Malena tańczy tango

Piotr Stratus

Scenariusz spektaklu muzycznego

pcirrus@gmail.com

Copyright by Piotr Stratus (C) 2014 All rights reserved

Wszelkie prawa do niniejszej publikacji są zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji ani jej całość nie mogą być przedrukowane bez uprzedniej zgody właściciela praw autorskich

2

Spis treści

CZĘŚĆ I: Malena tańczy tango ...................................................................................................................... 3

(tango) Brzydkie kobiety (foxtrot „Mujeres feas”, Enrique Rodriguez, 1943 ) ... 4

Homero: mówi wiersz „Tres Esquinas” ............................................................. 6

(tango) Malena śpiewa tango „Malena” (Homero Manzi, 1941) ...................... 7

Konferansjer recytuje fragment tanga „Wanda” .............................................. 9

(tango) Z offu tango „Wanda” w wykonaniu Tadeusza Faliszewskiego ........... 10

(tango) Malena śpiewa milongę „Pena Mulata” (Homero Manzi, 1940) ......... 11

CZĘŚĆ II: W półmroku ................................................................................................................................. 14

Konferansjer recytuje fragmenty „A media luz” ............................................. 15

Homero recytuje tango Fumando espero. ...................................................... 17

(tango) Malena śpiewa „To grzech” (Walery Jastrzębiec-Rudnicki, 1934) ...... 19

Kurtyna. Koniec pierwszego aktu. .................................................................. 20

Część III: Ballada o Rudej Mańce, czyli tango apaszowskie ........................................................................ 20

(tango) Kwiatkowska: Śpiewa tango Starszych Panów „Tango – kat” ............. 21

(ballada, walc) Stępowski: śpiewa balladę o Rudej Mańce ............................. 23

CZĘŚĆ IV: Miłość ......................................................................................................................................... 25

Uczennica (foxtrot „La Colegiala, Enrique Rodriguez, 1938) .......................... 25

Nada (tango, Horacio Sanguinetti, 1944) ........................................................ 26

Poema (tango, Mario Melfi, ok. 1933) ............................................................ 28

Tango dla ciebie (tango, Andrzej Wast, 1934)................................................. 29

Otros Aires, Los vino` ..................................................................................... 31

CZĘŚĆ V: Maria de Buenos Aires ................................................................................................................ 32

(tango off) Don’t cry for me Argentina (Madonna) ......................................... 33

Wiersz Marii Eleny Walsh „W 1945 roku” ...................................................... 33

(tango) Homero śpiewa „Afisze” (tango, Homero Expósito, 1956) .................. 36

3

(tango) Malena : śpiewa María de Buenos Aires (Horacio Ferrer, 1968) ......... 38

Kurtyna. Koniec drugiego aktu. ...................................................................... 39

Koniec przedstawienia. .................................................................................. 39

Sztuka muzyczna w czterech częściach. Opowiada o kobietach tanga na podstawie tekstów znanych argentyńskich tang. Rzecz dzieje się w Buenos Aires, w Warszawie i Barcelonie w okresie 1910-1980.

Obsada

Konferansjer – starszy mężczyzna, Argentyńczyk Kobiety (Malena de Toledo – piosenkarka, María Elena Walsh – pisarka, Irena Kwiatkowska, te role może grac jedna osoba) Mężczyźni (Homero Manzi - argentyński poeta i dramaturg, Jarema Stępowski, Tadeusz Faliszewski, te role może grac jedna osoba) Tancerze tanga i goście kawiarni Zespół muzyczny: bandoneon, skrzypce, fortepian, bas

CZĘŚĆ I: Malena tańczy tango

Konferansjer pojawia się na scenie wyłoniony z czerni przez reflektor, jest oszczędny w ruch. Siedzi przy stoliku z lampką reżyserską z zielonym kloszem na krańcu lewej strony sceny. Jest starszym mężczyzną.

Konferansjer: To bedzie opowieść o kobietach tanga w Buenos Aires, w

kabaretach Warszawy i Barcelony, o kobietach z początków przełomu zeszłego

4

wieku, potem z epoki art deco, o kobietach z obrazów Tamary Łempickiej,

młodości i epoki tańca lat dwudziestych, o kobietach przedmieść Buenos Aires

śpiewających głosem gorzkim i zachrypłym i w końcu o kobietach, które są wkoło

nas. Bo tango to opowieść o życiu, głos miasta, jego poezja i rzeczywistość.

Tango miesza się z polityką, tańcem, czasem. Jest to też opowieść o poezji tanga

jakiej nie znacie, opowieść o prawdziwym tangu. Nie tym z filmów Rudolfa

Valentino, z filmów Holywoodu, oni nawet nie tym z ckliwych piosenek. To będzie

opowieść o „Malenie, która tańczy tango”. Panie i panowie! Do fokstrotów

czasami tańczą milongę, pewien gatunek tanga. Posłuchajcie fokstorta Enrique

Rodrigueza o brzydkich kobietach. O brzydkich kobietach, których nie ma!

Światło urywa się nagle z postaci konferansjera i powoli wzmacnia się. Teraz rzecz się dzieje w małej kafejce w Buenos Aires. Na sali kilka stolików, kilka osób, kelner. Przy jednym ze stolików siedzi Homero Manzi („Mężczyzna”) i pije kawę, a może wódkę. Ma biały szalik przewieszony wokół szyi. Na scence kabaretowej śpiewa zespół o „Brzydkich kobietach”.

(tango) Brzydkie kobiety (foxtrot „Mujeres feas”, Enrique Rodriguez, 1943 )

https://www.youtube.com/watch?v=XWRVpuybPnM (Mujeres feas – Enrique Rodriguez)

Zespół: śpiewa „Brzydkie Kobiety”.

Są kobiety regularne

Są kobiety nadnormalne

Są kobiety malkontentki

Są kobiety post-studentki

5

Są kobiety rubensowe

Są kobiety filigranowe

Są kobiety jak kieliszki

Są kobiety jak te liszki

Ale brzydul, brzydul, brzydul

Klnę na duszę mej mamusi

Nikt mi tego tu nie wmusi

Nie znam wcale

Bo ja widzę tylko ślicznie

Każde brzydkie apetycznie

Mogę iść o dużą rzecz

Nawet brzydkie chciałbym mieć

/Tekst polski, (c) Piotr Stratus, 2013/

Po tym numerze na podwyższeniu zostaje Malena. Trochę gwaru, aż w końcu światło kieruje sie na scenę kabaretu gdzie jest Malena, która stoi przy mikofonie. Scena dzieje się w roku 1941. Kiedy zaczyna mówić Malena światło podkreśla obecność tylko jej i Homero Manzi.

Malena: Nazywam się Malena de Toledo. Urodziłam się w Buenos Aires w 1912

roku. Moja babcia miała na imię Wanda i była polską Żydówką, ale jej nie znałam.

Moja matka miała na imię Magdalena i też śpiewała tanga i tańczyła . Teraz w

6

Europie jest wielka wojna, ale ja wychowałam się w Buenos Aires. Nie wiem czy

widzieliście dzisiaj na rogu Montes de Oca i Osvaldo Cruz dziewczyny wychodzące

po pracy w fartuchach na ulicę i te kwitnące drzewa glicynii?

Homero: mówi wiersz „Tres Esquinas”

Te kilka ulic to „Trzech Rogów” barrio,

przedmieścia świat co dla mnie ważny jest,

wychodzą z pracy smukłe kobiety

co jak glicynie kwitną znów.

Gdzie nocą cisza spokojna, ciepła,

jak zawsze malwy pachną tu,

na niebie lśni jak tarcza księżyc,

furmanka z koniem w zaułku śpi .

To moje barrio, wiem, że prawie nic

to moje życie, to tango jest.

Gdzie wolno sączą yerba mate

dzikim winem objęci w pół.

Nic piękniejszego niż moje barrio.

Pomruk przedmieścia i jego lęk.

Gdzie babcie z boku plotkują stale,

chłopców zaczepki, flirt i śmiech.

/tekst polski, (c) Peter Stratus, 2013/

7

Światło kieruje się teraz na Homero Manz (siedzi przy stoliku, patrzy na „scenę”) i Malenę, która zaczyna śpiewać tango „Malena”. Inni goście w kawiarni są ubrani w garnitury, włosy maja ciemne, posmarowane mocno gominą (rodzaj pomady), kobiety w szpilkach, moda lat 1940; tańczą tango, słuchają.

http://www.youtube.com/watch?v=oZOZ2xa5uoQ (Melena, Marcela de Gennaro)

(tango) Malena śpiewa tango „Malena” (Homero Manzi, 1941)

Malena śpiewa tango, jak nikt poza nią

I w każde słowo wkłada - serce swe

Przedmieścia chwastów zapach, głosu aromat

Maleny dusza płacze, gra bandoneon

W młodości - głos skowronka, teraz się zmienił

W ciemną ulicy barwę, przy progu bram

a może to romanse, o nich nie mówią

i tylko pijąc, miłość jej trwa

Malena śpiewa tango, barwą rdzawą

Maleny serce płacze, gra bandoneon

Refren

To jej pieśń

Nuta mrozu ich ostatnich spotkań

8

To jej pieśń

Co jest gorzką rozstania pamiątką

Nie wiem tak

Czy ten ból jest głosu twego matką

Tylko wiem, że ochrypłe te tanga, Maleno

są lepsze, Maleno, są lepsze niż ja

Twe oczy są tak czarne, jak zapomnienie

a w ustach twoich grymas, gdy tłumisz gniew

Twe dłonie, dwa łabędzie, co zimna tchnienie

w twych żyłach płynie rozpacz, muzyki krew

Twe tanga dzieci smutku, i opuszczenie

co idą sobie poprzez - ulicy gniew

a kiedy zamknąć bramy, tak potajemnie

to słychać gdzieś demony, piosenki śmiech

Malena śpiewa tango, głosem nostalgii

Malena płacze kiedy, gra bandoneon

/Peter Stratus, (c) luty-kwiecień 2013/

Światło na Konferansjera, który siedzi przy swoim stoliku.

Konferansjer: W Buenos Aires nazywali je „polacas”. Polki, często żydowskiego

pochodzenia zmuszane były do prostytucji w Argentynie w okresie początków

tanga. Organizacja Cwi Migdal, alfonsów i właścicieli domów publicznych,

specjalizowała się w przemycaniu kobiet ze wschodniej Europy. Tango „Wanda”

9

ze słowami Andrzeja Własta z muzyką Jerzego Petersburskiego jest znane w

Polsce z refrenu, który mówi o miłości do Wandy. Ale to tylko refren - w

rzeczywistości jest to dość ponure tango. Nuty z 1928 roku podają informację, że

był to wielki sukces Stanisławy Nowickiej i Eugeniusza Bodo.

Światło urywa się i przechodzi z postaci konferansjera i powoli wzmacnia się. Teraz rzecz dzieje w małej kafejce/knajpie w Warszawie w 1928 roku. Podobna/ta sama scenografia do kawiarni w Buenos Aires ale z polskimi akcentami. Zmiana scenografi odbywa się przed oczyma publiczności dla podkreślenia ciągłości. Gdzieś jest gramofon z tubą.

Konferansjer recytuje fragment tanga „Wanda”

W szynkach Argentyny

każdy zna ją,

Bawi gości śpiewem

tańcem i grą

Kto zapłaci temu

odda swój czar

Ciała i nut żar

Z Polski ją sprzedano

tu na życie podłe

Każdy nią pomiata

każdy śmieje się

Tylko jeden gitarzysta

szepce do niej

Święta, czysta

10

Czasem rano brał

pijany ją gość

I wyrzucał za drzwi

kiedy miał ją dość

Gdy wracała

zamykano już bar

Milkł nocy szum, gwar

Tylko przy bufecie

grajek wino pił

Patrzał na nią długo

biedną i bez sił

i uśmiechał się boleśnie

Nucąc cicho jakby we śnie

/Słowa: Andrzej Włast, Muzyka: Jerzy Petersburski i Kazimierz Englard/

(tango) Z offu tango „Wanda” w wykonaniu Tadeusza Faliszewskiego

https://www.youtube.com/watch?v=TLhZStL12lU

(Tango „Wanda” Petersburskiego i Własta w Wykonaniu Faliszewskiego)

Wando, kocham cię nad życie, jedź ze mną w świat Wando w tej spelunce podłej zwiędniesz jak kwiat Nie płacz, podaj usta malowane Wierz mi

11

jam ci bliski jam Twój brat Konferansjer przechodzi od swojego stolika do Maleny i zapowiada w stylu Piotra Skrzyneckiego.

Konferansjer: Panie i Panowie, posłuchajcie milongi “Pena Mulata”, która

opisuje “El barrio del Mondongo”, tak nazywano w Buenos Aires “Dzielnicę

bębnów”. To tango o nienawiści w tańcu, nienawiści do mężczyzn, zbrodni i

zemście. Rytm milongi, rytm candombe, rytm początków tanga. Milonga, którą

zaśpiewa Malena de Toledo. Muzykę skomponował Sebastián Piana a słowa

napisał Homero Manzi (światło na Homero, oklaski gości w kawiarni, patrzą sie

na niego).

Światło na Malenę, która staje z przodu sceny. Orkiestra typica gra

milongę/candombe.

(tango) Malena śpiewa milongę „Pena Mulata” (Homero Manzi, 1940)

https://www.youtube.com/watch?v=lGMK92ndvq0 (Malena Muyala, Pena Mulata)

Pod koronkami

Sukni warstwami

Ból wspomnieniami

Mulatki drży

Przedłużą może

W milongi porze

12

Kwietniowe noce

deszczowy dzień

A w starym lustrze

Odblaski smutne

Błyska się ostrze

Tancerza tors

W czerwonym kwiecie

Krwawej poświecie

Koszuli znaczy

Karminu ślad

Refren I

A matkę przebił nożem

Z miłości jeden złodziej.

W dzielnicy czarnej biły

Candombe bębny rytm

Twój ojciec zemstę przysiągł,

sztylet przeszył go znikąd.

Mulato Bóg ciebie stworzył

Pod niebem spowitym łzą.

Wariata szata

13

Światło oplata

Twarze szalone

Tancerza wzrok

Wódka w bufecie

Tańca podniecie

Rewanżu skrycie

Pragnie i chce

Czarna mulata

Biedna bruneta

Spokoju maska

Szkarłatny kwiat

Taniec wiruje

Zemsta całuje

Krwawo maluje

Karminu ślad

Refren II

Twa matka w miłości zmarła

Biała dusza i skóra czarna

Pocałunki twe usta dały,

śmierć jemu życie zabrała.

/Tłumaczenie, Peter Stratus © Marzec 2014/

14

Konferansjer: To się może zdarzyć Panowie, to się może zdarzyc!

CZĘŚĆ II: W półmroku

Mise-en-scène. Tanga w tej części są z epoki art-deco lat 1920. Epoki garsonier i kabaretów w Bienos Aires/Paryżu. Rzecz się będzie działa w dużym salonie z szezlongiem. Kilka innych mebli w stylu art deco/autentyczne. Kolory tanga – pomarańczowe. Malena ubrana w stylu „flapper girl” lat 1920 (jeżeli to szczupła kobieta; mniej szczupła – wtedy na „polska hrabiankę”). Scenografia dominowana przez styl Georga Barbiera. Tamara Łempicka – obraz Maleny ale nie więcej.

Konferansjer: Proszę państwa. Tango „W półmroku” zostało napisane przez

Urugwajczyka Carlosa Césara Lenzi w 1924 roku i wykonane było po raz pierwszy

w teatrze „Cataluña” w Montevideo w roku 1925. Tekst opowiada o fikcyjnym

klubie na ulicy Corrientes 348 z okresu kabaretów, garsonier, eleganckich domów

schadzek w Buenos Aires. W Corrientes 348 nie ma portiera, nie ma sąsiadów,

jest za to winda na drugie piętro, jest dyskretnie. Pokój jest umeblowany

meblami "Mueblería Maple” - angielską firmę produkującą eleganckie meble z

przedstawicielstwem w Buenos Aires. Jest stolik „velador”, telefon, jest też kot

który nic nie powie, bo jest z porcelany. Być może ten kot obserwuje milcząco

gości?

http://www.youtube.com/watch?v=TwEAF3clZys (Carlos Gardel, A media luz)

15

Konferansjer recytuje fragmenty „A media luz”

Corrientes trzy-cztery-osiem

drugie piętro, winda, szyk

ni portiera ni sąsiadów

miłość, koktajl, wódki łyk

eleganckie meble "Maple"

piano, stolik, świecy syk

a telefon jest we śnie

a fonograf sobie ckni

tanga moich przeszłych dni

kot co z porcelany jest

głucho mruczy, jego gest

W półmroku miłość ta

co magią zmysły gna

W ciemności całuj mnie

W ciemności ty i ja

W półmroku miłość ta

welwetu iskra gra

wśród nitek światła tak

półmiłość, mrok i ja

16

Juncal jeden dwa dwa cztery

Bez strachu numer ten dzwoń

Późna kawa i ciasteczka

Nocą tango, Boże broń

taniec, herbatka w niedzielę

potem w tej pustce toń

A tu wszystko co chcesz jest

A tu sofy i poduszki

Kokaina jest z paczuszki

miękki dywan tłumi krok

miłość, oczu twoich wzrok

/Polski tekst, Peter Stratus, © luty 2013/

Homero stoi przy mikrofonie blisko widowni. Z boku jest też Malena. Natomiast przy szezlongu kobieta pali papierosa w długiej fifce; jest w szlafroku, w pończochach. Tańczy tango z młodym latynosem w smokingu, który ma gominę we włosach. Śmiały reżyser powinien aktorkę powoli rozbierać (za pomocą latynosa) w coraz bardziej znikającym świetle reflektorów w czasie recytacji tanga ”Fumando Espero”. Nie jest to scena dla niewinnych.

https://www.youtube.com/watch?v=P6JYeEcxnUU (Malena, Fumando Espero w wykonaniu Alfredo de Angelis ze śpiewem Carlosa Dante, oraz Duello Criollo, Tiempos Viejos)

Malena : Moja matka miała na imię Magdalena. Była aktorką w teatrze na Plaça

de Catalunya w Barcelonie. Śpiewała tam w kabarecie tango “Fumando espero” o

przyjemności miłości, palenia papierosów i kokainy.

17

Homero recytuje tango Fumando espero.

https://www.youtube.com/watch?v=v0Aw7UTsjjY

(Fumando Espero, Argentino Ledesma)

Palenie jest czynnościa genialną i zmysłową

Paląc czekam leżąc na mego miłego

Za szybą tlą się zmysłowe światła kolorowe

A dym sobą ogarnia i myśli spowalnia

I śpiąca jestem prawie w tym dymu oparze.

On mnie teraz na tej sofie kocha

I patrzę się na niego całego pięknego

Jak on mnie całuje ustami miłemi

A jego oczy wpatrzone, objawiam na jawie

Wzbudzają większe jeszcze we mnie pożądanie.

Z takiego własnie powodu

Palenie to jak być przy Bogu.

Z ust dym niechaj krąży

Drąży me nozdrza i drąży

I dreszczem żądzy wibruje.

Chodź do mnie dymie chodź

Z rozkoszy wzdycham szalona

Wpadaj w me usta, w ramiona

18

Bo z dymu uczucie gorące

I miłość drżąca.

“Egipcjanin” był wytworny

Mocny lecz łagodny

Po batalii

Amor pali

w fifce długiej cygaretkę.

Jego ciało utrudzone.

Lecz papieros

wigor przecież

Niezawodnie mu przyniesie.

Godzina niespokojna z nim nie jest trwożna

Dymu nici wiją się jak marzenia niebiańskie

A chmury ślą do nieba swe głosy anielskie.

Zanurzona w dymie patrzę jak iskra błyska

Doskonałość czysta i piękno co wytrwa.

Z takiego własnie powodu

Palenie to jak być przy Bogu.

/Polski tekst Peter Stratus, © czerwiec 2014/

Scena jest ciemna przez pewną chwilę. Światło po pewnym czasie oświetla

konferancjera.

19

Konferansjer: Panie i Panowie. Posłuchajcie starego tanga „Grzech”, tanga jakie

wykonywała młoda Wiera Gran w 1934 roku w kabaretach Warszawy. Tekst

Grzechu prześliczny. Widać, że podmiot liryczny dopiero co się zakochał.

Posłuchajcie.

Światła na Malenę. Czarno-biały obraz. Elegancka aktorka, białe długie ramiona. Jest w czarnej sukni. Początkowo ma ręce w długich rękawiczkach, które powoli zdejmuje w czasie wykonywania „Grzechu”. Zdejmuje tylko te rękawiczki, ale robi to powoli przez cały tekst „Grzechu”. Światło na aktorkę. Kobieta i słowa są tutaj magnesem.

(tango) Malena śpiewa „To grzech” (Walery Jastrzębiec-Rudnicki, 1934)

http://www.youtube.com/watch?v=mo-yx0K9Apw (Olga Mieleszczuk)

http://www.youtube.com/watch?v=5GD67mJ4inI (Wiera Gran, 1934, Syrena

Electro 7974)

To grzech usta mieć gorące jak ty

To grzech wkrąg rozsiewać mrzonki i sny

Nie wiem co dzieje się ze mna

Tak jest mniej więcej od trzech miesięcy

Wciąż wzdycham do ciebie daremno

I mam w podzięce twój drwiący śmiech

To grzech, w piwnych oczach taką mieć moc

20

Że je widzę przez sen co noc

To grzech taką biała długą mieć dłoń

To grzech kwietnych łąk rozsiewać w krąg woń

To grzech, tak jak Ty srebrzysty mieć śmiech

Wierzaj mi, że to własnie największy jest grzech

Pozostaw mi chociaż nadzieję

Że kiedyś wreszcie ja Cię upieszczę

Bo cóż, że za tobą szaleję

To nie jest jeszcze największy grzech.

/muz. Dawid Bajgelman, sł. Walery Jastrzębiec-Rudnicki/

Kurtyna. Koniec pierwszego aktu.

Część III: Ballada o Rudej Mańce, czyli tango apaszowskie

Rzecz sie dzieje na waszawskim podwórku na Pradze, obok ściany, studnia z domów. Wejście do knajpy „Pawiarnia” na ulicy Brzeskiej po lewej stronie. Na jednej ze ścian, bez okien, stary napis „Kupuj pastę Kiwi”. Na ścianie, po prawej, są okna, dwa z nich dość nisko. Koniecznie latarnia. Stoją apasze z Pragi a koło nich stoją ich kobiety. Towarzystwo jest szemrane.

Konferansjer: W Polsce w okresie pomiędzy 1914-1939 tango apaszowskie było

wykonywane w elitarnych teatrzykach, kabaretach i w kinie. Boy-Żelenski w 1912

roku pisał o nieodzownym „apaszu” w kabarecie: „W kaszkiecie nasuniętym na

oczy, w kurtce zapiętej pod szyję, z długim kuchennym nożem w ręce, wił się po

scenie, czaił, przysiadał opowiadając dzieje swojej pierwszej zbrodni.” Apasz

21

argentyński i z warszawskiej Pragi mają to do siebie, że ich pierwowzory pochodzą

z okolic Montmartre i Belleville w północnej części Paryża w początku lat 1900. Do

dziś argentyńskie spektakle tanga dla turystów mają taki numer taneczny: gość

jest z początku zdenerwowany, ma przy sobie nóż, którym macha, a na głowie ma

kapelusz, ona czeka przy latarni, on ją nieco turbuje, następnie on i ona tańczą.

Na ściane wyswietlany jest niemy film „Taniec apaszowski” z 1902 roku puszczony kilka razy naprzeciw widowni. W trakcie filmu Irena Kwiatkowska śpiewa „Tango – kat”, numer Z Kabaretu Starszych Panów.

http://www.youtube.com/watch?v=DzqG6sXkcb0 (taniec apaszowski z 1902 roku)

Film się kończy, i widzimy bójkę pomiedzy parą (kobieta i mężczyzna) na podwórzu. Szarpią się za włosy, on ją popycha. W końcu wpycha ją przez okno do mieszkania. Ona tam wpada i znika z dużym hukiem.

(tango) Kwiatkowska: Śpiewa tango Starszych Panów „Tango – kat”

Katuj!

Tratuj!

Ja przebaczę wszystko ci jak bratu.

Męcz mnie!

Dręcz mnie

Ręcznie!

Smagaj, poniewieraj, steraj, truj!

Ech, butem,

Knutem,

22

Znęcaj się nad ciałem mem zepsutem!

Za cię,

Dla cię

W szmacie

Ja

pójdę na kraj świata,

Kacie mój!

Pod koniec 1914 roku Pola Negri w filmie „Niewolnica zmysłów”, wykonywała taniec apaszowski; a w 1917 tańczyła tango apaszowskie z Janem Pawłowskim w filmie Bestia. Ten film jest wyświetlony, a może podobny film nakręcony na użytek spektaklu.

http://www.youtube.com/watch?v=SwIP6CF3pak (Pola Negi i Jan Pawłowski)

Konweransjer: Choreografia tańca apaszowskiego miała stylizację brutalności

wobec kobiety. Kobieta była czasami rzucana na podłogę, przerzucana przez

plecy, podobno w jednym z numerów artystka wypadła przez okno. Mimo złego

traktowania kobiet w tangu apaszowskim, początki choreografii tego tańca są

przypisywane francuskiej piosenkarce i tancerce Mistinguett. Ze zrozumiałych

względów taniec apasze nigdy nie był popularny jako taniec towarzyski i około

1908 roku zaczął być wypierany we Francji przez tango. Nota bene istnieje

legenda o przedmiejskim charakterze tanga apaszowskiego w przedwojennej

Warszawie - w rzeczywistości taniec i muzyka „apasze” była wykonywana wtedy w

eleganckich kabaretach. Posłuchajcie ballady o Rudej Mańce. Przykład

dziewczyny, która chciała wyjść z przedmieścia. Temat powracający zarówno w

23

Argentynie jak i w Warszawie . W Argentynie nazywano takie kobiety

milonguitami. A u nas to była Ruda Mańka.

Jarema Stępowski śpiewa balladę o Rudej Mańce. Stoi blisko widowni. W głębi przygotowywana jest scena do Części IV. Zespół tańczy tango vals lub walca.

https://www.youtube.com/watch?v=YjtaXPyHvdM („Ruda Mańka” ,Jarema Stępowski)

(ballada, walc) Stępowski: śpiewa balladę o Rudej Mańce

Mokotów wie, czerniaków wie,

Stach-piaskarz kocha się,

Maniusi chustkę daje swej —

Maniusiu, przyjąć chciej.

Dwie obrączki ślubne kupił,

beczkę piwa już zamówił,

nagle się rozchodzi wieść,

Mańka znikła gdzieś.

Mańka, Mańka, gdzie cię szukać, gdzie?

Mańka, czyś ty poszła w górne miasto?

Jeśli ty mnie zdradzisz, suko,

to te pięści cię zatłuką!

Mańka, Mańka, gdzie cię szukać, gdzie?

Uliczny gwar, w Alejach szum,

24

dorożka piękna mknie,

w dorożce Mańka z hrabią eM,

śmieją, całują się.

Ma na szyi pereł sznury,

kuafiury i tiurniury.

Nagle patrzy stoi Stach

I sprzedaje piach

Ach!

Mańka, Mańka, czy to ty, czy nie?

Mańka, gdzie twe słowo honorowe?

Czemu się tak zeszmaciłaś,

zabawką hrabiego byłaś.

Mańka, Mańka, muszę zabić cię!

Gdzie Wisły brzeg, gdzie fali szum,

tam rudej Mańki grób.

Powiśle całe znało ją,

dziś ona zimny trup.

Orzechowe miała oczy,

rudo-złotych splot warkoczy,

cudna była, że aż strach,

dziś ją pieści piach.

Ach!

Mańka, Mańka, jakże mi cię żal!

Mańka, gdzie jest teraz dusza twoja?

25

Ojciec, matka płaczą sobie,

bo nie byli na pogrzebie,

Mańka, Mańka, jakże mi cię żal...

/Jerzy Baranowski, Tadeusz Suchocki/

CZĘŚĆ IV: Miłość

Rzecz się dzieje na wiosnę w zapuszczonym parku/ogrodzie. Ścieżka/alejka. Brama do domu. Scena jak z obrazu Józefa Mehoffera „dziwny ogród”. Pomnik małego dziecka, wielka ważka powyżej. Wielka huśtawka. Jakaś dziewczynka gra w klasy na ścieżce.

Uczennica (foxtrot „La Colegiala, Enrique Rodriguez, 1938)

Konferansjer. Panie i Panowie. Nie może być historii kobiet w tangu bez miłości.

Foxtrot „Uczennica” to opowieść o młodej dziewczynie ze szkoły, która jeszcze nie

otworzyła swojego serca, ale czeka na chłopaka, który jej powie jak kochać. Na

koniec jednak autor zastanawia się ogólnie, czy to aby warto. Muzyka Enrique

Rodrigueza z 1938 roku.

http://www.youtube.com/watch?v=G0Ni1mMSGHo (La colegiala)

A ta biedna panna w krótkim palcie

Ona jeszcze pejzaż z pasji tka

26

W myślach jej podróżny w starej bajce

Co jej serca okruch w sobie ma

Uczy się fizyki i logiki

I retoryki uczyli ją

Umie ładne dźwięki i muzyki

grać na skrzypcach i wie co c'est si bon

Ani krzywdy trud

Ani żaden serca stuk ...

Ona czeka na swą

pasję co ją zefir zatarł mgłą

Nie wie Amor co się jeszcze zdarzy

Ja miłości smutku pasmo śnię

Dla dziewczyny, która ciągle marzy...

Polnej myszy bardzo boi się.

/Tekst polski: Peter Stratus, © luty-marzec, 2013/

Nada (tango, Horacio Sanguinetti, 1944)

Konferansjer: On stara się wrócić do kobiety, którą odrzucił, zdradził dla innej.

Ale kiedy wraca do domu, żeby do niej wrócić, jej już tam nie ma. Jest tylko

pustka. No i ten przenikający wszystko smutek. Wprawdzie on wraca, ale jej już

27

dawno nie ma. Jest tylko dziwny ogród. Panowie, to jest tango o tym, że trzeba

doceniać kobiety.

Homero śpiewa Nada

Jestem znowu pod twym domem

Nie wiem jak się odważyłem ...

Wiem mówili, że to czas

Że odeszłaś, że to nasz

dom, którego tu już nie ma

Diament lodu w mojej duszy

Stanął czas u progu domu

Obłok umarł w cieniu drzew

Promień smutku, cierni krzew …

w moim sercu nagły ból

Refren

Nie ma, nie ma, twego domu wśród zbóż

Tylko pajęczyny, splątane wśród róż

Ogród twój, to ledwie ślad

co dawno zmarł, co dawny sen, co może był ...

Wszystko duszy ból

Nie ma, nie ma nic, tylko smutek i żal

Nie ma tu nikogo kto ciebie by znał

28

Słuchaj mnie, o Boże mój,

I powiedz jej, zgrzeszyłem tak, i że kocham ją

Kłódka ciszy co mrok zamyka ...

Za twój ból dzisiaj się modlę …

Z kropli łez rodzi się świat

A na progu wyrósł kwiat

Mego serca smutny żal

/Słowa polskie: Peter Stratus (kwiecień, 2013)/

Poema (tango, Mario Melfi, ok. 1933)

Konferansjer: Są tanga ważniejsze, są tanga o rozpaczy, są tanga o kobietach i

nostalgii, są tanga o koniach, ale Poema to najpiękniejsza melodia tanga

argentyńskiego. Tylko, że Poema nie została napisana w Argentynie ale w

Europie. W latach trzydziestych Eduardo Bianco nazywany był „królem tanga”.

Jego orkiestra grała w Operze Paryskiej. W roku 1936 orkiestra odbyła tournee po

Europie. W Warszawie przyjęto go z entuzjazmem. Nagrał dla „Syreny Record”

serię tang. Przypuszczalnie orkiestra grała w arenie Cyrku Braci Staniewskich na

Ordynackiej w Warszawie, może też w Adrii.

http://www.youtube.com/watch?v=twZrmz4Kh_0 (Poemat, Stefan Witas)

„Poemę” dla Maleny z offu, śpiewa Stefan Witas

29

Rzuć mi swe serce jak róży kwiat

Cień twój przesłania mi cały świat

Nie wiem kto jesteś lecz wiem

Że kocham cię i to szczęściem jest mem

Tul mnie do siebie nieznana ma

Ty, szczęściem, które do rana trwa

Noc ucieka już, rzuć mi serce jak kwiat

Czerwonych róż

Choć pięknych rymów i słów mi brak

Nikt nie potrafi cię kochać tak

Spójrz i bajkę snuj rzucam ci prost do nóg

Poemat mój

/Poemat 1934, polskie słowa Andrzej Włast/

Światło się ściemnia i zaczyna się Tango dla Ciebie.

Tango dla ciebie (tango, Andrzej Wast, 1934)

http://www.youtube.com/watch?v=6hIr9MKFu8Q (Adam Aston)

Homero: Śpiewa do Maleny

30

Już zapadł mrok

i zda się ode mnie jesteś o krok

wokoło błądzi mój wzrok

lecz ciebie niema tu

akordy brzmią

na klawiaturze tej ręce me drżą

jestem zmęczony ta grą

i czekam snu

to tango jest dla ciebie

tobie je gram

to tango jest dla ciebie

przyjdź jestem sam

słuchaj jak płyną dźwięczą

i giną rymy słów

muzyką grają i powracają znów

to tango jest dla ciebie

w niem jesteś ty

twoje uśmiechy i twoje łzy

miłość mą całą, duszę i ciało

w rytm ten zakląłem sam

bo to tango to dla ciebie gram

31

/Muz. Z. Karasiński – sł. Andrzej Włast, Tango z Teatru Rex; Orkiestra taneczna

towarzystwa „Syrena Record”, 1934/

Otros Aires, Los vino` http://vimeo.com/66810395 (Otros Aires 2007, Los vino`)

Zespół: śpiewa

Nie wiem czy to przez wino

A może przez Twoje usta

Ale jakoś w tangu, się w tangu ... splątały

Kiecka - z moimi spodniami.

Nie wiem czy przez Castillo

Pugliese, Troilo, d’Arienzo

Lecz w mym objęciu maluję

Tobą... jak obraz malarz maluje.

Ach to wino, z pewnością to wino

Z pewnością to wino

No wino, no wino

Nie wiem czy to przez wino

A może mnie uwodziłaś?

Ale jakoś w tandzie, się w tandzie ... zjednało

Me torso ... z Twoim ciałem.

32

I w momencie zwycięstwa

A potem pewnej ruiny

Tak spadałem, spadałem

w pończochy sieć twoją ... morderczą

Ach to wino, z pewnością to wino

Z pewnością to wino

Nie wiem. No, wino; no, wino, ...

/Polski tekst: Peter Stratus, (C) wrzesień 2014. /

Tango Los vino` z albumu “Otros Aires Dos” z 2007.

Konferansjer: Czy ja mam tłumaczyć o co tutaj chodzi panowie?

CZĘŚĆ V: Maria de Buenos Aires

Część IV odbywa się na ulicy Buenos Aires lat 1950-1960. Kończy się epoka Perona w 1955 roku zaczyna się okres junty wojskowej. Złota epoka tanga zamiera, żeby odrodzić się dopiero po wojnie o Falklandy w 1982roku. Panuje zgiełk a roznegliżowane kobiety na afiszach reklamują pralki, sprzęty domowe. Okres kiedy przychodzi nowe pokolenie w Argentynie, modny staje się rock and roll. Część scenografii to balkon pałacu prezydenckiego „Casa Rosada” (koniecznie koloru różowego). Początkowo w tle muzyka „Don’t cry for me Argentina” kiedy mówi Konferansjer.

Konferansjer: Część historii Argentyny jest opowiedziana w filmie „Evita” z

Madonną w głównej roli. Okres rządów Perona przypadał na „Złoty Okres Tanga”

ale w 1955 roku, kiedy Perón został usunięty od władzy, wielu artystów tanga

wylądowało w więzieniach. To koniec złotej epoki tanga i przez ćwierć wieku

33

tango argentyńskie właściwie nie było tańczone. Kolejne rządy bały się

zgromadzeń, wprowadzano godziny policyjne dla młodych ludzi. Tango nie

zniknęło, nie było zakazane - chociaż niektórych tang nie można było wykonywać -

ale było w podziemiu; odrodziło się znowu po wojnie Argentyny z Wielką Brytanią

o Falklandy.

Muzyka Madonny z offu wchodzi, wzmacnia się, Madonna śpiewa kilka mocnych fraz z „Don’t cry for me Argentina”. Następnie światła kierują się na Kobietę (María Elena Walsh), która stoi na ulicy koło Casa Rosada.

(tango off) Don’t cry for me Argentina (Madonna) https://www.youtube.com/watch?v=4Spy3Nd2D6w (Madonna, Don’t cry for me Argentina)

María Elena Walsh: Nazywam się María Elena Walsh, urodziłam się w 1930 roku.

Kiedy skończyła się wojna miałam 15 lat. 17 października 1945 roku o godzinie

23.10 Juan Domingo Perón pojawił się na głównym balkonie Casa Rosada

prezydenta Argentyny, na Placu de Mayo w Buenos Aires, a ja kochałam się

wtedy w koleżance z mojej klasy. Nienawidziłam Perona i wojny.

Wiersz Marii Eleny Walsh „W 1945 roku”

http://www.youtube.com/watch?v=msc3HOyM82g

(El45, María Elena Walsh)

Czy pamiętasz najdroższa te czasy

gdy życie dało nam lekcję tę samą.

34

W czterdziestym piątym, na wiosnę

lat piętnaście miałaś, jak i ja miałam.

Czy pamiętasz najdroższa kadetów

Herbatę w „El Galeón” i bolero.

W deszcze niedzielne Bing Crosby

piosenki o miłości nam śpiewał.

Czy pamiętasz kochana na Placu de Mayo

„Ten co mówiłam” na balkonie stanął.

A młodość jak bańka mydlana -

prysła, a zamiast dojrzałość nastała.

Czy pamiętasz najdroższa bez grosza

Jedno peso na dzień nam starczało.

Tak niewiele było nam trzeba.

Dam milion za tamten dzień jeden.

Czy pamietasz najdroższa jak nagle

wiatr przywiał strach i zamilkł.

W Hiroszimie dziewczyny miały

lat tyle co my obie w oddali.

Czy pamietasz jak w tramwaju

na wysokich obcasach stałaś ?

35

Lecz tramwaj ten jechał, mój Boże

nie tam gdzie ja jechałam.

/Peter Stratus, © Sierpień 2014/

Konferansjer: Po wojnie tango jeszcze długo przeżywało swój świetny okres. Ale

zmieniały się dziewczyny, zmieniały się kobiety, zmieniał się swiat. Mimo to

przez następne 25 lat nadal pisano subtelne tanga o kobietach. Tango „Afisze”

zostało napisane w 1956 roku przez Homero Expósito. To jest impresjonistyczny

obraz, pocztówka z Paryża. Tango o miłości może do żony, o fetyszu towarów,

zderzeniu komercjalizacji z miłością. Mężczyzna ogląda billboardy reklamowe,

często z pięknymi kobietami, z towarami których nie może kupić i zdaje sobie

sprawę, że nie może już nadążyć. Wydaje mu się, że jego ukochana nie docenia

jego wysiłków. Panie i Panowie posłuchajcie „Afiszy” i popatrzcie na tango nuevo;

tak tańczą tango młodzi ludzie.

Homero idzie ulicą. Ogląda bilbordy z kobietami reklamującymi luksusowe towary. Trzyma w ręku rewolwer, który użyje do tego żeby popełnić samobójstwo. Hałas ulicy nakłada się na pierwsze takty muzyki. Na scenie para tancerzy tańczy tango nuevo. Dziewczyna ma nagie nogi . Młodzi tancerze tańczą wolno, z wieloma sacadami, enganche, colgatami i volcadami w stylu Gastona Torelli.

https://www.youtube.com/watch?v=rjdGrprTqWw (Afiche, Gaston Torelli)

Film Raula Manrupe ilustrujący tekst do wykonania”Afiche” Roberto „Polaco” Goyeneche,

http://www.youtube.com/watch?v=R2vi_qDjYlk

36

(tango) Homero śpiewa „Afisze” (tango, Homero Expósito, 1956)

Na afisz trafisz tu

I propaganda granda, na afisz trafisz tu

Fetysz afiszu papieru co ze snu

Iluzji sprzedaż trwa

Loteria serca twa

I pokazujesz co?

Sprzedając swej młodości wolności jeszcze ślad...

Prowadzisz jeszcze raz, na krzyż...

Na afisz trafisz tu, śmiejąc się z siebie sam

Chcę sobie strzelić w głowę, w rogu, tam

Refren

A gdy już przyjdzie noc co śni

portret miłosny...

Malować mokrą nieba baśń

by pierwsze mieć, wrażenie wiosny

I po co to?

jeśli masz wiele, to nie masz prawie nic

bo jesteś wszystkim, nikim jesteś bo

to jak tych pustych szyb witryna...

Ja byłem z tobą, no a ty...

Na Boga, już nie ma jej!

37

Ja dałem tobie dom

Zawsze tak biedny, ale ja dałem tobie dom

I byłem z tobą kiedy wszystko szło na złom...

Walczyłem żebyś ty

Krwawiłem żebyś ty

Gdzie ta prawda jest?

Co jest skrzypieniem piasku w ustach mych...

utonąć, uciec chcę, tym snom...

Ja dałem tobie dom

zmęczyłem się już grą

Chcę sobie strzelić w głowę, kulą tą

/Tekst polski : Peter Stratus, © 2013/

Konferansjer : María de Buenos Aires, operita, surrealistyczny tekst Horacio

Ferrera do muzyki Astora Piazzolli z 1968 roku. Tekst jest tak zagmatwany, że

jeden ze skrzypków orkiestry twierdził, że nigdy do końca nie mógł zrozumieć o co

w tej całej historii chodzi, podobno nawet Piazzolla do końca nie wiedział.

Piazzolla pisał muzykę dla swojej kochanki - Egle Martin. Jej mężem był Eduard

„Lalo” Palacios. W 1967 kończąc muzykę do „María de Buenos Aires” Piazzolla

postanowił oświadczyć się mężowi – „Lalo, chciałem cię prosić o rękę Egle”,

powiedział, i dodał “ona jest muzyką ... a muzyka to ja”. Podobno Lalo wpadł w

szał i grożąc Egle rewolwerem zawiózł ją na rancho w Corrientes. Panie i panowie,

38

ostatni numer wieczoru. Piosenka o nowoczesnej kobiecie. Maria de Buenos

Aires!

Maria i Homero poprawiają mikorofony, rozmawia z muzykami, coś wszyscy zmieniają, sprawdzają instrumenty. W końcu ona śpiewa z Konferansjerem i Homero. W tle tańczą tango. Fiesta.

(tango) Malena : śpiewa María de Buenos Aires (Horacio Ferrer, 1968)

http://www.youtube.com/watch?v=pn92HwkQAOc (Maria de Buenos Aires, María Isabel Bozzini)

Jestem Maria ta z Buenos Aires

Ta z Buenos Aires Maria no patrz, jestem tu

Maria tango, Maria tęsknota twa!

Maria nocą, Maria ta femme fatal!

Maria del amor! Ta z Buenos Aires , to ja

Ja to Maria ta z Buenos Aires

Tu zaraz pytać się będą kim jestem to wiem

On o tym wie ... świat wie

Ona jeszcze nie ... znienawidzi mnie

I każdy macho u mych stóp

Jak polna mysz, pod but, złoty mój

Ja to Maria ta z Buenos Aires

Ja jestem wiedźma co śpiewa, olśniewa, kocha też

39

Jeżeli taniec, rozdrażni... tratata ta

Zagryzam wargi co krwawią ... tratata ta

A wtedy róża wykwita we włosach czarnych snów

Ja myślę sobie „daj spokój Maria”

Śpiewam misteria co głosu poemat dał Bóg

I śpiewam tango, jak nikt nie śpiewał tu

I śnię złe sny, co noc, ich nie wyśni nikt

Bo jutro to dzień co … co może skończy się dziś

Jestem Maria ta z Buenos Aires

Ta z Buenos Aires Maria, to ja, głos snów

Maria tango, Maria tęsknota twa!

Maria nocą, Maria ta femme fatal!

Maria del amor! Ta z Buenos Aires , to ja

/Tekst polski: Peter Stratus (C) kwiecień 2013/

Kurtyna. Koniec drugiego aktu.

Ukłony .

Koniec przedstawienia.