1 ~1 ~ ~ jô-LI .li)>- '\' '\' .

..Wl :.:.. .. .::11 ü....)l ~~ ~ M ·.i· 'V " LL.· lA ~.:ı M ,t.jW..., t.::s::.. M c_-::-r 0 f r . ~.) o O (.$"'" _,.. ·~ •, M M o

/.\ '\' AO.. W-1 <.>~V ı} ~Wl .~_?14AUI Jl <.>~!.illi~~~

'-~'~~;::ll J ~~"ll ~~y- '\'i

ı} ~\iJ-1 J~ J ı)~ Jl ~1. o/rı i r.i.J '~ }.141 _,.bl;hl ,Jy.-il:w.l ~~ ~

.(ii. v-i i. o) :J.J)ı ,; =c::. ,~I)JI ~~ wY.

. ~ı y ~ c..rıı J..l:l' $.~ -: " t

~ J>-~~ ~~ ~ _r-:JI YJ>- c~~. rı ır r.i.J tLt ~ ,~~ ~ k ı}~ ~1 J \ '\'Ai~ ö~l <.S~ i ı} c_rJII~ ,J~L!.ll ~1 .J4*-1 ~.illi ..y­

.(i VV) . \ '\'At A:..... J J '.ll i,> .:ıl..>,

·<~~~MU~) ·J'r"l' ö.;A yı: ö)..p Js- JI.Jl".ll aJ~- "o ·<~~~MU~) .~ı c..rıı J~J..uı- rı

.JSI.ıkJI Jljl ~Iy J JSW-1 Jltıı jl ~1)- '\'V

.(~w-ll AAU~) .~1 ~~~ JIJ c..rıı ~1 ~\,.-~- '\' A \

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 465

J.r,ik.N~ tf' . \.p J\4.4W\.q5- ~ ._

.(l.i~\ AA.U\J) ~' ~~ - ~' .. . . .. r

·(~~' AA.U~) . ~' y :r t.~ ).)\All ~) - ~ y

.(~\,qJ;,JI AA.U~) .aJ.)WJI ~ybJI J J.Jt-ll 1.;ı, JJ- ~~

·<~w.,ı, AA.U~) ·J'j"ll Ji 1 Jır""l' r- ~t

·#' 1 ;S' ..uı ı}~ _rı ır- ~o

·<~\,qJ;,Jt 4Ail~) .~J\:l ~Y.f t.~- ~ı

.(~~~MU~) .J~I .Ur C.~-- ~V

·<~\,qJ;,J' AA.U~) .~.,.;"lı a~ r~ J ~Ji"l' a~ r~ ~ ~"

.(~w-JI AA.U~) .~ybJI ~- ~'\

(*) ·<~~~4iJl~) . .by.)' ri~;- ı -

4;.11~) c.>).G.I.,;.- ~Wç. ,~u, ..Lo.>...- J """""J./. :JWı e--)1 t. - "t ~ rli)ı ı.i ÖJ~..uı ~)&il*

. o o o - ' o o : <..!" , ' :t. , ' r'r''l" J _r-i h...\ '(~WJI

466 M.Ü. iLAH1YAT FAKÜLTESİ DERG1S!

li~ ~ .d)~ J ~\p\ J~ ı} ~\ ~ j~K JJ_;-U ~\ y\.6J\ \_lı 01

.(~_;ll ö)~ ~ .ul.A)t ı:r 0~.J 'll J ($~\.;1...1) .uW_y __,>-l}ı)

~ ,j.Y _?U ~ Gt; ıJJI_;kJI ıJ..Jx t_~ yo ı}\~ to~ 4.i~ .J yl-:5JI \.lı 01 C: J

~ ı:r tır- t ı. :r-i.J J. :i..:iL+JI ~~ı} ..l>.-.i~~ ö.A.:> )1 ~~ ($_r" .J

-~~~ ~Y'J ,($-Gl ~l.r.l

J ~Wl ~4 ...:.ıl).~· La.:ı~ -0t! ~_r!l ~4 ~\::.S"~~ ili ~_;ll 0i ı:r ~ )4 J

,_r=-f Jl 0':?- ı:r :i..:i~l

- ı} ;;.J~ı ~~ ı:r ~ ~J.p Jl ~~ .ı..ii ....;J _;ll~~)~ J;A>. if ts)-41.1 ~ J

ı.JJjll0i J:.:,..~ w~-~> J_r>- W _;ll YL )\ ~ Jl J ~I)JI J J ~\ J~

-~~ Jl ~\.;1...\ ~ ~ e--1)1 .!)1; Jl ...:.ı 'll> 'll J c..:.ıi.JU'll ~ ~

-01 ~1)1 J .~ ~\ ~~~ ~ ~\ .y;. J ~ J ~;, JS' ..L:..... . .y .?~ J

.JJipl ı} ..l:>-J y\::5" ~ .~ ..t>-i ~ ~ ~

~ ,~'1\ ı.:..ı~l;JI if~~~ J ~'ll~\ ı.:..ı~IPI ı:r ~ tol_j' l-4i>>

~Wl J .JWI ~ı .... o~ ~ ~ ~1 J .J~'lı 0~1 Jı ~ jl_p. '1 ~ _,:34 -0~ JJı

_y.li.l ~ı J" };ll ıf>" )1 ~ ~\ J~l ~\ 0! ıJ..J.Iı Jw ~ ~~ .Jyjl ~\

rJ'~ ..t;..ı ~·~ ~ J 4;_j_\ .!.ili ı}~ J '(.ilil.,a.; .illı ~1) o~lj ($_;!.~

.(') << ••• ı.:..ıy_JI jl>- J u~WI J~

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDİ 467

y fi J JJI~I :i i).:": ı:f ~4 ~ (.._?' yl.-:5" Jl Jl,.:.ı ':J\ Jl ~'ll J J~ 'll Jl .r-11

ı.?- ... .:ıljAJI .ıJ i.S JJt; ~\ \h J y- i b- l.ı:.-i) ~· ~ ... 4S" _,L J 4J~ .}J ~

·0:!~Y ı} u JY Lo.li ,y~l >-IJJ if .lll_;>- uiJ'.~ u j_,ı J y\.:&JI .\h J' ~ ~ y.

4::>,-JJ ~ J i _,AJI ~)J 0:!~)1 i .r-1 u\} .. ~\ JJJ J ul}~~ ~ u_;.!; ı} _,k oJ~

· ·iJ\501 >-ı/iiu~ı >-ı/i i ":;}.S' ı.:> IS"~ i~'11 i.SJ~ if Jai.S:Iı ..l.Z )1 ~~ 1 ~ 4L-:5"

_,1; ,_r=-\J~I J JI}:JI JL .ı..ı ~ 01 ~\ _r=-WI J _pi)JI ~ jl>- yl.-:5"-*

\h if i _,AJI ~_,k t_l} ~li J.il ı.>~ J . .ü _,k 41 ..v) .ı;\).:~· J _,;.ı ~ '11 ~~

41 ':YI ~_;kjl j.aıl if .ı:.-i if W . yY\k.JI ~ J 0:!~)1 ~15:1 4~~ J \..W/ .:>LSJ yl:&JI

.. (r) .ı.:> Lo )1 lh ~ ')1 ..w )1 J ~ııh ı} ~~ı~ ,~ı ~_,k J.M..ı ~

JL..ı J 0~ yt5' ~~~ ı} .J r-..li:ll ~ _)ı.;l ( \)

.JL... J 0~ y\6" ~~~ ı} .J r....I.A::.ll ~ )ül <")

468 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

JJ~I~I

:':1 Jl tJ.J. ~LA.:ll JL... J ıJ~ ıY JJ "YI ~1

.. (i \ \ -i i) ~IJ>." 4J J.. J)JI ~ U"\.....1 ~ ~ << t...Li.A ı>

ı -i t) «~ _,JI J ~~\ı) ~~Wl _~to yJ--1 ,(i t -i i) <<.J' ..UI ~~>~ JJ ':ll .ıA yJ--1

- y ~) <<öj\J.-1 J ıJ~ ':ll)) ~ ~1)1 _~to yJ--1 ,~ ~ -i V) <<~ }-1 U" Wl)) ı} ~l!JI_;A yJ--1 '(Y

" .. (i ' '

4\...:JI ,(i Y \ -i \ ~) ~_r-JI '(Y 'A-i 'i) ~..l.,aJI,(i \i- y \ ') 3.t~l

. ( y '" - i " i) 3.t# 1 '(i " ' - i " ' )

'"t...-ı '"~' J J.r- ~· ~.; 0-!..lll JLS' ~ ~~~ı ~ jll wl ı!JJ~ ~ J

• ~ ~l-!j .) L.a.::>-':1 ~ tJ.J t_JL..!l. ı ~ 1.?. .)~ı J J __,.bjl

ö~ly4

L ~_rtl (.S #o 'YI~ do\ 0-!..lll ~.bi'~.; d-1 i\.. ':ll ~1 Jl ~~ :3.t.*-~l

.(irr) ~ '(Y rr- y '"),''vv/ ovr

~ ~pl ~\ 0-!..ll\ y4-! J. ~~ J. .JJı ~ ~1 Jl ~~ :3.t)l..f""~l . .(i t • -i it) \ t ~ • / A ~o

.(i t ') ~t; )1 ~ J ~t; )1 ~1 ...L..:>-1 ~' ~1 ~1 Jl ~~ :3.t~~'

4:....ı ı} ?1 ~1 ~l..r.l J. ·~ J. .J->1 ~ı ~1 Jl ~~ :3.t~~'

·(Y o')~ (Y oy -lt')\ YVı/ıvo

~_rtl ~6:-J.;l..aJI (.S J/ )1 ~ J. 0-!..UI ~ ~ ~\ Jl ~~ :3.t~~l

.(i ı o-y oY) ~_,llL\ <J" ~"o • t/~ \ • 4.:.....ı

Jıı ~ .J. ...L..:>-1 U"yJ\ d-1 W:! ..lll y~ ~\ ~~)1 i\.A "YI ~~ :3.t~~~ .(i ı O) ~~J$..1 4.! J~ ~~\ ~).r-"YI ıX ~i./' J 'ı} J)AJI

, 'AfV/\ Y of~~ yl.l ~WI...L..:>-1 ~1 ~':ll~ yıli Jl ~~ :~).)~\

·(Yı~ -y io)

HARİRİZADE MEHMED KEMALEDDlN EFENDl 469

yı~) J~ ı:,r.·l)l.J.., ıJ. ~.>\ ıJ. ~l.r.l J\.::..:-1 ı.s.l ~\ Jl ~~ :~.)~\

.(i'!'-

~.*-~ı ı;r ~ ~->J~I0!...Uı ~ ~\ ~\ Jl ~~ ~yi..aJI ı.?' J :~.).)~1 . .(i V\)

. 4..w. ı} _,:ll ~JJjlSJI J~~ ı:,r. ~ı..r.l J\.::..:-1 15-ı ~~ Jl ~~ :~~~~ .(y VY- y V\) 44Wı ~~d • ro/t Yi

~};ll ~_fA:LI ı;r ~ l.<.s.;A )1 ı:_r>-)1 ~ ı:,r. ~ ~1 Jl ~~ :~~ j~l

·(Y V\)

~ı} _,:ll~~<..>~\~ ı:,r. J _,..;1 ı:,r. JJı ~ ~~ Jl ~~ :~ ..,Jı'JI .(iv~ -y Vi)\ tı~/AVt

~J->WI ı:r ~ ,<..>..;......\ll Js- ı:,r. .ill1 ~ ~ ı.s.l ~~ ~~ Jl ~~ :~J...ıı~l ·(Y VY- y VY)

v,ıv/\ o.~ ı) .,:ll ~IS 0-ı ~)Wl~~~ ~\lı it.o':Jı Jl ~~:~'ıl

.(yA\ -iV~)

j. ı> ıJ. 0!...01 ~ ·~ .illı ~ ı.s.l ~ı ~~ ~1 Jl ~~ =~~~~ .(y ' • ' - y A ı) 'r r ~/ı rv ~ı} .,:11 ~ı ~..li \ll 15-_tJı

~ı) _,;ll~ .illi ~J <.SJL.,a;\1\ ~1 ıJ. ?IJLo ıJ. ~1 Jl ~~ :~~~ .(y '·1-y '. \) "' \/~r

.(i \ . t) ~J-*1 ı.?' J :~J\...al'JI

ı t o/ Y o ~ ı} pl ~ .ili ı ~ J ~\ ı) _;31 .!)Lo ı:,r. ı.J'":!JI Jl ~~ : ~J 'JI .(i,.ı-i\•t)

~ ı} .fll ~1 J~ \11 Js-~\ ı.s.l ~1 ~1 Jl ~~ :4Jı.Ub'JI .(i \ ·A-i \ ·ı) ~J.>WI ı;r ~d ı· th · \ r

.(i\ • A) ~rll ı:r ~ 'ıJ~~~ Jw ~ı Jı4.ı~ :~~'JI

470 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTES! DERGİSİ

~1 ~\ cJ. ~ J. -~ ıJ. ~ J. ~ ~~ Jı·~~ :~_,.

·(Y \ ·A) \ '"\A'i/\ • ~A ~pl ~\

\ • ~) \ i\ V/ A 'f: L ~ pl jJI.r"\ cJ. ~~..U\_;~ ~1 Jl ~~ :~JJ.:.il .(i

.(i \ \ . ) ~~ \'1 ~ J =~JJ.:.il

L ~yil ı} _,.......UI iRI lS-\ J. ~l.r.l cJ. W:t..UI 0~ j. ~1 Jl 4.ı~ :~tA .r,ll .(y \ 'i'V -i\\ •) \ 'i'VV/'1V\

.. .? .(1 \'i' A) ~~~ ~ J :ıJ\>.JY.

4J JlA: ) if~\ _;_#ll ~fll.i-1 i\.A \'1 Jl ~~ ~_;~\ ~ J :~\k.-.)\

·~\'fA)~~\

.(i\ 'fA) ~t;)l ~ J:~\.b.:JI

~yil <.>_;y.WI J }1 ~~~ c::.\J-1 il~\ u,~~~ Jl ~~ :~~~ - ·(Y 'r. -i' rA) 'rrv/vr AA;.....

if~-,\ oAo/~'\i L ~p\ <,S~I i).S::ll l.i-1 ~ ~\ Jl ~~:~Al .(i \ '\) 4.:ıL.;Jı ~li }1

W:t..uı Jw c:.r. ~ c:.r. ı.Jl..UI Jw c:.r. ~ W:t..UI ~ ~~ Jı·~~ :~Al .( y \V\ - y \ i •) ~};ll y4_;.11 if ~ \ V i A/ \ \ 'i.'f L ~ pl ~..L..dl

\V\)~~\~ J <.>_;~\ ~ oU W:t~\ >-~ ~ ~1 Jl ~~ :JJ4-:JI .

·(Y

\ t 'i'~~ A ir' L ~ p\ J }\ il~\ C \;ll ~\ ~\ ~ Jl ~~ :~1~1 .(y \~i -i \V 'i')

L -~yil~~\ <.Sj~\ ~\ J. ı.Jl..UI _;j J.s:- ~\ Jl -~~ :~ ~~

·(Y \~V-y \~i)~~':J\~\if~ \V'1AJ\\A'i'

~ _,1;1-1 ~L,a.,. )\ if ~ <.S j _)~ \'1 <.S _;~1 ~ ~\ Jl ~~ : ~.)~\

.(i\·~)

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDİN EFENDi 471

~~_rtl~\~~\ ı.)~ cr. ~_f'j cr. ~...U\ c::_IJ ~\ Jl ~~:~bil

. (i 'f • ~ -i \ ~V) ~~\ ~)_,>- ':1\ ~ ~ ' \ i t • / \ • o •

.(y 'f \ • -i 'f. ~) ~J.ll ~ ~ ,~jl::.!l ~l_r.l ~L... ($.1 t~l Jl ~~ :~jWI

A:...lA...JI ~ ~~ ~~~ r-lL... cr. ~1 ($.1 ~ J JWI ~1 Jl ~~. :J.l'.J•.JI

. ô 'f \ ·' - y 'f ' • )

~ \ A \ 'f /\ 'f '\'V ~ ~_rtl ~~\ ~~~...U\ y~ ~1 Jl ~~ :1;6,.::JI

.(y'f\·)~#1~

~~y~

..4..,a.l\ J..:&- j. ~l_r.l J. yk..l J J.rJ.I ($.1 ~...UI J ~ ~\ Jl ~~ :~ ..;J-1

·(Y '\' \ 'f- i'\'\\) ~_r.5'"}/l ~ ~ \ t • i/ A • i~~ pl J .r.*-1

~ ~_rtl ı.?"I.J-1 J _r.i\.:w. "}/\ JJı ~cr. ~ 0!JJI JY ~\ <..>ll~~ :~1)-1 ·(Y '\'\i- y 'f \ 'f) ~ _,l;LI 4L.:v )\ ~ ~ \V'\' • f\ \ii'

'' tio/AV• ~~_rtl JJ).-1 ıJ~cr. ~ JJ\~·~1 Jl ~~ :4J}.-I .(i'\''\' 'f- y '\'\V) 4~L::.l\ ~J~I ~ ~

~ r.} _,.di ~~ ~~ ($.1 ~\ ~1 ~..U\ ö ).u Jl ·~~ :~_:.~1

·(Y 'f'fi -i 'f'\' •) \ 'fio/iii

\i'\' A/ \ ·i' A ~~yil~)~ ':1\ Jl..lA ~ ~ p_;JI ~\ Jl ~~ :a,;..#l

. ( y '\' t o - i '\' 'f V)

d .i"\'\'/ AVi 4;..... ~ pl ~~~ J~l JJ1 ~ ~ ~~ Jl :tı~ :4,J~I .(i'\' Ot- y 'f i O)~ j;l-\ ~ ~

~ r.}_,dl ~YJ~"}}ı ~JJI J~ ~ ~..uı i~~~ Jl ~~ :4~1

.(i 'r iA- i 'f '\'o) :ı.J\....WI ~~d Ao •/ \\it

472 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

'f ıA) '\' '/"< '\ '\ J.;..... ~_,:ll jl)-1 ~~!'""""Wl <..$-1 ~1 Jl ~~ :4t~\

·(Y "<V' -i

~ _rll ıs.;J.I r::> )1 ~ ~-Wı-y.. ~h,J..ı ıs-I r:JL.,a.!l ~ı Jl ~~ :~~\

.(y 'fVt -iJVf)~..U.I~~-' '"<tt/\ 'f"< ~

, 'V''\/' 'r'."< ~ ~ _rll .:ıl..ld-ı ~.,.Wl <J. JJı ~ ~\ ~1 Jl ~~ :4t.)I..Y-I

.~'fA'\- y 'fVt) ~.,.Wl~~

~ ~ pl ~_~-)-1 ~ ~~ ıs-10-!..UI 0~ f. ~\ Jl ~~ :4t;t_;...l

. ·(Y 'f'\f-i 'fA'\)' "(tA/ıot

~ ~ _rlı ı.] _,1:1-1 ~\ ıJL ~~~..U\~~\~\ Jı ~~ :~\

.(ir.' -y 'f'\f)·'vıvh 'A'

~ir.') ~).:ıWI ~ ~-,~~~-ıs.'~-~ ~ı Jı ~~ :~1 ·(Y i•"<

~ _rll ~ı ~ı. _r!l U::->~~~-~ JJı ~ <..$.\ ~\ Jl ~~ :~1 . < y r . t -i r . i) A ı"!"< o o ~

·(Yi r. ı) ~ı ~..4:>-:ıı ~~ Jı·~~ :~ı

~ ~ _rll ~1 ~\ıs-ı~ 0:1..UI ~ ~1 ~Wl~~ Jl ~~ :1; fo! . (f ' • - y r . ı) ' A" ' l' r . "

~ J _rll ~1)-1 ~1 ..4:>-1 ~ J.ç: ~\ ıs-1 ~1 Jl ~~ :aJ J_;...ı .~"<A'\) \"<t•/ırv

01 ~ı~ ..U\> u:J y 0:1..UI ~~ ~~~~ı ıs-1 J JWI ~ Jl ~~ :~JJtı.-\ ·(Y f"( '\ ..,.. j i'f A) ~~~ ~ ~ ' 'A "(ı/\"( t "( ~ ~ _rll ~WJI U::->

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDD!N EFENDl 4 73

~ ı} _,:ll ~~1~1 jl)-1 ~ J. ...L..>-1 ~ (.511 ~1 Jl ~~ :~jl_rt ·(Y ''"- y rr ") A" "/rv"

·(Y ii" - y ii'f) ~~ W"'~l (..51\IJ~ y Jl ~~ :~~~

~ı} __,:il ~jl~l ~~.J. ~ .illı ...y:. (.511 ~1 Jl ~~ ::iJJ:l...l .(iiti-yii") "A\/iV\

~}:ll ~..UI JS'I ~1 J. ~~..U\ c::_ Ir" Jl1 ...y:. (.511 ~1 Jl ~-~ :;;,; )ı-1 .(i rvv -i it i) ~-*-\lı ~~1)1 ı:r.~, 'rt "/vo. ~ı} __,:il

~_,__,$JI ı:r ~, ~}.:li~..UI Jlo.>. ~ J_;WI ~\ Jl ~~ :a;)ı-1 .(i iVV)

L ı.J _,:11 ıJI_,~, J,:-J.-ı ...y:. iL. ~ı~ .ill1 ...y:. ~~_,>- Jı ~~ :ıJ~ ~t.r .(if"\ - y iVV) \ \ V"/ovo

~Wl~!

JI..OI y~

~..lll ~ .r-J-1 ı:r ~ ' ı)l>.-~1 ~\ ~\ ~~~ y~ ~\ Jl ~~ :a,;\.:ı:r-..01 .(yi- Y)

_r..::. J..UI .L..>I J. ~ J. ...L..>-10-!..UI ...Lı4...! ~: .. J\.S ... _r.ll (.511 ~\ Jl ~~ :~_ft.) )..01

.(i Yi- y 1) ~}:ll~~ ı:r ~, \VA ı/\ r. \ ~ı) _,:ll ~pal\ ~_,..Wl

~ , \ oY"/" i o ~ ı} _,:ll~~~ d }:ll ~ ~f Jl ~_,_.:.o :~1.) _ya ..Ol · .(it i- y rv) ~):Ll~ _,)1 ı:r

~ ı) __,:il ~ _;-)-1 ~..lll~\ J. .Js:-~1 (.511 ~l.,aJI ~1 Jl ~_,_.:.o :~..01 - . (i t f) \ i \ "/V \ "

.(iYi)~ _r.JI ~ :~ _,....,..l.JI

474 M.Ü. İLAH1YAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

~l)ly~

4;...., ~yil ~..L!\)1 ~ y.. ~ .M.>-1 ~~ ~~rı J' ~~ :~..wı')' .(i tt - y t 'i) 4~WJı ~JJ)I if~ , 'o-r' 1 a.. r v

~..uı .JJı ~ ~-~ )1 ~ ~ y ~ ~ ~-y._ J rı J' 4-ı~ :~~ )1 .{i o"'f -it t) ~1 if~' \"'fa., ı./ı.a.,o L ~yil

~t; )' .4>-\ rı J~' J.' ı.:r-..u' y~ u'l ~- ~~ rı J' 4-ı~ :y\i )' .(i i Y -i oY) \ \ • ı/ o •• L ~yil

4;...., ~yil~~ .4>-\ ı.:r-..uı JJ r Jl>lı ~~rı J' 4-ı_,......:.o :~ )' .(i '1A- i ı Y) ~J~ı ~J_,:Jı if-~ , 'rrı/vrı_

, \ı\ ı/\ • y o Lı} yil J _,.L;ll ~JLp_;... o_;JI ~L,a.o J rı Jl 4-ı_,......:.o :~W:» )1 .

. 6 ı A -i ı ı.) ~ _,.L;ll ~.M>-'ll if ~

~, \ tVA/Aa..Y Lı) yil ~J)I ~~\jı o~~~ rı J14.ı~ :~J}I ·(Y, ı a., -i iA) ~ _,.L;ı-1 if

\tAV/\. of L ı)yii~~IJs-ri~~L-..I_rı J14.ı~ :~J)1.

·(Y V •- y ıa.,) ~J~\AJI if~'

$-1}\y~

\ya.,\ /ı a.,. Lı} yil ~~1--lAılj ~l_r.l ı.:r-..UI c::_IJ rı J14.ı_,......:.o :~JJAI}I ~·(iVY-iv.

~ ~ .4>...A 0! ~ ~ .M.>-1 ı.:r-..LII y~ U"'L:JI ~1 rı Jl 4-ı._,......:.o :lJ JJ}I

.(i \ • \ -i VY) 4.)l..!.l\ ~ü }1 if~ ' \ t a..r /Aa., a.. Lı} yil J JJ)\ . .

~,, vı ıJ,, ov 4;...., ·ı.Jyi' ~~~ ~.r-)' .M.>-1 rı J'4-ı~ :~~JI .(i' .y-i\. \)~_,l;l-1~\if

·(Yi \ • Y) ~)1 ~ ~ .4>-\ ı.:r-..LII ~rı Jl ~_,......:.o :~}1

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDD!N EFEND! 475

rY ~' \ t ro/ArA~ ~_,.:1.1 ~Ul-1 ~ ($.1 ı.J:!iJI ı.J:!J ~1 Jl ~~ :~}1 ·(Y _\'ri- Y \ • 'r) ~~.JJ~I

~ly4.

y ''ri)' vrA/' 'O\~ ~_,.:1.1 l>J.J}I ~J. ~ ~1 Jl :i..ı~ :A.;Iy..JI

' .(i ' "'\ -

.(yi\"('\) ı..? _,6-JI ~1 ~ )1 ~ ~1 Jl ~~ :~ _,6.-!1

~y.. ~1 J. l>J~I.4>vı 0:!..01 ..\A....ı c.rAJI ($.1 ~1 Jl ~~ :~JA-ll .6 'r'\- y '" "1) ~~~ r:r ~, 'r .. /v .. ~~_,;il <.}~1 ·

~. ~_,.11~ _;JI 0~1 J..~_y-JI ($.\ dl.,QJI ~1 Jl ~~· :~~~~ ·( -y \r'\) '"ti/itt

r:r ~, \VV oh\ A'\ ~ ~_,.:1.1 ~..Uit=?JI ~ ($.1 ~1 Jl ~~ :~UI ·(Y \ t "(- y t •) ~};ll~~~

~ ~ _,.:1.1 ıJL:- 1 ~};ll~ )1 ~ J. ~l.r.l ~~ Jl ~~ :~UI .(i \.t.t -y \t'r)4i};J-1~.4:>-~Iif~' \oiV/'\Vi

~· ~ _,.:1.1 ~ y J. ı)l:- ~ 0:!..01 ıJL:- J..... y.. ~~ Jl ~~ :~1

·Ô 't'\ -i' tt) \i'i·/'\ii

L~_,.:l.l L>~l l>~.JJ~I ~ ($.\ 0:!..01 y~ ~\ Jl ~~ :~~JJ~I .

·(Y 'i. -i' t'\) '"'rt/ı.rr

A'\i/"fAr L ~_,:il LS_r-;liJJ\ ~ J. ~ ~ ($.1 ~1 Jl ~~ :~1 ·(Y it ~ y \i •)

L .ı) _,.:1.1 l>.J~\ L>-411 r-"WI J. r-"WI J'yJ\ ($.1 ~\ Jl ~~ :~J~I ·(Y \iV-y \it) '\or/rt"'

476 M.Ü.lLAHlYAT FAKÜLTESl DERGlSl

~ly~

-i\ V"\) ~1 J.)L.!l\ JH ..y.; ı:t·~ ~..U\~~\~~ Jl ~~ :l:J~W:JI .(i \A •.

~ , \ tV o/ AA • ~ ~ _,:1.1 ~ ıs.\ 4J. ~\&. o W ~\ Jl ~~ :~~ o\..::JI

.(i\ A \ - y \ A •) ~..M \ll~

i.s!Y _,..!ll 0~ 4J. ~ı W"'yJI ~~~..U ı y~ ~ı-~ı Jl ~~ :1r.j _,.!JI

.. (i \Ao --y \A,\)ı)~_).l

.. (i\'\ Y-i\ Ao) ~\ ı;r ~, c.S.JU:ı..!JI Jıı ~ ~\ ~1 Jl ~~ :~)\.b.JJI

, \ oıA/'\V"\ ~ ~plıJ~I J}l 0~ ~ı ~ı Jl ~~ ;~~~ _

. ·(Y '1' • ~ -i \ '\ '1' ) ~ _,lıl14LJ..ı ~·~

\ ooı/~ıt tt..... ~_,:1.1 ıJI~I y~}l ~ ~\ rt..\11 ~1 Jl ~~ :~1~\ . ·(Y'I'•'\-i'l'•t)

.(y '1' • '\) ~L-.l:l\ ~_;ll~ ıJ.t..l.o ~1 ~1 ~1 Jl ~~ ~Jll ~) :~1

~j\ ı:_r-> ~ .JWI4J. ~ 4J. ..L..>I ~..UI ~ ~~ ~\ Jl ~~ :~1

. < y r ' ı - y r . '\) ~ _,.Ul-1 ~ ~ , ' o '\ vh .. ı ~ ,~ _,:1.1

.(i '1' \ A) ~~\ll~~, ~JUI ~ ~1 ~\ Jl ~~ :~J~I

tt..... ~_,:ll ı)~l ı...A...ıy..4J..ı...A...ıy.. ~ ~~ ~~~.1 Jl.~~ :~'!'!.!iH .

. 6 '1' \ '\ ~i '1' \ A) \ '1' \'\/ı\"\

~\...aJI y~

tt......~ _,:i.l..r.\....411-L..>I ~~..U\ ~"j.s. .ı.>,-1_,.> ~1 Jl ~~ :~.1-\...aJI .(i r' '\) ;;: '"J.-1 ~ ~ , 'r "r/ı '\.

\ A'l'o/\ '1' t' tt..... ~_,:ll ~J\....411 ~lll~~ ..L..>I ~\ Jl ~~ :~J\...aJI .(irrr-ir\'\)·

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDlN EFENDl 4 77

'rrt/vro· ·4.:....ı ~_,.ül ~~~..lll~ Jb-..1 ~~ ~~ J14.ı~ :~yi-.all .(y '\''\'o ~i'\'~'\') ~.*-'JI ~~1)1 ~ ~,

~, 'VAY/'\ '\V 4.:....ı ~_,:il ~L..!.JI ~..lll C~ ~1 J14.ı~ :~~~ ·(Y '\' t. - y '\''\'O)~ _,lıi-14,Jl!JI if

.(y '\' t ·) -4>-1 'ı..f~\IS-1 ~~ Jl 4.ı~ ~_,JI ı.?" J :a.P.-~1

-y '\'t •) VVY/,oo ~ ~pl~~l~tA~I~I J14.ı~ :~~~ .(i'\' ı'\'

, _, rv,/ıv. 4.:....ı ~yil (..).:ı~l ~~ ~..uı :r ~~ ~~ J14.ı_,...-:.. :~,)~\ ·(Y rır -i rı'\') ~li)l if~

4.:....ı ~ .flii.S"U:z-..:,11 ~ 0'1 J#JI ~J!IS-1 ~1 Jl 4.ı_,...-:.. :~J~\ ·

.(i'\' ıA- y '\'ı f) AV t/Y ı'

~ly~

.(i'\' iA) J.:ıWI ~..U\ J..lı ~1 J14.ı_,...-:.. :1).)\At\

.(i '\'iA) ~tA_r-31 ,y ~, iS-;J.I J.r!WI d~l~l J14.ı~ :~)~Wl

Y iA) ~.,Wl ,y ~ , ~1 .:ı~ 01 ~ 01 Jlı..,y:. ~1 Jl 4.ı~ :~.)~\

(./-\ 0! ı:..r>-)\ ..y:. 0! ~ 0'1 ~ 0'1 ~1 ı..f~IIS-1 ~1 Jl ~~ :~~~

·(Y

.(i Y V • - y Y iA) ~..U\~-~, ''\' Y o/i'\' r' 4.:....ı ~ __,:l.l ~..\j\f\ <.SJ\...4i'J\ _f.ı

0'1 ~~ r-G' u-ı Js:- ıJ. ı.s'"" .r ıJ. ~\ ~ yJI J JWI ~1 Jl ~~ :~1

.~'\'V'\' -y '\'V·)~Iif~' ~

·(Y 1 '\'V'\') J' __,_rJI ıJ. ..L.>-1 J'~IIS-1 ~1 J14.ı~ :~ J;AII ,

478 M.Ü. iLAHiYAT FAKÜLTESi DERGİBİ

' ~ 1

~ ı} _,;:1.1 ~..t;"YI .JJI .:ı~ c.r. ~ c.r. .4.:>-1 ı..t'yJI <S-1 ~1 Jl :tı~ :~.,.-JI

.(y"<Vf-y"<V"<) '\t\/ofı

·(Y "<Vf) d~)\ J>- ~14.:::--1_,>- Jl :l.ı~ 0~1_,>- ~ J :ıJI_ftf

ı} pl ı.rli )1 '->__,a..UI ~~JJI .4.:>-l c.r. .ftyJI ~ 0:t..UI _r-~~ Jl :tı~ :~jty.JI

. ( y "(V~ - y "(Vf) ~li)\ ı:_r ~ ' \ "(~o/ ı~ t ~

~ı} ?1 d _,.l;J-1 JUI '->.fl..f-1 ~ c.r. .4.:>-1 ~1 Jl :tı~ :lJUI

.(y "( A~- i 'tV'\) :i,J);L-1 ~~~ ı:_r ~' \ 1f~J\ • tA

~ ı}pl ~WJI <.5.;~1 ı:._r-> 0-!..U\ il->-~~~ :tı~ :jJ~I

·(Y "( ~ "(- y "( ~ •) ~);ll ı:_r ~' \o~"( J\ • • •

·(Y f~ f- y r ~ "<) ~~ ~.ft <S-ı~~ Jl :tı~ :J__a.=;..Jı

~ ı} _,;:1.1 ~ Jj)\ ~1 i ')Lll ~ c.r. yUı )1 ~ ~\ Jl :tı~ :~\

.(yir~t)~~L:Jı~r:'wl;~, \vıı/\\A·

if ~ ' ~~~ .4.:>-10:!~1 y~ c.r. ~\ J=iJI ~1 Jl :tı~ : :i) .. bll ·(Y "( ~ ~- y "( ~ t) ~jl)-1

if~~~ ~1,;.1 c.r. ~rJ! JJı ~ ~ <$.\ ~\ Jl :tı~ :~1 .(if. r- y r~~) ~.:ıL:Jı4J)-ı

.~ f. "<) ~ JJı ~.; ylk <S-1 c.r. J.P ~ Jll ~ı Jı :tı~ :~.,Wl·

- y f. "<) ~.uı if~, ı.5.:ı~ı ~ c.r. ~ ~~ Jl :tı~ :~~~~

_.(if. f

~ _,;:1.1 ı.r' J.;~l JJ1 ~-~~ 0-!..UI ~ ~ <S-\ ~1 Jl :tı~ :~ JJ~I · . (i f ' t - i f • f) ~..,.LJI if ~ ~ ' t ı ' 1 A ı o ~

~ J)-1 if~' ($-_;ll <..$""'~1 ~ c.r. ~ ~1 Jl :tı~ :~~~ ·(Y f' ~-if' t) 4.:ıL:Jı

HAIÜRİZADE MEHMED KEMALE D DİN EFE NDİ 4 79

~~\~\

~ly~

if~,' ooi/~A' t:..... ~_,di L>jWI ~Wl (.S!\~~ Jl ~_,.....;..., :~jWI

. ·(Yi ') 4~L!JI ~..Wl)\

.(i i- i , ) ~J~wı if~, L>-411 .illı ~_;. ~ ~~ Jı ~~· :~jJı

~cr.~ cr.~ <.P..UI <.Pj ..l•b- (.S!\ i"Ywı~l ~ Jl·~~ :lJ·IjJI

.(i'"- i i}''' '/o. ot:..... ~_,di JljJI ~_,b.!\

t:..... ~_,di~~\~\ .JJı ~ ~\ ~\ Jl ~~ :a,; jJI

.(i ' ~ - y '") ~jlk...!JI if~ ' 'o"\"/~ V·

'' "oi/ıo' t:..... ~_r\.1 ~ ~ ~\ (.$.\ ~\ ~\ ~\ Jl ~~ :~1 .(i "i- y '~) 4..\Jb~\ if~

$-UJ\y~

.(yi' -i "")~J_?.:Jiif~., ~I~IJ>-~I~IJI~~ :~pl

· if~' 'i" i/V" t t:..... Li _r\.1 ~ J~ _;JI <.P..U\ JJ ~\ Jl ~~ :~ J.) .ıAJI .{ii"-yi')~J_?.:JI

L ~ _r\.1 L>-411 .JJı j...a.i cr. ~ <.P..U\ J~ ~\ ~\ Jl ~~ :~1 .(i i A-i i") '"\' ~~' • "~

.(i fA) ~_,Lll~ ::i .. ~·ili

J\AJI y~

~\ e:J~ y.l ~~ J ~\ ı:>t,b.L. ~I..L-,a.l\ ~ _,;JI ~\ ~\ Jl ~~ :~;.)\Al\

.(y tA-i.iA) '·~i/t~· L~__,:liJ~IJ~WI..y;.<.P..U\~

.(i OV) ~jWI ~):~\All

480 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

(.S~I ~ ~1 ~1 ~ Jı:- ı.fl..UI ~')s.~\ ~1 Jl ~~:~~o _;ll

.(iV\ -i oA)~_,l;LI~~i~~' \"\Ao/\ •'\V~ı)_,:il~l

ı} _,:il ($ ~~ w jl~ ~ t=.?JI ~ r--UH ıs.l ıJWI ~t.. ~ı ~ı Jı ~~ : ~~~ .(i V t -i V\) \ • VY / t "\V~

.(i v t) ($)y.~ı Jwı . ..w-ı~ ı:.ı J~ d\...aJılS-1 ~~ Jl ~~ :~.)~'

~li )ı~~ , \ 1 t '1/V tV~ ı} _,:il ı)t:.,b.iJI ı:,r-> ~\ Jl ~~ :~\.i.b\111 . .(ivo -iVt)

\ or cı./'\ 1"\ ~ ı} __,:1.1 ıJIJ:!..UI ~Wl~ 0\,b.L.J\ ~~. Jl ~~· :~.)..ulill

·(Y VV- i V o) ~)_,il 0"'·~,

J~ty~

.(i VA) 4J~ ..... .'JI ı.?' J :~J.)j~l

~~~ ~}.r "YI~ ~ , ıJL..~I ~\ ı.fl..UI ,_;--; ~1 Jl ~~ :~Lıı~l .(iA• ~iVA)

.(i AV- i A.) ~_r->JI ı.fl..UI ~ ~ ~ ~1 C. LJ.-ılS-1 ~~ Jl ~~ :~J~I

~6LI li"Yy c.:r. ~ u"Yy~l ~ı~~ ~IJ!ı ~ı Jl ~~ :~JI .( y '\ • -i AV) ı.fl..JI y~ ~\ ~ ~l.t.l

·(Y '\ •) ~ .JJı ~J V• \/AY~ ı) __,:il .)~j~.~l Jl ~~ :~1

. i '\ t) ~li)\ 0"' ~ , \ '\' "\ A/ "\o."\ ~ ı} __,:1.1 ~\.-..1 ~1 Jl ~~ :aJ~I ·(Y '\O-

~~y~

·(Y '\V- y '\O)\ tVo/AA ··~ı) _,:il Jfrll ~l..r.l ~1 J14.ı~ :aJ~I

· ~ ı} _,:ll ı} J)A.ll ..b-"YI ~ cJ. ~1 ~1 ı)4)1 \L. "YI J14.ı~ :~~J$.1 1

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDlN EFENDl 481

. (i ~ • A - i '\ A) ~~\ ~).r-)'\ ~ ~ , ~ o i t /'\V ~ .

-i' • A) AoV/~ t f ~ı} _,;:il~~\ Ll 01 ~ Jl:L\ ~\ Jl ~~ :~~~ .­

·(Y ~ ~ •

·(Y '~ ') ~~\ ~ :1i~l

, - y \ ~ • ) ~ t fA/At • ~ ı} _,;:il ).M oU ~..U\~~ ~~ Jl ~~ :~;IJ.\.1

·(Y ~ '~

\ ~ f) 4.)WJ\ 4,J JJ)\ ~ ~ ' J..UI ;u;" 01 ~ ~ ~\ Jl ~~ ::i..}J.\.1

.(i~~A-i

~~ ~...uı Jw J. ~ Jb J.>- 01 ~ı.rı 01 ~ ~~ ~~ Jı -~~ =~~1)1

.(y \ ~ t--' y ~~~)~~\~~,.u?\~~' ~V~'\/~ \ f~ ~ı} p\ l$~1

~\J.\ u. J~ ıJ. ~ <.f. r';>LJI ~ ~ ~\ ~\ Jl ~~ :4~ .. :. .ı-!'JI

··(Y ~~'\-y ~~t) ~~~i/i~~ ~ı)_,;:il~jtll

~ı) _,;:ll d.#l ~_ral\ l>j~ ~ ~~\ ..w)i~l Jl ~~- :~~~

.(y ~ f t - y ~ ~ '\) ~ __,.l:J-1 ~J-.>. )'\ ~ ~ ' ~i'\ f /' ~ • o

4J)-1 rJ"~' ~_;ll(.$'""~\ .J-.>-1 ı.f. ~ ~\ Jl ~~ :~;~1· .(i 'f"\ -i ~fO) 4.)\....!J\

~ı} _,:11 ı.f}:J-1 ~lk)#~ ~...uı·~ ~\ Jl ~~ :~1 . .(yi ~ fi) ~ __,.l:J-1 :YU\ r:f ~' 'i AA/\ • '\ '\.

l>p...UI ~\ 0\;~ 0~ JJı ~~..U\~ oU ~\ Jl ~~ :~~~ .(y 'f'\--:: y \ fi) ~~\~~,.u?\ ı:..r- ~,\VA • /~\'\o~ ı}p\

-i~ t ·) AAo/~v~ Lı) _,:ll JWI 0JJ-.>. ~~ ~\ ~~\ ~~ :~')ÜI .. (i \ tA

. ~ı} _,;:ll ~..w:JI ~..U\ ~lf-ı u.~ ~..U\ J~ u)' _y ~\ Jl ~~ :~) )1 .(y ~1'\-i ~tA) ~f~f/V\~·

.(yi~ i'\) ~.lll r:f ~, Y-.rJI ~ cJ. ~ ~\ Jl ~~ :~J~I

482 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

L d yil ~_;.1.1 0 Hl01 ~ ~1 ~1 ~1 ~1 Jl ~~ :3..} .Nt ·(Y 'VA-y 'V •) ~..lll~~' 'o' '/~'V

ı:>flly4

~yil _rP li 01 -4>-l 01 ~ 01 ~ JJ1 ~ d-1 i~ 'lll~~ Jl ~~.· :~_,.PWI .(i 'A· -y '~A) 'irth ·Ao L

,V,A/' '"· L Liyil'->)~'l'I~~~~~IJI~~ :~~~ .(i ' ~o -i 'A.)

L ~yil~~ J 'lll i~ '->..UL;ll -4.>-l 01 ~ ~1 Jl ~~ :~~~

.(yi,"'o)~l~~' 'ıro/vro

L ~yil '->.J~I ~ 01 ~~...lll~~ ~1 Jl ~~ :4:!~1

. (i r · o - y \ ~ o) ' ı A ~/V '\ '

-i r. o) ~J~I u-o~ , '->.J~I ~u_,;jl ~ ~~ Jl ~~ :y~Jyll .(ir. A

A~~/"'Ai L ~pll;.J_,;JI ~01.4.>-1~1 ~1~1 Jl ~~ :~J~I .(y r' · -ir . A)

u-o ~ , ' r t '/ı ı~ L ~yil ı:r->-)1 ~~...lll .JY ~1 Jl ~~ :~J..rJI . < y r ' r - y r ' • ) ~J~I

.(.Y 't' t - y 't' 't) ~l; )1; ~, Jı1 ~ 0:!..lll jj ~1 Jl ~~ :~Jy:jl

·(Y r' t) 4---1).-1 ~ J :~JJ-ill

. LS"'J\11 J_,lıll'->~1 ~~ ~_,JI JY ~ ~~ ~~ Jl ~~ :4:!J_rll

.(i 't 'V- y r' t) 'AAV/' ı • oL~ pl

'->J_,;JI c.f....UI J ~ 01 ~ ~.?j ~~~...lll~ i~ 'lll ~1 Jl ~~ :4:!.Jyll

.(irr' -ir,V) 'rv,/ıv. L~yll

HARIRIZADE MEHMED KEMALEDD!N EFENDl 483

Jl}ly4

-i ""(\)~).Wl eY~ 'tS~ pı ~ >-lj )1 LS-\~\~\ Jl ~_,......;... :a.)\j yi .(i"("( o

.(i" tV- i"" O) ~_;ll ~..U\~ u. ...Lo..>r..o u.\,;)\ ...Lo..>r..o ~\ Jl ~~ :a.)\i }1

~t&Jiy4

.(i "\tV)~ }J.-1 ı.?' J :1}1~1

t..>J~\11 ~ J~ LS-ı J. JJı ~ ~L-...1 LS-ı rYL \11 ~ Jl ~_,......;... :~JAI . .(i "\o"\ - y "\tV) \ • AA/tA\ ~~yil tS J~\

L ,,} _yil~~~~ 0:!..UI y~ J. J>- ~\ ~1 Jl ~ı~ :4~1

.<)"\i'f-i'\'oo) \'fAo/VAi 1

.(yi"\ i 'f) tS)~\ J. _f..,. Ld-l~\ j1 ~~ :~.)1*1

~YI y4

eY~ ' iSJ~\AJ\ ~tJI J>- J. ~\ J. JJ1 ~ ilo 'l'l ~\ Jl ~~ :~\JI .(i "("\o-y "("\'f) ~J~\AJI

..,.. i"( i O) ' \i i/ o i"( 4.-.ı ~_,di t..>_HI ~\ .~.;o:-1_,>- ~\ Jl ~_,......;... :~;-JI . , .(i"\ iV

·(Y "\.i V) iSJ~\ 0_HI J. ~\LS-\~\ Jl ~_,......;... :~.JA-}1

·(Y "(i~) ~...L...ı \11 ı.?' J :A.;oGu}l

·(Y "\i~)~~\ ı.?' J :~_,JI

0t:ı J :J __,u ı )j\ J , 4J.ım 0t:ı J J.fi)JI J~l 0t:ı ·<' . r ...: "i~) ((te\.:L..Iı> ~ J

. 4w:J1 ~.)JI

484 M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ .

~~

if ~ )~ ('AA r 1' r "ı'\ - 'A o '1' r "\V) o~lj c.> _,.ı_}-1 ~..Lll Jw ~ ~1 ~..l:LI J ~1 J .ı..WI if~ _rjl.r }JI rW" ..li ~~i.J ...LQj 4J Jıls. J Jy..il:....ıl ~..Ll J ~i

HL..)I ~1 · JJi " \..w.- L Wl ~ı· 4...ı .:tı WJI · ~Lo.!JI ~1 _l.i' w ı..r J . . ~ . ? " . " .J j "'.r j " ı-

. 4J~I ~\.it.UI o.lı if ~

<" " • · .<" • Lı · "YI ~I.A.Jb- ~ • (.$' ..1 J (..$1/' j ~ j .m- (..):! . ~.J " . j

ö~ c.S j.J .!Jl.l$" 4-..a.-.ı J .?-~ j ~ı ~~~ jj~ ö _;;S'" J51_), .1>-i 4.ii w j

. ..l:.....JI.f'~~ö~

~ j\.:.\'" ((~l.}ıll ~·')Lı ı:Jli, J ~\ü-1 JL.ıı J ~~))~ ~\ ~\ "'{,l5' j

~~ Jl ~ ..l:.:...vl J J51)JI ~JJJ t_r"' ye c} \.,b.. ~lııı 4.i~ .U J J51_)JI Jl>.v c} ~\ .J51_)JI J J ~\ J~ c} ö .J~I ~\if _r.:$'

._r;.ıı J e:J=.U J5"Y J _,.ı-l:::- r.J 0~1 t.i> ~Lı 4-ii e:tı)ı J