MANTIK DERSİ

AKIL YÜRÜTME YÖNTEMLERİ

İnsanoğlu sürekli bir bilgi arayışındadır ve bu bilgi arayışında üç

temel akıl yürütme yöntemi vardır. Bunlar Mantık Biliminin ortaya

koymuş olduğu yöntemlerdir.

BUNLAR:

AKIL YÜRÜTME YÖNTEMLERİ

TÜMDENGELİM

(DEDÜKSİYON)

TÜMEVARIM

(ENDÜKSİYON)

ANOLOJİ

(BENZETME)

1. TÜMDENGELİM (DEDÜKSİYON)

GENELDEN………………………>> Özele,

BÜTÜNDEN……………………….>> Parçaya,

TÜMELDEN.………………………>> Tikele doğru yapılan akıl

yürütme yöntemidir.

ÖRNEK:

Bütün insanlar ölümlüdür.

Ali insandır.

O Halde Ali de ölümlüdür.

2. TÜMEVARIM (ENDÜKSİYON)

Parçadan ……………………….>> BÜTÜNE

Özelden ………………………...>> GENELE

Tikelden ………………………...>> TÜMELE doğru yapılan akıl

yürütmelerdir.

ÖRNEK:

Sergen çalışkandır ve başarılıdır

Ali çalışkandır ve başarılıdır

Ömer Faruk çalışkandır ve başarılıdır

O halde tüm çalışkanlar başarılıdır.

Tümevarım yöntemi İKİ’ye ayrılır.

TÜMEVARIMTÜMEVARIM

TAM TÜMEVARIMBir bütünü oluşturan bütün parça-

ların tek tek incelenmesi sonucu

elde edilen genel yargıdır.

EKSİK TÜMEVARIMBir bütünü meydana getiren

parçaların veya bir sınıfı oluş-

turan üyelerin bütünü değil de

bir kısmını inceleyerek bütün

Hakkında genel bir yargıda

bulunmaktır.

Tümevarım yöntemi 2’ye ayrılır.

3. ANOLOJİ (BENZETME)

ÖZELDEN……………………………….>> ÖZELE

TEKİLDEN………………………………>> TEKİLE doğru yapılan akıl

yürütme şeklidir

ÖRNEK:

İtalya’nın Akdeniz’e kıyısı vardır İtalya’da Akdeniz iklimi görülür.

Türkiye’nin de Akdeniz’e kıyısı vardır.

O Halde Türkiye’de de Akdeniz iklimi görülür.

NOT:

AKIL YÜRÜTME YÖNTEMLERİNDEN

TÜMEVARIM VE TÜMDENGELİM BÜTÜN-PARÇA ARASINDAKİ

İLİŞKİDEN YOLA ÇIKARAK YAPILIRKEN ANOLOJİ İKİ ÖZEL DURUM

ARASINDAKİ BENZERLİK İLİŞKİSİNDEN YOLA ÇIKARAK YAPILAN AKIL

YÜRÜTMEDİR.

Mantık Ve Pratik

Yaşam

TARTIŞMA

İki veya daha fazla

kişinin belli bir konu

hakkında farklı

görüşler öne

sürmesidir.

AKILCI TARTIŞMA

Tartışmacıların

Yanlıştan kaçınma ve

Doğruya erişmeyi

Amaçladıkları

Tartışmadır.

ELEŞTİREL DÜŞÜNCE

Kişinin kendini

eleştirmesi

Ve kişiler arası

tartışmada

Ortaya çıkan düşünme

Biçimidir.

TARTIŞMA MANTIĞI

Mantığın eleştirel

Düşünce ve

Akılcı tartışma

Alanına

Uygulanmasıdır.

• Düşünmede geçerlilik ve tutarlılık, düşüncelerimizin

doğruluğunu nasıl denetliyor ise teknoloji alanında da

aynı ilke uygulanır.

• Teknolojinin çalışma sistemi, düşünce sisteminde olduğu

gibi makinelerin kurulum devrelerinin doğru bir yol

izlemesine bağlıdır.

• Teknolojinin bu çalışma sisteminin oluşumu da Mantık

Biliminin özellikle SEMBOLİK MANTIĞIN bulguları ile

mümkün olmaktadır.

MANTIĞIN TEKNOLOJİYE ETKİSİ

• Metroların işleyişinin kontrol edilmesi,

• Televizyon alıcılarının ayarlanması,

• Bilgisayar disklerinin kafalarının kontrol edilmesi;

• Kamera, klima, buzdolabı, çamaşır makinesi ve elektrik süpürgelerinin ayarlanması;

• Asansör, trafik lambalarının programlanması ve iletişim uydularının yönlendirilmesi gibi yaşamı kolaylaştıran bir çok noktada mantığın bulgularından yararlanılması; mantığın insan yaşamı acısından önemini gösterir.

MANTIK VE TEKNİK İLİŞKİSİ

MANTIK VE TEKNİK İLİŞKİSİ

Günümüzde her

türlü elektrikli

devreli teknolojik

aletlerin yazılım

hafızası klasik ve

sembolik mantığın

bulguları ile

oluşturulur.

İletişim uydularının yönlendirilmesi

Televizyon alıcılarının ayarlanması

yine mantık biliminin ortaya koymuş

olduğu bulgular ile gerçekleştirilir.

Özellikle teknoloji çağının vazgeçilmezi bilgisayarların

çalışma sistemleri sembolik mantığın 1-0 gibi Sembolik

doğruluk değerleri ile gerçekleşir.

MANTIK MATEMATİKİLİŞKİSİ

Her ikisi de düşünsel varlık alanına ait objelerle ilgilidir. Bu objeler; sayılar,

geometrik şekiller ve genel kavramlardır.

Her ikisi de formal bilimdir. İnsan zihninin ürünüdür.

Her ikisi deney ve gözlem yöntemini kullanmaz.

Her ikisinin temel akıl yürütme yöntemi tümden gelimdir.

Matematiğin temel amacı ispattır. Onu kanıtlamacı ve kesin bir bilgi veren bilim

haline getiren kesin ve zorunlu sonuçlar veren TÜMDENGELİM dir.

Tümdendelim ise Mantık bilimin ortaya koymuş olduğu akıl yürütme yöntemidir.

MANTIK VE BİLİM İLİŞKİSİ

Mantık, tüm bilimlerin kullandığı, doğru düşünmenin ilkelerini belirleyen bir

düşünme sistemidir.

Doğa bilimlerinin amacı deney ve gözlem sonucu ispatlanabilir genellemelere

ulaşmaktır.

Bilimler bunu yaparken gelişigüzel değil, akıl yürütme ve akıl ilkelerini kullanarak

yaparlar.

Hiçbir doğa bilimi, mantık ilkelerini temel almadan ve ona dayanmadan doğru

bilgilere ulaşamaz. Bu nedenle bilimler, mantığı bir araç olarak kullanırlar.

Bilim, mantığı bir araç olarak kullanırken; varsayımlı tümdengelim (dedüktif)

yönteminden yararlanır.

VARSAYIMLI TÜMDENGELİMSEL

YÖNTEMİN AŞAMLARI

TANIM

AKSİYOM

TEOREM

YASA

D

O

Ğ

R

U

L

A

M

A

Y

A

N

L

I

Ş

L

A

M

A

Problemin Hissedilmesi

Tanım: Nedir sorusuyla elde edilen

önerme. Sorunun açıkça belirlenmesi

Aksiyom: Doğruluğu açıkça belli olan

önermelerdir.

Teorem: Aksiyomlardan türetilmiş, ispat

edilen sonuç önermeleridir.

Yasa: Genel-geçer (evrensel olarak

geçerli) önermelerdir.

Doğrulama-Yanlışlama: Deney ve

gözlem sonucunda verilerin kanıtlanması

ya da kanıtlanamaması.

Buluş mantığı (redrodüksiyon):

Gözlemlerimizi gözlem dışı kalan nesne, süreç veya kavramlar tasarlayarak

açıklamayı sağlayan bir çıkarım biçimidir.

Bilim insanı, redrodüksiyonda beklenmeyen, mevcut varsayım veya teorilere

aykırı düşen bir olgu karşısında; doğrudan gözlemden gelmeyen fakat gözlem

verilerinde var olan tüm ilişkileri açıklama gücünde görülen yeni, teorik bir

kavram düşünerek bu ilişki tarzını kelimelerle veya sembollerle geneller.