Genel YetenekGenel Kültür

Sözel - Sayısal

Konu Anlatımı

Pratik Bilgiler

Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları

Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

Öncebiz sorduk

120 Soruda

SORU

2 10 8

kpss

MANTIK

83

GüncellenmişYeni

Baskı

Kenan OSMANOĞLU - Kerem KÖKER

SÖZEL - SAYISAL MANTIK

ISBN 978-605-318-848-3

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

11. Baskı: 2017, Ankara

Yayın-Proje: Özge IşıkcıDizgi-Grafik Tasarım: Vedat Hancı

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

Değerli Adaylar;

15 senedir ALES (eski ismiyle LES) ve DGS’de düzenli olarak sorulan, 2013 KPSS’den başlayarak

KPSS müfredatına alınan Sözel-Sayısal Mantık konusu, özellikle süre açısından, öğrencileri tedirgin

etmektedir.

Herhangi bir hazırlık olmadan, konuya yönelik temel şemayı kavramadan bu soruları çözmeye çalı-

şanlar için olağan bir sorun olsa da, konuya hazırlanmış öğrenciler için aslında hiç de endişelenecek

bir konu olmayan Sözel-Sayısal Mantık konusuna ilişkin ön yargılar bu kitap sayesinde ortadan kal-

kacaktır.

Özellikle çözüm aşamalarının detaylandırıldığı kitap, sınıftaki anlatım dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Bu çözümlerin dikkatle ve sabırla okunmasıyla Sözel-Sayısal Mantık konusu sizin için eğlenceli bir

hâle de gelecektir. Başarı dileklerimizle…

Pegem Akademi Yayıncılık

SUNU

v

SÖZEL MANTIK ......................................................................................................................................... 1

Sözel Mantık ............................................................................................................................................... 3

Yöntemler ................................................................................................................................................... 4

Simgeler Kullanma ................................................................................................................................. 4

Tablo Oluşturma ..................................................................................................................................... 4

Soru İçerikleri ......................................................................................................................................... 6

Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri ........................................................................................... 6

Sıralama Kurguları ................................................................................................................................. 6

Eşleştirme Kurguları ............................................................................................................................... 12

Çıkarım Kurguları ................................................................................................................................... 18

Şifreleme Kurguları ................................................................................................................................ 19

Yer - Yön - Konum Bildiren Sorular ........................................................................................................ 21

Tablo Yorumlama Kurguları .................................................................................................................... 27

Karma Kurgular ...................................................................................................................................... 29

Çözümlü Test - 1......................................................................................................................................... 35

Çözümler .................................................................................................................................................... 40

Çözümlü Test - 2......................................................................................................................................... 43

Çözümler .................................................................................................................................................... 49

Çözümlü Test - 3......................................................................................................................................... 51

Çözümler .................................................................................................................................................... 56

Çözümlü Test - 4......................................................................................................................................... 59

Çözümler .................................................................................................................................................... 65

Çözümlü Test - 5......................................................................................................................................... 68

Çözümler .................................................................................................................................................... 73

Çıkmış Sorular ............................................................................................................................................ 75

İÇİNDEKİLER

vi

SAYISAL MANTIK ..................................................................................................................................... 83

Sayısal Mantık Problemleri ......................................................................................................................... 85

Sayı Örüntüleri ....................................................................................................................................... 85

Sayı Dizileri ............................................................................................................................................ 88

Tablo ve Şekil Soruları ................................................................................................................................ 90

Akıl Yürütme ve Mantık Soruları ................................................................................................................. 99

Görsel Yetenek ........................................................................................................................................... 107

Çözümlü Test - 1......................................................................................................................................... 113

Çözümler .................................................................................................................................................... 115

Çözümlü Test - 2......................................................................................................................................... 117

Çözümler .................................................................................................................................................... 119

Çözümlü Test - 3......................................................................................................................................... 121

Çözümler .................................................................................................................................................... 123

Çözümlü Test - 4......................................................................................................................................... 125

Çözümler .................................................................................................................................................... 127

Çözümlü Test - 5......................................................................................................................................... 129

Çözümler .................................................................................................................................................... 131

Çözümlü Test - 6......................................................................................................................................... 133

Çözümler .................................................................................................................................................... 135

Çözümlü Test - 7......................................................................................................................................... 137

Çözümler .................................................................................................................................................... 139

Çıkmış Sorular ............................................................................................................................................ 141

İÇİNDEKİLER

SÖZEL MANTIK �YÖNTEMLER

– SİMGELER KULLANMA

– TABLO OLUŞTURMA

– SORU İÇERİKLERİ

�SÖZEL MANTIK SORU TİPLERİ VE

ÖRNEK ÇÖZÜMLERİ

– SIRALAMA KURGULARI

– EŞLEŞTİRME KURGULARI

– ÇIKARIM KURGULARI

– ŞİFRELEME KURGULARI

– YER-YÖN-KONUM BİLDİREN SORULAR

– TABLO YORUMLAMA KURGULARI

– KARMA KURGULAR

“Hayat gizemlerin çözülmesidir. Daha ötelere yolculuk ettikçe daha fazla gerçeği idrak ederiz. Kapımızın önündeki şeyleri anlamaya çalışmak, daha ötelerde

yatanları anlamak için en iyi hazırlıktır.”İSKENDERİYELİ HYPATIA

Yıllara Göre Çıkmış

Soru Analizleri

20154

20164

20174

20144

20133

3

Sözel - Sayısal Mantık

SÖZEL MANTIK

Başlarken...

BU KİTAPTAKİ ÇÖZÜMLER, SINIFTA ANLATILDIĞI GİBİ ADIM ADIM GÖSTERİLMİŞTİR.

Sözel Mantık konusuna ilişkin önemli uyarı-lar:

2 ALES ve DGS’de önemli bir yeri olan ve yıllardır so-rulara dâhil olan Sözel Mantık ünitesi, 2013 yılından itibaren KPSS kapsamında da ağırlığını hissettire-cek şekilde yerini almıştır.

2 Sözel Mantık, Türkçe ya da matematik müfreda-tı içinde yer alan bir konu değildir, ayrıca sorula-rın çözümü için Türkçe dil bilgisi, (lise derslerinde gördüğümüz) klasik mantık ya da matematik bilgisi kesinlikle gerekmemektedir.

2 Sözel Mantık ifadesi aslında uydurulmuş bir ifade-dir, yani literatürde böyle bir başlık yoktur. ÖSYM’de bu sorulara “Sözel Akıl Yürütme” ve “Mantıksal Çı-karım” şeklinde yer verilmektedir.

Bu sorulara “Sözel Mantık” denmesinin nedeni so-ruların okuduğunu anlama ve yorumlamaya dayalı olmasıdır. Çünkü soruların başında verilen metin ve öncüller doğrudan sorunun çözümünde belirleyici olmaktadır.

2 Süre baskısı olmadığında aslında zor olmayan, hat-ta biraz ilgilenildiğinde keyifli de bir konu olan Sözel Mantık konusunun en büyük dezavantajı, (özellikle sınav esnasında) ciddi süre kaybettirmesidir.

Bu yüzden bu soruların, hangi soru aralığında kar-şılaşılırsa karşılaşılsın, diğer sorulardan sonra çö-zülmesi, diğer bir deyişle sınavda en sona bırakıl-ması önerilmektedir.

2 Süre kaybını en aza indirmek için de bol bol soru çözmek, soru tiplerini ve kategorilerini tanımak ge-rekmektedir. Dikkat edildiğinde soruların büyük bir kısmının benzer kurguda hazırlandığı görülecektir.

2 Sözel Mantık konusunda ön yargılı olmamak, soru pratiği kazanmak gerekmektedir.

Sözel Mantık konusunu size anlatan, bu soruları hazırlayanların sizlerden tek farkı, bu soruları tekrar tekrar çözüyor olmaları ve bir soruyu gördüklerinde daha önceki soru tipleriyle daha çabuk ilişkilendire-biliyor olmalarıdır.

Dolayısıyla soruların (hatta aynı soruların) tekrar tekrar çözülmesi, öğrencilere de aynı pratikliği ka-zandıracaktır.

2 Sözel Mantık sorularının neredeyse tamamı tablolar yardımıyla çözülebilmektedir. Tablo kullanılmadan çözülebilen soru sayısı çok azdır.

Bu kitap, çözüm tablolarının adım adım nasıl yapıl-dığı konusunda size yardımcı olacaktır.

ÖSYM’nin ifadesiyle Sözel Mantık

ÖSYM, sözel mantık soru kapsamını şöyle tanımlamıştır:

2 Bu tür sorularda kişiler, yerler, cisimler, durumlar ya da olaylar ile ilgili olarak verilen hayalî ilişkileri çözümleme, anlama, bunlardan mantıksal sonuçlar çıkarabilme yeteneğinin yoklanması amaçlanmak-tadır.

2 Bu soruların doğru cevaplanabilmesi için lisedeki felsefe grubu derslerinde görülen formel (klasik) mantık bilgisi gerekmemektedir.

YÖNTEMLER

Sözel mantık sorularının her soru için uygulanabilen bir konu anlatımı, genel geçerli bir çözüm yöntemi yoktur. Sadece benzer soru tipleri vardır. Benzer bu soru tiplerinin kategorilendirilmesi ve benzer sorularda benzer tabloların yapılabilmesi sözel mantık konusunun temelini oluşturur.

Sözel mantık sorularındaki ilişkiler sadece o soruya öz-güdür. Yani bir sorunun çözümünde kullanılan tablo, şe-kil, sıralama, şifreleme vs. yöntemler o soruya aittir.

Fakat sorularda, ögeler arasında daha önce çözülmüş sorulardaki ilişkilere benzer ilişkiler görüldüğünde benzer mantık ve yöntemler kullanılarak soru çözümünde kolay-lık sağlanabilir.

Ayrıca, öğrencinin kendi geliştirebileceği çözüm şekil-leri de elbette çözüm konusunda yardımcı olacaktır.

Nasıl ki bir problem farklı yollarla, formüllerle çözülebi-liyorsa ya da öğrenci bazı soru tiplerinde kendine göre bir çözüm yolu tercih etmişse bu sorular da farklı yollarla çözülebilir. Önemli olan kişinin en rahat çözüm yapabil-diği yöntemleri bulmasıdır.

Soru çözümlerinde kullanılan bazı klasik yöntemler şu şekildedir:

4

Sözel - Sayısal Mantık

Simgeler Kullanma

Sözel mantık soruları bol öncül içerdiği ve bu öncüller arasında ilişkiler kurmak gerektiği için soruları çözerken bu öncüllerin ve kurguların hepsi aynı anda hatırlanama-yabilir. Bu yüzden bazı semboller kullanılarak hatırlatıcı notlar alınabilir.

Çünkü süre kaybını en aza indirmek gerekmektedir.

Bu sorular için standart semboller yoktur. Birçok kişi kendine göre semboller oluşturabilir.

ÖRNEK

Öncüllerde “Burak adlı öğrenci servisten bir kız öğ-renci ve Cemil adlı öğrenci arasında inmiştir.” gibi bir ifade geçiyorsa bu ifadeyi okuyup geçmek yerine sayfa-nın bir köşesine,

kız öğrenci /Cemil - Burak - Cemil /

kız öğrenci

şeklinde not alınması, verileri tabloya yerleştirme aşama-sında işi hızlandırabilir.

Dikkat edilirse öncülde Burak’ın bir kız öğrenci ile Cemil arasında servisten indiği belirtilse de Cemil’in mi yoksa kız öğrencinin mi önce indiği söylenmemiştir. Bu yüzden not alınırken her iki olasılık da dikkate alınmıştır.

Klasik mantık konusunda kullanılan bazı standart işaret-leri de soru çözümünde tercih edenler vardır:

Bu işaretlerden bazıları şunlardır.

değil ~

ve ^

veya ( ya da) v

ise ⇒

ancak ve ancak ⇔

benzer (eşit) =

farklı (eşit değil) ≠

ÖRNEK

2 “Murat ve Neşe iş yerinde aynı anda çalışma-maktadır.” gibi bir öncül için,

Murat ≠ Neşe

2 “Ahmet ceket giymişse Burak da giymiştir.” ön-cülü için,

Murat ⇒ Neşe

2 “Ahmet ceket giymişse Burak da ceket giymiş, Burak ceket giymişse Ahmet de giymiştir.” ön-cülü için,

Murat ⇔ Neşe

2 “Balık yiyenler Pelin ya da Okan’dır.” öncülü için,

Pelin v Okan

Pelin / Okan

Pelin ya da Okan

şekillerinde not alınabilir.

PÜR DİKKAT

Soru çözümünde bu simgelerin kullanılması şart değil-dir. Öğrenci, öncüllerde belirtilen ifadeleri kendine hatır-latacak, kendi geliştirdiği işaret ve simgeleri de kullana-rak aynı pratikliği kazanabilir.

Önemli olan, metinleri soruların daha rahat cevaplan-masına imkân veren bir görselliğe dönüştürerek zaman kazanabilmektir.

PÜR DİKKAT

Sözel Mantık sorularında, soruya ilişkin bilgilerin sayfa-nın bir köşesine, tablonun yanına vs. not alınması tüm verilerin aynı anda görülmesi ve süre açısından önem taşımaktadır.

Tablo Oluşturma

Tablolar, önermelerin görsel olarak ifade edilmesini sağ-layan resimlerdir. Sözel mantık sorularının büyük bir kısmı için önerilen çözüm yöntemi, tablolar ya da şekiller oluşturmaktır.

5

Sözel - Sayısal Mantık

Bu tablolar oluşturulduğunda değişkenler arasındaki iliş-kiler de çok daha açık ve bir bütün hâlinde görülebile-cek, dolayısıyla birbirine bağlı ve peş peşe gelen sorular çok daha rahat çözülebilecektir.

Ayrıca, farklı sorularda tablo sabit bırakılarak tablo için-deki veriler değiştirilebilmektedir.

Sözel mantık sorularında sıkça kullanılan öncüllerin tab-loya nasıl yerleştirildiğini gösteren aşağıdaki örneği in-celeyiniz:

ÖRNEK

Bir hastanede hafta içi nöbet tutan Burcu, Neşe, Burak ve Sevim adlı doktorların nöbetleriyle ilgili olarak şunlar bilinmektedir.

• Çarşamba günü Burak veya Sevim nöbet tutmak-tadır.

• Pazartesi nöbet tutanlar Burcu ve Neşe’dir.

Bu bilgileri öğrenci kendi istediği şekilde, sembol kullan-madan da gösterebilir. Örneğin,

Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma

Burcu

ve

Neşe

Burak

veya

Sevim

ya da

Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma

Burcu

NeşeBurak / Sevim

gibi.

ÖRNEK

Ali, Burak, Ceyda, Duygu ve Erkan aynı iş yerinde çalı-şan kişilerdir. Bu kişilerin işe giderken kullandıkları araç-larla ilgili şunlar bilinmektedir:

• Taksi, halk otobüsü, belediye otobüsü, dolmuş ve otomobil türündeki araçlardan her biri bir defa kul-lanılmaktadır.

• Ceyda, dolmuş ya da otomobil ile işe gitmektedir.

• Burak ve Erkan otobüslerle işe gitmektedir.

• Taksiyle Ali ya da Duygu işe gitmektedir.

Bu soruda da bazı verilerin kesin olarak bilindiği, bazı verilerin olasılık ifade ettiği görülmektedir.

A B C D E

(taksi) otobüs (dolmuş /otomobil) (taksi) otobüs

Taksiyle gelen Ali mi Duygu mu belli olmadığı için her iki-sinin bulunduğu sütuna da “taksi” yazılmıştır fakat han-gisinin taksiye bindiği bilinmediği için bu öncül tabloda (taksi) şeklinde paranteze alınmıştır.

Yine Ceyda için dolmuş veya otomobil anlamında (dol-muş/otomobil) şeklinde gösterilmiştir.

Tabloya bakıldığında bu ifadenin parantez içine alınması kesin olmayan bir bilgi olduğunu göstermektedir.

Çünkü soruların neredeyse tamamında, soru kökünde “...kesin olarak doğrudur?” ya da “...kesin olarak yanlıştır?” şeklinde ifadeler görülmektedir.

PÜR DİKKAT

Eğer “taksi” ifadesinin kesin olmadığı herhangi bir şe-kilde tabloda gösterilmezse soruyu çözerken yanlışlıkla taksinin kesin olarak hem Ali’de hem de Duygu’da oldu-ğu yargısına ulaşılabilir.

Sonuç olarak her ne şekilde sembolize edilirse edilsin, tabloda verilerin “kesin / kesin değil” anlamında bir şe-kilde ayrımı öğrenci tarafından gösterilmelidir.

NOT

Kesin olmayan verileri tabloda parantez içinde göster-mek sık kullanılan bir yöntemdir.

6

Sözel - Sayısal Mantık

Soru içerikleri

Sözel mantık sorularının büyük çoğunluğunda gündelik yaşamla ilgili kavramlar kullanılmaktadır. Örneğin,

Özneler: Burcu, Ayşe, öğrenci, müzisyen, doktor, yolcu vs.

Nesneler: otomobil, kitap, yazı, küpe, toplar, müzik aletleri, yiyecek, içecek vs.

Mekânlar: şehirler, raflar, reyonlar, sıralar, numaralı park yerleri, K - L - M noktaları vs.

Zaman: saatler, haftanın günleri, aylar, öncelik-sonralık ilişkisi vs.

Yön: doğu-batı, kuzey-güney, araçların güzergâhları, aşağı-yukarı vs.

Sorularda bu kavramlar arasındaki değişik ilişkiler, ön-cüller aracılığıyla öğrenciye sunulmakta ve öğrenciden de bu ilişkileri mantıksal bir şekilde yorumlaması bek-lenmektedir.

ÖRNEK

• Burcu, otomobiliyle K noktasından L noktasına git-mektedir.

• Mavi kitap, en üstteki rafta iki kitabın arasında dur-maktadır.

• Ali piyano, Neşe ise keman çalmaktadır.

• A seçeneğini iki, D seçeneğini üç kişi işaretlemiştir.

• K ve N ürünlerinin diğer reklamları yan yana olan panolara yapıştırılmıştır.

• Ayşe, salı ve perşembe günleri aynı eteği giymiştir.

• Ayça ile Elif aynı sınıfa kaydolmuştur.

• Cenk yalnız gülle atma dalında yarışmıştır.

• Her tür çiçeği seven üçer kişi bulunmaktadır. vs.

Sorulardaki bu değişkenlerin, basit ve açık bir tabloya, doğru bir şekilde yerleştirilmesi, soruların büyük oranda çözülmüş olması demektir.

NOT

Nadiren de olsa bazı sorularda öğrenciye hazır tablo ve-rilir. Bu durumda yeni bir tablo yapmaya uğraşmadan ve-rilen tablo üzerinde çalışmak zaman kaybını önleyebilir.

SÖZEL MANTIK SORU TİPLERİ VE ÖRNEK ÇÖZÜMLERİ

PÜR DİKKAT

SÖZEL MANTIK, daha önce KPSS’de çıkmadığı, sa-dece ALES ve DGS’de düzenli olarak sorulduğu için referans soru tipleri ALES ve DGS’den alınmaktadır. Tüm soru tipleri bu sınav soruları dikkate alınarak ele alınacaktır.

Kaldı ki 2013 - 2017 yıllarında KPSS’de çıkan mantık soru-ları da ALES ve DGS’de çıkmış soruların benzeridir.

PÜR DİKKAT

Sözel mantık sorularında yapılacak ilk şey nasıl bir soruyla karşılaşıldığının anlaşılmasıdır. Çünkü çözüm yolu buna göre belirlenir.

Sıralama Kurguları

Soruda verilen ögeleri zamansal, mekânsal, boyutsal ya da dereceler gibi değişkenlere göre sıralamayı gerektiren sorulardır.

Sıralama bildiren öncüllerden o sorunun sıralama kurgu-su olduğu rahatça anlaşılır ve buna göre bir çözüm tercih edilir.

ÖRNEK

• Ceren, Duygu’dan önceki durakta inmiştir.

• İstanbul uçağı, İzmir uçağından sonra kalkacaktır.

• Berna, Elif’ten bir sonraki yıl mezun olmuştur.

• Murat, mülakata pazartesi günü girmiştir.

• Ayşe ve eşi dans yarışmasında ikinci olmuştur.

• A otobüsü, B otobüsünden hemen sonra hareket etmektedir. vs.

PÜR DİKKAT

Soru metninde ya da öncüllerde verilen “önce, sonra, birinci, beşinci, haftanın günleri, yıllar, saatler, daha küçük, daha büyük vs.” ifadelerden sorunun bir sıralama kurgusu taşıdığı hemen anlaşılır ve sıralama sorularında kullanılan tablolar tercih edilir.