mantik İlk 7 hafta özet ve soru çaliŞmasi

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011

ZET

Mantk, bilinenden bilinmeyenin elde edilmesine vasta olan bilim; ilkelerine

uyulduunda zihni hataya dmekten koruyan bir disiplin ve sanat eklinde

tanmlanmaktadr. Bu tanmlardan birincisi mant konusunu, dieri ise amacn

gstermektedir. Bu tanmlar gz nnde bulundurarak mantn, doru ve

tutarl bir dnme olduunu syleyebiliriz. Tutarl dnme, akl yrtmenin

akl ilkeleri denen ilkelere uygun olmasyla mmkn olmaktadr. Doru

dnme, akl yrtme ya da akl yrtmeler zinciridir. Akl yrtme ise, hkmler arasnda ba kurarak zihnin bilinenlerden bilinmeyeni elde etmesi

demektir. Akl yrtme akln belirli ilkeleriyle olur. Bu ilkeler; zdelik,

elimezlik, nc halin yokluu ve yeter neden ilkesidir. Mantk, kendisine

kavramlar, kavramlardan oluan nermeleri ve nermeler aras ilikileri,

nermeler vastasyla dzgn karmlarda bulunmann l ve kurallarn

incelemeyi konu edinir.

Mantn insana salad byk yararlar bulunmaktadr. rnein, salam bir

mantk bilgisi, gnlk pratik sorunlarmzn zlp aydnlatlmasnda nemli bir

aratr. Mantk insana ak-seik dnme ve dndklerini anlalr bir dille ifade etme olana salar. Mantk tutarl olmay, birbiriyle elien dnce ve

iddialara zihinde yer vermemeyi, yeter derecede kantlanmam hibir iddia ve

teoriyi doru kabul etmemenin gerekliliini retir. Mantk doru ile yanl,

ispat edilenle edilemeyeni ayrma gc verir. Mantn, bilgi teorisi, psikoloji ve

sosyolojiyle yakn bir ilikisi vardr.

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011

DEERLENDRME SORULARI

1. Bilinen kavramlardan bilinmeyen kavramlara ne ile ulalmaktadr?

a) Akl yrtmelerle

b) Be duyu ile

c) Deneyle

(d) Tanmlarla

e) nermelerle

2. Hkmler arasnda ba kurarak zihnin bilinenlerden bilinmeyeni elde

etmesine ne ad verilir?

(a) Akl yrtme

b) Tanmlama

c) Deneme yanlma

d) Doru dnme

e) Tutarl dnme

3. Aadakilerden hangisi mantn konusu olamaz?

a) Kavramlar

b) Be sanat

c) Kyas

d) nermeler

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011 (e) Szckler

4. Aadakilerden hangisi akl ilkelerinden biri deildir?

a) elimezlik

(b) Deneme yanlma

c) zdelik

d) Yeter neden ilkesi

e) nc halin imknszl

5. Aadakilerden hangisi mantn kullanm alanlarndan biri deildir?

a) Teknik

b) Bilim

c) Felsefe

d) Pratik hayat

(e) Mitoloji

6. Klasik mantn kurucusu aadakilerden hangisidir?

a) Sokrates

b) Platon

(c) Aristoteles

d) De Morgan

e) Descartes

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011 7. Hakikatin lsnn insan olduu eklindeki dnce aadakilerden

hangisine aittir?

a) Sokrates

(b) Protagoras

c) Aristoteles

d) Platon

e) Zenon

8. Aadakilerden hangisi Organonun ierisinde yer almaz?

a) Topikler

b) Sofistik deliller

c) II. Analitikler

d) Kategoriler

(e) Mitolojik dnceler

9. Aadakilerden hangisi Fransz sosyoloji okulunda yer almayan bir

dnrdr?

a) A. Comte

b) E. Durkheim

c) L. Bruhl

d) . Piaget

(e) Leibniz

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011 10. Aadakilerden hangisi Aristoteles mantn reddeden dnrlerden biri

deildir?

(a) Gazl

b) bn Salah

c) bn Teymiyye

d) bn Kayym el-Cevziyye

e) Celaleddin es-Suyt

CEVAP ANAHTARI

I.NTE

1.D 2.A 3.E 4.B 5.E 6.C 7.B 8.E 9.E 10.A

2.NTE: KAVRAMLAR

ZET

Kavramn ne olduu Sokratesten beri felsefenin temel sorunlarndan birisi

olmutur. Kavram, filozoflarn zerinde oka tarttklar ve birbirlerine

muhalefet ettikleri bir konudur. Klasik mantkta doru dnme yollarnn

gsterilmesi ok nemli olduu iin, Aristoteles akl yrtme yollarndan

dedksiyona vurgu yaparak, dedksiyonun bir ekli olan kyas esas almtr.

Kyasn ortaya konulabilmesi iin ncelikle kavramlarn, sonra da nermelerin

ele alnmas gerekmektedir.

Kavramlar, doru ya da yanl olamazlar. Yanllk ve doruluk deerleri

nermelere aittir. Kavramlarn d nesnel dnyada karlklar varsa gerek,

karlklar yoksa gerek deildir. nermeler birka kavramn bir araya

gelmesiyle oluur. Doruluk ve yanllk birka kavramdan olumu yarg

bildiren nermelere aittir. Kavramlar, szl ya da szsz olan birtakm

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011 iaretlerle ifade edilirler. Kavramlarn birtakm iaretlerle dile getirilmesine

dellet denir. Dellet farkl ekillerde ele alnmaktadr. Ancak bu dellet

eitlerinden mant szl vaz dellet ilgilendirmektedir.

DEERLENDRME SORULARI

1. Bir eyin zihindeki tasavvuruna ne denir?

a) nerme

b) Hayal

c) Kimlik

d) Dellet

(e) Kavram

2. Kavramn dil ile ifade edilmesine ne denir?

(a) Terim

b) Yklem

c) Hkm

d) nerme

e) Hayal

3. Genel bir varl deil, zel bir varl zihinde tasavvur etmeye ne denilir?

a) Kavram

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011 b) Hayal

c) Kimlik

d) nerme

e) Hkm

4. Bireyler grubunu ifade edip grupta gerekleen kavramlara ne ad verilir?

a) Distribtif

b) Soyut

c) Tikel

d) Ak ve seik

e) Kolektif

5. Aadaki kavramlardan hangisi tekil bir kavramdr?

a) Meclis

b) u cetvel

c) nsanlk

d) Sendika

e) Ordu

6. Aadaki kavramlardan hangisi distribtif kavramlara rnek tekil eder?

a) Sendika

b) Ordu

c) Meclis

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011 d) i

e) Sivil toplum

7. Aadaki dellet eitlerinden hangisi mant ilgilendirir?

a) Szl tabii

b) Szl akl

c) Szsz tabii

d) Szsz vaz

e) Szl vaz

8. Aadaki kavram iftlerinden hangisi eksik kapsama girer?

a) nsan-ku

b) Memeli-balk

c) Ta-tavan

d) Canl-cansz

e) Cansz-aa

9. Aadakilerden hangisi Kant felsefesinde bir kategori olarak kabul edilmez?

a) Nitelik

b) Nicelik

c) Cevher

d) Zaman

e) Nedensellik

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011

10. Aadakilerden hangisi kavramlar aras iliki trne girmez?

a) Eitlik

b) Ayrklk

c) Tam-giriimlik

d) Eksik-giriimlik

e) zdelik

CEVAP ANAHTARI

2.NTE

1.E 2.A 3.B 4.E 5.B 6.D 7.E 8.B 9.D 10.E

3. NTE : BE TMEL

ZET

Mantkta be tmelin ilk defa Porphyriosun sgoji adl eserinde ilendii

bilinmektedir. Ancak be tmelin Aristoteles tarafndan da zellikle zerinde

durulduu ifade edilmelidir.

Be tmel; cins, tr, ayrm, zglk ve ilintiden olumaktadr. Altnda trlerin

sraland terime cins, cinsin altnda bulunan ve z bakmndan bal bulunduu

cinsle ksmen zde olan genel kavrama tr, cinsleri ve trleri birbirinden ayran

ana karakterlere ayrm, bir tre ya da kiiye ait olup ayn cinsten dier bir tr ve

ahsta bulunmayan nitelie zglk, fertlerde geici olarak bulunmakla birlikte

varl ferdin varlna bal olmayan, dier fertlerin de paylatklar zelliklere

ise ilinti denir.

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011

DEERLENDRME SORULARI

1. Be tmel ilk defa aadaki eserlerden hangisinde ilenmitir?

a) Porphyrios-sgoji

b) Aristoteles-Topikler

c) Platon-Kanunlar

d) Descartes-Metod zerine Konuma

e) Kant-Saf Akln Eletirisi

2. Altnda trlerin sraland eye ne ad verilir?

a) Tr

b) Cins

c) Ayrm

d) zglk

e) linti

3. Aadakilerden hangisi zsel tmel iinde yer alr?

a) zglk

b) linti

c) Tr

d) Tekil

e) Tikel

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011 4. Ney nefesli bir alg aletidir nermesinde yer alan nefesli ifadesi be

tmelden hangisine girer?

a) Cins

b) Ayrm

c) Tr

d) zglk

e) linti

5. Varlk-bitki emasnda yer alan bitki kavram be tmelden hangisine girer.

a) Cins

b) linti

c) zglk

d) Tr

e) Ayrm

6. Bir tre ya da bir kiiye ait olup ayn cinsten dier bir tr ve ahsta

bulunmayan nitelik nedir?

a) Tr

b) Cins

c) linti

d) Ayrm

e) zglk

7. Fertlerde geici olarak bulunmakla birlikte varl ferdin varlna bal

olmayan dier fertlerin de paylatklar zelliklere ne denir?

a) linti

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011 b) zglk

c) Tr

d) Cins

e) Ayrm

8. Aadaki kavramlardan hangisi ilintisel tmel ierisinde yer alr?

a) Cins

b) Tr

c) Ayrm

d) zglk

e) Tikel

BE TMEL

Atatrk niversitesi Uzaktan Eitim Uygulama ve Aratrma Merkezi

10

9. Uzak cinsi blen ana karaktere ne ad verilir?

a) Uzak ayrm

b) Yakn ayrm

c) Uzak cins

d) Yakn cins

e) linti

10. Hkim bilgisi gl kiidir nermesinde yer alan hkim be tmelden

hangisinde yer alr?

a) Cins

b) Tr

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM LTAM ETT GRUBU 2011 c) Ayrm

d) zg