• Manas destanı

Kırgızların milli destanı, dünya edebiyatının sayılı

şaheserlerinden biri.

Kırgızistan’ın en önemli kültür hazinesi olan Manas Destanı, 1000 yılı aşkın bir süredir, ağızdan ağıza ve nesilden nesile aktarılarak bugünlere ulaşmış uzun bir manzum eser.

Ünlü Türkolog Wilhelm Radloff (1837-1918) Manas Destanı'yla ilgili ilk derlemeyi, Kırgızistan'ın Tokmak şehri güneyindeki Sarı Bağış boyuna mensup bir Manasçıdan 1869'da yaptı.

Çokan Valihanov

Yaklaşık yarım milyon mısradan oluşan bu sözlü destan, Homeros’un ünlü İlyada ve Odissea destanlarından 20 kat daha uzun.

. Kırgızların, kahramanlık hikayeleri ile dolu yaşam serüvenini anlatan Manas Destanı, her dönemde ortaya çıkan ve “manasçı” olarak adlandırılan destan anlatıcıları sayesinde hiç unutulmamış.

Kırgızlar için bu destan, hem kutsal tarihlerinin tanığı, hem de ulusal kültürlerinin önemli bir sembolü.

• Aslında Manas Destanı 3 bölümden oluşuyor. Birinci bölümde Manas’ın, ikinci bölümde Manas’ın oğlu Semetey’in, üçüncü bölümde ise Semetey’in oğlu Seytek’in hayatı ve başarıları anlatılıyor.

• Manas öldüğünde yerine oğlu Semetey geçmiş, o ölünce de halkı koruma görevini oğlu Seytek üstlenmiş. Kırgızların tarihine ışık tutan bu destanda Çinlilere, Karahıtaylara ve Kalmuklara karşı verilen özgürlük savaşları, çeşitli kavim ve boyların Orta Asya’ya göçleri, birbirleriyle karışıp kaynaşmaları, islâmiyetin kabulü ve yayılması, Kırgızlar arasındaki çekişmeler, gurur ve vatan aşkı anlatılıyor. Hikâyeler hem bağımsız, hem de birbirinin devamı olarak bir bütün oluşturuyor, tarihi olayların akışı da sıralı şekilde veriliyor.

• Manas, ölümlülere hiç benzemeyen, çok özel biri. Doğar doğmaz, bir kahraman olacağı anlaşılmış, daha beşikteyken konuşmaya başlamış. 10 yaşına gelince tam bir kahraman olarak ünlenmiş.

Manas Destanının bütününü eksiksiz ezbere bilen ve sanki o anları yaşıyormuşçasına anlatmayı meslek edinen kişilere Manasçı deniyor

Issık Göl kıyısındaki Ak Olon köyünde doğmuş olan Sayakbay Karalaev (1894-1971), 20. yüzyılın en büyük Manasçı’sı sayılıyor.

500 somluk Kırgız paralarında onun resmi var. Ünlü yazar Cengiz Aytmatov, onu “20. yüzyılın Homeros’u” olarak nitelemiş

. Bugün yaşayan en büyük Manasçı ise, Çin’in Sincan Uygur özerk bölgesinin Aksu şehrinde hayatını sürdüren Yusuf Mamay. Annesi onu 61 yaşındayken dünyaya getirmiş.

Rivayete göre Manas, kendisini seslendiren kişileri seçermiş. Seçilen Manasçılar, destanı başından sonuna kadar seslendirme yeteneğine aniden, bir gecede sahip olurlarmış. 1995 yılında, “Manas Destanının 1000. Yılı Kutlamaları” düzenlenmiş. Ayrıca, bu sözlü edebiyat eserini yazılı hale getirme çalışmaları da yapılıyor

Bu çalışmalarda da, yine ünlü bir manasçı olan Sagımbay Orozbakov’un anlatısının esas alındığı belirtiliyor.

Kırgızların ulusal kahramanı Manas’ın etrafında örgülenen Manas Destanı’nın ilk bölümünden itibaren; Manas’ın doğumu, daha beşikte iken konuşmaya başlaması, kafirleri yeneceğini söylemesi, büyüyüp delikanlı olunca Çinlileri yenmesi, Müslüman yiğit Almanbet’le tanışıp, birlikle birçok savaşa girmeleri, Manas’ın evlenmesi, düşmanları tarafından iki defa öldürülmesine rağmen tekrar dirilmesi, Mekke’yi ziyaret ve Kabe’yi tavaf etmesi, lirik bir üslupla anlatılır.

Teşekkürler

Ayday İskenderova