İmam hatİp lİselerİnde hİtabet ve meslekİ uygulama … · 2015. 2. 14. · ve hitabet dersi...

503

Özİmam -Hatip Liseleri, öğretim programında bulunan meslek dersleri, genel kültür

dersleri ve seçmeli dersler ile hem din görevliliğine hem de yüksek öğrenime hazırlayıcı program uygulayan okullardır. Mesleki uygulama yönünü ise yine programlarda yer alan derslerin kazanımlarını temel alarak Hitabet ve Mesleki Uygulama dersi kazandıracaktır. Bu araştırmada din hizmetleri becerisini pekiştirmeyi amaçlayan Mesleki Uygulama ve Hitabet dersinin mesleki formasyon açısından önemi ortaya konulmuş, mesleki uygula-malarla ilgili sorunlar ders öğretmenleri ve öğrencilerin görüşleri çerçevesinde tele alın-mış, mesleki uygulamaların daha düzenli ve planlı yapılması için öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: İmam Hatip Lisesi, Mesleki Uygulama ve Hitabet Dersi, mesleki uygulama, mesleki formasyon, mesleki formasyonla ilgili öğretmen ve öğrenci görüşleri

Professional Practice and Rhetoric Courses Teaching and Professional Practices in Imam Hatip High Schools

AbstractImam hatip high schools are the schools which have vocational courses in the

curriculum, culture and religion assistantship courses and elective courses as well as higher education preparatory program that implements the schools. Rhetoric and Professional practise courses will gain the aspect of Professional practise by using achievements that are in the programs. This study aims to reinforce the ability of religious services and Rhetoric and Professional practice courses which put forward the importance of vocational education, the problems related to Professional practice are discussed according to the opinions of teachers and students of the courses, suggestions have been made for proffessional applications to a more organized and planned.

Keywords: İmam Hatip High School, Professional Practice and Rhetoric Courses, professional practice, professional training, the opinions of teachers and students on professional formation

İMAM HATİP LİSELERİNDE HİTABET VEMESLEKİ UYGULAMA DERSİ ÖĞRETİMİ VE

MESLEKİ UYGULAMALAR (*)

*) Bumakale“İmamHatip LiselerindeHitabetVeMeslekiUygulamaDersiÖğretimi:ÖzelÖğre-timYöntemleriAçısındanBirYaklaşım”adlıyükseklisanstezindenyararlanılarakhazırlanmıştır.Araştırmadayeralanbulgular,öğretmenveöğrencigörüşleriAnkara ilive ilçeleri İmamHatipLiselerindeyapılananketçalışmasınadayanmaktadır.

**)Dr.AnkaraÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü

Ömer DEMİR (**)

EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 17 Sayı: 57 (Güz 2013)

504 / Dr. Ömer DEMİR EKEV AKADEMİ DERGİSİ

GirişTürkiye’decumhuriyetdönemidineğitimidenilincebelkideilkaklagelenkurumlar

İmamHatipLiseleridir.Toplumunçeşitlikesimlerinceşuveyabuşekildedeğerlendirilen,haberkonusuyapılan,çokfarklıbakışaçılarıileüzerindetartışılanbaşkabirokulolma-mıştır.DineğitimininmerkezindeyeralanİmamHatipLiselerinineğitimveöğretimdekiperformansı,dineğitimininbaşarısıileözdeşleşmişgörünüyor.BunedenledineğitimiileilgilitartışmalarbüyükölçüdeİmamHatipLiseleriüzerindenyapılmıştır.OysaİmamHatipLiseleridineğitimiveöğretimisahasındatoplumunrağbetettiğiveihtiyaçduy-duğuöndegeleneğitimkurumlarımızdır.739SayılıMilliEğitimKanununun32.Mad-desinde İmamHatipLiseleri; “imamlık, hatiplik veKuran kursu öğreticiliği gibi dinihizmetlerinyerinegetirilmesiileilgiligörevlielemanlarıyetiştirmeküzereMilliEğitimBakanlığı’ncaaçılanortaöğretimsistemiiçindehemmesleğehemyükseköğretimeha-zırlayıcıprogramlaruygulayanöğretimkurumlarıolaraktanımlanmaktadır.”(MEB,DineğitimiGenelMüdürlüğü,DersProgramları) 20122013Öğretimyılı itibari ile İmamHatipOrtaokullarınındaaçılmasıileİmamHatipLiseleritemeleğitimiledesteklenmişoldu.AncakİmamHatipLiselerinineğitimöğretimkalitesininartırılması,kendisindenbeklenensorumluluklarıbaşarılıbirşekildeyerinegetirebilmesi,kendisineolanrağbetveyönelişigelecektedesürdürülebilmesiiçinçokyönlüaraştırmalaraihtiyaçvardır.İmamHatipLiseleriözelliklesosyalhayattakihızlıdeğişimingerisindekalmamakiçinkendile-rinisürekliyenilemekvegeliştirmekzorundadır.Budurumalanıileilgilibilimselaraş-tırmalardan,eğitimbilimininortayakoyduğuilkeveyöntemlerdenyararlanmayıgereklikılmaktadır.

Heralandaiyiyetişmişnitelikliinsangücüneolanihtiyaçsürekligündemegetirilenkonulararasındadır.Niteliklidingörevlisiyetiştirmekdetoplumunpsiko-sosyaldengesi,güvenliği,milli,manevivemoraldeğerleraçısındanönemlibirihtiyaçtır.BuihtiyaçisegünümüzdebüyükölçüdeİmamHatipLiseleriilekarşılanmaktadır.İmamHatipLisele-rininMilliEğitimsistemivedineğitimiözelsahasındakikonumubuaçıdanönemlidir.HitabetveMeslekiUygulamadersininisedingörevlisininmeslekiformasyonuveeldeedeceğimeslekikazanımlaraçısındanözelbiryerivardır.

İmamHatipLiselerindegerçekleştirileneğitimveöğretimfaaliyetleriileeldeedilme-siamaçlananbilgileriüçgruptatoplamakmümkündür.

a-Özelalandameslekdersleriprogramıileverilmesiamaçlanandinibilgilerb-Kültür dersleri programlarıyla verilmesi amaçlanan yüksek öğrenime hazırlayıcı

genelkültürbilgileric-Özelalanvekültürelalandakazanılmışbilgilerinmeslekiuygulamalardakullanıl-

masıilekazanılmasıamaçlananmeslekiformasyonbilgileridir.(MEB,DersProgramı)İmamHatipLiselerindeözelvegenelkültüralanındaokutulanmevcutderslermes-

lekiyeterlilikveformasyonkonusundayeterliolupolmadığıHitabetveMeslekiUygu-lamaDersindeortayaçıkacakbaşarıyabağlıdır.HitabetveMeslekiUygulamaDersinin

505İMAM HATİP LİSELERİNDE HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ ÖĞRETİMİ VE MESLEKİ UYGULAMALAR

amaçlarıylaİmamHatipLiselerininmeslekiamaçlarıhemenhemenaynıçizgidebuluşur.DersamaçlarınıgerçekleştirebiliyorveöğrencilerbuderstebaşarıgösterebiliyorsaİmamHatipLiselerideamaçlarınıgerçekleştiriyordiyebiliriz.Öğrencilerinmeslekibaşarısı;büyükölçüdeHitabetveMeslekiUygulamaDersininkazanımlarınabağlıdır.BumesleğiicraedecekkimseninnazaribilgileryanındadüzgünvedinlenirKuranokuması,usulüneuygunnamazkıldırması,güzelolarakvefaydalıbirbiçimdevaazetmesi,hutbeokuması,duayapması,doğum,ölüm,nikâh,düğün,cenazevesairdinimerasimleri,diniesaslarauygunbirbiçimde icraetmesiyanında temizolması, temizgiyinmesi,davranışlarındaölçülüvesadeolması,haramlardan,halkıntepkivenefretinimucipdavranışlardankaçın-masınıbilmesi,güzelhuylu,güleryüzlüolması,halklaiyiilişkilerkurmasıgerekir.(Özek,1991,s.216)İmamhatiplikmesleğiiçinsaydığımızbuözelliklerinçoğuHitabetveMes-lekiUygulamadersiprogramındayeralankonulardır.Öğrencilerin;mesleğingerektirdi-ğibilgiselbirikimikullanabilmeleri,kazanılmışbilgiyigüncelleştirebilmeleri,düşünmebecerileri ileyorumyapabilmeleri,geleneğidoğruokumaveyenikonular içinçözümüretebilmeleri,ifadevekonuşmaetkinlikleriilemedenicesaretleriniortayakoyabilme-leri,çokyönlüsürdüreceklerisosyalilişkilerehazırlanmaları,meslekiyeterliğinverdiğiözgüvenesahipolmalarıbudersinkazanımlarıileortayaçıkacaktır.

İmamhatipLiselerininsosyalaçılımıdabüyükölçüdeMeslekiUygulamaveHitabetDersiüzerindengerçekleşir.BudurumMEBİmamHatipLiseleriYönetmeliği’ndeşöyleözetlenmiştir:“Okulunçevreileilişkikurmasınısağlamakamacıyladinîvediğerkonu-lardahalkınbilgilendirilmesineyönelikmeslekdersleriöğretmenlerininsorumluluğundasosyaletkinliklerçerçevesindehutbe,vaazvebenzeriprogramlardüzenlemekvebuko-nulardamüftülük,ilveyailçemillîeğitimmüdürlüklerivediğerkurumvekuruluşlarlaiş birliği yapar.”Aynı yönetmelik İ.H.L.meslek dersleri öğretmenlerine de bu sosyalsorumluluğubirgörevolarakvermiştir.“Meslekdersleriöğretmenlerigerekderssaatleriiçerisinde,gereksederssaatleridışındaolmaküzereöğrencilerinmeslekikonulardaçevreileilişkikurmalarınarehberlikederekmeslekiuygulamalarınınverimliolmasıyönündeçabagösterirler.”(MEB,İHLYönetmeliği)

Dingörevlisiyetiştirmekişindeuygulamanınyerisondereceönemlidir.Artıkgünü-müzdeeğitimbilgidepolamafaaliyetiolmaktançıkmış,dahaçokbilgiyiyenidurumlariçin kullanmave sorunların çözümünde elde edilenbilgilerdenyararlanma etkinliğinedönüşmüştür.Eğitimingeleceğiaçısındanbilgivermekvebilgibiriktirmektençok,bil-gininkullanılmasıve işlevseldurumagetirilmesidahaönemlidir.Öğrenmeyiöğrenmeçağdaşeğitiminenönemliargümanıolmuştur.Bugününcahili,okuma-yazmabilmeyendeğil,nasılöğrenmesigerektiğiniöğrenemeyenkişiolarakkabuledilmektedir (Ergün,1992,s.249).Buanlamdaöğrencileriçin,bilgininkullanılmasıolan“uygulamalar”çokdeğerliönemlidir.

AyrıcaMesleki uygulamaveHitabetDersi iyi planlandığı takdirde öğrenciler içinkelimenin tamanlamıylakültürelbir faaliyet fırsatıdoğurur.Hutbevevaazhazırlamaamacıylaöğrencilerkütüphanelerikullanır,İslamdininintemelkaynaklarınıtanır,çeşitli


ilmieserlerikullanabilmeyivekitaplardanyararlanmayıöğrenir.Öğrenimsüresinceeldeettikleribilgi, inançvedüşüncelerinisunmaküzereyazılıanlatımdilinedöker,hitabetkonusunda kendilerini tanır, eksikliklerini fark ederler. Özellikle lise çağında, bireyintoplumsalbirvarlıkolarakgelişmesiaçısındanhitabeteğitimibüyükönemtaşır.HitabetveMeslekiUygulamadersiöğrencilerin,konuşmanınveiletişimininsanhayatındakisi-hirligücünükeşfetmeleri,başarılarıiçinanahtarolduğunufarketmeleriiçinbirfırsattır.Bufırsatıneniyişekildedeğerlendirilmesigerekir.Öğrencileriçinbuders,kendinidışavurma,içindeyaşadığıortamıtanıma,inandığıveöğrendiğidinibilgilerikonuşmabece-rileriyleyansıtma,kişiliğinidekanıtlayacağıbirortamdemektir.Öğrenciler,buderste,algılama,düşünme,araştırmavedüşüncelerinibedendilinidekullanarakifadeetmesiniöğrenirler.

İmamHatipLiselerinde okutulanHitabet veMeslekiUygulamaDersi’nin dikkatealınmasıgerekenönemlibirözelliğideprogramındayaygındineğitimininnasılyapılaca-ğınınyeralmasıdır.Yaygındineğitiminingereği,hutbevevaazlarlakitleleruyarılmakta,insanlarınkalpvekafagözleriaçılmakta,inançdünyasınaaçılanpencereleriaralanmak-tadır. İnançlı kişilerin, hayra, iyiye, doğruya, güzele, fazilete, karşılıklı sevgi-saygı vegüvenortamınasevkedilmeleri,hutbevaazlarınmanevietkinliğiilegerçekleşecektir(DinŞurası,1995,s.66).

Ayrıcaöğrenciler,HitabetveMeslekiUygulamaDersinde,diğerderslerdeöğrendiğibilgilerveyaşantılarlailişkikurarvebütüneğitimveöğretimfaaliyetleriboyuncaeldeetmişolduklarıbilgilerivekazanmışolduklarıbecerilerikullanırlar.Buanlamdaprog-ramdayeralandiğerbütünderslerinHitabetveMeslekiUygulamadersininamaçlarınıngerçekleştirilmesindeelbettebüyükbirpayıvardır.BuyönüyleHitabetveMeslekiUy-gulamaDersidiğerokuldaeğitimiverilenkültürelvemeslekibütündersler içinvitrinolmaözelliğivardır.HitabetveMeslekiUygulamadersikültürelvemeslekiderslerininkritiğininyapılabileceğivebaşarılarınındeğerlendirilipölçülebileceğibirderstir.Örne-ğindinimetinleridoğrubirşekildeokuyupanlayabilme,duyguvedüşüncelerinidüzgünveanlaşılırbirTürkçeileifadeedebilme,tarihivegüncelolayları,diniilkevekavramlarıtutarlıveözgünbirşekildeyorumlayabilmebaşarısıbudersteölçülebilir.

ElbetteMeslekiUygulamaveHitabetDersitekbaşınaİmamHatipLiseleri’ninmes-lekiformasyonlailgilibütünproblemleriniçözecekvedüzlüğeçıkaracakbirdersdeğil-dir.MeslekiUygulamaveHitabetDersinimeslekiformasyonuetkileyenveyönlendirendiğereğitimfaaliyetlerindenbağımsızdüşünemeyiz.AncakdoğrudanMeslekiUygulamaveHitabetDersiileilgiliproblemlerdeyokdeğildir.İştebuaraştırmaMeslekiUygulamaveHitabetDersiöğretimiileilgiliproblemlerinortayaçıkarılmasınıözellikledederseaitözelöğretimyöntemleriniaraştırmayıamaçlamıştır.Butüraraştırmalarlaortayaçıkacaksonuçların,İmamHatipLiseleri’ndekieğitimveöğretimfaaliyetlerininmevcutdurumu-nuortayakoyacağını,problemlereçözümveönerileriçinipuçlarıvereceğini,eğitimveöğretimkalitesininartmasınavedahaverimlihalegelmesinekatkıdabulunabilir.

Peki,İmamHatipLiselerindeMeslekiUygulamaveHitabetDersiöğretiminasılyü-rütülmektedir?Beklentilerecevapverebiliyormu?Dersamaçlarınıgerçekleştiriyormu?


Meslekiuygulamayailişkinproblemlernelerdir?Öğrencilergelecektekimuhtemelmes-leklerineiyihazırlanabiliyorlarmı?Kendilerininasılgörüyorlar?Meslekieğitimfaali-yetlerinedüzeydegerçekleşiyor?Öğretmenveöğrencilerindershakkındagörüşveöne-rilerinelerdir?BusorulartemelindeİmamHatipLiseleri’nineğitimveöğretimkalitesiniyükseltecek,verimliliğini artıracakne tür çalışmalaryapılabilir?Öğretmenveöğrencigörüşlerindendeyararlanılarakbusorularıncevaplandırılmasıgerekir.

YöntemBunedenlearaştırmadaveritoplamaaracıolaraköğretmenveöğrencilereanketuy-

gulaması yapılmış, açık uçlu sorularla görüşleri alınmıştır.Araştırmanın evreni olarakAnkarailiveilçeİmamHatipLiseleriseçilmiştir.Sözkonusuokullardagörevyapan54öğretmenvebuliselerdeöğrenimgören334öğrencidearaştırmanınörnekleminioluş-turmuştur.

Bulgular ve YorumlarDersin Amaçları ile İlgili Öğretmen GörüşleriÖğretmenler,dersinamaçları ile ilgiligörüşleriniaşağıdakidüşünceler ile ifadeet-

mişlerdir.İmamHatipLisesimezunubiröğrenciyimesleğehazırlamak,sosyalhayattakidini

merasimvetörenlerehazırlıklıolmasınısağlamak, dingörevlisiolaraktoplumundinikonulardabilgilendirilmesivedingörevlisininyapmasıgerekenbütünfaaliyetlerieksik-sizyapabilmesidir.

Mesleki formasyonunukazanmış, konuştuğu zaman sözüdinlenilenMüslümanbirşahsiyetyetiştirmek,öğrendikleriniyaşamavebaşkalarınaaktarabilmekabiliyetikazan-dırma,öğrencileritoplumayararlıbirmürşitolarakyetiştirmektir.

Toplumunirşatedilmesinde,dinindoğruolaraköğretilmesindetebliğusulveteknik-lerininönemliolduğubirgerçektir.Busebepleöğrencileriniyibirmübellliğolarakyetiş-mesi,diningerçekleriniinsanlaraenanlaşılırbiçimdeanlatabilmesi,beşerimünasebetlerigeliştirebilmesi,doğruvegüzelkonuşmamelekesininkazanılması,toplumpsikolojisinitanıyıpfertlerietkileyebilmesi,toplumiçerisindeneişyaparsayapsınİslamiyaşantıvekültüryönündenörnekverehberolması,imamhatiplikmesleğinieniyişekildeuygula-yacakbilgi,teoriveidealikazanmasıdır.

Hitabetinamacı;dinleyenlerinseviyesineuygun,canlı,inandırıcı,düzgünvegüzelifadelerlemeramınıanlatabilmektir.

Anlatacağışeykonusundaeminvekesinbilgisahibiolmadan,karşısındakikişininhayatınaortakolmadananlatılamaz.

Öğrenciyimesleğehazırlama,becerikazandırmavehitabetkabiliyetinigeliştirmeninanlamıbudur.


Sözlütebliğmetotlarınıöğrenmek,öğrencileretoplumkarşısındakonuşmaalışkanlığıvermekamaçolmalıdır.

Dinihitabetçeşitlerininyapılışşekilleriniuygulamalıolaraköğretmek,diniengüzelşekildeöğretmeyiöğretmektir.

Topluluğa hitap edebilmek ve doğruları güzel ve etkileyici bir şekilde dile getiripdoğruyu,güzeli,iyiyitelkinetmektir.

Konununmuhatabaenuygunbirbiçimdebellibirplanprogramveyöntemkullanarakaktarılmasıdır.

Toplulukkarşısında,duyguvedüşünceleriniplanlı,metotluveamacauygunşekil-debaşkalarınaaktarabilen,bilgili,araştırmacı,etkilivedüzgünkonuşabilen,söylediğineinanan,inandığıylaameleden,inançlınesilyetiştirmektir.

Güzelkonuşmayeteneğiveahlakiolgunluğugeliştirmekolmalıdır.Öğretmenlerdersinamacıilegörüşleridahaçokmeslekiformasyon,meslekiuygu-

lamalar,düzgünvegüzelkonuşmaveahlakikişilikkonusundayoğunlukkazandığıgö-rülmüştür.

Öğretmenlere Göre Başarıyı Olumsuz Yönde Etkileyen FaktörlerÖğretmenler,başarıyıolumsuzyöndeetkilediğinidüşündüklerikonularışöyleifade

etmişlerdir:Uygulamalarınbizatihitatbikiolarakcamilerdeyapılmaması“Dersiokutacakkonumdaöğretmenbulunmayışı.Öğrencilereuygulamaiçinyeterli

zamanbulunmayışı.Dersaraçvegereçlerininyetersizliği,uygulamaimkânlarınınkısıtlıolması.Öğrencilerinhitabetdersindennasılfaydalanacaklarınıbilmemeleriveuygulamaların

zorunluolmaması.Öğrencilerinilgisizliği,teşvikediciunsurlarınyokluğu,hitabetinhayatayönelikol-

maması,sistemdenveöğretmendenkaynaklananproblemler.Dersinsaatininyetersizoluşuveöğretmeninbilgi,becerivekabiliyetyönündenye-

terlidüzeydeolmaması.Önyargı,kitabavemüfredataaşırıbağımlılık.Uygulamanoksanlığı,dersinyetersizliği,öğrencilerinmesleğe(İmamlık,müezzinlik)

motiveedilememesi.Çalışmanoksanlığı,öğrenciileyeterinceilgilenememedersaraçvegereçlerininnok-

sanlığı.Örneğin;cenazeninteçhizveteklifinigösterecekmalzemelerinyokluğu,bunlarokuldaolmalıdiyedüşünüyorum.

Uygulamanınazoluşuvehitabetileilgiliekdersücretiverilmemesi.


Dersinmahiyetininveönemininkavranmaması.Bilgieksikliği,edinilenbilgilerinyaşamaaktarılmamasıveanlatılankonularınyaşan-

madananlatılmasıMüfredatınçokyoğunolması,uygulamafaaliyetlerineyeterlizamanbulunamaması,

çevrecamilerdetatbikatyapılabilmesiiçinderssaatlerinin,okularaçlarının,öğretmenle-rin,okulidaresitarafındanayarlanmaması.

Öğrencilerinezberlemeyeçokyatkınolmaları.Yıllarcayalnızcabilgiyüklemekde-ğil,bilgiyidavranışadönüştürmeye,kişiliğigeliştirmeye,ahlakiolgunluğayeterdüzeydeeğilmelidir.

Sınıflarınkalabalıkolması,sonsınıfolmasınedeniyleüniversitegirişsınavıkaygısı,öğrencilerinbumesleğeyönelikideallerininolmaması,öğrencilerinimamlıkmesleğinicazipgörmemesi.

Kötüçevre,ailenineğitimekatkıdabulunmaması,öğretmenveli,idare,dernekişbir-liğiileyetenekliöğrencilerinyeterlionuraedilipödüllendirilmemesi.

GeneleğitimdüzenininişleyişiileilgiliproblemlerdışındaİmamHatipLiseleri’ninmesleki eğitimve öğretimini olumsuz yönde etkileyen faktörler arasında İmamHatipLiseleri’ninniteliğindeki ikili amaçdaeğitimveöğretimiolumsuzyöndeetkilemektebirçoköğrenciyiikirciliğedüşürmektedir.Şöyleki,öğrencilerinbirkısmı“Bennasılolsaimamhatip olmayacağım” diyerekmeslek derslerine karşı işin başında tavır almakta,birkısmıda“Benimamhatipolacağımkültürderslerindenbanane”diyebilmektedirler.İmamHatipLiseleri’nindineğitimiaçısındanzenginbirmüfredatasahipolmasıağır-lıklıdineğitimialmakisteyenfakatimamhatipolmakistemeyenöğrencilerindeimamhatipliselerinitercihindeönemliroloynamaktadır.Diğerliselerdeeğitimgörenisteyenheröğrenci içinseçmelidersolarakdineğitimizenginleştirildiği takdirdeİmamHatipLiseleri’ninmeslekokuluolaraktercihedilmesinevedahaciddibirşekildemeslekiyapı-landırılmasınaimkânverilebilir.YadaİmamHatipLisesindeimamhatipolmakisteyenöğrencilereözelbirmüfredatprogramıuygulanabilir.

Öğretmenlere Göre Hitabet ve Mesleki Uygulama Dersi’nde Başarıyı Artıracak GörüşlerÖğretmenlerinbaşarınınartırılmasıkonusundadüşüncelerişöyledir:Sıksıktatbikatyapılmalı,uygulamaimkanlarıartırılmalıdır.Veli,öğretmenveokulidaresininteşvikveilgileri,imamhatipgörevlilerinedahaiyi

maaşveimkansağlanması,mesleköğretmenlerineekücretödenmesi,öğrencinindahafazlateşvikedilmesi.

Sınıflar mevcut olarak standartlaştırılmalı, camilerde uygulama çok tekrarlanmalı,öğrenciler teorikmüfredatlaboğulmamalı, sevilensayılanörnekcami imamları sınıftaöğrencilerletanıştırılmalı.


Dersincazibesivegerekliliğianlatılarakzorgeçilenbirdersolmaktançıkarılmalıdır.Yeterlibirkitaphazırlanmalı,hayattadevamlıgereklişeyleröğretilmeli,dersgünlük

şartlarauygunolmalı.Hitabetdersininönemikavratılmalı,sıradanbirdershavasındaişlenmemelidir.Teorik

bilgidençokpratikuygulamalaraağırlıkverilmeli,derskitaplarınınyanındaçeşitlihatip-lerinvideolarıizlenmeli,konulargörselaçıdandadesteklenmelidir.

ÖncelikleKuran-ıKerimveSünnetiidrakedebilecekbirseviyeyeulaşma,insanıiyitanıma,yerindevezamanındakonuşma,herkesinanlayabileceğibirüsluplagüncelme-selelerinişlenmesi.

Sınıfmevcudununazaltılarak,güzelkonuşmatekniklerininöğretilmesi.Konuşabilmeveuygulamanınzorunluolmasıgereklidir.Öğretmenlerehizmetiçieğitimlerverilmeli,çeşitliseminerlerdüzenlenmelidir.Çev-

remüftülükleriiledershocasınındiyaloguolmalı,ücretlerintatminediciolmasıBoluygulama,kendisinegüven,fizikselşartların(salonvb.)oluşması.Önceöğrenci-öğretmenilişkisisağlıklıhalegetirilmeli,önyargılarkaldırılmalı,öğ-

renciyedersinönemikavratılmalı.Öğrenciyaptığıçalışmalardakredi,notvehediyeveyaparaileödüllendirilmeli,öğ-

retmenleretatbikatkarşılığıücrettahsisedilmeli.Öğrencilersınıfkarşısındavebaşkatopluluklarkarşısındasıkçakonuşturulmalı.Dahaziyadeuygulamalıbirprogramyapılmalı,güncelyöndendahaönemlikonular

üzerindeağırlıkverilmeli.Konuylailgilikaynakyetersizliğigiderilmeli,derssaatiartırılmalı,uygulamaalanları

oluşturulmalıdır.Budersihitabet tecrübesiolanve isteklivegayretliöğretmenlerinokutmasıvebu

dersiokutanöğretmenlereuygulamaücretiödenmesiYalnızcadinikonulardadeğilöğrencilerehayatıniçindenkonularlailgilihitabetça-

lışmalarıyaptırılmalıdır.KızöğrencilerindeHitabetdersiuygulamalarında(vaazgibi)gözönündebulundurul-

masıgerekir.Buuygulamalarınkamenotlarındadireketkiliolmasıgerekir.Hitabetiyalnızcaimamlıkyapacaköğrenciyiyetiştirmekolarakalgılamamaklazım.

Çok iyiKuran okuyan öğrencinin sosyal yönü çok zayıf olabiliyor.Dininmeslek ol-madığı anlatılarak,dinin tatbikatıyapılacaksadabununcamidışınada taşması lazım.Konularda-Sosyalçevreileilişkileri,Müslümanınferdihayatı-fertlerleolanmünasebetiişlenmelidir.

DavetmetotlarıKur’aniilkelerveörneklerleprogramdayeralmalıdır.İmamHatipLiselerindehitabet dersi basit bir ders olarakgörüldüğü için program


hazırlayanarkadaşlargeneldebaşarısızve ilgisizöğretmenlerihitabetdersineverirler.Öğrencihitabetdersininöneminigerçektenanlayamamıştır.

Elletutulurciddiplanveprogramyapılmadığıgibidokümaneksikliğidemevcuttur.Anket,test,araştırma,gruptartışmalarıvb.konulardaeksikliklermevcuttur.Sınıfmev-cutlarıproblemdir.Sizinyaptığınızçalışmalargibibilimselaraştırmalaraihtiyaçvardır.Butürçalışmalarınöğrencilereyapılmasındadayararlargörüyorum.Dahasağlıklıso-nuçlarancakbilimselaraştırmalarayoluilealınabilecektir.

Dindışıkonulardadametinhazırlanmasınaönemverilmelidir.Buderstebaşarılıöğrencilergörmekistiyorsaköğrencilereİslamdünyagörüşününiyi

kavratılmasıgerekir.Öğrencilerinnazaribilgilerialdıktansonrauygulamakonusundadahaçoküzerinde

durulması,uygulamasonrasıeksiklerininnotalınarakgiderilmesi,aynıhatanıntekrarla-nıptekrarlanmadığıkonusundaöğrencilerinöğretmentarafındanyakındantakipedilmesigerekir.

Sıkıtakip,uygulama,ilgi,alaka,istekvebolmiktardaörnekolmalıdır.Hitabetdersindeserbestkonuçalışmasıyapılmalı,tedriciolarak3,5,10.15dk.ser-

bestkonuüzerindekonuşmaçalışmalarıyapılmalıdır.Vaazedebilmemelekesimutlakakazanılmalı,başarısızlıknedenleriaraştırılmalı,mümkünseoradankaldırılmalı.

Öğrencilerinsosyalleşmesisağlanmalı,medenicesaretkazandırılmalı,öğrencileröğ-retmenlerinerahatçasorunlarınıpaylaşabilmelidir.

BudersİmamHatipLiselerindebarajdersiolmalıdır.İlveyailçeMüftülüğüileİmamHatipLiseleriarasındameslekiişbirliğiyapılmalı,

bizzatmüftününkendisiveyagörevlendireceğibirimam-hatipbelirlizamanlardaokulagelerekmesleğitanıtıcıveözendiriciprogramlaryapılmalıdır.Ramazanayındakızveyaerkeköğrencilervaaz,hutbe,hatimgibiirşadietkinliklerdedeğerlendirilmeli,hemmes-lekitecrübeleriningelişmesinehemdeokulveveliçevresiilekaynaşmasısağlanabilir.

Sesiveharflerinmahreçlerinidüzgünyapabilenöğrencilerözellikleilahiyatalanınayöneltilmelidir.

Öğretmengörüşleriözetlendiğindeaşağıdakiönerilereulaşılmaktadır:uygulamanınkesinlikleartırılmasıveuygulamalardaişbirliğiyapılması,öğretmenyeterliliğinedikkatedilmesi,uygulamaimkânlarınınçeşitlendirilipzenginleştirilmesiolmuştur.Okulidaresibudersinöğretmeniniseçerkendersiokutmayaisteklivebualandadeneyimiolanöğ-retmenlerigörevlendirmelidir.İmamlıkgöreviyapılırkenkarşılaşılacakdurumlarbizzatyerindevetecrübelikişi tarafındangösterilereköğretilmelidir.Kızöğrencilereözellikledeğişikmekanlardavaazvermetecrübesiyaşatılmalıdır.


Öğrencilere Göre Dersin ÖnemiTablo1.Size göre Hitabet ve Mesleki Uygulama dersinin önemi nedir?

Cevaplar f %Çokönemlidir50%93Önemlidir4%7Aynıderecedeönemlidir25%8ÖnemliBulmuyorum8%2TOPLAM 54 %100

DiğermeslekdersleriylekıyaslandığındaMeslekiUygulamaveHitabetDersininsiz-ceöneminedir?Sorusunuöğrencilerin%57‘sidiğermeslekdersleriylekıyaslandığındaMeslekiUygulamaveHitabetDersiniçokönemlibulurken,%33’üiseönemlibuluyor.Demekkiöğrencilerin%90’ıHitabetveMeslekiUygulamadersinidiğermeslekdersle-rindendahaönemlibuluyor.%10’uiseeşitderecedeönemligörmektedir.Bubulgudersaçısındansondereceönemlibirsonuçtur.Busayedeöğrencilerinderseilgisiniçekmekkolaylaşacakvemotivasyondaharahatsağlanacaktır.

Öğrencilere Göre Öğretmenlerin YeterliğiÖğrencilerin%52’siöğretmenleriniyeterligörürken,%48oranındahemenhemenya-

rıyayakınbiroranıdaöğretmenleriniyeterlibulmuyor.BusonuçMeslekiUygulamaveHitabetDersiöğretimiaçısındandüşündürücüdür.Öğrencilerin%100’evaranbirkısmıdersiönemlibulurkennedenaynısonuçlaöğretmenleriniolumlukarşılamasınlar?Dersinönemliolduğunuifadeedenöğrencileröğretmenleriniyetersizgörmektedirler.Öğrenci-lerinyeterligörmediğiöğretmenlerimizingerçektenbirtakımyetersizliklerivardır.Bukonuciddiyetleüzerindedurulmasıgerekenbirkonudur.

Öğrencilerin Mesleki Düşünceleri

Tablo2. İmam-hatiplik mesleğini düşünüyor musunuz?Cevaplar f %Evet207%62Hayır127%38

TOPLAM 334 %100

BilindiğigibiMeslekiUygulamaveHitabetDersiöğrencilerimesleğehazırlayıcıbirderstir.Dolayısıyla öğrencilerin imamhatiplikmesleğini isteyip istememeleri ile dersarasındayakınbirilgivardır.Yükseköğrenimidikkatealarakdaolsaöğrencilerin%62’slimamhatipolmayıistemektedirler.Ortayaçıkansonuçtanöğrencilerin%38’iimamha-


tipmesleğinihiçdüşünmediğianlaşılmaktadır.İmamhatipliğidüşünmeyenlerinbüyükbirbölümüiseistememelerininnedeninikendiyetersizliğiileaçıklamışlardır.

İmamHatiplikmesleğinidüşünüyormusunuz?Sorusuna“Hayır”cevabınıverenöğ-renciler“neden”sorusunaşucevaplarıvermişlerdir:

SorumlulukvevebaltaşıyorYapamayacağımdan,kabiliyetimyokToplumumuzdaİ.H.LöğrencilerinebaşkakonulardadahaçokihtiyaçvarGüzelKuranokuyamıyorum,kendimiyetersizbuluyorumYeterlibireğitimverilmedifazlabilgimolmadığıiçinSesimuygundeğilZordaondanCemaatlegeçinememBenimyapımauygundeğilBabamınişivarKendimiomesleğelayıkgörmüyorumİmamlıkyapmayısevmiyorumİslamihizmettedahaaktifvedahaserbestolmakistiyorumİmamlığıbirmeslekolarakgörmüyorum,meslekiçindeğildeAllahrızasıiçinyapıl-

masıgerekirKendimegüvenimyok,bilgieksikliğimvar,ensonçareimamlığıdüşünüyorum.Görüldüğügibiöğrencilerdahaçokkendiyetersizliklerinidilegetiriyorlar,yaniken-

dileriniyeterligörmüşolsalarbelkidebumesleğidüşünebilecekler.BusonuçdaHitabetveMeslekiUygulamaDersi’ninöneminigöstermektedir.

Hitabet ve Mesleki Uygulama Dersi İle İlgili Öğrenci GörüşleriÖğrencilerMeslekiUygulamaveHitabetDersiileilgiligörüşlerinişuşekildeifade

etmişlerdir:Üniversitesınavlarınahazırlandığımiçinbudersegerekenönemiveremedim.HocalarımızherkonudaAllah’açokşükürbütüncevaplarıvebütünistediklerimizi

veriyor.Allahrazıolsun.Meslekiöğretmenlerimizçokyetersizbizimleilgilenmiyor,sorunlarımızaçareara-

mıyorvegüzelprogramlaruygulamıyor.Busorunlarınboşunayazıldığınainanıyorum.Çünküicraatlarhepkalıyor.Ben bu dersin sadece İmamHatip Liselerinde okutulmasını değil bütün okullarda

okunmasındanyanayım.Eğerbudersgüzelkonuşmakvehitapetmekiçinsediğeröğren-cilerindegüzelkonuşmayavehitapetmeyeihtiyacıyokmu?


Ders,öğrenciyiçekingenlikten,heyecandan,başarısızlıktan,bütünolumsuzluklarıöğ-rencininüzerindenkaldırılmalı,imamlığa,vaazvermeye,hutbeokumayaalıştırmalıdır.

Hitabetdersi insanakonuşmagüvenivermeli,güzelkonuşmayıöğrencibaşarmalı-dır.

Heröğrencidüzgünbirşekildeherkesimehitapetmeyiöğrenebilmeli,bununuygu-lanmasıokuldayapılmalıdır.

Hitabet dersinde öğrencilere bir görev verildiğinde görevi yerine getirecek şekildeyanitamolaraköğrenemiyoruz.

Hocalarındahacandandavranmalarıvebizlerimotiveetmelerinibekliyorum.Hitabetdersihaftalıkderssaatisayısıolarakçokyetersiz.Sadeceöğretmenlerimizin

anlattığıylakalıyoruz.Budabizeyetmiyor.Uygulamahemenhemenhiçyok.Buokuldançıkanbiryerdendersalıpkendiniyetiştirmeziseimamlık,müezzinlik,vaazgibifaaliyet-leriistisnalarhariçyapançokazçıkar

Yapılanhiçbirşeyihlaslayapılmıyor.Uygulamasıfır,eğitimçokaz.İmamoldeselerkendimiyetersizgörüyorum.İmamhatipmezunluğuancakkendimiziyetiştirirsekbirişeyarar.

Hitabetdersi güzelbirderstir.Hitabeti beğeniyorum.Fakatbazıkonuları hitabetleilgiliolmadığıhaldekitabaeklemişler.Amayerigelinceenönemliolanüniversitedirvebizleriüniversiteyehazırlamalarıdır.Bizİmamhatiplilerçokutangaçbirisiyiz.Sözümüzgeçmiyor.Önemliolanokulumuzdakiöğretmenlervebunlarınöğretiminin iyidurumagetirilmesidir.

Yeterliaraçgereçyok.Hocaçokbaskıyapıyor.Camilerdeuygulamaçokzorgeliyor.Haftalıkderssaatininçoğaltılmasıgerekir.Bence hitabet dersi bizim için yetersiz bir ders. Sadece bu derste öğrendiğimizle

imamlıkyaparsakdahahutbeyeçıkmadangeriineriz.Camiuygulamalarındaöğrenciöncedenhocasıylaberaberprovayapmalı.Hitabetdersinegirenöğretmenlerinbirazöğrencilerekarşıhoşgörülüolmasıgerekir.

Bununyanındaöğrenciyiyetiştirmekiçinelindengelengayretigöstermesiniisterim.Öğ-retmenöğrenciödevlerindehembirazsıkmalıöğrenciyikontrolealmalıbununlaberaberöğrenciyleilişkilerinigüzelcesürdürmelidir.

Hitabetdersizorunluderslerarasındançıkarılsınyalnızcaimamolmakisteyenlerinseçeceğiseçmelibirdersolsun.İmamolmakisteyenseçsin.

Şuandahitabetdersininyetersizolduğunugörüyorum.Sınıfıgeçmekistiyorumokadar.Öncelikledisiplinlibireğitimisterim.Hitabetdersibenceçokönemlidir.Çünküinsanadüşündüklerinivebildiklerinianlat-

mayeteneğiniöğretir.Amabenyediyıldırokuyorumyinedekendimiyeterligörmüyo-rum.Acabasuçkimde?Bendedesemherkesbenimgibi.Ozamansuçbendedeğil.


Gerekhitabetdersiolsungerekbütündersleriçineğitimiöğretimiverenhocadır.Herinsanhocalıkyapamaz.Onuniçinöğretmenlerinüzerindeçokdurulmalıdır.

Hitabetdersidikkatliolaraköğrenciyesevereksevdirerekanlatılmalıdır.Bizlerimamhatipöğrencileriolarakkendimizitoplumdakonuşarakbeğendireceğizvebuyüzdeneskimedeniyetlerdeolduğugibigüzelkonuşmaveinandırmaöğretilmelidir.

Bizimüzerimizdekiçekingenliğiatmayayönelikçalışmalaryapılmalıdır.Uygulamaolanağıyok.Bununyanısırabizimledevamlıilgilenilmiyor.Benİmamhatipsonsınıfagelmişbulunmaktayımdinibilgimizhiçyok.Budacahil

öğretmenlerincahilöğrencileriolacağınıgösterir.Çokuygulamayapılmasıgerekir.Öğrencilerinçoğundagörülencesaretsizliğinancak

buyollagiderilebileceğineinanıyorum.Hitabet dersi öğretmenlerinin sınıfa hakim olma, otoritesini koyma sistemi yanlış.

Dersiişleyişibirazdahaiyiolabilir.Böylecedersbizesevdirilebilir.Öğrencileringörüşlerigenelolaraköğretmenyeterlikleri ile ilgiliolduğuveöğret-

menlerindendahafazlailgi,bilgi,hoşgörüverehberlikbeklediklerigörülmektedir.Uy-gulamalarınyetersizliği,derssaatininazlığıöğretmengörüşleriilekesişennoktalaolaraksöylenebilir.

Öğrencilerin Dersin İşlenişi ile İlgili GörüşleriÖğrencilerindersinişlenişineilişkingörüşlerinde;yaparakyaşayaraköğrenme,uygu-

lamalaraağırlıkverilmesi,derseaktifolarakkatılma,dersişlenirkenaraçvegereçkulla-nılmasıöneçıkankonularolmuştur.Dersinişlenişineilişkindiğeristekleriseşöyledir:

Önceöğretmenanlatmalıöğrencidinlemelivesonrasorucevapolmalı,Sohbetortamındaarkadaşçaolmalı,Derslerdekonularanlatılırkenaraçgereçlerdenyaralanılmalı,Disiplinlivedüzenliolmalı,Öğrencilertoplumahitaptamotiveedilmeli,Ciddiamaöğrenciyisıkmayacakbirşekildeolmalı,Öğretmesinibilenhocalarolmalı,Güzelkonuşmatekniklerinedahaçokyervermeli,Monotonolmamalıakıcıolmalı,Neşelifakatdersikaynatmayacakşekildeolmalı,Derslerdeherkesebolbolsözverilmelibolhutbeokumalıvevaazverilmelikiimam

olacakarkadaşlaraçılsın,Öğrencininyorumlarıdinlenerekişlensedahaiyiolurçünküozamanbudersemec-

burenilgigösterilecektir,Başarısızöğrencileredahaçokfırsatverilmeli,Öğrenciyledahaiyiilişkikurularakderseısındırılmalı,


Genelinde uygulamalarda her konunun işlenişini kendi gözlerimle görüp izlememdahaiyiolurÖrneğincenazeninyıkanışı,bencehitabetdersitamamentatbikatadayalıolmalıdırkigerçekolaykarşısındasıkılmadanyapabilmeliyiz,

Videokayıtkullanılmalıveöğrencikendisininolumluveolumsuzyönleriniizlemeli,Kırkdakikanınhepsidersleişlenmesiinsanıbunalımasokuyor,Sadeceöğretmeninkonuşmasıyladeğildebirtartışmahavasındaöğretmenveöğren-

cilerindersiortakişlemesiyledahaiyianlaşılır,Öncesınıfsusmalı,Önemliyerlerinnottutturulmasıgerekir,Konulardağıtılıpöğrencilerinönce,sonradaöğretmeninanlaşmasışeklindeolmalı,Dahaçokhitapetmetekniklerineyerverilmeli,Genelkültüredeyerverilmeli,Arkadaşhavasındaişlenmeliöğrenciprobleminiöğretmenegötürebilmelidir.Görüldüğügibiöğrencilerin ifadeleribir takımöğretim ilkelerini içerdiğigibiaynı

zamandadersebakışaçılarınıve içindebulunduklarıpsikolojikdurumudayansıtıyor.Ağırlıklı olarakuygulamakonusuüzerindedurdukları gözdenkaçmıyor. İkinci olaraköğrencileraktifbirşekildedersiniçindeolmayıistiyorlar.Sınıfyönetimikonusundaso-runlaryaşandığıanlaşılıyor.

Öğrencilerdenbazılarınıniseneanketi,nedersiveişlenişini,nedekendileriniciddiyealmadıklarınıgörüyoruz.

Tablo3. Hitabet ve Mesleki Uygulama dersinde en fazla hangi konularda zorlanıyorsunuz?

CEVAPLAR F %Hiçbirkonudazorlanmam 147 44Dualarıezberlemede 58 17Vaazvehutbehazırlamavesunmada 47 14Güzelkonuşmavehitabettekniklerinde 36 11Diğerkonularda 30 9Cevapsız 16 4TOPLAM 334 100

HitabetveMeslekiUygulamaDersindeÖğrencilerinbüyükçoğunluğuhiçbirkonudazorlukyaşamadıklarınıbelirtirkenenfazlazorlukçektiklerikonunundualarınezberlen-mesiolmuştur.

Hitabet ve Mesleki Uygulama Dersinde Uygulama Çeşitleri ve PlanlanmasıHitabetveMeslekiUygulamaDersiöğretimindekiuygulamalarıhazırlıkuygulama-

ları ve gerçek uygulamalar olarak iki grupla toplamakmümkündür.Aslında bu yapa-


cağımız tasnif dersin programında yer almamıştır. Fakat dersin amaçları bunu gereklikılmaktadır.

Hazırlık Uygulamaları: HitabetveMeslekiUygulamadersimuhtevasıgereğiuygu-lamalarınyoğunluktaolduğubirderstir.Ancakbudersindeteorikvebilgiyedayalıko-nularıyokdeğildir.Çoğuzamandateoriylepratiğibirbirindenayırmakmümkündeğildir.Uygulamalarınyerindevegerçekkoşullardayapılmasıelbetteendoğruolandır.Öğretimamaçlıyapılanuygulamalarıhazırlıkuygulamalarıdiyetanımlayabiliriz.Buuygulamalarsınıftayadaokulmescidindegerçekleştirilebilir.

Tablo4.Hangi Mesleki Uygulamalara Katıldınız?Cevaplar(çoklu) f %Cumaimam-hatipliğigörevi133%33Vaizlik21%5Müezzinlik107%26Hepsi43%10Hiçbiri 88 %22Cevapsız17%24TOPLAM 409 %100

AraştırmadaMeslekiUygulamaveHitabetDersindeuygulamalarakatılanöğrenci-lerinoranlarıvehangiuygulamalarakatıldıklarısorusunaverilencevaplaragöre;öğren-cilerin%26’sımüezzinlikuygulamalarına,%33’ücumaimamhatipliğiuygulamalarına,%5’ivaazuygulamalarına,%10’uuygulamalarınhepsine,%22’siisehiçbiruygulamayakatılmadığını belirtmişlerdir.Budurumdaher beşöğrencidenbirisi uygulamayakatıl-madığıgözlenmiştir.Öğrencilerinyapabilirimdiyebelirttiğimüezzinlik,cumanamazı,imamvehatipliğivevaazkonularındakioranlarlauygulamayaptıklarıkonulararasındaçokbüyükfarkgözeçarpmaktadır.Oysaöğrencilerinuygulamafaaliyetlerinedahaetkinbirşekildekatılmalarıgerekir.Demekkiöğrencilerbaşarabileceklerineinandıklarımes-lekifaaliyetlerekatılamıyorlar.Öğrencilerin%22’sininhiçbirmeslekiuygulamafaaliye-tinekatılmamasıiseolumsuzbirsonuçtur.

Uygulamayamüsaitbütünkonularınokulmescidindeyapılmasıdersinverimliliği-niartırırveöğretimikolaylaştırır.Süreklisınıfortamındadersyapanöğrencileriçindebirdeğişiklikolur.Ancakdersinsınıftayapılmasınıgerektirecekdurumlarolabilir.Budurumlardaderslerinsınıftayapılmasıdahauygunolur.Örneğinöğrencilerinyazmalarıgerekenkonularvarsayadayazıtahtasınınkullanılmasıgerekiyorsaderslerinsınıftaya-pılmasıgerekir.Ayrıcahitabetintarihçesiveçeşitlerigibiprogramdayeralıpuygulama-larlailgiliolmayankonularyinesınıfiçindeişlenebilir.Yinecenaze,nikâhvb.konularınuygulamalarıdaöğretmenintercihinegöresınıftayapılabilir.Teypvevideogibidersaraçvegereçlerikullanılacaksabununiçinsınıfortamıdahauygunolur.Öğretmenkonununözelliğinegöre,uygulamalarınneredeyapılacağınıöğrencilereöncedenhabervermesigerekir.


Okul mescidinde yapılacak derslerde şu noktalara dikkat edilmelidir.Zamankaybınaveokul içindekidersdüzenininbozulmasınanedenolmaması için,

öğrencilerindersinmescitteyapılacağınıöncedenbilmelerigerekir.Öğrencilerinmescittegelişigüzeloturmamaları,bellibirdüzeniçindeoturmalarısağlanmalıdır.Eğerşartlaruy-gunsasescihazlarınıkullanılmalarıöğrencilerinbutürmalzemelerletanışmalarıvemes-lekiyaşamlarındakullanacaklarıaraç-gereçleriveseslerinitanımalarıaçısındanönemli-dir.Öğrencilerin,gerçekuygulamalardakullanacaklarıaraçvegereçlerle,minber,mihrapgibimekanlarıhazırlıkuygulamalarındamutlakatanımalarıvekullanmalarıgerekir.

Gerçek Uygulamalar: Gerçekkoşullardayapılanuygulamalardır.İmamHatipLisele-rininuygulamafaaliyetlerinigeneldeokulmescididışınataşırdığıaraştırmabulgularındaçıkansonuçlardananlaşılıyor.Öğretmenleresorulanbirsorudaokuldışındatatbikatyap-mayanİmamHatipLiseleri’ninoranı%26olaraktespitedilmiştir.

Tablo5.Öğrenciler çevre camilerde tatbikata katılıyor mu?

Cevaplar f %Evet40%74Hayır14%26TOPLAM 54 %100

İmamHatipLiselerindebuuygulamalardahaçokeğitselkollardanmeslekitatbikatkoluyürütüyorgörünmektedir.OysauygulamafaaliyetlerininbütünüHitabetveMeslekiUygulamaDersiöğretmenleriveöğrencilerininbuderstekietkinliklerininbirparçasıdu-rumundadır.Hazırlıkuygulamalarındabaşarılıolmuşöğrencileringerçekleştireceğiger-çekuygulamalar,yaokulmescidindeyadaçevrecamilerdeolacaktır.Çevrecamilerdegerçekuygulamalarınbaşlatılabilmesiiçinhazırlıkuygulamalarınıntamamlanmışolmasıgerekir.Hangiöğrencilerinnetürgörevleriçinhazırolduğubilinmelidir.Ayrıcaçevreca-milerdeuygulamayapacaköğrencileriçincamilerinbağlıbulunduğuidarimakamlardanvemüftülüktengerekliizinveonayalınmalıdır.

Tatbikat camisinde uygulamalara hazır öğrencilerden hemen başlanmalı böyleceçevrecamilerdeuygulamafaaliyetlerinekatılacaköğrencilerin ilk tecrübeleriniburadayaşamalarısağlanmışolur.Uygulamalarıyapmakistemeyenöğrencilerolabilir.Buöğ-rencileriiknaetmeyeçalışmalı,uygulamalarakatılmayışlarınınnedeniniöğrenmelionagörebir çözümyolu aramalıdır. İmamHatipLisesindeuygulamalardagörevlendirilenöğrencilerdenbirkısmıgörevyapmakistememelerinemazeretolarakaşağıdakinedenleriilerisürmüşlerdir.

Benİslam’ıtamanlamıileyaşamıyorumkiçıkıpbirşeyleranlatayım...İnsanlaraöğütvereyim.Buikiyüzlülükolmazmı?

Bilsemkiokuldanatacaklaryinedeyapmam.Kuranokuyuşumçokzayıfolduğuiçinbugöreviyapamam.Öğrencigörüşlerinde,yetersizlikolgusuuygulamalardasürekliöneçıkanbirbulgu

olmuştur.Kalabalık öğrenci topluluğunun, öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin hazır


bulunduğuokulmescidindeyapılacakolanbugörevöğrencileraçısındanoldukçacesaretisteyenbiriştir.Onuniçinöğrencilerhazırolmadankesinliklegörevvermemelidir.Buhemkendisineolangüveniaçısındanhemdearkadaşlarınaörnekliğiaçısındansondereceönemlidir.Yaşanılanolumsuzluklargörevyapacakdiğeröğrencilerinkonuşmakorkuları-nıartırabilir.Ancaköğretmeninyapılacakhatalarınnormalolduğunu,öğrenmeninyapı-sındahatapayınınherzamanbulunabileceği,insanınbilgi,görgüvetecrübesinizamanladahaiyiyetaşıyabileceğiöğrencilerlepaylaşmalı,cesaretveümitlerigüçlendirilmelidir.Öğrencitamhazırolduktansonradapsikolojikmoraldesteğiverilmelidir.

Gerçekuygulamalaröğrencilerinçoğununilgisiniçekmektedir.Öğrencilerinbuilgi-leri korunmalı heyecanları olumluyöndeyaşatılmalıdır.Okulmescidindeuygulamayakatılanöğrencilerinbireryetişkingibidavrandığını,bustatüdeğişikliğininonlarımutluettiğiniçoğukeregözlemişimdir.

Gerçekuygulamalarınçokiyiplanlanıporganizeedilmesigerekir.Uygulamanınplan-lanmasıiseHitabetveMeslekiUygulamadersininsınırlarınıaşanbirkonudur.Planlamaverehberlikkonusundaokulidaresininvebütünmeslekdersleriöğretmenlerininyardımvekatkısınaihtiyaçvardır.

Planlamada uygulama yapacak öğrenci, görevi, görevli olduğu cami, görev tarihi,rehberöğretmenbelirlenir.Hazırlanacakbuprogramuygulamanınyapılacağı tarihten,öğrencininhazırlanacağısüredenönce,görevliöğrenciyeverehberöğretmeneduyurul-malıdır.Buprogramokulunilanpanosunaasılabilir.Böylecerehberöğretmenhangiöğ-renciyihangikonudahazırlayacağını,öğrencidehangiöğretmeninkendisinerehberlikyapacağınıbilir.

Uygulamalar genelde cuma imamhatipliği, vaizliği vemüezzinliği olarak gerçek-leşmektedir.Kızöğrencileriçinise,cumartesiveyapazargünlerikadıncemaateyönelikvaaz,kurantilavetivb.konulardauygulamafaaliyetiyapılabilir.Siviltoplumörgütleriileişbirliğiileöğrencilerinuygulamaalanlarıgenişletilebilir.

Cumanamazıimamhatipliği,vaazıvemüezzinliğidışındadiğergünleriçindeokulmescidindevakitnamazlariçinöğrencilergörevlendirilebilir.Bütünuygulamalarınokulidaresiverehberöğretmenlertarafındandüzenlibirşekildetakibiyapılmadığıtakdirdeistenilenbaşarıeldeedilemez.

Rehberöğretmenler,uygulamalardagörevliöğrenciyigözleyerek,uygulamayıyapanöğrencihakkındaokulidaresineyadaHitabetveMeslekiUygulamaKurulu’nagözlemsonucunubildirirbir raporvermelerigerekir.Dahasonrabudeğerlendirmelerokul içiuygulamayarışmaödüllendirmeetkinlikleriiçinkullanılabilir.

ÖnerilerAraştırmadançıkansonuçlaravekendigözlemvedeğerlendirmelerimizedayalıola-

rakHitabetveMeslekiUygulamaDersiiçinşunlarönerilebilir.Heröğrenciyebaşarabileceğişeyiyapması içinyardımedilmelidir.Böyleceöğren-

ciler kendilerine güvenecekve saygı duyacaktır.(Çilenti, 1985, s.57)Hiç bir öğrenciyenefretvealaylamuameleedilmemeli.


Öğrencilerekarşıkırıcı,cesaretveümitleriniyokedecekşekildeeleştiriyapılmamalı,otoriter tutumlardankaçınmalıdır.Öğrencilerinkendilerinegüvenlerisonderceönemliolduğundangüvensarsıcıdavranışlardankesinliklekaçınılmalıdır.

Olmasımuhtemelyanlışlaraöncedenişaretetmeköğrenmeyikolaylaştırır.Örneğinyaptığımızuygulamalardaöğrencilerinençokyaptıklarıhataçoğuzamanzamanıiyikul-lanamadıkları,ayetvehadismetinleriniyanlışokumalarıolmuştur.Yanlışokumayanlarınbüyükçoğunluğudahecelemeksuretiyleokumaktadırlar.Oysabudurumsunuştabirku-surdur.Konuşmaveyaokumanınestetiğinibozmakladır.Bunabenzerhatalarınöncedenöğrencilereduyurulmasıdahauygunolur.

Uygulamaanındauygulamayapanöğrenciyearkadaşlarınıntepkisikontrolaltındatu-tulmalıdır.Onlarınyapabileceğiyanlıştepkilersaptanmalıveöğrencilerbukonudayön-lendirilmelidir.Uygulamayapacaköğrencilerinbirtakımyanlışlarınyapabileceğinibununnormalkabuledilmesigerektiğiniyanlışyapanöğrencilerenasıltavırtakınılmasıgerektiğiüzerindedurulmalıdır.Uygulamayapanöğrencininarkadaşlarıtarafındankabulgörmesi,psikolojikortamaçısındansondereceönemlidir.Çünküfert,bazısebeplerle,yakınveyauzakmuhititarafından“kabul”edildiğini,benimsendiğiniveyareddedildiğini-benimsen-mediğinifarzvekabulettiğindendavranışınıonagöreayarlar(Evrim,1970,s.65).

Görevinigüzelyapanöğrencinindeteşekkürvetakdirihakettiğiunutulmamalıdır.Uygulamalardabaşarılıolanöğrencilermutlakaödüllendirilmelidir.

Dua metni uygulama yapacak öğrencinin elinde bulunmalıdır. Heyecanının sebepolacağıyanlışlardacemaattenyardımalacağıyerdeelindekidokümandanyardımalmasıdahauygunolur.Ayrıcabugüvenaçısındandaöğrenciyebirmoralverecektir.

İlkfırsattahutbedualarıhemenezberletilmelikizamandiğerkonularayeterliolabil-sin.

Uygulamaların belirli zaman aralığıyla ve bölüm bölüm yapılması öğrenme işinikolaylaştırır.Örneğinhutbeçalışmalarındaöncedualarelealınmalıdahasonraokumayöntemleriveen sonundaöğrenilenbölümlerinbirleştirilerek tekrarbirbütünhalindeçalışılmalıdır.

Öğrencilerin, uygulamalarında bazen ayrıntı ve basit gibi görünen konularda bileproblemçıkmaktadır.Örneğinminbereçıkışlarındaminberdeoturuşlarında,minberdeninişmihrabageçişteyanlışlıklaryapılmaktadır.Bunlarbasitayrıntıkonulargibigörünsedebunlarınhepsiuygulamalardaayrıntılarıylagösterilmelidir.Yineöğrencilerin imamhatipolarakgörevyaptığınamazlardaaceleettikleri,ta’dilierkânauymadıkları,sıkgörü-lenyanlışlardandır.Bunlarındauygulamalardaincedeninceyeöğretilmesigerekir.

Fatihasuresivediğernamazsurelerininüzerindedikkatledurulmalıenazındanbusüreleribütünsınıfıncumanamazındaokuyabilecekkadarmahreçvetecvitkurallarınagöreokunmasısağlanmalıdır.GerekirsebukonudaKurandersiöğretmenleriyleişbirli-ğinegidilmelidir.

Uygulamalardagörevalmakistemeyenlerihemenzorlamamalıbellibirsüreverilme-lidir.Hazırlanmasınayardımcıolmalıdır.Öğrencilereümitaşılamalı,mutlakayapabile-


ceğineinandırmalıdır.Bukonudatavizvermemeyeçalışılmalıdır.Uygulamalardaöğret-menedüşengörevetkilimotivasyontekniklerindenyararlanaraköğrencilerdeböylebiristeğinoluşmasınısağlamaktır.

Hitabetvekonuşmagibihemenkazanılamayacakbirdavranışınöğretimibirazzamanalacaktır.Konuşmaeğitimibellibirsürecigerektirir.Buyüzdenöğretmenlerinsabırlıveanlayışlıolmalarıaceleetmemeleribeklenir.

Başarısızlıkkarşısındayılmamalıdır.Öğrencilerinöğrenmekapasitesivekabiliyetleridikkatealınmalıdır.Bireyselbaşarıdurumlarıgözönündetutulmalıdır.Bazıöğrencilerinpsiko-sosyalvaziyetalışlarıinzivaniteliğindedir.Butipöğrencilerhemenhemenbütünderslerdebaşarısızdırlar.Bırakınbircemaatönündekonuşmayıkendisınıfındabileko-nuşmaktançekinenöğrencisayısıhiçdeazdeğildir.Buözelliktekiöğrencilerebirazdahafarklıdavranmalı,olanfaaliyetlereçekmeyeçalışmalıdır.

Eğitim kurumlarının bireyi geliştirme işlevini yerine getirmede karşılaştıkları enönemlizorluklardanbiribireylerarasındakifarklılıklardankaynaklanmaktadır.Bireyle-rinyetenekleri,gelişimhızları,ilgiveihtiyaçlarıbirbirindenfarklıdır.Bunedenleeğiti-minmümkünolduğukadar,bireyselleştirilmesiönemtaşımaktadır(Fidan&Erden,1991,s.170).Öğrencilerdekibireysel farklılıklarvedeğişkenlerdikkatealınmalıdır.Örneğinbazıöğrencilerdekonuşma,görmeveişitmeözrübulunabilir.

Öncekısaveokumasıkolayparçalarüzerindeçalışılmalıdır.Buçalışmabirayetbirhadisveyakısabiryorumolabilir.Çünkübecerileryavaşyavaşgelişir.Önceyapabile-ceklerivebaşarabileceklerialıştırmalaryapılmalıdır.

Peki,başarısızolanlarakarşınasılbirtavıralınmalı?Olmasadaoluyor,olmuşhavasıoluşturmalımıdır?İştebunuyapmamalıdır.Sonratelafisimümkünolmayansonuçlarase-bebiyetverebilir,işinciddiyetinibozar,konularınhafifealınmasınanedenolabilir.Fakatkırıcı,yıpratıcıveuzaklaştırıcıolmadanyapıcıbirüslûplaeksikyönlerdilegetirilmelidir.Önceolumlunoktalardilegetirilerek“şunoktalaradadikkatetmelisin”şeklinderehber-likyapılmalıdır.

Öğrencilerkendilerindemeydanagetirilmekistenendeğişikliklerinlüzumunainandı-rılmalı,ihtiyacıaçıkçagörebilmelidirler,öğrenmedepaylarınadüşensorumluluğuörebil-meli,dikkatlerinikonuüzerindetoplayabilmelidirler,konuyakarşıilgiduymalıvebunudevamettirebilmelidirler.Rekabetduygularınıgeliştirebilmelivedahaçokbaşarıgöster-meçabasıiçindeolabilmelidirler(Tanyalı,1970,s.13).

VaazvehutbeUygulamaçalışmalarındabazıöğrencilerinkendilerinindeanlamadığımetinlerikonuolarakkullandıklarısıkrastlananbiryanlıştır.Öğretmen,öğrencilerinoku-duklarıyadaanlattıklarımetinlerinanlaşılıpanlaşılmadığınıkontroletmelidir.Metinlerinöğrencilerinkendiifadeleriylehazırlanmasıkonusundaısrarlıdavranmasıgerekir.Çünküdindilisemboliktir.Dinîmetinlerdebenzetme,mecaz,kinayelianlatımkullanılır(Bilgin&Selçuk,1995,s.141).Metinlerinöğrencilertarafındandoğruanlaşılıpanlaşılmadığıdaöğrencininkendiifadelerindendahaiyianlaşılır.


Yapılangözlemlerdeöğrencileringeneldesesleriniiyikullanamadıklarıgörülmüştür.Öğrencilerarasındakısıkvealçaksesleokumaveanlatmayaygınbirdurumdur.Öğret-men,hitabetvekonuşmadasesikullanmanınönemineözellikledikkatçekmelidir.Sesprovalarıyapılmalıdır.

Uygulamalardagönüllüöğrencilereöncelikverilmelidir.Hutbevevaazkonulansenebaşındanöğrencilereverilmelidir.Uygulama çalışmalarına öncelikle hutbe ile başlanmalıdır.Çünkü hutbe okunduğu

içinsözlüanlatımolarakgerçekleştirilenvaazagörehazırlamasıvesunulmasıdahako-laydır.Uygulamalardahutbelermümkünsebilgisayariledeğilseokunaklıbiryazıylaya-zılmasınadikkatedilmelidir.

Teorikbilgileröncelikverilmelibubilgileruygulamalardakitekrarlarlapekiştirilme-lidir.

Öğrencilerinkonuşmayahazırlanmalarıiçinöncekısafıkrahikâyelervebaşlarındangeçenolaylarıanlatmalarıilkbasamakolarakkullanılabilir.

Vaaz ve hutbe hazırlamada en temel kaynak şüphesiz Kuran’dır. ÖğrencilereKuran’dannasılyararlanılacağıbirkonuseçilereköğretilmelidir.Özelliklekonuçalış-malarındaçokyararlıolan“Mu’cemü’lmüfehresLielfazi’l-Kuran“adlıkitaptanıtılmalıvekullanımıöğretilmelidir.Öğrencileretemelkaynaklartanıtılmalı,kaynaklardakibil-gilereulaşmayolları,kaynaklarınasılkullanacaklarıöğretilmelidir.Öğrencilerkonununözelliğinegöretefsir,fıkıh,hadis,İslamtarihialanlardaöğrencilerinkullanacaklarıtemelkaynakları tanıtmalıbueserlerinansiklopedikkullanımıöğretilmelidir.Örneğinbirkaçtefsir kitabı tanıtılmalı konularınhazırlanmasındanasıl kullanılabileceği, ortamuygunisekütüphanededeğilse sınıftagösterilmelidir.AyrıcaPeygamberlerindavetmetotları,günümüzdavetproblemleriyle ilgili araştırmaödevleriverilebilir.Hadiskitapları aynışekildetanıtılmalıherhangibirkonudakihadislerinnasılbulunabileceğikonususınıftaveyakütüphanedeuygulamalıolarakgösterilmelidir.Öğrencileregüzelveetkilikonuşmakonusuileilgilikitaplartanıtılıpokumalarıteşvikedilebilir.Butürkitaplarlailgiliözetvedeğerlendirmelerödevolarakyaptırılabilir.Ayrıcaöğrencilerinyararlanabileceğiinternetkaynaklarıdatanıtılmalıdır.Kitapokuyanvekitaplarıtanıyanöğrencilervaazvehutbehazırlamadadahabaşarılıolduklarıgözlenmiştir.Hattaöğrencilerarasındayalnızcabuöğrencilerbaşarılıoluyordersekabartmamışoluruz.Öğrencilerinkitapokumaalışkanlı-ğınıkazanmalarınayardımcıolmalıvebukonudateşvikçiolmalıdır.Konuşmaveifadegücüsözcükdağarcığıylaçokyakındanilgilidir.Ayrıcahızlıokumateknikleriüzerindedurulmalıdır.

Hitabetdersisadecekonuşmadersiolmaktançıkarılıpserbestdüşünmetefekküretmevehikmetikavramayaçalışmadersihalindehayatibirnoktayagetirilmelidir.Ayrıcaöğ-rencilere hitabetten önce okuma salonları, sosyal ve kültürelmerkezleri hazırlanmalı,mevcutlartanıtılmalıdır.Öğrencilerinkonuşmayeteneklerinigeliştirmekiçinsüreklior-tamhazırlanmalı,fırsatlaroluşturmalıdır.Bilgiyarışması,münazara,şiirokumavedin-lemeetkinliklerigibisosyalvekültüreletkinliklerdüzenlenmelidir.Nekadarçokpratikyapmaimkanısağlanırsaokadarçokbeceriartacağıunutulmamalıdır.


Yapılanaraştırmalarda, roloynamayoluylamesajakatılanların, roloynamayanlaraoranla,dahaçoktutumdeğiştirdiklerigözlenmiştir.Buamaçlapsiko-drama,sosyo-dramauygulamalarındanolumlusonuçlaralınmıştır.(Demirel,1990,s.87)MeslekiUygulamaveHitabetDerslerindedeöğrencilerinuygulamalaraetkinbirşekildekatılmalarıonlardadinduygusunungelişmesine,inançlarınbenimsenmesi,birtakımgüzeldavranışlarınka-zanılmasınavesileolabilir.Böyleceanlattığıkonularısahiplenebilir,olumluyöndetutumdeğişimigösterebilirler.

MeslekiUygulamaveHitabetDersiuygulamalarındaöğrencilerinüzerindeçalışmayapacaklarıkonularınseçiminderehberlikyapılmalıdır.Çalışmayapılacakkonularınder-sinamacınaveöğrencilerinseviyesineuygunolmasına, rahatçabulupulaşabileceklerikaynaklardayeralmasına,okulveçevrekütüphanelerdekikitaplarlatanışmalarınaaracı-lıkyapacakbaşlıklardanseçmelidir.

Derssaatininyetersizliğivesınıfmevcutlarınınfazlaolmasıbütünöğrencilerinuygu-lamayakatılmalarınıengelleyebilir.Budurumdaörneklerüzerindefazladurulmalıdır.

Uygulamalarda“Benyapamam”diyenöğrencilerdenbirkısmınıuygulamaiçinhazırduruma getirmek aynı düşüncede olan öğrencilerin olumsuz düşüncelerini giderebilir.Öğrencilerde“bendeyapabilirim”’düşüncesiuyanabilir.

Öğrencilerin dini metinleri yorumlayabilme yetenekleri güçlendirilmelidir. Bu ye-teneğin eğitimdeki önemi açıktır.Günlük hayatta bile, yorumlamagerektiren pek çokdurumlakarşılaşırız.Onuniçin,müfredatprogramlarındayorumlamayeteneğiningeliş-tirilmesindenbirhedefolarak sözedilir.Yorumlamayeteneğininölçülmesindebirpa-ragraftakianlamınaçıklanmasını,uzunbirparçanınözetlenmesini,birbilgibütünündekibağıntıların açıklanmasını, özel gözlemlerden genel yargılar çıkarılmasını ve genel il-kelerin özel durumlardaki hallerini soran sorular kullanılır(Turgut, 1992, s.66).Ancakbuyaştakiöğrencilerdenzamanzamançokfarklıyaklaşımlarolsadaherzamanözgüngörüşlerveyorumlarbeklemekyanlıştır.Öğrencilerdahaçokbilinenvebasmakalıpbir-takımdüşüncevegörüşlersergilerler.İstenilenyorumbecerisinizamanlakazanabilecek-leriniunutmamakgerekir.Çokbasitşeylerdesöyleselerbunubirdüzenveplaniçerisindeyapmalarıönemlidir.Öğrencileryorumkonusundacesaretlendirilmeli,yorum için teş-vikedilmeli,onlarıniçinekapanmalarınanedenolacakalay,küçümsemevebasitealmagibitepkilerdenkesinliklekaçınmalıdır.Öğrenmedegüçlükçekenöğrencileri,küçültücühitaplarlautandırmak,öğretmenin sınıflaolan iyi ilişkilerinibir andabozabilir(Bilgin,1973,s.318).

Konuşmavehitabetinsadecemeslekialandaönemibulunmadığını,bireyinbütünya-şamıboyuncaböylebirkabiliyetinişeyarayacağıöğrencilerefarkettirilmelidir.Kendiniifade etmenin, toplum içerisinde yer edinmenin, konuşmanın etkisiyle kişilerin sosyalkonumlarınınkarşılaştırmasıyapılmalıdır.

Başarınınilkveenönemlişartıöğrencinin“benbuişiyapabilirim”diyebilmesivekendisine inanmasıdır. İştebubaşarıdadönümnoktasıdır.Kendisinegüvenenvesaygıduyanbiröğrenciyeöğretmenyardımcıolabilir.Birdavranışınsonuçlarınınolumluveya


olumsuz olması kişinin bunu algılayışına ve kendisi için taşıdığı değere bağlıdır.Öğ-rencilerdekendinegüvenduygusugelişmesiiçin;onlarıbaştaolduğugibikabuletmeli,değişiminkendisitarafındanolacağınıfarkettirmelidir(Fidan&Erden,1991,s.182)

Öğrenmeyollarındanbirisidemodeldenöğrenmeolduğudikkatealınmalıdır(Dök-men,1994,s.35).Öğrencilerehutbevevaazkonusundaiyibirmodelin,yacanlıolarakyadavideodanizlettirilmesiyararlıolur.

Derstekullanılanaraç-gereçvemalzemeleredikkatedilmeliveözenlekullanılmalı-dır.Özellikleuygulamamescidindekullanılansescihazlarınınkullanılmasıvekorunmasıiçinöğrencilergörevlendirilmelidir.

İmamHatipLiselerindemeslekiuygulamalarınplanlamasınıyapacak,sorunlarınıelealacak,meslekiformasyonugeliştiripzenginleştirecek,öğrencileremeslekikonulardareh-berlikyapacakMeslekiRehberlikServisikurulabilir.DinEğitimiGenelMüdürlüğü’nünorganizasyonuileİmamHatipLiseleriiçinortakbirinternetsitesioluşturulabilir,busi-tedeuygulamalarpaylaşılabilir,yazılıvegörselolarakhutbevevaazarşivioluşturulabi-lir.Öğretmenlerinhizmetiçieğitimdengeçirilmeleri,özelöğretimyöntemlerikonusundayenibilgilerveyöntemlerletanıştırılmasısüreklihalegetirilebilir.

KAYNAKÇABilgin, B. (1973). İmam hatip lisesinde uygulama dersi.Ankara Üniversitesi İlahiyat

Fakültesi Dergisi,sayı:XXI,ss.317-322Bilgin,B.veSelçuk,M.(1995).Din öğretimi özel öğretim yöntemleri. Ankara:Günya-

yıncılık.Çilenti,K.(1985).Özel öğretim yöntemleri.Ankara:Anıyayıncılık.D.İ.Başkanlığıgörüşü.I. Din Şurası Tebliğ ve Müzakereleri (1995)Ankara:D.İ.Byay.Demirel,Ö.(1990).Yabancı dil öğretimi.Ankara:Usemyay.Dökmen,Ü.(1994).İletişim çatışmaları ve empati.İstanbul:Sistemyayıncılık.Ergün,M.(1992).Eğitim ve toplum - eğitim sosyolojisine giriş.Malatya:İnönüÜniver-

sitesiEğitimFakültesiyay.Evrim,S.(1970).Suçluluk sorunu.İstanbul:İ.Ü.E.F.yay.Fidan,N.veErden,M.(1991).Eğitim bilimine giriş.Ankara:Kadıoğlumatbaası.M.E.B,MillîEğitimBakanlığı.İmam-HatipLiseleriYönetmeliği,<http://mevzuat.meb.gov.tr/html/27305_1.html>10.09.2013M.E.B.,DinEğitimiGenelMüdürlüğü,Hitabet ve mesleki uygulama dersi öğretim prog-

ramı <http://dogm.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/14>10.09.2013Özek,A.(1991).İ.H.L.veehliyetlidinişlerigörevlisiyetiştirmeişi,Din Öğretimi ve Din Hizmetleri Semineri,Ankara:D.İ.ByayTanyalı,H.(1970). Personel eğitimi.Ankara:Şenyuvamatbaası.Turgut,M.F.(1992).Eğitimde ölçme ve değerlendirme metotları.Ankara:Saydammat-

baası

İmam hatİp lİselerİnde hİtabet ve meslekİ uygulama … · 2015. 2. 14. · ve hitabet dersi...

Documents