marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike...

REPUBLIKA E SHQIPERISË

UNIVERSITETI I TIRANËS

Fakulteti i Ekonomisë

DISERTACION

PËR GRADËN SHKENCORE DOKTOR

MARKETINGU DHE PLANIFIKIMI I DESTINACIONEVE TURISTIKE MODELE TË QËNDRUESHMËRISË

RAST STUDIMI KORÇA

PUNOI UDHËHOQI

ESMERALDA SHKIRA Prof.Dr.VJOLLCA BAKIU

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira

PËRMBAJTJA

ABSTRAKT

Qëllimi i studimit

Përfitimet potenciale të studimit

Rëndësia e problemit të marrë në studim

Objektivat

Metodologjia e studimit

Hipotezat

Kufizimet e studimit

Përmbajtja e tabelave

Përmbajtja e figurave

KREU I

DESTINACIONET DHE PLANIFIKIMI TURISTIK I TYRE

1.1. Destinacionet turistike dhe mjedisi

1.1.1 Destinacionet turistike 1 1.1.2. Destinacionet dhe mjedisi natyror 3

1.1.3. Etikat mjedisore në turizëm 4 1.1.4. Etikat mjedisore për menaxhimin e zonave të mbrojtura 5

1.1.5 Destinacionet dhe mjedisi në Shqipëri 6 1.1.6. Rreziqet dhe sfidat e biodiversitetit në Shqipëri 7

1.2. Planifikimi turistik

1.2.1. Zhvillimi i mendimeve për planifikimin turistik 10 1.2.2. Ndikimet e turizmit 12 1.2.3. Efektet e turizmit në Shqipëri 15 1.2.4. Planifikimi i turizmit të qëndrueshëm 18 1.2.5. Modele të planifikimit të turizmit 19 1.2.6. Planifikimi mbrojtës dhe kapacitetet pritëse 21 1.2.7. Planifikimi i turizmit bazuar në komunitet 22

2


KREU II

MARKETINGU I NJË DESTINACIONI

2.1. Një vështrim rreth marketingut të një destinacioni. 25 2.1.1.Marketingu i destinacionit 27

2.1.2. Strategjia konkuruese e destinacioneve 28 2.1.3. Funksionet e marketingut të destinacionit 28

2.2. Rajoni si një megaprodukt

2.2.1. Imazhi i rajonit 29 2.2.2. Përdorimi i mjeteve marketing në një rajon 30

2.3.Marëdhënia ndërmjet marketingut dhe planifikimit të destinacioneve 32

KREU III

MODELE TË AVANCUARA PËR NJË ZHVILLIM TË QËNDRUESHËM TË DESTINACIONEVE

3.1. Modele të zhvillimit të destinacioneve nëpërmjet sitemeve gjeografike të informacionit 3.1.1. Modeli i Analizës së Biodiversitetit Urban (KURBA) 39

3.1.2. Modeli i Sistemit të Analizës së Ndryshimit të Tokës (LUKAS) 40 3.1.3. Modeli Stimulimit të Rritjes (GSM) 41 3.2.Modele të tjera të zhvillimit të destinacioneve në mënyrë të qëndrueshme 3.2.1. Modeli i bazuar tek partneriteti publik-privat (PPP) 43 3.2.2. Zhvillimi i destinacionit nëpërmjet integrimit të marketingut dhe planifikimit(një model i bazuar në komunitet) 44

3

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira KREU IV

NJË VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË RAJONIN E KORÇËS 4.1. Turizmi në Rajonin e Korçës 4.1.1. Potenciali turistik i rrethit të Korçës 48 4.1.2. Potenciali turistik i rrethit të Pogradecit 55 4.1.3. Potenciali turistik i rrethit të Devollit 56 4.1.4. Potenciali turistik i rrethit të Kolonjës 59 4.2. Muzika, vallëzimi dhe folkori në Rajonin e Korçës. 60 4.3. Aktivitete ngjarje e mjete që promovojnë rajonin. 60

4.4. Porjektet e organizatat donatore më kryesore ,Organizata joqeveritare,etj. 63 4.5. Sektori i Turizmit në Rajonin e Korçës 4.5.1.Tregjet e turistëve që vizitojnë Rajonin e Korçës 65 4.5.2. Vlera e shtuar tek produktet turistike 68 4.5.3. Analiza e zinxhirit të vlerës të sektorit turistik në rajonin e Korçës. 70 4.6. Bashkëpunim i suksesshëm në rajonin e Korçës 75 4.7. Analiza e Situatës 76

4.8. Pjesëmarrja e komunitetit në zhvillimin e rajonit të Korçës 78 KREU V

PJESËMARRJA E KOMUNITETIT NË PLANIFIKIMIN E TURIZMIT DHE METODAT MARKETING NË ZONAT TURISTIKE RURALE

5.1. Objektivat 80 5.2. Metodat e kërkimit dhe proçedura e mbledhjes së të dhënave 81 5.2.1. Proçedura e mbledhjes së të dhënave 82 5.2.2. Strategjia e kërkimit të rasteve të studimit dhe zgjedhja e tyre 82 5.2.3. Zgjedhja e kampionit dhe madhësia e kampionit 84 5.2.4. Teknikat e mbledhjes së të dhënave 85

4

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 5.3. Hartimi i pyetësorëve 5.3.1. Pyetësorit drejtuar turistëve 88 5.3.2. Pyetësorit drejtuar komunitetit 89 5.3.3. Pyetësorit drejtuar pushtetit lokal 90 5.4.Gjetjet kërkimore- Analiza e pyetësorëve 5.4.1. Analiza e pyetësorit drejtuar turistëve 91 5.4.2. Analiza e pyetësorit drejtuar komunitetit 96 5.4.3. Analiza e pyetësorit drejtuar pushtetit lokal 105 5.4.4. Rezultatet e intervistave dhe diskutimet në grup 106 5.5. Hipotezat dhe modeli konceptual 107 5.6.Analiza statistikore 111 5.7.Përshtatja e produktit turistik me tregun 113 KREU VI

MODELI I BASHKËPUNIMIT TË KOMUNITETIT DHE SEKTORIT PUBLIK E PRIVAT PËR ZHVILLIMIN E QËNDRUESHËM TË TURIZMIT NË ZONËN E VITHKUQIT

6.1. Karakteristikat e modelit për zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm në komunën Vithkuq. 115 6.2. Komponentët e modelit 116 6.3. Plani për zhvillimin e modelit 118 6.3.1. Plani për promovimin e pjesëmarrjes së komunitetit në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm. 118 6.3.2. Plani për promovimin e pjesëmarrjes së komunitetit në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm. 121 6.3.3.Plani për burime turistike të qëndrueshme dhe për ruajtjen e mjedisit. 124 6.3.4.Plani për zhvillimin e një marketingu të turizmit të qëndrueshëm. 129 6.3.5.Plan për zhvillimin e kapacitetit të sherbimeve turistike të komunës. 134

6.4. Ndërtimi i hartave për zonën turistike të Vithkuqit 6.4.1. Harta turistike e fshatit Vithkuq 140 6.4.2. Hartë itineraresh për Komunën e Vithkuqit 141 6.4.3.Hartë itineraresh për fshatin Vithkuq 142

5

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 6.5. Ndërtimi i faqes promocionale të internetit për Vithkuqin 143 KREU VII Konkluzione e rekomandime 144 LITERATURA 147 ANEKS 1 ANEKS 2 ANEKS 3 ANEKS 4 ANEKS 5 ANEKS 6 ANEKS 7

6

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ABSTRAKT

Në këtë tezë doktorature tregohet se ndërsa analizimi i tregut dhe strategjitë e zhvillimit për të zbuluar tregjet dhe për të tërhequr turistët qëndron në qendër të vëmëndjes për marketerët e turizmit , kjo nuk është e mjaftueshme për të aritur zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm në një destinacion.Kërkuesit e përdorin këtë argument për të zbërthyer në detaje konceptin ‘planifikimi pjesmarrës i turizmit’.Duke u bazuar në këtë metodë,komuniteti identifikohet si një konsumator primar kur nga ana tjetër marketerët e turizmit kanë injoruar përfshirjen e tyre në mesazhet dhe programet marketing. Koncepti përfundimtar qëndron në faktin se si orjentimi marketing dhe orjentimi konsumator kombinohen me mënyrën ku teoritë marketing mund të na ndihmojnë për të treguar si marketingu i destinacionit me një model të drejtuar nga komuniteti mund të zbatohet në një zonë destinacion.Ky egzaminim i marketingut dhe planifikimit të turizmit krijon strukturën e këtij kërkimi. Kjo analizë tregon lidhjen,mundësinë për aplikim dhe potencialin për integrim të këtyre dy metodave për planifikimin e turizmit.Duke u udhëhequr nga një egzaminim teorik propozohet një model që ndërlidh marketingun dhe planifikimin e turizmit bazuar në komunitet.Për të egzaminuar diferencat ndërmjet modelit teorik dhe zbatimit praktik janë studiuar tre zona në rajonin e Korçës.Zbulimet e këtij studimi i japin rëndësi të veçantë sfidave institucionale të cilat kërkojnë identifikim të përgjegjësive dhe koordinim të të gjithë aktorëve të përfshirë në proçesin e planifikimit dhe marketingut.Zonat e marra në studim ofrojnë komente kritike se si të ndihmojmë planifikuesit e turizmit për të përmirësuar metodat e tyre marketing në planifikimin e turizmit bazuar në komunitet,por gjithashtu të tregohen drejtimet për kërkime të ardhshme. Fjalët Kyç: pjesëmarrja e komunitetit ,planifikimi i turizmit,marketingu i turizmit.

7


KREU I

DESTINACIONET TURISTIKE DHE PLANIFIKIMI TURISTIK

“Ne nuk mund ta fitojmë betejën për të shpëtuar qëniet dhe natyrën nëse ne nuk krijomë një lidhje emocionale ndërmjet nesh dhe natyrës dhe nëse nuk shpëtojmë atë që nuk e duam”

Stephen Jay Gould (Orr, 1994)

1.1. DESTINACIONET TURISTIKE DHE MJEDISI 1.1.1. Destinacionet turistike

Destinacioni ose termi vendpushim është një lidhje komplekse ndërmjet gjeografisë (me të gjitha burimet humane e natyrore që ajo ofron) dhe turizmit (me të gjitha aktivitetet dhe shërbimet që marrin turistët gjatë qëndrimit të tyre)1.Destinacionet nuk prezantojnë një sektor të industrisë turistike në kuptimin e ngushtë të fjalës, por ato përfshijnë në një zonë të vetme shumë aktivitete turistike e shumë sektorë industrish. Në shumë destinacione shihen ndikimet e industrisë turistike, kështu ato përfshihen nga efektet pozitive ekonomike e sociale dhe në të njëjtën kohë bëhen lokalizim për shumë faktorë negativë ambientalë, ekonomik, social-kulturor të kësaj industrie. Destinacionet gjithashtu janë të një rëndësie të madhe në turizëm,sepse janë ato dhe imazhet e tyre që tërheqin turistët dhe me anën e kësaj ato veprojnë si një katalizator i shumë sektorëve dhe i industrisë turistike si në figurën 1.1.

Fig. 1.1. Përmbajtja e destiancionit turistik Ray Youell (1998)

1 Ray Youell (1998) -Tourism an introduction

Destinacionet

Akomodimi

Transporti Infrastuktura Shitësit me pakicë

Atraksionet Shërbimi i ushqimit e pijes Lehtësitë e tjera

8

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Në këtë figurë tregohet që një destinacion mund të konsiderohet si "umbrella" poshtë së cilës sektorët e ndryshëm të industrisë turistike punojnë në bashkëveprim për të siguruar lehtësira e shërbime për udhëtarët e kohës së lirë e të biznesit.Zhvillimi i një destinacioni përmban komponentët e mëposhtëm si në figurën 1.2.

Figura 1.2.Komponentët e nevojshëm për zhvillimin e një destinacioni

Një destinacion turistik tipik do të ketë një varietet të organizuar turistik tregtar e jotregtar që operojnë së bashku me trupat e sektorit publik në ndërtimin e infrastrukturës, planifikim e rregullim të territorit, shërbimet e informacionit turistik dhe promovimin e destinacionit.Ndërsa operatorët privatë furnizojnë vizitorët me lehtësira të tilla si akomodime, ushqim e pije dhe atraksione.Destinacionet paraqesin një numër të rëndësishëm veçorish në interes të planifikuesve e operatorëve të turizmit.Këto janë ilustruar në shembujt e mëposhtëm:

Destinacionet ekzistojnë në një varietet shkallësh gjeografike. Një destiancion mund të jetë një kontinent,një shtet i veçantë,një rajon brenda një kombi,një qytet kryesor,një qytet i vogël,një fshat,një zonë e shkretë.Një atraksion i vetëm mund të jetë i mjaftueshëm për ta percaktuar një vend si destiancion.

Destinacionet përfshijnë një shumëllojshmëri produktesh. Në fig 1.1 tregohet që destinacionet turistike përfshijnë një varietet produktesh,shërbimesh, lehtësirash duke u përpjekur të kënaqin nevojat e vizitorëve.Ato mund të jenë pjesë e superstrukturës së zonës si për shembull ndërtesat turistike ,akomodimet e atraksionet ose pjesë të infrastrukturës si "skeleti" i shërbimit të transportit, kanalet e komunikimit përreth të cilave janë zhvilluar lehtësirat turistike.

9


Destinacionet shfaqin një shumëllojshmëri pronësish. Produktet e lehtësirat turistike ofrohen nga një shkallë e gjerë e organizatave publike ,private dhe jofitimprurëse të cilat kanë objektivat e stilet e tyre të menaxhimit.Çdo organizatë ka aktivitetet e veta marketing ndërsa përgjegjësinë për marketingun e përgjithshëm të destinacionit e kanë agjensitë publike.Në fakt pjesa kryesore e lehtësirave turistike në një destinacion drejtohet prej ndërmarrjeve të vogla private gjë që do të thotë që sektori publik ka një kontroll të vogël mbi marketingun e lehtësirave individuale ,situatë kjo që mund të sjellë një jokoordinim.Në disa destiancione kjo situatë eleminohet prej formimit të bashkëpronësive midis sektorit publik e privat duke vepruar në zhvillimin e destinacionit.

Destiancionet u shërbejnë nevojave të një varieteti tregjesh. Shumë destiancione u shërbejnë një shkalle të gjërë turistësh për biznes e për pushime e secila me kërkesat e tyre vetiake në termat e produktit miks dhe shërbimeve standarte. Në kushte të tilla treguesit e destiancionit duhet të bashkëngjitin mesazhe e imazhe të ndryshme, kërkesave të veçanta të segmenteve të tregjeve dhe të përmirësojnë lehtësirat aktuale.

Popullariteti Një element tjetër që duhet të trajtohet tek destiancionet është dhe popullariteti,pra sa të frekuentuara janë destinacionet.Shumë destinacione që sigurojnë cilësi të lartë të atraksioneve turistike, akomodimeve, shërbimit të ushqimit e pijes dhe aktivitete të shumta promocionale sot kanë një frekuentim të mirë.Për të pasur një destinacion sa më konkurent dhe të qëndrueshëm duhet të analizohen një sërë faktorësh të cilët paraqiten në figurën 1.3.

Figura 1.3-Analiza e faktorëve të një destinacioni Ritchie, J.R.B. dhe G.I. Crouch (2003)

Avantazhet krahasuese -Burimet humane -Burimet fizike -Kapitali -Infrastruktura e superstruktura turistike -Burimet historike e kulturore -Niveli ekonomik

Avantazhet konkuruese -Rritja dhe zhvillimi -Efiçenca -Efektiviteti -Kontrolli financiar -Ruajtja e vlerave

Konkurueshmeria dhe Qëndrueshmeria e një Destinacioni

Përcaktuesit sasiore e cilesore Lokalizimi Siguria Kosto

/vlerë

Ndërvarësitë Mirqënia/imazhi Kapaciteti pritës

Politikat e destinacionit në planifikim e zhvillim Përcaktimi

i sistemit

Filozofia/

vlerat

Vizioni Pozicionimi Zhvillimi Analiza

bashkëpunuese

e konkuruese

Monitorimi

e evoluimi

Kontrolli

e

vlerësimi

Menaxhimi i destinacionit Organizimi Marketingu Cilësia e

shërbim

eve

Informacion

/

kërkim

Financa

dhe

kapitali

Manaxhimi

i vizitorëve

Burim

et

Manaxhimi i

krizave

Burimet e Atraksionet bazë Klima e

veçoritë

fizike

Kultura e

historia

Aktivitetet Ngjarjet

specialei

Argëtimet Superstruktura Tregjet

Burimet e faktorët mbështetës Infrastruktura Mundësitë

hyrëse

Burimet

lehtësuese

Mikpritja Ndërmarjet Politikat e vendosura

Kon

kure

nca

ne a

mbj

enti

n m

ikro

Kon

kure

nca

ne a

mbj

enti

n m

akro

10

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 1.1.2. MJEDISI DHE ETIKA MJEDISORE

Diskutimet mbi etikën mjedisore kanë lindur që në vitin 1970. “Etika e mjedisore është një degë relativisht e re e etikës filozofike dhe shqyrton e diskuton pikpamjet mbi gjendjen morale të krijuar nga njërëzit që jetojnë ose nuk jetojnë”2.Rreth etikes mjedisore shumë autorë kanë dhënë mendimet e tyre se si njeriu ka ndërhyrë tek natyra dhe cilat janë parimet që duhet të respektohen për të siguruar një natyrë sa më të pa cënuar ,por edhe këto vlera natyrore si do t’i shërbejnë zhvillimit të ardhshëm të turizmit.Kështu një prej autorëve Fennell3 thotë:- "etika mjedisore nuk është një etikë e aplikuar si etika e biznesit por ajo paraqet një alternativë botëkuptimi e cila duhet të merret në konsideratë së bashku me zbatimin e etikës së biznesit në turizëm. "Kjo pikëpamje bazohet në tendencat pro apo kundër orientimit ekologjik, vlerave të natyrës, të cilat tregojnë idetë e vlefshmërisë apo rëndësisë së vlerave të natyrës.Një varg termash janë përdorur për të bërë një dallim midis qëndrimeve të ndryshme në bazë të gjendjes morale dhe vlerave të brendshme që i dedikohen natyrës. Kështu ata që besojnë se natyra ka vlerë të brendshme janë konsideruar si biocentrik ose ekocentrik4, ndërsa ata që argumentojnë se interesi njërëzor është faktori përcaktues janë konsideruar si antropocentrik5(Benson,2000). Sipas Bourdeau (2004, f. 9) "Nevojat primare të njeriut janë plotësuar para së gjithash, ndërsa nevojat e organizmave të tjera dhe ekosistemeve që jetojnë janë lejuar të mbizotërojnë mbi nevojat e mesme të njeriut. " Aldo Leopold (1997)shkruan,"Një njëri është pafundësisht i çmuar dhe duhet të mbrohet pa kushte.Po kështu, jeta e kafshëve dhe bimëve, të cilat banojnë në këtë planet me ne, meritojnë mbrojtjen, ruajtjen dhe kujdesin.Shfrytëzimet e pakufizuara për themelet natyrore të jetës, shkatërrimi i pamëshirshëm i biosferës dhe militarizimi i gjithësisë janë të gjitha jashtë normave morale."6 Taylor shpjegon pikpamjen biocentrike ,"Njërëzit janë anëtarë të komunitetit të Tokës, në të njëjtin kuptim si dhe në kushte të njëjta me gjallesat e tjera. Specia njeri, së bashku me të gjithë speciet e tjera, janë elementë përbërës në një sistem të ndërvarësisë kështu mbijetesa e çdo gjëje të gjallë, si dhe shanset e saj për mirë apo keq, janë vendosur jo vetëm nga kushtet fizike të mjedisit , por edhe nga marrëdhëniet e saj për të jetuar me të tjera gjëra”. Pra sipas të gjitha përcaktimeve në qëndër të gjithçkaje qëndron njeriu i cili me veprimtaritë e tij ka sjellë ndikime të mëdha në vlerat natyrore. Vlerat e natyrës

Pyetjet themelore të etikës mjedisore që kërkojnë përgjigje janë: "Çfarë lloj vlere i duhet dhënë mjedisit natyror nga qeniet njërëzore? A duhet t’i vlerësojmë ato, dhe të jemi të kujdesshëm në trajtimin tonë, sepse janë të dobishme për ne,apo kanë vlera të pavarura ndaj interesave të njeriut? (Benson).MekShejn (2007) beson se vlerat e brendshme janë të rëndësishme për të kuptuar pikëpamjet morale dhe etike. Vlerat qëndrojnë në thelbin e etikës mjedisore dhe të dyja udhëheqin pikpamjet tona mbi natyrën e mjedisin.Ndërsa Rolston (1989)

2 Benson, 2000, Environmental Ethics, Routledge, London UK, 3 Fennell.D,2006, Tourism Ethics, Aspects of Tourism, Channel View Publications, UK , 4 Pikpamjet Biocentrike kanë lidhje me vetë universin-për një botë më të mirë dhe ekocentrike jane te orjentuara drejt mbrojtjes së universit. 5 Fjala antropo vjen nga greqishtja e lashtë (anthropo-njeri).Pikpamjet anthropocentrike janë të orjentuara zakonisht nga motivimi ekonomik ose social . 6 Kung & Kuschel, 1993. A Global Ethic: The Declaration of the Parliament of the World's Religions.

11

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira gjykon se njërëzit gjithmonë do t’i japin vlerë natyrës, sepse vlera ekziston vetëm kur një subjekt ka një objekt me interes .Natyra është marrësi i këtyre vlerave, të cilat mund të jenë të dobishme apo të brendshme, subjektive apo objektive.Ai mendon se njërëzit e perceptojnë vlerën në nivele të ndryshme të perceptimit të lidhura me botëkuptimin e tyre. Literatura sugjeron se diskutimi mbi botëkuptimin e mjedisit dhe vlerave të natyrës do të mbetet një çështje e diskutueshme, sepse pikëpamjet dhe vlerat që kanë të bëjnë me mirëqenien ekonomike dhe mbrojtjen e mjedisit do të debatohen gjithmonë. 1.1.1. Etikat mjedisore në turizëm

Rëndësia e etikës mjedisore në turizëm shpjegohet nga Robinson dhe Phipps ,të cilët venë shenjën e barazimit midis përvojave turistike në një udhëtim personal.Sipas tyre,"Të kuptosh kulturën është si të kuptosh turizmin dhe për të kuptuar turizmin duhet të na jepet të paktën një prezantim i shkurtër i njërëzimit. "7Fennell shkruan : "Turizmi nuk mund të shpjegohet nëse ne nuk e kuptojmë njeriun,qenien njërëzore.Ne nuk kemi tentuar ta bëjmë këtë në studimet e turizmit dhe për më tepër një përpjekje të bashkërenduar është e nevojshme për të marrë hapat e parë në montimin e njohurive bazë, duke e shqyrtuar turizmin dhe etikën". Etika erdhi në vëmendjen e studiuesve të turizmit në fillim të viteve 1990, në kongresin e turizmit në Paris në vitin 1992.Në këtë konferencë është theksuar ndikimi i turizmit në vende më pak të zhvilluara dhe u bën thirrje për praktika që sjellin qëndrueshmëri.Studiuesit e turizmit, propozojnë disa praktika etike si ekoturizmi, i cili merr në konsideratë ndikimet e turizmit.Sipas Fennell (2006), turizmi ka nevojë për një teori etike të vërtetë ndërdisiplinore për zhvendosjen e vëmendjes tek ndikimet dhe ndërlidhja e vlerave me botën natyrore. Kontribuesit e hershëm të etikës mjedisore në turizëm përfshijnë studiues të tillë si Lea (1993), Karwacki dhe Boyd (1995), Hultsman (1995), Hughes (1995) dhe Payne dhe Dimanche (1996). Fennell,( 2003),të cilët krijojnë një bazë të fortë në studimet e etikës në turizëm, mjedisit dhe ndërveprimit të komunitetit me natyrën. Mcbeth (2005), bën thirrje për një etike të mjedisit që zhvendoset nga antropocentrizëm dhe drejt njohjes së asaj që Holden (në 2005, f. 976) i referohet si një etike, i cili njeh të drejtat e brendshme të natyrës". 1.1.2. Etikat mjedisore për menaxhimin e zonave të mbrojtura Aldo Leopold së bashku me Rachael Carson dhe të tjerët hodhën bazat për zhvillimin e etikës mjedisore.Shqyrtimi i shikimeve lidhur me komunitetet dhe kompleksitetin e zhvillimit të politikës së menaxhimit të zonave të mbrojtura kanë qenë me interes për një kohë të gjatë.Aldo Leopold ilustron këtë dilemë në botimin e tij të 1948 lidhur me komunitetet në përdorimin e parqeve për çlodhje e argëtim."Qytetarët kanë pikëpamje të kundërta për atë që kosiderohet si rekreacion në natyrë dhe çfarë duhet të bëhet për të ruajtur bazën e saj të burimeve "(Leopold).Ai gjithashtu thekson që njërëzit janë të varur në botën natyrore, e cila është pasqyruar në deklaratën e tij, "Ne mendojmë se industria na mbështet ne, por kush e mbështet industrinë! "8, përgjigja është bota natyrore.Ai besonte se njërëzit duhet të njohin dhe vlerësojnë komunitetin që mbron natyrën ku jetojnë,të jetojnë si pjesë e atij komuniteti, të lënë mënjanë dominimin dhe refuzojnë pikëpamjen se natyra është një burim ekonomik.Dëmtimet ekzistuese ekologjike sipas Norton , nuk mund të kthehen edhe në qoftë se njërëzit ndryshojnë sjelljen e tyre sot.Në mbështetje të

7 Robinson dhe Phipps, 2003, ‘Worlds Passing By: Journeys of Culture and Cultural Journeys’, 8 Leopold, 1974, “A Sand Country Almanac and Sketches Here and There” f. 178

12

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira kësaj deklarate, ai pyet, "A do të jemi të gatshëm për të hedhur poshtë shoqërinë moderne të industrializuar, madje edhe në dëm të nevojave të njëriut? "9.Megjithatë, Leopold beson se zonat ekzistuese mund të mbrohen përmes caktimit të zonave të mbrojtura.Duke pasur parasysh se, "qëndrueshmëria është një koncept që mbështetet në argument etikën"10, përfshirja e komunitetit në ruajtjen dhe menaxhimin e zonave të mbrojtura e kërkon një kuptim të etikës së tyre mjedisore. Nëse kuptohet etika mjedisore e komunitetit, menaxherët janë të aftë për të ndërtuar strategjitë e komunikimit që do të përmirësojnë marrëdhëniet me këto grupe (Johansson 2004), si dhe identifikimin e atyre zonave që janë më të përshtatshme për tu përfshirë në ruajtje dhe menaxhim.Një studim i realizuar nga Arnocky, Stroink dhe DeCicco (2007) ka treguar se njërëzit me më shumë tendencë për të mbrojtur natyrën ishin ata të cilët e konsideronin veten si pjesë të natyrës.Kuptimi i etikës mjedisore të një komuniteti do të lejojë që në menaxhimin e zonave të mbrojtura të identifikohen ata që janë më të përshtatshëm të përfshihen në aspektet e menaxhimit dhe kjo do të ndihmojë në rritjen e njohurive të komunitetit e do të mbështesë strategjitë që ruajnë natyrën.Një kuptim i pikëpamjeve të mjedisit mund të ndihmojë menaxherët të edukojnë përdoruesit në zonat e mbrojtura për përdorimin e burimeve dhe do të ndihmojë në zgjidhjen e konflikteve midis përdoruesve si dhe në zhvillimin e zbatimin e politikave, programeve dhe strategjive efektive (Tarrant, Cordell &Green,2003). Strategjitë e përdorura për integrimin e etikës mjedisore në zonat menaxhuara janë propozuar në tabelën 1.1. Tabela1.1- Strategjitë e përdorura për integrimin e etikës mjedisore në zonat menaxhuara. Cordell &Green,(2003) ETIKAT MJEDISORE DHE MANAXHIMI I ZONAVE TË MBROJTURA

Rezultatet Strategjitë Përdoruesit

Informimi për menaxhimin e zonave të mbrojtura

Identifikimi i vlerave dhe pikpamjeve të komunitetit

Identifkimi i donatorëve,anëtarëve drejtues.planifikimi dhe menaxhimi i përfshirjes së komunitetit.

Identifikimi i larmisë së vlerave dhe pikpamjeve

Ndihmë në zgjidhjen e konfliktit Informimi i stafit Edukimi i komunitetit

Planet hapësinore Planifikusit marrin në konsideratë etikat ambjentale të komunitetit për manaxhimin e zonave të mbrojtura dhe përdorimin e burimeve

Përfitimi i komunitetit Ndërtimi i njohurive dhe respektit për natyrën dhe përdorimin e burimeve.

Marja parasysh e diversitetit të sjelljeve dhe kulturës së komunitetit

9 Norton (1991) ‘Environmental Ethics and the Rights of Future Generations’ f. 156 10 Eriksson.R, 2004, ‘On the ethics of environmental economics as seen from textbooks’, Ecological Economics

13

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Manaxherët duhet të njohin rëndësinë e përfshirjes së publikut në vendimet e menaxhimit.Shumica e njërëzve dëshirojnë të jenë të përfshirë në zgjidhjen e problemeve të mjedisit dhe njerëzit që janë indiferentë ndaj mjedisit janë të pafuqishëm për të kontribuar dhe ndikuar në menaxhimine zonave të mbrojtura.Ndikimi i etikës mjedisore në politikën e zonave të mbrojtura dhe në vendimet e menaxhimit (Eriksson, 2004) ka nxjerrë në pah modele të ndryshme të zhvillimit të politikave. 1.1.3. Destinacionet dhe mjedisi në Shqipëri Edhe pse një vend i vogël, Shqipëria shquhet për një shumëllojshmëri mikroklimash e peisazhesh. Relievi i thyer dhe vertikaliteti i theksuar kanë krijuar kushte për ekzistencën dhe ruajtjen e një numri bimësh.Diversiteti i lartë i ekosistemeve (ekosisteme detare,bregdetare, laguna , delta lumenjsh, duna ranore, liqene,lumenj, shkurre mesdhetare, pyje,livadhe e kullota subalpine dhe alpine,ekosisteme të maleve të lartë), ofron një larmi të pasur llojesh bimore e shtazore.Flora e Shqipërisë përfaqëson afro 30% të florës Europiane.Pyjet e lartë të Shqipërisë mbajnë gjitarë si ujku, ariu, rrëqebulli, dhia e egër etj., si dhe shpendë të lidhur me pyjet e virgjër. Lagunat bregdetare dhe liqenet e mëdhenj në brendësi të vendit përfaqësojnë zona të rëndësishme veçanërisht për dimërimin e shpendëve migratorë; mesatarisht reth 70 lloje shpendësh uji me një numër prej 180,00011 individë kalojnë dimrin në këto laguna.Shqipëria është një pikë e rëndësishme e kryqëzimit të rrugëve migratore të shpendëve, lakuriqëve të natës dhe insekteve. Shqipëria mban në territorin e saj rreth 91 lloje speciesh të ralla,si pelikani kaçurrel dhe karabullaku i vogël.Diversiteti i pejsazheve që takohen brenda territorit të Shqipërisë është rezultat i karakteristikave natyrore dhe i historisë së gjatë të popullimit dhe aktivitetit të njeriut në to.Bujqësia dhe blegtoria tradicionale e zhvilluar në këto troje, në përshtatje me kushtet natyrore të vendit,kanë qenë faktorët kryesore që kanë përcaktuar fizionominë e pejsazhit shqiptar.Kjo përbën një trashëgimi me vlera të mëdha për të ruajtur dhe përmirësuar prodhimtarinë dhe cilësinë e prodhimeve bujqësore dhe blegtorale si dhe mundësi për të zhvilluar turizmin. Përse ta ruajmë biodiversitetin ?

Ka disa arsye që na bëjnë të vetëdijshëm për nevojën e ruajtjes së biodiversitetit; (I) ne jetojmë duke përdorur bimët dhe kafshët e mjedisit që na rrethon; (II) ne kemi detyrimin që t’iu lemë brezave të ardhshëm një mjedis po aq të pasur sa kemi trashëguar për vete; (III) çdo qënie e gjallë ka të drejtë të jetojë ashtu si dhe vetë njeriu; qeniet e gjalla që kanë jetuar dhe evoluar në mijëra e miliona vjet mund të zhduken shumë shpejt,por nuk mund të krijohen përsëri; (IV) një pjesë e madhe bimësh janë të njohura për vlerat e tyre kuruese ndaj sëmundjeve, por numri i bimëve me vlera të tilla mund të jetë shumë herë më i madh nga ai që njerëzimi ka zbuluar deri më sot; (V) rëndësia e bimëve dhe kafshëve të egra është e madhe për të siguruar riprodhimin dhe ekzistencën e bimëve dhe kafshëve të kultivuara e zbutura nga njeriu; (VI) proçeset natyrore biologjike ndihmojnë në ruajtjen e mjedisit dhe jetës në planetin tonë; (VII) një natyrë me një diversitet të pasur mbart potenciale të larta për zhvillimin e turizmit, shlodhje e përtëritje fizike e

11 Ministria e Mjedisit (2010)

14

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira shpirtërore; (VIII) zhvillimi ekonomik, e sotmja dhe e ardhmja e vendit mund të sigurohen përmes ruajtjes dhe përdorimit të qëndrueshëm të pasurive natyrore e biologjike.

2.1.4.Rreziqet dhe sfidat e biodiversitetit në Shqipëri Zhvillimi ekonomik i këtyre 50 viteve të fundit, bazuar në zhvillimin e bujqësisë, industrisë, pylltarisë,peshkimit, urbanizimit,transportit e turizmit ka patur efekte të forta në diversitetin biologjik e pejsazhor në Shqipëri.Pasojat dhe dëmet kryesore të këtij aktiviteti do të përmblidheshin si më poshtë:

1. humbje dhe copëzim të specieve; 2. dëmtim, varfërim dhe degradim të ekosistemeve ; 3. shqetësim, persekutim i kafshëve të egra në natyrë; 4. zhdukje llojesh apo kërcënim për zhdukje; 5. prishje dhe erozion gjenetik;

Megjithëse numri i llojeve të njohur që rezultojnë të zhdukur gjatë këtij shekulli në vendin tonë nuk është i lartë, mendohet se ritmi i humbjeve të biodiversitetit në Shqipëri në këto 50 vitet e fundit ka qenë i lartë. Shkalla jo e mjaftueshme e njohjes dhe studimit të një mase të konsiderueshme të florës dhe faunës nuk lejon ende një vlerësim të saktë të gjendjes së biodiversitetit në Shqipëri.Sidoqoftë, mendohet se numri i llojeve të rrallë e të kërcënuar të bimëve dhe kafshëve është i lartë dhe prirja është në rritje.Tipet kryesore të ekosistemeve më të rrezikuar në Shqipëri përfshijnë si ato detare, bregdetare (dunat ranore, grykëderdhjet e lumenjëve,lagunat dhe liqenet bregdetare),ashtu dhe ato në brendësi të vendit, si:livadhet dhe kullotat alpine, liqenet kontinentale dhe ata akullnajore,pyjet e dushkut dhe ata halorë.Ritmet e shtimit të popullsisë u shoqëruan me një rritje progresive të presionit dhe ndikimit të njeriut mbi natyrën dhe biodiversitetin e vendit.Sot, në kushtet e lëvizjes së lirë dhe të pakontrolluar të popullsisë prej zonave rurale drejt atyre urbane,duket se presioni dhe ndikimi i njeriut në ekosistemet bregdetare,që janë dhe më të ndjeshmit ekologjikisht, është duke u rritur. Veçanërisht të dëmtuar dhe degraduar paraqiten pyjet pranë qendrave të banuara në fshatra, që i takojnë pyjeve të lisit dhe dushkqeve që në të njëjtën kohë shquhen për diversitetin e tyre biologjik më të pasur në krahasim me tipet e tjerë të pyllit. Gjendja e varfër ekonomike dhe tradita vazhdojnë t’a mbajnë fshatarin e këtyre zonave të mbijetojë duke e mbishfrytëzuar pyllin: prerje të rënda për të siguruar dru për ngrohje dhe gatim.Hapja e rrugëve pyjore dhe teknikat e përdorura për nxjerrjen e lëndës drusore nga parcelat dhe transportimin e saj, në kushtet e mungesës së fondeve dhe investimeve për teknologji të reja, si dhe për vetë veçoritë gjeologjike dhe të relievit të sipërfaqeve të zëna me pyje të lartë,kanë qenë operacione të rënda për pyjet dhe biodiversitetin pyjor në Shqipëri.Në kushtet e rritjes së ndjeshme të artikujve të konsumit të përditshëm,veçanërisht të atyre që tregtohen të amballazhuar në materiale plastike dhe mungesës së plotë të stacioneve të përpunimit të mbeturinave, ndotja urbane gjatë viteve të fundit është bërë mjaft shqetësuese.Kjo është evidente jo vetëm në qendrat e mëdha urbane dhe plazhe, por edhe në qendrat e banuara rurale.Mijëra tonë mbeturina urbane dhe industriale depozitohen çdo ditë në zonën bregdetare, ndërkohë që edhe kanalet e ujrave të zeza derdhin në dete mbeturinat e lëngshme të vendbanimeve të kësaj zone.Të gjitha këto rrezikojnë eksistencën e shumë qenieve të gjalla gjatë brezit bregdetar.Praktikat e një bujqësie intensive në të kaluarën jo të largët si dhe tendencat e sotme në kushtet e ekonomisë së tregut të lirë kanë dëmtuar dhe po dëmtojnë, krahas të tjerash, llojet vendas dhe kanë ulur interesimin për ruajtjen dhe përmirësimin e varieteteve dhe racave vendase të bimëve dhe kafshëve.Bujqësia, pas privatizimit të tokës,për shkak të mungesës së subvencioneve dhe investimeve, duket se është kthyer në praktikat e saj tradicionale të një

15

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira bujqësie ekstensive dhe pasojat e këtij aktiviteti mbi biodiversitetin nuk duken se janë të konsiderueshme. Por, me zhvillimin e këtij sektori në të ardhmen dhe gjallërimin e praktikave të përdorimit intensiv të tokës, pritet që të rritet ndjeshëm ndikimi i këtij aktiviteti në biodiversitetin e vendit, në mënyrë të veçantë në ultësirën bregdetare.Edhe pse pjesa më e madhe e sektorit industrial është jashtë funksionimit gjatë kësaj periudhe,me aktivizimin e tij priten të rishfaqen pasojat e këtij aktiviteti në biodiversitetin e vendit, në mënyrë të veçantë atë të zonës bregdetare përgjatë së cilës janë përqëndruar dhe qëndrat kryesore më të mëdha në vend. Turizmi dhe transporti priten të kenë në të ardhmen shumë të afërt një ndikim të fuqishëm mbi biodiversitetin e vendit, në mënyrë të veçantë në zonën bregdetare.Praktikat e kaluara të shfrytëzimit të pyjeve, në kushtet e mungesës së burimeve alternative të energjisë për ngrohje e gatim, kanë patur efekte serioze në biodiversitetin pyjor.Krahas kësaj, mungesa e objektivave kombëtare për mbrojtjen dhe menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve ka patur pasojat e veta në biodiversitetin pyjor, në mënyrë të veçantë në popullatat e gjitarëve të mëdhenj.Praktikat e peshkimit të këtyre viteve të fundit dhe zhvillimi i këtij sektori në të ardhmën kanë sjellë dhe do të sjellin pasoja negative të konsiderueshme në biodiversitet.Periudhat e tranzicionit pas vitit 1991, janë shoqëruar me paqëndrueshmëri të vendit,vakum ligjor, mosbatim të ligjit dhe mangësi të strukturave të përshtatshme dhe efektive institucionale, nga njëra anë, dhe etja për fitim maksimal dhe sa më të shpejtë të individëve apo subjekteve private, nga ana tjetër.Një situatë e tillë ka sjellë dëme të konsiderueshme në biodiversitet. Megjithë punën për plotësimin dhe forcimin e kuadrit ligjor si dhe reformën institucionale në sferën e mjedisit në këto vitet e fundit,përsëri prerjet ilegale në pyje,peshkimi i shfrenuar në ujrat e cekëta dhe me mjete të paligjshme, gjuetia e pakontrolluar dhe e kudondodhur,të ushturara si nga individë e subjekte vendase ashtu dhe të huaja, mbeten dukuri problematike dhe me pasoja të rënda në biodiversitetin e vendit.Në tabelën 1.2 e 1.3(aneks 1) jepet rrjeti i zonave të mbrojtura të Shqipërisë. Figura1.4. Paraqitja e zonave të mbrojtura Tabela 1.2 -Rrjeti i zonave të mbrojtura të Shqipërisë

Burimi:Ministria e mjedisit

REZERVAT STRIKT

NATYROR/REZERVAT SHKENCOR

PARK KOMBETAR

MONUMENT NATYRE

REZERVAT NATYROR I

MENAXHUAR

PEISAZH I MBROJTUR

ZONE E MBROJTUR NATYRORE E

BURIMEVE TE MENAXHUARA

16

http://www.moe.gov.al/upload/parqet/rrjeti-zm_maj-2010.jpg

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Shqipëria mban vendin e 25 në botë për pastërtinë e mjedisit,por duhet të ndërmarrë të gjitha reformat,vendimet për të mbrojtur dhe avancuar këtë pozicion. Në këtë kuadër, mbrojtja dhe zhvillimi i qëndrueshëm i mjedisit, duhet të mbetet objektivi kryesor edhe në të ardhmen. Mbrojtja dhe rritja e cilësisë së mjedisit mbështetet në disa elementë bazë:

adoptimi i standarteve mjedisore gradualisht me ato të Bashkimit Europian si dhe ngritja e sistemit të instrumenteve monitoruese, inspektuese dhe ndëshkuese.

adoptimi i instrumenteve fiskale që orientojnë sjelljen e operatorëve drejt respektimit të standarteve mjedisore dhe nxisin investimet me efekte pozitive në mjedis.

përdorimi i instrumentave të ruajtjes dhe zhvillimit të zonave e sistemeve që konsiderohen me vlera mjedisore duke u mbështetur nga fonde publike dhe private.

rehabilitimi i zonave me ndotje të trashëguar nëpërmjet fondeve publike dhe private edukimi dhe sensibilizimi masiv në çdo kategori apo grup social.

Mbrojtja e mjedisit (ajri, ujrat, toka) duhet të harmonizohet me mbrojtjen dhe shfrytëzimin e qëndrueshëm të burimeve natyre (pyje, kafshë, minerale, nafta etj). Lidhur me shfrytëzimin e këtyre burimeve natyrore duhet të konsolidohet eksperienca e fituar dhe duhet të përdoren instrumente të reja që harmonizojnë sjelljen e operatorëve private me interesat publike afatgjata.Politikat specifike mjedisore duhet ta zgjerojnë konceptin e tyre dhe lidhur me cilësitë e mjediseve urbane,agrobujqësore dhe industriale.Politikat dhe zhvillimet mjedisore do të mbështeten me fonde të konsiderueshme publike si dhe private. Në Shqipëri dëmtimet në zonat pyjore kanë filluar të rriten tabela 1.4(amaks1) jep disa të dhëna për dëmtimet në këto zona në vitin 2010. 1.2. PLANIFIKIMI TURISTIK I DESTINACIONEVE 1.2.1. Evoluimi i mendimeve për planifikimin turistik Gjatë dy dekadave të fundit turizmi është shfaqur si një nga industritë më të mëdha të botës.Ajo ka tejkaluar rëndësinë e shumë sektorëve të prodhimit dhe shërbimeve të tjera në terma të shitjeve, punësimit dhe të ardhurave në valutë (OBT, 2001).Ndërsa shumë kombe marrin përfitime të konsiderueshme ekonomike nga zhvillimi i turizmit,ekzaminimi nga afër i tyre tregon koston e degradimit social-kulturor dhe shpërndarjen e pabarabartë të përfitimeve.Ajo që vihet re gjithnjë e më shumë është se destinacionet kanë nevojë për planifikim të kujdesshëm të turizmit dhe të marketingut në mënyrë që të maksimizohen ndikimet pozitive të turizmit dhe të minimizohen efektet negative të kësaj industrie me rritje të shpejtë.Getz (1987) ka identifikuar katër drejtime të planifikimit të turizmit: (1) boosterism-më shumë është më mirë, (2) një drejtim ekonomik, (3) një drejtim fizik /hapësinor dhe (4) një mënyrë e orientuar drejt komunitetit . Mbështetur në këto katër drejtime, Getz (ibid.) ofron një mënyrë për planifikimin e turizmit, e cila është planifikimi integrues.Në të njëjtën mënyrë, Jafari (1990) ka klasifikuar traditat e studimeve dhe kërkimeve të turizmit në katër platforma: (1) platforma mbrojtëse, (2) platforma paralajmëruese, (3)platforma e përshtatshmërisë (4) platforma e bazuar në njohuritë bazë.Në figurën 1.5 tregohen mendimet tradicionale të planifikimit të turizmit.

17

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Tabela1.5 Mendimet tradicionale të planifikimit të turizmit (Getz dhe Jafar) GETZ FOKUSI I PLANIFIKIMIT JAFAR BOSTERISM(më shumë është m ë mirë) TURIZMI SI NJË INDUSTRI (metoda ekonomike) FIZIK/HAPËSINOR I BAZUAR NË KOMUNITET METODA INTEGRUESE

Sa turistë mund të tërhiqen dhe akomodohen.Fushata promocionale. Mund të përdoret turizmi për të zhvilluar ekonominë.Të rritim të ardhurat punësimin dhe rëndësinë e turizmit në ekonomi. Kapacitetet mbajtëse. Manaxhimi i ndikimeve të turizmit.Zhvillimi i bazuar në burimet. Forma më të mira të turizmit. Turizmi i bute,ekoturizëm, nevojë për kontroll lokal, komunitet mikpritës më të përgjegjshëm. Kuptimi i sistemit turistik. Kërkime të mëtejshme.

MBROJTËS MBROJTËS PARALAJMËRUES ADAPTUES I BAZUAR NË NJOHURITË

Getz thekson se këto tradita për planifikimin e turizmit nuk janë reciprokisht ekskluzive e as nuk janë domosdoshmërisht vijues.Jafari tregon se të gjitha platformat kanë dalë pa zëvendësuar njëri-tjetrin, kështu që të katërta platformat ekzistojnë sot.Në të ardhmen, të dy autorët tregojnë vazhdimisht se planifikimi i turizmit , ishte parë në të kaluarën si një proçes i thjeshtë i fokusuar thjesht për inkurajimin e turizmit masiv.Kjo formë e thjeshtëzuar e planifikimit të turizmit, filloi vetëm në 1960, kur rritja e bizneseve të turizmit u pa gradualisht si një industri e rëndësishme (Bums, 1999).Kjo periudhë u konsiderua si një kohë bum e zhvillimit të turizmit. Boosterism(më shumë është më mirë).Një mënyrë ‘boosterism’në planifikimin e turizmit mbizotëron në të gjithë vitet 1960 dhe fillim të viteve 1970 (Hall, Jenkins dhe Kearsley, 1997). Kjo strategji e orientuar drejt rritjes përdor mënyra të ndryshme promovimi si mjete dominante të marketingut për të rritur vizitat.Kjo reflektohet në organizatat publike dhe private të turizmit të cilat kanë shpenzuar pothuajse të gjithë buxhetin e tyre për promovim (OBT, 1979, Pearce, 1992). Kështu, duket se strategjitë e marketingut të përqëndruara thjesht në fushata promovuese janë konsideruar si çështje të rëndësishme të planifikimit të turizmit. Getz (1987) tregon se, “Planifikimi i turizmit ka evoluar gjatë kësaj periudhe (që prej Luftës së Dytë Botërore),me një shpërthim të ideve ekonomike dhe të marketingut që vijnë në planifikimin e turizmit".Megjithatë duhet theksuar se idetë e ashtuquajtura të marketingut ishin asimetrike në kuptimin që fokusi dhe teknikat e tij janë kryesisht në një 'P' – promovimin

18

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira .Kështu mund të arrijmë në përfundimin se idetë e marketingut të përdorura gjatë kësaj periudhe ishin të ngushta dhe të thjeshta.Besimi kryesor ishte thjesht se turizmi është i mirë për këtë arsye "më shumë është më e mirë '. Në fakt, Getz pretendon se boosterism nuk nënkupton me të vërtetë planifikim. 1.2.2. Ndikimet e turizmit -Ndikimet ekonomike Gradualisht, rëndësia ekonomike e turizmit u pa nga shumë kombe.Industria e turizmit po shndërrohet në një mjet për të përhapur e promovuar përfitimet ekonomike.Shumë kombe dhe destinacione kanë pasur sukses duke rritur me shpejtësi numrin e vizitorëve.Ndikimet pozitive "të zhvillimit të turizmit janë të dukshme në gjenerimet e konsiderueshme të vendeve të punës apo rritjen e të ardhurave nga këmbimi valutor.Marketingu është edhe mjet primar për të rritur efektet positive ekonomike.Sot, teknikat e marketingut po mbeten dominuese edhe në planifikimin e turizmit(Tosun dhe Jenkins, 1998).Sa më shumë përparon koha, teknikat e marketingut të përdorura bëhen më të komplikuara, duke përfshirë konsideratat dhe kuptimin e sjelljeve turistike, segmentimit dhe zgjedhjen e konsumatorit.Evidenca e ndikimeve pozitive ekonomike mund të shihet në artikujt dhe në tekstet të përkushtuara për analizat ekonomike të turizmit ( Mathieson dhe Wall, 1982, Hughes 1994,). Kështu teknika të tilla si multiplikatorët dhe modelet input-output janë të avancuara.Kjo linjë mendimi kishte për qëllim gjetjen më të mirë, matja e asaj që pikërisht turizmi mund të kontribojë, apo në fakt ka kontribuar,në zhvillimin ekonomik të një destinacioni.Pasojat e turizmit të paekuilibruar e paplanifikim kanë sjellë ndikime sociale dhe mjedisore të rënda (Hills dhe Lundgren, 1977).Getz (1987), bie dakort me këtë perspektivë.Një nga shqetësimet kryesore të Getz (1987) ishte të nxjerrte në pah ndikimet negative të turizmit në lidhje me komunitetin pritës.Nga kjo pikë, u bë e qartë se orientimi dhe teknikat e marketingut dhe planifikimit turistik filluan të ndryshojnë.Kjo formë paekuilibruar e planifikimit të turizmit(apo promovimit të turizmit), mbetet deri më sot si një mjet dominant planifikimi në shumë vende.Disa studime të realizuara janë të drejtuara në percaktimin e fazave dhe modeleve te zhvillimit të turizmit.Këto studime kanë trajtuar marrëdhëniet midis zhvillimit të turizmit dhe komuniteteve pritëse.Punimet kryesore përfshijnë: Doxey (1975) propozoi një indeks acarimi që përdoret për të vlerësuar ndërveprimet dhe marrëdhëniet.Ky model përbëhet nga 4 hapa: (a)eufori (kënaqësinë në kontakt),(b) apati (indiferencë në rritje me një numër i madh), (c) pezmatim, (shqetësim dhe bezdi mbi rritjen e çmimeve,krimit, vrazhdësisë, thyerje të rregullave kulturore), dhe (d) antagonizëm (agresivitet i fshehtë dhe i dukshëm për vizitorët).Butler (1980) ka ofruar një model që shpjegon evoluimin e zonave turistike. Destinacionet turistike zhvillohen nëpërmjet disa fazave si përfshirje, zhvillim, konsolidim, stanjacion dhe rënie ose përtëritje.Shfaqja e ndikimeve sociale të komuniteteve bëhet më e rëndësishme kur destinacioni arrin zhvillimin e fazën e konsolidimit.Krahas këtyre studimeve, dy dekadat e fundit, kanë dëshmuar një zhvillim të një numri studimesh duke u fokusuar në ndikimet negative, që kanë të bëjnë posaçërisht me ndikime të zhvillimit të turizmit në aspektin mjedisor, social-kulturor dhe ekonomik ( Cohen 1978).Në tërësi, pikëpamjet e tyre quhen "paralajmëruese" në perspektivë (Jafari, 1990).Vëzhgimet dhe vlerësimet në mënyrë të qartë sugjerojnë se ndikimet pozitive dhe negative në komunitetet lokale janë të lidhura ngushtë me zgjerimin e turizmit.Siç ka evoluar zhvillimi i turizmit, ndikimet pozitive dhe negative po bëhen gjithnjë e më shumë të dukshme.Planifikimi i turizmit po fokusohet në mënyrën se si

19

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ndikimet pozitive mund të maksimizohen dhe ndikimet negative ndaj komunitetit të minimizohen apo të zbuten.Butler,në 1980 ofron një konceptim të rëndësishëm në dinamizimin e konsideratave në zonat destinacion që të dy marketerët dhe planifikuesit duhet të përdorin në planifikim dhe marketing. Në gjuhën e marketingut vëmendja përqendrohet në kapërcimin e pengesave të rritjes.Në të njëjtën kohë, planifikimi i turizmit përqëndrohet jo vetëm në drejtim të asaj se si të zgjasin fazën e rritjes në një destinacion, por edhe lidhur me vlerësimin e burimeve turistike në mënyrë që të identifikojë normat e dëshirueshme dhe format e pranueshme të ndryshimeve në mjedisin dhe në perceptimin e banorëve vendas për zhvillimin e turizmit.Ky rivlerësim i marrëdhënies së turizmit me komunitetet mikpritëse paraqet sfida të konsiderueshme për industrinë e turizmit dhe planifikuesit e turizmit dhe ka çuar në një thirrje të fortë për të aplikuar një metodë të planifikimit të integruar .Këto përfshijnë të tilla çështje si forcat tërheqëse (Williams dhe Gill, 1994),jeta dhe cikli i destinacioneve (Butler,1980),modelet dhe proçeset hapësinore(Pearce, 1987),'analiza për planifikimin e atraksioneve të vizitorëve' (Lawson dhe, Baud-Bovey 1977).Si rezultat i njohjes së ndikimeve negative në rritje të komunitetit,avokatët e turizmit bëjnë thirrje për një formë të turizmit "alternativ" e cila duhet të jetë një lloj turizmi që ka potencial për të zgjidhur problemet dhe ndikimet negative lidhur me "turizmin masiv". Harris(1999) përdor termin‘turizmi përgjegjës’,shkrimtarë të tjerë flasin për eko-turizëm, turizmin e butë (Krippendorf, 1982), turizmin e gjelbër (Bramwell, 1991), dhe turizmin e përshtatshëm(Singhet në 1989).Studjuesit në fushën e turizmit ( Gunn, 1994, Smith dhe Inskeep, 1991) bënë të qartë se një planifikim i mirë i turizmit duhet të përfshijë përfitimet në të gjitha aspektet e komunitetit, duke përfshirë aspektet sociologjike (p.sh,promovimin e stabilitetit të komunitetit, solidaritetit të familjes, e identitetit kulturor), ekonomike (p.sh,punësimit, të ardhurave), mjedisore (p.sh. mbrojtjes / ruajtjes).Po kështu është argumentuar që komuniteti do të përfitojë më shumë nga zhvillimi i turizmit në qoftë se komuniteti merr pjesë plotësisht në marrjen e vendimeve që ndikojnë në mirëqenien e tyre dhe në zbatimin e këtyre vendimeve.Prandaj, në proçesin e planifikimit dhe vendim-marrjes duhet të kërkohet përfshirja e banorëve lokal në secilin hap. Efektet e turizmit në Shqipëri

Shqiperia njihet si një destinacion turistik në zonën e Mesdheut që ka një pozicion konkurues në tregun turistik ndërkombëtar.Kontributi i sektorit të turizmit po bëhet mjaft i rëndësishëm me gati 15% 12të pjesës së të ardhurave turistike ndërkombëtare të produktit të përgjithshëm kombëtar.Në sektorin e turizmit janë punësuar 13800013 njerëz( në vitin 2010) ose 9,6% e fuqisë punëtore të vendit.Për periudhën 2010-2020 rritja vjetore sipas WTO do të jetë 10%.Në tabelën 1.6 (aneks1)tregohen të ardhurat nga turizmi që nga viti 2000-2010, Nëse shohim produktin turistik shqiptar ,tregun dhe konkurencën shohim që tipet kryesore të turizmit janë bregdeti,kultura,natyra dhe biznesi.Tregjet janë vendasit dhe të huajt dhe përsa i përket konkurencës ajo paraqitet e lartë në produktin bregdetar dhe atë të biznesit,në tabelën 1.7 tregohen produktet dhe tregu në industrinë turistike në Shqipëri.

12 Ministria e Turizmit Rinisë dhe Sporteve 13 UNWTO “Libri i Fakteve të Turizmit”

20

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Tabela 1.7.Industria turistike shqiptare e ndarë në bazë të produktit dhe tregut

Burimi:GIZ (Qeveria Gjermane për zhvillim dhe integrim)

Produkti Industria Tregu Konkurrenca

Produkti Akomodim Agjensi Tregu Ecuria tregut Konkurrenca

Bregdet

Akomodim masiv Të huaja Masiv vendas dhe etnik

Maturim e mesme

Krevat e mëngjes Ture lokale E mesme

Kamping Vendas,huaj Pa shfrytëzuar E mesme

Shërbim i plotë Tur operatorë Vendas,të huaj

,etnik kategori mesme

Luhatje E lartë

Resort Nuk ka shërbime E lartë

Kulturë

Hotele në qytet

Krevat e mëngjes

Të huaja Vendas, Etnike, te huaj

Eksplorim E mesme

Ture lokale

Biznes Organizues konferencash

Të huaj Eksplorim E lartë

Natyrë Hotele Të huaja Të huaj,vendas Eksplorim E mesme

Të specializuara

21

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Për të parë ndikimin e turizmit në Shqipëri një tregues janë edhe mbritjet e turistëve të huaj siç shihet në tabelën 1.8 kemi një rritje nga viti në vit,çka pasqyrohet edhe në figurën 1.6(aneks 1).

Figura 1.6 Tendenca e mbërritjes së turistëve të huaj në Shqipëri

Burimi: Ministria e Turismit, Kulturës, Rinisë dhe Sportit

Një tregues i rëndësishëm për të parë ndikimin e turizmit është edhe punësimi i krijuar në sektorin e turizmit.Sipas një parashikimi të realizuar nga Këshilli Botëror i Udhëtimit dhe Turizmit vihet re se punësimi në këtë sektor do të rritet deri në vitin 2021 siç shihet edhe në figurën 1.7.

Figura 1.7- Punësimi në Sektorin e Turizmit në Shqipëri

Burimi : Këshilli Botëror i Udhëtimit dhe Turizmit

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

Jan Feb Mar Apr May Jun

2006

2007

2008

2009

2010

Direkt Indirekt I Induktuar

Vitet

Të punësuar ( në mijë)

22

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Në tabelën 1.9 shihet situate aktuale e industrisë turistike dhe problemet me të cilat përballet kjo industri në Shqipëri sipas GIZ (Qeveria Gjermane për Zhvillim dhe Integrim).

Tabela 1.9 Situata e Industrisë Turistike Shqiptare e Problematika

Burimi: GIZ (Qeveria Gjermane për Zhvillim dhe Integrim)

1.2.3. Planifikimi i një turizmi të qëndrueshëm

Në planifikim aspekteve ambjentale e social-kulturore iu kushtohet më pak vëmendje sesa aspekteve ekonomike.Qeveritë kryesisht përqëndrohen në maksimizimin e përfitimeve ekonomike. Shpeshherë ndikimet ambjentale dhe social-kulturore nënvlerësohen pavarësisht nga roli i tyre në planifikimin e marketingun e turizmit.Në vitet ’90 u rrit vëmendja ndaj qëndrueshmërisë si në aspektin ekonomik ashtu dhe ambjental.Për të zhvilluar një turizëm të qëndrueshëm kërkohet partneritet,integrim,përfshirje e komunitetit dhe administrim ambjental. (Godgrey 1998, p.213). Kohët e fundit konsideratat social-kulturore dhe ambjentale po egzaminohen më seriozisht dhe lidhja ndërmjet turizmit dhe zhvillimit të qëndrueshëm po afirmohet gjthmonë e më shumë.

Akomodim Agjensi

Rezultate Shfrytëzim i ulët kapacitetesh Produktivitet dhe fitime jo të

kënaqshme

Volum i vogël

Procese Kontratat pak të përhapura Shërbime të kufizuara Bashkëpunim i ulët në nivel

lokal

Nevojë për bashkëpunim me hotele, guida, destinacione lokale, transport

Struktura Hotele 10-20 dhoma Uniformë në standart dhe

manaxhim Jo segmentim dhe specializim

Vetëm 2-3 biznese të mëdha Të ardhur të mirëfilltë të pakët Pak shërbime për tregun vendas Specializim dhe segmentim i ulët

Inpute Nevojiten investime të mëdha Probleme me eksperiencë të re,

burimet njerëzore,informacionin mbi standartet, konsumatorin dhe tregun, teknologjinë

Nevojë për njohuri mbi tregun,tendencat, konsumatorin

Nevojë për burime njerëzore dhe guida Transporti ka nevojë për cilësi investimi Atraksione dhe infrastruktura

23

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Turizmi i qëndrueshëm realizohet nëpërmjet menaxhimit të pasurive në mënyrë të tillë që të sigurohet një integrim i burimeve dhe zhvillim ekonomik.Qëllimi afatgjatë i saj është ndërtimi i një proçesi zhvillimi gjithëpërfshirës që do të sjellë rritje të cilësisë së burimeve lokale,kuptim të motivacioneve dhe kërkesës së tregut, studim të zhvillimeve social-ekonomike,zhvillim të opsineve për përdorimin e tokës,ku përfshihet popullsia lokale në marrjen e vendimeve të planifikimit dhe menaxhimit.Turizmi i qëndrueshëm sjell,ndarje të kostove dhe përfitimeve ndërmjet bizneseve turistike, promovuesve dhe komunitetit mikpritës. (Godgrey 1998, p.214). Turizmi i qëndrueshëm nuk eshtë një proçes që përfundon,një proçedurë e izoluar dhe unike,por një funksion i pavarur i një proçesi të gjerë social-ekonomik.Turizmi i qëndrueshëm mund të jetë burimi kryesor i të ardhurave për vetëfinancim të zonave natyrore dhe rritje të interesit në turizmin e bazuar në natyrë apo ekoturizmit sidomos në zonat e mbrojtura kudo në botë. Që nga prezantimi i Strategjisë së Mbrojtjes Botërore (IUCN 1980) e cila theksonte rëndësinë e “zhvillimit ekonomik” u vu re rritja e interestit rreth njohjes së ndërvarësisë që egziston ndërmjet burimeve ekonomike e ambjentale.Romeril në studimet e tij mbi turizmin thekson që “varësia e fortë e turizmit mbi cilësinë e burimeve natyrore krijon një qëllim të tillë (zhvillim të qëndrueshëm) që nuk është vetëm një ideal i dëshiruar por edhe një nevojshmëri ekonomike”(Romeril 1985a:217).Një tjetër autor Pigram (1986) mbron faktin që : ‘ambjenti nuk duhet të shihet si një detyrim por si një burim apo oportunitet egzistues që nevojitet për përdorim human’.Sipas tij planifikimi për zhvillimin e një turizmi të qëndrueshëm kërkon një ristrukturim kështu faktorët socialë e ambjentalë duhet të ndërthuren me konsideratat ekonomike.Ndërsa Getz (1986) thekson se planifikuesit e turizmit nuk duhet të veprojnë në izolim nga planifikimet ekonomike,sociale e ambjentale.Në 1988 Inskeep sugjeron që planifikimi i turizmit nuk duhet të kryhet në izolim por duhet integruar me analizën totale të burimeve dhe zhvillimin e zonës.Pearce(1989) tregon që njohja e natyrës dhe i lojtarëve të shumëfishtë të përfshirë në zhvillimin e saj janë kritikë në planifikimin e turizmit.Romeril (1989) mbron faktin se fuqia e shumë strategjive është natyra e tyre e integruar ku turizmi është një prej sektorëve dhe opsioneve të përdorimit të tokës.Në ndërtimin e politikave nacionale e rajonale është e nevojshme ndërtimi i një matrice ku të tregohet zhvillimi i aktiviteteve të të gjithë sektorëve dhe efektet pozitive e negative ekonomike,sociale e ambjentale.Në përshkrimin e konceptit të zhvillimit të qëndrueshëm vendoset një baraspeshë ndërmjet zhvillimit të turizmit dhe përgjegjësisë sociale e ekologjike.Qëllimi i zhvillimit të qëndrueshëm është plotësimi i nevojave të turistëve aktualë e vizitorëve të rajonit ndërsa ruhen e mbrohen vlerat sociale e ekonomike për të ardhmen.Zhvillimi i një turizmi të qëndrueshëm tenton menaxhimin e të gjitha burimeve në një mënyrë që mund të plotësojë nevojat sociale,ekonomike ndërsa ruhet integriteti kulturor,proçeset esenciale ekologjike, diversiteti ekologjik dhe sistemet mbështetëse të jetës.

1.2.4. Modele të planifikimit të turizmit

Në literaturën e kohëve të fundit shumë kërkues theksojnë nevojën për një zhvillim të qëndrueshëm dhe rritjen e bashkëpunimit në proçesin e planifikimit ( Keogh 1990; Hunt 1991; Jamal dhe Getz 1995; Sautter dhe Leisen 1999).Planifikimi i turizmit përfshin matjen e kërkesës turistike dhe burimeve të destinacionit.Getz (1986) ka sugjeruar mbi 150 modele të planifikimit të turizmit.Ai njeh dy tipe bazë :modelet teorike dhe modelet proçes.

24

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Modelet teorike

Modelet teorike konceptojnë disa aspekte të funksionimit të turizmit si sistem.Ato mund të modelojnë gjithë sistemin e turizmit ose pjesë të saj dhe mund ta ndajnë në varësi të asaj nëse ato janë,përshkruese,shpjeguese apo predikuese.Modelet shpjeguese tregojnë se si punon një sistem me ose pa marëdhënie rastësore specifike.Modelet përshkruese përcaktojnë komponentët e sistemit turistik.Modelet predikuese shtrihen mbi një njohje të marëdhënieve rastësore për të lejuar parashikimin.Getz thekson që modelet së pari përshkruese,pastaj shpjeguese e së fundi predikuese në natyrë janë duke ndërtuar blloqe të teorisë. Modelet proçes tentojnë të optimizojnë proçeset e menaxhimit ose planifikimit dhe janë shumë konceptuale në orjentimin e tyre.Ekzistojnë një sërë mënyrash për planifikimin e qëndrueshëm, shembujt përfshijnë planifikimin amjental dhe ekologjik.Këto mënyra planifikimi përdoren më tepër tek zonat “e rendësishme” apo “ të ndjeshme”.Eagle (1984) e përcakton një zonë “të ndjeshme” si një zonë me një pamje të veçantë natyrore e cila përmbush kriteret e mëposhtme: zotëron bimë të veçanta,specie të ralla,funksione ekologjike vitale,kombinim të qënieve dhe formave të tokës të cilat mund të jenë të vlefshme për kërkime shkencore.Zonat e ndjeshme ambjentale edhe mund të kenë ose mund të mos kenë ndikim nga banorët e saj si dhe jo gjithmonë është e nevojshme të realizohet një menaxhim për të ndërtuar ,ruajtur dhe përmirësuar vlerat e tyre.Në thelb një zonë e ndjeshme përmban një ekosistem proçeset dhe karakteristikat natyrore të së cilës duhen mbajtur,ruajtur dhe mbrojtur.Të planifikosh një zonë të tillë duhet të ndjekësh gjashtë hapa kryesore:formulimi i qëllimeve,zbulimi i burimeve,sintetizimi, rekomandimet,zbatimi si dhe vëzhgimi e kontrolli i vazhdueshëm.Proçesi i zbulimit përfshin faktorët gjeologjikë,hidrologjikë,klimën dhe faktorët biologjikë duke përfshirë florën dhe faunën.Të dhënat mblidhen,përshkruhen, klasifikohen, analizohen në bazë të disa kritereve.Ato quhen zona të ndjeshme natyrore për vetë rëndësinë e veçantë gjeologjike, vegjetative, hidrologjike, arkeologjike,historike etj (Nelson 1988). Ato mund të përmbajnë pamje skenike në sipërfaqe të mëdha,krijesa e proçese të veçanta si ujvara apo liqene të mëdha,burime të nxehta,bimë e qënie të ralla,specie të kërcënuara nga zhdukja,vende historike.Identifikimi i zonave të tilla realizohet nga metoda e vëzhgimit ABK.Kjo metodë përfshin analizën dhe zhvillimin ku Abiotik(ku përfshihen elementët gjeologjikë,gjeomorfolmogjikë e hidrologjikë),Biotik (ku përfshihen elementët vegjetativë dhe të jetës së egër),Kulturor (ku përfshihen elementët arkeologjikë,historik dhe institucional).Qëllimi i kësaj metode është së pari identifikimi dhe përshkrimi i proçeseve dhe vlerave abiotike,biotike dhe kulturore.Hapi i dytë është roli që luajnë në përdorimin e tokës dhe së treti të lidhë këtë informacion me një analizë të kufizimeve,planifikimit dhe sistemeve të mundshme të menaxhimit.Bastedo (1984) sugjeron që qëllimi kryesor i kësaj metode është ruajtja e vlerave ekologjike përmes identifikimit të zonave që kërkojnë mbrojtje të veçantë ose kontrolle në përdorimin e tokës.Smith,Nelson dhe Theberge (1986) mendojnë që pjesa kyçe e metodës së survejimit të burimeve është përshkrimi dhe analizimi i aspekteve funksionale dhe strukturore të komponentëve abiotik,biotik,dhe kulturor.Informacioni abiotik nga pikpamja strukturore përfshin format e tokës dhe nga pikpamja funksionale përfshin proçeset gjeomofologjike.Informacioni biotik strukturor përfshin komunitetet vegjetative dhe aspektin funksional që fokusohet në qëniet unike dhe speciale. Metodologjia kulturore e saj bazohet në teorinë humane ekologjike ku njërëzit, karakteristikat dhe aktivitetet e tyre shihen si pjesë e ekosistemit. Modelet e planifikimit ekologjik ndryshojnë nga ato amjentale sepse ato fokusohen në ekosistemet.Megjithatë aspektet ekologjike shpesh janë marrë në konsideratë në proçeset e planifikimit si pjesë të faktorëve ambjentalë që duhet të vlerësohen ashtu si dhe konsideratat

25

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ekonomike e sociale.Kjo ka krijuar nevojën për evoluimin e burimeve bazë të jetës së egër,të përcaktohen vlerat e qënieve, specieve dhe ekosistemeve kështu ato mund të renditen në bazë të rëndësisë për tu ruajtur.Këto renditje kanë vlerë të konsiderueshme në vendimet e planifikimit sepse ato fuqizojnë shanset për ruajtjen ekologjike të qënieve apo vendeve në një zonë të dhënë dhe zakonisht limitojnë potencialin për ruajtjen dhe mbrojtjen e ekosistemeve.Si në nivel kombëtar dhe rajonal është shumë i rëndësishëm planifikimi i zonave amjentale të mbrojtura apo rezervateve. Metodat e zbulimit dhe evoluimit të metodave ekologjike janë të shumta.Ato përfshijnë zhvillimet rajonale të bazuara në zonat ekologjike primare (Tubss dhe Blackwood 1971) zonat me vlera ekologjike(Goldsmith1975) ruajtja e burimeve natyrore dhe identifikimi i rrjeteve të burimeve të cilat ruajnë diversifikimin biologjik(Margules 1988).Ai argumenton se ekzistojnë dy metoda kryesore të integrimit të teorisë ekologjike në planifikimin e burimeve.Mënyra e parë përfshin treguesit ambjentalë ndërsa mënyra e dytë përfshin modelet matematikore.Van Riet dhe Cook (1990) propozon një model për planifikimin ekologjik të burimeve natyrore.Ky model thekson rolin e njërëzve si pjesë të ekosistemit dhe analizon vlerat individuale e sociale të burimeve natyrore,por në këtë model nuk shihen ndërveprimet e pikpamjeve të komunitetit mikpritës dhe as të përdoruesve të zonës.Një tjetër metodë e planifikimit të peisazhit bazuar në punën e Odum (1971) ishte ajo e përdorimit të teknologjisë së sistemeve gjeografike të informacionit për përpunimin e analizimin e të dhënave.Një tjetër strukturë e planifikimit ekologjik është hartuar nga UNESCO në projektin “Njëriu dhe Biosfera” ku qëllimi fillestar ishte të studioheshin efektet humane në ekosisteme të ndryshme si pyje tropikale,savana,vargmale e sisteme ujore.

1.2.5. Planifikimi mbrojtës dhe kapacitetet mbajtëse

Një metodë e kombinuar e planifikimit të burimeve natyrore është edhe ajo e mbëshetur tek kapacitetet mbajtëse .Kapaciteti mbajtës është niveli i përdorimit pas të cilit ndikimet tejkalojnë nivelet e pranueshme të specifikuara nga standartet e vendosura.Butler (1980) e kanë ndarë kapacitetin mbajtës në katër tipe të ndryshme si kapacitetet ekologjike,fizike, sociale dhe të lehtësirave.

Respektimi i kapaciteteve mbajtëse të një zone: ~ Kapaciteti mbajtës fizik që i referohet numrit të lehtësirave të mundshëm.Ai është i lehtë për tu llogaritur mbi një bazë përqindjeje të thjeshtë. ~ Kapaciteti mbajtës ambjental apo biologjik është shumë e vështirë të matet dhe ti referohesh limiteve të përdorimit në një ekosistem.Rritja e vëmendjes në kapacitin biologjik po bëhet jo vetëm në përdorimin turistik të florës por dhe të faunës -Standartet për aktivitetet rekreative nga Touroperatorët (Benson 2000)janë përcaktuar si më poshtë: (të shprehura në vizitorë/ditë/hektar)

~ Park pyjor: mbi 15 ~ Park natyror suburban: 15-70 ~ Piknik me densitet të lartë: 300-600 ~ Piknik me densitet të ulët: 60-200 ~ Lojra sportive në skuadër: 100-200 ~ Golf : 10-15 ~ Per aktivitetet në ujë:

* Peshkim/Lundrim : 5-30

26

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira * Lundrim me varka të shpejtësi: 5-10 * Ski në ujë : 5-15

Shëtitjet apo aktivitetet në natyrë:(në person/ditë/kilometer) *Udhëtime me biçikleta: 40 *Udhëtime me kuaj: 25-80

1.3. Planifikimi i turizmit bazuar në komunitet

Globalizimi është një fenomen që po përhapet me shpejtësi të madhe që pas viteve ’90.Kështu turizmi po fokusohet në identifikimin e burimeve përmes proçesit të diferencimit.Diferencimi në turizëm qëndron në formimin e identiteteve lokale dhe ruajtjen e elementëve unik.Për tu realizuar kjo, vendet duhet të zhvillojnë një planifikim të suksesshëm të turizmit. Planifikimi i turizmit shihet si një mënyrë për maksimizimin e përfitimeve të turizmit në një zone dhe zbutjen e problemeve që mund të shfaqen si rezultat i zhvillimit.Planifikimi i turizmit duhet të jetë një proçes i vazhdueshëm për të maksimizuar kontributin e turizmit në mirëqënien humane dhe në cilësinë e ambjentit.Vendet të cilat zhvillohen në mënyrë të planifikuar kanë përqindje të larta të suksesit në termat e nivelit të kënaqjes së turistëve,përfitimeve ekonomike dhe në minimizimin e efekteve negative në ambjentet sociale,ekonomike,fizike.Studiuesit paraqesin një zhvillim të metodave të planifikimit të turizmit nga një lidhje e ngushtë e planifikimit fizik me promocionin tek një formë e balancuar e planifikimit që shfaq nevojën e përfshirjes së gjerë të komunitetit dhe ndjeshmërisë ambjentale14. Midis studiuesve të turizmit shihet një marëveshje rreth pjesëmarjes së komunitetit në proçesin e zhvillimit të turizmit (Tosun 2000).Komuniteti akoma trajtohet si një objekt vëzhgimi sesa si një partner në këtë proçes.Debati sot nuk fokusohet tek a do të përfshihet komuniteti në proçesin e zhvillimit të turizmit por si dhe kur duhet të përfshihet.Pyetja kryesore është nëse përfshirja e komunitetit do të rritë kontrollin e menaxhimit dhe të përfitimeve nga zhvillimi i turizmit në lokalitetet e tyre. (Woodley, 1993). Vendasit në destinacionet turistike dëgjohen pak apo aspak në proçesin e zhvillimit të turizmit dhe si rezultat ata vetëm mund të reagojnë ndaj pasojave në ambjentin e vendbanimeve të tyre. Megjithatë industria turistike gjithmonë është kritikuar për marrjen e vendimeve nga trupa planifikues apo grupe jashtë lokalitetit.Kërkuesit po e vendosin theksin në decentralizimi i planifikimit dhe dhe integrimin e tij me objektivat e zhvillimit të orjentimit të komunitetit (Haywood 1988; Long 1993;Simmons 1994; Timothy 1998). Gjithmonë e më shumë sot po paraqiten, nivele të mëdha të pjesëmarrjes së publikut në zhvillimin e turizmit nga specialistë të planifikimit (Murphy 1985; Inskeep 1991; Gunn 1994; Timothy 1999).Në vitet e fundit po shihet një zhvendosje e planifikimit të turizmit nga forma në metoda më fleksible e proçese ndëraktive për krijimin e zbatimin e strategjive.Planifikimi i turizmit po përqëndrohet në përfshirjen e grupeve të shumëfishtë që ndikojnë e ndikohen nga turizmi,si banorët,autoritetet publike,bizneset të cilët mund të bashkëpunojnë për zhvillimin e një vizioni të qartë për turizmin (Ritchie 1993; Jamal and Getz 1997) .Proçesi i vazhdueshëm i planifikimit të turizmit mund të lejojë përfshirjen e këtyre grupeve në formulimin,zbatimin dhe adaptimin e vendimeve.Përfshirja e vazhdueshme e komunitetit nënkupton që planifikimi mund ti përgjigjet pikpamjeve të këtyre grupeve mbi turizmin,planet e propozuara,mbi zbatimin e planit.Në figurën 1.8 paraqiten grupet që përfshihen në proçesin e planifikimit.

14 Timothy D.J, (1999) "Participatory Planning A View of Tourism in Indonesia", p.371

27

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Figura1.8. Grupet në proçesin e planifikimit (Sautter dhe Leisen 1999)

Ekzistojnë shumë teknika të vlefshme për përfshirjen e komunitetit mikpritës në planifikimin e turizmit,si krijimi i grupeve teknike vëzhgimi i qytetarëve ,bisedat në grup,takime me banorët,etj.Përfshirja e komunitetit nënkupton autorizmin e banorëve për të përcaktuar qëllimet,shpresat shqetësimet e tyre në zhvillimin e turizmit.Ky koncept përfshin pjesëmarrjen e grupeve të tjera dhe mbështetësve në marrjen e vendimeve.Rritja e të ardhurave,punësimit dhe edukimit lokal janë mënyrat më të dukshme të përfshirjes së anëtarëve të komunitetit në përfitimet e zhvillimit të turizmit.Karakteristikat e turizmit të orjentuar në komunitet rrjedhin nga krijimi dhe mbrojtja e traditave të planifikimit,ku mbrohen interesat e grupeve më të vogla dhe banorëve lokalë iu është dhënë më shumë kontroll mbi proçeset sociale që drejtojnë mirëqënien e tyre.Në turizmin e bazuar në komunitet përfshihen konsideratat amjentale e sociale në proçesin e planifikimit dhe se turizmi duhet t’iu shërbejë si turistëve ashtu edhe banorëve lokalë.Komunitetet lokale kanë të drejtën e tyre për tu përfshirë në formimin e të ardhmes së tyre dhe maksimizimi i përfshirjes së komunitetit do të maksimizojë përfitimet social-ekonomike të turizmit për këto komunitete.Planifikimi i turizmit bazuar në komunitet kërkon gjetjen e mënyrave për krijimin e më shumë bashkëpunimeve ndërmjet industrisë turistike dhe komuniteteve mikpritëse po aq mirë sa dhe krijimi i lehtësirave si për miqtë dhe për pritësit.Skema për proçesin e planifikimit të turizmit bazuar në komunitet paraqitet në figurën1.9.

PLANIFIKUESIT E TURIZMIT

BIZNESI LOKAL

BANORËT

GRUPET AKTIVE

TURISTËT

RRJETËT E BIZNESEVE

KOMBËTARE

KONKURENTËT

QEVERIA

NËNPUNËSIT

28

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Figura 1.9. Proçesi i planifikimit i orjentuar nga komuniteti (King, Michael, McVey. 2000)

KOMUNITETI (grupet e interesit) BURIMET TURISTIKE TURISTET

NEVOJAT QEVERIA(prioritetet social-ekonomike)

PRODUKTI I TURIZMIT “BAZUAR NË KOMUNITET”

SEGMENTIMI

STRATEGJIA E BURIMEVE NJERËZORE

STRATEGJIA E ZHVILLIMIT FIZIK

STRATEGJIA MARKETING

MUNDËSITË INVESTUESE

METODAT E PJESËMARJES

METODAT E PJESËMARRJES

29

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira KREU II MARKETINGU I NJË DESTINACIONI 2.1. Një vështrim rreth marketingut të një destinacioni Marketingu i një destinacioni është një sistem kompleks i marrëdhenieve ndërmjet autoriteteve publike dhe subjekteve private,duke patur si qëllim të menaxhojë ofertën e çdo zone,e cila është e përbërë prej një numri elementësh territorial të prekshëm e të paprekshëm. Nevojitet gjithmonë një plan strategjik marketingu në tregun global ku oferta është më e lartë se kërkesa.Detyrat e përgjithshme të marketingut të destinacionit mund të sintetizohen si më poshtë:

1. Marketingu është një sistem i përshtatshëm Për të planifikuar, promovuar të mirat dhe shërbimet që mund të kënaqin konsumatorët potencialë e aktualë.

2. Marketingu është një sistem kompleks që përfshin një numër të ndërvarur funksionesh që kanë si qëllim të kënaqin pritjet e konsumatorëve.

3. Marketingu krijon një lidhje ndërmjet firmave dhe konteksit të referuar. 4. Marketingu mund të menaxhojë informacionin nga dhe rreth firmave dhe krijon lidhje

ndërmjet firmave dhe grupeve të interesit. Ekzistojnë tre tipe marketingu: marketingu i të mirave,marketingu industrial dhe marketingu i shërbimeve.Marketingu i destinacionit bazohet më tepër në tipin e dytë dhe të tretë sepse ai promovon elementet e prekshëm e të paprekshëm që kërkohen për zhvillimin e aktiviteteve dhe shërbimeve të përcaktuara të bizneseve për të kënaqur nevojat komplekse siç tregohen në figurën 2.1. Figura 2.1.Marketingu i një destinacioni(Flipo J.P dheTexier L ,1992)

Marketingu i destinacionit mund ti referohet edhe marëdhënieve të degëve të marketingut sepse ai bazohet në një sistem marëdhëniesh komplekse:

Marketingu i Destinacionit

Marketingu Jofitimprurës

Marketingu Social

Marketingu i Marëdhënieve

Marketingu i Sherbimeve

Marketingu Industrial

30


midis produkteve,shërbimeve,dhe komponentëve të paprekshëm ndërmjet ofruesve dhe blerësve midis ofruesve dhe gjithë subjekteve të tjera të zonës

Lidhja ndërmjet marketingut të destinacionit dhe “ marketingut jofitimprurës” përcaktohet nga detyra e agjensisë përgjegjëse për zhvillimin e zonës.Ajo mund të konsiderohet si një organizatë jofitimprurëse sepse ajo operon për interesat e subjekteve të treta(stakeholder)dhe nuk ka si qëllim maksimizimin e fitimeve por ajo ka qëllime më të larta e më të ndryshme. Marketingu i destinacionit mund të përcaktohet si një proçes ku aktivitetet lokale janë lidhur ngushtë me kërkesën e konsumatorëve përkatës.Qëllimi është të maksimizohet funksionimi efiçent i aktiviteteve ekonomike e sociale të zonës.Në koordinim me çfarëdo qëllimi të gjërë që është vendosur,marketingu i destinacionit mund të kuptohet si një set aktivitetesh marketingu të ndërmarra nga komunitetet territoriale dhe organizatave të ambjentit brenda rrjetit të proçesit të planifikimit strategjik. Objektivat e marketingut të destinacionit ndryshojnë nga ato të vendosura në tregjet komerciale,të cilat janë zakonisht një përfitim financiar direkt për organizatën .Marketingu i destinacionit efektivisht e përfshin termin përfitim duke përfshirë shumë përfitime sociale shumë indirekte dhe pak lehtësisht të matshme.Ai përfshin objektiva në termat e standarteve më të mira të mundshme të jetesës së popullatës,që arihen duke ndjekur kapacitetin e shërbimit të administrimit lokal dhe institucioneve të tjera për të kënaqur nevojat individuale apo në grup të popullsisë së zonës. Qëllimi i marketingut të destinacionit është të fuqizojë kapacitetin e rajoneve ta adoptojë me ndryshimet e tregut, oportunitetet,dhe të ruajë vitalitetin e tyre. Marketingu i destinacionit shfaqet si një pasojë natyrale e konkurencës ndërmjet qyteteve,rajoneve,dhe vendeve.Pasi është e dukshme që rajonet ekzistojnë brenda tregjeve të një lloji apo një tjetri: ato konkurojnë për burimet,investimet,fondet publike,forcën punëtore,turistët, rezidentët,aktivitetet etj. Zhvillimi i marketingut të destinacionit si një zonë e ndarë marketingu bazohet në kërkimet shkencore të shumë fushave (karakteristikat e destinacionit,imazhi,planifikimi brenda destinacionit,ofertat turistike,kërkesa turistike,efektet e promocionit,konkurenca marketing ndërmjet destinacioneve dhe avantazhet konkuruese të tyre ,mbrojtja natyrore etj).Sektori publik përfshihet në marketingun e destinacionit përmes organizatave kombëtare të turizmit,bordeve rajonale dhe autoriteteve lokale. -Proçesi i marketingut të destinacionit kalon në fazat e mëposhtme :

1. Analiza e situatës aktuale e destinacionit turistik 2. Identifikimi i produktit turistik 3. Selektimi i tregjeve të tregut 4. Qëllimet 5. Implementimi i strategjive marketing 6. Evoluimi i rezultateve

31


Marketingu i një destinacioni mbulon të gjitha aktivitet dhe proçeset e nevojshme për të kaluar pengesat ndërmjet blerësve dhe shitësve.Ajo fokusohet në adaptimin e kërkesës turistike.Ajo prezanton aktivitetet e vazhdueshme të drejtuara rreth shpërndarjes së suksesshme tek tregjet me potencial të lartë.Ajo përfshin marrjen e vendimeve rreth produkteve ,çmimeve,segmentimit të tregut,promocionit dhe shpërndarjes. Konkurenca ndërmjet zonave turistike është rritur me zhvillimin e teknologjisë dhe operacionet e biznesit po bëhen më shumë të komplikuara.Turistët janë të pajisur me një shumë të madhe informacioni çdo ditë dhe ata pyesin për ndodhitë e reja dhe eksperiencat e reja aventureske.Thënia klasike “vlerë për para” po transformohet në një paradigmë të re.

2.1.1.Detyrat e përgjthshme të marketingut të destinacionit

Marketingu i destinacionit mund të paraqesë sot një oportunitet zgjidhjesh primare për zhvillimin e një zone dhe për përcaktimin e një plani strategjik.Detyrat kryesore të marketingut të destinacionit janë :

1. Ruajtja dhe zhvillimi i produktive përmes analizimit të dinamikës së tregjeve dhe pozicionit konkurues të firmave.

2. Mbështetja e zhvillimit të ndërmarjeve të reja përmes ruajtjes së kushteve të ambjentit të qëndrueshëm.

3. Krijimin e një zone atraktive për konsumatorët e jashtëm potencial,stimulimin, koordinimin dhe mbështëtjen e iniciativave dhe elelmentëve të zonës që e diferencojnë zonën nga zonat e tjera

4. Promovimin e transferimin e njohurive nga universitetet dhe qendrat e kërkimit të aktivitetit ekonomik.

Zona identifikohet si një produkt “destinacion”,ku lehtesirat dhe aftësitë perceptohen si një produkt i formuar nga një miks i infrastrukturës,përdorimeve publike,atraksioneve, produkteve të sektorëve të ndryshëm,burimeve natyrore,historike dhe kulturore e rrjeteve sociale. Marketingu si një produkt kompleks krijon konkurencë ndërmjet zonave të cilat përdorin të njëjtën strategji zhvillimi.

2.1.2. Strategjia konkuruese e destinacioneve

Strategjia konkuruese e destinacioneve bazohet në tre komponentë:

Ekonomik Ambjental Komponentët përkatës të destinacionit

Komponenti i parë lidhet me zhvillimet ekonomike të lidhura me aktivitetet karakteristike të zonës.Aktivitetet agrikulturore dhe produktet duhet të shoqërohen me punime të dorës , punime të gurit,hekurit.Të tillë elementë duhet të përdoren në sektorin e ndërtimit për të kontribuar në ruajtjen e peisazhit tipik të zonave turistike për të rritur atraktivitetin

32


territorial.Qëndrueshmëria ambjentale duhet të shtrihet në të gjitha aktivitetet (industri, agrikulturë,infrastrukturë etj) përmes instrumentave politike,ekonomike e teknike.

Zhvillimi i qëndrueshëm lidhet me marketingun e destinacionit përmes :

ekuilibrimi social konkurencës ekonomike qëndrueshmëri ambjentale

Ekuilibri social lidhet me dimensionin përkatës,kjo nënkupton zhvillimin lidhjeve ndërmjet popullsisë dhe territorit,duke iu referuar një sistemi vlerash morale e sociale në popullsi,autoritetet publike dhe ndërmjetësit ekonomikë.

2.1.3.Funksionet e marketingut të destinacionit

Fuqizimi i faktorëve sociale –ekonomike Zhvillimi i aftësive te ndërmarjeve të reja Difuzioni i aftësive të reja dhe inovacionit Tërheqja e konsumatorëve të rinj

Marketingu i destinacionit duhet të fuqizojë faktorët sociale-ekonomike përmes përmirësimit të kushteve të jetesës.Kjo do të rrisë atraksionin e zonës do të reduktojë emigracionin dhe komunikimin në zonat më atraktive.Thelbi i strategjisë duhet të përfshijë ruajtjen e fshatrave, historisë së tyre dhe identitetit kulturor.Zhvillimi i aftësive të ndërmarjeve të reja lidhet me difuzionin e aftësive te reja dhe novacioneve.Kjo arihet përmes trajnimeve në një nivel të lartë profesional,për çdo sektor të ndryshëm.Përfshirja e novacionit lindi nga bashkëpunimi ndërmjet universiteteve dhe qëndrave të kërkimit në zonë dhe jashtë saj. Strategjia për tërheqjen e konsumatorëve potencialë duhet të identifikojë tipologjitë e ndryshme të konsumatorëve dhe pastaj të diversifikojë ofertën.

2.2. Rajoni si një megaprodukt

Rajoni paketohet e shitet si një lloj komoditeti special.Vendet janë produkte të veçanta dhe këto veçanti kanë sekuenca të rëndësishme për marketingun e tyre.Ato mund të përcaktohen në termat e lehtësirave dhe aktiviteteve që ofrojnë si një tërësi.Në rastin e marketingut territorial ne mund ta trajtojmë produktin si të ashtuquajturin megaprodukt që konsiston në shume materiale të veçanta dhe jomateriale nënproduktesh.Një nga kritetret e shpërbërjes së një megaprodukti prezantohet nga funksionet që produkti paraqet ,kështu është e mundur të ndahet në produktin turistik(hotele,restorante,monumente,atraksione natyrore),produktet investuese(makinat lokalizimet,tokat,parqet teknologjike,forca punëtore etj);produktet rezidenciale(tipet e shtëpive,pallateve etj); sociale(puna stabël e sezonale,ndihma sociale etj);tregtia e shërbimi(shërbimet tregtare,hapësira e vlefshme etj);produkti edukativ dhe kulturor(edukimi privat e publik,kinematë, teatrot etj);ekspozitat dhe panairet (hapësirat, ndërtesat etj);sporti dhe çlodhja (shërbimet publike,administrata,komunikimi, shërbimi i

33


shendetit etj).Ky klasifikim mund të kompletohet nga elementet jomaterialë dhe të pamatshëm si rezidentët ,kualifikimit të tyre,karakteristikat,dialektet,siguria,imazhi,klima ekonomike,historia,tradita,kultura dhe zakonet,etj.Në rastin e rajonit ky është një shembull i produktit kompleks,është e rëndësishme për të rritur kriteret hapësinore.Duke marrë në konsideratë hapësirën komplekse“megaprodukti „ është një ansambël njësish të vogla,të cilat influencojnë produktin superior e final me intesitet të ndryshëm.Në lidhje me këtë është e mundshme të nënvizohen produkte të tilla si :komunat,rajonet,qytetet,fshatrat etj. Kështu produkti sintetik territorial është rezultat i bashkimit të dy ose më shumë tipeve të nënprodukteve: funksional(investimet,produktet turistike etj ) dhe hapësinore (njësitë elementare të rajonit).Kompleksiteti i megaproduktit zakonisht rritet me përmasën administrative dhe territoriale të rajonit e cila konsiston në më shumë në numër dhe në më shumë produkte të diferncuara.Në termat e marketingut ,një produkt është një përgjigje e nevojave dhe preferencave të konsumatorëve,të krijuara që në fillim në bazë të nevojave të blerësve dhe të zhvilluara në varësi të ndryshimit të dëshirave të tyre.Në marketingun territorial nuk ka shumë mundësi për të ndryshuar produktin për të kënaqur nevojat e veçanta të konsumatorëve.Është diçka që është krijuar përmes historisë, zhvillimit,traditës,kulturës etj,është diçka primare në lidhje me dëshirat e konsumatorëve.Formimi dhe modifikimi i një produkti të tillë është tepër i vështirë ndoshta dhe i pamundur.Disa vende janë me fat që kanë atraksione natyrore.Ndonjëherë rajonet mund të kenë nevojë për nënprodukte atraktive të reja për të tërhequr investime,biznese të reja ,turizëm apo rezidentë të rinj,të ruajnë mbështëtjen aktuale të biznesit dhe sektorit publik.Shumë nënprodukte janë tërësisht dhe fuqimisht të lidhura.Nënproduktet e marra në konsideratë shpesh përfshijnë mundësitë e kohës së lirë,nivelit të edukimit e të kulturës.Gjendet një lidhje e madhe ndërmjet nënprodukteve që duhen marrë në konsideratë për të rritur efektivitetin.Burimet turistike atraktive tipike kërkojnë transport të mirë, sistem komunikimi , akomodim dhe gastronomi,produkte,shitje të survenireve ,shërbime ndërmjetëse ,shërbime financiare,siguri publike etj,.Në sensin hapësinor organizimi i punëve në një qytet të madh zakonisht kërkon një kapacitet akomodimi jo të zakonshëm dhe kjo mund të arrihet nga një planifikim i vendit.Produkti në tërësi është zakonisht përgjithsim i karakteristikave të veçanta të nënprodukteve. Standartizimi i ofertës rajonale dhe imitimi në vend të rritjes së atraktivitetit të rajonit zvogëlon nivelin e diferencimit dhe zmadhon zëvendësimin dhe konkurencën ndërmjet rajoneve.Analiza e megaproduktit duhet të drejtohet për të specifikuar këto elementë që mund të ndikojnë më shumë mbi zhvillimin e rajonit psh të burimeve natyrore, burimeve kulturore,kompani të veçanta apo disa produkte rajonale tregtare.Struktura e megaproduktit duhet të jetë optimale për të arritur përfitimet më të mira të mundshme për rajonin.

2.2.1. Imazhi i rajonit

Shumëfishimi i kuptimit të konceptit të rajonit është reflektuar në përgjithësi nga imazhi që po bëhet një nga karakteristikat më të rëndësishme të rajonit.Në këtë sens imazhi i rajonit është një nga nënproduktet rajonale egzistuese të cilat përcaktojnë aktivitetet marketing.Nga

34


ana tjetër ajo duhet të merret në konsideratë si rezultat i zbatimit të konceptit marketing.Ne e përcaktojmë imazhin e një destinacioni si një shumë të besimeve ,ideve dhe impresioneve që njërezit kanë për një vend.Është e rëndësishme të bëhet një diferencë ndërmjet imazhit dhe steriotipit Një steriotip sygjeron imazhin më të gjërë të mbajtur që është thjështëzuar dhe shtrembëruar më shumë dhe që mban zakone të favorshme dhe të pafavorshme rreth vendit.Një imazh është nga njëra anë më shumë si perceptim personal i një vendi që mund të variojë nga njëri person në tjetrin.Kështu njerëz të ndryshëm mund të mbajnë kaq imazhe të ndryshme tek i njëjti vend(bazuar mbi steriotipin e tyre,eksperiencat dhe zakonet,qëllimet që ata dëshirojnë të arijnë ose qëllimet e strategjisë së komunikimit rajonal). Në këto kushte është e nevojshme ta trajtojmë imazhin si një mjet special marketingu që kërkon krijimin e imazhit të një rajoni ndërmjet audiencës së tij,segmentimit dhe fokusimit të tij.

2.2.2.Aplikimi i mjeteve marketing në një rajon

Interpretimi i çmimit në rastin e marketingut të destinacionit është i vështirë dhe i komplikuar sepse rajoni është një ansambël objektesh fizike ,prandaj është e pamundur të shesësh atë. E vetmja mundësi është të shiten disa elementë ose pjesë të territorrit të rajonit.Vendosja e çmimit të vendeve është zakonisht indirekte e paprekshme dhe shpesh vetëm i shprehur në njësi jo monetare ,shumë i lidhur me vendosjen e iniciativave atraktive për blerësit dhe përdoruesit e shërbimeve dhe të mirave e shërbimeve të rajonit.Shpërndarja në rajon lidhet me hyrjen e brendshme e të jashtme dhe aspektet e planifikimit hapësinor zakonisht e përcaktojnë atë ,por hyrja e informacionit dhe aspektet e komunikimit duhet te konsiderohen si pjesë e shpërndarjes.Promocioni i një rajoni i refrerohet proçesit të komunikimit ndërmjet rajonit dhe ambjentit e cila konsiston në dhënien e informacionit dhe inkurajimin e ofertës rajonale.Promocioni është mjeti më i dukshëm marketing dhe që përdoret me tepër.Ndonjëherë identifikohet gabimisht me marketingun e destinacionit.Misioni i rajonit dhe qëllimet e përgjithshme të zhvillimit dhe qëllimet marketing përcaktojnë mundësitë e lidhura me selektimin e instrumentave specifike marketing. Disa prej tyre i referohen aktiviteteve të përgjithshme të të gjithë grupeve pjesëmarrëse dhe synon të vendosë imazhin e dëshiruar të rajonit .Markëzimi i një rajoni kërkon :

Një pozicionim të qëndrueshëm Një set vlerash të përbashkëta Një mënyrë të përbashkët komunikimi Një markë identifikuese (logo dhe slogan) Përdorimi i instrumentave të tjera përcaktohet prej qëllimeve të ndryshme të grupeve të selektuara të ofruesve rajonale të rajonit.Kështu mund të përdoren më shumë se një strategji dhe kjo do të kërkojë një miks të ndryshëm të mjeteve marketing.Proçesi i segmentimit dhe efektet e tij janë përqëndruar për efektivitetin e trajtimit marketing.Për shkak të diferencës së madhe ndërmjet konsumatorëve potenciale është e rëndësishme që ti ndajmë ata në katër grupe duke marrë në konsideratë dy kritere.Kriteri i parë është në varësi të pozicionit të

35


konsumatorëve potenciale rreth rajonit,duke i ndarë ata në dy grupe :të jashtëm dhe të brendshëm.Kriteri i dytë është përdorur për të thjeshtëzuar aktivitetet marketing të lidhura me qëllimet e ndryshme që kanë blerësit dhe format e mjeteve të përdorura për ti tërhequr ata.Kjo i ndan grupet e tregut në dy nivele –niveli i parë është për grupet e individëve (grupe të mëdha ;mjete marketingu masive) dhe niveli i dytë për të tjerët (individët,grupet e vogla dhe organizatat me nevoja të veçanta;forma direkte dhe komplekse të instrumentave marketing).Tabela 2.1 tregon grupet e tregjeve kryesore të rajonit. Tabela 2.1- Grupet e tregjeve kryesore në marketingun e një destinacioni, Hassan S. (2000):

Niveli i I Niveli i II

Rezidentët (edhe në kuptimin e punëtorëve)

Zyrtaret lokale Autoritetet lokale Ndërmjetesit lokalë Organizatat dhe institucionet lokale Lobi lokal

Turistët e brendshëm Turistët e huaj (vizitorët biznesmenë si individë) Udhetaret ,Rezidentët potencialë

Investitorët(të brendshëm dhe të jashtëm) Zyrtarë qeveritarë autoritete shtetërore Qeveritarë dhe institucionet ndërkombetare rajonet konkuruese

Tipikisht,aktivitetet e marketingut të një vendi janë një pergjegjësi e madhe e zyrtarëve të zgjedhur e egzekutivëve të tjerë publikë.Ata kërkojnë një departament planifikimi për të zhvilluar planet dhe strategjitë marketing.Ata duhet natyrisht të ndërthurin punën me institucione e organizata të tjera publike të përfshira në transport,edukim,turizëm, industri,etj,gjithashtu është nevojshme të operohet edhe me sektorin privat.Kjo është një sfidë e vërtetë që influencon në efektivitetin e marketingut të një destinacioni,duke koordinuar interesat e grupeve publike dhe private në një trup pune kohore që bie dakord së fundi se rajoni mund të gjenerojë mbështëtje nga qytetarët e saj,udhëheqësit,si dhe nga institucionet përkatëse.

2.3.Marëdhënia ndërmjet marketingut dhe planifikimit të destinacioneve

Teknikat marketing ishin vlerësuar dhe përdorur mjaft në fillimet e planifikimit turistik. Me kalimin e viteve ,sidoqoftë turizmi është rritur dhe zgjeruar.Që në fillim të 1967 Farmer,në një artikull të praktikimit të teknikave marketing ka shkruar "për 6000 vitet e fundit fusha e marketingut është menduar si e krijuar për artistët e pasur,njërëzit gënjeshtarë,tregtarët e

Tregjet e brendshme

Tregjet e jashtme

36

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira makinave dhe shpërndarësit e të mirave”. Prothero and Fitchett (2000) e përshkruajnë këtë koncept,në këtë mënyrë: ‘konsumimi dhe operacionet e tregjeve kanë krijuar subjektin human si një qenie të dëshiruar që kërkon më shumë komoditete dhe të mirat e fundit të cilat kërkuan gradualisht mirëqënie të ambjentit' (p. 47).Me rritjen e shpejtë të industrisë turistike nuk është surprizë të gjesh komente të ngjashme mbi qënien e marketingut të turizmit si një kontribues i rëndësishëm në botë.Është e vështirë të përcaktosh një destinacion turistik. Tradicionalisht një destinacion përcaktohet nga kufijtë e tij gjeografikë.Sidoqoftë një destinacion mund të perceptohet ndryshe nga pikpamja e ofertës dhe ndryshe nga pikpamja e vizitorit.Nga pikpamja e e evoluimit të perspektivave të planifikimit turistik,tentohet të justifikohen efektet e zhvillimit të turizmit.Vëmendja përqëndrohet veçanërisht mbi faktin që komunitetet pritëse duhet të përballojnë koston e zhvillimit të turizmit ndërsa përfitimet mbeten në pak duar.Faktorët socialë e ambjentalë theksojnë përfshirjen e komunitetit mikpritës si një çelës në ndryshimin e faqes së planifikimit turistik.Së bashku ata nxjerrin sfidat e reja të marketerëve dhe planifikuesve të destinacionit. Zhvillimi e planifikimi i turizmit është parë si një pjesë dhe duhet të integrohet me të gjitha mekanizmat strategjike për të lehtësuar zhvillimin lokal,megjithatë praktikat aktuale të marketingut të turizmit janë të pafavorshme për të arritur këto qëllime kaq të integruara.Buhalis (2000) sygjeron që në lidhje me literaturën e planifikimit turistik egzaminimi i marketingut të destinacionit qëndron joaktual. Kjo pikpamje kap gjithashtu një diferencë të dukshme ndërmjet literaturës së marketingut dhe planifikimit turistik si në nivel konceptual dhe në nivel praktik.Siç theksohet literatura e marketingut të turizmit përqëndrohet në rritjen e frekuentimit dhe e trajton turizmin si çdo komoditet tjetër,në kontrast planifikimi turistik përqëndrohet mbi ndikimet e turizmit dhe merr një qëndrim të fortë mbi një formë shumë të balancuar,ndërsa subjektet social-kulturore e ambjentale janë përqëndruar në proçesin e planifikimit. Burns (1999) ka kundërbalancuar këtë pikpamje duke nxjerrë që literatura egzistuese e planifikimit turistik tenton të injorojë dinamikat e tregut dhe kërkesat e ndërmarjeve. Nga kjo pikpamje shihet të jetë një nevojë urgjente për të rikonceptuar lidhjen ndërmjet këtyre dy metodave.Nga një perspektivë praktike shumë shpesh bizneset dhe liderët lokale me ndihmën e agjensive shtetërore turistike ecin përpara me strategjitë promocionale për ti tërhequr turistët në destinacionet e tyre me një shqetësim e energji të vogël të vendosur mbi ndikimet që vizitorët mund të krijojnë. Psh tendenca në planifikimin dhe marketingun turistik të ofruar nga to në Azi,llogarritja e fondeve vjetore të shpenzuara,mbi 90% shkojnë direkt në ato të quajtura strategji marketing,të cilat e venë rëndësinë mbi aktivitetet promocionale (WTO, 1996).Haywood(1990), Choy (1991), Ryan (1991), March (1994), Hall (1999), Buhalis (2000) të gjithë mbështesin mbitheksimin e aspekteve promocionale brenda marketingut turistik.Metoda promocionale,si dhe Buhalis (2000, p.98) nxjerr, 'paaftësinë për të njohur nevojat unike e limitet e çdo destinacioni po aq mirë sa dhe veçanërisht karaktristikat gjeografike,ambjentale e social-kulturore'. , Payne and Dimanche (1996) vëzhguan zhvillimin i turizmit dhe panë se ai shpesh planifikohet dhe markëzohet pa marrë në konsideratë ambjentet lokale ose nevojat dhe dëshirat e komunitetit.Në këtë kontekst,mund të argumentohet që marketingu i turizmit ka qënë i fokusuar tek përfitimet e turistit dhe format e tij e dinamikat janë udhëhequr nga vetë industria.

37

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Komuniteti lokal e ka gjetur veten të përjashtuar nga proçesi i marrjes së vendimeve dhe nga pjesëmarrja e plotë apo aktive në rritjen e turizmit në lokalitetin e tyre.Potenciali për të përmirësuar cilësinë e jetës dhe të ofrojë një rang të gjerë të përfitimeve të komunitetit bie në kompromis me qëllimet e objektivat e udhëhequra nga përfitimet të organizimit të turizmit dhe tek një shtrirje të gjerë në axhendën e zhvillimit ekonomik kombëtar. Studiues të tjerë japin argumenta të kundërta për praktikën aktuale të marketingut të turizmit dhe tregojnë natyrën tepër potenciale të teorisë marketing rreth mirëqënies sociale.Ata shpjegojnë që ndërsa teoritë e përgjithshme marketing janë testuar në një shkallë situatash tregtare,një boshllëk kërkimesh për të avancuar kërkimin tonë të marketingut të turizmit,në një masë të caktuar, mund të rezultojnë në keqkuptime, fallsitete dhe praktika të këqija.Vëzhgimet e hershme konsistojnë në një debat të vonshëm të lidhur me firmat brenda industrisë turistike përmes të cilave Calantone and Mazanec (1991) shpjegojnë përdorimin e pakët të marketingut si një ‘disiplinë menaxhimi’ në turizëm. Nga ana tjetër rritja e shpejtë në një shkallë shumë të madhe të operacioneve të shërbimeve tregtare,sipas studiuesve të turizmit shpjegojnë arsyen që industria turistike ka qenë e ngadalshme në aplikimin e principeve më të gjera të teorisë marketing.Sipas Calantone and Mazanec , turizmi në fakt është një nga industritë e fundit që eksperimentuan ndryshimin nga tregu i shitësve tek ai i blerësve. Ryan (1991) del në përfundimin që "marketingu ishte interpretuar ngushtësisht si i përqëndruar në reklamë dhe promocion dhe ndoshta në çmime’,në këtë aspekt, "Murphy argumenton fuqishëm për nevojën e përfshirjes së komunitetit në planifikimin turistik por përgjithsisht le mënjanë rolin e marketingut në zhvillimin e produktit”(p. 104). Në mënyrë të ngjashme, March (1994) ka treguar që kontributi i marketingut në turizëm nuk ka qënë i qartë. Bazuar në punën e Danne (1988),March të cilët treguan që që nga 1974-1986, vetëm 10 artikuj marketing ishin publikuar në botimin vjetor.Marketingu ishte zona e fundit e prezantuar krahasuar me gjeografinë (71), ekonominë (47), and antropologjinë (46). Kjo gjetje më vonë u mbështet prej një revistë në menaxhimin e turizmit nga 1984-1994; asnjë botim nuk është përqëndruar në marrëdhenien e turizmit me marketingun. March shton, "kur çështja e marketingut ishte ngritur në literaturën akademike turistike termi zakonisht është përcaktuar ngushtësisht ose është korruptuar" (PA12).Më tej, March (1994) thekson që adaptimi i principeve marketing në industrinë turistike, krahasuar me industritë e tjera të shërbimeve, ishte nënvlerësuar ,prezantuar keq nga bërësit e politikave turistike dhe nga praktikantët. Autori më pas pyet "pse është keq përdorur marketingu si një term dhe si konkluzion pse nuk është përdorur si një disiplinë keq menaxhimi?"(p. 412).Një arsye pse kaq pak firma e organizata turistike e kuptojnë plotësisht ose e praktikojnë në një 'bazë të gjërë' marketingun,është egzistenca e barrierave organizacionale që vazhdojnë të vështirësojnë zbatimin e sukseshëm të marketingut dhe strategjive të fokusuara në konsumatorët.Nga një perspektivë e firmës turistike,bariera të tilla përfshijnë: një kuptim jo të plotë të konceptit marketing ;konflikti ndërmjet qëllimeve financiare afatshkurta e afat gjata; një mbitheksim i vlerësimeve afatshkurtra të performancës së top-menaxherëve; dhe vlerat e vetë top manaxhimit dhe prioritetet në lidhje me rëndësinë relative të konsumatorëve dhe publikut. (Webster, 1988, Ryan, 1991).

38

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Tendencat në marketing janë duke u përqëndruar rreth metodave të integruara dhe të qëndrueshme (Ruddy and Flanagan, 2000).Ky interes ka çuar në një kërkim në rritje mbi përgjegjësinë sociale, marketingun dhe cilësinë e jetës,etikat marketing, marketingun jeshil dhe ambjental, të cilat alarmojnë organizatat të jenë më të përgjegjshme për mirëqenien e shoqërisë.Koncepti kyç në këtë diskutim nis nga domosdoshmëria e kombinimit të marrjes së përfitimeve për çdo organizatë me manaxhimin e qëndrueshëm të ambjentit dhe cilësinë sociale të shoqërisë.Një egzaminim i kombinimit të propozuar është kritik dhe sfidues për marketingun e turizmit thjesht sepse natyra dhe fusha e industrisë turistike nuk limitohet vetëm në pjesëmarrësit e një ndërveprimi biznesi,ofruesish të shërbimeve dhe konsumatorëve. Operacionet e industrisë ndikojnë mbi të gjithë shoqërinë.Një komponent tepër i rëndësishëm i burimeve i përdorur nga industria turistike në fakt varet nga të mirat publike.Ndikimet negative nga zhvillimi i turizmit tregojnë që vetëm mekanizmat e tregut nuk janë të mjaftueshme për të manaxhuar përgjegjësitë e industrisë. Middleton (1997) tregon që për të aritur përgjegjësinë marketing, çështja e rregullimit kundrejt veterregullimit ka nevojë të adresohet.Literatura tregon më tej që një balancë ndërmjet turizmit dhe ambjentit - social, kulturor dhe veçanërisht fizik – kurrë nuk mund të arrihen përmes fokusimit në treg (Choy,1991), ose vetëm përmes koncepteve të vetë-rregullimit si marketingu jeshil dhe i programeve përkatëse sociale.Nga perspektiva e një biznesi,konkurenca e fortë dhe forca e tregut e udhëhequr nga fitimi tenton të pengojë metodat vetërregulluese. Kompleksiteti i madh i industrisë turistike po ashtu dhe dominimi i bizneseve të vogla të përfshira në të janë përcaktuar si pengesa të tjera.Për këto arsye autorë të ndryshëm mbrojnë faktin që regullimi kërkohet nëqoftëse marketingu i turizmit dhe planifikimi është duke u zbatuar me sukses (Middleton, 1997,1997, Tonner, 2000).Argumentat e mësipërm udhëhiqen nga konkluzioni që ndërhyrjet qeveritare janë të nevojshme si në planifikimin dhe në marketingun e turizmit.Është qeveria që formulon politikat kombëtare dhe zhvillimin e kontrolluar përmes proçesit rregullues. Ata shpesh ndërmarrin një rol mbi marketingun e destinacionit.Megjithatë natyra komplekse e turizmit bën që të optimizohen dhe të balancohen përfitimet sociale , ekonomike, ambjentale me bizneset përfituese një dilemë marketingu dhe planifikimi për qeveritë dhe çdo organizatë të përfshirë. Në një ambjent konkurues të gjitha organizatat janë subjekt i presionit të brendshëm rreth ekspasionit dhe daljes së kostove.Tonner (2000) thekson që një zgjidhje e bazuar në treg i problemeve sociale e ambjentale mund të jetë i realizueshëm në qoftë se kostot ambjentale dhe sociale mund të shndërrohen në treg si çmime.Ndoshta atëherë forca me e rëndësishme udhëheqëse për metodën e marketingut përgjegjës social për të marrë pjesë efektivisht kërkon një kërkesë të vërtetë nga ‘konsumatori’,ndoshta ateherë me fjalë të tjera konsumatorët do të duan të paguajnë çmime të larta për ta mbështëtur një organizatë e cila mban përgjegjësi të lartë sociale.Për fat të keq në dekadat e kaluara konsumatorët mund të kenë njohuri të larta të aspekteve ambjentale të vendpushimeve por jo kur nuk është e dhënë në libra ;kështu që mospërputhja ndërmjet zakonit dhe sjelljes së konsumatorëve egziston (Tonner, 2000).Këto kontradikta janë pjesë e rëndësishme e forcës konkuruese të tregut brenda industrisë turistike psh

39

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira çrregullimi i linjave ajrore ka rezultuar në uljen e çmimeve dhe ‘vlerë për para’të paketave të udhëtimit.Në të vërtetë shumë Touroperatorë janë në kërkim të udhëtimeve të lira;por mbajtja e sigurimi i ‘vlerës për para' është faktori kyç në vendimin e blerjes.Një pyetje tjetër e rëndësishme bëhet nëse mund të alternojë sjelljen e konsumatorëve kështu që ata kërkojnë dhe mbështetin vetëm shërbimet të cilat ofrohen nga organizatat duke praktikuar marketingun social. Shumë autorë janë duke marrë në konsideratë ideologjinë e konsumit në vetvete si një çështje bazë e degradimit social dhe ambjental (Kilbourn 1997, Prothero dhe Fitchett, 2000). Kilbourne (1997) argumenton që shoqëria globale beson që treguesit e niveleve të ngritura të konsumimit ofrojnë bazat për lumturi dhe ose cilësinë e jetës.Autorët atëherë deklarojnë që shndërimi i aftësisë së konsumit nga konsumi për të jetuar, në të jetosh për të konsumuar është mbështetja e marketingut akademik, koncepti marketing bazohet mbi të jetuarit për të konsumuar' .Literatura e konsumimit të qëndrueshëm argumenton kundër praktikave të tilla dhe natyrisht mbështet kërkesën tek konsumatorët për të konsumuar më pak.Një konkluzion i rëndësishëm nga literatura është që marketingu dhe planifikimi i tregut është një subjekt rreth të cilit ne dimë relativisht pak në turizëm pavarësisht thirrjeve të shumta për më shumë kërkime të lidhura me çështjen.Megjithatë planifikimi i tregut është njohur si një pjësë integrale e proçesit të planifikimit të përgjithshëm turistik ,relativisht pak studime empirike janë ndërmarrë mbi detajet e planifikimit marketing dhe egzekutimin e tij veçanërisht në brendësi të metodës së planifikimit bazuar në komunitet. Pavarësisht rritjes së përqëndrimit social dhe thirjeve për përfshirje më të madhe të komunitetit kërkimi sjell burime në lidhje me pjesëmarrjen se marketingu i turizmit është virtualisht joegzistent me përjashtim të studimit nga King,McVey dhe Simmons (2000),ku konsultimi me komunitetin ishte prioritar në zhvillimin e planifikimit të tregut turistik. Kjo metodë e re ishte përdorur për të arritur një balancë ndërmjet aspiratave të komunitetit dhe marketingut në strukturën e planifikimit.Turizmi ndikon jo vetëm në popullsinë e komuniteteve mikpritëse por edhe tek ambjenti natyror.Të dyja këto shpesh janë arsyet kryesore për njërëzit që udhëtojnë dhe burimet thelbësore që dallojnë një destinacion nga një tjetër (Payne dheDimanche, 1996). Vihet re gjithashtu që planifikuesit po përballen me vështirësi në përpjekjet për të promovuar marketingun dhe planifikimin e turizmit pjesëmarrës.Për të realizuar një planifikim dhe marketingun e turizmit pjesëmarrës studiuesit shpesh venë në diskutim metodat dhe modelet e tyre.Shumë kritika përqëndrohen tek marketingu i turizmit duke e konsideruar atë si mjaft të ngushtë të fokusuar vetëm tek kërkesat e turistëve dhe efektet vetëm tek një “P” - promocioni (March,1994).

I.Konceptimi i lidhjes ndërmjet planifikimit dhe marketingut të drejtuar nga komuniteti

Nga vetë natyra komplekse dhe e shpërndarë e sektorit të turizmit bëhet e vështirë pjesëmarrja e komunitetit në marrjen e vendimeve për zhvillimin e tij.Integrimi i metodave të planifikimit me marketingun e destinacionit është një detyrë mjaft e vështirë. Jamieson thekson që: "Gjithmonë do të ketë konflikte në manaxhimin e destinacioneve komunitare. Do të ekzistojë gjithmonë një konflikt në një destinacion ndërmjet arritjes së zhvillimit ekonomik ,rruajtjes dhe menaxhimit të ambjentit social,kulturor e natyror.Sfida qëndron në ruajtjen e një balance

40

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ndërmjet tyre.Kjo detyrë bëhet gjithmonë e më e vështirë duke marrë parasysh numrin e madh të pjsmarrësve në proçesin e marrjes së vendimeve po keshtu faktorët dhe burimet që duhet të merren në konsideratë në çdo destinacion "15. Studiuesit e turizmit konkludojnë që pjesëmarrja e komunitetit është guri themelor për të zhvilluar një turizëm të qëndrueshëm.Është e rëndësishme të gjenden mekanizma me anë të së cilave marketingu mund të ndihmojë në zhvillimin e metodave të planifikimit pjesëmarrës. Literatura ndihmon në identifikimin elementëve të ndryshëm ndërmjet metodave dominante marketing të adaptuara në turizëm dhe në planifikimin e turizmit bazuar në komunitet siç tregohet në tabelën 2.2. Tabela 2.2. Ndryshimet e marketingut të turizmit dhe planifikimit bazuar në komunitet (Jamal, T.B. and Getz D,1995) Termat Marketingu i Turizmit Planifikimi i Bazuar në Komunitet Grupet e Interesit Marketeret,Kompanitë

private,qeverisja qëndrore Ambjentalistët, Trupat Mbrojtës,Komuniteti,Qeverisja Lokale

Ideologjia Rritja dhe përfitueshmëria Mrëqënia e komunitetit,Qëndrueshmëria

Fokusi

Kërkesa bazë,Ndikimet ekonomike,tendencat e tregut,turistët,udhëheqja e tregut

Metodat dhe taktikat

Parashikimi Selektimi i tregut Miks promocioni

Teknikat konsultative Shkëmbimi i informacionit Produkti miks Marketingu miks

Afati kohor Afatshkurtër Afatgjatë Zbatimi Përshtatja e komunitetit Konsultimi dhe shkëmbimi i

informacionit ndërmjet komunitetit dhe sektorit të turizmit

II. Orjentimi konsumator përkundrejt orjentimit të komunitetit Thelbi i konceptit marketing është orjentimi konsumator.Çdo ndërmarje duhet të ecë me idenë e “kënaqjes së konsumatorëve”përmes produkteve më të mira,kostove të ulëta,shpejtësisë, shërbimeve shtesë ne krahasim me konkurentët.Një numër autorësh duke përfshirë Allen and Nafius (1993); Hammer and Champy (1993);Peters (1994); Lowenthal (1994); Dixon, (1994); Caeldries (1994); and Cherry (1994) agumentojnë që orjentimi konsumator është absolutisht i nevojshëm nëse ndërmarjet apo bizneset duan të jenë të suksesshme.Pra sipas tyre elementi kyç i marketingut të suksesshëm është orjentimi konsumator ,atëherë për të gjetur lidhjet ndërmjet marketingut dhe planifikimit të orjentuar nga komuniteti del e nevojshme të identifikohen ‘cilët janë konsumatorët e zhvillimit të turizmit?'.Sipas literaturës modelet e marketingut social përfshijnë idenë e marrjes në konsideratë të një orjentimi konsumator më të gjërë duke i përfshirë të gjithë aktorët që marrin pjesë në zhvillimin e turizmit.Një prej aktorëvë më të rëndësishëm të

15 Jamieson W. (2001) “Community Tourism Destination Management: Principles and Practices”

41

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira zhvillimit të turizmit është komuniteti i cili shihet edhe si konsumatori primar. Marketerët duhet të realizojnë integrimin e komunitetit me orjentimin e tyre konsumator duke marrë parasysh edhe nevojat dhe dëshirat e komunitetit në formulimin e strategjive dhe politikave të turizmit.Duke u bazuar në këtë model të ri , nevojat dhe dëshirat e grupet e konsumatorëve turistik përfshihen në tabelën 2.3. Tabela 2.3. Nevojat dhe dëshirat e grupet e konsumatorëve turistik (Jamieson 2001) Turistët Komuniteti

Lokal Kombëtar Gjeneratat e ardhshme

Clodhje,risi,siguri Vlera per parate e harxhuara akomodimi Infrastruktura

Të ardhurat punësimi cilësia e jetës,mbrotja e burimeve,zhvillim i i komunitetit,ruajtja ose zhvillimi i shërbimeve sociale

Burimet që iu shërbejnë mevojave

Argumentat e paraqitura në këtë kërkim tregojnë që praktikat aktuale marketing janë fokusuar më tepër në kënaqjen e vizitorëve.Ky orjentim nuk është i plotë përderisa nuk merren parasysh nevojat dhe dëshirat e aktorit kryesor në zhvillimin e turizmit që është komuniteti mikpritës.Për të qënë i orjentuar nga komuniteti duhet të njihet struktura e tij.Shumë kërkime sot janë fokusuar më tepër në sjelljen e komunitetit sesa në sjelljen e turistëve ,sepse ndikimi i komunitetit në zhvillimin e turizmit në një destinacion është më i fuqishëm(duke e konsideruar si konsumator por edhe si aktor) .

III. Përpjekjet e integrimit dhe ndërveprimit me sistemet e turizmit

Marketingu i bazuar në komunitet kërkon ndërveprimin dhe integrimin e aktorëve të ndryshëm,planifikuesve dhe marketerëve,pra ai duhet të jetë një produkt që lind nga marrëdhëniet dhe komunikimi brenda sistemit turistik,marëveshjeve institucionale dhe interesave dhe vlerave të çdo pjese të përfshirë në marketingun e destinacionit.Ky ndërveprim brenda sistemit na ndihmon të kuptojmë se pse marketingu i drejtuar nga komuniteti paraqitet i vështirë në termat e kohës,informacionit dhe experiences së kërkuar.Megjithatë paraqiten dy probleme kryesore: • Strukturat dhe funksionet institucionale: koordinimi dhe lidhja midis institucioneve planifikuese Marketerët e turizmit duhet të konceptojnë se si funksionet e tyre përshtaten me elementët e tjerë të planifikimit.Psh brenda organizatës kombëtare të turizmit,departamentet marketing duhet të lidhen me divizionin e planifikimit dhe të shihen si pjesë e proçesit të planifikimit.Gjithashtu ata duhet të njohin natyrën komplekse të proçeseve të planifikimit.Dihet që marketingu dhe promocioni synojnë të rritin numrin e vizitorëve,por në disa raste në strategjitë marketing mungojnë programet ambjentale e sociale.Prandaj është e rëndësishme të hetohet se si elementët ambjental e social do të përfshihen për të zbatuar një marketing më efektiv. • Koordinimi i sektorit publik Për të realizuar zhvillimin e duhur të turizmit kërkohet një bashkëpunim dhe partneritet ndërmjet trupave qeveritare dhe komunitetit.Një element i rëndësishëm në modelin e marketingut të drejtuar nga komuniteti është krijimi i marrëdhënieve ndërorganizacionale . Qeveria shpesh identifikohet si një faktor i rëndësishëm në bashkërendimin e të gjithë lojtarëve brenda sistemit turistik.Kështu WTO paraqet katër funksionet kryesore për të cilat qeveria është e përgjegjshme;

42

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira koordinimi,krijimi i legjislacionit ,planifikimi dhe financimi. Hall (1999:fq 135) thekson, "Pavarësisht nga numri i madh i organizatave të fokusuara në turizëm një nga sfidat e qeverisë është bashkimi i organizatave dhe agjensive të ndryshme për të punuar me objektiva të përbashkëta". Por vihet re se natyra komplese e industrisë turistike dhe lidhjet e dobta ndërmjet komponentëve janë barierat kryesore të planifikimit të integruar.Kështu gjetja e strukturave dhe mekanizmave që marketingu i turizmit të planifikohet në një mënyrë të integruar paraqitet mjaft e vështirë.

-Fokusimi në përfitimin dhe mirëqenien sociale

Një model social marketingu tregon që programet marketing nuk duhet të drejtohen tek përfitueshmëria por edhe të rritë mirëqënien sociale.Kështu idea e vet-rregullimit përmes programeve të rëndësishme marketing është e domosdoshme por arritja e një mënyre të integruar është problematike veçanërisht në kontekstin e turizmit. Turizmi konsiderohet si një sistem kompleks i dominuar nga sektori privat,icili dihet që e drejton marketingun individual rreth rritjes dhe përfitueshmërisë dhe ndonjëherë drejtohet në mbrojtjen e ambjentit. Hall (1999) argumenton se individët ose sektori privat nuk janë të aftë të koordinojnë një strategji për të mbrojtur ambjentin, pasi ata e shohin si një burim ‘të lirë’tek e cila ata ndikojnë pak. Ai shton se “bizneset më tepër janë të interesuara në sigurimin e përfitimeve dhe të ardhurave në periudha afat-shkurtra sesa në nevojat ambjentale e sociale afatgjata". Meqenëse industria turistike zhvillohet mbi bazën e burimeve natyrore dëmtimi i tyre sjell rënien e numrit të turistëve dhë të zhvillimit të turizmit.Për këto arsye zhvillimi i turizmit kërkon ndërhyrjen e fuqishme të qeverisë. Mckercher (1993) mbron idenë se industria turistike përbëhet nga një numër i madh operatorësh të vegjël të cilët nuk janë të aftë të përballojnë koston e lartë të instalimit të sistemeve të kontrollit të ndotjeve. McKercher (1993) mbron faktin që qeveria luan një rol të rëndësishëm duke siguruar operimin e përgjegjshëm të tyre.Sidoqoftë planifikuesve u duhet të kuptojnë më mirë komponentët kyç në fushën e manaxhimit për çdo sektor të turizmit.Sipas Vinod (2004), këta komponentë përfshijnë; • Strategjia e cmimit për të maksimizuar të ardhurat • Matja e kerkesës optimale me ofertën e vlefshme për të kënaqur konsumatorët • Përdorimi i teknikave të sakta të parashikimit Pra elementët e përbashkët të konceptit marketing dhe planifikimit bazuar në komunitet (orjentimi konsumator,integrimi,orjentimi nga përfitimi) sygjerojnë një lidhje të mundshme midis marketingut dhe planifikimit bazuar në komunitet.Për këtë arsye duhet të ndiqet nga tre elementë të përbashkët të cilët duhet të riorganizohen si strukturat organizacionale të turizmit,vendosja e qëllimeve të zhvillimi të turizmit për të lejuar që koncepti i marketingut social të përdoret me potencial të plotë.

43


KREU III

MODELE TË AVANCUARA PËR NJË ZHVILLIM TË QËNDRUESHËM TË DESTINACIONEVE

3.1. Modele të zhvillimit të destinacioneve nëpërmjet sitemeve gjeografike të informacionit

3.1.1. Modeli i Analizës së Biodiversitetit Urban (KURBA)

Zhvilluesit e modelit: John Landis, Michael Reilly, Pablo Monzon, dhe Chris Cogan. Modeli KURBA u zhvillua si një mjet për të ndihmuar planifikuesit urbanë të zhvillojnë efektet e mundshme të rritjes urbane mbi biodiversitetin dhe cilësinë e natyrës.Ky model konsiston në dy komponentë kryesorë ;1-modeli i rritjes urbane, 2- modeli i zhvillimit dhe stimulimit të politikës. modeli i rritjes urbane ndërton një ekuacion i cili përshkruan parametrat e mëparshëm urban dhe më pas ndërton ekuacione për të projektuar zhvillimin e parametrave në të ardhmen. Modeli i zhvillimit dhe stimulimit të politikës projekton mënyrën se si politikat alternative të zhvillimit do të ndikojnë në parametrat e ardhshme urbane.Ky model realizohet me ndihmën e sistemeve gjeografike të informacionit e kërkon ekspertë në fushën e informatikës dhe sistemeve gjeografike të informacionit.KURBA është një model i ndërtuar për zona urbane.

Fuqitë dhe dobësitë e modelit Fuqitë

-I lehtë për tu përdorur: modeli KURBA është drejtuar tërësisht në ArcView16 dhe mund të përdoret në një kompjuter . Ai është gjithashtu i shpejtë dhe fleksibël. -Zbulon tendencat dhe modelet: KURBA lejon palët e interesuara për të kuptuar më mirë tendencat e fundit urbanizimit . -KURBA lejon përdoruesit për projektimin e modeleve të ardhshme të rritjes urbane, ndjeshmërinë e rritjes urbane , si dhe efektet e rritjes së parashikuar . Dobësitë

-Projekton i të ardhmen duke u bazuar tek e kaluara. -Të gjitha rritjet urbane janë të njëjta: KURBA trajton të gjitha zhvillimet urbane të njëjta dhe nuk lejon për mundësinë e rizhvillimit.

Zonat ku është aplikuar ky model janë: • El Dorado • Sakramento • Monterei • Nevada • Placer • Santa Kruz • Sonoma • Stanislaus

16 Miller, E., D. Kriger, and J. Hunt. 1999. Integrated Urban Models for Simulation of Transit and Land-Use Policies.

44

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 3.1.2. Modeli i Sistemit të Analizës së Ndryshimit të Tokës (LUKAS)

Zhvilluesit e modelit: Michael W. Berry, Richard O. Flamm, Brett C. Hazen, Rhonda M. MacIntyre and Karen S. Minser. Modeli LUKAS është zhvilluar në 1994 për të shqyrtuar ndikimin e aktiviteteve të njeriut në shfrytëzimin e tokës dhe ndikimet e mëvonshme në qëndrueshmërinë e mjedisit dhe të burimeve natyrore. Lukas bën një analizë të hartave të pronësisë, hartat topografike dhe rezultatet nga modelet ekonometrike për përdorimin e burimeve duke u mbështë tur nga sistemet gjeografike të informacionit (GIS).Duke përdorur Lukas mund të gjenerojmë harta të reja të tokës . Çështje të tilla si ruajtja e biodiversitetit të peisazhit, ndryshimet në vlerat e pasurive të patundshme dhe karakteristikat e tokës e pronësisë mund të zgjidhen nga Lukas. LUKAS mund të japë parashikime për deri në 100 vjet në të ardhmen në intervale 5-vjeçare. LUKAS është një sistem i qartë hapësinor i përbërë nga tre module të lidhura me një bazë të dhënash të përbashkëta. Moduli i parë përmban modelet socio-ekonomike që janë të përdorura për të derivuar probabilitet lidhur me ndryshimet në tokë . Këto probabilitete llogariten si një funksion i variablave social-ekonomike duke përfshirë: rrjetet e transportit;pronësitë dhe dendësinë e popullsisë. Moduli i dytë përmban modelin e ndryshimit të peisazhit dhe merr si input të saj matricën e prodhuar në modulin e parë (modelet socio-ekonomike) dhe hyrjen e bazës së të dhënave lidhur me variablat kryesore. Një përsëritje e vetme e modelit peisazh prodhon një hartë të tokës që pasqyron motivet social-ekonomike pas përdorimit të tokës dhe marrjen e vendimeve të njeriut. Moduli i tretë i LUKAS-it përmban modele ndikimi. Këto modele shfrytëzojnë harta të prodhuara nga moduli-peisazh për të vlerësuar ndikimet mjedisore . Ndryshimet e mjedisit përfshijnë rregullimin hapësinor për speciet e zgjedhura dhe ndryshime në cilësinë e ujit të shkaktuara nga përdorimi i njeriut. Lukas është zhvilluar me potencial edhe për ndikime të tjera ekologjike ose modele socio-ekonomike. Ky model supozon se format e peisazhit të tilla si fragmentimi, lidhja, dinamika hapësinore, janë të ndikuara nga proçeset e tregut.

Fuqitë dhe të dobësitë e modelit Fuqitë

- LUKAS siguron një grafik intuitiv që kuptohet lehtë nga përdoruesit me një gamë të gjerë të aftësive teknike Sistemi siguron një mjedis fleksibël dhe interaktiv për peisazhin,studimet e menaxhimin.

Dobësitë -Është një paketë jo-komerciale e sistemeve të informacionit . Gjithashtu disa nga tiparet e të dhënave nuk janë të mirë-dokumentuara. -Modeli kërkon trajnim dhe përvojë. Ky model u zhvillua për t'u përdorur nga studiues që punojnë me menaxherët e burimeve natyrore.

Zonat ku është aplikuar ky model janë: - Washington (Olimpik Peninsula)

45

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 3.1.3. Modeli i Stimulimit të Rritjes (GSM)

Zhvilluesi i modelit: Joe Tassone Modeli Stimulimit të Rritjes (GSM) ofron fleksibilitet dhe përdoret si për zona të mëdha edhe të vogla. Kufizimet dominante janë të dhënat, burimet financiare dhe stafi për kryerjen e analizave. Për sipërfaqe më të mëdha, një analizë bazuar në të dhënat e kufizuar është e preferuar, për shkak të kufizimeve në burimet kompjuterike dhe llojin e të dhënave në dispozicion. GSM nuk ka kufizime në zgjidhjen e masës së zonës. Detyrimi kryesor është cilësia e të dhënave. GSM aktualisht është drejtuar në bazë të vitit të synuar për të cilin popullsia dhe shifrat e punësimit janë të vlefshme, zakonisht 1-30 vjet. Kjo është arritur duke përdorur sistemin e informacionit gjeografik (GIS) të dhënat për karakteristikat e peizazhit, i lidhur me një shumëllojshmëri të të dhënave gjeografike duke iu referuar planeve lokale të përdorimit të tokës dhe programeve të menaxhimit.Zonimi, nënndarjet, si dhe rregulloret e tjera dhe programet që ndikojnë në zhvillimin dhe ruajtjen e tokës janë përdorur për vlerësimin e kapaciteteve të llojeve të ndryshme të tokës për zhvillim të ri.Kërkesa për zhvillim të ri në çdo zonë të vogël është shpërndarë nga modeli me llojet e zhvillimit të tokës bazuar në probabilitetin e konvertimit, kapacitet dhe informacione të veçanta në zhvillimin e modeleve të fundit të cilat reflektojnë tendencat e tregut të tokës në këtë zonë.

Fuqitë dhe të dobësitë e modelit Fuqitë

• Përdorimi i këtij modeli sjell një ndryshim në funksion të popullsisë, punësimi, teknikat e menaxhimit e të përdorimit të tokës, si dhe preferencat e tregut. • Ky model është i përshtatur për të punuar në nivele të ndryshme shkallësh dhe detajesh. Dobësitë

Ai duhet të përshtatet për çdo aplikim nga programues të aftë, në varësi të shkallës, zgjidhjes dhe të dhënat e përdorura për të përfaqësuar nevojat e përgjithshme.

Zonat ku është aplikuar ky model janë: -Meryland Në tabelat e mëposhtme po paraqes disa karakteristika të këtyre modeleve për të zgjedhur modelin më të mirë. Tabela 3.1. Teknikat e nevojshme për të zhvilluar modelet Teknikat e nevojshme për të zhvilluar modelet Asnjë Disa Gjithëpërfshirëse KURBA GSM LUKAS

Tabela 3.2.Modelet dhe kostoja e tyre

Modeli LUKAS GSM,KURBA Kostoja e modelit Falas MBI 10.000 $

46

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Tabela 3.3. Mbështetje për modelet

Egzistenca e një mbështetje për modelet Modeli Dokument i shkruar Faqe interneti Trajnim GSM • LUKAS • • • KURBA •

Tabela 3.4. Lokaliteti ku është përdorur modeli

Në sa lokalitete është përdorur modeli Modeli LUKAS KURBA GSM Përdorimi 1-5 6-10 Më shumë se 10

Tabela 3.5 Aftësitë teknike të nevojshme për të zhvilluar modelin

Aftësitë teknike për të zhvilluar modelin Modeli Grupet objektive të

përdorimit Ekspertiza teknike e nevojshme 1-asnjë 3- shumë

Ekspertiza konsultuese e kërkuar

Aftësitë kompjuterike të nevojshme 1-të përgjithshme 3-të gjera

KURBA Planifikues,zhvillues politikash,ambjentaliste

1 jo 2

GSM Menaxhere të burimeve tokësore

2 jo 2

LUKAS Menaxhere të burimeve natyrore

3 po 3

Tabela 3.6. Zonat ku janë përdorur modelet

Përdorimi i modelit për zonat jo urbane Modeli Tokë

bujqësore Pyje Zona ujore Zona në ruajtje Parqe

KURBA po po po po po GSM po po po po po LUKAS po po po po po

47


3.2.Modele te tjera te zhvillimit të destinacioneve në mënyrë të qëndrueshme

3.2.1. Modeli i bazuar tek partneriteti publik-privat (PPP)

Nëpërmjet këtij bashkepunimi,aftësitë dhe vlerat e secilit sektor bashkohen për dhënien e shërbimeve dhe krijimin e infrastrukurës turistike të nevojshme.Pse është i nevojshëm PPP në turizëm?

1. Mungesa e buxhetit dhe njohurive të nevojshme në shumë Bashki / Komuna 2. Zbatimi i projekteve të turizmit bëhet më shpejt dhe me cilësi 3. Zhvillimi i infrastrukturës turistike është shumë i shtrenjtë por thelbësor 4. Mjedisi konkurent kërkon investime të reja

Figura 3.1 Modeli i bazuar tek partneriteti publik-privat (PPP) 1. Bashkëpunimi Karakteristikat kryesore të tij janë:

• Sektori Publik & Privat bien dakord të punojnë së bashku (zakonisht kontributi i sektorit publik është më i lartë se 50 %)

• Model ideal nëse fillohet nga fillimi një investim. IV. Përdorimi Karakteristikat kryesore të tij janë:

• Sektori publik, përzgjedh një kompani për planifikim, ndërtim, financim dhe/ose drejtim, njësitë publike përfitojnë një shumë fikse vjetore .

• Përcaktohet një kontratë për menaxhimin e njësisë me detyra dhe detyrime specifike V. Ortakëria Karakteristikat kryesore të tij janë: • Sektori Publik ndërmerr një pjesëmarrje të barabartë në një projekt të infrastrukturës

turistike. • Investimi shihet si një impuls për zhvillimin e turizmit rajonal • Sektori Publik, shpesh mbulon kostot e zhvillimit të infrastrukturës turistike.

Bashkëpunim joformal M

Sponsorizime

Bashkëpunimi Dhënia me konçesion

Ortakëri

Përdorimi

48


VI. Dhënia me konçesion Karakteristikat kryesore të tij janë: • Një konçesionari (sektori Privat) i është garantuar e drejta për përdorimin e një objekti

ekzistues. • Objekti qëndron në pronësinë e sektorit publik. • Konçesionari gjeneron të ardhura nëpërmjet shitjes direkte të shërbimeve tek

konsumatorët.

VII. Bashkëpunim joformal Karakteristikat kryesore të tij janë:

• Sektori publik ndihmon nëpërmjet trajnimeve në fusha të ndryshme sektorin privat. VIII. Sponsorizime

• Sektori privat ndihmon zhvillimin e elementeve të caktuar të destinacionit nëpërmjet sponsorizimeve në vlerë monetare apo materiale.

3.2.2. Zhvillimi i destinacionit nëpermjet integrimit të marketingut dhe planifikimit (një model i bazuar në komunitet) Literatura sygjeron që marketingu i turizmit dhe metoda drejtuar nga komuniteti kërkon përfshirjen e aspiratave të komunitetit në proçesin e planifikimit dhe të vënies në jetë.Nga një pikpamje teorike,koncepti i marketingut social ofron një metodë premtuese të pjesëmarrjes së komunitetit në planifikimin dhe marketingun e turizmit sepse ofron një strukturë të veçantë që identifikon të gjithë ‘konsumatorët’e përfshirë.Ky diskutim të çon në një zhvedosje të planifikimit,zhvillimit,administrimit të programeve të marketingut të turizmit të cilat duhet të marrin parrasysh pjesëmarrjen e komunitetit mikpritës.Programe të reja të marketingut drejtuar nga komuniteti duhet të zhvillohen për të realizuar pjesëmarrjen e komunitetit me dy qëllime kyç;

• Së pari,duke u bazuar në vlerësimet e komunitetit e njohuritë e tyre rreth zhvillimit të turizmit,del e nevojshme të zhvillohet një program marketingu social për të aftësuar anëtarët e komunitetit për të kapëcyer vështirësitë e pjesëmarrjes.Kështu me kalimin e kohës efektiviteti i pjesëmarrjes do të rritet gradualisht .Objektivat kryesore të programeve të marketingut drejtuar nga komuniteti janë; 1. Të edukohet komuniteti rreth natyrës së turizmit dhe domosdoshmërisë së pjesëmarrjes së tyre në ndërtimin e marketingut dhe planifikimit të vendit të tyre, 2. Ti jepet mundësia komunitetit që ai të jetë i aftë të ndërmarrë vetë veprime që do të ndikojnë në proçeset dhe rezultatet e zhvillimit, 3. Të mbështeten iniciativat private dhe kapacitetet për të ruajtur kontrollin e komunitetit edhe nëse është zbatuar një marketing social.

• Së dyti, në zhvillimin e programeve të jashtme marketing në proçesin e planifikimit është e nevojshme ndërtimi i teknikave marketing për të realizuar informimin e komunitetit dhe shkëmbim të ideve të tyre me planifikuesit. Duke kombinuar argumentat rreth planifikimit bashkëkohor të turizmit dhe literaturave të marketingut mund të ndërtojmë një model përshkrues rreth mënyrës se si planifikimi dhe marketing i turizmit ‘mund’dhe ‘duhet’ të formulohen dhe zbatohen. Sistemet paralele të planifikimit të turizmit për integrimin e komunitetit në planifikimin marketing tregohen në modelin e paraqitur në figurën 3.2.

M

49

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Qëllimi i konsultimit me komunitetin është identifikimi i aspiratave të tyre për të përshtatur strategjitë marketing. Jamieson (2001, fq.9) sygjeron që 'ndërsa marketing tradicional fokusohet në dëshirat dhe nevojat e konsumatorëve,marketingu i drejtuar nga komuniteti merr në konsideratë vlerat,qëllimet dhe nevojat e komunitetit.Për të ruajtur burimet natyrore e kulturore duhet të ndërtohet një model i tillë' . Ky model përshkrues paraqet hapat logjikë,të cilët përfshijnë komponentët e nevojshëm në mënyrën se si duhet të drejtohet marketingu dhe planifikimi pjesëmarrës.Nga ana praktike,mund të argumentohet se aty ndodhen sfidat për ta vënë në jetë,po kështu tregohet se mund të realizohet një model i marketingut drejtuar nga komuniteti nëse janë krijuar dhe ri-evoluar mekanizmat përkatëse. Figura 3.2.. Modeli i bazuar tek komuniteti Përfshirja e komunitetit mikpritës dhe ndarja e vendim-marrjes luan një rol të rëndësishëm në turizmin e qëndrueshëm,menaxhimin dhe planifikimin territorial.Është shumë e vështirë të plotësohen interesat e turizmit në marrjen e vendimeve,rritjen e komunikimit dhe kuptimit midis pjesëmarrësve,promovimit të reformave institucionale si bashkëpunimit ndërmjet agjensive,drejtimi i mbledhjes dhe aplikimit të informacionit në akordim me interesat dhe vlerat e pjesëmarrësve.Edhet në rastet kur nuk arrihet konsensusi,këto metoda ofrojnë një potencial për të shpërndarë besimin dhe kuptimin që konfliktet midis mbështetësve të turizmit dhe grupeve të interesit të trajtohen me efektivitet (Williams, Penrose et al. 1998, p.886). Në figurën e

Të udhëheqë

Të marrë pjesë

Objektivat e zhvillimit tw turizmit dhe komunitetit

Të udhëheqë

Objektivat e zhvillimit të marketingut

Identifikimi i grupeve të interesit

Selektimi dhe identifikimi i tregjeve objektivë

Kontrolli i burimeve të

turizmit komunitar

Zhvillimi i produktit turistik dhe miks marketingut

Përfshirja e grupeve të interesit

Të mbikqyrë

Zbatimi i strategjisë marketing

Kontrolli dhe survejimi istrategjisë së zhvillimit të turizmit

50

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira mëposhtme jepen grupet e interest pjesë e komunitetit që duhet të jenë pjesëmarrës në proçesin e planifikimit.

Figura 3.3. Organizimi i bisedimeve në planifikimin e turizmit (Williams, Penrose . 1998)

Shkalla e pjesëmarrjes së publikut në vendim-marrje dhe në zbatimin e vendimeve të marra në sferën e mjedisit varet shumë nga niveli i zhvillimit ekonomik, i kulturës dhe ndërgjegjes shoqërore. Organizatat joqeveritare, veçanërisht ato mjedisore, për të cilat ndërgjegjësimi mjedisor i publikut përbën qëllimin dhe objektin kryesor të aktivitetit të tyre, luajnë një rol të rëndësishëm në ngritjen e ndërgjegjes shoqërore për mjedisin në përgjithësi dhe diversitetin biologjik në veçanti.Modeli i zhvillimit të destinacionit bazuar në komunitet është zhvilluar në mjaft vende si Tajlandë,Bullgari,SHBA,Greqi. Për zhvillimin e qëndrueshëm të një destinacioni turistik është e nevojshme jo vetëm pjesëmarrja e kominitetit në marrjen e vendimeve por edhe bashkëpunimi i tij me të gjitha grupet e interesit.

Agrikultura Të rinjtë

Sektorët e interesit Paraqitja e sektorëve individualë

Personat Folës

Rezortet dhe k i j Hotele dhe

Restorante

Peshkim dhe gjueti

Jeta e egër

Turizmi

Komuniteti

Ofruesit e argëtimit

Qeverisja lokale Qeveria

qëndrore

Nënpunësit në përgjithësi

Liçensuesit pyjeve

Liçensuesit pyjeve

kryesore

Nënpunës të pyjeve

Përfaqsues të parqeve natyrore

Ruajtësit

Anëtarë të këshillit

Sipërmarësit pyjeve Studiues te ambjentit

Përfaqsues të komunitetit

Specialistë të artizanatit

Personi folës

Komiteti i bisedimeve

Perfaqsues te minierave

Komiteti i bisedimeve

Zgjedhësit

51

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Një model konceptual i bashkëpunimit të komunitetit- sektorit- publik dhe atij privat paraqitet në figurën 3.4. Figura 3.4. Model konceptual i bashkëpunimit të komunitetit, sektorit publik dhe atij privat(Kristina Estevan 2010)

Bashkëpunimi

Industria Turistike

Turoperatorët

Universitetet

Qeveria dhe Sektori Publik

Komuniteti Mikpritës

Turistët

Qeverisja Lokale

Burimet dhe Atraksionet - Kulturore, Naturore and Historike - Ngjarjet /Festivalet - Argëtimi - Traditat - Kuzhina - Klima - Infrastruktura Touristike - Mundësitë Hyrëse

Produktet - Zhvillimi i atraksioneve, -Ruajtja e burimeve ambjentale kulturore dhe e traditave; - Vendosja e standarteve cilësore.

Infrastruktura / Burimet Humane - Zhvillimi i transportit dhe infrastrukturës; - Sigurimi i shëndetit dhe higjenës publike; - Garantimi i sigurisë; - Trajnimi dhe Edukimi

Marketingu and Promocioni -Zhvillimi i imazhit të destinacionit; -Përballimi i konkurencës; - Promovimi i programit marketing; - Marketingu elektronik; - Rritja e mbulimit të tregut

Fondet - Sigurimi i fondeve dhe investimeve; - Sigurimi i fondeve të para; - Kalimi i barrierave të investimit

Marëveshje

Përshkrim i qartë i qëllimeve

Strukturë organizimi

Leadership

Fleksibilitet

Rrjete sociale

Performancë , Efiçencë dhe Efikasitet

52

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira KREU IV

NJË VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË RAJONIN

E KORÇËS

Rajoni i Korçës shtrihet në juglindje të Shqipërisë ka një sipërfaqje prej 3.711 km² malet zenë 58% të sipërfaqes, kodrat 17% dhe fushat 25% të sipërfaqes. Sipërfaqja pyjore zë 132 075 ha. Në të mbizotëron: ahu, dushku, pisha, bredhi, shelgu, murizi, plepi, lisi, etj.

• Klima Klima e rajonit të Korçës është kontinentale-mesdhetare, e thatë dhe e shëndetshme, dimër i ftohtë dhe verë e thatë dhe e ngrohtë.Temperatura mesatare vjetore është 10.6 º C. Muaji me më shumë rreshje është nëntori me 104.9 mm. Mbizotërojnë erërat veriore dhe jug-perëndimore.

• Historia Treva e Korçës e fillon historinë e saj në epokën neolitike dhe eneolitike.Zbulimet e shumta që janë bërë dëshmojnë për këtë histori e cila fillimet i ka në vitet 6000-3000 p.e.s.Në rajonin e Korçës gjatë shek XV~XX u zhvilluan një larmi aktivitetesh kulturore nga ku më të famshëm mund të permendim artistët e arteve figurative.

• Njesitë administrative në Rajonin e Korçës

Tabela 4.1 Njesitë administrative në qarkun e Korçës (4 rrethe) RRETHI QYTETE KOMUNA FSHATRA Korça 2( Korçë, Maliq) 14 152 Kolonja 2 (Erseka,Leskovik) 6 76 Devolli 1(Bilisht) 4 44 Pogradec 1 (Pogradec) 7 72 Totali 6 31 344 Burimi:Zyra Statistikës Qarku Korçë

3.1. Turizmi në Rajonin e Korçës

4.1.1. Potenciali turistik i rrethit të Korçës

Rrethi i Korçës kufizohet në veri nga Pogradeci dhe nga ish republika Jugosllave e Maqedonisë,në lindje me Greqinë në jugperëndim me Përmetin dhe Kolonjën dhe në perëndim me Gramshin dhe Skraparin. Rrethit i Korçës ka 200.626 banorë ose 55.4 % të popullsisë së Qarkut. Disa të dhëna janë marrë nga Zyra Rajonale e Turizmit.Megjithatë një shkallë e lartë vizitorësh vizitojnë çdo vit këtë rreth.Në tabelën 4.2 (aneks 1)dhe në figurën 4.1 japen mbritjet turiskike të brendshme dhe të huaja dhe siç shihen tendencat mbritjet turistike të brendshme janë më të larta se ato të jashtme.

53

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Figura 4.1 Kërkesa turistike në rrethin e Korçës

Burimi: Zyra Rajonale e Statistikës, Korçë

DMO ( organizata për menaxhimin e destinacionit) në Korçë është duke ndërtuar një bazë të dhënash për turizmin të financuar nga Organizata Ndërkombëtare të Turizmit (UNWTO).

Zonat kryesore turistike në rrethin e Korçës

1 - Qyteti i Korçës

2.- Komuna Voskopojë (fshati Voskopojë)

3-Komuna Vithkuq (fshati Vithkuq)

4- Komuna Drenovë (Parku kombëtar i Drenovës,Fshati Dardhë)

5-Komuna Mollaj (Tuma e Kamenicës)

1- Qyteti i Korçës

Qyteti i Korcës ndodhet në pjesën juglindore të Shqipërisë, në anë të maleve të Moravës në një lartësi prej 896m mbi nivelin e detit.Korça është përmendur për herë të parë në shek e XV-të kur u themelua si qytet dhe u zhvillua si një qendër tregtie e artizanati.Ky qytet, nga vetë arkitektura e tij, rrugët me kalldrëm, është një qytet me peshë historike.

Arti dhe kultura në rajonin e Korçës

Jo rastësisht Korça është quajtur djepi i kuturës. Pasuria kryesore pasqyrohet në çdo aspekt të jetës dhe në ruajtjen me fanatizëm të traditës. Artet e bukura përfaqësohen nga piktorë të shquar në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar si piktori David Selenica, vëllezërit Zografi dhe duke arritur

01000200030004000500060007000

Mbr

itje

t

Vitet

Kërkesa turistike në rrethin e Korçës

Kërkesa e brendshme

Kërkesa e huaj

54

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira në artin modern të përfaqësuar nga Vangjush Mio, S. Xega, Guri Madhi etj. V .Mio (1891-1957) një piktor peisazhist, ofron në shtëpinë e tij muze një fond të pasur pikturash të ruajtura në gjendje të mirë.Figurat e shquara të muzikës shqiptare janë Tefta Tashko Koço.dhe kompozitori i famshëm Kristo Kono i cili ka kompozuar operën e parë shqiptare, skulptori i shquar Odhise

Paskali.Në vitin 1887 u hap e para shkollë shqiptare për djem ( sot ështe muzeu i edukimit kombëtar).Në vitin 1917, Korça çeli Liceun Francez, i cili pas kësaj do të luajë një rol të rëndësishëm arsimor dhe kulturor.Qyteti është i njohur për këngët e tij karakteristike ose ndryshe “Serenatat Korçare” të cilat shoqërohen me kitarë. Pasuritë natyrore

Vargmali i Moravës është vendosur ndërmjet dy ultërsirave: rrafshnaltës së Korcës në perëndim dhe të lumit të Devollit në lindje. Pikat më të larta të këtij vargmali janë Maja e Rrumbullakët (1798m) dhe Maja e Lartë (1808m).Flora është e pasur me pisha dhe fiere.Në rrëzë të maleve të Moravës shtrihen kodrat e qytetit që përbëjnë kurorën e tij afërsia me qytetin u jep atyre pamjen e funksionin e një ballkoni me pika mjaft tërheqëse pamjeje e të përshtatshme për kamping, si kodrat e Shën Ilias, Shën Thanasit, Shetro të cilat formojnë një itinerar të plotë.

Objekte kulti Xhamia e Iliaz Bej Mirahorit e ndërtuar në vitin 1469. Kishat: Katedralja Ngjallja e Krishtit Kisha e Shën e Premtes, Kisha e Shën Ilias, Kisha e Shën Thanasit, Kisha e Shën Triadhës, Kisha e Shën Anës

~Pazari tradicional - Ndodhet në perëndim të qytetit ,vlerësohet për planimetrinë e ndërtimit dhe arkitektura e ndërtesave përrreth.Në të gjenden dhe 2 hane të vjetra . ~Muzeume të Qytetit -Muzeu i Vangjush Mios (1891 - 1957) – Shtëpia muze e piktorit të njohur. -Muzeu i Artit Mesjetar -është një institucion i rëndësishëm kulturor dhe shkencor.Përmban, objekte fetare,kopje të pikturave të lashta, frona Episkopiane etj.Ky muze ka 7000 objekte artistike prej guri, druri, leshi, argjendi dhe metale të tjera, kostume folklorike dhe objekte të tjera të cilat tregojnë antikitetin, traditat dhe origjinalitetin e kulturës sonë ku rreth 2000 prej këtyre objekteve, janë ikona. -Muzeu Arkeologjik Kombëtar i Korçës - U krijua në vitin 1985 dhe mori një formë më të plotë pas vitit 1990. Muzeu është vendosur në një ndërtesë karakteristike korçare e cila për vlerat arkitektonike të saj është shpallur Monument Kulture. Ai i përket kryesisht prejhistorisë duke pasur eksponentë autentike të zbuluara nga gërmimet arkeologjike në shumë vendbanime prejhistorike që nga mijëvjeçari i gjashtë para Krishtit . -Muzeu i Arsimit - Ështe ngritur në godinën ku në 7 mars 1887 u hap shkolla e parë shqipe ose “Mësonjëtorja”. Në stendat e muzeut ekziston fotokopja e Abetares së parë shqipe, e shkruar nga patrioti Naum Veqilharxhi, si edhe Abetarja e dytë e patriotit Kostandin Kristoforidhi. -Muzeu Bratko - një muze oriental ndërtuar në vitin 2003. Është një dhuratë e një shqiptari

55

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Dhimitër Mborja, i cili ka jetuar në Amerikë. -Studio Sotiri - Një koleksion mjaft i vlefshëm për qytetin është edhe koleksioni privat i fotografit Kristaq Sotiri. -Lagje dhe komplekse monumentale :

Lagjet e banuara midis bulevardeve "Shën Gjergji" dhe "Republika" të cilat ruajnë brenda tyre rrugicat tipike të shtruara me kalldrëm.Pjesa e qytetit që flet më shumë për historinë e tij, përfshin lagjet 1, 2, 3, 4, 11,12, si edhe zona e Pazarit të vjetër.

2-Komuna Voskopojë (fshati Voskopojë) Pozita gjeografike dhe burimet natyrore

Fshati Voskopojë, shtrihet në një lartësi 1200m mbi nivelin e detit, në perëndim të qytetit të Korçës, me largësi rreth 19 km e lidhur me qytetin e Korçës me rrugë automobilistike. Voskopoja ka një sipërfaqe rreth 100 km2 prej të cilave 2477 janë tokë are dhe pjesa tjetër pyje e kullota.

Trashëgimia kulturore e kësaj zone

Është një qytezë e krijuar rreth viteve 1330 sipas Kodikut të Manastirit të Shën Prodhomit ku kulmin e vet e arriti rreth viteve 1750 me një popullsi gati 25-30 mijë banorë. Në kulmin e lulëzimit Voskopoja kishte 24 kisha me afreske nga më të bukurat dhe sot mbijetojnë 7 prej tyre. Voskopoja dikur ishte me Shkollë të Mesme, Akademi, Bibliotekë (shek. XVI, XVII, XVIII), artizanat e tekstile si dhe mjeshtra kovaçë, kallajxhinj, teneqexhinj, gurskalitës, etj.Në Komunën e Voskopojës tani ka prioritet turizmi familjar , zhvillimi i pemtarisë, mbarështrimi i blegtorisë, peshkut e bletës si dhe përpunimet artizanale. Kjo zonë ka si pasuri natyrore lugina e pllaja, shpate e gryka përrenjsh, zona masive me pyje, kryesisht pisha, ahu e dushku përreth kurorës së Voskopojës.Fshati Voskopojë është i rrethuar nga kodra të larta dhe nga pyje ku mund të shihet një peisazh i mrekullueshëm që ka në sfond majën e Lenies dhe Ostrovicën (2246m). Vera është e freskët dhe dimri i ftohtë dhe me rreshje bore gjatë pjesës më të madhe të stinës. Ajri është i pasur me oksigjen dhe ozon.Ekzistojnë 7 kisha (bazilika) si ajo e Shën Kollit, Shën Thanasit, Shën Marias, Shën Prodhomit, Shën Mëhillit, etj që shërbejnë për vizitorët.

Kultura gastronomike dhe traditat

Voskopoja ka traditë në pjekjen e mishit të qingjit, përpunimit artizanal, përpunimit të djathit, salcës, gjizës, turshive, petkave si dhe pjekjen e byrekëve në saç.

Karakteristikat e popullatës

Popullsia e Voskopojës është kryesisht vllehe dhe gati 70% e popuulsise jeton jashtë vendit kryesisht në Greqi.Niveli arsimor e kulturor eshte rritur si rezultat i permiresimit te niveli te jeteses dhe lehtesise se levizjes.Rreth 28,6% e popullsisë janë pensionistë,7% janë në moshë shkollore dhe 22.45% përfaqsojnë popullsinë aktive për punë.

Arsimimi Në fshat egziston një shkollë 9-vjeçare,një shkollë e mesme,një kopsht

56


Punësimi Rreth 43% e popullsisë merret kryesisht me blektori e bujqësi dhe gati 47 persona janë të

punësuar në sektorin e turizmit,një pjesë e konsiderueshme emigron në vendet fqinje.

Karakteristikat e popullatës në këtë komunë paraqiten në tabelën.4.3(aneks 1)

3-Komuna Vithkuq (Fshati Vithkuq)

Pozita gjeografike dhe burimet natyrore

Vithkuqi është një fshat tjetër i Rajonit të Korcës, i cili shpalos bukurinë dhe egërsinë e një natyre të virgjër. Fshati ndodhet 26 km larg qytetit të Korçës, përballë një vargmali, duke ofruar mundësinë e një turizmi malor.Pika më e lartë e zonës është Rrungaja (1750m). Sipërfaqja e zonës është 195 km2.Vithkuqi është një vendbanim i lashtë ilir ai daton si qendër e banuar në shek II p.e.s. dëshmi për këtë janë kalatë që janë vendosur për të ruajtur treven si ajo e Boshnjanjit ,Bellovodës,si dhe tumat në lagjet e vjetra tëVithkuqit. Një nga pikat më tërheqëse të këtij vendi është Uji i Ftohtë i Bellovodës, Makërza e Miçuçi. Vithkuqi ka një florë dhe faunë të pasur, ku një vend të veçantë zenë kafshët e egra (ariu, ujku, dhelpra, drenusha, lepuri, macja e egër, etj),shpendët e egra dhe pyjet me ah, lis, pishë, bredh etj.Pranë fshatit ndodhet liqeni artificial i Gjancit, ku ka lloje të ndryshme peshku.Në këtë zone rriten shumë bimë medicinale si: dëllinja, trëndafili i egër,çaji i malit, lule bliri, zhumrica, mëllaga, lule basani, lule shtogu etj.Në fshatin Vithkuq gjenden 4 kisha të shpallura monument kulture dhe të mbrojtura nga shteti. Trashëgimia kulturore e kësaj zone

Veshja karakteristike e burrave dhe e grave ka qënë shumë e bukur. Gratë vithkuqare punojnë shumë bukur e me finesë leshin i cili përveç veshjeve shërben për të bërë qilima ,levenxa.Në këtë fshat turistik organizohen shumë bukur festat tradicionale dhe familjare që kanë karakter fetar si p.sh Panairi i Shën Pjetrit në 29 qershor dhe Shën Nikodhimi që është dhe festa e shoqatës “Vëllazëria Vithkuqare” në 10 korrik. Kultura gastronomike dhe traditat

Gatimet karakteristike të kësaj zone janë prodhimet e bulmetit si dhe mënyra të ndryshme të gatimit të mishit,por ajo që është me karakteristike është rakia e kumbullës. Një nga traditat që vazhdon të ruhet është në ditët e sotme është vallja e Dados që luhet nga djemtë dhe vajzat e fshatit. Karakteristikat e popullatës në këtë komunë

Rreth 17,6% e popullsisë janë pensionistë,10% janë në moshë shkollore dhe 33.35% përfaqsojnë

popullsinë aktive për punë. Arsimimi

Në fshat egziston një shkollë 9-vjeçare,një shkollë e mesme,një kopsht Punësimi

Rreth 63% e popullsisë merret kryesisht me blektori e bujqësi dhe gati 30 persona janë të punësuar në sektorin e turizmit. Turizmi

Në fshat ndodhen 2 hotele,5 restorante dhe disa bar-kafe të vogla dhe 16 shtëpi që presin turistë . Infrastruktura

57


Rruga deri në qëndër të fshatit është e asfaltuar,po kështu edhe rrugët drejt lagjeve të fshatit . Ekzistojnë probleme me kanalizimin e ujrave të zeza sepse kanalizimi në fshat është i pjesshëm.

Furnizim i mirë me ujë të pijshëm në të gjithë fshatin.

Shërbimi shëndetësor Shërbimi shëndetësor nuk paraqitet ne nivelin e duhur ,ku vihet re mungesa e pajisjeve dhe ilaçeve të

domosdoshme mjekësore.

4- Komuna Drenovë

Mborja Kisha e “Ristozit” në Mborje e ndërtuar rrëzë malit të Moravës midis shekujve XIII-XV. Boboshtica

Boboshtica ndodhet 2km larg qytetit të Korçës ofron restorante me gatime tradicionale(prodhimi i rakisë së manit në mënyrë tradicionale),natyrë të bukur,vlera kulturore .Në këtë fshat ekzistojnë kisha të hershme si kisha e “Shën Marisë”, kisha e “Shën Joan Pagëzorit”, “Shën Dhimitri”. Kishat janë pjesë e mbetur nga 13 kisha e 3 Manastire Ortodokse që kishte ky fshat. Parku Kombëtar i Drenovës

Në vargmalin e Moravës ndodhet Parku Kombëtar i Drenovës. Parku ka disa pika mjaft tërheqëse si, Bozdoveci – “Guri i Capit” – “Çardhaku”, etj. Parku është i veshur me ah, pishë të bardhë dhe pishë të zezë. Relievi krijon forma të ndryshme që i ngjajnë “gamileve”, “kolonave”. Në park ka shumë burime ujore si: “Burimi i Plakës”, “Shën Gjergjit”, “Izvori”. Në Bozdovec ndodhet kisha e “Shën Pjetrit” e “Shën Pavlit” të rindërtuar së fundi.

Dardha

Dardha ndodhet në juglindje të qytetit të Korçës një lartësi prej 1,344m ,ofron klimë të favorshme,burime termale,mundësi për zhvillimin e aktiviteteve në natyrë,pra zhvillimin e turizmit të bardhë dhe ekologjik.Ky fshat është i vendosur në një gropë ndërmjet kodrave të Shën Pjetrit dhe Shkëmbit të Vjeshtës, është krijuar rreth viteve 1600 ku në 1768 u hap shkolla e parë shqipe.Në shek XIX filloi të funksiononte dhe shkolla e vajzave.Në këtë fshat gjendet dhe kisha e Shën Gjergjit me ikonat e saj të famshme,si dhe ajo e Shën Pjetrit dhe Pavlit dhe Shën Thanasit.

5-Komuna Mollaj (Tuma e Kamenicës)

Tuma e Kamenicës

Tuma e Kamenicës ndodhet rreth 300 m larg nga rruga nacionale Korçë – Kolonjë dhe vizitorit i jepet mundësia të njihet nga afër me një vendvarrim prejhistorik ilir, ku janë gjetur 395 varre me 440 skelete, rreth 3500 objekte, stoli dhe vegla.Tuma e Kamenicës është monumenti që mbart mbi vete një histori të gjatë rreth shtatë shekujsh.Tuma u zbulua në vitin 2000 dhe informacioni

58

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira që komunikohet në panelet e muzeut të kësaj qendre hedh dritë mbi jetën, dinamizmin e marrdhënieve shoqërore, përparimin teknologjik, kontaktet kulturore të këtij komuniteti. 4.1.2. Potenciali turistik i rrethit të Pogradecit Rrethi i Pogradecit ka 71,000 banorë (sipas 2004), një sipërfaqe prej 725 km2 dhe kryeqendër qytetin e Pogradecit. Zonat kryesore turistike janë: 1. Qyteti i Pogradecit

2. Komuna Tushemisht(Fshati Tushemisht,Driloni)

3. Mokra (varret e Selcës,ura e Golikut,rruga Egnatia)

4. Komuna Udënisht (Fshati Lin,Mozaiku i Linit)

1. Qyteti i Pogradecit

Pogradeci shtrihet në pjesën juglindore të Shqipërisë,përgjatë liqenit të Ohrit që rrethohet nga brez pyjor që krijon kurorën e qytetit. Liqeni i Ohrid

Liqeni është një thesar i vërtetë: ai është një nga liqenet më të thellë me ujë të pastër në Ballkan dhe ka një ekosistem unik me shumë specie endemike. Pogradeci është qëndra e turizmit të diellit dhe të plazhit në rajon. Monumentet natyrore në rrethin e Pogradecit

-Burimi i Drilonit është një burim karstik ,del nga një bllok gëlqeror dhe zë fill në liqenin e Prespës rrëze Malit të Thatë e vazhdon në formën e një rrjedhjeje që derdhet në liqenin e Ohrit,rrethohet nga një bimësi e dendur. -Sallkemi i Tushemishtit-pemë me një moshë 130 vjeçare. -Rrepet e Tushemishtit-disa drurë me një kurorë të veçantë në formën e umbrellës. -Shpella e Najazmës –një shpellë karstike në fshatin Tushemisht me vlera fetare e ekologjike. -Guri i Kamjes-përfaqson një përbërje konglomeratesh me çimentim ,i modeluar nga era ka formën e një anijeje. -Shpella e Memelishtit-ndodhet në afërsi të Gurit të Kuq, është një shpellë karstike ka vlera didaktike e kulturore. -Shpella e Rodokalit-shpellë karstike ka qënë një vendbanim prejhistorik. -Rrapi i Rodokalit-pemë me një moshë 100 vjeçare. -Shpella e Baribardhës-ka përbërje karstike me vlerë ekologjike e kulturore -Shpella e Shën Marenës-shpellë karstike ku ndodhet kisha e Shën Marenës dhe “mani” me një moshë 130 vjeçare. -Konioni i Llëngës-është një kanion i përbërë me gurë gëlqerorë formuar nga veprimtaria errozive e përroit me të njëjtin emër. -Rrapi i Selcës së Sipërme- pemë me një moshë 100 vjeçare. -Mullarët e gurtë të Trebinjës-grup gurësh me përbërje konglomeratesh i modeluar nga era në formën e mullarëve.

59

http://sq.wikipedia.org/wiki/2004

http://sq.wiktionary.org/wiki/Kryeqendra

http://sq.wikipedia.org/wiki/Pogradeci

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira -Gurrët “Dhëndri dhe Nusja”-Ndodhet në Senisht të Mokrës janë dy gurrë të formuar nga era në formën e nuses dhe dhëndërit. -Liqenet e Lukovës në afërsi të fshatit Bishnicë.Liqeni i vogël me një sipërfaqe 8ha dhe i madhi 11ha Të rrethuar nga një kurorë pyjore me ah,bredh dhe pishë. -Fshati turistik i Linit-në këtë fshat ndodhet edhe mozaiku me të njëjtin emër . Objektet historike e Kulturore në rrethin e Pogradecit

-Shpella e Kisha e Qafë Thanës, - Mozaiku në Lin që i përket shekujve IV-V të erës sonë, -Kisha Bizantine në Lin., -Kisha e Shën Marenës -Mozaiku i Linit -Kalaja e Pogradecit, -Kalaja Blacës, -Kalaja Zemcës, -Kalaja Slabinjës, -Kalaja e princeshës në Llëngë -Varet monumentale të Selcës së poshtme Veprat me vlerë arkitekturore

-Ura midis Jollës dhe Llëngës,ura e Golikut,ura e Nicës,ura e Terziut,ura e Slabinjës,ura e Zgallës,ura e Çezmës,ura e Dunicës 4.1.3. Potenciali turistik i rrethit të Devollit 1.Komuna e Prespës Më të dalluarit në këtë rreth janë liqenet (Prespa e Madhe dhe Prespa e Vogël) dhe një terren i vetmuar dhe i egër. Liqenet të cilat i përkasin pjesërisht Shqipërisë, janë me origjinë tektoniko-karstike.Kthjelltësia e liqenit është një nga më të spikaturat në Evropë (20m dukshmëri). Brigjet janë pjesërisht shkëmborë – të lartë dhe pjesërisht rërë – të ulët. Zaroshka është plazhi më i preferuar nga vizitorët. Prespa e Madhe ndahet mes Shqipërisë,Maqedonisë e Greqisë ndërsa Prespa e vogël mes Shqipërisë e Greqisë. Në lindje ndodhet mali i Peristerit, ndërkohë që përgjatë vijës ujore të liqenit mund të shohësh ishuj të vegjël, brenda së cilëve fshihen vende mistike dhe kulti, të ndikuara dukshëm nga feja ortodokse. Zona e Prespës ka një sipërfaqe prej 2519 km2.Liqeni i Prespës së madhe ka një sipërfaqe prej 253,6 km² prej së cilës vetëm 49 km² i përket pjesës shqiptare dhe me një thellësi prej 56m. Lartësia mbi nivelin e detit është 850m matur në pasqyrën e ujit .Klima është kontinentale dhe e butë me tipare mesdhetare. Dimri është disi i ftohtë me ngrica relativisht të gjata ndërsa vera me një thatësirë jo të theksuar . Zona e Prespës karakterizohet nga larmia e florës dhe faunës .Kjo pasuri nuk gjendet vetëm në ujrat e liqenit por edhe në gjithë zonën.Zona ka bimësi drunore shkurore e barishtore. Prespa e Madhe konsiderohet si një nga plazhet më të pastra të vendit tonë, kjo për faktin se banorët e kësaj zone, nuk e kanë dëmtuar florën dhe faunën e vendit.Prespa e Vogël, prej vitesh ka degraduar, duke humbur bukurinë dhe vlerat e saj historike dhe arkeologjike. Për ujërat, florën dhe

60

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira vlerat e rralla të Prespës, janë angazhuar qeveria Shqiptare, Greke dhe ajo Maqedonase. Kjo zonë është zona e fundit e banuar nga pelikani Dalmat dhe zogj të tjerë të rrallë dhe menaxhohet nga UNESKO. Zona e Prespës ka një shumllojshmëri të bimëve mjeksore të cilat gjenden në të gjithë sipërfaqen kodrinore malore. Studimet e bëra nga EURO-NATUR-TIRANA tregojnë se kjo zonë ka 330 lloje bimësh mjeksore dhe 220 loje bimësh eterovajore. Disa nga këto bimë janë: lulëkuqja, mëllaga,salepi, dëllinja e kuqe, lule basani, çaji i malit, manaferra, gorica, hithra.Ashtu si flora edhe fauna paraqet një shumllojshmëri. Disa nga kafshët kryesore janë: ariu, ujku, kaprolli, derri i egër, dhia e egër etj.Njihen rreth 26 lloje gjitarësh nga të cilët ndihen të rrezikuar për zhdukje: dy lloje lakuriq nate, dy lloje minjsh, rrëqefulli, dhia e egër etj.Përveç kafshëve ka edhe shume shpendë të cilat migrojnë në vjeshtë drej vendeve të ngrohta kredharakët ,karabullajkët,rosat, pulëbardhat dhe simboli i liqenit pelikani kacurel . Numri i këtyre shpendëve arrin deri në 26.Humica tyre është në mbojtje sepse janë të rralla dhe rezikojnë të zhduken. Në ujrat e liqenit ndodhen 21 lloje peshqish nga të cilët 6 lloje janë endemike,përmendim këtu mrena, cironka, skobusi,trofta etj. Prespa shpalos një bukuri natyrale dhe tërheqëse ku ishulli i Maligradit është një bukuri natyrore dhe kulturore.Në një shpellë të saj është ndërtuar kisha Orthodhokse e shek. XIII.

Pasuritë natyrore Shpella

Ato ndodhen: 1.në pjesën nga fshati Zaroshkë (në lindje) në rreze të malit Osojë deri tek kufiri me Greqinë (buzë liqenit); 2.në fshatin Liqenas (në perëndim të liqenit të Prespës) deri tek fshati Gollomboç; 3.Nga fshati Kallomas (në veri të liqenit të Prespës) deri tek kufiri me Maqedoninë.

Parku Kombëtar i Prespës Parku kombëtar zë 63% të sipërfaqes së pyjeve që përfaqson grumbujt pyjorë të dushqeve. Lloje kryesore të bimëve janë: bunga,bulgeri,parsi,sparthi të shoqëruara këto vende me praninë e frashërit, panjës,shkozës etj. Në saj të këtyre vlerave të veçanta natyrore që prej vitit 1999 zona e Prespës u kthye në një park kombëtar ndërsa që prej vitit 2000 është pjesë e parkut ndërkufitar bashkë me parqet kombëtare të Greqisë dhe Maqedonisë.Siperfaqja e parkut rreth 27750ha përfshin tokë bujqësore ,kullota, toke pyjore, livadhe, sipërfaqen ujore etj.Ka një sipërfaqe prej 27500 ha, duke përbërë në këtë mënyrë edhe Parkun Kombëtar më të madh të Shqipërisë. Përbëhet nga liqeni i Prespës së Madhe dhe Prespës së Vogël si dhe pellgu ujëmbledhës i tyre Liqeni i Prespës së Madhe dhe Prespës së Vogël janë përfshirë në Parkun Ballkanik të Prespës. Kjo zonë, për shkak të prerjeve pa kriter, ka patur shumë degradime.

Zona pyjore dhe rezervate gjuetie: Në fshatin Zaroshkë: Zona pyjore e malit Osojë që shtrihet në lindje të liqenit të Prespës me kufizime: në lindje kufiri grek, perëndim liqeni i Prespës, veri kufiri grek, jug mali i Kallugjerit. Në fshatin Goricë e Vogël: Zona pyjore nga Stacioni pyjor (sipër stacionit pyjor deri në fshatin Goricë e Madhe.Në fshatin Kallamas: Zona pyjore që shtrihet në lindje të këtij fshati dhe kufizohet në veri: kufiri me Maqedoninë; jug: liqeni i Prespës; lindje: kufiri i Maqedonisë; perëndim: fshati Kallamas.E veçanta e kësaj zone është se përshkohet nga pyje të rralla me karakteristikë drurin Venjë.

61


Zonat malore:Mali i Thatë, Mali Ivan, mali i Kallugjerit, etj.

Zona bregdetare (plazhe dhe lugina) Buzë liqenit të Prespës ka shumë vende të përshtatshme për plash. Këto plazhe ndahen në: plazhe rëre dhe plazhe shkëmbore.Mund të themi se ka rreth 10km vijë liqenore të përshtatshme për plazh, por që duhet të investohet që ato të marrin formën e plazhit të vërtetë.Këto shtrihen: -Në fshatin Zaroshkë (plazh ranor dhe shkëmbor) -Në fshatin Liqenas (shkëmbor) -Në fshatin Gollomboç (ranor dhe shkëmbor) -Në fshatin Goricë e Vogël (ranor) -Në fshatin Kallamas (ranor dhe shkëmbor) Pasuri kulturore-historike në zonën e Prespës

Në zonën e Prespës ka shumë Kisha të vjetra që nga shekulli i XIII-XIV deri në shekullin XVIII-XIX. Në çdo fshat ka nga një kishë, por ka fshatra që kanë edhe nga dy kisha. Kisha e Shën Mërisë (shek. XIV-XV) në ishullin e Maligradit Fig.Në fshatin Kallamas (në lindje) ndodhet Kisha e Shën Marenës, buzë liqenit të Prespës në malin e veshur me Venjë. Ka dhe shumë kisha e vakëfe në pjesën shkëmbore të liqenit. Ato ndodhen në buzë të liqenit në pjesën shkëmbore. Kuzhina e Prespës

Karakteristikë është gatimi i peshkut. Peshku Krap; Tavë krapi dhe i skuqur, peshku – Mrenë,cironka e Prespës.Në kuzhinën e Prespës, karakteristikë janë edhe turshitë e ndryshme: turshi speca, lakre, domate. Speca të mbushur me djathë, gjizë, me lakër dhe hudhra.Në kuzhinën e Prespës është karakteristikë dhe byreku i zonës (me peshk e gjizë dhe vezë, ose me qepë), etj.

Karakteristikat e popullatës në këtë komunë

Rreth liqenit të Prespës banojnë rreth 4600 banorë në 9 fshatra të shtrira pranë liqenit. Popullsia është minoritare maqedonase por karakterizohet nga një nivel i shkëlqyer komunikimi dhe integrimi me shoqërinë shqiptare . Popullsia vlerësohet si e qëndrueshme dhe në rritje, me një dendësi relativisht të lartë, prej 20 banorë për km2. Nga kjo popullsi, 23% janë të papunë dhe e ardhura mesatare vjetore është $700. Rreth 70% e fuqisë punëtore merren me bujqësi. 2.Shpella e Trenit. Katër kilometra nga Bilishti në rrugën që të çon për në Prespën e Vogël ngrihet fshati Tren. Gërmimet këtu në shpellën e Spilies në vitet 1966-67 kanë nxjerrë në dritë se kjo zonë ka qënë vendbanim i hershëm i epokës së Hekurit. Rrënojat qeramike tregojnë lidhjet tregtare që ky vend ka pasur me Greqinë gjatë periudhës Gjeometrike.Kjo zonë komunikon me qytetin e Korçës nëpërmjet qafës së Zvezdës me Bilishtin nëpërmjet rrugës kombëtare drejt Greqisë dhe në veri me qytetin e Resnjës Maqedoni,nëpërmjet pikës doganore të Goricës së madhe. 3.Rezervati Natyror i Administruar i Cangonjit, afër fshatit me të njëjtin emër, me një shtrirje rreth 250 ha. U kategorizua si i tillë në vitin 1960, dhe mbrohet nën kategorinë IV (sipas IUCN) 4.Zona e Mbrojtur e Nikolicës, afër fshatit me të njëjtin emër, me një shtrirje rreth 510 ha. E kategorizuar në vitin 1996, mbrohet nën kategorinë V (sipas IUCN) 5.Ujëvarat në Bradvicë janë disa nga më spektakolaret, ku pylli i dendur lejon vetëm minimunim e rrezeve të depërtojnë, duke i kthyer këto pika në oaze qetësie dhe freskie . 6.Tumat e të Kucit të zi Tumat e Kuçit të Zi u shënuan për herë të parë në hartën arkeologjike të rrethit të Korçës gjatë ekspeditës që u krye në vitin 1967.Në fushën që shtrihet përballë fshatit Kuç i Zi ngrihen 2 tuma.

62

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ~Tuma 1 Ndodhet në krahun e djathtë të rrugës automobilistike Korçë-Bilisht. Ishte më e madhe se tuma fqinje dhe më e pasur se ajo përsa i përket numrit të vareve si dhe llojit të objekteve që përmbante. ~Tuma 2 Ndodhet në anën perëndimore të tumës së parë 40 m larg saj. Kjo tumë ishte dëmtuar nga punimet bujqësore dhe kishte humbur formën e saj fillestare. 4.1.4. Potenciali turistik i rrethit të Kolonjës Rrethi Kolonjë ka 26535 banorë, ose 7.3 % të popullsisë së Qarkut, në qytet jetojnë gjithsej 12840 banorë te ndarë sipas qyteteve: Ersekë 9966 banorë dhe Leskovik 2874 banorë. Në zonat rurale jetojnë 13695 banorë.Kolonja ka një sipërfaqe prej 805 km2 është një qëndër tjetër atraktive e rajonit të Korçës.Pikat më interesante janë: Parku Kombëtar i Gërmenjit Shelegur që ka 9 monumente natyrore (6 biomonumente dhe 3 gjeomonumente) ku mund të permendim Shpellën e Podës ,banjat e avullit në Postenan (Sarandopojë 1400m mbi nivelin e detit),burimet termale të Vromonerit. -Ballavana (brez pyjor),mali i Gramozit me liqenin akullnajor. Pikat turistike Rehova-Fshati i Rehovës ndodhet në lindje të Qytetit të Ersekës , është një fshat karakteristik me shtëpi të ndërtuara me gurë. Vodica- Ky fshat ndoshet në veri të qytetit të Ersekës është i njohur për kishën e tij orthodokse piktoreske. Gërmenji-Parku kombtar i Gërmenjit ndodhet në jugperendim të Ersekës, është një pyll në ruajtje me lloje të ndryshme kafshësh të egra. Borova-Eshtë një fshat i shkatëruar e djegur gjatë luftës së dytë botërore ka një monument të vetëm veteranin e luftës së dytë botërore. Ballovana -me pyjet e saj të mrekullueshëm dhe burimet natyrore ujore “qelibar”. Mali i Gramozit -(i përshtatshëm dhe për sportin e skive në dimër) Liqeni i Gramozit- (Liqeni akullnajor në pjesën midis Starjes dhe Kreshovës 200 m mbi nivelin e detit. Sipërfaqja 2500 m2). Përroi i Sotirës- me vaskat e rritjes së peshkut. Pyjet-luadhet,rezervuari i “KABASHIT

4.2. Muzika, vallëzimi dhe folkori në Rajonin e Korçës

Rajoni i Korçës ofron vlerat në muzikë,vallëzim dhe folklor.Kështu qyteti i Korçës është i njohur për këngët e Serenatave dhe çdo vit zhvillohet festivali i këngës qytetare dhe i serenatave.Mjeti më i përdorur për të shoqëruar këngët janë kitara dhe mandolina dhe mendohet që objekti simbol që do të identifikojë qytetin e Korçës të jetë mandolina. Çdo zonë ka veçoritë e veta edhe në valle, ku mund të dallojmë vallen Dardhare,Kolonjare, të Devollit,vallen e Dados në Vithkuq dhe

63

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira atë të Mokrës.Kostumet popullore më të njohurat e më të spikaturat janë ato të Dardhës,Mokrës,Kolonjës,Devollit.Edhe muzika ka karakteristkat e veta në çdo zonë dallohen këngët popullore të zonave të lartpërmendura.Rajoni dallohet edhe për punimet artizanale ku çdo zonë ka veçantitë e veta në punimin e leshit,gurit, drurit dhe hekurit.Punimet e leshit janë më të spikatura në zonat malore si Voskopojë,Vithkuq,Dardhë,Rehovë,Mokër.Punimet e gurit dhe mjeshtrat gurëskalitës i gjejmë në fshatin Polenë.Ndërsa punimet e hekurit më të spikaturat i gjejmë në qytetin e Korëës.Gjithsesi sektori i prodhimeve artizanale nuk është i mirë organizuar dhe nuk ofrohet në mënyrën e duhur produkti tradicional.

3.2. Aktivitete ngjarje e mjete që promovojnë rajonin.

“Kalendari i sezonit festiv”/ guida e xhepit“ Kalendari i aktiviteteve (shqip-anglisht) vjen si një risi dhe ka të bëjë me përpilimin e një broshurë promocionale të të gjitha aktiviteteve social-kulturore, sportive që organizon Bashkia e Korçës botohet për herë të parë në vitin 2008. Guida “Çelësi Turistik i Korçës” (donator SNV) Revista Periodike “Qyteti im”

Panairi i Poçerisë Panairi i poçerisë përbën një nismë të re që zhvillohet përpara kremtimit të Pashkëve orthodokse. Ky projekt synon ekspozimin e produkteve të poçerisë me pjesëmarrje nga prodhues vendas dhe të huaj, ripërtërritjen e traditës së përpunimit të baltës, promovimin e këtyre objekteve në vendet e tjera.

Festa e lakrorit Festa e lakrorit është një inisiativë e re dhe synon promovimin e artit gastronomik të kultivuar në vite në qytetin e Korçës. Lakrori është simboli i festës, por gjithashtu panairi është i hapur për të gjitha llojet e gatimeve tradicionale.

Karnavalet e Korçës Festimi i karnavaleve ka qënë një traditë e hershme e qytetit të Korçës pavarësisht se kjo traditë është festuar pothuajse çdo vit, organizimi i tyre ka qënë spontan.

Festa e Birrës Festa e Birrës është kthyer në një eveniment me ndërthurrjen e elementëve të gastronomisë vendase, kulturës, muzikës e humorit pra një promovim i birrës tradicionale të qytetit të Korçës si një nga prodhimet më të vjetra, cilësore që ka përfaqësuar denjësisht jo vetëm qytetin por dhe vendin në arenën ndërkombëtare .Kjo festë u vlerësuar dhe me çmimin e turizmit në vitin 2010.

64


Java e kulturës Java e kulturës organizohet në fund të muajit shtator,periudhë gjatë së cilës organizohen dhe aktivitete të ndryshme për festimin e ditës kombëtare të trashëgimisë kulturore.

CD Kori “Lyra” Kori “Lyra”, si një vlerë e veçantë e qytetit të Korçës, vjen me prezantimin e CD në dy volume. CD,një suvenir i rrallë për prezantimin dinjitoz të qytetit u realizua në bashkëpunim me “Euro Star Records”. Qytetit të Korçës tashmë jo vetëm që i shtohet një suvenir i ri, por edhe një mundësi më tepër kontakti me turistët potencialë duke evidentuar një nga vlerat e qytetit.

Simpoziumi ndërkombëtar “Skulptura e Parkut”. Qyteti i Korçës bëhet mikpritës i një eventi kulturor unikal në vendin tonë. Simpoziumi “ Skulptura e parkut” ,i cili e shndërroi në një studio të hapur Parkun“ Rinia „ duke e pasuruar me 8 skulptura parku me tematikë të larmishme nga Kolonia Ndërkombëtare e Artistëve

Festa popullore

• Voskopojë (24 qershor , Shën Prodhomi) • Festa “Ngritja e Zotit në qiell” (40 ditë pas Pashkës) • Vithkuq (29 Qershor,Shën Pjetri) • Dardhë(16Gusht,Shën Maria) • Prespë (Krishtlindjet 7-9 Janar),Viti I Ri (14 Janar) • Festivali folklorik i Prespës (11Tetor) • Prespë,Java kulturore e verës (2-10Gusht) • Prespë Dita e Verës (Dhjetor) • Pogradec,Festivali Evropian i Kukullave “Xinxifile”(17-25 January) • Pogradec,Dita e Liqenit të Ohrit ( 21Qershor) • Pogradec, Nata Poetike (21Qershor) • Pogradec, Vata Poetike e vjeshtës ( Tetor) • Pogradec, Festivali I Verës ( 11 – 12Dhjetor) • Pogradec Shën Marena (në Mokër, Korrik) • Pogradec, Njerëzit më të suksesshëm të vitit (29 Dhjetor) • Pogradec, Hapja e sezonit turistik ( 20 Qershor) • Kolonjë, Shën Nikolla në fshatin Vodicë (6 Dhjetor) • Kolonjë Shën Pjetri në Rehovë (29 Qershor) • Kolonjë Dita në nder të martirëve të Borovës.( 6 korrik)

Pjesmarrje në panaire 1.Panairi Kombëtar i Artizanatit dhe Trashëgimisë Kulturore Gjirokastër ku marrin pjesë bizneset lokale të artizanatit (poçeri,qëndistari etj) 2. Expo Real, Mynih, Qyteti si desinacion turistik 3. Panairi i Turizmit, Lugano ,Zvicer,Promovimi qytetit për tërheqje investimesh 4. Prezantim i qytetit si destinacion turistik, nëpërmjet Agjensisë Kombëtare të Turizmit në Panairin e Turizmit në Berlin dhe Londër 5. Prezantim i qytetit si destinacion turistik, nëpërmjet Agjensisë Kombëtare të Turizmit në Panairin e Selanikut

65


Publikime ndërkombëtare Guida Blu e Shqipërisë(2001) Shqipëria Guidë Turistike(2004) Shqipëria (guide 2002) Shqipëria,pasuri vlerash europiane 2000 Linja e gjelbër shqiptare Broshura,harta guida ku flitet për rajonin Shqipëria;Turizmi Shqiptar;Ministria e Rregullimit të Territorit dhe e Turizmit,2005 Shqipëria”Informacion për turistin” Shqipëria…nga historia. Ministria e Rregullimit të Territorit dhe e Turizmit Shqipëria,bukuritë natyrore. Ministria e Rregullimit të Territorit dhe e Turizmit Kuzhina tradicionale.Ministria e Turizmit Rinisë dhe Sporteve 2006 Muzeumet.Guidë xhepi. Ministria e Turizmit Rinisë dhe Sporteve 2006 Shqipëria Aventura Sportive. Ministria e Rregullimit të Territorit dhe e Turizmit,2005 Harta dhe guida E Shqipërisë. Ministria e Rregullimit të Territorit dhe e

Turizmit,Organizata Kombëtare e Turizmit Harta e rrugëve të Shqipërisë. Ministria e rregullimit të territorit dhe e

Turizmit,Organizata kombëtare e Turizmit Shqipëria guidë praktike xhepi Udhërëfyes i muzeumeve kombëtare Shqiptare

Broshura,harta guida , plane rajonale per rajonin Korça Çelsi Turistik.Guida Turistike e Qarkut Korçë,GTZ 2005 Trashëgimitë e Liqenit të Ohrit dhe Prespës(Shqipëri,Greqi,Maqedoni) Guidë e Investitorëve të Korçës Korça ,Plan i Veprimit për Turizmin Plan i Veprimit për Turizmin në Zonën e Prespës Plan i Veprimit për Turizmin në Zonën e Ersekës Korça-Guidë Turistike Voskopoja- Guidë Turistike Dada- Guidë Turistike Vithkuqi- Guidë Turistike Vithkuqi -Shqiperi 2006(fletepalosje) Liqenas- Guidë Turistike Erseka-Kolonja- Guidë Turistike Kolonja,Shqiperi 2006(fletepalosje) Guide turistike Pogradeci Voskopoja

4.4.Porjektet e organizatat donatore më kryesore ,Organizata joqeveritare( OJQ), etj. Sigurimi i ndihmave ndaj OJQ-ve për të zhvilluar programet e tyre për edukimin mjedisor duhet të jetë një përparësi jo vetëm e forumeve të OJQ-ve dhe Qendrës Rajonale të Mjedisit (QRM), por dhe i shtetit. Partneriteti i shtetit me OJQ-të në interes të mjedisit është një politikë e re e OJQ-ve që duhet parë e zhvilluar në të ardhmen. Një numër OJQ-sh shqiptare, në bashkëpunim me ato ndërkombëtare kanë krijuar tashmë një përvojë dhe praktikë të mjaftueshme për të dhënë

66

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira kontributin e tyre në inventarizimin, planifikimin, menaxhimin dhe monitorimin e diversitetit biologjik dhe pejsazhor. Krijimi i hapësirave ligjore dhe i programeve për një përfshirje më të gjerë të OJQ-ve në këtë proces është një tjetër instrument i rëndësishëm në Shqipëri. Në rajonin e Korçës zhvillojnë aktivitetin e tyre 100 OJF por jo të gjitha janë aktive. Nga këto operojnë: FSHZH Fondi Shqiptar i Zhvillimit. Aktiviteti i saj financohet nga qeveri të disa vendeve, por

kryesisht nga qeveria franceze. Fondet zakonisht janë përdorur për investime në infrastrukturën bujqësore,sistemin ujitës etj.

Banka Islamike Investon për rehabilitimin e sistemit të ujitjes e drenazhimit, rezervuaret në fushën e Korçës. GTZ

Mbështëtja e sektorit privat të ekonomisë në Rajonin e Korçës. SIDA

Agjensia Suedeze për Kooperim dhe Zhvillim investon ndërtimin dhe operimin e tregjeve rurale,çeshtje të migrimit, demokratizimit, zhvillimit të sektorit privat etj. UNDP

Zbaton projekte në komuna të rajonit për pastrim dhe gjelbërim APS

Shoqëria për pjesëmarrjen në zhvillim ofron mundësi investimi për prodhim, infrastrukturë në zonat rurale malore. SNV

Agjensia Hollandeze e zhvillimit është aktive në reabilitimin e sistemeve të ujitjese, kullimit, rezervuarëve, rrugëve, etj. MADA – Agjensia e Zhvillimit të Zonave Malore. Agrinet – Agjensia për investimet në pyjet.

Figura 4.2. Operimet e OJQ-ve në Rajonin e Korçës.

Burimi:Baskia Korçë

67


4.5.Sektori i Turizmit në Rajonin e Korçës

Falë potencialeve turistike të rajonit dhe zhvillimit të infrastrukturës ,kërkesa dhe kapaciteti i hoteleve është ngritur vitet e fundit.Për momentin të ardhurat nga turizmi krijojnë një kontribut të vogel në ekonominë e rrethit të Korcës, por në rrethin e Pogradecit është një faktor i konsiderueshëm ekonomik.

Lehtësirat turistike në Rajonin e Korçës

Turizmi është sektori i dytë në Rajonin e Korçës përveç Pogradecit.kapacitetet dhe lehtësirat që ekzistojnë në këtë rajon paraqiten në tabelën 4.5 (aneks 1)

Tabela 4.5. Kapaciteti pritës i zonave turistike në rajonin e Korçës Hotele Dhoma Shtretër Shtëpi pushimi Dhoma Shtretër

Korça 14 336 651 Pogradec 27 408 900 Voskopoja 2 150 300 20 22 45 Dardha 2 40 95 10 10 20 Vithkuqi 3 60 124 16 18 34 Boboshtica - - - 5 8 16 Prespa 3 17 44 35 40 88 Kolonja 2 35 70 25 32 64 Burimi :Zyra e Statistikës së Qarkut Korçë (2010) Kapaciteti pritës në rajon është edhe më i lartë sepse në të dhënat e paraqitura më lart nuk janë paraqitur saktësisht numri i shtëpive që japin me qera dhoma po kështu dhe motelet e shtëpitë e pushimit në zonat jo turistike.Rajoni është i pasur me restorante me një guzhinë unike si dhe kafe-bar,disko,qëndra sportive. 4.5.1.Tregjet e turistëve që vizitojnë Rajonin e Korçës

Kërkime të pakta janë realizuar në segmentimin e tregjeve të turistëve në Rajonin e Korçës.

Tregu i brendshëm (përfshihen edhe Shqipëtarët që jetojnë në Kosovë,Maqedoni,Greqi)

Ky ështe tregu më i madh i rajonit të Korcës të cilët vijnë për motive të ndryshme.Turizmi i kohës së lirë i zhvilluar kryesisht në Pogradec,Prespë ku turistët kryesorë vijnë nga Tirana e Elbasani.Udhëtimet për punë e festivale janë të përqëndruara në Korcë dhe Pogradec.Departamenti i Turizmit në Bashkinë e Pogradecit Deklaron 150.000 vizitorë për 2010 me një gjatësi mesatare qëndrimi rreth 5-10 ditë si dhe 500 vizitorë nga Kosova dhe Maqedonia.Eshtë e pamundur të japësh shifra të sakta lidhur me numrin e turistëve përderisa nuk ka kërkime të herëpashershme në këtë zonë.Megjthatë vihet re se ka një rritje të numrit të turistëve si rezultat i organizimit të fastave dhe festivaleve.

68

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Një nënsegment janë edhe lëvizjet brenda rajonit ku shumë familje zgjedhin të kalojnë kohën e lirë në zonë si të rinjtë,grupet e shkollave,vzitorë me moshë mesatare,vizitorë tek të afërmit dhe miqtësi dhe për biznes. Një treg tjetër janë shqipëtarët që jetojnë në Kosovë,Maqedoni,Greqi të cilët vijnë për punë,në shtëpitë e dyta apo vizitojnë miqtë dhe të afërmit.

Sipas DMO arsyet e vizitave të emigrantëve në Rajonin e Korcës janë.

• Vizita tek miqtë dhe të afërmit • Motivacione të brendshme-shoqërimi me njerëz të së njëjtit komunitetit • Për qëllime mjeksore-trajtimet mjeksore më lirë në Shqipëri

Shqiptarë që jetojnë në vende të tjera

Në këtë treg përfshihen që të gjithë shqiptarët që jetojnë në Amerikë,Kanada,Gjermani, Francë,Itali,Britani e Madhe,Australi dhe Lindja e Maesme.Eshtë Percaktuar se rreth 1.8 miljon njerëz jetojnë jashtë.Ky treg ndahet në dy segmente tregjesh. -Familjarët e atyre që kanë ikur nga Shqipëria që nga vitet 1930-140 të cilët vijnë në rajon për të takuar miqtë dhe të afërmit por dhe për nostalgji,apo për të parë ku kanë jetuar të parët e tyre. -Ata që kanë ikur nga Shqipëria pas regjimit komunist në fillim të viteve 1990.Ky treg ka ende miq dhe të afërm në zonë, apo kanë shtëpitë e tyre të dyta . Brenda këtij segmenti ka dy nën segmente: -Ata që kanë ikur për motive ekonomike -Ata që kanë ikur për të studiuar apo ishin intelektualë të zhgënjyer nga jeta në rajon dhe ikën për një cilësi jete më të mirë. Të dyja segmentet ndryshojnë sepse kanë eksperienca të ndryshme jetese.

Shqiptarët Kanadezë dhe Amerikanë

Ky është një treg i madh që mund të arihet nëpërmjet:

-shoqatave dhe organizatave

- mediave ndërkombëtare

-Specialistëve dhe turoperatorëve

Shqipëtarë që jetojnë në vende të tjera të botës

Rreth 1 milion Shqiptarë jetojnë në vende të ndryshme të Evropës si Britani e Madhe,Gjermani,Zvicër,Suedi,Itali,Austri,Francë.Po kështu egziston një treg i madh i Shqiptarëve në Egjipt apo në Lindjen e Mesme.Mendohet se që nga viti1920 nga Shqiperia ka ikur një numër i madh njerëzish në Australi.Mundësitë për ti tërhequr keto tregje janë shoqatat apo organizatat e komunitetit shqiptar të ngritura në keto vende.Të gjitha këto tregje janë burime

69

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira të rëndësishme për vizitorët e ardhshëm të rajonit të Korçës.E rëndësishme është që të ndryshohet imazhi i Shqipërisë dhe rajonit të Korçës.

Tregjet e huaja

Sipas të dhënave të agjensive turistike rreth 50,000 turistë vijnë në Shqipëri me udhetime të organizuara nga turoperatorët.nga këta 5- 10% vijnë në rajonin e Korçës. Vitet e fundit në Shpipëri po vijnë mjaft turistë nga Evropa Lindore,Polonia,Republika Çeke,Evropa Perëndimore Gjermani,Vendet Skandinave dhe disa vende Mediterane siç është Izraeli.Korça është e përfshirë në udhetimet tek mozaikët e Ballkanit (mozaiku i Linit). E rëndësishme është të arrihen këto tregje përmes turoperatorëve duke i ftuar ata të bëjne një vizitë në rajon.Po kështu të ftohen gazetarë të eksplorojnë zonën dhe të shkruajnë për të.

Tregjet e udhetarëve të pavarur

Këta udhëtarë vijnë në rajon për arsye të ndryshme si vizita tek miqtë dhe të afërmit,biznes apo për kohë të lirë.Është shumë e vështirë ti diferencosh dhe ti marketosh ata.Ata qëndrojnë në zonë në varësi të kohës që kanë në dispozicion.Mundësia më e mirë për të thithur këtë treg është të ofrohet shumë informacion në internet,të ofrohen guida lokale,harta, sinjalistike e mirë,broshura,fletëpalosje etj.Është e rëndësishme që në artikujt e botuar për zonën të tregohet se si të shkojmë në destinacion,cilat janë restorantet më të mira dhe ku të qëndrojmë.

Tregu i vendeve fqinje

Rajoni i Korçës rrethohet nga Maqedonia dhe Greqia.Kohët e fundit po vihen re flukse edhe nga këto vende.Shqipëria ka ndryshuar imazhin në këto vende.Po kështu rajoni ka përfituar një pjesë të tregut të Maqedonisë si rezultat i mosmarrëveshjeve midis Greqisë e Maqedonisë duke shërbyer si një urë lidhëse e këtij tregu me vendet bregdetare.

Tregu i kufirit

Korça duke u rrethuar me dy vende të huaja të mirë njohura në tregun turistik ka përfituar duke tërhequr një pjesë të turistëve që vizitojnë zona në kufi me rajonin.Qëllimet e vizitave të këtij tregu janë bizneset,bërja e pazareve,dhe koha e lirë.Ka disa turoperatorë që po e përfshijnë Korçën në eskursionet e tyre të organizuara në vendet fqinje.

Tregu i biznesit

Tregu i biznesit është i fokusuar në tre qytetet kryesore të rajonit po kështu edhe për të ndjekur konferenca,seminare dhe takime.

70


4.5.2. Vlera e shtuar tek produktet turistike

Fshatrat turistike

Fshatrat janë një komponent i rëndësishëm i produktit turistik në Rajonin e Korçës dhe Voskopoja në veçanti është përfshirë më shumë në itineraret e udhëtime të shumë turoperatorëve. Turizmi në fshat po bëhet i rëndësishëm dhe për tregun e brendshëm.Zhvillimi i këtij turizmi ka sjellë rritje të të ardhurave të komunitetit,përmirësim të standartit të jetesës,zvogëlim të varfërisë dhe ngritjen e ndërmarjeve të vogla dhe përmiresim të transportit.Është e rëndësishme të rritet qëndrimi i turistëve si në këto zona dhe në rajon,por për të arritur këtë duhet të përmirësohet produkti dhe shërbimi për të plotësuar nevojat dhe pritjet dhe të promovohet më tepër.

Turizmi urban

Ky tip turizmi është i shtrirë në qytetet kryesore si Korçë dhe Pogradec dhe më pak në Ersekë të cilat shërbejnë si epiqendra për shpërndarjen e turistëve drejt zonave turistike për ta eksploruar atë.Në këto qëndra turistët mund të gjejnë produktet e shërbimet,mund ti përdorin,blejnë dhe rezervojnë.Brenda këtyre zonave turistët mund të gjejnë një sërë atraksionesh (psh muzeume,teatro,ekspozita,festival,..etj).Këto qytete ofrojnë produkte për tregje të ndryshme si për turistët e kohës së lirë,biznesit,si të huaj e ndërkombëtarë.Nëse rritet cilësia dhe shtohen atraksionet atëherë do të inkurajohen turistët të qëndrojnë më gjatë. Duhet të ketë hotele të ketegorisë së lartë ,menute të ofrohen dhe në gjuhe të tjera dhe shërbimet të jenë më profesionale për t’iu përshtatur tregut të turizmit të biznesit.

Turizmi kulturor dhe historik

Rajoni i Korçës njihet për kulturën dhe historinë e vet,elementë të kulturës dhe historisë nuk gjenden vetëm në qytet por edhe në fshat si kishat,zonat arkeologjke,shpellat etj.Tregjet kryesore të këtij produkti janë turistët që vijnë për vizitë,specialistët (të brendshëm dhe ndërkombëtare) si dhe tregu i diasporës.Rajoni është i pasur me kulturë tradicionale po kështu ai ofron një veçanti në ndërthurjen e kulturës vendase me atë të minoriteteve si greke e maqedonase. Turizmi i festivaleve dhe ngjarjeve Festivalet dhe ngjarjet sjellin kryesisht vizitorë të brendshëm në rajon sidomos në sezonin e rënies.Këto aktivitete rritin të ardhurat e bizneseve lokale,promovojnë rajonin,krijojnë një imazh të mirë dhe rritin besueshmërinë tek tregjet turistike.Ngjarjet dhe festivalet argëtojnë komunitetin lokal.Në realizimin e tyre kërkohet një bashkëpunim i sektorit shtetëror,privat,organizatave dhe komunitetit mikpritës.Ngjarjet dhe festivalet e organizuara në rajonin e Korçës kanë qënë të suksesshme në tërheqjen e një numri të madh turistësh dhe në krijimin e një reputacioni të mirë në vendet fqinje.

71

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Turizmi i liqenit dhe i plazhit

Liqenet kryesore të zonës janë Liqenet e Prespës dhe liqeni i Ohrit të cilat tërheqin si tregje të brendshme (tregu i eskursionistëve,uikendeve,i pushimeve të gjata) po ashtu dhe tregje ndërkombëtare të interësuar në ekosistemet e tyre.Mënyrat e gatimit janë një tjetër formë tërheqje e këtyre zonave.Tregjet që vizitojnë këto zona janë specialistët të cilët janë të interesuar të shohin e studiojnë speciet endemike të këtyre zonave. Për të qënë produkti sa më konkurent me zonat e tjera të Maqedonisë dhe Greqisë është e rëndësishme të nxirren në pah karakteristikat që janë unike në Shqipëri,po kështu pastërtia është thelbësore për të pasur një produkt të suksesshëm. Turizmi natyror

Rajoni i Korçës ofron mundësi edhe për zhvillimin e turizmit natyror.Ajo mund të tërheqë turistët të cilët janë të interesuar në vëzhgimin e peisazhit,florës dhe faunës si dhe tregje specialist si ekoturistë,avanturierë të cilët duan të shijojnë aktivitetet në natyrë si udhëtime,ngjitje në mal,sporte po kështu dhe kërkues dhe shkencëtarë.Turizmi natyror tërheq si eskursionistët ashtu dhe turistët e pushimeve të gjata dhe shtrihet gjatë gjithë vitit.Ky treg ende nuk është tërhequr për mungesen e zhvillimit të aktiviteteve dhe duhet kohë për të krijuar niveli e duhur të produkteve dhe shërbimeve të përshtatshme për këtë treg.

Specialistët lokalë dhe artizanati

Specialitetët lokalë dhe artizanati paraqesin variacione të kulturës dhe traditës të rajonit.Duke lidhur traditën dhe artizanatin me turizmin krijohet mundësia për ruajtjen dhe zhvillimin e traditës,dhe trashëgimin e saj tek të rinjtë po kështu rritje të punësimit dhe sidomos të grave,ngritje të bizneseve të reja dhe promovim të rajonit.Ky sektor në rajonin e Korçës është ende i pa organizuar dhe për momentin i jep një vlerë të vogël turizmit.

Analiza e zinxhirit të vlerës të sektorit turistik në rajonin e Korçës. Proçesi i zinxhirit të vlerës i adoptuar për marketingun dhe strategjinë e zhvillimit të produktit për Rajonin e Korçës identifikon aktorët dhe aktivitetet që janë përfshirë në çdo hallkë të zinxhirit. 4.5.3.Zinxhiri i vlerës i fokusuar në tregjet

Zinxhiri i vlerës na lejon të studiojmë turizmin në një rajon nga perspektiva e tregut si dhe nga perspektiva e produktit. Tregu i brendshëm (shqipëtarët që jetojnë në shqipëri ose jashtë saj).Ky treg për vetë kulturën e njëjtë do të ketë nevoja dhe dëshira të njëjta dhe mund të kapet nëpërmjet të njëjtave media.Në figurën 4.3 dhe 4.4 paraqiten pengesat dhe detyrimet të cilat ndikojnë në suksesin e këtij zinxhiri vlere.

72

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Figura 4.3.Vlera e shtuar për tregun e brendshëm

Figura4.3.a. Pengesat dhe problemet për tregun e brendshëm

Tregu kryesorshqiptarët edhe ata të trevave fqinje

Tregjet dhe qëllimet e vizitës

Mundësi të hyrëse dhe infrastruktura

Transporti në zonë

Akomodimi e ushqimi

Aktivitetet dhe produktet

Shërbimet dhe informacioni

Pengesat dhe Problemet

Tregjet turistike Infrastruktura

dhe transporti

-Nuk ka studime lidhur me llojet e tregjeve dhe motiveve të tyre. -Nuk është ndërtuar një strategji marketing. -Paraqitja e karakteristikave lokale si në verë dhe në dimër. -Mangësi të njohurive marketing në nivelin lokal -Mungesa në kërkimin e nevojave të tregut -

-Mungesë e kanalizimi i ujrave të zeza në disa zona turistike -Përmirësimi i rrjetit të ujit të pijshëm -Përmirësimi i sistemit elektrik - Përmirësimi i sistemit telefonik cellular dhe fiks - Përmirësimi i ndriçimit të ambjenteve publike dhe i lulishteve e ambjenteve çlodhëse -Orare të reduktuara të transportit publik -Mjete jo komode të transpotit public -Mungesë e rrugëve në zona të largëta turistike. -Rrugët dytësore jo sipas standarteve të ndërtimit. -Sinjalistikë jo e mirë rrugore -Mungesë e agjensive që japin makina me qera -Përmirësim e rrugëve në rajon -Rrugë të ngushta në zonat turistike për autobuzat

-Vijnë më shumë në mënyrë të pavarur -Vijnë për biznes,tranzitë,për klimën dhe natyrën.

-Aeroporti i Tiranës Transporti detar kryesisht Durrës -Transporti rrugor(rrugët nacionale -Transporti hekurudhor -Infrastrukturë relativisht e mirë

-Makina -Taksi -Autobuza, furgona të linjës

-Hotele -Motele -Shtëpi ,dhoma me qera -Shtëpitë e miqve /afërmve -Restorante -Fastfude -Bar-Kafe -Disko

-Festivale e festa -Liqeni /plazhi -Mali,natyra -Vizita në fshat -Seminare ,konferenca

-Disa agjensi udhëtimi -Broshura e fletëpalosje -Qendra informacioni sidomos në qytete -Shërbim bankar vetëm në qytet -Shërbim taksi e transport public -Qëndra shëndetsore e farmaci -

Siguria dhe mbrojtja

-Rajoni konsiderohet i sigurt -Qëndra të sigurisë vetëm në qytete.

Zinxhiri i vlerës për tregun e brendshëm

73

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Figura 4.3.b. Pengesat dhe problemet për tregun e brendshëm

Figurat 4.3.c Pengesat dhe problemet për tregun e brendshëm

Tregu i brendshëm është aktualisht tregu kryesor në rajon .Egziston një treg i gjerë që vjen në rajon për eskursione,uikende dhe pushime të gjata.Ata mund të arrihen nëpërmjet medias kombëtare, ekspozitave,shoqatave dhe organizatave.Është e rëndësishme të zhvillohet një promocion i fortë dhe shumë i sofistikuar.


Akomodimi dhe ushqimi e pija


-Mungesë e elementëve të sigurisë ne këto njësi. -Mungesë e kontrolleve shëndetësore sanitare. -Mungesë e qëndrave argëtuese në disa zona turistike. -Mungesë e hoteleve të kategorisë së lartë. -Trajnime të pakta në shërbim dhe mikpritje(standard i ulët i shërbimit ne hotele) -Numër i vogël restorantesh në qytete dhe në zonat turistike. -Mungesë e llojshmërive në restorante . -Mungesë e sinjalistikës për të treguar lokalizimin e akomodimeve dhe të ushqimit e pijes. -Mungesë e menyve

-Disa zona turistike kanë nevojë për trajtim dhe pastrim të ambjentit. -Është e vështirë të vizitohen atraksionet e rajonit. -Mungesë e qëndrave të aktiviteteve kalërim,çiklizëm. -Numër i vogël aktivitetesh -Informacion dhe sinjalistikë e limituar tek atraksionet. -Pak harta që tregojnë rrugët dhe shtigjet tek atraksionet. -Disa zona turistike kanë nevojë për trajtim dhe pastrim të ambjentit. -Mungesae një sistemi për menaxhimine mbeturinave të hoteleve dhe restoranteve -Mungesë e pastërtisë sidomos në fshatrat turistike.


Informacioni

dhe shërbimet

Mbrojtja e siiguria

-Mungesë qëndrave të informacionit sidomos në fshatrat turistike. -Mungesë e shërbimit banker në fshatrat turistike. -Struktura shëndetësore jo në nivelin e duhur. -mungesë e qëdrave të sigurisë. -Mungesë e hartave turistike .. -Informacion i pakët në internet. -Mungesa e një qëndre rezervimi.

-Mungesë e sinjalizimit të zonave të pasigurta në harta dhe rrugë.

-Mungesë e qëndrave të mbrojtjes dhe sigurisë sidomos në zonat e largëta turistike. -Mungesë e qëndrave të ruajtjes në atraksionet turistike

74

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Figura 4.4.Vlera e shtuar për tregun ndërkombëtar

Figura 4.4.a. Pengesat dhe problemet për tregun ndërkombëtar


Tregjet Infrastruktura dhe transporti

-Promocion i dobët ndërkombëtar. -Paraqitja e atraksioneve dhe mundësive për akomodim dhe argëtim -Mangësi të njohurive marketing në nivelin lokal -Mungesa në kërkimin e nevojave të tregut ndërkombëtar

-Sinjalistikë jo e mirë rrugore dhe shumica vetëm në shqip. -Mungesë e agjensive që japin makina me qera në rajon,dhe shumë pak të tilla në vend. -Përmirësim e rrugëve në rajon -Rrugë të ngushta në zonat turistike për autobuzat -Pastrimi i rrugëve nga mjetet inerte

Zinxhiri i Vlerës për tregun e ndërkombëtar

Tregjet dhe qëllimet e vizitës

T

Vendet fqinje,Evropa,Amerika e Veriut

Mundësi të hyrëse dhe

Transporti në zonë

Akomodimi e ushqimi


Shërbimet dhe informacioni

Siguria dhe mbrojtja

-Vijnë tregje me karakteristike te ndryshme demografike _Biznes,miqtë dhe të afërmit, kulturë

Aeroporti i Tiranës Transporti detar kryesisht Durrës -Transporti rrugor(rrugët nacionale -Infrastrukturë relativisht e mirë

Makina -Taksi -Autobuza -Mjete të turoperatorëve

-Hotele -Shtëpi ,dhoma me qera -Shtëpitë e miqve /afërmve -Restorante -Bar-Kafe -Disko

-Festivale e festa -Liqeni /plazhi -Mali,natyra -Vizita në fshat -Seminare ,konferenca

-Pak turoperatorë e agjensi udhëtimi që ofrojnë udhëtime në rajon -Broshura e fletëpalosje -Qendra informacioni sidomos në qytete -Shërbim bankar vetëm në qytet -Shërbim taksi e

-Rajoni konsiderohet i jo shumë i sigurt -Qëndra të sigurisë vetëm në qytete. -Pak njerëz në këto sisteme që mund të komunikojnë me të huajt transport public -Qëndra shëndetsore e farmaci -

75

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Figura 4.4.b. Pengesat dhe problemet për tregun ndërkombëtar

Figura 4.4.c. Pengesat dhe problemet për tregun ndërkombëtar

Pengesat dhe Probleme

-Mungesë e elementëve të sigurisë ne këto njësi. -Mungesë e kontrolleve shëndetësore sanitare. -Mungesë e qëndrave argëtuese në disa zona turistike. -Mungesë e hoteleve të kategorisë së lartë. -Trajnime të pakta në shërbim dhe mikpritje(standard i ulët i shërbimit ne hotele) -Numër i vogël restorantesh në qytete dhe në zonat turistike. -Mungesë e llojshmërive në restorante . -Mungesë e sinjalistikës për të treguar lokalizimin e akomodimeve dhe të ushqimit e pijes. -Mungesë e menyve

Disa zona turistike kanë nevojë për trajtim dhe pastrim të ambjentit. -Është e vështirë të vizitohen atraksionet e rajonit. -Mungesë e qëndrave të aktiviteteve kalërim,çiklizëm. -Numër i vogël aktivitetesh -Informacion dhe sinjalistikë e limituar tek atraksionet. -Pak harta që tregojnë rrugët dhe shtigjet tek atraksionet. -Disa zona turistike kanë nevojë për trajtim dhe pastrim të ambjentit. -Mungesae një sistemi për menaxhimine mbeturinave të hoteleve dhe restoranteve -Mungesë e pastërtisë sidomos në fshatrat turistike.


Akomodimi dhe ushqimi e pija


-Mungesë qëndrave të informacionit sidomos në fshatrat turistike. -Mungesë e shërbimit bankar në fshatrat turistike. -Struktura shëndetësore jo në nivelin e duhur. -Mungesë e qëndrave të sigurisë. -Mungesë e hartave turistike .. -Informacion i pakët në internet. -Mungesa e një qëndre rezervimi.

-Mungesë e sinjalizimit të zonave të pasigurta në harta dhe rrugë.(mungon informacioni në gjuhë të huaj)

-Mungesë e qëndrave të mbrojtjes dhe sigurisë sidomos në zonat e largëta turistike. -Mungesë e qëndrave të ruajtjes në atraksionet turistike

Informacioni dhe shërbimet

Mbrojtja e siiguria

76

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 4.6. Bashkëpunim i suksesshëm në rajonin e Korçës Në rajonin e Korçës është ngritur në vitin 2008 një Projekt “Programimi i Menaxhim-Zhvillimit të Destinacionit Turistik të Rajonit të Korçë”,ku rreth 95 mijë dollarë do të përdoren për aktivitetet e projektit në vitin 2008, 114 mijë dollarë për aktivitetet e projektit për vitin 2009 si dhe 91 mijë dollarë për aktivitetet e projektit për vitin 2010. Financimi realizohet nga kontributet financiare të Organizatës Holandeze për Zhvillim dhe Fondacionit Partner për Turizmin e Qëndrueshëm dhe Eliminimin e Varfërisë(SNV) dhe Organizatës Botërore të Turizmit(WTO). Në këtë projekt vihet re bashkëpunimi ndërmjet institucioneve qeveritare dhe joqeveritare si Këshilli i Qarkut.Bashkia e Korçës,Ersekës,Pogradecit,Komuna Liqenas,SNV,WTO,Ministria e Turizmit ,Rinise dhe sporteve. Të cilat vijnë në kuadër të projektit Tashmë pas këtij hapi të ndërmarrë duket se rajoni i Korçës do të dalë nga zhvillimi spontan i turizmit duke hyrë kështu në një zhvillim të qëndrueshëm çka do të sjellë mirëqënie për banorët e këtij rajoni dhe në të njëjtën kohë eliminim të varfërisë.Struktura e saj ,roli dhe projektet në t ardhmen paraqiten si më Poshtë figura 4.5,figura 4.6,figura 4.7 dhe tabela 4.5 (aneks 1). Figura 4.5. Struktura administrative e DMO Korçë (DMO 2010)

1

2 Bordi i Menaxhimit

Komiteti Drejtues

Bashki – Komuna – Biznese– OJF - Institucione

Struktura Organizative

DMOManaxher – Specialist Turizmi– Asistent ZIT– Vullnetar (pcv)3

77

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Figura 4.6. Aktiviteti i DMO në Korçë

Figura 4.7. Planet afatmesme të DMO në Korçë

… në dy vitet e ardhshme

Fonde publikenga Qeveria ???

Taksë ngashërbimetturistike

Zgjerim itaksës

turistike

Pagesë

anëtaresieSponsorizim nga sektori

privat

Kontribute

në lloj

Përqindjenga shitjet

ne ZITOrganizimllotarish

Akses në fondetë Agjensive

Ndërkombëtare

Shërbimekonsulencënë Turizem

EU Axhenda –Mundësi të

reja

Reklama

Planet afat mesme

(Qëndrueshmëria)

4.7. Analiza e Situatës

Ky rajon ofron klime,forma gjeomorfologjike të favorshme për të zhvilluar disa tipe turizmi:turizmi i diellit dhe i plazhit,turizmi i interesit të veçantë,turizmi i biznesit dhe konferencave,turizmi malor.Qyteti i Korçës dhe rethinat përreth ofrojnë mundësi për zhvillimin e turizmit kulturor.Traditat e këtij rajoni në fusha të ndryshme si gastronomi, arkitekture,gur ,hekur apo dru gdhendje e bëjnë këtë rajon me interesant e më tërheqës për turistët e huaj.Ofron ende vende të pashfrytëzuara mundësi për të zhvilluar ekoturizmin. Po kështu mënyrë jetese tradicionale aktive. Popullsi mikpritëse dhe me tradita.Përmirësimi i infrastrukturës dhe investimet në zonat turistike do të sjellin rritje në këtë sektor në rajon .Në vendet fqinje Greqi e Maqedoni sektori i turizmit është i zhvilluar mirë dhe shumë konkurues.Korça ka një potencial të

Rasti i Korçës

Shërbime për VizitorëtZyra e Informacionit

Shërbimepër

Industrinë e Turizmit

TërheqVizitorët

PromocionDMODrejtim dhe Koordinim

78

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira lartë për turizëm afat mesëm e afat gjatë si destinacion turistik i veçantë. Fenomeni ka ardhur duke u rritur përmes Greqisë për disa vite me rradhë dhe tani po përhapet në Maqedoni.Nuk janë vetëm aventurierët e natyrës, po dhe njerëz të cilët kërkojnë një destinacion të veçantë turizmi, ose një lloj tjetër vendi ku mund të kalosh njëfarë kohe. Turistët po vijnë të shijojnë kulturën unike të trashëguar të njerëzve të cilët jetojnë këtu ose janë duke kërkuar zbavitjen që Korça po ofron me format e veta të artit.Bukuria e tij natyrore, trashëgimia kulturore, dhe njerëzit e tij janë një pasuri e jashtëzakonshme, zona ka një eksperiencë qëndrueshmërisht të zhvilluar në mikpritje dhe në të ardhmen një prespektivë për zhvillim.Kërkesa e brendshme po rritet,udhëtarët po kërkojnë për eksperienca të reja, ekzotike dhe të ndryshme. Ata më të shëtiturit presin shumë nga eksperienca që do të kenë në një destinacion. Cilësia e shërbimit dhe mikpritja janë kritike. Ndërsa shumë nga udhëtarët e sotëm janë pregatitur të shpenzojnë, ata gjithashtu presin që paratë e tyre të kenë vlerë.Përpjekje të mëdha do të duhen për të siguruar bizneset turistike që tregu është gati të plotësojë të gjitha nevojat dhe kërkesat e sofistikuara të vizitorëve.Vrrullshëm, interneti po bëhet më i rëdësishëm për udhetarët në kërkimin e destinacioneve dhe interesimit në kërkimet për planifikimin e udhëtimit të tyre, në prenotimin dhe blerjen e pushimeve. Gjithsesi, një numër sfidash ekzistojnë megjithatë mundësia për shpërndarje nëpërmjet ajrit është përmirësuar,por ka probleme të vazhdueshme për sa i takon kostos, kapacitetit dhe cilësisë. Përvëç përmirësimit dhe zhvillimit të produkteve të turizmit duhet patur parasysh dhe infrastruktura që vizitorët presin. Aktiviteti turistik vazhdon të jetë sezonalisht i lartë dhe me zhvillim të madh të produkteve çlodhëse turistike edhe marketingut për të mbështetur një sezon të zgjeruar do të jetë kritike për rritjen dhe vijueshmërinë e industrisë së turizmit.Bërja e një destinacioni turistik të suksesshëm përfshin të qënit fleksibël dhe konsistent gjatë gjithë kohës. Strategjitë efektive të marketingut turistik kërkojnë investime në financë dhe burime njerëzore. Gjithsesi, me gjithë rritjet e fundit të buxhetit të marketingut të turizmit të zonës, buxheti total i disponueshëm është i pamjaftueshëm për të shënjestruar disa tregje të ndyshme.Çelësi i vërtet i suksesit me burime të limituara është përqëndrimi i përpjekjes në tregjet egzistues tashmë për të arritur një masë kritike.

Faktorët favorizues Rajoni ka pasuri natyrore. liqene (Prespa, Ohri), Parqe natyrore ( Gërmenji, , Bozdoveci, pylli

i fazaneve). Rajoni ka pasuri historike dhe kulturore(Voskopoja,Prespa, Qyteti i Korçës), folklor të pasur.

Përveç kësaj kemi traditat e bujarisë dhe mikpritjes. Mundësitë prodhuese në vend. Rajoni ka mundësi të plotësojë nevojat e turistëve që vijnë për produkte ushqimore, artizanat, industri të lehtë.

Fuqia punetore. Kemi fuqi punëtore relativisht të re të papunësuar që mund të punësohet në sektorin turistik

Pozicioni gjeografik. Ndodhet në kufi me Greqinë dhe Maqedoninë që janë tregje të mëdha turistike ,por dhe mund të tërheqë tregjet e këtyre vendeve.

Bashkëpunime ndërkufitare me vendet fqinje . Promovimi i traditave nëpërmjet festive e ngjarjeve

79


Faktorët kushtëzues Infrastruktura. Niveli i pamjaftueshëm i infrastrukturës si në drejtim të sasisë dhe cilësisë. Cilësia e shërbimit. Produkti turistik përmban elementë humane prandaj realizimi i tij është i

vështirë. Për këtë kërkohet një ndërgjegjësim më i lartë jo vetëm i personave që punojnë në këtë sektor por edhe i komunitetit.

Investimet. Mungesa e investimeve në industrinë turistike si nga sektori publik dhe nga ai privat.

Trajnimi i personelit sidomos atij të mesëm është i pamjaftueshëm. Mungesat në legjislacion në aspektin e pronësisë. Rajoni i Korçës ndodhet pranë dy vendeve konkuruese që paraqesin një ofertë turistike më

cilësore dhe më të zhvilluar si Greqia dhe Maqedonia. Meqenëse ndodhemi pranë një tregu turistik me nivel kërkese të lartë kërkohet një produkt i një

cilësie të lartë Mosbashkëpunim midis forcave politike Ndikim i politikës në biznes. Ritmi i ulët i rritjes së popullsisë. Mungesa e saktesisë së informacionit. Siguri jo e plotë.

4.8. Pjesëmarrja e komunitetit në zhvillimin e rajonit të Korçës Në Rajonin e Korçës pjesëmarrja e komunitetit në zhvillimin e turizmit është mjaft e ulët sidomos në zonat e largëta malore.Vihet re një impenjim i madh i bashkive kryesore si Korçë, Pogradec dhe Ersekë për të përfshirë komunitetet përkatëse në aktivitete dhe marrje vendimesh të cilat ndikojnë në mirëqënien e tij.Në Bashkinë e Korçës në vitin 2008 është krijuar dhe Komiteti i Zhvillimit Ekonomik i cili është i përbërë nga intelektualë të fushave të ndryshme që përfaqsojnë institicionet e përqëndruara në këtë bashki,po kështu dhe përfaqsues të lagjeve të qytetit.Një nga projektet më interesante të qytetit është projekti “Buxhetimi me Pjesëmarrje” me një kohëzgjatje 2009-2011 mundësoi përfshirjen qytetare në diskutimet për përcaktimin e prioriteteve të investimeve në infrastrukturë në të gjitha lagjet e qytetit. Në bashkinë e Ersekës është ndërtuar Plani i Veprimit për Mjedisin dhe Plani Marketingu i Turizmit në bashkëpunim me organizatat joqeveritare dhe me një pjesëmarrje të mirë të komunitetit. Në bashkinë e Pogradecit është krijuar komisioni i përbërë nga 16 antarë (nga këshilli i Bashkisë dhe anëtarë të institucioneve, specialistë të fushave të ndryshme,përfaqsues të biznesit dhe organizatave jofitimprurëse) për të drejtuar Planin e Investimeve Kapitale,po kështu.me pjesëmarrjen e komunitetit është realizuar dhe Plani Lokal i Veprimit në Mjedis (PLVM) i hartuar në vitin 2005. Ndërsa nëse shohim zonat rurale turistike pjesëmarrja e komunitetit është shumë e ulët vërehet një indiferencë e këtyre komuniteteve për të marë pjesë në proçeset e marrjes së vendimeve.Disa nga arsyet mund të jenë:

- Pjesa më e madhe e popullsisë nuk është e mirë arsimuar - Banorët nuk e shohin të rëndësishme pjesëmarrjen - Marrjen e vendimeve e shohin si një proçes që duhet të realizohet nga përfaqsuesit

qeveritarë. - Turizmi ende nuk shihet si një sektor që do tu sjellë përfitime.

80

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira KREU V

PJESËMARRJA E KOMUNITETIT NË PLANIFIKIMIN E TURIZMIT DHE METODAT MARKETING NË ZONAT TURISTIKE RURALE

5.1. OBJEKTIVAT

Industria turistike është një nga industritë me rritje më të shpejtë në botë që në fillim të shekullit të XX.Bashkimi Evropian po i kushton interes të madh turizmit duke e konsideruar si një sektor të rëndësishëm të ekonomisëi cili gjeneron mirëqenie dhe krijon vende pune.Turizmin po e zhvillojnë jo vetem vendet me potenciale të fuqishme turistike por edhe ato të cilat nuk i zotërojne këto potenciale duke parë efektet e tij në përmirësimin e bilancit të pagesave.

Edhe Shqipëria duke zoteruar potenciale natyrore dhe kulturore po zhvillon turizmin e po pozicionohet si një destinacion turistik i dëshiruar.Megjithatë zhvillimi i turizmit sjell efekte pozitive dhe negative ekonomike,ambjentale,social –kulturore për të rritur efektet pozitive dhe zvogëluar ato negative është e nevojshme të realizohet një zhvillim i kontrolluar i kësaj industrie dhe sot gjithmonë e më shumë studiues të turizmit po theksojnë zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm.Sipas autorëve të ndryshëm qëndrueshmëria duhet të sigurohet si në aspektin ambjental edhe në atë social –kulturor.Një mënyrë për të siguruar një zhvillim të qëndrueshëm është jo vetëm zhvillimi i disa formave të turizmit të qëndrueshëm por edhe zhvillimi i turizmit bazuar në komunitet një koncept i ri që po përqafohet nga mjaft vende të cilat duan të zhvillojnë një turizëm të suksesshëm dhe të qëndrueshëm.

Po të shohim vitet e fundit, shfaqet një tendencë në rritje për të zhvilluar e planifikuar turizmin me pjesëmarrjen e komunitetit mikpritës duke e parë atë në këndvështrimin e konsumatorit turistik,përfituesit dhe zhvilluesit të aktiviteteve turistike.

Pra objektivi i studimit është t’i japë përgjigje pyetjeve kërkimore të mëposhtme:

A mund të zhvillohet turizmi i bazuar në komunitet si një model i përshtatshëm për

zhvillimin e zonave turistike rurale në Korçë?

Sa i fuqishëm është bashkepunimi midis sektorit publik,privat dhe komunitetit në

këto zona?

Faktorët që ndikuan në zgjedhje.

Arsyeja pse u zgjodh kjo temë lidhet me faktin që sot zhvillimi i destinacioneve konkuruese e të

suksesshme si dhe i turizmit të qëndrueshëm po shndërohet në një domosdoshmëri edhe në

Shqipëri dhe për t’u arritur nevojiten teknika,modele e plane zhvillimi. Por me rritjen e turizmit

81

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira rriten edhe problemet dhe efektet dhe përdorimi i modeleve të bashkepunimit dhe të zhvillimit të

turizmit bazuar në komunitet behet i nevojshëm, por edhe interesant.

Për këtë, arsye , në përgjigje të plotësimit të kësaj nevoje, studimi synon të realizojë këto

objektiva:

• Të identifikojë nëse në zonat e marra në studim mund të zhvillohet turizmi i bazuar në

komunitet në sajë të një bashkepunimi të mirë.

• Të përcaktojë nëse ky zhvillim do të sjellë shndërimin e këtyre destinacineve në

destinacione konkuruese dhe zhvillimin e një turizmi të qëndrueshëm.

• Të përcaktojë drejtimet ku do të kërkohet një një punë më e gjerë kërkimore në të

ardhmen.

Në sajë të këtyre objektivave,synohet të ofrohen disa rekomandime modeste që mund të

ndihmojnë pushtetin lokal dhe komunitetin në planifikime më të kujdesshme ,sigurimin e

përfitimeve,krijimin e vendeve të punës e tërheqjen e turistëve .

5.2. METODAT E KËRKIMIT DHE PROÇEDURAT E MBLEDHJES SË TË DHËNAVE

Ky kapitull trajton metodat e zgjedhura për të arritur objektivat e këtij kërkimi.Në seksionin e parë do të diskutohet për proçedurën e mbledhjes së të dhënave dhe metodologjinë e kërkimit në detaje dhe teknikat e përdorimit të të dhënave. Tipet e pyetjeve duhet të diktojnë tipet e strategjisë së kërkimit,metodat,ose metodologjinë e përdorur në një studim (Bonoma 1985, Eisenhardt, 1989). Pyetjet e anketave të ndërtuara kanë për qëllim të tregojnë lidhjen se si marketingu dhe modeli i planifikimit të turizmit ‘bazuar në komunitet’ mund të integrohen për të ndihmuar planifikimin në zhvillimin e një turizmi të qëndrueshëm.Janë përdorur kryesisht dy burime; (1) teorikisht,kërkimi ka si qëllim të demostrojë lidhjen ndërmjet marketingut dhe planifikimit të turizmit për një zhvillim të qëndrueshëm të destinacioneve turistike. (2) udhëhequr nga zhvillimi teorik i arritur nga ky studim zonat destinacion do të studiohen dhe të trajtohen si një rast specifik për të identifikuar hendekun ndërmjet modeleve të planifikimit aktual dhe të ardhshëm. Këto raste do të ndihmojnë përmirësim të teorisë. Duke u nisur nga çështjet e kërkimit,qëllimet e kërkimit nuk shtrihen vetëm në gjerësinë e e kërkimit,por në thellësinë e njohurive.Në studim janë përdorur si metodat e analizës së të dhënave cilësore dhe ato sasiore.Metodat e kërkimit dhe metodologjia e këtij studimi nuk është dizenjuar vetëm për t’iu dhënë përgjigje pyetjeve të kërkimit por edhe të ofrojë një seri verifikimesh.

82

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 5.2.1. Proçedura e mbledhjes së të dhënave Zhvillimi ideor – Literatura e përdorur Një literaturë e gjerë u përdor për të mbështetur kërkimin dhe fushën e studimit.Në bazë të kësaj literature u ndërtuan:një model dhe hipotezat e studimit për të shpjeguar se si marketingu tani duhet të integrohet me planifikimin e turizmit bazuar në komunitet.Ky model ndihmon në ngushtimin e fakteve që kërkuesit kanë nevojë të studiojnë. 5.2.2 Strategjia e kërkimit të rasteve të studimit dhe zgjedhja e tyre Në këtë studim janë përfshirë disa raste studimore për të garantuar vlefshmërinë e rezultateve.Pra nëse rastet ofrojnë rezultate të ngjashme,konkluzionet do të kenë një shkallë të lartë sigurie. Tipet e destinacioneve janë specifikuar në këtë kërkim si më poshtë: a) Zona turistike të cilat ofrojnë atraksione e aktivitete turistike. b)Destinacione ku është i nevojshëm marketingu dhe planifikimi turistik. c) Zona me një popullsi aktive ku pjesëmarrja e komunitetit në proçesin e zhvillimit të turizmit nuk egziston apo është e dobët Këto specifikime më ndihmuan në përcaktimin e limiteve dhe territoreve ku mund të përgjithësohen rezultatet e këtij studimi.Për të aritur qëllimet e kërkimit kam zgjedhur tre zona lokale të rajonit të Korcës.Përderisa edhe tema përqëndrohet në nevojat urgjente të turizmit në zhvillimin e qëndrueshëm të tij rezultatet e këtij studimi nuk janë të specifikuara vetëm për rajonin e Korçës po mund të aplikohen në çdo destinacion ku turizmi mund të zhndërrohet në gjeneratorin kryesor të aktiviteteve ekonomike të rajonit.Ashtu si dhe në vende të tjera në zhvillim edhe në rajonin e Korçës zhvillimi i turizmit kërkon krijimin e një organizimi për të drejtuar planifikimin dhe marketingun e një destinacioni. Tre zonat destinacion -Liqenasi,Vithkuqi dhe Voskopoja- janë zgjedhur për të ofruar shembuj të zonave destinacion në nivelet lokale. Tabela 5.1.Karakteristikat kryesore të zonave të marra në studim Liqenasi Vithkuqi Voskopoja Popullsia (banorë)

923 889

Imazhi i turizmit

Gastronomi,Natyrë,Plazh Natyrë,Gastronomi Kulturë,Gastronomi,Natyrë, Shëndet

Hapat e Zhvillimit

Zhvillim,mungesë planifikimi

Hyrje,mungesë planifikimi,jo shumë e njohur nga turistët

Zhvillim,zonë e planifikuar,e mirë njohur nga turistët

Ndikimet e turizmit

Ndotje e vogël ambjentale,nuk ka ndikime të rëndësishme socal-kulturore e ekonomike.

Ndotje e vogël ambjentale,nuk ka ndikime të rëndësishme social-kulturore e ekonomike.

Ndotje e vogël ambjentale,nuk ka ndikime të rëndësishme social-kulturore,rritje ekonomike.

Natyra e pronësisë dhe e investimeve

Investime nga lokaliteti dhe jashtë lokalitetit

Investime vetëm nga lokaliteti

Investime nga lokaliteti dhe jashtë lokalitetit

Infrastruktura Rrugë jo të mira në brendësi të fshatit,ndriçim jo i mirë,mungesë e sinjalistikës,jo i mirë furnizimi me ujë,mungesë e një studimi urbanistik

Rrugë jo të mira në brendësi të fshatit, ndriçim jo i mirë,mungesë e sinjalistikës,mungesë e kanalizimeve, mungesë e një studimi urbanistik

Ndriçim jo i mirë,mungesë e sinjalistikës.

83

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Mikpritja Nevojitet ndërgjegjësim e

trajnim i komunitetit, trajnim i stafit

Nevojitet dërgjegjësim e trajnim i komunitetit, trajnim i stafit

Nevojitet ndërgjegjësim e trajnim i komunitetit, trajnim i stafit

Shërbime Mungon shërbimi i informacionit,rezervimit,bankar, ska dyqan surveniresh,shërbim jo i mirë shëndetësor

Mungon shërbimi i informacionit,rezervimit,bankar, ska dyqan surveniresh, shërbim jo i mirë shëndetësor

Mungon shërbimi i informacionit,rezervimit,bankar, ska dyqan surveniresh, shërbim jo i mirë shëndetësor

Ngjarje e aktivitete

Festa kryesisht fetare dhe panaire,nuk janë të menaxhuara mirë aktivitetet e zhvilluara,aktivitete sportive të zhvilluara në mënyrë spontane.

Festa kryesisht fetare dhe panaire,nuk janë të menaxhuara mirë aktivitetet e zhvilluara, aktivitete sportive të zhvilluara në mënyrë spontane.

Festa kryesisht fetare dhe panaire,nuk janë të menaxhuara mirë aktivitetet e zhvilluara,Zhvillohet kampionati kombëtar i skive.

Marketimi Mungesë në realizimin e kërkim-tregut,promovim jo i mirë jashtë vendit, mungesë e marketingut të njësive turistike

Mungesë në realizimin e kërkim-tregut,mungesa e një plani marketing të turizmit,mungesë e hartave turistike në broshura e fletëpalosje, promovim jo i mirë jashtë vendit, mungesë e marketingut të njësive turistike

Mungesë në realizimin e kërkim-tregut, mungesë e marketingut të njësive turistike

Siguria Perceptohet vend i sigurt,mungojnë qëndrat e sigurisë.

Perceptohet vend i sigurt,mungojnë qëndrat e sigurisë.

Perceptohet vend i sigurt,mungojnë qëndrat e sigurisë.

Pastërtia Problematike në fshat dhe në zonën e plazhit.

Ndotje e ulët Ndotje e ulët

Zejtaria Qëndistari, Punime druri,leshi Punime guri,leshi Numri mesatar i turistëve në vit

5500 4500 6000

Numri i hoteleve

3 2 2

Numri i shtëpive të pushimit

35 16 20

5.2.3. Zgjedhja e kampionit dhe madhësia e kampionit

Në zgjedhjen e kampionit janë përdorur studime të ndryshme të realizuara në këtë fushë.Për të

përcaktuar një kampion sa më përfaqësues u diskutuan formulat që ekzistojnë për këtë çështje.

Grupet kryesore në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm janë tre:

1- Popullsia lokale 2- Turistët 3- Zzyrtarët e zonave turistike

84

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ~ Për sa i përket kampionit të popullsisë lokale, u përdor një metodë e thjeshtë për zgjedhjen e atyre që do të përgjigjen.U zgjodhën rreth 89 pjesëmarrës. Pyetsorët u shpërndanë në gjysmën e parë të 2010 dhe nga 89 pyetsorët e shpërndarë personalisht kanë rezultuar të vlefshëm vetëm 78. Si rezultat, kampioni që iu nënshtrua analizës ishte kufizuar në 70 persona.

~ Për sa i përket kampionit të turistëve, u përcaktua madhësia prej 650 turistesh, zgjedhje

rastësore në destinacionin turistik apo në njësitë akomoduese të zonës rurale të marrë në studim.

Pyetsorët u shpërndanë në gjysmën e dytë të 2009-në fillim të 2010 .Plotësimi i pytësorëve është

bërë i mundur në sajë të një bashkëpunimi me Organizatën për Menaxhimin e Destinacionit në

rajonin e Korçës.

~ Përsa i përket kampionit të zytarëve lokale u veprua si më poshtë:Janë përfshirë në pyetësor

kryetarët e komunave,këshilltarët dhe punonjës të cilët ishin përgjegjës për sektorin e

turizmit,investimeve e planifikimit. Pyetsorët u shpërndanë personalisht në gjysmën e parë të

2010.U zgjodhen 40 persona dhe rezultuan 30 pyetesore te vlefshem.

5.2.4 Teknikat e mbledhjes së të dhënave Mbledhja e të dhënave sekondare Kërkimi filloi me gjetjen e të dhënave të publikuara si raportet vjetore të Bankës së Shqipërisë,Ministrisë së Mjedisit,Ministrisë së Turizmit,planet e zhvillimit të turizmit në rajon të realizuara nga strukturat qeveritare dhe organizatet joqeveritare,si dhe studime të realizuara në fushën e marketingut dhe planifikimit. 1.Të dhënat historike të studimeve mbi marketingun dhe planifikimin fillojnë që nga vitet 70 pikërisht atëherë kur në botë u shfaq nevoja për planifikimin e turizmit dhe për të realizuar një marketing të mirë. 2. Të dhënat e mbledhura nga botimet lokale,kombëtare e ndërkombëtare më kanë ndihmuar në ndërtimin e pyetësorëve. 3. Janë studiuar të gjitha planet e zonave të marra në studim. Të gjitha dokumentat janë studiuar për të nxjerrë në pah lidhjen midis marketingut dhe planifikimit si dhe me rastet e marra në studim të tregohet si dhe pse (ose pse jo) metodat aktuale të planifikimit dhe programet marketing duhet të përballen dhe praktikohen për të arritur pjesëmarrje në zhvillimin e turizmit. Vëzhgimi i rajoneve ,diskutimet në grup ,intervistat Në këtë kërkim janë përdorur teknika të ndryshme në mbledhjen e të dhënave. Vëzhgimi Vëzhgimi personal i zonave ishte i fokusuar në kapacitetin e komunitetit,ruajtjen ambjentale dhe kulturore,manaxhimin dhe pjesë marrjen e komunitetit.

85

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Zgjedhja e informatorëve dhe përgjegjësve Për të mbledhur informacion përmes metodave të ndryshme janë përfshirë njërëz të mirëinformuar mbi këtë çështje,veçanërisht njërëzit që janë të përfshirë në marketingun dhe planifikimin e turizmit.Në tabelën e mëposhtme është ndërtuar një matricë për të identifikuar trupat përgjegjës dhe mbështetës në planifikimin e turizmit. Tabela Trupat përgjegjës dhe mbështetës në planifikimin e turizmit

Krijuesit e politikave dhe planifikimit

Zbatuesit

Social Qeverisja lokale

Qeverisja lokale Organizatat joqeveritare Sektori privat

Ekonomik Qeverisja lokale Grupime të sektorit privat Rezidentët

Ambjental Qeverisja lokale

Organizatat joqeveritare

Kulturor Udhëheqësit e komunitetit Grupet kulturore të komunitit

Rezidentët Grupet kulturore të komunitetit

Diskutimet në grupe Diskutimet në grupe janë realizuar me përfaqsues lokalë me interesa të ndryshme në çdo zonë të marrë në studim.Diskutimet u fokusuan në burimet turistike ndikimet ambjentale,social-kulturore e ekonomike si dhe në mënyrën e vendim-marrjes (përsa i përket mënyrave të marrjes së vendimeve nga qeverisja lokale) sa ata ishin të përfshirë dha a do të donin të përfshiheshin .

(a) Pregatitja e realizimit të diskutimeve:Pjesëmarrësit në diskutime së pari u njohën me kërkimin që unë do të realizoja dhe qëllimin e kërkimit.Që në fillim ata u informuan se kontributet individuale në diskutime do të trajtoheshin në mënyrë anonime.

(b) Ndërtimi i diskutimit:Për të mësuar më tepër rreth komunitetit apo pikpamjeve të tyre rreth ndikimit të turizmit si dhe përfshirjes së tyre në proçesin e planifikimit e të marketingut në zonën ku jetojnë u drejtuan pyetje të tilla si për shembull,cilat ishin atraksionet e zonës çfarë potenciali turistik paraqisnin këto vende sipas mendimit të tyre,a ishin dëmtuar këto burime si rezultat i zhvillimit të turizmit ,mungesës së një planifikimi e marketingu të mirë.Gjithashtu ata u pyetën nëse ishte marrë ndonjëherë mendimi i tyre dhe cilat kishin qënë rezultatet.Çfarë problemesht egzistonin aktualisht në zonat e tyre dhe çfarë donin të bëhej më mirë sipas tyre në të ardhmen duke u dhënë mundësi të jepnin shembuj.Përgjigjet e marra u ndanë sipas katër temave kryesore:çështjet ekonomike,sociale ,ambjentale e përfshirja e tyre në planifikimin dhe marketingun e vendbanimit. Intervistat në thellësi Intervistat ballë për ballë dhe gjysëm të strukturuara u realizuan me drejtuesit e komunave,këshilltarët,nënpunës,tregtarë,biznesmenë,organizata joqeveritare.Pyetjet kryesore ishin:

86


1-Cilat janë përfitimet dhe ndikimet negative të zhvillimit të turizmit në fshatin tuaj. 2-Si paraqitet pjesëmarrja e komunitetit në vendimet që merr komuna.Çfare duhet bërë për të rritur pjesëmarrjen. 3-Si informohet komuniteti për vendimet e marra nga komuna. 4-Cilat janë format promovuese dhe sa prej tyre janë realizuar e financuar nga komuna . 5-A janë ndërtuar plane territoriale e plane marketing për zhvillimin e turizmit në zonën tuaj.

Në realizimin e intervistave të cilat u realizuan personalisht është vepruar në këtë mënyrë :

Ky studim përfshin tre fshatra dhe pjesëtarët e komunitetit janë ndarë në këto grupe :

1.Grupi i parë janë kryepleqtë dhe liderët e komunitetit të cilët kanë një influencë të madhe në

fshatin ku banojnë. Për të gjetur informatorë kyç është përdorur “teknika topabore”. Në fillim

janë kontaktuar kryepleqtë e të tre fshatrave dhe iu është kërkuar atyre të rekomandojnë disa

kryefamiljarë me influencë në fshatin e tyre,mbasi janë intervistuar këta të fundit janë pyetur të

rekomandojnë të tjerë kryefamiljarë.

2.Grupi i dytë janë kryefamiljarët e familjeve të të tre fshatrave.Nëse nuk gjendet kryfamiljari atëherë intervistohet bashkëshortja ose një pjesëtar i familjes i cili është mbi moshën 21 vjeç.

3. Tregtarë apo biznesmenë të të tre fshatrave.Këto grupe janë intervistuar për të parë interesat e tyre dhe sa të gatshëm ishin ata të përfshiheshin në zhvillimin e turizmit.

4. Operatorë në sektorin e turizmit kryesisht në akomodim dhe në sektorin e ushqimit dhe të pijes.

5.Janë intervistuar tre kryetarët e komunave dhe këshilltarët e secilës komunë si dhe nënpunës të komunës të cilët merren me turizmin në fshatrat e marra në studim.

Tabela Intervistat e kryera në tre komunat

Kryetarë Këshilltarë Nënpunës Totali Voskopojë 1 3 3 7 Vithkuq 1 3 3 7 Liqenas 1 3 3 7 Totali 3 9 9 21

87

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 5.3. HARTIMI I PYETËSORËVE

Duke u nisur nga grupet më të rëndësishme për zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm destinacionet turistike (komuniteti,turistët dhe qeveritarët lokalë) u ndërtuan tre tipe pyetësorësh për këto grupe.

5.3.1. Pyetesori drejtuar komunitetit mikpritës fokusohet në këto rubrika:

I-Profili i komunitetit

Në këtë rubrikë tentohet të mblidhet informacion rreth periudhës kohore të banimit,aktivitetit dhe punës që mund të kryejnë banorët për të siguruar informacion se sa të angazhuar janë ata në aktivitetet dhe zhvillimin e zonës.Pyetja tjetër e kësaj rubrike tenton mbledhjen e informacionit lidhur me kontaktet që kanë banorët me turistët dhe sektorin turistik për të parë se sa të lidhur janë ata me këtë sektor.Në pyetjet 4 dhe 5 të kësaj rubrike merret opinioni i banorëve rreth atraksioneve dhe aktiviteteve që pëlqejnë më shumë turistët duke kërkuar një renditje të tyre sipas rëndësisë që ato kanë.

II- Opinionet e banorëve në lidhje me ndikimin e turizmit në zhvillimin e zonës.

Në këtë rubrikë në pyetjen 1 dhe 2 kërkohet informacion rreth formave të përfitimit nga turizmi prej banoreve.Në pyetjen 3 kërkohet mendimi i tyre se si duhet të përmirësohen atraksionet e lokalitetit të tyre.Në pyetjen 4 kërkohet informacion rreth ndikimeve që ka sjellë turizmi në aspektin ekonomik,ambjental,social-kulturor dhe personal duke marrë dhe sugjerimet e tyre.

III- Pjesëmarrja e banorëve në planifikimin lokal

Në këtë rubrikë kërkohet opinioni i tyre rreth pjesëmarrjes në planifikimin lokal.Së pari nëse ata e shihnin të nevojshme pjesëmarrjen e tyre në planifikim.Së dyti a ishin ata të aftë të merrnin pjesë në planifikim.Së treti nëse niveli i pjesëmarrjes është i mjaftueshëm.Së katërti nëse pjesëmarrja do të sillte përfitime apo probleme.Së pesti sa nxitës do të ishte përfitimi ekonomik për banorët në pjesëmarrjen e tyre në planifikimin lokal.Së gjashti a ka nevojë komuniteti për trajnime për të qënë sa me efektiv në proçesin e planifikimit.Së shtati a është e nevojshme pjesëmarrja lokale në hapat e para të planifikimit.Së teti nëse konfliktet ndërmjet grupeve të interesit do ta vështirësonin pjesëmarrjen.Së nënti a kishin besim banorët se angazhimi në të ardhmen do të rriste pjesëmarrjen.Në pjesën e dytë të kësaj rubrike tentohet të mblidhet informacion rreth nivelit të pjesëmarrjes së pari në paraqitjen e problemeve,së dyti për standartizimin e produktit,së treti për vlerësimin e shërbimeve,së katërti për vendosjen e standarteve të sigurisë,së pesti për ruajtjen e vlerave kulturore e natyrore,së gjashti në zhvilimin e aktiviteteve turistike,së shtati në realizimin e publikimeve.Në pjesën e trëtë të kësaj rubrike tentohet të përcaktohen faktorët të cilët ndikojnë më shumë në nxitjen e pjesëmarrjes.Si të ardhurat,punësimi,zhvillimi i njohurive,ruajtja e natyrës dhe kulturës,rritja e buxhetit lokal dhe zhvillimi i infrastrukturës,nxitja e investimeve,imazhi.

IV-Perspektivat e ardhshme

Në këtë rubrikë pyetjet fokusohen në mënyrën se si banorët njihen me vendimet,aktivitetet që janë kryer për të rritur pjesëmarrjen,si informohen banorët rreth vendimeve që ndërmerr pushteti lokal,si duhet të angazhohen banorët,në çfarë mënyrash mund të rritet pjesëmarrja.

88

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira V- Informacioni demografik

Në këtë rubrikë mblidhet informacion rreth moshës,gjinisë dhe nivelit të edukimit.

5.3.2. Pyetesori drejtuar pushtetit lokal fokusohet :

Në pyetjen e parë kërkohet informacion për kohën e banimit për të parë se sa mirë janë integruar këta punonjës me lokalitetin ku jetojnë,në pyetjen e dytë kërkohet mosha dhe arsimimi për të parë nëse kemi të bëjmë me një staf të arsimuar e me eksperiencë apo anasjelltas.

Në pyetjen e katërt dhe të pestë kërkohet fusha e studimeve të kryera dhe pozicioni në qeverisjen lokale për të parë se sa përshtatet fusha e studimit me pozicionin për të treguar aftësitë manaxhuese.

Pyetja e gjashtë kërkon kohën kur është realizuar planifikimi territorial lokal i fundit sepse siç e dimë në Shqipëri në zonat rurale mungon planifikimi dhe planet jo vetëm ato territoriale por edhe ato manaxheriale.Në pytjen e shtatë e të tetë tentohet të mblidhet informacion rreth përfshirjes së komunitetit në ndertimin e planeve territoriale dhe atyre marketing duke iu dhënë mundësi vlerësimi nga 1-10~asnjëherë –0herë; ndonjëherë-1-6 herë; shumëherë 7- 9 herë ;vazhdimisht 10 herë)

Në pyetjen e nentë kërkohet të bëhet e ditur se çfarë është bërë me manaxhimin e atraksioneve të vizitoreve duke iu kërkuar të rendisin aktivitetet e zhvilluara për:

A- Atraksionet natyrore

B- Atraksionet e ndërtuara nga dora e njeriut.

C-Ngjarjet

Në pyetjen e 10 e të 11 kërkohet opinioni i pushtetit lokal se si duhet të menaxhohen më mirë në të ardhmen atraksionet dhe a duhet të përfshihet më shumë komuniteti.

5.3.2. Pyetesori drejtuar turistëve fokusohet në këto pyetje:

1. Në pyetjen e parë , të dytë e të tretë tentohet të merret informacion se cilat janë vendet nga vijnë turistët,për të parë se cilat janë tregjet kryesore për rajonin e Korçës dhe cili është qëllimi kryesor i vizitës pra forma më e preferuar e turizmit dhe cilat atraksione duhet të përmirësohen e zhvillohen. Në pyetjen e katërt të pestë e të gjashtë tentohet të zbulohen respektivisht format kryesore të akomodimit të përdorur, nëse ka paketa udhëtimi në të cilat është përfshirë rajoni i Korçës dhe sa mesatarisht shpenzojnë turistët në një ditë për zëra të veçantë si: - Akomodim - Vaktet dhe pijet jashtë akomodimit - Transporti - Shërbimet e guidës - Blerje të ndryshme - Shpenzime të tjera

89

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Nepermjet pyetjes shtate dhe nente -zbulojme nese kemi te bejme me vizita te perseritura apo jo.Ne pyetjen tete kerkohet nje vleresim i shërbimeve të marra (nga 0-5,kështu 0-1-dobët,2-3 mesatare,4-5 shkëlqyeshëm) në lokalitet ne: - Hotel - Restorant - Atraksione - Parqe Kombëtare - Dyqane Në pyetjen 10 e 11tentohet të bëhet një përcaktim se cilat janë aktivitetet kryesore dhe më të pëlqyerat e kërkohet opinion i tyre rreth aktiviteteve që do të duhet të zhvillohen në të ardhmen dhe a u ka pëlqyer rajoni. Në pyetjet 13,14,15 tentohet të mblidhet informacioni demografik rreth moshës,gjinisë e kombësisë për të parë gjininë,origjinen e tregjeve, grupmoshat që preferojnë të vizitojnë rajonin e lokalitetet e marra në studim. 5.4.GJETJET KËRKIMORE-ANALIZA E PYETSORËVE Në fazën e parë të kërkimit u realizua një survejim me një kampion prej 650 turistësh të cilët

vizituan rajonin e Korçës.Qëllimi i këtij survejimi ishte të krijohej një ide rreth profilit të

kërkesës turistike e zhvillimeve të kësaj kërkese si dhe asaj çka prisnin turistët të gjenin në

rajonin e Korçës.Në këtë mënyrë do të mund të përcaktoheshin përmirësimet e duhura në ofertën

turistike jo vetëm për të siguruar pritshmëritë por edhe për të synuar zhvillimin e qëndrueshëm të

turizmit në rajon.Në fazën e dytë pyetësorët u përqëndruan në popullsinë lokale në një kampion

prej 89 banorësh duke tentuar të mblidhej informacion prej tyre si konsumator të produktit

turistik dhe si vendimmarrës.Ky survejim synonte marrjen e opinioneve të banorëve rreth ofertës

turistike lokale si dhe pjesëmarrjes së tyre në proçesin e zhvillimit të lokalitetit të tyre.Në fazën e

tretë u realizua një survejim në një kampion prej 40 përfaqsues të pushtetit lokal ku synohej të

hidhej dritë rreth punës që kryente pushteti lokal dhe si e perceptonin ata pjesëmarrjen e

kominitetit në proçesin vendimmarrës dhe a e shihnin të nevojshme këtë pjesëmarrje.Rezultatet e

kërkimit janë diskutuar duke u bazuar në treguesit e paraqitur në “Elementët kyç të një modeli

për zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm”studim i realizuar në Rumani, “Turizmi i bazuar në

komunitet” në Bullgari, “ Modele në planifikimin e turizmit”17 .

Në zonat e marra në studim vihen re ndryshime midis tyre përsa i përket zhvillimit të

turizmit.Kështu në zonën e Voskopojës vihen re shumë struktura turistike të ngritura në vitet e

fundit e një zhvillimin i vrullshëm të turizmit,po kështu në këtë zonë kemi ndërtimin e një master

17 Nderthurja e teorise me praktiken- Donald Getz (1986)

90

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira plani i cili orjentoi zhvillimin e ardhshëm,çka vërteton bashkëpunimin e mirë të

komunitetit,sektorit publik dhe atij privat.Në zonën e Liqenasit kemi ngritjen e disa strukturave

të reja apo përmirësim të disa shtëpive pritëse por ka nevojë për ndërhyrje të fuqishme si nga

sektori publik dhe nga ai privat sidomos në përmirësimin e infrastrukturës pasi kjo zonë ofron

atraksione të rëndësishme natyrore të cilat duhet të jenë lehtësisht të aritshme për turistët.Në

zonën e Vithkuqit shohim një zhvillim të ngadalshëm pak struktura pritëse,komuniteti është

shumë pak i interesuar për turizmin pasi e sheh si një perspektivë shumë të largët.Zhvillimi i

turizmit në këto zona do të sjellë mundësi për nxitjen e përfshirjes së komunitetit në proçeset

vendimmarrëse.

5.4.1 Gjetjet kërkimore-analiza e pyetësorit për banorët Analiza e rubrikës së I- Profili i komunitetit Në këtë rubrikë informacioni i mbledhur na shfaq një prezantim me disa cilësi të komunitetit të zonës në studim.Nëse shohim zonat në studim kanë një komunitet të konsiderueshëm dhe me karakteristika interesante,kështu zona e Liqenasit përbëhet nga një komunitet i cili konsiderohet si minoritet (maqedonas) dhe shfaq disa cilësi të veçanta nga popullsia shqiptare,zona e Voskopojës po kështu përbëhet në një përqindje të lartë nga vllehët edhe kjo një popullsi me ngjyrat e veta në mënyrën e komunikimit dhe të jetesës,ndërsa në zonën e Vithkuqit vllehët përbëjnë një përqindje shumë të vogël të popullsisë. Duke u nisur nga këto karakteristika pyetja e parë e cila lidhet me gjatësinë kohore të banimit të banorëve na tregon se një pjesë e mirë e popullsisë ka më shumë se 10 vjet që jeton në këtë zonë dhe një pakicë ka ardhur nga zonat e tjera më të largëta si rezultat i migrimit të brendshëm dhe rritjes së vështirësive për të jetuar në këto zona pas viteve ‘90e sidomos pas vështirësive ekonomike të viteve të fundit. Grafiku 5-1 Sa kohë keni që jetoni në këtë komunitet ?

Përsa i përket punës që kryenin banorët 36% punonin në bujqësi,28% kishin biznes privat,22% punonin në sektorin privat,14% në sektorin publik dhe 0% të papunë .( Grafiku 5-2, Aneks 2 )

14%7%

7%

43%

29%

Sa kohë keni që jetoni në këtë komunitet ?

më pak se 12 muaj

1 - 5 vjet

6-10 vjet

Nga survejimi doli se 43 % e popullsisë jetonte prej 11-20 vjetësh,29% jetonte prej më shumë se 20 vjetësh,14% jetonte më shumë se 12 muaj,dhe 7% përkatësisht jetonin 1-5 vjet dhe 6-10 vjet.Megjithatë duhet të kemi parasysh se një përqindje e lartë e popullsisë së këtyre zonave ka emigruar në vendet fqinje dhe mbase ky emigrim i fuqishëm ndikon në rezultatet e paraqitura më lart.

91

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Për të parë lidhjet e banorëve me sektorin turistik dhe turistët survejimi na jep këto të dhëna rreth 43% kishin kontakt të shpeshtë me turistët (12-24 herë në muaj),35% takoheshin ndonjeherë (6-11herë),15% kishin takime të pakta(1-5 herë),7% nuk kishin asnjë kontakt dhe 0% shumë shpesh (më shumë se 24 herë). ( Grafiku 5-3, Aneks 2 ) Grafiku5- 4 Çfarë ju pëlqen turistëve?

Siç shihet atraksionet më të fuqishme të këtyre zonave janë objektet e kultit dhe bukuritë natyrore. Duke i parë veç e veç rëndësinë e këtyre atraksioneve kemi marrë këto përfundime: -Për objektet e kultit 64% thonë se janë shumë të rëndësishme,14% mendojnë se janë mesatarisht të rëndësishme,7% respektivisht pak dhe aspak,8% mendojnë se janë jashtë mase shumë të rëndësishme. ( Grafiku 5-5, Aneks 2 ) -Vizitat në muzeum rreth 33% mendojnë se janë shumë pak të rëndësishme,23% aspak të rëndësishme,24% mesatarisht të rëndësishme,14% shumë të rëndësishme,6% jashtëzakonisht të rëndësishme. ( Grafiku 5-6, Aneks 2. ) -Vizitat në natyrë ,rreth 7% mendojnë se janë shumë pak të rëndësishme,0% aspak të rëndësishme,14% mesatarisht të rëndësishme,64% shumë të rëndësishme,14% jashtëzakonisht të rëndësishme. ( Grafiku 5-7, Aneks 2. ) -Vizitat në vende të tjera, rreth 57% mendojnë se janë shumë pak të rëndësishme,7% aspak të rëndësishme,22% mesatarisht të rëndësishme,7% shumë të rëndësishme,7% jashtëzakonisht të rëndësishme. ( Grafiku 5-8, Aneks 2 ) Analiza e rubrikës-Opinionet e banorëve në lidhje me ndikimin e turizmit në zhvillimin e zonës. Kjo rubrikë tenton të mbledhë opinionet e banorëve rreth përmirësimeve që duhet të bëhen në atraksionet e komunitetit si dhe ndikimet që ka sjellë zhvillimi i turizmit në zonën e studimit. Nga rezultatet e survejimit të realizuar shohim se 63% e banorëve përfitojnë nga turizmi dhe 37% nuk përfitojnë . ( Grafiku 5-9, Aneks 2 ) Grafiku5- 10 Në çmënyrë përfitoni nga turizmi

.0

20.0

40.0

60.0

Çfarë ju pëlqen turistëve të shohin apo të bëjnë në këtë zonë ?

Të vizitojnë objektet e kultit

Të realizojnë piknike në zonat piktoreske

Të vizitojnë muzeumet e objektet e tjera të rëndësishme historike

Tjetër

.0

10.0

20.0

30.0

40.0

Në çmënyrë përfitoni nga turizmi

Lëshoni dhoma me qera

Keni në pronësi një shtëpi që e leshoni me qiraKeni në pronësi një hotel

Të tjera ....

Rreth mënyrave se si ata përfitojnë kemi

këto përfundime:39% jepnin dhoma me

qera,28% japin shtëpi me qera,26% kanë

në pronësi hotel dhe 7% përfitojnë në

mënyra të tjera si nga shitja e produkteve

bujqësore,artizanale etj.

Interesat e turistëve rreth atraksioneve të zonës nga këndvështrimi i banorëve është: -43% të turistëve preferojnë të vizitojnë vendet e kultit,47% preferojnë vendet natyrore piktoreske, 6% preferojnë të vizitojnë muzeumet,4% preferojnë atraksionet e tjera.

92

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Lidhur me përmirësimet që duhet të bëheshin në lokalitetin e tyre ,100% e banorëve mendojnë se duhet të bëhen përmirësime në të gjitha atraksionet egzistuese.Duke iu dhënë mundësi banorëve të rendisin tre përmirësimet më të domosdoshme kemi këto rezultate:- 80% mendojnë se :1. përmirësimet duhet të bëhen në objektet e kultit,2.të mirëmbahen objekteve arkitekturore të rëndësishme 3.të përmirësohet infrastruktura për të shkuar tek këto atraksione.Ndërsa 20% e banorëve mendojnë se :1.duhet të përmiresohet infrastruktura,2.të zhvillohen sa më shumë ngjarje e festa,3.të restaurohen objektet me vlera. ( Grafiku 5-11, Aneks 2 ) Grafiku5- 12 Ndikimet ekonomike të turizmit

-Është shumë e rëndësishme të përcaktohen ndikimet ambjentale që sjell zhvillimi i turizmit për të përcaktuar nëse turizmi ka sjellë ndikime pozitive ambjentale apo ndikime negative dhe nëse duhet të merren masa për të kufizuar zhvillimin e turizmit. Grafiku5-13 Ndikimet ambjentale të turizmit

Grafiku5-14 Ndikimet social-kulturore të turizmit

86%

14%

Ndikimet ekonomike të turizmit

Ndikime pozitive

Ndikime negative

49%51%

Ndikimet ambjentale të turizmit

Ndikime pozitive

Ndikime negative

86%

14%

Ndikimet social-kulturore të turizmit

Ndikime pozitive

Ndikime negative

Sipas mendimit të banorëve efektet që

ka sjellë turizmi në këto zona janë:

-Ndikimet ekonomike :-86% mendojnë

se zhvillimi i turizmit ka sjelle ndikime

ekonomike pozitive,-14% mendojnë se

turizmi ka sjelle ndikime ekonomike

negative.

Rezultatet e survejimit lidhur me ndikimet

ambjentale janë:- :-49% mendojnë se

zhvillimi i turizmit ka sjellë ndikime

ambjentale pozitive,-51% mendojnë se

turizmi ka sjellë ndikime ambjentale

negative.

- Ndikimet social-kulturore:- :-86%

mendojne se zhvillimi i turizmit ka sjellë

ndikime social-kulturore pozitive,-14%

mendojnë se turizmi ka sjellë ndikime social-

kulturore negative.

- Ndikimet personale:- :-100% mendojnë se zhvillimi i turizmit ka sjellë ndikime personale pozitive. ( Grafiku 5-15, Aneks 2 )

93

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Për çdo opsion banorëve u kërkohet të japin sugjerimet e tyre lidhur me ndikimet e turizmit dhe në të dhënat e mbledhura nga survejimi të gjithë banorët të cilët kanë dhënë sugjerimet e tyre përqëndrohen vetëm tek ndikimet mjedisore negative dhe sipas tyre këto ndikime kanë tendencë të theksohen në të ardhmen. Analiza e rubrikës-Pjesemarrja e banoreve ne planifikimin lokal Në këtë rubrikë kërkohet opinioni i banorëve për pjesëmarrjen e tyre në planifikimin lokal të turizmit.Është interesante të shohim se sa e nevojshme është pjesëmarrja nga këndvështrimi i banorëve-73% mendojnë se janë shumë dakord,23% janë dakord,4% qëndrojnë neutral dhe asnjë nuk ka dhënë përgjigjet nuk jam fare dakord,s’jam dakord,nuk e di. Grafiku 5-16 Planifikimi e pjesëmarrja lokale

Sipas banorëve a kemi një pjesëmarrje të mirë në lokalitetet e tyre-36% mendojnë se nuk janë dakord pra skemi pjesëmarrje të mirë,22% janë neutral,21% japin pergjigjen nuk e di,dhe 7% pozicionohen respektivisht në opsionet e tjera.Pra siç shihet nga rezultatet nuk kemi një pjesëmarrje të mirë dhe banorët nuk janë të mirë informuar. ( Grafiku 5-17, Aneks 2 )

0% 0%4%23%

73%

0%

Planifikimi ka nevojë për pjesëmarrjen lokale

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

14%

29%

7%

29%

7%14%

Pjesëmarrje e gjërë?

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

Pra shihet që banorët janë të interesuar të përfshihen dhe e shohin të domosdoshme përfshirjen në proçeset vendimmarrëse. Por sa janë të aftë banorët të përfshihen në proçeset e zhvillimit lokal?-64% mendojnë se janë të shumë të aftë (duke u shprehur shumë dakord), 22% mendojnë se janë të aftë (duke u shprehur dakord),7% janë neutral dhe 7% nuk mendojnë se janë të aftë të marrin pjesë dhe asnjë nuk është përgjigjur nuk jam fare dakord apo nuk e di. ( Grafiku 5-16, Aneks 2 )

A duhet të kemi një pjesëmarrje të gjërë- 29% s’janë dakord,29% janë dakord,14% nuk janë fare dakord dhe 14% japin përgjigjen nuk e di,7% janë neutral dhe shumë dakord.Pothuajse mendimet janë në mënyrë të barabartë të shpërndara pozitivisht (pra është e nevojshme pjesëmarrja e gjërë) dhe negativisht (nuk është e nevojshme pjesëmarrja e gjërë) ( Grafiku 5-18, Aneks 2).

94

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Për të parë se si e perceptojnë banorët pjesëmarrjen ,si një mënyrë që sjell më shumë përfitime sesa probleme.Rreth 29% qëndrojnë neutral,22% janë dakord ,21% janë shumë dakord,14% s’janë dakord dhe 7% respektivisht nuk janë fare dakord e nuk e dinë( Grafiku 5-19, Aneks 2 ) .Shihet që jo të gjithë janë të aftë të perceptojne rezultatet e pjesëmarrjes dhe ndoshta nuk kanë njohuritë e duhura,por pjesa më e madhe mendojnë se pjesëmarrja sjell përfitime.Prandaj është mjaft e rëndësishme së nëse duhet të ndërtojmë një turizëm të qëndrueshëm duke u mbështetur tek komuniteti duhet të informojmë banorët rreth përfitimeve të pjesëmarrjes dhe mënyrave të përfshirjes. Nëse përfitimi ekonomik është nxitës në pjesëmarrjen kemi këto rezultate:-43% janë shumë dakord,29% janë dakord dhe 7% respektivisht nuk janë fare dakord,s’janë dakord,nuk e di dhe neutral( Grafiku 5-20, Aneks 2 ). A e shohin të nevojshme banorët marrjen e informacionit e realizimin e trajnimeve – 36% janë shumë dakord,29% janë dakord,14% respektivisht janë neutral dhe s’janë dakord,7% nuk janë fare dakord dhe asnjë nuk është shprehur nuk e di( Grafiku 5-21, Aneks 2 ). Disa studiues mendojnë se pjesëmarrja e komunitetit (sidomos në zonat në zhvillim ku kualifikimi është i ulet) është e nevojshme në fazën e fundit të proçesit të planifikimit.Por në studimet e realizuara në kohët e fundit theksohet rëndësia e përfshirjes së komunitetit që në fazat e para të planifikimit. Mendimi i banorëve të zonës në studim është-36% janë shumë dakord,21% janë dakord,29% janë neutral,7% nuk janë fare dakord si dhe s’janë dakord dhe asnjë nuk ka dhënë përgjigjen nuk e di( Grafiku 5-22, Aneks 2 ). Shpeshherë një pjesëmarrje e gjërë e grupeve të cilat kanë interesa të veçanta në sektorin e turizmit mund të sjellë shfaqjen e konflikteve dhe në zonën në studim kemi këto rezultate :58% janë dakord,17% janë shumë dakord,9% nuk janë fare dakord dhe 8% respektivisht s’janë dakord dhe janë neutral dhe asnjë nuk është përgjigjur nuk e di( Grafiku 5-23, Aneks 2 ). Banorët të cilët përfshihen në proçesin e vendimmarrjes ndihen më të nevojshëm për zonën por a e rrit angazhimi i ardhshëm pjesemarrjen. Nga survejimi në zonë kemi këto rezultate : Ë Grafiku5- 24 Angazhimi në të ardhmen rrit pjesëmarrjen

0% 7%

21%

29%

36%

7%

Angazhimi në të ardhmen rrit pjesëmarrjen

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

-36% janë shumë dakord,29% janë dakord,21% janë neutral,7% respektivisht japin pergjigjen se nuk janë dakord e nuk e di dhe asnjë nuk është përgjigjur se nuk është fare dakord Grafiku5- 24.Siç e shohim banorët shpresojnë se ata do të përfshihen me gjerësisht në të ardhmen në proçeset vendimmarrëse. Pra nëse banorët do të jenë më të angazhuar në proçeset e zhvillimit ata do të jenë me pjesëmarrës.

95

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Niveli i pjesëmarrjes së banorëve në çështje të ndryshme vendimmarrëse është e ndryshme dhe në zonën në studim niveli i pjesëmarrjes paraqitet si më poshtë: Grafiku5-25 Niveli i pjesëmarrjes paraqitjen e problemeve

Në zonat në studim nuk shohim një zhvillim të vrullshëm të turizmit por kjo nuk do të thotë që këto rajone nuk kanë nevojë për vendosjen e standarteve në produkt- sherbimet turistike. Për të parë se sa pjesëmarrës janë banorët në vendosjen e standarteve le të shohim rezultatet e survejimit - 54% marrin pjesë shumë rallë, 31% marrin pjesë ndonjeherë, 8% marrin pjesë shpeshherë, 7% marrin pjesë rrallë dhe 0% nuk marrin fare pjese dhe marrin pjesë gjithmonë ( Grafiku 5-26, Aneks 2 ).Siç shihet edhe nga rezultatet e mësipërme nuk shohim një pjesëmarrje të gjërë për vendosjen e standarteve të produkteve pra ende banorët nuk e shohin të nevojshme vendosjen e standarteve. Ndërsa niveli i pjesëmarrjes për vlerësimin e shërbimeve paraqitet:-97% nuk marrin fare pjesë dhe 3% marrin pjesë shumë rrallë( Grafiku 5-27, Aneks 2 ).Në këto zona nuk ka lindur ende nevoja për vlerësimin e shërbimeve sepse banorët më tepër shohin mundësitë për përfitim në sektoret e tjerë sesa në turizëm. Një faktor i rëndësishëm i cili vlerësohet nga turistet është siguria.Të gjithë turistët të cilët vizitojnë një destinacion kanë nevojë të ndihen të sigurt dhe të mbrojtur.Prandaj është shumë e rëndësishme vendosja e standarteve të sigurisë.Pjesëmarrja e banorëve në këtë çështje në zonën në studim paraqitet:-58% marrin pjesë shpeshherë,17% përkatësisht ,marrin pjesë shpeshherë dhe marrin pjesë ndonjëherë,dhe 8% marrin pjesë rrallë( Grafiku 5-28, Aneks 2 ).Pra banorët janë të interesuar në krijimin e një destinacioni të sigurt dhe vendosjen e standarteve të sigurisë. Një problem i rëndësishëm në Shqipëri por edhe në rajonin e Korçës është shkatërimi i vlerave kulturore dhe natyrore .Sigurisht që atraksionet janë komponentët më të rëndësishëm në zhvillimin e turizmit dhe për të zhvilluar një turizëm të qëndrueshëm duhet ti ruajmë këto atraksione si natyrore dhe kulturore.Niveli i pjesëmarrjes në ruajtjen e vlerave kulturore e natyrore është:-61% marrin pjesë ndonjëherë,22% marrin pjesë shpeshherë,7% marrin pjesë gjithmonë,10% marrin pjesë rrallë( Grafiku 5-29, Aneks 2 ).Pra këto rezultate tregojnë se banorët ende nuk shfaqin interesim për ruajtjen e atraksioneve të zonës.Prandaj është e rëndësishme të informohen , ndërgjegjësohen banorët lokalë për rëndësinë e ruajtjes së vlerave. Një element i fuqishëm tërheqës për turistët janë edhe aktivitetet,festat e ngjarjet e ndryshme që zhvillohen në zonat turistike.Për të parë se sa të interesuar janë banorët të përfshihen në marrjen e vendimeve në zhvillimin e aktiviteteve të ndryshme në zonën në studim kemi këto rezultate: 46% marrin pjesë gjithmonë,38% marrin pjesë shpeshherë,8% marrin pjesë ndonjëherë e rrallë( Grafiku 5-30, Aneks 2 ). Pra banorët paraqesin interes në zhvillimin e aktiviteteve dhe në marrjen e vendimeve në zhvillimin e aktiviteteve.

.0

20.0

40.0

Niveli i pjesëmarrjes paraqitjen e problemeve

nuk marr fare pjesë

marr pjesë shumë rallë (20%)

marr pjesë rallë (21-39%)

marr pjesë ndonjeherë (40-59%)shpeshherë marr pjesë (60-79%) marr pjesë gjithmonë (80-!00%)

-Paraqitja e problemeve që ekzistojnë (në një vlerësim nga 1-5)-36%marrin pjesë shumë shpesh, 29%marrin pjesë gjithmonë, 21% marrin pjesë ndonjeherë,7% marrin pjesë rallë dhe asnjë nuk është përgjigjur se merr pjesë shumë rallë apo nuk merr pjesë fare (Grafiku5-25 ).Pra banorët paraqiten të interesuar për prezantimin e problemeve të ndryshme dhe gjetjen e zgjidhjeve të mundshme.

96

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Në realizimin e publikimeve pjesëmarrja e banorëve është,-31% marrin pjesë ndonjëherë,31 % marrin pjesë shpeshherë,23% marrin pjesë gjithmonë,15 marrin pjesë rallë( Grafiku 5-31, Aneks 2 ). Grafiku5-32 Të ardhurat rritin pjesëmarrjen

Nëse rritet punësimi njerëzit janë më të motivuar të ndihmojnë në zhvillimin e turizmit dhe sigurisht më të interesuar për të marrë pjesë në vendimet lokale.Rezultatet e survejimit në zonën në studim janë :-46% mendojnë se punësimi e rrit shumë pjesëmarrjen ,35% mesatarisht, 18% jashtë mase shumë,1% shumë pak dhe 0% aspak( Grafiku 5-33, Aneks 2 ). Nëse banorët janë të informuar ata mund të jenë më tepër të interesuar për tu përfshirë në proçeset e vendim marrjes dhe të zhvillimit të turizmit.Kështu 51% mendojnë se rritja e njohurive rrit shumë pjesëmarrjen,31% mesatarisht,17% jashtëmase shumë,15shumë pak dhe 0% aspak( Grafiku 5-34, Aneks 2 ). Përsa i përket cilësisë së mjedisit 38% mendojnë se ndikon shumë,34%mesatarisht,19%shumë pak, 9% jashtëmase shumë,0% aspak( Grafiku 5-35, Aneks 2 ). Grafiku5-36 Investimet dhe pjesëmarrja

Imazhi e pjesëmarrja:-72% e të intervistuarve mendojnë se imazhi ndikon mesatarisht,21% shumë,7% jashtëmase shumë,0% shumë pak dhe aspak ( Grafiku 5-37, Aneks 2 ).

0% 2% 13%

53%

32%

Të ardhurat rritin pjesëmarrjen

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

0% 3%

34%

47%

16%

Investimet dhe pjesëmarrja

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Faktorët që ndikojnë në rritjen e pjesëmarrjes së komunitetit janë shumë por në studim janë marrë në konsideratë disa prej tyre .Kështu për 53% të banorëve të anketuar të ardhurat kishin “ shumë ndikim” në rritjen e pjesëmarrjes se tyre ne proçeset e zhvillimit, 32% kishin “jashtëzakonisht shumë ndikim”,13% mesatarisht,2% “shumë pak” dhe 0% nuk kishte “aspak ndikim”

Sigurisht që zhvillimi i turizmit sjell edhe rritje të buxhetit për zhvillimin e infrastrukturës dhe të lehtësirave të tjera sipas survejimit kemi këto të dhëna: 43% shumë,35% jashtëmase shumë, 21% mesatarisht,1% shumë pak,0% aspak. Investimet e pjesëmarrja -47% shumë, 34% mesatarisht,16% jashtëmase shumë 3% shumë pak,0% aspak ( Grafiku 5-36 ).

97

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Analiza e rubrikës-Perspektivat e ardhshme Në këtë rubrikë kërkohet të merret informacion rreth perspektivave të ardhshme.Kështu rezultatet treguan se 93 % i njihnin vendimet e marra nga pushteti lokal dhe 7% nuk i njihnin( Grafiku 5-38, Aneks 2 ). Vendimet e marra nga pushteti lokal bëheshin të njohura nga pushteti lokal në disa mënyra:43% njiheshin me vendimet duke marrë pjesë vetë,36% nëpërmjet shpalosjes së vendimeve pranë komunë,7% nëpërmjet televizionit,7% nëpërmjet radios,7% në mënyra të tjera si psh.nga miqtë e të afërmit etj( Grafiku 5-39, Aneks 2 ).Po kështu 50% thoshin se pushteti lokal ju jepte mundësi të jepnin mendimet e tyre në mënyrë të hapur,36% se organizoheshin takime me komunitetin,7% zhvillohen mbledhje me dyer të hapura,7% opinionet e banorëve merreshin me mënyra të tjera si p.sh takime të drejtperdrejta me kryetarin apo këshilltarët( Grafiku 5-40, Aneks 2 ).Rreth mënyrës se si duhet të angazhoheshin banorët në planifikimin e zonës rezultoi se 38% mendonin se duhet të merrnin pjesë në proçeset e marrjes së vendimeve,23% të jepnin opinionet e tyre,31% duke u informuar rreth vendimeve dhe reaguar ndaj tyre,8%në forma të tjera si psh.duke i përfshirë në aktivitete të ndyshme,etj( Grafiku 5-41, Aneks 2 ).lidhur me mendimet e banorëve se çfarë mënyrash duhet të përdoreshin për të rritur pjesëmarrjen rezultoi:46% menonin se duhet të ndërgjegjesohej komuniteti,39% duhet të informoheshin se si ata do të përfitonin,15% mendonin se duhet të ralizohen më shumë trajnime dhe 0% të paraqiteshin problemet e të jepej opinioni apo të përdoreshin forma të tjera( Grafiku 5-42, Aneks 2 ). Analiza e rubrikes-Informacioni demografik Nga analiza e pyetjeve të kësaj rubrike rezultoi se : 36% e të anketuarve i përkisnin moshës nga 31-40 vjet,28% ishin nga 21-30 vjet ,29% ishin më shumë se 40 vjet,75 më pak se 20 vjet( Grafiku 5-43, Aneks 2 ). Po kështu 64% të të anketuarve ishin meshkuj dhe 36% ishin femra.Përsa i përket nivelit të edukimit 43% ishin me arsim të lartë,43% me arsim të mesëm,7% me arsim fillor dhe 7% kishin kryer kurse e studime pas universitare( Grafiku 5-44, Aneks 2 ). 5.4.2 Gjetjet kërkimore-analiza e pyetësorit për pushtetin lokal Sektori publik luan një rol të rëndësishëm në zhvillimin e turizmin po kështu dhe në pjesëmarrjen e komunitetit në proçesin e zhvillimit të turizmit.Në tre zonat në studim kampioni i zgjedhur është rreth 40 përfaqsues të pushtetit lokal të cilët ishin pjesë e vendimeve të marra dhe ishin përgjegjës për planifikimin dhe zhvillimin e turizmit,por për shkak të mos plotësimit korrekt te pyetësorit dhe të pyetjeve të lëna pa përgjigje rezultuan të rregullt 30 pyetësorë.Nga survejimi rezultoi se 73% të të anketuarve kishin jetuar më shumë se10 vjet ,7% kishin jetuar 5-10 vjet,13% kishin jetuar3-5 vjet,7% kishin jetuar nga 1-3 vjet( Grafiku 5-45, Aneks 2 ).Përsa i përket moshës së të anketuarve rreth 53% ishin 30-50 vjet,27% ishin nga 20 -30 vjet,20% ishin më shumë se 50%( Grafiku 5-46, Aneks 2 ).Lidhur me nivelin e arsimimit kemi këto rezultate nga survejimi;-63% kishin arsim të lartë,30 % kishin arsimin e mesëm dhe 7% kishin kryer studime pas universitare (kurse, specializime) ( Grafiku 5-47, Aneks 2 ).Fusha në të cilën ishin kryer studimet rezultoi si më poshtë;-27% kishin studiuar për ekonomi,6% shkenca politike,67% kishin profesione të tjera si agronomi,veterinari,gjeologji etj( Grafiku 5-48, Aneks 2 ).

98

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Përfshirja e komunitetit në planet territoriale rezultoi-43% deklaronin se përfshirja e komunitetit bëhej ndonjëherë,23% shumë herë ,7% vazhdimisht dhe 27% asnjëherë ( Grafiku 5-49, Aneks 2 ). Ndërsa përfshirja e komunitetit në ndërtimin e planeve dhe strategjive marketing në nivelin lokal paraqitet:-47% shumë herë,20% vazhdimisht,20% asnjëherë,13% ndonjëherë( Grafiku 5-50, Aneks 2 ). A duhet të rritej pjesëmarrja e komunitetit në vendimmarrje -83% po,7% jo dhe 10% ndoshta ( Grafiku 5-51, Aneks 2 ). 5.4.3 Gjetjet kërkimore-analiza e pyetësorit për turistët Në këtë survejim,kampioni i zgjedhur përbëhet prej 650 turistësh,janë plotësuar rreth 630 pyetësorë dhe nga pytesorët e plotësuar janë marrë në konsideratë 615 pytësorë kjo për shkak të gabimeve në plotësim apo mos plotësimi i rubrikave.Pyetjet janë ndërtuar për të marrë të dhëna rreth karakteristikave demografike e psikografike për të njohur më mirë produktet dhe shërbimet që ata kërkojnë apo preferojnë të gjejnë në mënyrë që të përcaktohen produktet dhe shërbimet që duhet të ofrohen në këto zona turistike. 1.Vendi i banimit të turistëve Vendi i banimit i turistëve të intervistuar rezultoi ishte si më poshtë:

Rreth 56% vinin nga Shqipëria,19% e turistëve vinin nga Greqia,7% nga Italia,6% vinin nga Amerika,4% vinin nga Maqedonia,3% nga Gjermania,2% Franca,1% Britania dhe 0.9% Turqia,0.6% Zvicera,0.3% nga Danimarka dhe 0.1% vinin nga Australia(Grafiku 5-52 Aneks 2 ).

Duke parë këto rezultate mund të themi se tregu më i madh për zonën është tregu i brendshëm . Tregu i huaj më i fuqishëm vjen nga vendet fqinje dhe një përqindje e vogël e turistëve vjen nga vendet Evropiane,ndërsa paraqitet shumë i dobët fluksi i turistëve që vjen nga Azia.

2. Kombësia e turistëve që vijnë në rajon.

Përsa i përket kombësisë shihet se 93.6% kanë kombësi shqiptare,1.7% janë maqedonas,1,2% italianë,1% grekë,0,8% gjermanë,0,5% amerikanë (SHBA), 0,3% francezë, 0,2% britanikë, 0,2% zvicerianë, 0,2% vijne nga Danimarka( Grafiku 5-53, Aneks 2 ).

Rezultatet e kësaj pyetjeje tregojnë se tregu më i fuqishëm është tregu i brendshëm dhe tregu i huaj është shumë i dobët.

3. Qëllimi i vizitës

Qëllimet kryesore të realizimit të vizitës në Rajonin eKorçës janë 56% për kohë të lirë,19%për të vizituar miqtë dhe të afërmit,11% për biznes,8.1% ishin udhëtarë tranzit,dhe rreth 4,5% vinin për arsye të tjera( Grafiku 5-54, Aneks 2 ).

Qëllimi i vizitës plotëson edhe një herë faktin që oferta kryesore e rajonit janë atraksionet natyrore dhe klima.

99

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 4. Akomodimet e përdorura

Tipet e akomodimeve të përdorura nga turistët ishin:62% akomodoheshin në hotele,28% akomodoheshin në shtëpitë e të afërmve,10% akomodoheshin në shtëpi apo dhoma me qera dhe 0% në kampingje( Grafiku 5-55, Aneks 2 ).

Nga zgjedhja e mënyrës së akomodimit shohim se kemi të bëjmë më tepër me një treg i cili nuk kërkon aventurë por kërkon siguri dhe komoditet.

5. Gjatësia mesatare e qëndrimit

Përsa i përket gjatësisë mesatare të qëndrimit në hotele ishte 3 netë,në shtëpitë e miqve ishte rreth 6 netë dhe në shtepi me qera 3 netë.Gjatësia mesatare e qëndrimit në rajon ishte 4 netë( Grafiku 5-56, Aneks 2 ).

Nga rezultatet e nxjerra shohim që gjatësia mesatare e qëndrimit nuk është shumë e lartë kjo për shkak të mungesës së aktiviteteve sidomos në sezonin e dimrit.

6. Udhetime me paketë apo jo

Për pyetjes lidhur me mënyrën e udhëtimit me paketë apo jo kemi këto rezultate .Rreth 99.7% nuk kishin erdhur me paketë dhe rreth 0.3% kishin erdhur me paketë udhëtimi.Kjo tregon për mos interesimin e turoperatorëve dhe agjensive të huaja për të organizuar udhëtime në rajon dhe për punën e dobët të agjensive vendase për të ofruar paketa udhëtimi brenda rajonit( Grafiku 5-57, Aneks 2 ).

7. Shpenzimet mesatare /person në një ditë

Për të parë se sa harxhonin mesatarisht në ditë turistët në rajon u drejtua pyeja lidhur me shpenzimet mesatare të tyre në ditë.Rrezultatet lidhur me këtë pyetje ishin:

Shpenzimet për akomodim ishin 1,379 lekë,për ushqim dhe pije 2,069 lekë,për transport 1,495 lekë,për shërbime guide 277 lekë,për pazar 1,405 lekë,shpenzime të tjera 2,090 lekë (totali i shpenzimeve në ditë /person ishte 8,576 lekë) ( Grafiku 5-58, Aneks 2 ).

Duke u nisur nga shpenzimet mesatare të kryera nga turistët mund të them se gastronomia është një element i rëndësishëm atraktiv në rajonin e Korçës por për të thithur sa më tepër të ardhura nga turistët duhet të rritim shërbimet ndaj tyre ,të shtojmë aktivitetet çlodhëse dhe argëtuese për ti mbajtur sa më gjatë turistët në rajon.

8. Është vizituar më parë rajoni nga turistët?

Pyetjes se nëse e kishin vizituar më parë rajonin e korcës rreth 80.3% u përgjigjën po dhe 19.7% u përgjigjën jo( Grafiku 5-59, Aneks 2 ).

Kjo përgjigje vërteton edhe një herë që kemi të bëjmë me një treg të madh të brendshëm të mirë informuar dhe me lidhje të fuqishme me rajonin.Promocioni i rajonit duhet të jetë akoma më shumë i fuqishëm për tregjet e huaja.

100

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 9. Vlerësimi i shërbimeve të marra në rajon

Pyetjes lidhur me vlerësimin e shërbimeve të marra në rajon (duke i vlerësuar nga 0-5 ku 5 është vlerësimi shkëlqyeshëm,4 shumë i mirë,3 i mirë 2 mesatarisht i mirë dhe 0 shume i keq),iu dhanë keto përgjigje të cilat sollën një renditje të tillë të shërbimeve( Grafiku 5-60, Aneks 2 ) .

Për hotelet mesatarja e pëlqimit ishte 3.9,për restorantet 3.7,për parqet kombëtare 3.5,për atraksionet 3 dhe për pazar mesatarja e pëlqimit ishte 2,9( Grafiku 5-61, Aneks 2 ).

Nga përgjigjet e marra shohim se shërbimi paraqitet në një nivel mesatar .Pra duhet të përmirësohet shërbimi në të gjitha drejtimet po më tepër të permirësohet shërbimin në aktivitetet jashtë qendrave të akomodimit.

10. Aktivitetet e kryera gjatë qëndrimit

Pyetjes se cilat janë aktivitetet e kryera gjatë qëndrimit iu dhanë këto përgjigje të cilat sollën një renditje të tillë të aktiviteteve.rreth 66,5% kishin vizituar parqet,61% kishin realizuar vizita në fshatrat turistike,32,5% kishin preferuar të shëtisnin ,19,7% kishin vizituar zonat e ndërtesat historike,18,4% kishin vizituar muzeumet,kishin marrë pjesë nëngjarje e sporte 17,9%dhe rreth 4,7% kishin preferuar plazhin në liqen( Grafiku 5-62, Aneks 2 ).

Siç shihet atraksionet natyrore janë mbizotërueset përsa i përket fuqisë tërheqëse por është e rëndësishme që në rajon të shtohen ngjarjet dhe aktivitetet e tjera që sjellin qëndrueshmëri dhe reduktim të përdorimit të burimeve natyrore.

11. Përsëritja e vizitës

Lidhur me pyetjen se nëse do ta vizitonin përsëri rajonin rreth 85% të turistëve u përgjigjën “po” ,14,5% u përgjigjën “ndoshta” dhe 0,5% u përgjigjën “jo” ( Grafiku 5-63, Aneks 2 ).

Ky rezultat tregon se ndoshta kemi një përqindje turistësh të pakënaqur nga vizita në rajon si dhe tërësia e aktiviteteve të ofruara deri tani nuk janë një motiv i fortë për tu rikthyer.

12. Grup mosha e turistëve

Në tërësinë e pyetësorëve të realizuara grupmoshat e turistëve ishin:a)nga mosha 14-24 vjeç ishin rreth 28,8%,rreth moshes 25-44 vjec ishin rreth 52,2% nga grupmosha 45-64vjec ishin 18,3% dhe mbi 65 vjec ishin 0,7%( Grafiku 5-64, Aneks 2 ).

Nga rezultatet e marra shohim që kemi grup mosha e cila preferon më tepër produktet që ofron rajoni janë nga 25-44vjeç.Pra shihet që kemi të bëjmë me njerëz që janë pozicionuar në shoqëri dhe i përkasin një shtrese të caktuar shoqërore.

13. Gjinia

Përsa i përket gjinisë rreth 66,9% ishin meshkuj dhe 33,1% ishin femra( Grafiku 5-65, Aneks 2 ).

-Rezultatet e intervistave dhe diskutimeve ne grup

101

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Nga intervistat e realizuara me përfaqësues të pushtetit lokal dolën në pah disa probleme:

- Mungesa e një infrastrukture për tek atraksionet turistike.

- Shërbimi shëndetësor duhet të përmirësohej si nga pikpamja sasiore dhe cilësore.

- Krijimi i konflikteve midis grupeve të interesit në realizimin e investimeve.

- Problem ishte dhe proçesi i mbledhjes dhe vendosjes së mbetjeve .

- Mungesa e master planeve për zhvillimin e zonave përveç në Vëskopojë ku ky problem ishte zgjidhur.

- Edhe në rastet kur kërkohej mendimi i komunitetit ai paraqitej i pa interesuar.

- Mungesa e fondeve për të zhvilluar aktivite që promojnë zonën.

- Mungesa e sinjalistikës rrugore dhe turistike.

Nga intervistat e realizuara me banorët dolën në pah këto probleme:

- Banorët ishin të interesuar për zhvillimin e turizmit por kërkonin më tepër interesim nga pushteti lokal e operatorët lokalë ,duke kërkuar që agjensitë turistike të organizonin udhëtime edhe në këto zona.

- Kritika të shumta paraqiteshin për drejtuesit lokale në drejtim të punës dhe përzgjedhjes së individëve të cilët përfitonin nga disa projekte të organizatave të huaja.

- Ata nuk e shihnin të rëndësishme marrjen pjesë ne proceset vendim-marrëse por në paraqitjen e problemeve dhe zgjidhjen e tyre.

- Shumica e banorëve mendonin se nuk kishin nivelin e njohurive të nevojshme për të qënë sa më pjesëmarrës.

- Problematike shfaqej edhe largimi i banorëve sidomos të rinjve jashtë dhe brenda vendit.

5.5 HIPOTEZAT DHE MODELI KONCEPTUAL

Zhvillimi i turizmit në një destinacion sjell efekte pozitive dhe negative në disa aspekte:

- Në aspektin ekonomik.Zhvillimi i aktiviteteve turistike,lehtësirave e shërbimeve sjell efekte financiare e monetare në destinacionet turistike.Po kështu zhvillimi i turizmit sjell rritje të të ardhurave e të nivelit të punësimit,por sigurisht në ato vende ku kemi një lidhje të fortë midis sektorit të turizmit dhe sektorëve të tjerë të ekonomisë.

- Në aspektin ambjental.Efektet e turizmit në aspektin ambjental shihen në drejtim të efekteve që sjell ai në sistemet ekologjike,pra efektet në mjedisin natyror, në mjedisin fizik e në mjedisin e ndërtuar e pikërisht në infrastrukturë,tokë,peisazh,parqe e hapësira të gjelbra,hapësira çlodhese,trafik,ajër,zhurmë,ujë e mbetje urbane.

- Në aspektin social-kulturor.Efektet social-kulturore të turizmit shihen në diversitetin dhe identitetin e kulturor të komuniteve lokale si dhe në zakonet dhe traditat e tyre.

Një mënyrë e mirë për të zhvilluar një turizëm të qëndrueshëm është koordinimi i planifikimit dhe marketingut duke realizuar përfshirjen e komunitetit në proçeset e ndërtimit

102


të strategjive,planeve e programeve.Sigurisht që përfshirja e komunitetit në këto proçese ka problemet dhe përfitimet e veta.Kështu duke informuar dhe ndërgjegjësuar komunitetin ,duke u dhënë mundësinë atyre të punojnë së bashku për të mirën e lokalitetit krijohet më tepër unitet midis banorëve dhe me tepër harmoni në marëdhëniet midis tyre (Timothy, 2002, p. 154). Përfshirja lokale në zhvillimin e turizmit mund të realizohet nëpërmjet:

- Ngritjes së forumeve publike të cilat do të bashkëpunojne me pushtetin lokal - Përfshirja e komunitetit në programe vullnetare për turizmin - Aktivizimi i popullsisë për zhvillimin dhe mbrojtjen e atraksioneve të turistëve

- Duke u mbështetur në këto këndvështrime u ndërtuan hipotezat e mëposhtme: HIPOTEZA I

Efektet e turizmit

Hipoteza1a

Përfitimet e siguruara nga turizmi në një destinacion sjellin efekte ekonomike pozitive

Hipoteza1b

Përfitimet e siguruara nga turizmi në një destinacion, sjellin efekte ambjentale pozitive

Hipoteza1c

Përfitimet e siguruara nga turizmi në një destinacion sjellin efekte social-kulturore pozitive.

HIPOTEZA II

Përfshirja e komunitetit

Hipoteza 2a

Rritja e të ardhurave nga aktivitetet turistike sjell rritje të pjesëmarrjes së komunitetit në proçeset e planifikimit lokal.

Hipoteza 2b

Rritja e punësimit si rezultat i zhvillimit të turizmit rrit pjesëmarrjen e komunitetit në proçeset e planifikimit lokal.

Hipoteza 2c

Rritja e aktiviteteve për të marrë mendimet e komunitetit rrit pjesëmarrjen e tij në proçeset e planifikimit lokal.

Hipoteza2d

Rritja e pjesëmarrjes lokale në proçeset e planifikimit sjell rritje të përfitimeve për destinacionet turistike.

HIPOTEZA III

103

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Pushteti lokal dhe komuniteti

Hipoteza 3a

Niveli arsimor i përfaqsuesve të pushtetit lokal ndikon në rritjen e përfshirjes së komunitetit

Hipoteza 3b

Rritja e trajnimeve dhe e ndërgjegjësimit të përfaqësuesve të pushtetit lokal rrit përfshirjen e komunitetit në ndërtimin e planeve e strategjive.

Modeli konceptual

5.6. ANALIZA STATISTIKORE

5.6.1. Rezultatet e analizës statistikore

Vlerësimi i vërtetësisë ose jo të hipotezave u realizua me anë të testeve ku jepen lidhjet e mundshme

logjike (crostabulimet) midis variablave të kërkimit si edhe lidhjet statistikisht të rëndësishme

(korrelacionet) të variablave të kërkimit.

Për të vlerësuar : Hipoteza 1 a- “Perfitimet e siguruara nga turizmi në një destinacion sjellin efekte ekonomike pozitive .” le të shohim crosstabulimet midis elementëve të tij dhe test Chi- Square.(Tabela 1 a,2a, Aneksi 3)18

18 Analiza statistikore (Crosstabulimet dhe test Chi- Square), Aneksi 3

TURISTËT

KOMUNITETI MIKPRITËS

DESTINACIONET TURISTIKE

TURIZMI I BAZUAR NË KOMUNITET

MODEL I ZONAVE RURALE

BASHKËPUNIMI

MARKETINGU DHE PLANIFIKIMI

PUSHTETI LOKAL

104

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Për : χ² llog=.1.324 , numri i shkallëve të lirisë 1e p=0.05, χ²tab=3.84 , meqenese χ² llog< χ²tab hipoteza

vertetohet. Pra Hipoteza 1a u vërtetua.Kjo tregon që turizmi sjell efekte pozitive ekonomike ne

destinacionet turistike.

Për hipotezën 1 b – “Perfitimet e siguruara nga turizmi në një destinacion, sjellin efekte ambjentale pozitive” u gjetën këto rezultate: χ² llog=1.414 , numri i shkallëve të lirisë= 2, ά =0.05, χ ² tab= 5.99 . .(Tabela 3b,4b, Aneksi 3).Pra χ² llog< χ² tab , prandaj Hipoteza 1b u vërtetua.

Kjo tregoi se zhvillimi i turizmit ndikon në përmirësimin e ambjentit nëpërmjet ngritjes së strukturave të

ndryshme turistike apo si rezultat i ruajtjes së vlerave e burimeve si natyrore ashtu dhe kulturore.

Për hipotezën 1 c – “Perfitimet e siguruara nga turizmi në një destinacion sjellin efekte social-kulturore pozitive” u gjetën këto rezultate: χ² llog=2.813 , numri i shkallëve të lirisë= 2, ά =0.05,

χ ² tab= 5.99, .(Tabela 5c,6c, Aneksi 3), χ² llog< χ² tab , prandaj Hipoteza 1c u vërtetua..

Që turizmi i bazuar në komunitet të jetë modeli më i përshtatshëm i zonës rurale për të zhvilluar

një turizëm të qëndrueshëm duhet të shohim vërtëtësinë e hipotezave 2 ( a,b,c).

Për Hipotezën 2 a –“ Rritja e të ardhurave nga aktivitetet turistike sjell rritje të pjesëmarrjes së komunitetit në proçeset e planifikimit lokal.”, u gjetën këto rezultate: χ² llog = 21.396 , numri i shkallëve të lirisë 15, për p= 0.05 χ ² tab=25.(Tabela 7-2a8-2a, Aneksi 3) . Pra χ² llog< χ² tab, prandaj Hipoteza 2 a , u vërtetua.

Vertetimi i kësaj hipoteze tregon se motivimi kryesor për të marrë pjesë në proçeset e planifikimit është rritja e të ardhurave si rezultat i zhvillimit të aktiviteteve turistike nga komuniteti.

Për Hipotezën 2 b - “Rritja e punësimit nga zhvillimi i turizmit rrit pjesëmarrjen e komunitetit në proçeset e planifikimit lokal.”, u gjetën këto rezultate : χ² llog = 16.9, numri i shkallëve të lirisë 9, për p= 0.05, χ ² tab = 17.2 . .(Tabela 9-2b,102b Aneksi 3).Pra χ² llog< χ² tab, Hipoteza 2 b u vërtetua.

Kjo tregoi se motivim i mirë për komunitetet mikpritëse për tu bërë pjesë e proçeseve të planifikimit lokal është krijimi i vendeve të punës kryesisht nga sektori turistik e më pas nga sektorë të tjerë të cilët lidhen fuqishëm me të.

Për Hipotezën 2 c - “Rritja e aktiviteteve per te marre mendimet e komunitetit rrit pjesemarrjen e tij ne proceset e planifikimit lokal.”, u gjetën këto rezultate : χ² llog = 20.314 , p=0,05, numri i shkallëve të lirisë 12 , χ ² tab = 21.0 meqenese χ² llog< χ² tab, .(Tabela 11-2c,12-2c, Aneksi 3). Hipotezën 2 c u vërtetua .

Nese zhvillohen sa me shume aktivitete,menyra apo teknika per te marre mendimet e komunitetit atehere do te rritet tendenca e banoreve per te marre pjese ne proceset e planifikimit lokal.

Për Hipotezën 2 d- “Rritja e pjesemarrjes lokale ne proceset e planifikimit sjell rritje te perfitimeve per destinacionet turistike.” .”, u gjetën këto rezultate : χ² llog = 32.5 , p=0,05, numri

105

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira i shkallëve të lirisë 25 , χ ² tab = 37.7 meqenëse χ² llog< χ² tab, .(Tabela 13-2d,14-2d, Aneksi 3). Hipotezën 2d u vërtetua .

Për Hipotezën 3a - “Rritja e nivelit te arsimit te perfaqsueve te pushtetit lokal rrit perfshirjen e komunitetit ne proceset e planifikimit lokal.”, u gjetën këto rezultate : χ² llog = 2.917 , p=0,05, numri i shkallëve të lirisë 3 , χ ² tab = 7.81 meqenese χ² llog< χ² tab,(Tabela 15-3 a,16-3a, Aneksi 3). Hipotezën 3a u vërtetua .

Për Hipotezën 3b - “Rritja e trajnimeve tek perfaqsuesit te pushtetit lokal rrit perfshirjen e komunitetit ne proceset e planifikimit lokal.”, u gjetën këto rezultate : χ² llog = 5.267 , p=0,05, numri i shkallëve të lirisë 3 , χ ² tab = 12.6 meqenese χ² llog< χ² tab, .(Tabela 17-3b,17-3b, Aneksi 3). Hipotezën 3b u vërtetua .

5.6. Përshtatja e produktit turistik me tregun

Per te percaktuar se cilat jane produktet me te pelqyera per turistet eshte perdorur teknika matricë.Kjo teknikë përcakton produktet që kënaqin më shumë turistët.Për këtë është ndërtuar matrica që kombinon produktet me tregjet e bazuar në pyetësorin drejtuar turistëve .

Tabela : Përshtatja e produktit të rajonit me tregun

PPËËRRSSHHTTAATTJJAA EE PPRROODDUUKKTTIITT MMEE TTRREEGGUUNN NNËË ZZOONNËËNN EE SSTTUUDDIIMMIITT Produktet Segmentet e tregut

Tre

gu i

bren

shëm

me

mos

hë

mes

atar

e

Fam

iljar

ë të

ra

joni

t

Të

rinj

të e

ra

joni

t

Shk

olla

t

Shq

ipët

arët

A

mer

ikan

ë e

Kan

adez

ë

Shq

ipët

arrë

t ne

ve

ndet

fqi

nje

Shq

ipta

rë n

ë ve

nde

të t

jera

Udh

ëtim

et n

ë gr

up

Udh

ëtar

ët e

pa

varu

r

Tur

istë

t q

ë vi

zito

jnë

fqi

njët

Udh

ëtar

ët e

bi

znes

it

TO

TA

LI

Fshatrat Turistike 3 4 1 2 2 0 2 2 1 2 1 20

Kishat /Muzeumet 2 1 1 2 2 1 1 2 2 2 2 18

Zonat historike dhe arkeologjike 1 1 0 2 2 1 1 2 2 2 1 15

Malet dhe natyra 1 1 2 3 2 0 1 1 1 2 1 15

Liqenet dhe plazhet 2 4 3 1 1 0 1 1 2 2 0 20

Alpinizmi dhe ecja 1 0 1 1 1 0 0 0 1 2 1 8

Çiklizmi 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 0 3

Kalërimi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1

Ski 1 0 1 1 1 0 1 0 0 0 0 5

Flora dhe fauna 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1

Kuzhina dhe pijet 2 3 2 1 2 1 2 2 2 2 2 21

Muzika dhe ngjarjet 2 2 3 2 1 1 2 2 1 2 2 20

Artizanati 1 1 0 0 2 1 1 1 2 2 2 13

Periudha komuniste 0 0 0 0 1 0 0 1

1 2 1 5

Sportet 1 0 3 2 0 1 0 0 0 0 0 7

Total 18 17 18 16 18. 6 14 15 16 23 13

106

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Në bazë të kësaj analize shihet që produktet kryesore e më të pëlqyera për turistët janë ato të cilat zotërojnë një total të lartë.Kështu produktet më të pëlqyera për rajonin e Korçës janë:

1. Kuzhina dhe pijet 2. Fshatrat Turistike 3. Liqenet dhe plazhet 4. Muzika dhe ngjarjet 5. Kishat /Muzeumet 6. Zonat historike dhe arkeologjike 7. Malet dhe natyra 8. Artizanati Ndersa tregjet kryesore të cilat preferojnë produktet e rajonit janë: 1.Turisët e vendeve fqinje 2. Tregu i brenshëm me moshë mesatare 3. Të rinjtë e rajonit 4. Familjarë të rajonit 5. Shqipëtarët Amerikanë e Kanadezë 6. Nxënësit e shkollave 7.Udhëtarët e pavarur

107


KREU VI

MODELI I BASHKËPUNIMIT E PËRFSHIRJES SË KOMUNITETIT DHE SEKTORIT PUBLIK E PRIVAT PËR ZHVILLIMIN E QËNDRUESHËM TË TURIZMIT NË ZONËN E VITHKUQIT

6.1. KARAKTERISTIKAT E MODELIT PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT TË QËNDRUESHËM NË KOMUNËN VITHKUQ.

Karakteristikat modelit të aplikuar në këtë kërkim për të zhvilluar turizmin e qëndrueshëm në Komunën e Vithkuqit janë paraqitur si më poshtë:

Pjesëmarrja e publikut

Pjesëmarrja e komunitetit në zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit në komunën e Vithkuqit është e nevojshme për vetë ndikimet e niveleve të ndryshme në ambjent e në komunitet.Përfshirja e grupeve të interesit në planifikimin dhe zhvillimin e turizmit lejon një administrim e manaxhim më të mirë të projekteve dhe programeve në këtë fushë, njohje me problemet dhe dhënia e zgjidhjeve të mundshme.Po kështu komuniteti mund të ndihmojë financiarisht për zhvillimin e planeve dhe programeve.Niveli i pjesëmarrjes së komunitetit do te varet nga interesat,aftesitë, mundësitë,nevojat,përshtatja .

Përfitimet lokale

Zhvillimi i turizmit në këtë komunë do të sjellë përfitime për komunitetin mikpritës .Përfitimi i të ardhurave nga turistët nga shtëpitë apo dhomat e dhëna me qera,shitja e produkteve të ndryshme dhe sidomos ato artizanale,rritja e taksave të siguruara nga turizmi,krijimi i vendeve të punës,rritje e investimeve shteterore e private,përmirsim i infrastrukturës,etj..

Ruajtaja e burimeve natyrore

Nëse komuniteti përballet me probleme të rëndësishme ambjentale atëherë pjesëmarrja e tyre në proçeset e zhvillimit e të vendimmarrjes do të jetë më e lartë.Megjithëse turizmi nuk është një mënyrë për të ruajtur ambjentin ai mund ta ndihmojë atë në ruajtjen e identitetit dhe në promovimin e ekonomisë lokale.Gjatë këtij studimi komuniteti ende nuk shihte problem të rëndësishme në ambjent,por megjithatë paraqiten probleme lidhur me hedhjen e mbeturinave,prerjen e drurëve .

Krijimi i satisfaksioneve për turistët

Për të siguruar satisfaksionin e turistëve është e rëndësishme përmirësimi i produkteve dhe shërbimeve turistike si dhe ofrimi i një mjedisi të pastër.Problemi kryesor në këtë komunë qëndron tek cilësia e shërbimeve dhe produkteve turistike.Elementët që vlerësohen nga turistët në një rajon turistik është siguria ,pastërtia,shërbimi,dhe satisfaksioni.

108


6.2. KOMPONENTËT E MODELIT Promovimi i pjesëmarrjes së komunitetit

Në këtë komunë banorët nuk e kuptonin se si ata duhet të merrnin pjesë në manaxhimin e turizmit dhe se si të krijonin modele të turizmit të qëndrueshëm.Ata shprehnin deshirën për të marrë pjesë por nuk ishin të organizuar në një formë të tillë që të nxitej pjesëmarrja.Është e nevojshme të bëhen trajnime të ndryshme për pjesëmarrjen në manaxhimin e turizmit

.Disa nga modelet më te mira per te nxitur dhe siguruar pjesemarrjen e komunitetit janë leksione në fushën e turizmit, diskutime në grupe,udhëtime studimi,trajnimi i drejtuesve.E rëndësishme është ngritja e një komiteti turizmi të përbërë me përfaqsues të fushave të ndryshme.

Figura 6.1.Komiteti i turizmit

Komiteti i Turizmit Vithkuq

Përfaqsues tëbiznesit turistik

Përfaqsues tëagrikulturës

Përfaqsues të punimeve artizanale

Përfaqsues tëdrejtorisë

pyjore

Përfaqsues të

komunitetit

Përfaqsues të grupit

rinor

Përfaqsues tëplanifikimit territorial

Ekspert financiar

Përfaqsues të grupit

intelektual

Përfaqsues tëadministratës

publike

Përfaqsues tëOJQ

109

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Figura 6.2. Rrjeti për zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit në komunën e Vithkuqit

Figura 6.3.Diagrama që demostron lidhjen midis grupeve të këshillimit

Figura 6.3.Diagrama që demostron lidhjen midis grupeve të këshillimit

Komiteti I Turizmit Vithkuq

Institucionet Qeveritare

Ndërmarjet turistike

Institucionet Edukuese

Organizatat Jo

Qeveritare

Këshilli i komunës

Kryetari i komunës Komiteti i turizmit

Grupi i monitorimit të vlerësimit me pjesëmarrje

Përfaqsues të fshatit Vithkuq

Përfaqsues të fshatit Lubonjë

Përfaqsues të fshatit Leshnjë

Përfaqsues të fshatit Bollovodë

Përfaqsues të fshatit Gjanç

Përfaqsues të fshatit Rehovë

Përfaqsues të fshatit Shtyllë

Përfaqsues të fshatit Roshanj

Përfaqsues të fshatit Çermenicë

Përfaqsues të fshatit Trebickë

Përfaqsues të fshatit Grabockë

Përfaqsues të fshatit Treskë

Përfaqsues të fshatit Stratobërdë

110

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 6.3. PLANI PËR ZHVILLIMIN E MODELIT

Plani është krijuar nga rezultatet e studimit mbi aktivitetet që pëlqeheshin nga turistët dhe që mund të zhvillohen në këtë komunë,qëllimi është krijimi i sa më shumë aktiviteteve dhe atraksioneve për turistët.Planet përbërëse janë renditur si më poshtë:

1.Plani për promovimin e pjesëmarrjes së komunitetit në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm

2.Plan për zhvillimin e aktiviteteve dhe linjave të turizmit të qëndrueshëm.

3.Plan për mbrojtjen e burimeve ambjentale dhe turisike.

4.Plan për zhvillimin e një marketing të turizmi të qëndrueshëm

5.Plan për zhvillimin e shërbimeve të zhvillimit të turizmit dhe mundësitë e komuniteteve.

Struktura e çdo plani përfshin vizionin,vlerësimet,objektivat dhe qëllimet dhe projektet.

6.3.1. Plani për promovimin e pjesëmarrjes së komunitetit në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm

Të ndërtosh një plan për te zhvilluar një turizëm të qëndrueshëm të bazuar në komunitet është e nevojshme të manaxhohet,trajnohet dhe informohet komuniteti.Për të rritur pjsëmarrjen e komunitetit dhe për të reduktuar konfliktet e munshme duhet që vazhdimisht ti ofrojmë komunitetit aktivitete të cilat rritin njohuritë në drejtim të zhvillimit të turizmit të qëndrueshëm.

Vizioni

Anëtarët e komunitetit dhe të gjithë grupet e interesit duhet të përfshihen në te gjitha projektet dhe aktivitetet. ëTë gjithë kanë mundësinë të marrin vendime mbi hapat dhe aktivitetet dhe një ndarje të drejtë të përfitimeve.

Vlerësimet

1.Promovimi njohurive dhe vetebesimit të komunitetit.

2.Sigurimi që liderit e komunitetit kanë njohuri lidhur me turizmin e qëndrueshëm dhe karakteristikat e pjesëmarrjes së komunitetit.

3.Krijimi i një skuadre një organizate dhe një rrjeti në koordinimin dhe ndërtimin e marrëdhënieve ndërmjet grupeve të interesit.

Objektivat

1.Aftësimi i komuniteteve ,organizatave lokale dhe grupeve të interesit të njohin ëprincipet dhe linjën e drejtimit manaxhimit të turizmit të qëndrueshëm dhe të marrin pjesë ne dhënien e

111

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ideve,planifikim,marrjen e vendimeve,zbatimin e aktiviteteve dhe zhvillimin e projekteve në turizëm.

2. Aftësimi i komuniteteve ,organizatave lokale dhe grupeve të interesit të pranojnë dhe të jenë të përgjegjshëm në zhvillimin e të gjitha proceseve duke krijuar një atmosferë dashamirëse.

3. Ndarja ne mënyrë të drejtë dhe të barabartë të përfitimeve ndërmjet të gjithëve.

4.Manaxhim i qëndrueshëm i burimeve natyrore në zonat atraktive me pjesëmarrjen e vërtetë të komunitetit.

Qëllimet

1.Të përcaktohen rolet,përgjegjësitë dhe përfitimet e pjesëmarrjes neë zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm të njihen të drejtat dhe detyrimet e cdo individi Brenda një viti.

2.Të aftësohen grupet e interesit të shprehin opinionet e tyre dhe të marrin pjesë në zhvillimin e turizmit Brenda 2 vjetësh.

3.Të ndahen dhe të shkëmbehen opinionet dhe eksperiencat keshtu mund të arrihet një diversitet në zhvillimin e turizmit.

Projektet

1.Projekt për krijimin e njohurive rreth turizmit të qëndrueshëm dhe rëndësia e pjesëmarrjes së komunitetetit në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm në zonë:

2.Projekti për promovimin e pjesëmarrjes së turisteve në zhvillimin e turizmit.

3.Një projekt zhvillimin e turizmit pjesëmarrës.

112

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 1.Projekt për krijimin e njohurive rreth turizmit të qëndrueshëm dhe rëndësia e pjesëmarrjes së komunitetetit në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm në zonë:

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse

Organizimi i kurseve trajnuese rreth turizmit të qëndrueshëm.Si psh principet dhe linjat udhëheqëse të turizmit të qëndrueshëm, organizimi i manaxhimit dhe ndarja e përfitimeve. Organizimi i kurseve trajnuese në mënyrën se si duhet të perfshihesh në zhvillimin e turizmit për grupet e të rinjve,grave,te moshuarve. Ndërtimi i materialeve të printuara për turizmin e qëndueshëm. Propagandimi i njohurive nëpërmjet posterave të vendosura në shtylla e mure apo emisioneve në radio e televizionin lokal.

-Grupet e interesit kanë njohuri rreth zhvillimit të turizmit të qëndrueshëm. - Grupet e interesit kuptojnë rëndësinë e pjesëmarrjes në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm. - Grupet e interesit marrin pjesë në tëgjitha hapat e zhvillimit të turizmit.

-Përfaqsues të komunitetit të Vithkuqit,Administrata,Organizata apo grupe të interesuara në fushën e turizmit marrin pjesë në projekt. -Krijohen broshura,fletë palosje,postera dhe shpërndahen në të gjithë komunitetin. -Komuniteti mikpritës shpreh opinionin e vet apo merr pjesë në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm.

Administrata e Vithkuqit Universiteti i Korçës,Shkolla e mesme e komunës. Organizata si GTZ,SNV,DMO në rajonin e Korçës.

2.Projekti për promovimin e pjesëmarrjes së turisteve në zhvillimin e turizmit.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Organizimi i një takimi për ta qartësuar zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm me ndihmën e komunitetit dhe dëgjimi i problemeve . -Sigurimi i një pjesëmarrje të lartë si nga publiku ashtu dhe nga grupet e interesit me qellim q ata të shprehin opinionet e tyre ose të marrin pjesë në aktivitetet që do të zhvillohen Dhënia e mundësive publikut dhe grupeve të interesit për të siguruar përfitime ekonomike dhe mundësi nga turizmi.

Publiku dhe grupet e interesit do të japin opinionet e tyre dhe do të marrin pjesë në zhvillimin e aktiviteteve për zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm Problemeve lidhur me proçeset e zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm iu jepet zgjidhja.

Publiku dhe grupet e interesit marrin pjesë dhe shprehin mendimet e tyre dhe kryejnë aktivitetet. Publiku dhe grupet e interesit marrin përfitimet nga turizmi. Iu jepet zgjidhje problemeve.

Administrata e komunësVithkuq. Organizata si SNV,DMO.

113

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 3.Një projekt zhvillimin e turizmit pjesëmarrës.

Metodat e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse -Paraqitja e shembujve të zhvillimit të një turizmi pjesëmarrës të sukseshëm si në Bullgari,Malin e Zi,Kroaci. Organizimi i aktiviteteve të shkëmbimit të experiencës në vendet fqinje dhe në zona ku është aplikuar ky model. Organizimi i fokus grupeve të vogla në fshatrat përkatëse për të parë se sa janë përvetësuar informacionet e dhëna.

Publiku dhe grupet e interesit marrin pjesë në udhetimin studiues. -Vizitat në komunitete iu tregojne atyre se si ti analizojnë situatat e zhvillimit të turizmit ne komunitetet e tyre. -Mund të krijohet një rrjet i zhvillimit të komunitetit për turizëm.

-Krijohet një linjë udhëheqëse e zhvillimit te komunitetit për zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm . -Komuniteti ka me shumë të ardhura për një zhvillim të qëndrueshëm të turizmit.

Administrata e komunësVithkuq. Organizata si SNV,DMO

6.3.2.Plan për zhvillimin e aktiviteteve të turizmit të qëndrueshëm .

Plani është krijuar nga rezultatet e studimit mbi aktivitetet që pëlqeheshin nga turistët dhe që mund të zhvillohen në këtë komunë,qëllimi është krijimi i sa më shumë aktiviteteve dhe atraksioneve për turistët Vizioni

Komunitetet janë të afta të shndërrojnë burimet lokale të tyre në një produkt turistik. Vlerësimet

-Kategorizimi i aktiviteteve të turistëve në fshatrat e komunës. -Shndërrimi i aktiviteteve profesionale apo të mënyrave të jetesës në aktivitete turistike. -Vëzhgimi i rrugëve turistike që mund të lidhen. Objektivat

1.Të krijohen aktivitete turistike në fshatrat e komunës. 2.Të krijohen më shumë alternativa turizmi për turistët. 3.Të gjenerohen më shumë të ardhura nge turizmi për komunitetin. Qëllimet

1.Zhvillimi i aktiviteteve të turizmit në një periudhë 1 vjeçare kështu ato mund të vihen në shërbim të turistëve. 2.Përfundimi i itinerareve turistike për një periudhë një vjeçare. 3.Zhvillimi i aktiviteteve dimërore dhe i cilësisë së tyre brenda një periudhe 3 vjeçare.

Projektet 1. Projekt për zhvillimin e produkteve tradicionale si aktivitete turistike. 2. Projekt për krijimin e aktiviteteve dimërore cilësore 3. Projekt për krijimin e itinerareve në komunitet. 4. Projekt për restaurimin e mirëmbajtjen e objekteve të kultit

114

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 1.Projekt për zhvillimin e produkteve tradicionale si aktivitete turistike

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse -Studimi i hapave të prodhimit të produkteve karakteristike si punimi i leshit,drurit,gurit tek të cilat mund të eksperimentojnë turistet pa risk dhe pa sjellë dëme në produktet. -Trajnimi i një personeli për të transferuar njohuritë. -Pregatitja e materialeve për demostrim dhe praktikë

-Turistet njihen me mënyrën e jetesës nëpermjet këtyre aktiviteteve. -Një mënyrë e mirë për të ruajtur profesionet tradicionale të popullsisë lokale

-Dotë shtohen aktivitetet turistike në komunë -Do të rritet numri i turistëve në këtë zonë. -Komuniteti do të ketë më shumë të ardhura për të zhvilluar turizmin e qëndrushëm.

Projekt për krijimin e aktiviteteve turistike cilësore

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Krijimi i një piste skish në Rungajë të Vithkuqit Ndërtimi i një teleferiku në fshatin Vithkuq . Krijimi i një qëndre skish në fshatin Vithkuq. Krijimi i kushteve per zhvillimin e sportit te hipizmit në livadhet dhe pyjet e fshatit Shtyllë e Vithkuq. Përcaktimi i shtigjeve dhe vendosja e sinjalistikes perkatese per eskursione . Percaktimi i vendeve te pershtatshme per kamping.

Më shumë aktivitete turistike. Popullsia lokale do të inkurajohet më shumë në zhvillimin dhe ushtrimin e këtyre aktiviteteve.

Dhënia me qera e mjeteve dimërore për ski. Më shumë turistë do ta vizitojnë komunën. -Komuniteti siguron më shumë të ardhura.

Komuna Vithkuq,zyra e planifikimit të territorit të komunës. Këshilli i rregullimit të territorit prefektura Korçë. Investitorë private.

115

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 2.Projekt për ndërtimin e një qëndre rekreative për sportet dimërore.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Studimi dhe ndërtimi i një qëndre rekreative dimërore në lindje të fshatit Vithkuq. Autorizimi i specialistëve të përcaktojnë detajet e aktiviteteve të pershtatshme per zonën si në dimër dhe në verë. Krijimi i një qëndre për dhënien me qera të mjeteve sportive.

Krijimi i një atmosfere turizmi dhe më shumë aktivitete turistike. -Popullsia lokale perfshihet më shumë.

-Më shumë turistë po provojnë shërbimet dhe janë përfshirë në aktivitete. Komuna do të ketë më shumë turist. Komuniteti do të përfitojë më shumë.

-Administrata e komunës. Prefektura Korçë. -Keshilli i rregullimit të territorit prefektura Korçë.

3.Projekt për zhvillimin e ndërlidhjes së itinerareve në komunitet.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Studimi i rrugëve që lidhin fshatrat dhe fshatrat me atraksionet dhe aktivitetet. Vendosja e sinjalistikës turistike në rrugë e shtigje. Ofrimi i informacionit tek turistët rreth vendeve atraktive në komunë. Ndërtimi i hartës turistike të komunës.

-Transporti brenda në komunë më i përshtatshëm. -Përqindja e humbjeve të turistëve mund të reduktohet. -Turistët do të qëndrojne më gjatë në këtë komunë.

-Më shumë turistë në atraksinet dhe aktivitetet turistike. Komuniteti siguron më shumë të ardhura.

Komuna Vithkuq. Drejtoria e rrugëve prefektura Korçë. Organizata si SNV,DMO.

116


4.Projekt për restaurimin e mirëmbajtjen e objekteve të kultit

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Koordinimi me Ministrinë e Turizmit Rinisë dhe Sporteve,Drejtorinë e Monumenteve të Kulturës dhe agjensive te specializuara për vëzhgimin e objekteve të kulturës. Krijimi i një proçesi për restaurimin e këtyre objekteve. Trajnimi i një personeli guide apo ciceron për objektet kulturore. Vendosja e materialeve shpjegues e informues ne keto objekte te pakten ne tre gjuhe. -Anglisht -Gjermanisht -Frengjisht

Monumentet e kulturës janë restauruar dhe janë bërë të vizitueshme për vizitorët .Turistët mund të shpenzojnë më shumë kohë për të eksploruar komunën. Turistët do të vlerësojnë kulturën vendase.

Më shumë turistë do të vizitojnë objektet e kulturës. -Komuniteti më shumë të ardhura

Komuna Vithkuq. -Ministria e Turizmit Rinisë dhe Sporteve -Drejtoria e monumenteve të Kulturës .

6.3.3.Plani për burime turistike të qëndrueshme dhe për ruajtjen e mjedisit.

Ky plan është bazuar në konceptin e turizmit të qëndrueshëm .Ruajtja e ambjentit dhe e burimeve turistike në mënyrë të vazhdueshme do të sjellë më shumë të ardhura dhe përfitime për komunitetin.Këto burime duhet të shërbejnë edhe për gjeneratat e ardhshme.

Vizioni

Ruajtja e identitetit të komunitetit dhe burimeve turistike nëpërmjet përcaktimit dhe parashikimit të degradimit të këtyre burimeve dhe ambjentit.

117

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Vlerësimet

1.Kategorizimi i atraksioneve në një zonë të aktivitetit turistik dhe në një zonë ruajtje.

2. Limitimi strikt i numrit të turistëve në një zonë në ruajtje ose në një sezon të caktuar.

3.Krijimi i një skuadre,një organizimi dhe një rrjeti koordinimi dhe ndërtimi i marëdhënieve me të gjithë grupet të interesit.

4.Krijimi i regullave,ligjeve,marëveshjeve të përbashkëta,ose disiplinave të turizmit.

5.Promovimi i aktiviteteve që inkurajojnë ruajtjen e vlerave kulturore e tradicionale.

6. Krijimi i kritereve për mbrojtjen e objekteve kulturore dhe zonave arkeologjike.

Objektivat

1.Ruajtja e egzistencës së burimeve turistike

2. Krijimi i një turizmi bazuar në diversitetin e burimeve natyrore egzistuese.

3. Reduktimi i shkatërimit të parikthyeshëm të burimeve turistike.

4.Të përdoren në mënyrë të përshtatshme burimet turistike.

5. Të manaxhohet qëndrueshmëria e burimeve turistike me pjesëmarrje të komunitetit.

Qëllimet

1.Komunitetet janë të afta të krijojnë një turizëm të bazuar në një divesitet të burimeve natyrore

brenda një periudhe 5 vjeçare.

2.Komunitetet janë të afta të marrin pjesë aktivisht në manaxhimin e burimeve natyrore brenda një periudhe 5 vjeçare

3. Komunitetet janë të afta të ruajnë dhe mbajnë profesionet tradicionale,traditat,kulturën.

4. Komunitetet janë të afta të ruajnë monumentet e kulturës dhe vendet arkeologjike.

Projektet

1.Projekti për ruajtjen e mënyrave të jetesës dhe vlerave folklorike.

2.Projekt për survejimin e biodiversitetit për krijimin e një qëndre për mbrojtjen e bimeve dhe kafshëve.

118

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 3.Projekti për trajtimin e pyjeve

4.Projekt për mbrojtjen e kulturës traditavedhe profesioneve.

5.Projekt për mbrojtjen e monumenteve kulturore dhe zonave arkeologjike.

1.Projekti për ruajtjen e mënyrave të jetesës dhe vlerave tradicionale.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse -Survejimi i aspekteve fizike e ekologjike të komunës. -Krijimi i mjeteve të komunikimit të përshtatshme për aspektet ambjentale. -Organizimi i një seminari për të krijuar një rrjet të gjuetarëve në zgjidhjen e problemeve të tyre dhe përçimi i njohurive të nevojshme për gjuetinë.

Gjuetia në mënyrën tradicionale mund të ruhet si një profesion i vjetër i trashëguar.

Më shumë turistë do të vizitojnë objektet e kulturës. -Komuniteti më shumë të ardhura

Universiteti i Korçës ,fakulteti i bujqësisë. Komuna Vithkuq

2.Projekt për survejimin e biodiversitetit për krijimin e një qëndre për mbrojtjen e bimëve dhe kafshëve.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Studimi i bazës se të dhënave egzistuese. Planifikimi për një kërkim për mbledhjen e të dhënave. Zbatimi i një kërkimi për mbledhjen e të dhënave. Krijimi i një baze të dhënash elekronike Publikimi i të dhënave tek komuna,studentët dhe turistët.

Të dhënat mund të shërbejnë për fushata të marëdhënies me publikun. Të dhënat mund të ndihmojnë në proçesin e marrjes së vendimeve dhe për zhvillimin e projekteve në zonë. Komuniteti mikpritës është i informuar rreth burimeve natyrore.

Egziston një bazë të dhënash për biodiversitetin.

Universiteti i Korçës Drejtoria pyjore e rajonit te Korçës. Komuna Vithkuq. Qëndra rajonale për studimet ambjentale në rajonin e Korçës.

119

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 3.Projekti per trajtimin e pyjeve

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Planifikimi i trajtimit të pyjeve në komunën e Vithkuqit. Krijimi i trajtimeve mbi bazën e standarteve. Përcaktimi i detyrave të personelit të autorizuar. Përcaktimi i masave të dënimeve dhe zbatuesve të tyre si dhe kontrolli i realizimit të aktiviteteve.

Cilësia e pyjeve do të përmirësohet. Ruhet sistemi ekologjik i pyjeve.

Cilësia e pyjeve është përmirësuar. Ruhet flora dhe fauna e pyjeve të komunës

Drejtoria pyjore. Universiteti i Korçës. KomunaVithkuq

4.Projekt për mbrojtjen e zhvillimin kulturës traditave dhe profesioneve.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Organizimi i panaireve me tematika të ndryshme me qëllim promovimin e produkteve e vlerave kulturore e tradicionale. Organizimi i festave me kënge e valle të zonës. Ngritja e punishteve të punimit të gurit ,drurit e leshit ku do ti jepet mundësia brezit të ri të mësojë mjeshtërinë e punimit. Ngritja e qëndrës kulturore në Komunën e Vithkuqit.

Promovohet zona dhe vlerësohen elementët e kulturës së zonës. Trashëgohet mënyra e punimeve dhe profesionet tradicionale.

Më shumë turistë për zonën . Më shumë të ardhura për komunitetin. Krijimi i një imazhi pozitiv.

Fondi i zonave malore Komuna Vithkuq Qëndra kulturore e Korçës. SNV,DMO.

120

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 5.Projekt për mbrojtjen e monumenteve kulturore dhe zonave arkeologjike.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse -Sensibilizimi i komunitetit për vlerat dhe rëndësinë e këtyre monumenteve. -Percaktimi i disa personave për mbrojtjen e monumenteve egzistuese. -Zbatimi i ligjeve dhe gjobave për dëmtuesit.

Instituti i Monumenteve t kultures. Ministria e turizmit rinis dhe sporteve. Komuna Vithkuq.

6.3.4.Plani për zhvillimin e një marketingu të turizmit të qëndrueshëm.

Zhvillimi i plaënit për marketingun e turizmit të qëndrueshëm bazohet në nevojat e komunitetit për të pasur sa më shumë vende atraktive turistike dhe për të siguruar të ardhura dhe nevojat e turistëve për të pasur sa më shumë aktivitete turistike.Plani për zhvillimin e marketingut nuk mund të jetë i orjentuar nga përfitimi por i orjentuar drejt mbrojtjes së burimeve turistike.Plani i marketingut për këtë komunë është krijuar si më poshtë:

Vizioni

Të gjitha zonat atraktive duhet të jenë të njohura me standartin e kënaqjes së turistëve.

Vlerësimet

1.Tregjet e synuara të kenë një rritje çdo vit me 20%.

2. Vendosja e kritereve standarte të sherbimeve në çdo tip atraksioni.

3.Personeli i turizmit duhet të trajnohet dhe edukohet në termat e ofrimit të një shërbimi cilësor dhe korrekt.

Objektivat

1.Të tërhiqen sa më shumë turistë si nga pikpamja cilësore dhe sasiore.

2. Të krijohet një perceptim mbi publikimin e atraksioneve në komunitet.

3.Ofrimi i shërbimeve tek turistët në përputhje me principet e turizmit të qëndrueshëm.

4.Të krijohet një cilësi shërbimi në të njëjtën linjë me pritjet dhe nevojat e turistëve.

121

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 5.Të kultivohet korrektësia dhe kuptimi në operuesit lokale

6.Shpërndarje e drejtë e të ardhurave nga turizmi midis bizneseve,komunitetit dhe grupeve të tjera të interesit.

Qëllimet

1.Të ngrihet numri i turistëve me gati 20% çdo vit

2.Shpërndarja relative e turistëve në të gjitha atraksionet dhe fluksi turistik të jetë i rregullt brenda një periudhe 2 vjeçare.

3.Sasia dhe cilësia e turistëve duhet të mbahet në një nivel për një periudhe 5 vjeçare.

4.Puna e bizneseve fitimprurëse të jetë e orjentuar nga principet e turizmit të qëndrueshëm,traditat dhe besimet e komunitetit .

5.Bizneset duhet të marrin pjesë në mbrojtjen dhe zhvillimin e burimeve turistike.

6.Shërbimet e bizneseve turistike duhet të standartizohen për një periudhë 3 vjeçare.

7.Produktet e prodhuara me dorë duhet të zhvillohen në tremat e çmimit,paketimit,dhe standarteve për një periudhë 2 vjeçare.

8. Të nxitet komuniteti në përfshirjen e tij në aktivitetet turistike të cilat do ti rrisin të ardhurat dhe do të përmirësojnë nivelin e jetesës.

9.Komunitetet dhe organizatat lokale të jenë të afta të manaxhojnë marketingun e turizmit në mënyrë të pavarur për një periudhë 5 vjeçare.

Projektet

1.Projekti për maredheniet me publikun të atraksioneve turistike

2.Projekti për zhvillimin e një sistemi elekrtonik tregtar

3. Projekti i monitorimit të biznesit

4. Projekti i operimit në rrjet të operatorëve të biznesit turistik

5.Projekti i zhvillimit të produktit agrikulturor në produkte turistike

6.Projekti i zhvillimit të punimeve të dorës si produkte turisti

7.Projekti për krijimin e një produkti identifikues i komunës

122

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 1.Projekti për marëdheniet me publikun të atraksioneve turistike

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Të ftohen institucionet qeveritare,përfaqsues të komunitetit,bizneset,grupet e tjera të interesit për të diskutuar rreth ngritjes së një bordi për marëdhënie me publikun me qëllim promovimin dhe publikimin e atraksioneve lokale. Kordimimi i media lokale,kombëtare apo ndërkombtare për të promovuar turizmin dhe atraksionet lokale. Shpërndarja e broshurave tek agjensitë e udhëtimit,Agjensia Kombetare e Turizmit,etj. Marrja pjesë në panairet ndërkombëtare me ndihmën e DMO, Agjensia Kombëtare e Turizmit.Ministrisë së Turizmit Rinisë dhe Sporteve.

Atraksionet e komunitetit do të bëhen të njohura si në tregun kombëtar ashtu edhe në atë ndërkombëtar. Turistet do të shpërndahen në të gjitha atraksionet. Turistët do ti vizitojnë rregullisht këto atraksione.

Zona do të ketë më shumë turistë. Komuniteti do të sigurojë më shumë te ardhura.

Komuna Vithkuq, DMO, Agjensia Kombëtare e Turizmit.Ministrisë së Turizmit Rinisë dhe Sporteve.

2.Projekti për zhvillimin e një sistemi elekrtonik tregtar

Metoda e operimit Rezultatet e pritura

Indeksi i suksesit

Agjensitë përgjegjëse

Të ftohen institucionet qeveritare,përfaqsues të komunitetit,bizneset,grupet e tjera të interesit për të diskutuar rreth ngritjes së një sistemi për promovim dhe publikim të turizmit komunitar. Kontaktimi me specialist të programeve kompjuterike të dizenjojnë sistemi dhe të hedhin të dhënat. Krijimi i një faqe interneti Me detaje mbi atraksionet turistike,aktivitetet,shërbimet,udhëtimin,ushqimin dhe akomodimin,etj.

Komuniteti njihet nga turistët.

Më shumë turistë do të vizitojnë zonen. Komuniteti do të sigurojë më shumë të ardhura.

Universitet i Korçës. Komuna Vithkuq.

123

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 3. Projekti i monitorimit të biznesit

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Krijimi i një komiteti për kategorizimin e bizneseve mbi bazën e përdorimit nga turistët, në bazë të tipeve ,përmasave,dhe niveleve.Kategorizimi i bizneseve mbi bazën e cilësisë së shërbimeve dhe përdorimit nga turistët.Të ftohen bizneset me standarte të ulëta të diskutojnë dhe të gjejnë mënyrat për përmirësimin e shërbimeve..

Turistët besojnë dhe janë të kënaqur me shërbimet e ofruara. Bizneset përmirësojnë shërbimet e tyre.

Bie pakënaqësia e turistëve ose nuk egziston.

Universiteti i Korçës. Komuna Vithkuq, Dhoma e tregtisë Korçë.

4. Projekti i operimit në rrjet të operatoreve të biznesit turistik

Metoda e operimit Rezultatet e pritura

Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse

Të ftohen bizneset dhe institucionet qeveritare të diskutojnë rreth një qëndre koordinimi për përmirësimin e operacioneve të tyre në përputhje me principet e zhvillimit të turizmit të qëndrueshëm. Krijimi i rregullave të përbashkëta,praktikave marëveshjeve për të shërbyer si guidë për përmirësimin e bizneseve,ndëshkimet e dëmtuesve, publicitetit turistik,dhe proçeseve të lidhura me zhvillimin e qëndrueshëm.. Organizimi i takimeve të anëtarëve në mënyrë të rregullt.

Bizneset përmirësohen mbi bazë të rregullave. Rrjeti i bashkepunimit është fuqizuar.

Bie pakënaqësia nga bizneset ose nuk egziston. Ka më shumë biznese që operojnë në rrjet. Më shumë të ardhura përdoren për zhvillimin lokal të turizmit.

Universiteti i Korçës, Dhoma tregtisë.

124

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 5.Projekti i zhvillimit të produktit agrikulturor në produkte turistike

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Identifikimi i produkteve ku prodhimi i të cilave mund të zhndërohet në produkt turistik. Identifikimi i nevojave të tregut. Trajnimi i prodhuesve si të prodhojnë me produkte standarte dhe të pastra. Transformimi i produktit agrikulturor në tipe të ndryshme konsumit turistik.

Fermerët dhe banorët mund të sigurojnë më shumë përfitime. Produktet agrikulturore i shtojnë akoma më shumë vlerën zonës.

Më shumë produkte janë të vlefshme për tu blerë nga turistët. Më shume turistë në zonë Më shumë të ardhura për komunitetin.

Komuna Vithkuq Universiteti i Korçës, Drejtoria e bujqësisë Korçë.

6.Projekti i zhvillimit të punimeve të dorës si produkte turistike

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Bashkëpunimi midis komunës ,komunitetit,kryepleqsisë të fshatrave,organizatave joqeveritare. Percaktimi i nevojave e tregut. Trajnimi për të prodhuar në standarte të përcaktuara. Diversifikimi i modeleve të produkteve psh modern ose tradicionale.

Komuniteti rrit të ardhurat nga shitja e punimeve të dorës. Më shumë vizitorë në zonë.

Më shumë punime mund të blihen nga vizitorët. Më shumë turistë. Më shumë t ardhura për komunitetin.

Komuna Vithkuq. Shoqata unë gruaja, Shoqata të të rinjve,

125

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 7.Projekti për krijimin e një produkti identifikues i komunës

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Përcaktimi i detyrës ndaj komitetit të turizmit së bashku me specialist në fushën e marketingut të përcaktojnë produktin identifikues te zonës. Krijimi i një marke identifikuese nga konkurentët. Përdorimi i këtyre elementeve në format reklamuese.

Turistët njohin produktin lokal. Produktet janë të mirë njohura nga i gjithë publiku.

Bizneset vendosin markën identifikuese në produktet e tyre. Më shumë të ardhura për zhvillimin e aktiviteteve turistike.

Komuna Vithkuq,Komuniteti lokal,Universiteti i Korçës,DMO

6.3.5.Plan për zhvillimin e kapacitetit të sherbimeve turistike të komunës

Ky plan është bazuar në përfundimet e kërkimit të realizuar në këtë zonë ku shërbimet për turistët janë të pamjaftueshme dhe duhet të zhvillohen e përmirësohen siç është hapësira për parking,qendra e informacionit,dyqan surveniresh etj.Këto shërbime janë faktorë të rëndësishëm në vendim marrjen e turistëve për të udhetuar drejt kësaj komune.Detajet e planit paraqiten si më poshtë:

Vizioni

Ofrimi në komunë i shërbimeve të ndryshme lidhur me sigurinë,sinjalistikën,informacion për mjedisin për ti siguruar turistët dhe grupet e interesit për jetën ,pronën dhe shëndetin e tyre.

Vlerësimet 1. Përcaktimi i shërbimeve prioritare në atraksionet turistike. 2. Kontrolli dhe zhvillimi i ndërtesave në zonat atraktive duke ruajtur peisazhin. 3. Krijimi i një peisazhi të bukur por pa shkatëruar mënyrën e jetesës në komunë. 4. Përcaktimi i hapësirave të rrezikshme për turistët në hartë e në terren 5. Vendosja e sinjalistikës për atraksionet turistike. 6. Trajnimi i personave guidë për të qënë sa më efiçent në zonë.

Objektivat 1. Krijimi i pajisjeve dhe shërbimeve në harmoni me shërbimet turistike dhe ambjentin. 2. Sigurimi i sigurisë së turistëve dhe grupeve të interesit. 3. Të lehtësohet komunikimi ndërmjet komunitetit dhe turistëve. 4. Të terhiqen sa më shumë turistë cilësorë.

126

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Qëllimet

1.Të krijohen shërbimet dhe mjetet në sasinë e cilësinë e duhur për një periudhë 3 vjeçare.

2.Krijimi i planeve dhe realizimi i operacioneve efiçente për manaxhimin e mbetutinave për një periudhë 2 vjeçare

3.Peisazh i bukur dhe ambjent i këndshëm të krijohet për një periudhë 5 vjeçare.

4. Të krijohet siguria dhe mjetet financiare të mjaftueshme për një periudhë 2 vjeçare.

5.Çdo turist që viziton zonën është i informuar për rreziqet në zonat atraktive për një periudhë 1 vjeçare.

6. Të përdoren metoda efiçente e praktike komunikimi prenda një periudhe 2 vjeçare

Projektet

1.Projekti për krijimin e vendparkimeve.

2.Projekt për ndërtimin e rrugëve drejt qendrave atraktive

3.Projekt për përmirësimin e shërbimeve të trajtimit të mbeturinave.

4. Projekt për krijimin e një qëndre informacioni.

5.Projekt për vendosjen e sinjalistikës.

6.Projekt për tranimin e guidave në komunë

7.Projekt për zhvillimin e sigurisë.

1.Projekti për krijimin e vendparkimeve.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Vëzhgimi i territorit i cili mund të shndërrohet në hapësirë për parkim. Caktimi i zones si hapësirë parkimi. Vendosja e tabelave për ndalimin e parkimit. Vendosja e sinjalistikës rrugore. Vendosjae rregullave për parkim.

Është vendosur rregull në lidhje me hapësirat për parkim. Parkimi është m i lehtë.

Reduktohen ankesat për parkim dhe aksidentet. Reduktohet numri i personave që thyejnë rregullat e parkimit.

Komuna Vithkuq,Drejtoria Rrugore.

127

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 2.Projekt për ndërtimin e rrugëve drejt qëndrave atraktive

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Ndërtimi i një studimi për rrugët dhe gjendjen e tyre. Rregullimi i rrugëve që të çojnë në atraksione si në Manastirin e Shën Pjetrit,Makërz,Lubonjë etj Vendosja e sinjalistikës rrugore.

Transporti ndihmon lëvizjen e vendasve dhe turistëve.

Transporti ndihmon në zhvillimin e ekonomisë lokale.

Komuna Vithkuq,Drejtoria Rrugore.

3.Projekt për përmirësimin e shërbimeve të trajtimit të mbeturinave.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Vendosja e rregullave sanitare. Largimi i bagëtive nga shtëpitë. Mbedhja dhe trajtimi i mbetjeve ubane. Sensibilizimi i komunitetit për rëndësinë e ruajtjes së higjenës dhe pastërtisë. Vendosja e kazanëve dhe koshave për grumbullimin e mbetjeve ushqimore. Caktimi i vendeve të hedhjes së plehrave organike jashtë fshatrave.

Mjedis më i pastër. Parandalimi i ndotjes së mjedisit dhe i sëmundjeve të ndryshme.

Komuna Vithkuq, Komuniteti lokal.

128

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 4. Projekt për krijimin e një qëndre informacioni.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Ndërtimi i një qëndre informacioni me nje strukturë të ndërtimeve lokale . Botimi i broshurave,fletëpalosjeve të reja dhe materialeve të tjera promocionale dhe informuese. Përfshirja në të e një personeli të mirë trajnuar

Mundësi për tu dhënë informacion turistëve.

Egziston një qënder informacioni në komunë. Turistët do të përdorin shërbimet e kësaj zyre.

Komuna Vithkuq DMO.

5.Projekt për vendosjen e sinjalistikës.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse

Dezinjimi i sinjalistikës në përshtatje me mjedisin dhe që të kenë identitetin lokal. Përdorimi i ngjyrave,letrës,materialeve e përmasave të përshtatshme. Vendosja e informacionit të nevojshëm në to. Vendosja e sinjalistikës në vendet e duhura.

Turistët orjentohen nëpërmjet sinjalistikës.

Ka sinjalistikë për turistët . Edhe turistët që nuk e njohin fare zonën mund të bëjnë levizje të lehtë në zonë.

Komuna Vithkuq, Komuniteti Lokal,

6.Projekt për tranimin e guidave në komunë

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Ofrimi i një guide lokale,trajnues të informacionit turistik,historise lokale,aktiviteteve,metodave të prezantimit,dhe aftësive të komunikimit. Kordinimi me një institucion lokal. Koordinimi me agjensi udhëtimi për të ofruar trajnues në praktikë.

Turisti ndihet më i sigurt dhe merr informacionin e duhur. Trajnuesit sjellin metoda dhe njohuri të reja rreth zhvillimit të një guide. Vlerësohen më shumë nga turistët kultura e historia lokale

Kemi trajnues që ndjekin projektin. Më shumë turistë do të vizitojnë zonën.

DMO,KomunaVithkuq, Agjesitë lokale të udhëtimit,Universiteti i Korçës.

129

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 7.Projekt për zhvillimin e sigurisë.

Metoda e operimit Rezultatet e pritura Indeksi i suksesit Agjensitë përgjegjëse Vendosja e patrullave policore në zonat atraktive. Organizimi i banorëve vullnetarë për të rritur sigurinë në zonë. Organizimi i kurseve për trajnimin e vullnetarëve. Organizimi i një kursi trajnimi në dhenien e ndihmë se shpejtë për ta. Vendosja e shenjave të rrezikut në vendet ku është e nevojshme.

Turistët ndihen të sigurt. Siguria ofrohet si pëër turistët ashtu dhe për banorët lokale.

Ka vullnetarë që ofrojnë siguri. Ka vullnetarë që ndjekin trajnimet. Përqindjet e rrezikut ulen. Zona do të vizitohen nga më shumë turistë.

Komuna Vithkuq, Policia për ruajtjen e rendit prefektura Korçë.Komuniteti lokal.

Perveç këtyre projekteve e planeve të cilat mundësojnë zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm dhe realizimin e një bashkëpunimi të mirë janë ndërtuar tre harta dhe faqja e internetit për këtë fshat:

1.Hartë turistike e fshatit Vithkuq

2.Hartë itineraresh e komunës Vithkuq

3.Hartë itineraresh e fshatit Vithkuq

130

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira HARTË TURISTIKE E FSHATIT VITHKUQ

LEGJENDA

-KISHË E VJETËR ORTODOKSE -HOTEL -TELEFON

-VARR i VJETËR -VEND PËR SKI -POSTA

-URRË E VJETËR -BURIM UJOR -PYLL

-ZONË GJUETIE -ALPINIZËM -SHËRBIM SHËNDETËSOR

-ZONË KALËRIMI -PARKING

131

http://depositphotos.com/2402341/stock-photo-Tourism-sign.html





http://depositphotos.com/2851033/stock-photo-Drinking-Fountain-Sign.html







http://depositphotos.com/2401797/stock-photo-Tourism-sign.html?sqc=44&sqm=4047&sq=st=40&query=tourism+signs&sorting=best_match&category=&seller=&exclude_keywords=&search_photos=1&search_vectors=1&orientation=all&search_size=&limit=40&color=&nudity=1&from_submit=1






http://depositphotos.com/2401797/stock-photo-Tourism-sign.html?sqc=44&sqm=4047&sq=st=40&query=tourism+signs&sorting=best_match&category=&seller=&exclude_keywords=&search_photos=1&search_vectors=1&orientation=all&search_size=&limit=40&color=&nudity=1&from_submit=1





Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira HARTË ITINERARESH E KOMUNËS VITHKUQ

LEGJENDA

-RRUGË E NGSHUSHTË

-RRUGË MAKINE

-SHENJË E POZICINIMIT TË FSHATIT

Mali i Ostrovicës

Fshati Panarit

Fshati Katund Fshati Lubonjë

Fshati Shtyllë

Fshati Vithkuq

Fshati Gjanç

Fshati Bollovodë

Fshati Çermenicë

Fshati Gjergjevicë

Parku Kombëtar i

Bozdovecit

Tuma e Kamenicës

Vargmali i Moravës

Fshati Rehovë

Fshati Roshanj Fshati Grabockë

Fshati Treskë

Fshati Trebickë

132

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira HARTË ITINERARESH E FSHATIT VITHKUQ

LEGJENDA

1-Rezervuari i Gjançit 10-Pylli i Shën Kollit 2- Manastiri i Shën Pjetrit 11-Burimet dhe livadhet e Miçuçit 3-Kisha e Shën Marias 12-Maja e Drenjës 4- Lagjja Dukas (qëndra e fshatit) 13-Makërza 5- Lagjja Grekas dhe Manastiri i Shën Mëhillit 14-Fshati Rehovë 6-Varri i Pagëzimit 15-Fshati Lubonjë 7- Kisha e Shën Vangjelizmoit 16-Rruga e vjetër Vithkuq-Voskopojë 8-Maja e Rungajës (pistë skish) 17-Fshati Shtyllë 9-Lagjja Saraq 18-Fshati Gjanç

1

15

2 3

4 5

6

7

8

9 10

11 12

13

14

1

17 18

133


FAQJA E INTERNETIT PER FSHATIN VITHKUQ

FAQJA 1

Faqet e internetit per fshatin e Vithkuqit nga 2-12(aneks )

H o n o r i n g t h e P a s t . . . C e l e b r a t i n g t h e P r e s e n t . . . E m b r a c i n g t h e F u t u r e . . .

HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

THE SCENIC COUNTRYSIDE OF VITHKUQ The village of Vithkuq is a beautiful mountain village near the beautiful city of Korca. The mountainous geography adds to the beauty of the village. Some very exquisite scenery and landscapes are found here making it a tourist paradise. Vithkuq is the birthplace of the Albanian Renaissance pioneer Naum Veqilharxhi. It’s a cultural and economic hub since the medieval time.

The village of Vithkuq is located 25 kilometers to the southwest from the city of Korca. There are various attractions one can visit when in the village of Vithkuq. The church of Shen Pjeter and also the Church of Shen Pavel are the famous places to visit. Mountain Rungaja which is about 1750 meters from the sea level is worth climbing. One can go by foot or by the horse as one wishes to. It is said that when in Vithkuq, one must definitely drink the water of Bellovoda Lake.

The trip to the village of Vithkuq is a fun-filled experience. On excursion to the nearby sites you will witness some spectacular scenery. You are bound to acknowledge the bliss; nature has showered on this place. So visit and explore the Vithkuq village and view an unmatched and unparalled beauty here.

VITHKUQ VITHKUQ VILLAGE

134

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Albania_location_map.svg

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira KONKLUZIONE E REKOMANDIME

Si rezultat i ekzistencës së shumë destinacioneve turistike me një shumëllojshmëri e natyra të ndryshme të potencialeve turistike po përqëndrohet gjithmonë e më shumë vëmendja në zhvillimin e planeve.Kjo temë kishte si qëllim të tregonte lidhjen që egziston ndërmjet marketingut dhe planifikimit si dy elementë të domosdoshëm për zhvillimin e destinacioneve konkuruese dhe të turizmit të qëndrueshëm duke e fokusuar vëmendjen tek pjesëmarrja e të gjithë grupeve të interesuara në zhvillimin e turizmit,dimensioneve historike e kulturore,ruajtjes ambjentale dhe burimeve turistike,qëllimeve të edukimit,manaxhimit të turizmit. Në bazë të literaturës së përdorur shihet se si planifikuesit edhe marketerët duket ti shohin banorët si konsumatorët primarë të produkteve turistike.Ata duhet të studiojnë karakteristikat e komuniteteve dhe të rritin pjesëmarrjen e tyre në zhvillimin e turizmit.Po kështu tregohet se si marketerët dhe planifikuesit mund të ndërtojnë dhe të kontribojnë në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm. Në këtë studim u paraqitën një sërë modelesh planifikimi dhe marketingu të cilat sillnin zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm.Disa nga këto modele kërkonin përdorimin e sistemeve gjeografike të informacionit dhe modele të tjera kërkonin bashkëpunimin ndërmjet sektori privat dhe publik dhe pjesëmarrjen e komunitetit. Në realizimin hapësinor të zonës duhet të kihen parasysh rregullat dhe normat e vendosura nga trupat publikë apo organizata të rëndësishme ndërkombëtare apo rajonale në mënyrë që zhvillimi aktual i një zone të jetë i përshtatshëm edhe për të ardhmen. Duke bërë një panoramë të rajonit të Korçës janë prezantuar potencialet turistike dhe tregjet kryesore turistike dhe nga rezultatet e studimit janë përcaktuar produktet më të rëndësishme për turistet dhe tregjet kryesore të rajonit.Po kështu është bërë një përcaktim i faktorëve favorizues dhe kushtëzues të rajonit të Korçës të cilët ndikojnë fuqishëm në zhvillimin e turizmit dhe pozionimin e këtij detinacioni.Në këtë studim është treguar dhe roli i organizatave joqeveritare në zhvillimin e rajonit dhe rolin që luan Organizata për Menxhimin e Destinacionit e para e krijuar në Shpipëri në rajonin e Korcës e cila synon zhvillimin e një turizmi të sukseshëm në këtë rajon.

Rekomandime

1. Suksesi i zhvillimit të një destinacioni konkurues dhe të turizmit të qëndrueshëm është zhvillimi i aktiviteteve ku të përfshihet komuniteti dhe ulja e fuqisë se pushtetit lokal në proçeset e marrjes së vendimeve.

2. Ndërgjegjësimi i komuniteteve mikpritëse lidhur me rëndësinë pjesëmarrjes së tyre në ndërtimin e strategjive,planeve,programeve të zhvillimit të turizmit.

3.Rritja e trajnimeve tek përfaqsuesit e pushtetit lokal për t’iu treguar rreth formave,mënyrave dhe teknikave që duhet të përdoren për të siguruar një pjesëmarrje të gjerë të komunitetit në proçeset e zhvillimit lokal.

135

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 4. Të zhvillohen Master Planet duke marrë mendimet e të gjitha grupeve që të preken dhe të

ekspertëve të fushave të ndryshme ndërkombëtarë apo të brendshëm duke u marrë në konsideratë

efekte ekonomike,sociale e ambjentale.

5. Rritja e bashkëpunimit midis operatorëve lokale dhe atyre rajonalë.

6. Realizimi bashkëpunimeve të suksesshme ndërmjet pushtetit lokal,komuniteteve dhe operatoreve privatë në ndërtimin,realizimin e strategjive,planeve dhe programeve për zhvillimin e turizmit.

7.Ndërthurrja e planeve territoriale,planifikimit turistik dhe planeve marketing lokale e kombëtare.

8. Shumëfishimi sasior dhe përmirësimi cilësor i produkteve turistike

9.Krijimi i logos për çdo destinacion turistik rural.

10. Në realizimin e planeve e strategjive të studiohet popullsia, përbërja mosha mesatare e

saj,stuktura sociale,gjendja aktuale e institucioneve sociale në mënyrë që të eleminohen efektet

negative të zhvillimit.

11. Duhet të përmirësohen difektet që egzistojnë në rregullat dhe ligjet dhe t’u jepet zgjidhje

problemeve mbi pronësinë .

12. Duhet të përmirësohet shërbimi mjekësor.

13.Të ringrihen qëndrat kulturore për të zhvilluar më tej kulturën tradicionale.

14.Të zhvillohen ambjente argëtuese jo vetëm për turistët por dhe për komunitetin mikpritës.

15.Të ringrihen qëndrat e punimit artizanal.

16. Të rritin investimet në infrastrukturë në zonat turistike.

17.Të përmirësohen ligjet për mbrojtjen e mjedisit.

18.Të zhvillohen zbatohen normat për zhvillimin dhe shfytëzimin e hapësirave të rëndësishme

natyrore ,kulturore,arkeologjike.

19.Të ruhen dhe të investohet në monumentet natyrore ,kulturore,arkeologjike.

20. Të promovohen zonat që paraqesin interes.

21.T‘u jepet mundësi investitorëve për marrjen e kredive me interesa të ulëta.

22.Të eleminohet efekti i shpyllëzimit dhe rigjenerohen pyjet.

136

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 23.Të ndërtohen harta të reja të pronësisë mbi tokën pasi shumë zona dhe sidomos në ato

turistike kemi shfaqjen e konflikteve midis banorëve të zonës por dhe midis banorëve dhe

investitorëve që mund të jenë ish banorë apo të ardhur nga vende të tjera.Të identifikohet prona

private nga ajo shtetërore.

24.Të eleminohen ndërtimet pa leje

25.Të ngrejë zyra informacioni në të gjitha zonat turistike

26.Zhvillimi i infrastrukturës për tek atraksionet turistike.

27. Të rritet mundësia e komunitetit për të investuar nëpërmjet bashkëpunimeve me donatorë dhe

sektorin publik.

28.Të përfshihet komuniteti në ruajtjen e atraksioneve dhe ruajtjen e sigurisë së turistëve

137


LITERATURA Andreason A. (1995) “Marketing Social Change: Changing Behaviour to Promote Health, Social Development, and the Environment”. San Francisco (2002). Arndt,L. (1980) "Perspectives for a Theory of Marketing". Journal of Business Research, p 389-403. Arnocky, S., Stroink, M & DeCicco, T. 2007. ‘Self-construal predicts environmental concern, cooperation, and conservation’, Journal of Environmental Psychology, vol. 27, no. 4, pp. 255-264. Babbie E. (1998) The Practice of Social Research. 8th ed. Belmont, CA: Wadsworth Publishing Company. Bastedo,J.D (1984)”An ecological approach to resource survey and planning for environmentally significant areas.The ABC method”,p.125-134 Beeker c., Guenther-Grey C., and Raj A. (1998) "Community Empowerment Paradigm Drift and The Primary Prevention,Soc. Sci. Med.,p831-842. Bell, M.L., & Emory, C.W. (1971). "The Faltering Marketing Concept", Journal of Marketing, p 37-42. Belsky J. (1999) "Misrepresenting Communities: The Politics of Community-based rural Ecotourism in Gales point manatee, Belize", Rural Sociology, College Station, p 641-666. Benson, J. 2000. Environmental Ethics, Routledge, London UK. Berman, S L., Wicks A c., Kotha S, and Jones, T M. (1999) "Does stakeholder orientation matter? The relationship between stakeholder management models and firm financial performance", Academy of Management Journal, p 488-506. Blank, U. (1989) The Community Tourism Imperative; The Necessity, the Opportunities, its Potential. State College TX: Venture Publishing. Bonoma, T. (1985) "Case Study in Marketing: Opportunities, Problems, and a Process", Journal of Marketing Research, 22(May), 199-208. Bourke L. and Luloff A.E. (1996) "Rural Tourism Development are Community in Southwest Rural Pennsylvania Ready to Participate" In Practicing Responsible Tourism International Case Studies in Tourism Planning, Policy, and Development" Edited by Harrison L. C and Husbands. Ryerson Polytechnic University, Toronto, Ontario, Canada, John Wiley & Sons, Inc. Bourdeau, P. 2004. ‘The human-nature relationship and environmental ethics’, Journal of Environmental Radioactivity, vol. 72, no. 1/2, pp. 9. Bramwell, B. (1991) "Sustainability and Rural Tourism Policy in Britain", Tourism Recreation Research, p 49-51. Bright, A.D. (2000) "The Role of Social Marketing in Leisure and Recreation Management", Journal of Leisure Research, p 12-17. Bryant, C.A (2000) "Social Marketing: A New Approach to Improved Patient Care", Prim Care Update Ob/Gyns,p 161-167. Buhalis D. (2000) "Marketing the Competitive Destination of the Future", Tourism Management, 21, 97-116. Butler, R.W. (1980) "The Concept of a Tourism Area Cycle of Evolution: Implications for management of Resources", Canadian Geographer, (1989) Butler c., Rissel C. and Khavarpour F. (1999) "The Context for Community Participation in Health Action in Australia", Australia Journal of Social Issues,p 253-265. Bums P. (1999) "Paradoxes in Planning Tourism Elitism or Brutalism?", Annals of Tourism Research,p 329-348. Calantone, R.J., and MaZanec, J.A. (1991) "Marketing Management and Tourism",

138

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Annals of Tourism Research, p 101-119. Carney, T.F. (1979) Content Analysis: A techniques Systematic Inference from Communications. Winnipeg: University of Manitoba Press. Ceron J P., and Dubois G. (2003) "Tourism and Sustainable Development Indicators: The Gap between Theoretical Demands and Practical Achievements", Current Issues in Tourism, Vol. 6 (1), 54-75. Choy D.L (1991) "Tourism Planning: The Case for Market Failure", Tourism Management,p 313-330. Choy D.L (1993) "Alternative Roles of National Tourism Organisations", Tourism Management, Vo1.l4 (5),357-365. Cohen, J. R., Pant L. W and Sharp D. J. (1992) "Cultural and Socioeconomic Constraints on International Codes of Ethics: Lessons from Accounting", Journal of Business Ethics, 11 (September), p 687-700. Cohen, E. (1978) "The Impacts of Tourism on the Physical Environment", Annals of Tourism Research, p 215-237. Dam, Y K. and Apeldoorn A. C. (1996) "Sustainable Marketing", Journal of Macromarketing, 16(2),45-56. Davis J. (1992) "Ethics and Environmental Marketing", Journal of Business Ethics, p81-87. Davis, K and Blomstrom, R. L. (1975), Business and Society: Environment and Responsibility, New York: McGraw-Hill. Davis, D., Allen, J., and Cosenza, RM. (1988) "Segmenting Local Residents by their Attitudes, Interests, and Opinions toward Tourism", Journal of Travel Research, p2-8. Doxey, G.V. (1975) "A Causation Theory of Visitor-Resident Irritants, Methodology and Research Inferences" The Impact of Tourism, Sixth Annual Conference Proceedings of the Travel Research Association, San Diego, 195-198. Eagles,P.F.J(1984) “ The Planning and Management environmentally Sensitive Areas”. Elliott J. (1987) "Government Management of Tourism - A Thai Case Study", Tourism Management, p 223-232. Eriksson, R. 2004. ‘On the ethics of environmental economics as seen from textbooks’, Ecological Economics, vol. 52, no. 4, pp. 421-35. Fennell, D. 2006. Tourism Ethics, Aspects of Tourism, Channel View Publications, UK. Fennell, D & Butler, R. 2003. ‘A Human Ecological Approach to Tourism Interactions’, International Journal of Tourism Research, vol. 5, p. 197-210. Fennell, D & Butler, R. 2003. ‘A Human Ecological Approach to Tourism Interactions’, International Journal of Tourism Research, vol. 5, p. 197-210. Flipo J.P., Texier L. (1992), Marketing Territorial: de la Pratique a la Theorie in “ Reveu Francaise du Marketing”, 1, pp. 1-13. Godgrey KB (1998) "Attitudes towards 'Sustainable Tourism' in The UK: A View from Local Government", Tourism Management, p. 213-224. Getz, D. (1987) "Tourism Planning and Research: Traditions, Models and Futures", Paper presented at Australian Travel Research Workshop, Bunbury, Western Australia, November 5-6. Glaser, M. A; Denhardt K. G; Grubbs J W. (1997) "Local Government-Sponsored Community Development: Exploring Relationships between Perceptions of Empowerment and Community Impact", American Review of Public Administration, Parkville; p.76-94. Greenley G. E. and Foxall G.R. (1998) "External Moderation of Associations among Stakeholder Orientations and Company Performance", International Journal of

139

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Research in Marketing, p.51-69. Goldsmith (1975) “Evaluation of Ecological Resourses in the Countryside for the Conservation Porposes”,p.89-96. Gunn, C. (1994) Tourism Planning. 3rd ed. London: Taylor and Francis. Gunn, C. (1988) Tourism Planning, 2nd ed. London: Taylor and Francis. Gundlach G.T. and Murphy P.E. (1993) "Ethical and Legal Foundations of Relational Marketing Exchanges", Journal of Marketing, 57(October), 35-46. Hall, C.M. (1997) Introduction to Tourism in Australia: Impacts, Planning and Development, 2nd ed. South Melbourne: Longman Australia. Handelman J.M and Arnold S.J (1999) "The Role of Marketing Actions with a Social Dimension: Appeals to the Institutional Environment", Journal of Marketing, p.33-48. Hassan S. (2000) "Determinants of Market Competitiveness in Environmentally Sustainable Tourism Industry", Journal of Travel Research, 38 (February), 239-245. Hardin, G. (1968), "The Tragedy of the Commons," Science, December,p.1243-1248. Harris L. (1999) "Barriers to Developing Market Orientation", Journal of Applied Management Studies,p. 85-101. Haywood K.M. (1990) "Revising and Implementing the Marketing Concept as It Applies to Tourism", Tourism Management, September, 195-205. Haywood K.M. (1988) "Responsible and Responsive Planning in the Community", Tourism Management,p. 105-118. Hills T. and Lundgren, T (1977) "The Impact of tourism in The Caribbean", Annals of Tourism Research,p. 248-257 2003. ‘In Need of New Environmental Ethics for Tourism?' Annals of Tourism Research, vol. 30, no. 1, p. 94-108. Holden 2005. ‘Tourism, CPRs and Environmental Ethics’, Annals of Tourism Research, vol. 32, no. 3,p. 805–807. Hooley, G., Lynch J.E. and Shepherd, J. (1999) "Toward a Theory of Marketing Control: Environmental Context Control Theory into Practices and Consequences", Journal of Marketing,p. 7-24. Horn C, Simmons D. and Fairweather J. (1998) Evolution and Change in Kaikoura: Responses to Tourism Development, Kaikoura Case Study Report No.6, Tourism Research and Education Centre, Lincoln University. Hughes, H.L. (1994) "Tourism Multiplier Studies: A More Judicious Approach", Tourism Management, p.403-406. Hughes, G. 1995. ‘The Cultural Construction of Sustainable Tourism’, Tourism Management, vol. 16, p. 49-59. Hultsman, J. 1995. ‘Just Tourism: An Ethical Framework’, Annals of Tourism Research, vol. 22, p. 553-67. Hunt, S D. and Vitell S J., Jr. (1986) "A General Theory of Marketing Ethics", Journal of Macromarketing, p. 30-42. Hunt, S D. and Vitell S J., Jr. (1993) "The General Theory of Marketing Ethics: A Retrospective and Revision', in N. Craig Smith and John Quelch (eds.), Ethics in Marketing (Irwin Inc., Homewood, IL), p. 775-784. Inskeep, E. (1991) Tourism Planning. An integrated and sustainable development approach. New York: Van Nostrand Reinhold. Jafari, J. (1990) "Research and Scholarship: The Basis of Tourism Education", Journal of Tourism Studies, p. 33-41. Jamal, T.B. and Getz D. (1995) "Collaboration Theory and Community Tourism Planning", Annals of Tourism Research, p. 186-204. Jamieson W. (2001) Community Tourism Destination Management: Principles and

140

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Practices, CUCUEM Project, Asian Institute of Technology. Jewkes R. and Murcott A. (1998) "Community Representatives -Representing the Community", Social Science & Medicine, p.843-858. Johansson, M. 2004. ‘Environmental Value Orientation as an Explanation of Different Motives for Conservation of Local Biodiversity’, International Association of People Environment Studies (IAPS 18 Conference Proceedings on CD-Rom 7-9 July 2004) Kaplan, S. 2000. ‘Human Nature and Environmentally Responsible Behaviour’, Journal of Social Issues, vol. 56, no. 3, p. 491-508. Karwacki, J & Boyd, C. 1995. ‘Ethics and Ecotourism’, Business Ethics, vol. 4, pp. 224. Kennedy, E.J. and Lawton L. (1993) "Ethics and Services Marketing", Journal of Business Ethic, p. 785-795. Kearsley,G W(1997) Tourism Development and users’ perception of wildersnessin south New Zeland,p.127-140 Kenen R. and Peters J. (2001) "The Coloured, Eco-Genetic Relationship Map (CEGRM): A Conceptual Approach and Tool for Generic Conseling research, Journalof Generic Conseling, 10(4),289-309. Keogh, N. (1990) "Public Participation in Community Tourism Planning" Annals of Tourism Research, 17, 449-465. Kilbourne W., McDonagh, P. and Prothero A. (1997) "Sustainable Consumption and the Quality of Life: A Macromarketing Challenge to the Dominant Social Paradigm", Journal of Macromarketing, 17(1),4-24. King B., McVey M., and Simmons D. (2000) "A Societal Marketing Approach to National Tourism Planning: Evidence from the South Pacific", Tourism Management, p.407-416. Kirschenmann, P. 2001. ‘Intrinsically or just Instrumentally Valuable? On Structural Types of Values of Scientific Knowledge’, Journal of General Philosophy of Science, vol. 32, p. 237 Krippendorf, J. (1987) The Holiday Makers: Understanding the Impact of Leisure and Travel. London: William Heinemann. Kohli, A.K., and Jaworski, B.J. (1990). "Market Orientation: The Construct, Research Propositions, and Managerial Implications", Journal of Marketing, 54(2),1-18. Kotler, P. (1994) Marketing Management: Analysis, Planning, and Control. 10th ed. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. Kotler, P and Andreason A. (1991) Strategic Marketing for Nonprofit Organisations. 4th ed. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Kotler, P and Roberto E (1989) Social Marketing: Strategies for Changing Public Behaviour, New York: The Free Press. Kotler, P and Zaltman G (1971) "Social Marketing: An Approach to Planned Social Change", Journal of Marketing, 35 (July), 3-12. Krippendorf, J. (1987) The Holiday Makers: Understanding the Impact of Leisure and Travel. London: William Heinemann. Krippendorf, J. (1982) "Towards New Tourism Policies: The Importance of Environmental and Socio-Cultural Factors", Tourism Management, 3(3), 135-148. Kung, H & Kuschel, K-J (eds). 1993. A Global Ethic: The Declaration of the Parliament of the World's Religions, Continuum, New York. L'Etang, J. (1995) "Ethical Corporate Social Responsibility: A Framework for Managers", Journal of Business Ethics, Vol. 14, 125-132. Laczniak, G. R. and Murphy P. E. (1993) Ethical Marketing Decisions: The Higher Road, Allyn and Bacon, Needham Heights, MA. Lakeford, S.V and Howard, D.R. (1994) "Developing a Tourism Impact Attitude

141

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Scale", Annals of Tourism Research, 21, 121-139. Lawson, F. and Baud-Bovy, M. (1977) Tourism and Recreation Development, Architectural Press, London. Lea, JP. 1993. ‘Tourism Development: Ethics in the Third World’, Annals of Tourism Research, vol. 20, pp. 701-15. Leiper, N. (1979) The Framework of Tourism: Towards a Definition of Tourism, Tourist, and the Tourist Industry" Annals of Tourism Research, 6, 390-407. Leiper, N. (1983) "An Etymology of Tourism", Annals of Tourism Research, 10, p.277-281. Lennon J. (2004) "Revenue Management and Customer Forecasts: A Bridge too far for the UK Visitor Attractions Sector?", Journal of Revenue and Pricing Management, 2(4), 338-352. Leopold, A. 1974. A Sand Country Almanac and Sketches Here and There, reprint of 1949 edn, Oxford University Press, New York. Liu, J.e. and T. Var. 1986 "Resident Attitudes toward Tourism Impacts in Hawaii" Annals of Tourism Research, 13, 193-214 Lusch, R.F., & Udell, J.G., & Lacsniak, G.R., (1976). "The Practice of Business: The Future of Marketing Strategy", Business Horizons, 19(6),65-74. Madrigal, R. (1993) "A Tale of Tourism in Two Cities" Annals of Tourism Research, 20,336-353. Madrigal, R. (1995) "Residents' Perceptions and the Role of Government" Annals of Tourism Research, 22: 86-102. Mathieson, A., and G. Wall (1982) Tourism: Economic, Physical and Social Impacts. Harlow: Longman Scientific and Technical. Margules Selecting Networks of Reserves to Maximise Biological Diversity”,p.68-78 McBeth, J. 2005. ‘Towards and Ethics Platform for Tourism’, Annals of Tourism Research, vol. 32, no. 4, pp. 962-84. McKercher B. (1993) "Some Fundamental Truths about Tourisms: Understanding Tourism's Social and Environmental Impacts", Journal of Sustainable Tourism, Vol. 1(1),6-16. McGee, L.W., & Spiro, R.L. (1988,) "The Marketing Concept III Perspective", Business Horizons, May-June 40-45. McShane, K. 2007. ‘Why Environmental Ethics Shouldn’t Give Up on Intrinsic Value’, Environmental Ethics, vol. 29, no. 1, pp. 43-61. Menon, A. and Menon A. (1997) "Enviropreneurial Marketing Strategy: The Emergence of Corporate Environmentalism as Marketing Strategy", Journal of Marketing, p. 51-67. Midgley, J. (1986) Community Participation, Social Development and The State. London and New York: Methuen. Middleton, V.T.C. (1997) "Sustainable Tourism: A Marketing Perspective", In Tourism Sustainability Principles to Practice~ Edited by Stabler MJ.: Cab International. Mitchell R. and Reid D. (2001) "Community Integration Island Tourism in Peru", Annals of Tourism Research, 28 (1), 113-139. Mowforth M. and Munt 1. (1998) Tourism and Sustainability: New Tourism in The Third World: London; New York: Roultedge. Murphy, P. (1985) Tourism: A Community Approach. New York: Methuen. Murray, Keith B. and Vogel, Christine M. (1997), "Using a Hierarchy of Effects Approach to Gauge the Effectiveness of CSR to Generate Goodwill Towards the Firm: Financial Versus Nonfinancial Impacts," Journal of Business Research p.141-59.

142

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Nelson J., Butler R., and Wall G. (1993) Tourism and Sustainable Development: Monitoring, Planning, Managing. Heritage Resources Centre, University of Waterloo. Norton, BG. 1991. ‘The Cultural Approach to Conservation Biology’, in D Western & MC Pearl (eds), Conservation in the Twenty-First Century, Oxford University Press, Oxford, pp. 241-6. Odum (1971) “Environment,Power and Society”,p.263-279. Organizata per manaxhimin e destinacionit Korçë (DMO) Payne, D & Dimanche, F. 1996. ‘Towards a Code of Conduct for the Tourism Industry: An Ethics Model’, Business Ethics, vol. 15, pp. 997-1007. Pearce, D. (1992) Tourist Organisations, Longman Scientific & Technical. Pearce, D. (1995) Planning for tourism in the 1990s: an integrated, dynamic approach. In Butler, R & Pearce, D (eds). Change in Tourism: people places, processes. London and New York: Routledge, 229-244. Pearce, P., Moscardo, G. and Ross F. (1996) Tourism Community Relationships. VElsevier Science Ltd. Pearce D.G. (1987) "Spatial Patterns of Package Tourism in Europe", Annals of Tourism Research, 14(2), 183-201. Plan Veprimi komuna Voskopojë ,SNV (2006) Plan Veprimi komuna Vithkuq ,SNV (2006) Polonsky M. (1995) "A Stakeholder Theory Approach to Designing Environmental Marketing Strategy", Journal of Business & Industrial Marketing, 10 (3), 29-46. Pigram, J.J (1980) "Environmental implications of Tourism Development. Annals of Tourism Research, 7, 554-583. Prentice, RC., S.F. Witt, and E.G. Wydenbach. 1994 "The Endearment behaviour of tourists through their interaction with the host community", Tourism Management, p.117-125. Prothero A. and Fitchett J. (2000) "Greening Capitalism: Opportunities for a Green Community", Journal of Macro marketing, p. 46-55. Krzystof Przeclawski(2006).”The role of tourism in the contemporary culture”p.103-125 Rappaport, J. (1984) "Studies in Empowerment: Introduction to the Issue", Prevention in Human Services, p. 1-7. Ratanasempong S., pomprasertchai J. and Disbunchong D. (1995), Natural Resources and Land Use Change of Phuket, Remote Sensing Division. Ray Youell (1998) -Tourism an introduction,p.23-27 Reed M.G. (1997) "Power Relations and Community-Based Tourism Planning", Annals of Tourism Research, Vol. 24 (3),566-591. Rest, J. R(1986) Moral Development: Advances in Research and Theory, Praeger Publishers, New York, NY. Ritchie, J.B.R (1985) "The Nominal Group Technique: An Approach to Consensus Policy Formulation in Tourism", Tourism Management, 6 (2),82-94. Robin D.P and Reidenbach E.R (1987)"Social Responsibility, Ethics, and Marketing Strategy: Closing the Gap Between Concepts and Application", Journal of Marketing,p. 44-58 Robson J. and Robson 1. (1996) "From Shareholders to Stakeholders: Critical Issues for Tourism Marketers", Tourism Management, p. 533-540. Robinson, M & Phipps, A (eds). 2003. ‘Worlds Passing By: Journeys of Culture and Cultural Journeys’, Journal of Tourism and Cultural and Cultural Change, vol. 1, no. 1, pp. 1-10. Rolston, H. 1989. Philosophy Gone Wild: Environmental Ethics, Prometheus Books, Buffalo, N.Y. Ross, G.F. (1992) "Resident Perceptions of the Impact of Tourism on an Australia

143

http://www.emeraldinsight.com/search.htm?ct=all&st1=Krzystof+Przeclawski&fd1=aut

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira City", Journal of Travel Research, 30(3): 13-17. Romeril,M(1983)A balanced strategyfor recreation,tourism and conservation .Tourism Management p.126-128 Ruddy J. and Flanagan S. (2000) Tourism Destination Marketing Gaining the Competitive Edge, Published by Tourism Research Centre, Dublin Institute of Technology, Ireland. Ryan, C. (1991) "Tourism and Marketing - a Symbiotic Relationship", Tourism Management, 12 (2), 101-111. Samabuddhi, Kultida (2002, 31 May) "TAT Placing Forests at Risk", Bangkok Post, Retrieved on May 31,2002 from www.bangkokpost.com. Santiago-Rivera A., Morse G.S., and Hunt A. (1998) "Building a Community-Based Research Partnership: Lessons from the Mohawk Nation of Akwesasne", Journal Of Community Psychology,p. 163-174. Sautter E.T. and Leisen B. (1999) "Managing Stakeholders A Tourism Planning Model", Annals of Tourism Research,p. 312-328. Sen S. and Bhattacharya C.B. (2001) "Does Doing Good Always Lead to Doing Better" Consumer Reactions to Corporate Social Responsibility", Journal of Marketing Research, p. 225-243. Sewell W.R.D and Phillips S.D. (1979) "Models for the Evaluation of Public Participation Programmes", Natural Resources, p.337-358. Sewell W.R.D and Coppock (1977) Public Participation in Planning, John Wiley & Sons. Smith, E & Winterhalder, B (eds). 1992. Foundations of Human Behaviour, Aldine de Gruyter, New York. Smith, EA & Wishnie, M. 2000. ‘Conservation and Subsistence in Small-Scale Societies’, Annual Review of Anthropology, no. 29, p. 493-524. Smith, P. 1997. What are they saying about environmental ethics?, Paulist Press, New York. Shrum, L. J., McCarthy J. A., and Lowrey T. M. (1995) "Buyer Characteristics of the Green Consumer and Their Implications for Advertising Strategy", Journal of Advertising, 24(2). Simmons, D.G. (1994) "Community participation in Tourism Planning", Tourism Management, Vol. 15 (2),98-108. Simmons, D.G. (1989) "Destination Area Residents' Participation in Tourism Planning: A Case Study in Huron County, Ontario", Ph.D. Thesis, Department of Geography, University of Waterloo, Ontario, Canada. Singh, T.V, Theuns H.L. and Go F.M. (1989) Towards Appropriate Tourism: The Case of Developing Countries. European University Studies, Series X, Vol. 11, Frankfurt am Main: Peter Lang. Sirgy M.J. (1996) "Strategic Marketing Planning Guided by the Quality of Life (QOL) Concept", Journal of Business Ethics, p.241-259. Smith,S.L.J. (1992), "Return to the Supply-Side", Annals of Tourism Research, p.226-227. Smith, V.L (1978) Hosts and Guests: The Anthropology of Tourism. Oxford: Blackwell. Smith W. and Higgins, M. (2000) "Cause-related Marketing: Ethics and the Ecstatic", Business and Society, p. 304-322 Sofaer S. (1999) "Qualitative Methods: What are they and Why use them?", Health Services Research, p. 1101-1118. Soteriou E.C and Roberts C. (1998) "The Strategic Planning Process in National Tourism Organisations", Journal of Travel Research, p. 21-29. Stampfl, R.W. (1978). "Structural Constraints, Consumerism, and the Marketing

144

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Concept", MSU Business Topics, 26,5-16. Stephen Jay Gould (1994) “Human and Natyre Evolution”p.212. Strategjia e zhvillimit të turizmit për rajonin e Korcës……..(2003) Tarrant, M., Cordell, K & Green, G. 2003. ‘PVF: A Scale to Measure Public Values of Forests’, Journal of Forestry, vol. 101, no. 6, pp. 24. Taylor, PW 1986. Respect for Nature: A Theory of Environmental Ethics, Princeton University Press. Teo, P. (1994) "Assessing Socio-cultural Impacts: The Case of Singapore" Tourism Management, 15(2), 126-136. Tesch, R. (1990) Qualitative Research: Analysis Types and Software Tools .. New York: Falmer. Thomlison B.M. (1992) "Environmental Consumerism Must Meet Needs of Corporate Stakeholders", Marketing News, Vol. 26 (9), 12. Timothy D.J, (1999) "Participatory Planning A View of Tourism in Indonesia", Annals of Tourism Research, Vol. 26 (2), 371-391. Tonner K. (2000) "Consumer Protection and Environmental Protection: Contradictions and Suggested Steps towards Integration", Journal of Consumer Policy, Vol. 23, 63-78. Tosun C. (2000) "Limits to Community Participation in the Tourism Development Process in Developing Countries", Tourism Management, 21, 613-633.

Tubs,C.R and Blackwood,J.W(1971) “Ecological Evaluation of Land for Planning Porposes”,p.169-172.

Van Riet dhe Cook (1990) “Ecological Planning Proposal for Kruger National Park”,p.349-358

Williams, P.W. and Gill A. (1994) Tourism Carrying Capacity Management Issues. In Theobald (ed.), Global Tourism: The Next Decade. Oxford: Butterworth-Heinemann, p. 174-187.

Woodley A. (1993) "Tourism and Sustainable Development: The Community Perspective" In Tourism and Sustainable Development: Monitoring, Planning,Managing. Edited by Nelson J., Butler R., and Wall G., Heritage Resources Centre,University of Waterloo. Zyra e rajonale e statistikës Korçë www.http/Ministria e Mjedisit www.http/Bashkia Korce www.http/Keshilli Boteror i Turizmit dhe Udhetimeve (WTTC), www.htpp/Agjencia Kombetare e Turizmit, 2007

145

http://www.http/Ministria

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ANEKS 1- TABELA

Tabela 1.3. Zona në ruajtje dhe klasifikimi i tyre në Shqipëri Nr Emërtimi i Zonës Përmasat Status i Propozuar Përkatësia administrative

1 Liqeni i Shkodrës 16000 ha ,15000S.ujore Kategoria IV Shkodër dheM. Madhe 2 Lumi i Bunës -Keneta e Domit 44 km dhe 300ha Kategoria IV Shkodër 3 Grykëderdhje e Bunës – Velipojë rrethinat (Plazhi) 1 500 ha Kategoria IV Shkodër 4 Laguna e Velipojes 950 ha Kategoria IV Shkodër 5 Maja e Zezë- Mali i Rencit 2 000 ha Kategoria V Shkodër dheLezhë 6 Kune-Pjesa perëndimore e Merxhanit 300 ha Rezervat Shkencor (kategoria I) Lezhë 7 Kënalla- Pjesalindore e Merxhanit 1100 ha Rezervat Natyror i Menaxhuar (kategoria IV) Lezhë 8 Grykëderdhja eDrinit- Ceka dhe Vaini 1 700 ha Rezervat Natyror i Menaxhuar (kategoria IV) Lezhë 9 Tale-Grykëderdhja e Matit 1 000 ha Rezervat Natyror i Menaxhuar (kategoria IV) Lezhë

10 Grykëderdhja e Matit-Fushe Kuqe-Grykëderdhjë e Ishmit 2 300 ha Rezervat Natyror i Menaxhuar (kateg.IV) Kurbin 11 Kepi i Rodonit - Gjiri i Lalëzit-Pylli i Ishmit 2 500 ha,1300Sip detare Zonë e pejsazhevetë mbrojtura (kateg.V) Durrës 12 Rrushkull-GrykëderdhjaErzenit- Bishti i Pallës-Porto Romano 2 700 haku1400Sip.ujore Rezervat Natyror i Menaxhuar ( kateg.IV) Durrës 13 Kepi i lagjit/kala e Turrës 600 ha Kategoria I Kavajë 14 Vilë Boshtovë-Grykëderdhja eShkumbinit -Divjake-

Karavasta 12 000 ha Park kombetar (kateg. II) Kavajë, Lushnjë,Fier

15 Grykëderdhja eSemanit- PishëPoro- Grykëderdhjae Vjosës 1 500 ha Kategoria IV Fier 16 Grykëderdhja eVjosës- Poro eVlorës 3400 ha Rezervat Natyror iMenaxhuar(Kateg.IV) Vlorë 17 Laguna e Nartës -Zvërnec 6500 ha Zonë e Pejsazheve të Mbrojtura (kateg. V) Vlorë 18 Llogora- Orikum-Karaburun- Sazan-Rradhimë-Tragjas-Dukat 35 000 ha Park Kombetar (detar dhe tokësor ) (kateg.II) Vlorë 19 Kanioni i Gjipesë 1 200 ha Zonë e Pejsazheve tëMbrojtura (kategoriaV) Vlorë 20 Porto Palermo 600 ha Rezerve striktnatyrore (detar -

tokësor(kategoriaI) Vlorë

21 Përroi i Borshit 2 km Rezervat Shkencor (kategoria I) Sarandë

22 Gjiri i kakomesëdhe Kepi i Qefalit 2200 ha Zonë e Pejsazhevetë Mbrojtura (kategV) Sarandë 23 Kanali i Çukës- Gjiri dhe Ishujt eKsamilit 1 000 ha Kategoria V Sarandë 24 Liqeni i Butrintit-Rrethinat 4 000 ha Zonë e Mbrojtur (kateg.VI) Sarandë 25 Pagane - kepi iStillos 500 ha Rezervat Strikt Natyror (detar e,tokësor (kateg.

I) Sarandë

26 Livadhi i Harushes-Bogë-Theth-Valbonë-Gash-Curraj 35 000 ha Park Kombetar(kateg. II) M.Madhe,Shkodër , Tropojë 27 Razma 1500 ha Kategoria V Malësi e Madhe 28 Rrjedhja e poshtëme e l.Valbona 20 km gjatësi Kategoria V Tropojë 29 Pylli i Helshanit –Buza e Liqenit tëFierzës 2200 ha Kategoria e IV Has 30 Tej Drinit Bardhe 6500 ha Kategoria e VI Has 31 Bjeshka e Oroshit 5 000 ha Kategoria VI 32 Tërbuni 3 000 ha Kategoria VI Pukë 33 Bërzana 1700 ha Kategoria IV Lezhë 34 Kurora e Lures -Zall Gjocaj - KunorëValmorë 12 000 ha Park Kombetar(kateg. II) Mat, Mirdite,Diber 35 Pylli i arnenit të Allamanit 1000 ha Rezervat Shkencor(Kateg. I) Mat – Bulqizë

36 Liqeni i Zi 2 000 ha Kategoria V Bulqizë 37 Masivi Korab-Shishtavec 20 000 ha Zonë e pejsazheve tëmbrojtura(kateg. V) Dibër dhe Kukës 38 Mështekna e Shishtavecit 400 ha Monument Natyre(Kategoria III) Kukës 39 Qafe Shtama-Liqenet e Germanjit 3 500 ha Zonë e pejsazheve tëmbrojtura(kateg. V) Krujë dhe Mat 40 Vargmali Krujë-Tujan 3 800 ha Zonë e pejsazheve tëmbrojtura(kateg. V) Rrethet Krujedhe Tirane 41 Dajt – Priskë-mali me Gropa 16 000 ha Park Kombetar (kateg. II) Tiranë 42 Bardhet-Bizë-Martanesh 16 000 ha Zonë e pejsazheve tëmbrojtura(kateg. V) Tiranë- Mat 43 Rajcë - Shebenik -Qarrishtë 8 000 ha Kategoria I Librazhd 44 Kuturman-qafë Bushi 4 100 ha Rezervat Natyror iMenaxhuar (kateg.IV) Librazhd dheElbasan 45 Rrapishtet Labinot- Qukës 35 km Zonë e pejsazheve tëmbrojtura(kateg. V) Librazhd dheElbasan 46 Masivi Shpat-Polis -Sopot - Guri i Topit– Vallamarë 35 000 ha Zonë e pejsazheve tëMbrojtura(kateg. V) Elbasan,Librazhd, Pogradec, 47 Liqeni i Pogradecit-Lin-Gështenjas 27 000 ha Kategoria V Pogradec 48 Liqenet e Prespes -mali Thate 27000 ha Park Kombëtar(Kategoria II) Pogradec- Korçë 49 Cangonji - Bredhi iDrenovës - Nikolicë- Gramoz 30 000 ha Zonë e Pejsazhve tëMbrojtura(kateg. V) Korçë- Devoll -Kolonjë 50 Masivi Vithkuq -Ostrovicë 9 000 ha Zonë e Pejsazhve tëMbrojtura(kateg. V) Korçë - Gramsh 51 Piskal-Shqerri 5400 ha Zonë e Mbrojtur (kateg.VI) Kolonjë 52 Gërmenj-Shelegurë-Leskovik 15000 ha Park Kombetar(kateg. II) Kolonjë 53 Masivi Tomorr-Kulmak 28 000 ha Park kombetar(kateg. II) Berat, Skrapar 54 Bredhi i Hotovës-Dangëlli 4 200 ha Park Kombëtar(kateg. II) Përmet 55 Lugina e Vjosës -Çarçovë 40 kmgjatësi Zonë e pejsazheve tëmbrojtura (kateg. V) Përmet 56 56. Uji i Ftohtë -Këlcyrë 50 km dhe 1500ha Zonë e pejsazheve tëmbrojtura (kateg. V) Tepelenë,Përmet,Gjirokastër 57 Zheji-Zagori 3500 ha Rezervat Shkencor(kateg. I) Gjirokastër 58 Kardhiq 1800 ha Rezervat Shkencor(kateg. I) Gjirokaster 59 Bredhi i Sotires 1740 ha Rezervat Shkencor(kateg. I) Gjirokaster 60 Drino-Sotire 10000 ha Zonë e Pejsazheve tëMbrojtura (kateg. V) Gjirokastër 61 Rrezome 1520 ha Zonë e Pejsazheve tëMbrojtura(kateg. V) Delvine 62 Dhrovian-Syri i Kaltër 180 ha Monument Natyre(Kateg. III) Delvine

Burimi:Ministria e mjedisit

146

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Tabela 1.4. Zjarret në fondin pyjor dhe kullosor Nr.

EMERTIMI Viti 2010

1. Raste gjithsej 358

2. Sip. djegur në Pyje (ha) 1493

3. Sip. djegur në kullota (ha) 2736

4. Vlera totale e dëmit në lekë 000/leke 148.233

Burimi: Drejtoria e Kordinimit të Kontrollit Tabela 1.6 Të ardhurat nga turizmi nëShqipëri nëmilion euro.

Viti Milion euro 2000 389 2006 1072 2007 1367 2008 1170 2009 1302 2010 1459 Burimi: UNWTO (Organizata Botërore e Turizmit)

Tabela 1.8. Mbritjet turistike në Shqipëri në vite(turistë të huaj)

Viti 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Mbritjet turistike

751.837 926.056 1.098.765 1.330.138 1.786.045 1.865.234

147

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Tabela 4.2.Kërkesa turistike në rrethin e Korçës

Vitet Tre Mujoret Kërkesa e brendshme

Kërkesa e huaj

2006 1 3168 35 2 4608 46 3 3744 82 4 2882 69

2007 5 2012 72 6 2277 88 7 5118 149 8 2619 177

2008 9 1862 148 10 6025 188 11 2232 101 12 2531 36

2009 13 1831 68 14 2431 74 15 2472 208 16 2104 185

2010 17 2047 236 18 2633 57

19 3654 103

20 2134 201

Burimi: Zyra Rajonale e Statistikës, Korçë

Tabela4.3.Karakteristikat e popullatës në komunën e Voskopojë

Fshati Nr i familjeve Nr i banorëve Voskopojë 210 889 Shipskë 52 227 Krushovë 30 120 Lavdar 284 1360 Gjonomadh 165 797 Totali 741 3393 Burimi :Gjendja civile e komunës Voskopojë

148

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Tabela4.4. Karakteristikat e popullsisë

Nr Fshatrat Nr i familjeve Popullsia gjithsej

1 Vithkuq 260 923 2 Leshnjë 57 223 3 Gjanc 35 122 4 Rroshanj 15 44 5 Rehovë 48 180 6 Lubonjë 131 487 7 Shtyllë 32 141 8 Çermernicë 12 56 9 Panarit 111 406 10 Grabockë 11 43 11 Trebickë 10 50 12 Treskë 7 21 13 Stratobërda 5 14 Shuma 734 2710 Burimi :Gjendja civile e komunës Vithkuq

Tabela 4.5. Kapaciteti pritës i zonave turistike në rajonin e Korçës Hotele Dhoma Shtretër Shtëpi pushimi Dhoma Shtretër

Korça 14 336 651 Pogradec 27 408 900 Voskopoja 2 150 300 20 22 45 Dardha 2 40 95 10 10 20 Vithkuqi 3 60 124 16 18 34 Boboshtica - - - 5 8 16 Prespa 3 17 44 35 40 88 Kolonja 2 35 70 25 32 64 Burimi :Zyra e Statistikës së Qarkut Korçë (2010)

149

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Tabela 4.5 Roli i DMO në Korçë

Korça si Destinacion/Roli i DMO-sëSektorët (“pronarët”) Llojet kryesore të

objekteve qëmenaxhojnë

Qëllimet kryesorë të veprimtarisë

Publik:

- Qeveria,

- Autoritetet lokale

- Institucionet kombëtare

Muzeume, galeri,monumenteParqe arkeologjikeGodina HistorikeParqe KombëtarePyje

Prioriteti kryesorKonservimiPrioritete tëtjeraEdukim, akses publik, rritjes së mundësisë tëkalimit të kohës së lirë për komunitetin, katalizator për zhvillimin e turizmit, rritje e tëardhurave, menaxhimi I vizitorëve

Private:

-Biznese

-Organizata

Agjensi TuristikeShërbime TuristikeKopshte zoologjikZyra Informacioni

Prioriteti kryesorPërfitimiPrioritete të tjeraArgëtim, rritje të numrit. të vizitorëve, hapësirat e tregut për të shfrytëzuarmundësitë e rritjes së tregjeve

Vullnetare:

- Bamirësi Ndërtesa historikeQëndraGodina

Prioriteti kryesorRuajtja nëpërmjet të ardhurave të vizitorëvePrioritete të tjeraEdukim, Menaxhim i vizitorëve

150


ANEKSI 2 – ANALIZA E PYETSORËVE DREJTUAR POPULLSISË LOKALE

Grafiku 5-2. Çfarë pune kryeni aktualisht ? Grafiku 5-3. A jeni në kontakt me turistët që vijnë?

Grafiku 5-5.Rëndësia e vizitave në objektet e kultit Grafiku 5-6. Sa të rëndësishme janë vizitat në muzeum

36%

28%

22%14% 0%

Çfarë pune kryeni aktualisht ?

Bujqësi

Biznes privat

I punësuar në sektorin privat

I punësuar në sektorin publik

I papunë

0% 15%

35%43%

7%

A jeni në kontakt me turistët që vijnë ?

Asnjëherë

Shumë pak ( 1- 5 herë)

Ndonjeherë ( 6 -12 herë )

Shpesh herë (12 - 24 herë)

Shumë shpesh (më shumë se 24 herë)

.010.020.030.040.050.060.070.0

Sa të rëndësishme janë vizitat në objektet e kultit

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

Sa të rëndësishme janë vizitat në muzeum

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

151


Grafiku 5-7. Sa të rëndësishme janë vizitat në natyrë Grafiku 5-8.Sa të rëndësishme janë vizitat në vende të tjera

II. Opinionet e banorëve

Grafiku 5-9. A përfitoni nga turizmi ? Grafiku 5-11. Duhet të permirësohen atraksionet ?

Grafiku 5-15. Ndikimet e turizmit në aspektin personal

.010.020.030.040.050.060.070.0

Sa të rëndësishme janë vizitat në natyrë

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

.0

20.0

40.0

60.0

Sa të rëndësishme janë vizitat në vende të tjera

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

63%

37%

Mendoni se ju në ndonjë formë përfitoni nga turizmi ?

Po

Jo 100%

0%

Duhet të permirësohen atraksionet në komunitet?

po

J0

100%

0%

Ndikimet e turizmit në aspektin personal

Ndikime pozitive

Ndikime negative

152


III.Pjesemarrja e komunitetit

Grafiku 5-17. Nuk keni njohuri si të ndihmoni në planifikim

Grafiku 5-18.Pjesëmarrja lokale është shumë e mirë

Grafiku 5-20 Çfarë sjell pjesëmarrja lokale Grafiku 5-21. Përfitimet nxitës për pjesëmarrjen lokale

0% 7%7%

22%

64%

0%

Nuk keni njohuri si të ndihmoni në planifikim

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

7%

36%

22%7%

7%

21%

Pjesëmarrja lokale në planifikim shumë e mirë

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

7%14%

29%22%

21%7%

Pjesëmarrja lokale sjell më shumë përfitime sesa probleme

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

7% 7%7%

29%43%

7%

Përfitimet nxitës për pjesëmarrjen lokale

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

153


Grafiku 5-22Nevojë për ndërgjegjësim Grafiku 5-23 Pjesëmarrja e banorëve në hapat fillestare

Grafiku 5-24 Konfliktet vështirësojnë pjesëmarrjen

Grafiku 5-26. Niveli i pjesëmarrjes Grafiku 5-27. Pjesëmarrja për standartizimin e produkteve

7%14%

14%29%

36%

0%

Nevojë për ndërgjegjësim dhe edukim të komunitetit

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

7% 7%

29%21%

36%

0%

Pjesëmarrja e banorëve në hapat fillestare

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

8%8%

8%

59%

17%

0%

Konfliktet vështirësojnë pjesëmarrjen

Nuk jam fare dakord

S’jam dakord

Neutral

Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

8%

38%31%

23%0%0%

Niveli i pjesëmarrjes




marr pjesë ndonjeherë (40-59%)

shpeshherë marr pjesë (60-79%)

0%

54%

7%

31%

8% 0%

Pjesëmarrja për standartizimin e produkteve






154


Grafiku 5-28 Pjesëmarrja për vlerësimin e shërbimeve Grafiku 5-29. Pjesëmarrja për sigurinë e turistëve

Grafiku 5-30. Pjesëmarrja për ruajtjen e vlerave Grafiku 5-31. Pjesëmarrja për zhvillimin e aktiviteteve

Grafiku 5-32. Pjesëmarrja për publikime

97%

3%0%0%0%0%

Pjesëmarrja për vlerësimin e shërbimeve






marr pjesë gjithmonë (80-!00%)

0%0%

8%17%

58%

17%

Pjesëmarrja për sigurinë e turistëve







0% 0% 10%

62%

21%7%

Pjesëmarrja për ruajtjen e vlerave kulturore e natyrore







0% 0%8%

8%

38%

46%

Pjesëmarrja për zhvillimin e aktiviteteve






0% 0% 15%

31%31%

23%

Pjesëmarrja për publikime







155


Grafiku 5-34. Punësimi dhe pjesëmarrja Grafiku 5-35. Rritja e njohurive rrit pjesëmarrjen

Grafiku 5-36. Cilësia e mjedisit e pjesëmarrja Grafiku 5-37. Buxheti dhe pjesëmarrja

Grafiku 5-39. Imazhi e pjesëmarrja

0% 1%

35%

46%

18%

Punësimi dhe pjesëmarrja

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

0% 1%

31%

51%

17%

Rritja e njohurive rrit pjesëmarrjen

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

0% 19%

34%38%

9%

Cilësia e mjedisit e pjesëmarrja

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

0% 1% 21%

43%

35%

Buxheti dhe pjesëmarrja

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

0% 0%

72%

21%

7%

Imazhi e pjesëmarrja

Aspak

Shumë pak

Mesatarisht

Shumë

Jashtë mase shumë

156


IV. Perspektivat e ardhshme

Grafiku 5-40. A njihen vendimet lokale Grafiku 5-41. Aktivitetet për të rritur pjesëmarrjen

Grafiku 5-42. Njohja me vendimet Grafiku 5-43. Si të angazhohen banorët

Grafiku 5-44. Si të rritim pjesëmarrjen

93%

7%

A njihen vendimet lokale

Po

Jo

50%36%

7% 7%

Aktivitetet për të rritur pjesëmarrjen

Dhënia e opinioneve të hapura

Organizimi i takimeve me komunitetin

Zhvillimi i mbledhjeve me dyer të hapura

Tjetër

36%

43%

7%7% 7%

Njohja me vendimetShpalljet e vendimeve

Nga pjesëmarres në proçesin e vendim marrjes

Nëpërmjet TV

Nëpërmjet radios

Tjetër

38%

23%

31%

8%

Si të angazhohen banorëtTë jenë pjesmarrës në proçeset e marrjes së vendimeve

Të japin opinionet dhe mendimet e tyre

Të njohin vendimet e marra dhe të reagojnë ndaj vendimeve të padrejta

Tjetër ........

46%

39%

15%

0%

Si të rritim pjesëmarrjen

Të ndërgjegjësojmë komunitetin

Ti informojmë më shumë

Të realizohen trajnime

Të paraqiten problemet e të japin opinionin

Tjetër

157


IV. Informacioni demografik

Grafiku 5-45.Mosha e të anketuarve Grafiku 5-46. Gjinia e të anketuarve

Grafiku 5-47. Niveli i arsimit

7%

28%

36%

29%

Mosha e të anketuarve

Me pak se 20 vjet

21-30 vjet

31-40 vjet

Me shume se 50 vjet

36%

64%

Gjinia e të anketuarve

Femer

Mashkull

7%

43%43%

7%

Niveli i arsimit

Shkollë fillore

Shkollë e mesme apo profesionale

Arsim i lartë

Tjetër

158

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ANEKSI 3 – ANALIZA E PYETSORËVE DREJTUAR PUSHTETIT LOKAL

1.Sa kohë keni që jetoni në këtë vendbanim? 2.Çfarë moshe keni?

3.Çfarë arsimi keni. 4.Në çfarë fushash i keni kryer studimet tuaja

6.Përfshirja e komunitetit në planifikim 7. Përfshirja e komunitetit në planifikimin marketing

7% 13%

7%73%

Sa kohë keni që jetoni në këtë vendbanim

1 - 3 vjet

3 - 5 vjet

5 - 10 vjet

më shumë se 10 vjet

27%

53%

20%

Mosha e punonjësve të pushtetit lokal

20 - 30 vjet

30 - 50 vjet

me shume se 50 vjet

30%

63%

7%

Arsimi i punonjësve te pushtetit lokal

Shkollë e mesme

Arsim i lartë( universitet )

keni kryer studime pas universitare

27%

6%67%

Në çfarë fushe i keni kryer studimet tuaja

Ekonomi

Shkenca politike

Të tjera specifiko

.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

Përfshirja e komunitetit në ndërtimin e planeve territoriale

Asnjëher ë

Ndonjëher ë

Shumë herë

Vazhdimisht

20%

13%47%

20%

Përfshirja e komunitetit në planet e strategjitë marketing

Asnjëherë

Ndonjëherë

Shumë herë

Vazhdimisht

159


11. A duhet të përfshihet komuniteti

83%

7%10%

A duhet të rritet pjesëmarrja e komunitetit

Po

Jo

Ndoshta

160

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ANEKS III- GRAFIKËT E PYETËSORIT DREJTUAR TURISTËVE

Grafiku 5-48. Vendbanimet e turistëve

Grafiku 5-49 Tabela Kombësia e turistëve

161

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira Grafiku 5-50. Qëllimi i vizitës Grafiku 5-51 Akomodimet e përdorura

Grafiku 5-52 Gjatësia mesatare e qëndrimit Grafiku 5-53. Vizita në rajon me paketë apo jo

Grafiku 5-49 Vizita në rajon Grafiku 5-49 Vlerësimi i shërbimeve të rajonit

0% 50% 100%

0.30%

99.70%

Udhetime me paketë apo jo

ME PAKETA TURISTIKE

PA PAKETA TURISTIKE

162


ANEKSI III- ANEKSI STATISTIKOR

Tabela 1 –hipoteza 1a. Crosstabulation: Mendoni se ju në ndonjë formë përfitoni nga turizmi *

Çfarë ndryshimesh ekonomike mendoni se ka sjellë turizmi tek burimet lokale ?

Count

Çfarë ndryshimesh ekonomike

mendoni se ka sjellë turizmi tek

burimet lokale ?

Total Ndikime pozitive Ndikime negative

Mendoni se ju në ndonjë

formë përfitoni nga turizmi

Po 41 10 51

Jo 10 17 27

Total 51 27 78

Tabela 2 –hipoteza 1a

Chi-Square Tests

Value df

Asymp. Sig. (2-

sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig. (1-

sided)

Pearson Chi-Square 1.324a 1 .250

Continuity Correctionb .013 1 .908

Likelihood Ratio 1.696 1 .193

Fisher's Exact Test .444 .444

N of Valid Cases 18

163


Tabela 3 –hipoteza 1b. Crosstabulation: Mendoni se ju në ndonjë formë përfitoni nga turizmi *

Çfarë ndryshimesh ambjentale mendoni se ka sjellë turizmi tek burimet lokale ?

Count

Çfarë ndryshimesh ambjentale mendoni se ka sjellë

turizmi tek burimet lokale ?




Po 33

20

53

16 49

Jo 9 29

Total 25 78

Tabela 4 –hipoteza 1b

Chi-Square Tests

Value df

Asymp. Sig. (2-

sided)



N of Valid Cases 18

Tabela 5 –hipoteza 1c Crosstabulation:Mendoni se ju në ndonjë formë përfitoni nga turizmi *

Çfarë ndryshimesh social-kulturore mendoni se ka sjellë turizmi ?

Count

Çfarë ndryshimesh ambjentale mendoni se ka sjellë

turizmi tek burimet lokale ?




Po 38

6

44

20 58

Jo 14 20

Total 34 78

164


Tabela 6 –hipoteza 1c

Chi-Square Tests

Value df Asymp. Sig. (2-sided)



N of Valid Cases 18

Tabela 7-hipoteza 2 a. Crosstabulation: Të ardhurat e përfituara * Është e nevojshme të jetë një

pjesëmarrje më e gjerë në planifikimin lokal të turizmit ? Count

Është e nevojshme të jetë një pjesëmarrje më e gjerë në planifikimin lokal të turizmit ?

Total

Nuk jam fare

dakord S'jam

dakord Neutral Dakord Shume dakord Nuk e di

Të ardhurat e përfituara

Aspak Shumë pak

0 0

0 3

0 5

0 6

0 3

0 2

0 19

Mesatarisht 2 3 6 7 5 1 24

Shumë 3 6 5 4 4 1 23

Jashtë mase shumë

2 3 3 2 2 0 12

Total

7 15 19 19 14 4 78

165


Tabela 8-hipoteza 2 a

Chi-Square Tests

Value df

Asymp. Sig. (2-

sided)



N of Valid Cases 13

Tabela 9-hipoteza 2 b. Crosstabulation:Krijimi i vendeve të punës * Besimi në angazhimin

e ardhshëm të proçesit të planifikimit mund të rrisë pjesëmarrjen e komunitetit ?

Count

Besimi në angazhimin e ardhshëm të proçesit të planifikimit mund të rrisë pjesëmarrjen e komunitetit ?

Total

Nuk jam fare

dakord S'jam dakord Neutral Dakord

Shumë dakord

Nuk e di

Krijimi i vendeve të punës

Aspak Shumë pak

0 4

0 2

1 3

1 4

1 3

0 0

3 16

Mesatarisht 4 3 5 5 5 0 22

Shumë 5 5 2 3 4 2 21

Jashtë mase shumë

3 1 3 3 5 1 16

Total 16 11 13 16 18 3 78

Tabela 10-hipoteza 2 bChi-Square Tests

Value df

Asymp. Sig. (2-

sided)



N of Valid Cases 13

166


Tabela 11-hipoteza 2c. Crosstabulation: Çfarë aktivitetesh janë kryer për pjesmarrjen e publikut? * Cili është niveli i pjesëmarrjes suaj në zhvillimin e

aktiviteteve turistike? Count

Cili është niveli i pjesëmarrjes suaj në zhvillimin e aktiviteteve turistike?

Total

Nuk marr fare pjesë

Marr pjesë rrallë (21-

39%)

Marr pjesë ndonjeherë (40-59%)

Shpeshherë marr pjesë (60-79%)

Marr pjesë gjithmonë (80-100%)

Çfare aktivitetesh janë kryer për pjesëmarrjen e publikut?

Dhënia e opinioneve të hapura

0 2 3 1 0 6

Organizimi i takimeve me komunitetin

0 1 3 1 3 8

Zhvillimi i mbledhjeve me dyer të hapura

0 3 1 2 3 9

Tjeter 2 2 2 1 0 7 Total 2 8 9 5 6 30

Tabela12-hipoteza2c

Chi-Square Tests

Value df

Asymp. Sig. (2-

sided)



N of Valid Cases 15

167


Tabela 13-hipoteza 2d

Niveli aktual i pjesmarrjes lokale ne planifikimin e turizmit eshte shume i mire? * Pjesmarrja lokale ne planifikimin e turizmit sjell me shume perfitime sesa probleme Crosstabulation

Count

Pjesmarrja lokale ne planifikimin e turizmit sjell me shume perfitime sesa probleme

Total Dakort Neutral Nuk e di

S'jam dakort

Shume dakort

Niveli aktual i pjesmarrjes lokale ne planifikimin e turizmit eshte shume i mire?

2 0 0 0 0 0 2

Dakort 0 2 1 0 1 1 5

Neutral 0 1 0 1 0 1 3

ND 0 0 1 0 0 0 1

S'jam dakort

0 0 0 1 0 0 1

Shume dakort

0 0 2 0 0 1 3

Total 2 3 4 2 1 3 15

Tabela 14-hipoteza 2d

Chi-Square Tests

Value df

Asymp. Sig. (2-

sided)



N of Valid Cases 15

168


Tabela 15-hipoteza 3a Crosstabulation: Si jeni njohur me vendimet e marra nga pushteti lokal? * Niveli

aktual i pjesëmarrjes lokale në planifikimin e turizmit është shume i mirë?

Count

Niveli aktual i pjesëmarrjes lokale në planifikimin e turizmit është shumë i mirë?

Total

Nuk jam fare

dakord S'jam dakort Neutral Dakort

Shumë dakort Nuk e di

Si jeni njohur me vendimet e marra nga pushteti lokal?

Shpalljet e vendimeve 2 2 4 6 7 2 23

Nga pjesëmarrës në proçesin e vendim marrjes

4 1 6 7 6 4 28

Nëpërmjet TV 3 4 1 3 3 2 16

Nëpërmjet radios 1 0 2 2 1 1 7

Tjetër 1 0 1 0 1 1 4 Total 11 7 14 18 18 10 78

Tabela 16-hipoteza 3a

Chi-Square Tests

Value df

Asymp. Sig. (2-

sided)



N of Valid Cases 15

169


Tabela 17 –hipoteza 3b Crosstabulation: Cfare arsimi keni? * A mendoni se komuniteti duhet

te perfshihet me shume ne aktivitetet qe ju planifikoni apo ne realizitimin e planeve?

Count

A mendoni se komuniteti duhet te perfshihet me

shume ne aktivitetet qe ju planifikoni apo ne realizitimin

e planeve?

Total Po Jo ndoshta

Cfare arsimi

keni?

Shkolle e mesme 0 1 1 1 3

Arsim i larte

(Universitet)

1 0 0 1 2

Total 1 1 1 2 5

Chi-Square Tests

Value df

Asymp. Sig. (2-

sided)



N of Valid Cases 5

Tabela 18-hipoteza 3c Crosstabulation: Keni kryer trajnime * A eshte perfshire komuniteti ne ndertimine e

planeve e strategjive marketing ne nivelin lokal?

Count

A eshte perfshire komuniteti ne ndertimine e planeve e strategjive

marketing ne nivelin lokal?

Total Asnjehere Ndonjehere Shumehere Vazhdimisht

Keni kryer trajnime 1 5 9 29 9 52

11 0 0 1 1 2

2 2 7 8 7 24

Total 7 16 38 17 78

170


Tabela 19-hipoteza 3c

Chi-Square Tests

Value df

Asymp. Sig. (2-

sided)



N of Valid Cases 78

171


ANEKS IV -FAQET E INTERNETIT

FAQJA 2


HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

HISTORY The town's history started in the post-Byzantine period. During the 17th-18th centuries Vithkuq became a local center of culture and trade, being on a strategic location on the Berat-Korçë road. From the end of 18th century, various factors turned Vithkuq into a small mountain village. Vithkuq hosts several churches and monasteries that were built during its period of prosperity.


172

http://wn.com/Berat

http://wn.com/Kor%C3%A7%C3%AB



FAQJA 3


HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

The village is situated at the top of a hillside, 25 km from Korca.You may come by plane from three derections:Tirana,Ohrid,Thesaloniki aeroport.Geographical coordinates in degrees minutes seconds (WGS84) Latitude : 40 31' 30'' Longitude : 20 34' 57''

VITHKUQ

VITHKUQ VILLAGE

OHRID

Thesaloniki

KORCE VITHKUQ

ALBANIA

KORCE

173

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Albania_location_Kor%C3%A7%C3%AB.svg

http://depositphotos.com/2401780/stock-photo-Tourism-sign.html?sqc=95&sqm=133800&sq=st=80&use_keywords=1&nudity=1&query=tourism





FAQJA 4


HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

ABOUT RESIDENTS Vithkuqi residents are lovely people,polite,with inherit culture from the past.In their families you can live the comfort,because their hauses are warm,clean,neat,and they cook very tasty.Hospitality,generosity and affection:this is the atmosphere that inhabitans offer to the guests.


174


Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira FAQJA 5


HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

ABOUT CLIMATE The climate is mountainous but is not very chilly due to the geographical position.It is very curative and relaxing climate in every season.


175




HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

HELTHCARE In village exist an helth center with one doctor,three nurses and two midwifes.But a better helth services you can find in hospital of Korca city.


176




HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATRACTIONS

CONTACT US

EVENTS In this village are organized some events as: Ortodoks event 1.Saint Pjeter (celebrated in 29June) 2.Saint Maria (celebrated in 16 August) 3.Saint Nikodhima (celebrated in 4.Sain Mihail (celebrated in 29june) 5.Saint Ilia(celebrated in 20 July) Tradeshow Other events First Partizan Brigade (celebrated in15 August)


177




HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

ACTIVITIES Activities that you can do there are: -Climbing -Skiing -Riding - Fishing -Seightseeing -Hunting


178


http://www.google.com/imgres?q=aktivitete+ne+vithkuq&hl=en&sa=G&biw=1280&bih=772&tbm=isch&tbnid=Vfyt9qtKGGlKKM:&imgrefurl=http://www.akt.gov.al/natyra/text.php?id=2&lang=1&docid=QZBKufUowyc8JM&w=212&h=150&ei=Wi40TqO-MoP6sgaR-Pi4Ag&zoom=1

http://www.google.com/imgres?q=riding&hl=en&biw=1280&bih=772&tbm=isch&tbnid=XQWLmMc-M1Mj8M:&imgrefurl=http://www.atspringhill.co.uk/&docid=wkKJE_j-109l4M&w=400&h=266&ei=8z00TtWOOpCWswbS5cm5Ag&zoom=1



HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

ACCOMMODATIONS Guests Houses Hotels 1.Dhimitër Dine(3 double rooms)-phone+3558250259 1. 2.Spiro Rënxa (2 double rooms)- phone+355692238987 2. 3.Gjergji Topi (1room)-phone+355692269989 4.Pando Kota(2room)-phone+355692298146 5.Dhimitër Shore(2room)-phone+355692684125 6.Stavri Shore(1room)-phone+355682183745 7.Romeo Prifti(1room)-phone+355692457437 8.Aqi Rënxa(1room)-phone+355682464365


179




HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

NEWS


180




HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATTRACTIONS

CONTACT US

Tourist Attractions

The highest point is Rrungaja, at 1,750m altitude. One of the attractions is the cold water of Bellovoda, very rich-in-minerals and also known as White Water.

Flora and fauna are quite abundant especially with wild animals like bear, wolf, fox, deer, hare, and forest stands of beech, oak, and pine.

Plentiful mountain tea leaves and different medicinal herbs can be found in the Vithkuq area. The village will impress all those visitors who enjoy climbing and fresh air in a mountainous healthy climate.

-The Saint Peter Monastery has frescos and icons with flowers, birds and mythological animals.

-Saint Mihail and Saint George. -The Tomb of Babtiz. -Saint Peter’s Monastery and other area churches have famous works by

the painters Zografi and Shpataraku. -Vithkuq churches have a great gallery of frescos and icons. -The artificial Gjanci Reservoir holds different kinds of fish.


181


http://static.panoramio.com/photos/original/18220788.jpg

http://www.google.com/imgres?q=vithkuq&hl=en&sa=G&biw=1280&bih=772&tbm=isch&tbnid=aylq5MXMasGvwM:&imgrefurl=http://anevadayankeeinkingzogscourt.blogspot.com/2008/08/road-trip.html&docid=jCyaaRxPjc2GxM&w=400&h=300&ei=g0A0Tq-VB4PItAbMkaS5Ag&zoom=1

http://www.flickr.com/photos/13937959@N07/1891259343/in/photostream/



HOME

HISTORY

WHERE WE ARE?

RESIDENTS

CLIMATE

HELTHCARE

EVENTS

ACTIVITIES

ACCOMMODATION

NEWS

TOURIST ATRACTIONS

CONTACT US

Contact us

Tourist Info Center, Bul. Shen Gjergji, Korce Albania

Tel: + 355 8225 7803 Cel: + 355 6720 34403

Fax: + 355 8225 7803

Full Name *:

E-mail *:

Telephone :

Address :

Subject :

Comments:

Please write here the security code. *

Send Clear

...back


182


http://www.visit-korca.com/site/contact.php


ANEKSI V : FORMATI I PYETSORЁVE DREJTUAR POPULLSISЁ

LOKALE,PUSHTETIT LOKAL, TURISTËVE

1.PYETËSOR DREJTUAR BANORËVE LOKALË

Përshëndetje!Unë quhem Elsmeralda Shkira, jam pedagoge në Universitetin “Fan.S. Noli”, Korçë. Ky pyetësor është ndërtuar për qëllime studimi në temën time të doktoraturës “Destinacionet turistike,marketingu i tyre.Modele të avancuara që sjellin qëndrueshmëri”

Data e intervistës _________________Kodi i të anketuarit__________

Rrethi Korçë

Komuna___________________Fshati_________________

I Profili i komunitetit

1P1. Sa kohë keni që jetoni në këtë komunitet?

1. më pak se 12 muaj

2. 1-5 vjet

3. 6-10 vjet

4. 11-20 vjet

5. Më shumë se 20 vjet

1P2. Çfarë pune kryeni aktualisht

1.Bujqësi

2. Biznes privat

3. I punësuar në sektorin privat

4. Ipunësuar në sektorin publik

5. I papunë

183

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 1P3. A jeni në kontakt me turistët që vijnë këtu përmes punës apo aktiviteteve që

kryeni?

1. Asnjëherë

2. Shumë pak(1-5 herë)

3. Ndonjëherë(6-12 herë)

4. Shpeshherë(12-24 herë)

5. Shumë shpesh (më shumë se 24 herë)

1P4. Çfarë ju pëlqen më shumë turistëve të shohin apo të bëjnë në këtë zonë ?

1. Të vizitojnë objektet e kultit 2. Të realizojnë piknike në zonat piktoreske natyrore 3. Të vizitojnë muzeumet e objektet e rëndësishme historike 4. Tjetër specifiko..........................................................

1P5. Tregoni sa të rëndësishme janë :

Aspak(1) Shumë pak Mesatarisht Shumë Jashtë mase shumë

Objektet e kultit

Pikniku

Vizita në muzeum

Tjetër

184

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira II - Opinionet e banorëve në lidhje me ndikimin e turzimit në zhvillimin e zonës.

2P1. Mendoni se ju në ndonjë formë përfitoni nga turizmi?

1. Po

2. Jo

2P2.Nëse PO

1.Lëshoni dhoma me qera

2.Keni në pronësi një shtëpi që e leshoni me qira

3. Keni në pronësi një hotel

4. Të tjera specifiko

2P2. A mendoni se duhet të përmirësohen atraksionet në komunitetin tuaj?

Nëse po, renditini tre përmirësimet më të nevojshme .

1..........................................................................................

2...........................................................................................

3...........................................................................................

2P3. Çfarë ndryshimesh mendoni se ka sjellë të sjellë turizmi ?

Ndikime pozitive Ndikime negative

Sugjerime

Aspekti ekonomik

Aspekti ambjental

Aspekti social-kulturor

Aspekti personal

185


3.Pjesmarrja e banorëve në planifikimin lokal

3P1. Jepni opinionin tuaj për pjesëmarjen e banorëve në planifikimin e turizmit

1.Nuk jam fare dakord, 2.S’jam dakord, 3.Neutral, 4.Dakord

5.Shumë dakord, 6.Nuk e di

Jepni opinionin tuaj lidhur me pjesmarjen lokale në planifikimin e turizmit

1 2 3 4 5 6

1. Planifikimi i turizmit në zonën tuaj ka nevojë për pjesëmarrjen lokale

2. Nuk dini si të ndihmoni në planifikimin e turizmit në komunitetin tuaj

3. Niveli aktual i pjesëmarrjes lokale në planifikimin e turizmit në komunitetin tuaj është shumë i mirë.

4. Është e nevojshme të jetë një pjesmarrje më e gjerë për planifikimin lokal të turizmit

5. Pjesmarrja lokale në planifikimin e turizmit mund të sjellë më shumë përfitime sesa probleme.

6. Përfitimi ekonomik është një nxitës më i rëndësishëm për inkurajimin e pjesmarrjes lokale.

7. Ka nevojë për ndërgjegjësim dhe edukim të komunitetit.

8. Banorët lokaleë duhet të përfshihen që në hapat e para të procesit të planifikimit

9. Konfliktet midis grupeve të interesit e bëjnë të vështirë pjesmarrjen.

10. Besimi në angazhimin e ardhshëm në procest e planifikimit mund të risë pjesëmarrjen e komunitetit.

186


3P2.Cili është niveli i pjesmarrjes suaj në zhvillimin e turizmit ne vendbanimin tuaj. 0-nuk marr fare pjesë 2- marr pjesë rallë (21-39%) 1-marr pjesë shumë rallë (20%) 3- marr pjesë ndonjeherë (40-59%)

4- shpeshherë marr pjesë (60-79%) 5- marr pjesë gjithmonë (80-!00%)

Nr Niveli i pjesmarrjes së komunitetit 0 1 2 3 4 5

1 Paraqitja e problemeve që egzistojnë

2 Formimi i grupeve për standartizimin e produktit

3 Formimi i grupeve për vleresimin e shërbimeve.

4 Formimi i grupeve për vendosjen e standarteve për sigurinë e turistëve

5 Ruajtje e vlerave kulturore e natyrore

6 Zhvillim i aktiviteteve turistike

7 Publikime

3P3.Faktorët që ndikojnë në rritjen e pjesmarjes së komunitetit.

Nr Faktorët nxites të pjesmarrjes së komunitetit 0 1 2 3 4 5

1 Të ardhurat e përfitura nga turizmi

2 Krijimi i vendeve te punës nga turizmi

3 Turizmi sjell zhvillim të njohurive

4 Turizmi ndikon në ruajtjen e mjedisit e kulturës

5 Turizmi sjell më shume buxhet dhe zhvillim të infrastrukturës dhe lehtesira të tjera

6 Turizmi nxit investimet

7 Turizmi ndryshon imazhin

187


4.Perspektivat e ardhshme

4P1. A i njihni planet dhe vendimet e marra për planifikimin e lokalitetit.

1 Po

2. Jo

4P2. Nëse po si jeni njohur me vendimet e marra nga pushteti lokal.

1. Shpalljet e vendimeve 2. Nga pjesëmarrësit në proçesin e vendim marrjes 3. Nëpërmjet TV 4. Nëpërmjet radios 5. Tjetër specifiko........................................

4P3.Çfarë aktivitetesh janë kryer për pjesëmarjen e publikut.

1. Dhënia e opinioneve të hapura 2. Organizimi i takimeve me komunitetin 3. Zhvillimi i mbledhjeve me dyer të hapura 4. Tjeter specifiko...........................................................

4P4. Si duhet të angazhohen banorët në planifikimin e turizmit të zonës.(renditini

sipas rëndësisë)

1. Të jenë pjesëmarrës në proçeset e marrjes së vendimeve 2. Të japin opinionet e mendimet e tyre 3. Të njohin vendimet e marra dhe të reagojnë ndaj vendimeve të padrejta 4. Tjetër specifiko...................................................................................

4P5. Çfarë mund të na këshilloni për të rritur pjesmarjen lokale në planifikimin e

turizmit në komunitetin tuaj.(jepni disa shembuj)

1. Të ndërgjegjësojmë komunitetin 2. Ti informojmë më shumë rreth përfitimeve të tyre 3. Të realizohen trajnime në pjesën më aktive të popullsisë 4. Të paraqiten problemet dhe tu jepet mundësi të japin opinionin e tyre 5. Tjetër specifiko ......................................................................................

188

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 4P6. Keni kryer trajnime

1.Po

2.Jo

5. Informacioni demografik

5P1. Në cfarë kategori moshe përfshiheni?

1.Më pak se 20 vjet 2. 21-30vjet

3. 31-40vjet 4. Më shumë se 50

5P2. Gjinia: 1. Femër 2. Mashkull

5P3. Cili është niveli juaj i edukimit?

1.Shkolle fillore

2. Shkollë e mesme apo profesionale

3.Arsim i lartë

4.Tjetër specifiko.................................

FALEMINDERIT

189

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira PYETËSOR DREJTUAR TURISTËVE

Ky pyetësor është ndërtuar për qëllime studimi në temën time të doktoraturës “Destinacionet turistike,marketingu i tyre.Modele të avancuara që sjellin qëndrueshmëri”

Data e intervistimit…………

1.Në cilin shtet jetoni?

………………………………….

2.Nëse jetoni në Shqipëri në çfarë Qarku?

………………………………………….

3.Cili është qëllimi kryesor i vizitës tuaj?

a. Vizitë tek miqtë dhe të afërmit b. Arsye pune c. Pushime/argëtim d. Tranzit e. Tjetër

4.Nëse do të kaloni natën në qytetin e Korçës,ku do të qëndroni dhe sa netë?(Listoni të gjitha vendet ku keni qënë ose do të shkoni në Qarkun e Korçës gjatë këtij udhëtimi.)

Emri i akomodimit(Hotel,motel)

Qëndrim tek miqtë dhe të afërmit

Emri i vendit Numri i netëve

1 2 3 4

190

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 5. Po udhëtoni me paketë apo jo?

a. Po

b. Jo

6.Sa para mendoni të shpenzoni sot?(llogarisni të gjitha shpenzimet)

Shpenzimet e kryera në lek Akomodim Vaktet dhe pijet jashtë akomodimit Transporti Shërbimet e guides Blerje të ndryshme Shpenzime të tjera Shuma

7.A e keni vizituar më pare rajonin e Korçës?

a. Po b. Jo

8.Nëse po ,sa herë e keni vizituar?

……………………………………….

9.Në një shkallë nga 1-5 si do ti vlerësoni shërbimet që keni marrë në:

Shkëlqyeshëm Mesatar Dobët 5 4 3 2 1 0

Hotel Restorant Atraksione Parqe Kombëtare

Dyqane

191

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 10.Në çfarë aktivitete keni marrë pjesë apo keni plan të merrni pjesë,gjatë qëndrimit tuaj në Korçë?

Aktivitetet Po Jo Vizitë në një ndërtesë historike Vizitë në një muzeum Vizitë në një park Banjo dielli/larje në liqen Ecje/Ngjitje në mal Blerje të ndryshme Pjesëmarrje në një aktivitet sportiv Vizitë ne fshatrat tradicionalë Festa/Festival

11. Çfarë aktivitetesh do t’iu pëlqente të bënit gjatë kohës së qëndrimit në rajonin e Korçës?

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

12. Do t’iu pëlqente të vizitonit përsëri këtë rajon?

a. Po

b. Jo

13.Cilës grup-moshe i përkisni?

a. 15-24

b. 25-44

c. 45-64

d. mbi 65 vjet

192

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira 14. Cfarë gjinie i përkisni?

a. Femër

b. Mashkull

15. Cila është kombësia juaj?

.........................................................

193

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira PYETESOR DREJTUAR PUSHTETIT LOKAL

Ky pyetësor është ndërtuar për qëllime studimi në temën time të doktoraturës “Destinacionet turistike,marketingu i tyre.Modele të avancuara që sjellin qëndrueshmëri”

Data e intervistes _________________Kodi i te anketuarit__________

Rrethi Korce

Komuna___________________Fshati_________________

1. Sa kohe keni qe jetoni ne kete vendbanim a. 1-3 vjet b.3-5 vjet c. 5-10 vjet d. me shume se 10 vjet

2. Cfare moshe keni? a. 20-30 vjet b. 30-50 vjet c. me shume se 50 vjet

3. Cfare arsimi keni. a. Shkolle te mesme b. arsim i larte (universitet) c. keni kryer studime pas universitare

4. Ne cfare fushash I keni kryer studimet tuaja;

a. Ekonomi b. arkitekture c.shkenca politike d. te tjera specifiko

5. Cili eshte pozicioni juaj ne qeverisjen lokale ……………………………………………………………………………….

6. Planifikimi territorial lokal apo rajonal eshte bere: a. Para viteve 90-te b. 90 -2000 c. 2000-2010

7. A eshte perfshire kominiteti ne ndertimin e planeve territoriale . a. Anjehere b. Ndonjehere c. Shumehere d. Vazhdimisht e.

194


8. A eshte perfshire kominiteti ne ndertimin e planeve e strategjive marketing ne nivelin lokal? a. Anjehere b. Ndonjehere c. Shumehere d. Vazhdimisht

9. Cfare eshte bere ne rajonin tuaj per te manaxhuat atraksionet e vizitoreve. A. Per atraksionet natyrore rendisni aktivitetet

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………….

B . Per atraksionet e ndertuara nga dora e njeriut rendisni aktivitetet

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………

C.Per ngjarjet e zhvilluara rendisni aktivitetet

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

195

Marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike E.Shkira ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

10.Cfare mendoni se duhet te behet me mire ne te ardhmen per menaxhimin e atraksioneve .

……………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………….

11.A mendoni se komuniteti duhet te perfshihet me shume ne aktivitetet qe ju panifikoni apio ne realizimin e planeve.

a.po b. jo c. ndoshta

FALEMINDERIT

196

marketingu dhe planifikimi i destinacioneve turistike...

Documents