MALARIA

โดยน.ส. ณพชญ วดมณ

พยาบาลประจ าการหอผปวยวกฤต

การระบาดของโรคมาลาเรย

พบในประเทศทตงอยระหวางเสนรงท 64 องศาเหนอถงเสนรงท 32 องศาใต ซงมลกษณะภมประเทศทเปน เขตรอน เขตกงรอน และเขตอบอน

การระบาดในประเทศไทย

ส าหรบประเทศไทยพบการระบาดในฤดฝน ระหวางเดอนพฤษภาคมถงเดอนกรกฎาคม บรเวณชายแดนไทยกบสหภาพเมยนมาร ชายแดนไทยกบลาว ชายแดนไทยกบกมพชา และชายแดนไทยกบมาเลเซย

* พบผปวยมาลาเรยประมาณ 300 – 500 ลานคนทวโลก* มากกวาลานคนเสยชวตในแตละป (WHO, 2004)

โรคมาลาเรยหรอไขจบสน เกดจากโปรโตซว Genus Plasmodium เชอมาลาเรยท าใหเกดโรคในคนม 5 ชนดคอ - Plasmodium falciparum- Plasmodium vivax- Plasmodium malariae - Plasmodium ovale - Plasmodium knowlesi

มพาหะน าโรคคอ ยงกนปลองเพศเมยแหลงเพาะพนธของยงกนปลอง คอแหลงน าตามธรรมชาต บนภเขาสง ปาทบ

วงชวต

อาการและอาการแสดงอาการและอาการแสดงของโรคมาลาเรย ไมมลกษณะเฉพาะเจาะจง

โดยมากอาการน าคลายไขหวด คอ มไข ปวดศรษะ ปวดตามตวและ ปวดเมอยตามกลามเนอ อาจมอาการคลนไส เบออาหารได

โดยมากอาการจะเกดหลงจากไดรบเชอมาลาเรยประมาณ 10 – 14 วน

การวนจฉยโรค

1.การซกประวต

การวนจฉยโรค

2.การตรวจรางกาย

การวนจฉยโรค

3.การตรวจทางหองปฏบตการ

ภาวะแทรกซอนของโรคมาลาเรย

ภาวะมาลาเรยขนสมอง (Cerebral malaria)

ภาวะน าตาลในเลอดต า (Hypoglycemia)

ภาวะไตวายเฉยบพลน (Acute renal failure)

ภาวะปอดบวมน า (Pulmonary edema/ARDS)

ภาวะชอค (Shock)

ภาวะเลอดเปนกรด (Metabolic acidosis)

ภาวะซดขนรนแรง (Severe anemia)

ภาวะเลอดออกผดปกต (Disseminated intravascular coagulation)

พยาธสภาพ

KNOB

Cytoadherance

Sequestration

การพยาบาล●Neurologic complications

ตรวจสญญาณชพและตรวจวดระดบความรสกตว ดแลใหไดรบสารอาหารและสารน าอยางถกตองเหมาะสมตามความตองการของรางกาย

ดแลระบบขบถาย ดแลความสะอาดรางกาย ดแลสายสวนตางๆเชน สายสวนคาปสสาวะสายใหอาหารทางกระเพาะอาหาร เปนตน

ตองระมดระวงใหสายอยในต าแหนงทถกตองและเฝาระวงการตดเชอ ปองกนการเกด Aspirated pneumonia โดยการจดทานอนหงายราบตะแคงหนาไปขางใด

ขางหนงและ Clear airway เมอพบผปวยชกรายงานแพทยเพอพจารณาใหยา Diazepam ทางหลอดเลอดด า ตรวจระดบน าตาลในกระแสเลอด เมอพบระดบน าตาลในเลอดต ากวา 40 mg % รายงานแพทย เพอท าการแกไข

และวดอณหภมรางกาย เพอประเมนภาวะไข และท าการแกไขดวยการเชดตวลดไข

การพยาบาล

• Pulmonary complications

การปองกนภาวะนโดยการใหสารน าเทาทจ าเปน พยาบาลควรประเมนภาวะสมดลของปรมาณน าเขาและออกจากรางกาย สงเกตสของปสสาวะและสงตรวจหาความถวงจ าเพาะของปสสาวะ วดการโปงพองของหลอดเลอดด าทคอ

เมอมภาวะน าเกนควรจดทา Fowler ,s position และรายงานแพทยเพอพจารณา ใหยาขบปสสาวะ หรอเมอพบอาการRespiratory distressไดแก หายใจเรว เหนอยหอบ หายใจล าบาก เปนตนใหรายงานแพทยทนท และเตรยมการชวยเหลอในการใสทอหลอดลมคอตอกบเครองชวยหายใจชนดความดนบวก

การพยาบาล

• Renal complications

ควรประเมนสภาวะน าในรางกาย เมอพบอาการขาดน าควรใหดมน าใหเพยงพอกบความตองการของรางกาย เพอปองกนภาวะไตวายเฉยบพลนการเกดภาวะ Prerenal failure แกไขโดยการใหสารน าใหเพยงพอกบ ความตองการเพอปองกนไมใหเกด Acute renal failure หรอเมอเกดภาวะไตวายเฉยบพลนแลว ตองใหการรกษาพยาบาลแบบประคบประคองไว จนกวาไตจะฟนฟสสภาพเดมอาจตองพจารณาท าการลางไต

การพยาบาล

• Hypoglycemia

ควรตดตามระดบน าตาลในกระแสเลอดเปนระยะอยางนอยทก6 ชวโมง เมอพบภาวะน าตาลในเลอดต ากวา40 mg % ใหรายงานแพทย และแกไขดวยการให

50% Glucose 50 มลลลตรทางหลอดเลอดด า และควรใหสารละลายทมน าตาลทางหลอดเลอดด าแทนสารละลายทไมมน าตาล เพราะการให 50% Glucose ทางหลอดเลอดด าเปนระยะจะเกด Rebound effectไดเนองจาก Hypertonic glucose จะกระตนเซลของตบออนใหหลง Insulin เพมขน ท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดต าลงได ถาผปวยสามารถรบประทานทางปากไดควรใหดมน าหวาน หรอผปวยไมรสตและ ไมมขอหามในการใสสายยางใหอาหารทางกระเพาะอาหารการใหน าหวานทางสายยาง

การพยาบาล

Hypotension and shock

ควรตรวจวดสญญาณชพเปนระยะ เมอพบวาผปวยมความดนโลหตต าและ/หรอPulse press แคบ ควรรายงานแพทยเพอท าการแกไข

การพยาบาล

Hematologic abnormalities

การรกษาภาวะนเปนการรกษาแบบทดแทน (Replacement

therapy)โดยการใหเลอด พลาสมาและเกลดเลอด สงเกตภาวะแทรกซอนจากการใหเลอด เชน ผนลมพษ มไขหนาวสน ถาพบรบรายงานแพทยเพอท าการชวยเหลอ หลกเลยงกจกรรมการพยาบาลทกระตนใหเลอดออกงาย เชน การฉดยาเขากลามเนอหรอเจาะเลอด เมอจ าเปนตองกดใหแนใจวาเลอดหยดสนท

การรกษา

การปองกนโรค1. ใหความรเกยวกบการระบาดของ

โรคและการปองกนโรคโดย การปองกนยงไมใหกดมหลายวธทแนะน าใหใช เชน - การนอนในมง อาจเปนมงลวดหรอมงชบดวยสาร Pyrethroid ขนาดของเสนดายทท ามงควรมขนาด 1- 1.8มลลเมตร และจ านวนตาขายไมควรต ากวา 156 รตอตารางนว

โรงพยาบาลเวชศาสตรเขตรอน

MALARIA

มไข และเคยอยใน Endemic area

- ประเมนสภาพผปวย และสญญาณชพ- เจาะตรวจเลอดหามาลาเรย

Positive Negative

ประเมนสภาพผปวย และสญญาณชพ

Uncomplicated

Complicated/Severe

Admit

ไม Admit เจาะเลอดตรวจหามาลาเรย 3 วน

Uncomplicated Malaria ประเมนสภาพผปวย และสญญาณชพ

Uncomplicated Complicated/Severe

Series

ปฏบตตาม Protocal

ไมเขา Series

- Lab:CBC,BS,BUN,CR,Electrolyets,LFT,UA,UPT ( female )- ส าหรบ Vivax และ Ovale Malaria : เพม G6PD test- Antimalaria Drugs ( เอกสารหมายเลข 1 )

- Symptomatis & Supportive Care- MP ทก 12h จน negative นาน 24h

- Discharge พรอมใหสขศกษา - FU ท Day 28

Recrudescence/ Relapse

Complicated / Severe Malaria

ประเมนสภาพผปวย และสญญาณชพ Uncomplicated

Complicated/Severe(parenteral Antimalarial Drugs)

GCS < 10

Cerebral Malaria

- ABC care - Monitor GCS- Control fever &

convulsion

Hypoglycemia

Renal Insufficiency

Impending pulmonary

AnemiaShock

Metabolic acidosis

DIC

BS > 40 Cr > 1.5 mg/dl RR > 24/min Hb < 8 gm%Or Hct < 24

HCO3 < 15 mmol/L SBP < 90 mmHg Abnormal bleeding

- Monitor DTX (Keep 100 mg )- Observe Symptoms of hypoglycemia- Feed syrup or 50% glucose 50 ml IV- Followed by 5 – 10% Dextrose IV drip

- Blood transfusion- Record I/ O - Fluid therapy- Supportive care

- Record I/ O - Semi - Upright- Oxygenation - Oxygenation

- Biood transfusion

- Record I/ O - Lab : ABG, BUN,

CR,Electrolytes- Oxygenation- Hydration- 7.5 % NaHCO3- Hemodialysis

- ABC care-- Monitor vital sings- Oxygenation-Antibiotic- Record I/ O - Lab : BS, blood C/S

ขอบคณคะณพชญ วดมณ